Skip to main content

Full text of "Antonii Musae Brasavoli medici ferrariensis in octo libros aphorismorum Hippocratis et Galeni, Commentaria et Annotationes"

See other formats 


ANTONII  MVSAE 


avoli  medigi  ferra 

IS  IN  OCTO  LIBROS  APHORISMORVH 

Bppocraris  K  Galeni ,  Commentaria 
8£  Annotationes. 

fctcnifsimum  K  inmaifsimum  h  E  N  R  i  c  t  k 
Britanni*  Regem. 

Cam  daobuslnidbas  copiofUsimiS. 


8ASltEJ£  IN  OFFICINA  F: 

ANNO  M  D  X 


NonGnegtatiaKpriuilcgioImp.Maieftatisadannos 


^AD  SERENISSIMVM 

ATaVE  IN  VICTISSIMVM  HEN-^ 


HjiS  lifcunc^  ea  fit ,  Sereniffitnejatque  Rexjtu® 

fi  «  maieflati  non  uti  pulchram ,  aut  ornatam ,  au  t  te  tanto 
rege  dignam  offerimus, necp  quod  ex  ea  decus  aliquod 
faftigio  regio  acceflurum  fperemusridenimde  noflro 
tam  exili  ingenio,denoftris^  ta  tenuibus  uiribuspoh: 
liceri  non  audemus  :fed  ut  his  tam  magnis  faboribuSi 
his  tam  longis  uigilqs  celeberrimo  tuo  numini  dicatis, 
quod  iure  optimo  literariomnes  colunt, ueneratur,atc^ 
fuipiciunt,gratiam  aliquam,ac  patrocinium  aucupemur. Vnde  enim  gentium  ma/ 
iorem  nancifci  poterunt  authoritatem,  aut  plus  fpledoris  adipifci,  quam  ab  eo  qui 
amplifsimouirtutu  faftigio  inter  mortalcs,utfol  inter  aftra,omnes  excellite' Nam 
quis inreliteraria  h enricV h  ferenifsimutti regem atep inuicftifsimu  cequare 
poteftequi  inter  Gr®cos  atticiflimus  eft,inter  Latinos  facudiffimus.Null^etenim 
funt  liberales  diftiplina:,  quasad  unguem  prope  non  perdidicerit; &  ita  perdidice> 
rit,  ut  in  unaquacj  fola  laborafle  uideatur .  nam  fi  difciplinas  omnes  fingulatim  iti 
illo  contemplorimirum  in  modum  gramatica:  uarietates  tenet,rhetoric£E  flofculo^  i 
quafi apis  undecucf  collegit,poetaru  uireta  amoeniflima  penetrauit,finuofos  diale  i 
<ftic*  gyros,8C  obliquos  Mceandros  excufsit,philofophi^  facraria  perluftrar,gco> 
metri*  figuras  ca!let,arithmctic§  humeros  perueftigahtemufic*  fuauitates  omnes 
exhaufit,ut  tanta  felicitas  ingenrj  nullam  pr*ftantifsimarum  difciplinarum  inta/ 
(ftam  reliqueritiporifsimumuerd  in  eam  partem  philofophi*  incubuerit,qu*  ad 
rei  Medie*  theoriam  fpcdat.Etenim  fere  Britannorum  regibus  peculiare  fempee 
fuit,huicphilofophic*  medendi  periti*  in  primis  fauere.  Quin  SC  ab  Italis  quan/ 
docj  harum  rerum  initia  petiere.Extatuulgaths,salernitarum  De  tuenda  ualetu' 
dine  libellus,in  regis  Angli*  honorem  atque  decus  *ditus,cuius  initium  eft, 
Anglorum  Regi  feribit  fchola  tota  Salerni. 

libellus  quidem  qui  politiores  literas  non  redoleat ,  tamen  his  qui  legunt  non  pa/ 
rum  utilitatis  pr*ftat:illis(^  multo  maiorem,qui  libelli  pr*cepta  obferuantln  uir/ 
tu tibus  autem  moralibus  clementifsimeRex,cui  es  fecundusCNeqp  enim  folo  no/ 
mineae  titulo  tenus  regem  agis:nempeconftantiaSc*uolam  uincis,magnitudine 
animi  Catonem,  pietate  Numam ,  ih  agendarum  rerum  de^eritate  ac  prudentia 
Neftorem.De  tua  illa  integra  ac  inuiolataiide  quid  dicamCde  tua  pura  fimplicita/ 
te,de  tua  fapientiaat(^magnanimitateCCerte  nullus  cft,aut  prioribus  feculis  fuit 
tam  omni  uirtuteexaggcrams,qui  cum  h  e  n  r  i  c  o  Rege  aut  conferri  pofsit,auc 
cx*quari:tantu  abeft,ut  quifpiam  pofsit  pr*fcrri;  Pr*tereo  uolens  amplam  tanti 
Regis  munificentianrK  liberalitatem,qu* in  ipfo  adeo  fplendida  eft atejj  prolixa, 
ut  optimos  quofep  uiros  St  literaru  cultores  in  primis  fummishonoribus  decoret, 

*  z  K  maximis 


AD  HENRICViI  ANG.  REGEM  .  ’ 

«maximisprsmtjsmuitet,at<^  alliciat.Nulluseft  tam  eminens,kutpufi!Ius,4ai5 
libcralifsimo  Rege  non  amplis  muneribus  ornatu  fe  ambitiofe  prodicet, qua:  Rex 
fapientifsimus, idem omnibus  fortunae  bonis  pr^potens  cunc^s  pro  ingenuae 
uirmtis  modulo  dimetitur  ac  difpcnfatln  his  autem  bonis, qu*  aphilofophis  ria/ 
tuta:  bona  dicuntur,  fcrenifsimum  henricvm  laudare  non  aufim:  nempe  (i 
prsftantem  illam  corporis  fymmetria  innieor,(i  egregiam  dC  plenam  regi®  digni/ 
tatis  formam  contemplor,8£  illa  ad  natur®  normam  dudta  lineameta,quam  redta 
fint,quam  honefta,quam  dccora,ucnerabilis  me  quidam  horror  inceflit:nec  horni 
nem,fedherocm  plane  mihiuideor  intueri,  in  quo  multum  diuinitatis effulgeat. 
Quid  uerd  de  Britannia  antiqua  auorum  patria,cui  pr®es,cfli  imperas,aggrcdi  in/ 
cipiam,qu®  SC  d/ues  opum  eft,8d  ftudqs(ut  ille  inquit)afpertima  belli,inter  Septe/ 
trionem  Occidentem^  proiedla  grandi  angulo  ( Mela  tefte)  Rheni  oftia  profpi/ 
cit :  deinde  obliqua  retro  latera  abftrahit ,  altero  Galliam ,  altero  Germaniam  Ipe/ 
dtans.Tum  rurfus  perpetuo  margine  diredli  littoris  ab  tergore  abdudla  iterum  fe 
in  diuerfos  angulos  cuneat  triquetra,K  (ut  inquiunt  authores)Sicili®  maxime  fimi 
lis:ied  multo  ipfa  dignior,cui  ucl  propter  amplitudinem,uel  rerum  omnium  opti/ 
marum  ubertatem ,  Sicilia  ipfa  comparenir,plana,ingens,fcecunda,  fert  nemora, 
faltus,ac  pr®gradia  flumina, alternis  motibus,modo  in  pcl^us,modo  retro  fluen 
tia. Quis gemmas&margaritasenumcrctCex quibus  Iuli)  C®faris thoracem  con 
fiitum  pr®ftantes  authoresprodidere.Hsc  cftferenifsime  Rex  tua  inclyta  patria, 
&  amplifsima  illa  prouincia,quam  poflides,8i  qua  antiquiores  pr® magnitudine 
K  feparatione a continenti,8C  quia fub alio uideaturefle coelo, nouum  quendam 
orbem  cfle  exiftimaruncunde  SC  a  poetarum  parente  Virgilio  decantatum  eft, 

Et  penitus  toto  diuifos  orbe  Britannos. 

Imo  recentioresquidam,eam  extra  hunc  orbem  futuram  teftati  iunt,nifi  coelcftis 
ouri  pes  extra  fighifcrum  circulum  prodirct,quo  etiam  nobilifsima  h®c  infula  uix 
atnngitur.Scd  hi  8C  mundi  fitum  ac  pofitura,K  fignorum  difpofitiones  in  coelcfti 
ambitu,at^produdliones  ignorant.  Nam  pes  hic  tauri  citra  primum  cancri  gra/ 
dum  prodire  non  poteft,quum  uerb  cancer  Britaniam  non  attingat,pes  ille  quem 
fingunt  hi  authores,uel  fabulantur,minus  attinget.  Solinus  h®c  dicit, Gallici  litto/ 
ris  ora  uidebantur  mundi  fincs,b^^Britania  inliila  nomen  pene  orbis  alterius  me/ 
reretur,o<aingenris  SI  amplius  millibus  pafluum  longa  porrigituriin  qua  etia  nui/ 
Ium  effe  anguem  teftanturauthores,fedmiri  lapidis  feracifsima,quem  Gagatem 
nucupannis  enim  in  aqua  atdet,oleo  teftinguitur.  h  e  n  r  i  c  v  s  dignus  equidem 
princeps  efl:,ut  huic  orbi  dominctur;dignior,utampliori:dignifli'mus,utuniuerfo. 
O  quot  bellicofiffimis  populis,atqueditifsimis  imperat.Ex  hac  enim  infula,8Cex 
boefere  altero  orbe  multi  robuftifsimi  uiri  prodeunt,8i:  multa  humano  ufui  necef 
faria,pcr  totam  Afiam,  Africam  atep  Europam  dcfcruntur,tam  cft  fortun®  bonis 
abundans  8C  copiola.Sed  quid  opus  cft  nos  ea  Iaudare,6i  eorum  Encomio  fatiga/ 
ri,qu®  amplifsima  fama  per  hominum  orauagantut,quofum  nccp  fexcetefimam 
partem  attingere  pofle  confidimus.  Horum  igitur  copia  obruti, huic  nucupatori® 
epiftol®  finem  facere  decrcuimus,Inuidifsim®  Celfitudinitu®  fponte 
promittcntcs,multo  maiora  in  fuamgrariam®dituros,fih®c 

non  dicam  placuifle ,  fed  certe  non  difplicuifle, 
nouerimus.  Vale, 


s*>  AVTHORES  ANTiaVI 

qvorvh  meminit  galenvs  in 

HIS  C  OMMENTARIIS. 

Archigenes  aphorifmo  primo  libri  fexu' 

Ariftophanes  aph.44.1ib.7 

Arifton  aph.i.lib.tf 

Artemidorus  aph.38.Iib,tf 

Afclepiades  aph.4/.Iib.7 

Bacchius  aph.tf5.1ib.7 

Diocles^  aph.34.!ib.i  ‘ 

Diofcorides  aph.38.Iib.« 

Dionyfius  aph.<Sj).lib.4 

Erafiftratus  aph.>7.Iib.ff.K  aph.  i.Iib.if 

Eudemiis  aph.i.Iib.if 

•  Euripides  aph.44.1ib.7 

Herodotus  aph.5i.hb.7 

Herophilus  aph.i,Iib.«.ar  aph.<S5.1ib,7^,;*^r 

Heraclides  aph.<S5.1ib.7  * 

Hipponax  aph.44.!ib.7 

Homerus  aph.54.hb.4.araph.44.Iib.7 

Marinus  aph.i5.Iib.7.SCaph.55.1ib.7 

Mimiiianus  aph-is<).Iib.4  &  lege  Numefianus. 

Mnefiftcus  aph.itf.lib.j 

Numefianus  aph.44-hb,3 

Pherecidcs  aphi.lib.5 

Pliilotimus  aph.i.lib.ff 

Philiftion  aphilib.s 

Plato  Comicus  aph.45.1ib.7 

Plato  inThcscteto  aph.'5<)  tfz.Iib.s 
Polybus  aph.i.lib.d 

Praxagoras  aph.45.1ib.5.a:aph.i.Iib.ff.Kaph.»5  2^  j^.lib,? 

Zeufis  aph.<S5.1ib.7 


s»  AD  ILLVSTREM  GALEATIVM 

GONZAGAM  ANTONIVS  MVSA  BRASAVOLVSf 

VPERIORIBVS  MENSIBVS  Galeari  fllufcs,qmnhfaijtn& 
nouarum  8C  piilcherrimariim  rerum  fempd"  es  cupidus, earumqi  pra^ 
fertim  qUac  ad  rem  literariam  ipedlant,  de  his  leAoflibus  mecum  age> 
res, quas  publici  ledlores  tunc  paitim  inFerrariOTfi  gymnafip  proMe/ 
bantur,de  fcholafticorum  frequentia  interrogafti.Nos  uero  id  tibi  red 

^  _ ,,  didimus,  m^nam  quidem  numero  non  eflefrequetiam,  fed  talem,  ut 

^ito  cum  omni  alia  amplimma  K.confertiflima  turba  conferri  ppffit,^  concertare* 

ut  de  ijs  Vergilianum  illud  dici  pblRt: 

•Pauci  numero,red  uiuida  uirtus, 

Qiium  uero  in  prgfentiarum  primum  hoc  noflrorum  laborum  ontiSjin  tax  illullris  do 
«Srinae  gratiam  inicribendum  pararem,  ut  tuo  titulo  decoratum  felicius  in  publicum 
cxeat,id  nobis  fuccurrit  quod  tunc  tam  fedulepercumSabare.nimc  cumulatius  expli/ 
care.  Propterea  uifum  eft  non  ab  re  fore,  fi  omnes  quot  qualesue  fuerint  auditores  no/ 
ftri,recenfereftudeamus,  qui  his  noftris  Aphorifmonim  le<aiom’bus  interfuere ;  inter 
quos  nonnulli  a  principio  in  finem  ufque, omnia  haufere  quarcunc^  in  his  nofeis  lucu/ 
irrationibus  feripta  funt :  altj,aliqUibus  libris  interfuere :  quidam  pluribus  aphorifmis; 
inter  quos  plerofque  adeo  profecifie  confiat,  ut  iattiiam  diuinam  hancartem  uel  cele/ 
briter  profiteantur, uel  feliciter  exerceant.  Nullus  uero  efi,qui  non  norit  Hippolytum 
Conftabilem,  dC  Francifeum  Brufantinum  Ferrarienfes ,  tum  fex  publica  profeffione, 
tum  ex  medendi  diatriba;nam  SC  facra  naturalis  philofophiae  arcana  publice  profiten/  ■ 
tur,  2C  medicam  artem  egregie  Kercent .  De  fe  uerp  quid  dicam  Maureli  San<fie,qui 
quum  publice  obliquos  dialeifiic*  gyros  profitebaris,  citra  omnem  ambiguitatem  pal 
mam  ferebas.Nunc  apud  reueredifsimum  Hippolytum  Cardinalem  Ferrarienfem  ar/ 
tem  medicam  adeo  prudenter  exerces,  ut.milltos  homines  a  morte  uendicafle  liqueat 
Huc  acccdant  tres  illi  noui  muiucipes  noftri,Ioannes  Fracifeus  Rubeus  Mediolanen/ 
fis  chirurgus,  qui  publice  profitetur,  SC  in  ea  arte  Chironi  centauro  non  cediriloannea 
Leo  Dorzanus  Vercellcnfis,aCTi  iudicio  uir:&  Philippus  Parthenius  Saxellus  Nouc» 
comenfis,non  minus  do(Srina,quam  pietate  infignis.Proh  pudor  duos  illos  Fetrarieri 
fes  argumentandi  K  refpondendi  fulgura,incuria  practermiferam ,  C*far  Caprilis ,  K 
Marcus  Antonius  Florius, quorum  diiputationes  8C  publicae  leiSiones,  eos  omni  ert/ 
comio  dignos  faciunt.Tu<j  cum  his  accedas  loannes  Beccharie  chirurge  cum  quouis 
antiquoru  conferende.Non  minori  laude  digm'  funt  Francifeus  Seuerus  Argentinus, 
Camillus  Grilinzonus'  Carpenfis,Hercules  Papazonus  Miradulanus, Nicolaus  Via/ 
danenfis, Troilus  Cabeus,qiri  nolfi-i  huius  almi  gymnafij  duifior  quandoi^  fuit,8£  no/ 
fter  Nicolaus  Crottus  Laudenfis,Calfianus  Armanafeus  Nouocomenfis ,  Nicolaus 
Giringellus  Vitellianenfis,  Stephanus  Burgus  Mutilianenfis,  Nicolaus  Chizoia  Bri/ 
xienfis,Iacobus  Turinenfis :  Henricus,Iacobus,K  Federicus  Germani ;  AuguftinUs 
Ricius  nobilis  Lucenfis .  Hi  omnes  fummo  cum  decore  artem  hanc  diuinam  8C  fdte* 
prudenter  exercent.  Cur  tu  non  accedis  loannes  Bacchanelle  Regienfis  i  nam  K 
ficorporepufillus fis, animacuiribus plurimum pracftas. Et  nofier  loaimes  Sinapina 
Germanus,  uir  utraque  literatura  grauifsimus,  &  huius  artis  profeflbr  acerrimus ,  pe/ 
dem  huc  conferat .  Neque  filentio  praetereundus  efi  Infignis  philofophus  Gafpar  Cali 
briellus  nobilis  Patauinus ,  qui  naturalem  philofophiam  ex  Gratca  academia  publice 
profitetur.  Ciff  latitas  mi  Georgi  de  Ortona  CretenfisCaccedas  huc  utraque  lingua  di 
fertirsime,K  medica  profelfione  expertifsime.  Hi  omnes  quos  hoc  catalogo  enume/ 
tauimus, Galeati  dodifsime,  iam  fummu  illud  culmen  Sfe  faftigium  docfioratus  (  ut  in/ 
quiimt )  fuis  ampliisimis  uirtutibus  acquifiuere.  Non  defuere  8C  alfj  plures,qui  his  nc» 
ftris  Icdionibus  interfuere ,  tamen  laurea  corona  ornari  nondum  uoluere ;  inter  quos 
iiniis  efi  Vincentius  Lancettus  Cacfenas,iuuenis  mira  in^entj  dexteritate  praeditus;Ia/ 
cobus  Romandiolus  nofier ,  Ferrarienfis ;  Alexander  a  dcoiua, chirurgus :  loannes 


AD  GAJ,EATIVM  GONZAGAM  '4  | 

Agrigcnt{nufSicuIiis,a:nofterSan<SusdeSandisRecanatenfis,qucin£>omrumli,t  •  j 
eerarum  columen  futurum  £flelpEramus.Nec  hi  iiuienesprxternii'ttendifimt,digntut  '  | 
immortalitate donentur,tantomgenfjfpIendore pollent,  Cat&BezecharinusPifau/ 
renfiSjPetrus  Pergulenfis,  loannes  Baptifta  Sufius  Mirandulanus, Camillus  Pontre/ 
molenfis,  Gafpar  Herminius  Tridentinus ,  Stephanqs  Craffus  Brixianus,  Hierony^  . 
mus  Gratianus  CotignolenllsjCatfar  Forofemproniefis,Iulius  GenuennsjMatrhsei» 
Mediolanenfis, Archangelus  Vtinenfis,  Petrus  Cabriellus  Patauinus,K  nofter  dom{  - 
nus  loannes  Gallus  presbyter,o(num  reparator  egregius.  Accedatis  8C  ups  dub  Cani 1 
ni',Iacobe  loannes  Baptifta, iuuenes  cum  quibufuisnofira  aetate  in  hac  arte  confe/-  " 
rcndi,In  eodemtp  comitatu  accedat  bC  Hieronymus  Aldigerius.  Doleo  tamen,att^  ue  , 
hemeter  difaudor,  familiaria  negotia  adeo  rem  medicam  defraudafle,  ut  Ludouicuiti 
Paulucium,  bC  Antonium  Mariam  Montacleftum  Ferrarienfes,pofl:  tot  uigilias,poft 
tot  peroeiTos  in  his  euoluendis  Aphoriimis  labores, abduxerinqK  medio  fere  in  curfti  ■ 
repreflerint .  Duo  praeterea  illi  Hieronymi  in  hunc  ordine  ueniant,  Canabatius  unus,  ^ 

alter  aTabula  Ferrarienfes.Csterum  nSquam  te  defraudabo  Lazare  Frifce  Hebraee, 
lid  ut  Aphorifti  cis  ledjionibus  interfuifti ,  ita  ab  hoc  catalogo  non  repellaris .  Hi  funt 
Galeati  illuftris ,  quos  potui  in  memoriam  reuocare,ex  his  qui  publicas  noftras  fcho/ 
las  frequentarunt, qui  ft  pauci  numero  lint,  tamen  funt  omni  uirtutinn  genere  cumu 
iatifsimi.Nunc  uerb  quum  noftros  hos  labores  fub  Britanniae  Regis  aufpicio  in  publt 
cum  aedituri  fimus, uifum  eft  nobis,  tibi  uiro  do(!ii(simo,&  qui  omni  uirtutum  genere 
iplendes,8^  quem  fumme  colo  8C  obferuo,  primum  laborem  dono  mittere, uti  illi 
a  quo  auram  afiquam,  &£  eam  non  mediocrem  captabit ;  fimulcp  nofcat, 
non  multos  quidem  fuifle  Aphorifmorum  auditores,  fed  inga» 
nio  praeditos,8C  qui  tum  fua  induftria,tum  noftra  afr 

liduitatemagnos  in  re  medica  pro/  i 

greflTus  perfecerint. 

Vale. 


ANTONII  M.V SAE 

BRASAVOLI  MEDICI  FERRARIENSIS 

IN  PRIMVH  LIBRVM  APHORISHORVM  HIPPOCRA^ 

tis  82  Galeni]  Commentaria  Annotationes. 

ON  POSSVM  NON  VALDE  LJETARi 
at(^  geftire]auditores  benigmffimi,poft  tot  perpeflbs  Ia/ 
bores,hos  hodie  hoc  folium  confcendifle,inquo  iamdiu 
publiceinterpretarijK  uos  edocere  afllieti  fumus.namfu/ 
perioribus  menfibus  dluftriflimus  82  exceUedfllraus  Dux 
nofter  Hercules  coegitnos  pubUcas  leAiones  intermitte/ 
rcjUt  illum  Romam  ad  Paulum  ternum  Ponuficem  maxi¬ 
mum,  82  Neapolim  ad  Carolum  imperatorem  quintum 
comitaremur. In  qua  re  opus  fuit  patrono  at<$  bene  merelj 
ti  principi  obtemperare.Sed  quoties  intermiflarinn  lectio/ 
nummemotia  fubibat, mentis  oculi  a  lachrymis  tempera/ 
fenonpoterant,82  finunquam  inhocquamor  menfium  fpatiootiofus  fuerim;  nempe 
inter  publicas  bibliothecas  atcp  priuatas,mter  bonoru  uiroram  confefliis  atc^  difertatio/ 
hes, inter  res  nouas  inquirendas  continud  uCrfatus  fum.  At  nihil  unquam  uiiiim  eftcon/ 
ducibilius.  qukm  pubUds  lediombus  iniudare,8C  in  publicam  difortandi  arenam  defoen/ 
dere,82  eo  praefertim  fi  auditores  probi  fmt,atq)  feduli,  quales  uos  efle  iamnouimus,  N  o 
mo  igitur  ueltnimadmiretur,  fi  in  antiquam  fodem  reuerfus  geftiam,8Ceainterpretatu/ 
rus  qux  nondum  antea  publice  aggredi  tentauimus.Nam  odo  annis  in  hoc  almo  Ferra 
rienfi  gymnafio  Dialedica:  gyros  interpretati  fumus.D  einde  philofophiam  naturalem 
jioiiem  annis.  Nunc  uerd  eandem  naturalem  philofophiam  fub  alio  nomine  interpretari 
aitfpicabimur, nempeMedicacrei  theoriam, naturahsphilofophixpartefummfmricerl/ 
fuerunt.-propterea  anaturali  philofophianec  gry  quidem difcedemus.At Hippocratis 
Aphorifmos  interpretandos  elegimus, at($  ilifoepimUs.quoniam  nullum  opus  xqueuti/ 
leinuemri  poteft  eo,quiHippocraticas  fententias  ampleditur,82  aphOrifticas  prxfor/ 
tiiii.Npsq!  interim  tarditatem  ledionum,fodulitate  compenfabimus, inutiles  difputaiio/ 
tres  omittentes,  82  folam  integram  authoris  iteritatem,  quantum  inrcs  noftrx  foppetenti 
icxprimentes .  Etenim  quum  in  primo  ledionum  limine  interpretes  addubitare  fo/ 
ICant,  An  res  medica,ars  fiquel  fcientia:82anpradica,uel  ipeculatiua:82deeius  obie/ 

do,  qux  ambiguitates  potius  dialedtex  funt,  quam  adhanc  artem  fpedantes,  quippe  ad 
curandos  xgros  nihil  proficiunt;fod  adquandam  apparentiam  potius,  82garrUlitatem  fa 
ciimt,propterea  eas  nos  relegabimus,dicenles  Mediciham  82  artem  eile  atep  foientiam 
£2  pradicatn  folam, ut  in  quxftionibus  de  hoc  propofito  aliis  oftehdere  tentauimus, 
Qimm  uerd  82  hi  qui  in  publicis  foholis  hoc  opus  ptofitemur,aut  Iacobum,autVgo/ 
nem,autahum  ex  recentibus  imitari  folearit;  nos  ex  his  nullum  imitabimur, utpote  qui 

ad  uerit^em  exprimedam  plus  obfint,  quam  prodeflepoHint,  At  Hippocratem  ipfum, 
cC  Galehum,ac  reliquos  antiquiores  authores  totis  uiribus  imitari  ftudebimus.Nempe 
ex  Hippocrate  Hippocratem,  82  ex  Galeno, nonfolum  in  huius  libri  commentarrjs,fod 
inalijs  etiam  finsuolumimbus  interpretabimur.mullus  em'm  eft,qiri  aptius  mente  foam 
fo  ipfo  intelligat.  S  ed  ut  ad  rem  ipfam  defeendamus,  quia  neceflarium  eft  artis  medicx 
intentionem  prxrch-e,fcito  Grateos  omnes,82  Ariftotelem  potiffimum  Arcem  defini/ 
te,eflre  redam  rationem  rerum  a  nobis  fadibilium.  At  quum  medica  facultas  ars  fit,  erit 
reda  ratio  rerum,  qux  in  ipfa  fiunt.  At  qux  fint  illa  qu»  &irit,  82  in  qiubus  fiant,  per  hunc 
modum  edocere  tentabimus.In  omni  ai  te  tria  a  Grxeis  authoribus  inueraimtur,  t/uroxa- 
l«iMp,Taof,  82  oDwjrij.  Naminomraarte,artifex  ipfo  fubiedoindigeqcirca  quod  eius 

operatio  uerfawr.ut  lignarius  faber  fi  fcamnumeffmgereftudeaqlignoindigeqin  quod 

fcauuuformam  introducat, id<p  fcilicet  lignum,  vsMxa/iivoy,  idcfthmus  artis  fubiedum 

s  uocatur 


upcatur.  o-xsOTf  iief6,uel  wfoStoij, hoccftmtcntioKprop6fitun!*eftipfafcammfor^  , 
ina.ciusuerbpofIefsioeft(canini  tia©-,  jdeftflrliSjhoceft  lamfacSQfcanitio  jdfedeii/ 
durri  itri  poire.Idem  in  r  e  medica  cotingit,  eius  ^  ideif  fubiedurti,  circa  quod 

medici  adio  uerfattir,humanum  corpus  eft,utmagjffer  artis  Hippocrates  iri  libro  I)e 
locisinhominedociBtjinqmens.Corpus  humanumaferiamelTemedici.  uerd, 

ideftintenrio  eftipfa  iamtas,quantmedicus  fummofiticUp  intendere  debet  At  ■nA©-, 
ideft  finis  eftfanitaas  pofleisio,  Galeno  ftarim  in  pnmo  Doiedis  ucftibulo  dicente, Me/ 
dicat  artis fcopus  fanitas  cft.finis,ipfius  poflefsio.quamiusinprimo  De  arte  curafiuali/ 
bro,uarios  medicat  artis  fines  apud  diuerlbs  authores  marr  et  quippe  nonnulli  plerunc^  , 
fanare  medicinae  finem  cenliicrunt;  alij  ea  facere  quaefint  ad  fanitatem  conducibilia:alq 
morboru  caulas  adimere. Sedhatc  ad  rem  niM  fadunt, quippe  Galenus  ipfe  Medicinas 
finem, fanitatispoflefsionemefleiudicauit,fcopumuerbfanitatemipfam,qnoditainrel/ 
figere  oportet,  medici  intentionem  elTe  fanitatem  inducere,fiabfit:flutfrd  adfit,confei»^ 
liare.finis  uero  eftiplafamtas  poflefla  fecundum  quam  operamur.Necpiites  medicinas 
liibiedum  efle  corpus  humanum,ut  recentiores  in  (iiis  dilputationibus  fubiedum  accb 
piunt,pro  eo  fdlicet  quod  uirtualiter  omnem  fcientiat ueritate  continet,  Sed  folum  fubie  : 
dum  eft, circa  quodmediciadiouerfaair,8Cinquod  illud  inducitur,  quod  a  medico  in/ 
tenditur  fdlicet  fanitas.  Vnde  nos  dicimus,fanitatem  fubiedum  efle,  eo  modo  id  uocabii 
Ium  accipientes,  quo  recentiores  accipiimt,quum  defubiedo  attributioriis  ab  ipfis  uoca 
to  uerbafaciuntEt  fi  dixeris, faratatem  ob  corpus  humanum  confiderari,ideo  potius  hu 
manum  corpus  efle  himc  fcopum,uel  faltem  uitam  ipfam,  ob  quam  omnia  fiunt,  con/ 
fiderant  :ad  hoc  dehiunano  corpore  Galenus  in  penulrimo  capite  libri  De  partibus  aitfs 
medicinalis  refpondet,quum  inquit,  humanum  corpus  per  accidens  confiderari,8tnon 
per  fetfanitatem  uerd  perfe, ad  quam  omma  alia  ducuntur,  qustconfideranda  fimtEft 
emmars  fadlua,immd,ut  dicit  Galenus  in  libro  D  e  conftitutione  artis  medidrialis,eft 
ars  refediua.  Ad  id  uerd  quod  de  trita  didum  eft,  fanitas  ob  uitam  quidem  confideratur. 
Sedhocaraextrinfecumeft,nempefieffpotefi  «rasTjij/,  ideft  artis  intentum  ad  multos 
cxtrinfecos  fines  ordinari.  Atinipfa  arte illanonintedcnturuitinremedicapropofitum. 

eft  ipfa  fanitas,  qus  ad  himc  extrinfecimi  finem  refpedu  huius  artis  ordinatur,  fcilicet  ad 
uitam  Si  ad  operationes  qu*  per  famtatem  fiunt, uel  quat  funt  ipfa  fanitas.  Ex  his  fcire 
.oportet,fubiedum  attributionis  rei  medic3c,ideft  a-iamy  efle  fanitatem,nori  corpus  hu 
manummamut  Ariftoteles  docet,finis  operatiuat  artis  eft  fubiedi  proprij  conftitutio. 
At  ars  medica  humanum  corpus  non  conftituit,fed  fanitatem.-id^  uae  fcopus  ^,uef 
attributionis  fiibiedum,per  quod  ars  medica  ab  omnibus  altjs  diftinguitur,quod  fanita/ 
te  fit,  Si  non  humano  corporetnam  drea  humanum  corpus  multae  artes  uerfantur,tan, 
quam  drea  materiam  inquamagant.Vtigiturreccptui  canamustSubiedum  reimc/ 
dicae,  eft  humanum  corpus.  Intenrio,eft  fanitas.  Fims,eft  fanitatis  pofTelsio, 

Haec  uero  diffufius  in  quaefbone  De  medicinae  lubiedo  explicauimus. 

Nunc  autem  ne  ab  his  nugis  inftitutum  noftnnn  impediatur, 
dus  libri  quem  interpretandum  fufcepimus,it  ifoi' 
prionem  contemplemur;  Dlaaiv 
tem  haec  eft. 


innOKPATOYS  KaOY  A^OPISMOI 

Wf5, 

HIPPOCRATIS  COI  APHORISHI, 


I  N  HAC  infaiptione ppusnoneft,deHlppocratistii^mpribifs 

II  gCcondiHohe  qiHcquM  difla-ere, quoniam  aGalenomijanjs  l0> 
9  cis  explieatiffjaSuida8CexSoranihiftori)sfeciIefinnipoteft,Nec 
I  opus  m  dubitare, cur  Coi  diifbim  fit;nam  eius  patria  hoc  nomine 
1  denotatur,  quae  in  Theflalia  efttad  ahorum  quorudam  antiquoruni 
I  diffcreritiam,qui'SCipfiHippocratesuocanfunt,Anuerd  Hippo/ 
1  crates  Cous  is  fuerit,  qui  hunc  hbrum  compofuent,nohntjUi  dubi/ 
■  taruntj  8C  ahum  fiiifle  teftantur.  Alij  in  templo  ApoDinis  muentuin 

fuiflefabularitur.Nos  ab  ah'o  quodam  authore  ex  Hippoaatis  libris  colledinn  itidicare 
mustquoniam  nullus  ^  fere  aphorifmus,qUem  inHippodraris  operibiis  inuenire  nort 
poflinius,nifi,lummiuiri,8C  inter  alios  G^enus  tam  coftanterab  Hippocrate  Coo  aedi/ 
tum  elTet^arentur.Iduard  ipeculatione  dignum olFertur, cur  hic  hber  Aphorifmi  in/ 
fcriptusfit,Kuere  acproprie  quidhocnomine Aphorifmus  flgm'ficenir,  apud 

Gr2ecosdiiudoeftat^feparo,Si  diuiuoKfeparatio  eft,Propterea  non  inv 

maitd  Arabes  quidam  Aphorifinos, librum  Diuiforiim  femonum  nuncuparunt,  ut 
^eitie  inhbrt)  De  confolatione  rnedicinarum  fecit.  Ita  uerd  de  aphorifmi  ratione  difle/ 
riiitPhdotheus:  ri.  'sil  Aoy©-  dTOib/iS-jwooTiA» 

aipoao-MS  1  »>  ri  tfia-titcc.iupiiei^iSva  Jt 

5(5«  JiisaSta  ottS  Tt  «u'n»  «uri,  ideftjQuideftaphorifousCRelponfiOi 

Aphoriimus  eftfermo  concifusperfeplenamfententiamperficiensnielfermoperenicti 
tiationem,ueI  perloaitionem  pauper,diues  autem  fenfibus.Vnde  dicitur  aphprirmusf 
ab  eo  quod  eft  cirainfcribi  in  ipfo  morbum.Diuiditur  autem  ati^  diftingiritur  ab  his  qui 
anteipfumfunt,8Cabhis  quipoftipfum.  Oribafius  eodem  modo  Aphoriimum  defini/ 
uit  Atfifecuiwim  Galenitmhiriusuocabuli  irim  exprimere  tentcmus,  ea  confiderare 
oportet  quae  ipfe  medio  fere  commetationis  primi  aphorifmi  primi  hbri,  huius  doiflrinac 
formam docens,fcriptareliquit, ubi  inquiqformaidodlrinac  aphoriftica  omnes  rei  pro/ 
prietates  qum  breuiffirrifs  tierbis  drcunfcribit. Verba  Galeni  hacdimt,  «enrtj  ^  Jigx^iy 
ralrai/ xv!cu/J«  rk  r£i  ■3f«/)/*i«T&'((/'i«  ari&4«ef^a.'Vnde  aphoriimus  omnes  rei(dequa 
fcilicet  loquitur )proprietates  dicit  quam  breirifsunis  uerbis.  Propterea  aphorifmi  rario 
in  hoc  hon  confiftiqqudd  fermo  fit  diirifus  8f  feparatus;fed  quodbreirifsimis  uerbis  rei 
proprietates  circunfcribatidem  in  fine  illius  partis  animaduertit  Galenus,imd  hoc  ue/ 
rum  effe  aperte  demoftrat  fupra  aphoriimum  quartumdecimum  primi  hbri.Id<5  eft  poft 
medium  commenti, quum  enim  Hippocrates  dixiflet,CM  crefeunt  plurimum  habent 
caloris  innati:Galenus  depuerorum  calore  Kiuuenum^undediflTeriqSC  eorum  diffe/ 
rentiam  oftendit .  At  ne  qiris  Hippocratem  reprehendat,utpote  qui  de  his  mentionem 
non  fecerit, inquit,  Hippocrates  igiwrquumhoc  in  fibro  propoImlTet  compendiofam 
aphorifticam  dodrinamfacere,non  ita  fermone  ampliauit,ut  ego  nunc. Quibus  uer/ 
bis  manifefte  elicitur, docSrinam  aphorifticam  inbreiritate  c6fiftere,8f[nonin  hoc  quod 
fit  fermo  feparatus.Hoc  idem  ab  eodem  Galeno  oftenditur  uigefimoodauo  aphorifmo 
fecundi  libri,ubi  dicitur,febricitanti  non  omnino  leuiter  permanere  corpus,8f  nihil  mi/ 
nvH,uel  etiam  magis  quam  ratio  poftulat,coniabefcere  malumtGalenus  in  commento 
inquit,Melius  autem  fi.rilIet,fihoc  quod  ait,  magis  quam  ratio  poftidat,  quibus  finibus  iii 
dicetur, aperuiffet.  Sed  qiria  dodrina  modus  elt  aphorifticus  fummam  fequens  breirita/ 
tem,nos  exponentes  uerbum  fecundum  rationem  ad  febris  magnitudinem  referemus, 
a  i  K  reliqua 


't- 

K  reliqua.Ex  quibus  manifeftiim  tftjaphofiilicamdodrinampenesBreiiitstfmfqnl}^ 
dtrari.QiiodlucecIariusoftenditurhbroquarto,aphor/fmoquadragefimofrptimc>,iibi 
Hippoaates  inquit, Excreariones  in  febribus  non  intei  mittennbiis  liuidat,  cruentae, fcg 
tid*,  omnes  mal*  bibo%:K  fi  bene  exeunt, fiue  per  alui  excretioncm,fiue  per  urinas, 
bonx:fiuero  non  abquid  eorum  quaciuuantper  haec  loca  excernitur, malum.  Galenus 
in  principio  huius  Aphorifmi  Hippocratem  reprehendere  uidetur,inquiens,Fortecon 
uemens  fiieratdodJrinac  aphorifticae  dici  compendiofius ,  omnes  prauas  excretiones 
quum  bene  exeunt, adbonum  terminari.  Ex  quibus  uerbis  manifefte  collig  poteft,do/ 
Sinam  aphoriibeam  in  breuitate  potius  conliftete,  quam  in  fententiarum  repararione, 
Idempoteft  exGaleno  aphorifinofexagefimbquarto  libri  quinti  confirmari,ubi  Hip.. 
pocratem  reprehendit,  qui  aphoriibeam  breintate  non  feruauerit.Idem  Galenus  in  com 
ihentarij  s  quarti  hbri  D  e  ratione  uidus  in  morbis  acutis,fe<fbone  decimanona,miranir 
cur  ferino  ille  non  fit  inter  Aphoriimbs  pofitus,quumin  paucis  uerbis  uismagnarepe* 
riatur,quodaphorifnusufuuenire  folet.Quodteittmonium  cflepoteft,aphoriiticamdo 
tSrinam  in  breuitate  confiftere .  Eo  adhuc  addito  quod  in  fexto  De  fitnpiicium  medica/ 
mentorum  faadtatibus  capiteprimo  didcinaphoriftica  do(5binaconceditur,ut  multa 
concife  dicantur.Ex  his  igitur  cum  Galeno  dicamus, aphoriibeam  doSinam  fermones 
omnes  attj  fententias  breuiflime  comple(fb,quac  totam  rem  de  qua  aginir,explicant:8C 
aphorifinum  fermonem  illum  efle,  qui  brembus  iententiam  umuerlam  de  qua  agitur,  e» 
plicat.  Habes  igitur  cur  hic  liber,  Aphorifmorumhbernuncupemr,quiaum'uerfamar/ 
tem  medicam  breuifsimis  uerbis  coplediwr.Propterea  illud  fcire  oportet, quse  ab  Hip/ 
pocrate  oeSoginta  uoluminibus  extendunmr  at<^  exp!icantur,inhoc  uno  brembus  com 
prehendi.Namnullus  eft  in  hoclibro  Aphorifmus,qui  apud  Hippocratem  in  alijs  libris 
noninuem'atur:undehichbereftomniumlibrorum  Hippocratis  epitome,8C  ueluti  en/ 
chiridion,ut  inter  legendum  m'dere  licebit.  Oribafius  uero  huius  dotlbina:  modum  qua/ 
drupUee  facit,inqmens:Modus  dodbintefi  quaeritur  eft  quadruplexantelledualis,  com/ 

plexorius,dim'dcns8fdiffinitiuus.Intelle<!bialisdidtur,eoquddintclle(ftu,id^contem 
plaaone,tamuirorum quammulierum  aegritudines  exequatur,K confideret. Comple/ 

Xorius,qudd  omma  compledaUtr,  feu  comprehendat,  mbil^  relinquat.  Dimdcns,eO 
quod  corpus  humanu  in  partes  diuidat,  earumcp  aegritudnes  partiadatim  declaret.Defi 
nitiuus, quod  eunda  denniat,rede9  determinet. Habent  quoi^  himc  ordinem,ut  prior 
fit  intelledualis,  deinde  complexorius,inde  edam  dimdens,  ad  ulrimu  defimriuus .  priuS 

emmreminteUedutenemus,pdftuerdintelledam,fiaiteft,totamcompledimur.Inde 

etiam  ac  fi  per  intelledum  comprehenlam  dimdimus,  ad  ulnmum  autem  comprehen/ 

fionedimfamdefinimusKdeterminamus.Hae  Oribafius. Reliqms  autem 
quae  krecentioribus  dilputanturomifsis,Kquacledorem  potius 
onerant, quam  inlbuant,ad  Hippocratis  fententias 
exponendas  defeendemus. 


Hippo/ 


HIPPOCRATIS 


A  PHORISMORYM 


A  P  H  O  R  I  S  M  V . „ 

IiTA  BREVIS, ars uero!o^a,occa(io autem pr*ceps,expef(mefi> 
tumpeticu!ofum,iudiciijmdiflKiie.Nec  foIum  feipfumpra;ftarcopoiy 
tet opportuna  fadenteiri,red«®grum,5Jafsid^ntes,8i  extetiota.  '  ' 


Nam  in  principio  huius  libri  inqirit,  Apud  omiies  expofitorcs  pro  cofeflb  haberi, hunc 
aphorifinum  eileprooemiumhuius  operis.Bx  quo  fecilehabeturplurei 


linterprei-.. , -  ,  „  _ _ 

exagdirtioqUinto  8C  fcptuagefimofecundoqnartiIibri,3Caphorifmoterti6dec 
....  -,-inti  hbrijSCaphorifmotrigefimottttio  fexti  libri, K  in  prooemio  ieptimilibri,! 
aphorifino  fexto  K  trigefimofepumo  St  «jmnquagefimoquarto  Kfexagcfimoquinto  8£. 
feptuageflmoquinto  eiufdm  fepnmi,  imo  in  aphorifino  lexagefimoquirito  mentionem 
£aeit  Herophili,Bacchij,Heradidis  Si  Zeufls  empiricorum,qiu  Aphorifinos  interpre/ 
tari  iunt;dixerat«  aphorifino  fexagefimofecado  quinti  libri^Hipporratem  inhochbro 
habiriflepr6barilumosexpofitores,Adde,GalehumfepeMarim'mentionemfacere,ut 
aphorifino  tertiodecimo,uigefimoquarto  8C  quiriquagefimoqirinto  feptimi  libri.  Oriba 
fius  uerd  omnes  Aphorifinoru  interpretes  quos  nouerat, in  ordinem  redegit, quos  hoc 
modo ih ordinem difponcmus.  Pelops,quifiBtGalenipracceptor,utipfemetlnquar^ 
to  De  lodsafFecSis  Ubro, capite feptimo  docet, Si  alibi.,  Lyais,qui  quum  occafio  dax 
tur,Hippocratem  reprehendit,in  quem  Galenus  fcripfitDenaturali  calofe.  Rufus, 
qui  fub  T raiano  principe  uixit.  Galenus  in  libro  D  e  atra  bile,inqiut  ipfum  de  eadem  ma 
tcriaegregie  fcripfiflTe.Nunc  multa  dus  opera  in  lucem  prodiere.-  Soranus  Ephefius 
irroianiKHerodianiSiGalem'  teporibus,utipfeinMethodomcdendi,8iinlibroDe 
cQmpofitioWemedicamentor5fecundumIoca,8iinIibroDefc(3isdocuit.  Domnus, 
dequonihil  certi  apud  alique  inuenire  pomi.  Attalus.  Dehis  nullammentione  facit 


fuifrcAphori& 
'  '  r,utApho/ 
tertiddecri 


Galenus,quod  Aphorifinos  interpretari  fint,demptoLyco,quia  Galeno  reprehendi/ 
tur  in  praua  intcllecSiorie  illius  aphofifmi  Qtii  crefcut.  Apud  Galenum  uerd  hi reperiun/ 


urAphorifinorum interpretes.  Marinus,cuiUstermeminitinfeptimolibro  Galenus, 
Herophilus  empiriais,de  quo  in  eode  feptimd, aphorifino  fexagefimoquinto.  Bac/ 
chius,de  quoeode  locomemimt,8iipfe  empiricus  Milefiusfilit.  Heraclides,  de  quo 
in  eodem  loco,empiricusSiipfeftutTarentinus:GaIenusfexto  libro  Delocisar  ^ 


eius  metionem  facit  capite  quinto.  Zeufis,  de  quo  in  eodem  feptimo  Aphorifinorum 
a  Galeno, empiricus  fuit.  Qm'nms,de  quo  Galenus  primo  hbro  in  primum  Epidemio 
rumHippocratis,8iinpracfarioneterrij  libri  Aphorifinorum.  Galenus  Siipfe  Apho 
rifinos  commditams  eft,  cuius  commentationem  una  cum  Hippocraris  fententia  inter/ 
pretabimur.  •  Oribafius  Sardianus, cuius extant commentaria, SCquemfaepeinnofira 
hac  comentarione  adducemus.  Philotheus, cuius  etiam  extant  commetaria,&;  quem 
adducere  non  pigebit.  Hi  funtanti(^ores,qui  K  ante  Galenum  SCpoft  Galenum  in 


lariones  in  medium  afferre  m 

himc  librum  ex  bonis  authoribtis  aggreffiis  fit.L- .............. ......  ^  uniiucio, 

Vgo  S  enenfis,  S  ermoneta,SC  reliqui  recentesj  qm'  fumrai  uiri  alioqui  exritere,  SC  appri/ 


6  ,  L  I  B  R  I  P  R  I  H  I 

me  perfpicacesat  bonos  authores,quos  mutari  pofle:nt,non  habebantjK  tempora  in/ 
ddere,  qtubus  p^ulchrurti  ladebatur  dialedhcS  rei  medicae  &C  fopMiicam  artem  com/ 
mifcere.  Ad  rem  igitur  redeuntes,  quum  mulo'  fua-int  anriqui  Aphoriimorum  interpre/ 
tes,in  hoc  primo  Aphorifmo  inter  fe  di(rentiat;quippe  n6nulliinqinunt  duos  elTe  apha. 
rifmos,ut  fecundus  fit  illa  pars ,  Nec  foliuri  feipfum  pratftare  op6rt«  opportuna  facien/ 
tem.de  qua  re  nimc  opus  non  eft  uehemehter  diglaiari,  qnomain  ima  ex  noftris  inter/ 
pretarionibus  (darum  erit  ad  aphorifmum  pertinete.  At  quicquid  fit,ucl  unus  fit,uel  duo 
aphorifmi, nullus  eft-qm'  dubitet  efleprooemiu  uelsd  hunc  librum, uel (ut  altj)ad  totam 
^  0*  reihmedicam.Hostamenonprobamus,qiaaiiiterbJitoocratis.libroshicprimusnoB 
jft,quamiusproCEmiumhoc6mmbuscomune  dici^oflet.InhbroalttdriDcmedieqj 
media  ne  oftido, ad uniiierfam  artem  medicanijpfbcfemiu  fumi  poteft^St  file  hber  hunc 
prteccit,  Kmulti  alij.Sedres  eoordine  tradandanon  eft,utOribafms -docet. inqtnt 
enim,  Cacterum  fi  quo  ordine  legendus  fit,  quaeras,  certe  qtiantiim  ad  candidatos  me/ 
dicinae  attinet,  tertio  loco  legi  debet ;  fed  quantum  ad  dotflos, etiam  uItimo.Eteium  qui 
initiantur  arti,primo  legant  Saaamentum  iplius  Hippocratis :  Inde  librum  praecepto/ 
rumtTertid  librum  hunc,inc[uo  totius  artis  fpeculatiO  continetur.  Dodi  huncpoftre> 
mum  relegaijt,utea  quiin  altjslegerint,hic  omniaremetiantur  Krecognofcant  Haec 
Oribafius.  At  nos  fuo  loco  ordine  omnium  Hippoaatis  operum  alio  modo  trademus. 
,  hunc  uero  fatis  flt,hunclibrummuItaHippocratis  opera  fequi.  At  qu&iftud  parumre/ 

fert  ad  huius  partis  intelledionem,propterea  hac  Aiputatione  nunc  omifla, dicamus 
pr»fentan  Aphorifmum  ad  himclibrum  prooemium  efle,  quamuis  non  multi  referat  fi 
quis  umuerfae  rei  medieg  praefixerit.In  quo  prooemio  fecundum  Galeni  K  antiquorum 
interpretum  fententiam, docet  Hippocrates, commentationes  inre  medica  conftituen/ 
das  e{re,ai  aphorifticam  dodrinam,ideft  compendiofam  SC  bretiem  faciendam;  Vt  tota 
hirius  prooemrj  intentio  haec  fitjn  re  medica  opus  eft  aphoriftieOs  libros  fieri,ideft  qui 
breuillime  totam  rem  medicam  de  qua  aginir,  compledantur.  Alicui  etenim  abftirdum 
uideri  poterit,  ab  Hippocrate  in  lioc  hbro  tot  digeri  8C  deferibi,  quae  nulla  cotinuationej 
nulla  ordinata  ferie  iimg^pofflntatque  nedi .  Proptereahuic  Hippocrates  aecurrit,irw 
quiens  neceflarium  efle  aphorifticos  libros  deferibere,  quia  mta  breuis  eft,  ars  longW 
Eft  autem  ars  longa^ quia  experimentum  periculofum,  &C  indicium  difficile .  In  hoc  igi/ 
tur  prommio  duorum  alterum  ab  Hippocrate  inmiitur,  aut  medicas  commentationes 
feribendas  elTe,  quia  uita  breuis,  8C  ars  longa,8£,reliqua;authoc  modo  dodrinte  fcilicet 
aphoriiticae  rem  medicam  tradendam  a«J  enucleandam,  quomam  uita  braiis,ars  uero 
longa  ob  experimentu  periculofum  SC  iucheium  difficile,  Opus  igitur  eft,  K  mire  con/ 
uenit  in  hac  tam  celebri,  tamip  neceflaria  artebreues  libros  at^  codfos  defcribereiquw 
niam  medica  ars  longa  eft,  K  uita  noftra  breuis  ad  hac  tam  longam  artem  capeflendan* 
nifiuel  commentationes  ab  authonbus  perferiptte  fincuel  breues  S£  aphorifticre  ftnten 
tisemempe  fi  qtns  per  feipfum  tentet,uel  etiam  ab  uno  adiutus  rem  medicam  addCcere* 
quanttimcunqj  fummus  uir  fit,iiwenio  praepotens,8C  quiphilofophfe  arcana  perquifi/ 
uerit, tamen  longiffima  artem  efle  experietur.etenim  occafiones  prtccipites  funt  Kmo/ 
mentari3e,ideft  oppornmitates  ad  agendS  circa  aegri  corpus,  continuo  enim  noftra  hteo 
ex  elementis  conftituta  moles  fltnt.Nunc  enim  opportunum  tempus  incidendi uenam 
occurrit.  Si  parum  immoremur,fiigit  occafio,ut  amplius  fieri  no  poffit.Quum  ergooo 
cafio  praiceps  fit,tamen  opus  eft  medicum  illam  addifcere,quacnifi  fenj^a  fitjdiu  infu/ 
dabit  prius  quam  occafiones  arripere fciattimde  ars  longa  eft,quam  K  duoinftnimeta, 
qinbus  ad  inueniendas  artes  ducimur,longam  faciunt;experimentum  inquam  Stiudi/ 
dinn  tprimum  fenfufit,fecimdum ratione SCintelledu, quae difficiliaSClonga  exiftunt' 

StereaSCarsipialongaerit.  Hic  eft  hirius  prooemij,uel  primae  partis  procemii  bre/* 
tius  fenfus  a  Galeno  acceptus.Nuncpartictdas  omnes  quae  in  ipfo  continentur.fin 
gulanm  percurramus .  Himc  emm  ordinem  in  tota  noftra  commentatione  obferuabt/ 
mustprimo  aphorifmifententiam  breiribus  adducemus,deindefingulas  du* 
particulas  conteplabimur,eas  SC  Graece  6C  Latine  adducentesait 

ari^  Hippocratisiierbainpromptufint,necillaapud 

eius  Gr«cos  codices  quaerere  coganir. 


APHORir-HVS  t  f 

ilttXyi,  IdeftjVitabreuis.]  Vifmbreuem  dmt  Hippocrates, Kfimplid/ 
ter  ratione  temporis, K  illam. comparido  ad  artem  medicam,quac  longa  eft.Hic 
uero  per  uitam  animae  permanennam in  corpre intelligitPhilotheus  uerd  hoc  nomen 
uitainmultafignificatadiftribuit,inquiens:  '  « ta 

ye^£t&iT<i‘a&'tMj’ oj/ ifxjtii),iiiit2t€t(e^cix.x>^ 6uviJ Mtcev. 

JU-&1  iu.i^wxu,t(su  ei  icfeioc/lsAsijitsu  lic iunTMcf^iiVitx  lueS’ S ifxiit^  vy «v 
timrcyiccrjD^y  6uy  iii[i!ttxi,lcxKfiMiJ^t^cxii<p()iiJit&-  i  TSyxIiMViLxf  S  fitn-rtai 

sTtSinyi  miga'!r®^»vr®>jiiT9y'xly^-fil®'i(SX‘t  xS&'rS}4vy^«!,ltxS’ S<fx(tSlif,Srt  a-aiifje, 
tx  6i»yt;ia  0  tairiiKiy,Hii> cufdimMy  i>d!^XfoyJi®'H^l)^iiv^rHc{i>!S!uy.tSy.</Jg  Sip 
^_k7n]fa^yiriyT^‘i-v](jis,kittbmxty7c^(lxxy(i^i&ff^.(ivr®' ovy i 
yiyAi/ey £gx^it  tsiy,itxS’S  nx>^-s!XfxIixhiySitey,  hoc eft,NomentTitaemliltiphV 

citCT  diqitiir,hempeuita  locusuocatur,fecudiimquem  dicimus  ambigua  animaha,quae 
^  in  terra  St  in  aqua  uiuere  poflimt,ut  uitulimanii,St  crocodihiSt  reUqua.  Vita  St  infiv 
aitum  fignilicaqlecundum quod  dicimus  homiie  medicam  uitam  i^redi.  St  illum  phi 
loipphicam.  Vita  St  iugatio  nuptiaru  eft,feamdun  quod  dicitur  quodiritam  ifte  homo 
commutaiiit.VitaSt mos  anim3edicitur,fecundiim  quod  dicimus,fapientem  uitam  ha/ 
bere  St  ornatam,  iiel  econtierfo  inteperahtem.  Vita  &  tempus  tutae  noftrac  figriificatjpb 
hoc  enim  difcefliim  animgeuitationem,aut  lutacoriuationem  uocamus.Haec  iginur  uita 
fepudum  quintum  flgmfieattim  breuis  eft:quod  in  artis  comparationem  dixit^  uerd 
breuis  uita  fit, non  eft  opus  praeter  ullam  utilitaton  di^utare:quoniam  St  fi  homo  inter 
animalia'  temperatifflmus  fit,  tamen  uit*  principa  longaeua  non  habecpraefertim  ad  ar/ 
tem  medicam  comparantes,  quam  quiipiam  addfcere  tentet,St  non  per  aphorifticos  li/ 
brpsjUelper  commentariaab.alijs  colledaded  ex feipfo.Relpe(3u  etiam  temporis  qiiod- 
apud  phflofophos  infinitum  eft,mometaria  eft  humana  iritamuac  etfi  multa  animalia  ex> 
cedatjbreui  tamen  Ipatio  excedit;qiud  enim  aliud  eft  uitae  noltrae  fpatium,quam  feptua^ 
gintaannifccimdumfapientem,uelinpotentioribuso(ftuaginta,&hoctotumIaboreft 
St  dolor.  At  quot  homines  id  Ratium  attinguntfnempe  rari (fimi  flint  quos  aequus  ama/ 
lut  liipiter,uel  forte  odio  habuit, in  hac  tenebrarii  ualle  ueluti  in  carceribus  pracferuans,'; 
Galcnusinnono  libro  Methodi  medendi  tres  illas  ammas,quas  in  noftro  corpore  Pia/ 
to  poiut, tres uitasipfeuocaqquf  his noiiunibusexplicantur,uitalii;altrix,8trariocina/ 
trixiPrimafedemhabetincordedecundain  iecorenertia  incerebro.Stpaulopoft  didt 
uitmr  noftram  aut  ipfas  uires  eflcjaiit  earum  atfiones.haec  autem  ab  aruma  fiunt  per  illa 
©rgana  fecundum  fuas  potentias  operante.  Vnde  hic  uita  eritpcrmanentia  perleue/ 


.  . r  r  , - r - r - te,docet)aliqiad  nc... 

nirejquod  quidem  opriminnfit;hoc(^  efle  fapientiae  offichunrquattp  perfeifta  nc 
perficere, Malis  auterh  uerbis  aliorum  inuetauituperare,ars  non  eftumde  optime  dixit. 
Ars  longa,  quia  apud  ipftim  ars  ininuetione  confiftir.Velleauteminuenire,lc)ngum  eft. 
Eft  criamlonga,ut  Galenus  dicrit  in  principio  hbiiDep}enitudine:c(uiafi  notiones  ple/ 
mtudinis  nofcere  uoluerimus,fi  animalis  facultates,  fi  humoru  lpecies,oportet  efle  opd/ 
mum  medicumtqua:  fi  polTent  imo  libro  fcribi,ars  longa  non  elfetln  hoc  igitur  D  e  ple/ 
ninidine  libro,  artem  longam  efle  iudicat,  ob  omma  qu  j  in  medica  arte  dilcunttn-,St  non 
folumqiriaoccafiofitpracceps.Inprincipioautemhinusaphorifiniartem  longam  dicits 
obocc^onem  prsccipitem.Idem  uero  Galenus  in  principio  terrij libri  Dedifferentijs 
pulfuum,artemlon^m  facit  propter  res  ipfas-,inquitenim.Nam  rerum  quum  fit  ea  ob/ 
fcuritas,ut  fiuelin triplum  hsce  uita  noftra  prorogetur,ne  tue  quidem  exaeSenos  omnia 
epgnofcamus,36hacaddu(ftus  re  dixeritHippocrates,Vitabreiris,arslonga: qudmo/ 
do,  qui  in  his  quae  ab  re  fimt,  tempus  fiiu  pomt,importum'tatis  propuUabit  iritiumf  quali 
u»o  tam  ei  multum  luperet  temporis,  ut  K  hunc  liceat  ei  cumulum  addifcere,Sf  necefla/ 
tia  per  otium  indagare.  Adde  eimdem  Galenum  libro  primo  De  dignofeendis  pulfibus , 
profolaartepulfus  multos  annos  requiri  uoluifle:  unde  ftl  tota  ars  longa  eft,  quum  ima 
eiuspMs  multos  annos  exigatrSi  idem  Galenus  in  principio  fexti  libri  D  e  fimpliciu  me  ■ 
dicametotum  facultatibiis,Pamphilum  quendam  reprehendit, qui  de  herbis  differens, 
a  4.  adaniles; 


ad  anflesfabellasfermonemueratjincantajonesfcribens/quas  admurmurant  diiin.«ejlf 
ttguntlnquit  uerd  effe  didum  ab  Hipjjocnte  protinus  inprmcipio  Aphorifmonnn,Vi 
ta  breuis,arsuero  longatuttempusininutlianohexpedefemuSjiTcrinn  quammaxina 
ftudio  fefcnaremus  uiam  incedere  compeidiofiffima,nempcperea  qtiaefunrinartemt 
liflimanmde  K  illos  reprehendit, qui  in  herbis  tradendis  omiiia  nomina  fequ[innir..Eft 
ergo  huius  parris  apud  GaIenuminiftoIocohic!fenluS;Vitabrem's,arsueroI(Snga^Ide(J 
per  compendiofam  uiam  reiri  medicam  aldifcere  debemus, S^tannim  utilia  fequftOri* 
bafiusquotg  ita  dicit,  Sicuri  eniirtnumc<«  infantibus  recens  narisiquOs  alendos  a«epe 
nmtjContinud  folidum  nonofFenmt  cibim,fed  eum  quidemferuaht  dumfiierint  protie 
<i',Sic  Hippocrates  alrioribus  cefl^s  qiscftionibuSjprorinus  tritam  dixit  eflebreue,8£ 
artOTlongam,rem  mediocrem  fciens  &rericens,qiK)d  fcilicet  medicina  rpeculariuaeC> 
fet&aefhuayKquod  multismOdis  diuilaturfpecmario,mtJtisSC  adus,quiilla  m^dr.' 
Ideoip  longam  artem  mta:  c6parauitbr'iu,ut  auditores  attetioresreddCTet,  PhiIotheu* 

SC  ipfehanc  partem  ita  aggreuiis  » ^ 

eixaie  cuffiti  litfii,  0  er  Ve  j>«}  « j^fnci.iiroirdr  aeri  -ri  wfiinr  latft  T«f 

■7D,»  ^effljsTi WjXsaiorrfirxTnoV.eitfe-ni^il'  </?  rzrccii  ar  (Aifhugtliiiif 

ji«,^w«f(iaf,6vtj'j'a*r.TK5'7K<A'  i».«;(5»  4i«£ja7ia,ef  aAa«r«.r>t4'  «tTioasj-iasj/ 

•Tas!n-gcHSC-r«sxf‘’OVMTuy.th'sfm^e(VXta  n^  etV 

OT«j>ivT0)i/i/'i«iyi'«irii'j>(5tt  eij  riu  •A'  inXivrui/  I7&ifiti^.vieruy  eu/iJuff^ 

triy.-emJMi!  io  jrf  it*i)<S('«'Ii«ja'rter  eif  t/yis»  Ji  h^XTrdhl^lii/us  JltaitH-r» 

Ainti>®V->t^«:5»^“ti<r«aa(W^![T«ira{ipl&  «njfyHjjjsi^iilr  iv^snm 

tAo  liii  TVAe»irii< -fSf  y«f  JwJte-na  U!  evf 8(f 5reV7K,i(s» 

rt«8ai/,HSK  «■Aa»<re«,  hsk  (tcdjTWj  aivs  o  iWo*j>«/TM,e(V«(',STi  ri  t*j  IceipixSs  intij 

,  (ley*  3(S  1(9«  fiax^cy.  Sis  «  «f  OTtjKes  tA^a(/  TcuiruSi  liM-aif  j-ffaeAot®'  xstSisxx&s^. 
ideft,  Ars  autemlongaSCuitabreuisjuelob  id  quod  multxlimtipfius  propriae  paiteSjK 

nunquam  in  finem  uenient.  Quot  funt  primae  medicinae  partes  t'Dux:^eculariua,  bC  adU 
ua.  At  utrat^  illarum  in  plur^uiditur.  Speculariua  quidem  in  naniralium  fermonem,ia 
caufarum,Kinfi^orumripfeuer6  naturalium  lermo,inelemeta,temperaturas,partesj 
potentias  SC  efFedus  parritur.h  jc  uerd  alibi  in  plures  partes  dilTecantur,  At  caularum  fet 
mo,in  exninfecam  caufam,in  praecedentem  &  in  continuam  diuiditur.Signorum  uero 
fermo,inpr3cfentiumcognirionem,8i  in  futurorum  praeuidenriam,8t  in  practeriterom 
memoriam.Rurftis  sdliH?  parsiri  fajubre,  8C  in  curariiiam.  puratiua  uerd  in  diaeteticam, 
pharmaceuticam  8d  chirurgiam.  At  dixterica  in  fentnn  nutritiuam,relumpriuam  8d  con 
feruariuam  partitur,  Multactp  derjsfimplictter  quadffiones.  Longa  igitur  ars  eftob  ih/ 
uentionem,  ob  inftitiitionem,  ob  partium  perfedionetnon  enhn  onus  homo  omnia  in* 

uenirepotell,Sddifcere,atq)perficere.aCHippocratesipfeteftisefl,inqiriens,qnddme/: 

dicae  artis  difciplina  magna  ell  dC  longatqnamobrem  in  finem  eius  deuenire,8d  fenexqul 
dem  fcilicet,non  faris  ell. 

o  <M  xffigis  ifvs.  Idell,Occafio  autem  praeceps.  I  Galenus  obhancpraecipitemoo 
cafionem,artemlongamdicltEllautemoccafio, agendi aliqiridoppoiTumtas,qusemo/' 

mentanea  efl.nam  materia,idell  humanum  corpus,  conrinuo  flirit, St  temporis  mornetv 

tOtranfmutatur.TamenGalenusduodecimoDeufupartiumlibrOjpollprincipfi^hana 

partem  aliter  intelli'geremdetur,quam  didum  firlbi enim  confideratneruos,cartilagte 
nes,8tligamenta,inquiens  in  illis  elTe  artem  admirandam,inquibustamen  exadainell 

commoderatio,utflueaddiderismim'mum,fiueablluleris,euertanirtOnimcorpusniairi 

quae  habentfuffldentemlarinidinemin  crearione,eriam  idiotx  audent  tentare.  Si  uer» 
aliqtudllridum  fuerit  abfcj  larimdine,necp  quacimcp.St  uulgarifapienria,necft  negotiar 
none  uerfationet^  modica  indigetpropterea  ipfam  medendi  artem  longa  prrfatiB  Hip 
pocrates  mtdit,  O  ccafio  autrai  pr^ceps;tanqtia  ars  longa  non  foret,  fi  occafio  pr*ceps 
noneiret,fedfuffidentemhaberetIaritudfflem.Ac  fi  ille  fit  Galemfenfus  Omimme^ 

cusne*anteopportunSt^pus,ne($polbgeredebeat;opportimitasuer^nmomen/ 

to  cofillatndeoars  longa  ell.-uel  euam  ad  iUareferamus,quaehumano  corpori  applicai» 


tin-jquoma  illa  dareoportc^  quae  necin  tali calidiiate,necin  tali frigiditate  Gccedant,aiit 

defidanthocautemmodo  intel^ipofle  exeplinnquodin  Galeno  fequituTjteftatur.iiv 
quit  enim,  in  fabricadi  arte  iymmetria  in  angufto  efle,quanifi  excefld-is,Helfiabea  de^ 
dinaueris, non  eft  amplius  fymmetria.  propter  ea  Grgcedicituro/</f,quod  proprie  aaitS 
fignificat,ex  quo  mimmum  quoddam  lignificatur,a  quo  fi  uel  per  excellum,Hel  per  de^ 
fedum  defleiftas, errabis.  Ob  hanc  caufam  ueteres  pingebat  vy  faafoyjideli  Occafloms 
dea  cum  nouacida,  ut  conftat  ex  Graeco  epigramate  Pofldippi,  Hippo  crates  iri  libro  D  e 
probitate,occafione  praedpitem  efle  docet, ubi  iubetmedicu  crebro  ingredi  ad  aegrum: 
namquaeinhumidislodsgiOTimtur,ftatanoniunt:quapropterfaciIe,Sluaptenaturaj 
8Cfortunamutantur.quaenififuotempqreconfiderenir,quodamimpetupraecurrunt  K 
pracueniimt,tollunt<5,quumnoneftqu6dfuccurrat8iopituletur,Quod  idemeftacfldi 
xerit,Occafionempra:cipitem.In  principio  prsterealibriDe  praeceptis, inquit.In  tenv 
poreefleoccafionem  temporiSjSCoccafione  temporis  efle  illam,in  qua  non  eft  mulnim 
tempus;unde  curatio  fit  in  tempore,  aut  in  temporis  occaflone,ut  pro  comperto  habeam 
tur,  occafionem  fecimdum  ipfum  efle  momentaneam  opportunitatem  agendi  in  tempo 
re.De  hac  etiamoccafionisbreuitate, in  qua  ageredebet  medicus, nomriiltracSat  in  piv 
mo  libro  De  morbis  Hipppcrates,exemplum  ponens  parturientis  percuirat,quam  cito 
conferuare  debes.nam  haec  celerrima  auxilium  penmtmec  fuflidt  paulopoft  agere,  quia 
pereuntplurimae,fipaulopofl:agas.Infineetia!ibriDelaaomorbo,abHippocratedo/' 
cemur, Medicum  omnem  temporis  occafionem  cognofeere  dcbere,an  hoc,uel.id  dan^ 
dum,8i  quando  dandum.K  prope  finem  fibri  De  locis  inhomineinquit;Temporis.au^ 
tem  occaflo  eft,  tantum  cibi  fuo  tempore  porrigere,  quantum  corpus  cui  datur  coficere 
Kfuperare  poteftmam  tunc, quodmouere  debet  bibilem  pituitam  monebit, quodtjf 
inflammare,inflammabit.Quare  fi  cibos  inteftina  conficient  fiiperabunt(5,morbus  niib 
Ius  cotrarietasq  nulla fufcitabitur:quam  temporis  occafionem  medicus  KpoteftSi  dc/> 
bet  fciretquam  n  praetern  t,nec  obferuet,  omma  in  contrarium  delabimtur.  Adde  quae  ab 
eode  Hippocrate  in  epiftola  ad  Crateuam  fcriptafunt,ubi  dicit,  Nam  ab  omni  artc,alie/ 
na  eft  perendinatio  8i  proaaftinatio,potiflimumq5  a  re  medica,in  qua  prgtermiflio,  tutas 
periculum  8i  animtt  eft.temporu  enim  occafiones,medelarum  funt  animae, quarum  ne/ 
gligens  obferuatio  Si  cuftodia  finis  eft.  Si  praeterea  naturae  uel  temporis, uel  aliciuus  oc/ 
cafioras  error  aliquis  fit, mortales  em'm  nOs  mtilta  latent.  Si  praetereimqutpote  iteritatis 
exa<ftae,Si  reru  non  pemtus  pcrfpicaces,ut  ex  his  omnibus  aperte  habeanir,difricile  eflb 
5i  longum  occafiones  addifcere,unde  Kipfa  ars  longa  eft.  Praecipitem  occafionS  dixit 
OribMius,quia  omne  quodimmutaan',niriucIocitatemhabuerit, immutari  nonpoteft. 
Sumas  in  exemplum  fluuium  currentem  fine  intermiflione,  in  quem  li  uolueris  digitum 
ponere,3i  releuare,iterum(5  deponere,non  eandem  aquam  tangit,  fed  modo  unam,mt) 
doaliam.Quatuoritaqj  ftmttempora,fiuegeneralia,fiuefpeciaIia  morbis  cognofcedis, 
uel  prtefidijs  adhiben(fi's,uel  cibo  dando,initium,augmentum,ftatus  Si  declinatio.Haee 
Oribafius.  Philotheus  uerd  in  haeparte  dicit;  o'  ySti  vi  Liugis  ioi  -ff/  Jiuf/S^ueJTuy,  & 

.  tTTaiAH  AurSet/rs  r/iu  iynigicy  &kK<riy,t(^  -fS?  i/lva-^f^Sy  Sb 

Jixyv<eSHveuiiu-ny,&ST^^  l\Suy ris is^s vy 

a^^aistyiimuaJ'^  cdi^y  ^xjiay  tv  >1  ticrt^^iy  ytire  Sjaf, 

cvrc  yiyiyiy.niijyJ^  ««>,«  (^■nfAsiyrH!vAys>ilvt’ilit 

0  riyart  inis  KerilumsvSyrvjfay.mXicJiiis^^B^rta  -motfas 

huahvny  S^i^cu.  ideft,Quod  quidem  occafio  praeceps, uel  pratfidiorum  Si  morbonatij 
quomam  praeter  currit,8ilatetnoftrumfenfinn,8i  illam  co^ofcercdiffldleeft.SiaitSC 
Icamdum  rationem  admouere  praefidia  •  Saepe  enim  quilpiam  ad  aegrotum  profeftus, 
confulit  ipfum  uel  hoc  uel  illud  medicamennimacdpere,quoraamoportebat,8ifi  poft 
duas  horasaccefleriqipfum  dare  nonpoterit.alia  enim  horafa(ftaeft.ud  igitur  ob  hoc, 
uel  ob  materiae  defluxum  praeceps  eft  occafio:nam  impoflibile  eft  idem  corpus  bis  eo/' 
demmodo  conringeretfaepeemmteger  nutrimento  indiget,  Si  circa  incrementum  dare 
debentibus  acceflio  fuperuenit,uel  diquod  fymptoma,quod  dari  alimennim  prohibuit; 
Breuibusigtutiiftdarnu^, temporis  opportunitatem  aa  agediim  circa  aegrum  elTe  prae/ 

cipitcmi 


cfoifeni,quamGr*d  appelIant;imde6iM. Cicero  primo  Offlcionim ia>ro,i*i 
de  decoro  a  loco  ac  tempore  agit,inquit.T emptis  autem  aAonis  opportunum,  Graece 
Latine  appeUaturoccafio.Sic  fitutmodeftiahac  quammterpretamur,itaicut 
dixi  )fcientia fit  opportumtatis  idoneorum  ad  agendum  temporum, undeprobe  aLeo, 
niceno  Kjapot  occafio  interpretatur.  ^  r  i  -  i  ,  ’ 

M  Ji  Tsafcc  IdeftjExperimentumHeropericulolum.]  Oblubiefli nobilitas, 

temiquoniam  in  alijs  artibus  etfi  experiamur,mhil  aliudmali  contingit, quknfubieiSi 
pretium  amittere,  quod  facile  poteft  in  aliud  c6mutari;fed  inre  medica  (iibiediim  eft  cor 
pus  humanum,  quodfiamittatur,amplius  regrech' non  poteft,unde  in  homine  experiri 
tentarepericulofum  eft.Experimentum  uero  eft  aharius  rei  particularis  probatio,an  ali 
cuixaitudiniconueniat,annonconuemat;id^lenfupercipitur,deindeexmiiltisexpe» 
rimentls  fenlii  conceptis  uniuerfalispropofitioinducitur.Eftergolongaars,qniaocca/, 
fio  pr3Cceps,8C  experimentum  pericuIofum.Oribafius  hoc  modo  ambigit, (^stftio  hiq 
uenit  contra  Hippocratem, fi  experimentum  eft  quare  fallitCEt  occurrit  talis  foluobtPo 
ne!^cirepbdagricampafsionem,8iinuenitmedicuspraefidium  expertum  in  podagriat, 
8C  nefeit  utrum  initifs  conueniat,  an  in  augmento,  an  in  ftatu,an  in  declinatione,  8C  fi  con 
uenitinftatUjdat  illi  inaugmeto,8C  fellit. Omne  enim  quod  fallit,tribus  modis  fellit, aut 
ex  opiflce,aut  ex  materia,  aut  ex  organoifi  opifex  peccat,medicinanonpeccat,raateria 
uerdpeccatHatflenus  Oribafius.Philotheus  etiam  dicit,  « 
amVsjit  -iSf  utfiUevvTay,^  rlai  Ǥlcw  "r&xxrtiKeiiiSiiitVivvt  iruitcCT&^.w  yXf 
•mnhos^v^  <r*UTK,)B£SKWilf'  vA»  «If  «Aviroii  xurspaSoet 

(tcc  vss^ahiu,  OD  ccTTaga^cy  ovK  K(r<paf^t!,us  «At^pO[/ iaxicirapnrt  T4Ai»T«<r»f, 

«AA&ijatBOTepairifitAipiijcjj!*  v>  T&teiVij/scMj^AtjrV-  ideft, ludicium autem dffidle, 
ho  c  eft  experientia  eorum  miae  iuuant,  propter  fubieifti  iid  corporis  digmtateinon  enim 
later  es  SCIutum&icorium,ncuti  in  alijs  artibus, medicacrdmaterialuntjin  quibus  multi 
pliciter  experiri  nihil  affert  moleftfeiin ligno  enim  uel  corio  malepertraiS^donullun» 
cftpericulum:in  hominis  autem  corpore, quod  inexpertum  eft  experiri,non  eft  tutum.: 
Muo  enim  experimento  in  permeiem  ammalis  definente.  Ahoquin  experimentum  pe/; 
ticulofiim,quia  iudicium  eft  difficile.  ^ 

H  teemj  j^tAi®*!.  Ideft,Iudicium  autem  difficile.]  Galenus  per  iudidum rationem 
ihtelhgit,per  quam  quicijuid  agedum  eft,iudicatur.Eft  autem  utra  ratio  no  ifecilis,  quod 
per  opimonum  multitudmtm  ^uae  in  arte  medica  funqoftenffi'  poteft.  Idem  Philotheus 
ientitiinquiens;  ■anShtyJi  k  o  hty®'  J^vJlvcrKx-mKy^ty.M^yela 

ttiyu  tyy  icy.<9/iMhf^vriy  ti  igtAoesifoi  -nii  cvgxyi>0,an  aHyta  ifSiy,an  «<rwncfr>y,(&  «iv 
!i-i'5r6f«ir(tiW©',e'n.et7r8j>©'.iivT«ot  i!U(/)(9ao  th!  ix-jpiKX!  Aoj-©-,»? *>  aAitf®- 

ixTpmy  liyvHy  ticfixiuy:  ideft,Rurfus  autem  iudicium  difflcile,hoceft  ratio,  ob  cont 
prehenfionis  difficultate.  Etenim  uftj  adpracfens  tempus  phdofophi  de  ccelo  dilputant, 
fiue  corpus  fit,fiueincorpore5,5C  an  fini  tum,  an  infinitum.Sic  igitur  8C  de  re  medicafer,/ 
mp,ut  iminionum  multitudo  circa  medicam  artem  ofttndit.Oribafius  uerd  dieit,iud£/ 
cium  difficile,  adfallax  experimetum;iudicium  enim  duobus  modis  fit,  aut  ad  uitam  aut 

admortem.Sedipfenimisar<ftathiciudicium,quamfieridebcat.Empiriciperiudidimi 

id  intefliguntquod  ex  experimentis  colligitur,  quod  Si  difficile  efiNam  fi  ahcuijegro 
cIylmaimpofitumfit,8i  emplaftrumadie(ffijm,8i  cibi  couenientes  fint  cxhibifi,adeo  ut 
ranetur,iudidum  difficile  eft,fcireinquam  quodnam  horu  iuuerit,an  clyfma,aii  empla/ 
ftrum,andbus;8C  ideo  fecundum  empiricos,iudicium  quodexexperimentisdudtur 

difficileeft.*tamenaGalenofuademur,periudiclumrationempotiusinteHigendameire' 
quia  Hippocrates  dogmaticus  firit,nonempiricus;hoc^  de  difficultate  iudicii  abHip/. 

pocrateinlibroPeprifcamedfcinaedocetur,quuminquit,Mulceenimresfuntinarte 

me*ca,adquasexa(ftadiligmtia,peritia  Si  obferuatioufquequacp  nonpoteftoenetra/ 
«'«dicium  difficile  efle,  qu»  omnia  artem  longam  oftendunt.  De  iudicio 
difterit  Galenus  nono  libro  De  deaetis  Hippocratis  Si  Platonis,  quod  fenfu Si  ratione 

fierrqftenffitmamut  mtelIig&ihumiuffidumrationefit,itafenfibiliumfenfu.  Nihilta/  . 
rnenimpediqSC  huic  parti  hunc  fenfum  accommodare,  Vita  breiris,  quia  ars  longa-art  ’ 


APHOmSMVS  I  11 

ueroIongioboccafionemprxdpitem.Quuniuerodtiac  fuerint  antiquoru  mediconim 
fea*, Dogmatica, &:Empirica(nani  rationalem  ad  dogmancam  nonnulli  deducebant, 
quauis  ddtoe  certum  fit )  Si  fi  ipfe  dogmaticus  fit,  tamen  artem  longam  efle  per  utrafc^ 
(edas  probat,per  empiricam, ob  experimentum, quiaexperinien  tum  periculofum, ideo 
ars  longa  eft.Deindeperdogmaticamliocprobat,quscrationefequitur;nam  indicium, 
(deftrario  agendorum  difficilis  eft,uthas  duas  particulas  ponat,Experimentinn  pericu/ 
(olum,8i  ludidum  difficile,ad artis  longitudinem, in  quacufp  feda  detegendam.uei  inx 
tegamus  per  has  duas  fecSas  Ratione  Sf  Empiricam,  qiria  ipfe  dogmatic*  author  fint, 
inter  utrafcp  medisetiationalis  emm  ratione  fola  fequebatur,  emphica  folum  experimen/ 
tumjpfeuero  8C  experimenmm  K  rationem  in  fua  dogmatica  feda  complexus  eft.Etfi 
quis  dubitet, fihatcparsadhunclibrumprocemiumfiqubi  enmttres  illae prodtmfj  par/ 
tes  ab  Ariftotele  in  tertio  Rhetoricorum  pofita,8i;  a  Boetio  in  libro  T opiconnn  Cicc/ 
ronis  rmetitactBeneuolentia  inquam, docilitas  8C  attentio.  At  ha:c  omrna  hic  inueniri  fa 
cile  pouuntjfi  quis  rede  Hippocratis  uerbacontempletur.Nos  uero  hacc  potius  rheto/ 
rids  confideranda  omittemus,  ut  breuiui  inftitutum  noftrum  profequamur, 

Aa  liircii  mkotTtc.  Ideft,  Oportet  autem  non  folum 

feipfumpraebereopportunafacientem.]  Hac eft  huius aphoriinu  fecunda  pars, quam 
nonnulli  aphorifmum  efle  iudicarunt:alfj,aphorifmi  p«tem.  Philotheus  ucto  inpracfii/ 
tionefuaaiiudprocxmiumefleputauit,qiniminqint,  ijfaH-ax- 

feO<rx  r>  (Hii/  ^  mP, 

« i  ‘k-yyi  al.so  <rt/ni5oi;AST/Z;Kij/  oi  licvoy  tdvscji  ertt- 

tfir.ideft,  Sdendumueroquod  praefenstradatus  duo  prooemia  habet, 8C 
primum  quidem  enuntiatiuum  eftuel  dehortatorium  per  admomtionem  hanc.  Vita  bre 
uiSjars  uero  longa;alterum  uero  conlultiuum,hocinquam,  Oportetautem  nonfolumfe 
ipfum  pr|bere.8ir  reliqua.  Vnde  8£  Galenus  hicdicit,hancpartem  non  efle  fimilem  pro/ 
nuntianti,fed  confulenti.2C  ideo  in  hac  parte  Philotheus  non  dicit  amplius  efle  prooe/ 
miimi;fed  ideft,Hicaphorilmusconfultiuuseft, 

fecitep  hanc  paitem  fecundum  aphorifmum.  Idem  fecit  Oribafius,inquiens,In  primo 
aphorifmo  de  longitudine  artis  K  breuitate  uita:  locutus  eft;ut  hi  qui  futuri  fimt  medici, 
ciim  omni  fortitudine  atqj  conflantia  ammiftudio  incubanttideo^  merito  eam  arduam 
8C  longam  efle  dixit;deinde  uolens  animos  eorum  fatigatos  reCTeare,feduhtatem  difeen 
di  addidit. Non  folum, inquiens, medicus  debet  efle  caunis  apud  feipfum,fedKomnia 
rationabiliter  agere,  ut  aegri  animum  obledetiunde  qui  omnia,  quae  in  hpc  libro  feripta^ 
(imtjconfidcrarc  noluerit, non  folum  oportet  feipftim  praeftare  opportima  facientem,  8C " 
nihil  prattermittere  quod  aegro  conducere  poflit,fed  &  atgrum  &  alfidentes  QC  qiix  ex/ 
trinfecus  fimt,fe  ipfa  eodem  modo  pr  jcftare  oportettquac  omnia  ad  prooemium  ipetflare 
uidentur,quiaum'us  homims  uitabreuis  efl,  ratione  totius  artis  medicx.Proptereaapho 
riflicos  libros  facere  debemus,Sf  medicus  omma  agere  debet, atgri,afliftentesq;,ut  in 
nem  intennim  perucniatur.Hanc  partem  non  folum  hic  Galenus,fed  etiam  primo  De 
diebus  decretorij  s  libro,  de  medico  intelligit,  quem  feipfum  praeflare  oportet  opportuna 
facicntem,idefl  totam  eius  mentem  ponere  debet,  ut  conuementia  condecentia^  circa 
a:grumagat.Et  Hippocrates  pofl  principium  libri  De  medico,  qualis  nam  debeat  efle 
medicus  oflcndit,ut  fciat  praeCepta  quae  ad  medicam  artem  pertinent,per  quae  eius  arti» 
fex  dicendus  eft.h3cc  funt,uti  qtmm  difcere.medicamcp  artem  exercere  coepit,fhideat, 
difeat,  fciat,  quj  ad  munus  mediemn  pertiheant,8^  ea  circa  aegrum  agat  quae  paulatim  ab 
Hippocratenumerantur.T u  illum  eodem  locO  cofidera.  Philotheus  uero  expomt  quid 
fit  praebere  fdpfum  oppoitimafiicientem,mquiens,  Tjjiis»  loVuioi;  «rm.iaa  jrfWi;  tm 
mgca-gKK, (3  thritrcu vy  tistyviVTX  Aej-oj; toj ia-^UsTrttay, ideft,Hoc 

efl  fapientem,manfuetum  5C  decentem, 8C  ad  acgrinn  modefle  ingredi,  feaindum  ra/ 
fionem  res  medicas  exercere, 

AAAa  y>y  Mnoyjtt.  Idefl,  Sed  Si  aegrum.  ]  Non  fatis  efl  mediaim  iubere,ut  quae' 

conueniant  agantur,  fed  necefle  efl  5C  aegrum  parere,8i  ea  agere  quae  a  probo  medico  iu 

bentur.Pleruntf  emm  aeddit  aegri  uitio,8inonmedld,utmoriatur,quiaobedirenolue 

rifuerisKutihbus  medici  praeceptis,ut  Hippocrates  loco  praedtato  libelli  De  medico 

■  ■  •  :  oftendit 


.  L  I  E  -R.  I  .  P  R  I  M  .1 

oftendit:idffi  mihi  mdi«contmgit,utqiri  falubria  praecepta  cpnttmnunt,defiderefflur^.. 
Galenusck  in  primo  D  e  diebus  iudicatorrjs  prae  dtato  libro,uibet  aegrfi  m  ommbus  prae/, 
cipienti  fdlicet  medico  obtemperare, nihil^  ex  intemperantia  pcccare.Hippocrat»^ 
in  libro  De  arte, idem  oftendinnam  quum  ea  enodauerit  qu*  ante  curanonem  a  mediw 
confideratur,addit;Languentes  uero  nec  curlanOTeant,nec  curnon  langueant, fciunt} 
nec  ex  prsfentibus  prateritis  ueuenmra  praenolcimt,nec  cur  ea  facere  iubeannir  quae, 
medici  mandant.-pr^fentia  quidem  dolent,ftinirum(^  meniunt,fed  tamen  morbo  plen^ 
dbarnsuacui, potius  ea  captant  qu*placent&:morbumaugeant,quam  quae  falutempa 
rentmon  quodmori  cupiant,fed  quia  malimi  ferre nequeut;ideo  opus  eft  eos  parete, alfc 
ter  tnoriuntur.Nec  medici  propterea  damnandi  funt;quod  tamen  apud  noftrum  uulgu» 
pleruncftuluuenitjutmedicos  damnent,  quuculpaipfa  in  at^os  momfos  Kinobedieiv 
tesrendendae(ret,HippoCTatesinfinelibriDeprobitate,idemaflerit.  ; 

,,  KidtfiiwKftivTKff.  ldcft,Btafsiftentes.:  Per  quos, miniftrotinteHigit,qtiiaEgros^: 
bernant,qui  omnia  etiam  agere  debent  qu*  medico  conuem'unt  &  a  medico  praedpiun 
tur.Vnde  Hippocrates  in  fine  libri  De  probitate, de  his  afsiftennbtis  loquens,inquit» 
Qmftp  hanmi  reru  peritus  pracfit  &:  adfiftat,  qui  ifiandata  non  afpere  excquatur,  quod^ 
^n£turliibmim'ftret.Deindeinquit:Nihilcpnidibus  concefleris  mandauerisipiqudd. 
fifeceris,malefatSi  uituiierium  ad  te  ueniet ,  In  libro  etiam  De  arte,tubet  afsiftentes  ea 
agere,  qua:  agendafunt.Et  Galenus  in  primo  De  diebus  decfetorijs,inqmt;Pofteaij  qui 
adfuntd,nihil  erroris  committant,utuelwam  ideo  concitent,ueltrifl:itiamtxintempe^ 
ftiuis  nunttjs  adferant,  uel  ofienfam,quod  imperfedius  in  re  admimftranda  fe  geranqfed 
apparatus  omnis  anteiudicij  tempus  prompteftatuatur,obfqnia  pulchre  parentur,mini 
fterium uitte  exhibeann.Qiia:  omiua  ab  Hippocrate  etiatn  finelibri De probitate,niub 
tis  etiam  alifs  additis  enunierantur.Philotheus  hic  dicit,  m  w»  HirHtnmvi 

TKf  «T«<ise,i(^  TKf  V  ft«  il  lacttvirlt,  ideft,Et 

miniftros  idoneos  adpetitiones  8C  rerponfiones,nea:gro  qiucquam  quod  aramum  rffii 
gat  annuntient.  Vnde  ££  Oribafius  dicit.  Sed  &:  miniiihri  a:gra  obferuent,ut  in  nullo  pec 
cent,&  ea  queforis  fiint,tunil  impediant,hoc  eft  nuntius  malus, aut  ftrepinis  aliqtiis,aut 
lbnus,aut  pluuia,aut  torrens.Ifta  emm  omnia  nocere  infirmo, &  aifim  futuram  impedi 
re  folent,  qua:  nonfolum  ad  mimftros  referri  poflunt,  tanquam  ea  qua:  ab  rofis  prohiberi 
debeant,ne  ab  aegro  fciantur;fed  etiam  ad  ea  qtiac  exteriora  funt,iimgi  polfent. 

KacwtfaiV*  Ideft,Et  exteriora.]  QiiacfintexterioranonfolumhicaGalenorefe 
nmtur,fed  longius  etiam  in  primo  De  diebus  deGretorrjs,quumdicit;Infuper  quartum 
genus  eorum  quae  recenfuimus,  appofuitnominat  ipfum  uno  complexus  nomine  exte/ 
riora,diuerfimi  licet  exiftat,  ac  hac  ailpa  uacet.etenim  pluuite,  tonitrua,  ftilgnra,  uidno 
rum  nimultus, canum  latratus,gra(lationes  latronu, domus  ruina, defluens  aqua,fluuius  • 
irruens,incendia,i(fhis,atcp  huius  generis  uniuerfa exterioribus  attribuuntnr.EtHippo/ 
crates  in  fine  libri  De  probitate,  exteriora  enumerat,  praefertim  habitationes,  qua:  pro 
languentium  qualitate  mutari  debent.Etinlibro  De  medico,lumen  confiderat,luxum, 
inftrumenta,fafdas,linteola,&plui  a  alia  extrinfeca,  tamen  agro  neceflaria.In  libro  eti3 
Dearte,ab  Hippocrate  exteriorum  mentio  fit.GalenUs  igitur  in  primo  De  diebus  iudi 
catorijs  libro,  hscquanior  enumerat,qna  hicab  Hippocrate  feripta  fimt:  Medicus, 
aeger, afliftentes,  exteriora.  Si  hac  reiSe  tradata  fuerint,  SC  qua:  agi  debent, probe  agati/ 
lur;iudicationes  fitis  ftatutisdiebus  fequutur.  At  fi  unum  horum  aberrabit,impedientur* 
necrite  medicus  praedicere  poterit.Philotheus  hic  dicit,  p-vn^favivyivc.tfii), 

6^  ivoiicJ^ei  tSi  « jtat  tk  jjJJ  to{  otxnest 

itfid  •^iScu.  iyisitiimm  ■rmvitc meu  crwj tacita.  ideft,Et  exteriora  conuenien> 
tia.exteriora  autem  nominat,aeris  ambieris  nos  naturam, &  ea  qua  circa  domidlia  con 
turbantrfi  enim  famtas  fieri  debeat, hjc  omnia  concun  ere  oportet.  Oribafius  Hippocr^ 
tem  intelligit,  quod  per  exteriora  id  uelit.ut  hi  qui  ueniut  agrum  uifitanim,unaflnt  nim 
medico,  &  omnia  illa  etiam  intelUgit  qua  fuperius  ditSa  funnSi  uero  extrinfeca  ad  certa 
genera  deducere  nolueris,  fex  erunt,  qua  non  naturalia  uo  cantui:,fcilicet  cibus  &  potus. 
fOmnus&  uigilia,euacuario,r^lerio,aer  ambien3,mqtus  ^quies,animi  pernirbafitv 
nes:hac<5ad  huius-aphorifini  interpretationem  fatis  fint-T^rniennequidquam  Ipont* 

praiei/ 


APHORJSHVS  I  IJ 

■  «retermina-e  mdear,ex  his  qux  ad  hirius  partisintenedhbnem  facere  iridentiir,  dicamus 
pr*tef remnon  efle,huic  Aphorifmo  talemfenium  condonarc.Mens Hippoaaris  eft 
i  difcentcs  hortari,iit  omnia  ad  unguem  perdifcant,2i  totis  uiribus  pro  fanando 
fudent:8C  unaquaccp  harum  paiticularum,qu3c  in  feamda  aphorifini  parte  eft,um'  corre 
.  ^ondeat  ex  his  quae  in  prima  parte  feripta  iunt,hocmodo,Quia  uita  breuiseft,Kars 
longa,ideo  feipfum  prsftarcoportct  opportima  fatientemjK  hoc  non  eft  farisded  quia 
occalio  praeceps, ideo  dC  aeger  feipfiim  pracftare  debet  opportuna  faaentem,ut  medicus 
jKjo  tempore  agat  quae  reefte  agenda  (iint, ne  praeceps  occafio  fligat.  Sunt  emmplures 
r  «gri,  qui  medicoru  praecepta  quantum  fieri  pot^,  eiritare  mtuntur.  At  quia  experimen 
tum  periailofum,ideoafsiftentespracftare  fe  debent  opportuna  fecientes,neuelint  SC 
tpfi  praeter  medid  praecepta,qiiandofp  magno  aegrorum  incommodo  experiri, nec  iUi 
tnoleih  dicant, nec  ex  his  quae  a  medico  dida  funt,quicqut  muteuSC  quia  indicium  dif¬ 
ficile,  proptereaSCipfa  exteriora  opportune  appheata  iint,  K  opportune  fada.In  his 
:cm'miudido,ideftrarioneindigemUs,SihicfenfuspIacet,illumfequaris;finminus,praE/ 
cedentem  interpretationeffl  perleges. 

GALENI  PERGAMENI  IN  APHORISMOS 


Nieoito  LeonicemViemino  interprete. 


'T  T  ANC, ORATIONEM  fiuc  imus  fit  aphorifmus,fiue  plures,efle  prooemium 
X  J.  toriusoperis,proconfeflb  habetur  apud  omnes  fere  eiusexpofitores.Qmduer(> 
fibi  Hippoaatesuolens  tali  utendum  ptooemiocenflierit,non  parum  fententiacambi/.f“^  'i 
OTnt.Forte  uero  id  ipfum  inueniemus,fi  firtgulas  oratioms  partes  prius  diligentius  con-'"'*'^ 
fideraucrimus .  Quod  quidem  iginir  uitam  dixerit  btetiem, arris  c6pararione,ommbus 
libri  expofitoribus  eft  manifeftum.  Artem  uero  ipfanl  hac  ratione  arbitror  longam  exi/ 
ftimare ;  quoniam  ommum  fere  operationum  bccafioriem  hab  eat  mometaneam,  K  ob 
id  difficulter  comprehcnfibilem,ut  nemo  eam  pofsit  agnofcere,nifi  mii  diu  in  hoc  fuerit 
!dcercitatus.E  t  quum  duo  fint  inftrumeta  ad  artes  inueniendas  neceffeia ,  alterum ,  fci/ 
licet  cxperimetum,pcriculofum  eft ;  alterum  uero,  ex  rarione  iudicium,haud  quaqiiam 
faeilecxiftitjimdfieuri  aliquod  aliud,maximam  habet  difficultatem.  Eft  iginir  occafio 
praeceps,  qma  materia  cirea  quam  uerfatur  ars,  continue  fluit,  corpus  liqmdem  noftrum 
mutatiombus  obnoxium  eft,necp  a  caufis  extrinfeds  tantum,fcd  etiam  ab  intrinfecis  fa 
iciliter  alterattir.  Experimennim  uero  periculoliim,propter  materi*  digmtate,nonpro> 
pter  tranlmutationis  facilitatem;h*c  enim  in  momentanea  oeeafione  conrinenir.  ludi/ 
cium  uerO,fi  quisftit  ego  afrero)pro  ratione  audiat,liquet  ipfam  effe  difficillimam,  quum 
adhocufcJ*ui,ambiguapermanfcrit.Si  uero, utnonnulli, quife  ab  experientia empiri/ 
cos  nominant, opinantur,per  indicium  intelligat,  eorum  qu*  ex  experietia  eueniunte^ 
iudicationem,ficquo(^noncftobfcuradus  redinidinis  difficuItas.Sed  authorem libri 
elle  dogmaricum,in  tota  oftendinir  commentarione.  Prima  itai^  procemij  parricula  ad 
hunc  uftg  locum  terminanir.  S  ecundam  autem  feribit  non  pronuncianti  fimilis,fed  coni 
fulenri.  Nec  folum  feipiiim  pr*ftarc  oportet  oppornma  facientem,fed  K  *grum,K  aC- 
fidenteSjK  exteriora.  Qiiorum  u»borum  lus  talis  exiftit,  fi  debes  exquirere,  K  eorum 
qu*inhoc libro fcribuntur,examinareucritatem.Nonmodo  teipfum  medicum opor/, 
m  orrniia  qu*  conuemt  agere,fcd  &C  *grum,at(|  miniftros,Si:  pr*tcrea  exteriora 
nia  in  nullo  delinquere.  Prima  itac^  pars  orarioms  hoc  unum  caput  compledetur.  Vitant.* 
breuis,ars  uero  longa.  Nam  reliqua  qu*  fequuntur,artc  effe  longam  demonftrant.Poft 
hancfecunda  pars,  quoddam  ueluri  confiliu  afrcrt,uel  padum,ad  eos  qm'  librum  leduri 
fimqac  dijudicaniri.  Sed  quid  nam  fibi  uult,ftatim  in  libri  principio  hoc  fcribes,breucm 
effe  iritam,fi  ad  arris  magmtudinem  conferatur  f  Nam  8C  hoc  ipfum  indagare  ab  initio 
propofueramus.Simt  ergo  nonnulli  qiu'  uolunt,id  egiffe  Hippoaatem,  exhortandi  ho/ 
Nnes  gratia  ad  artem  nauiter  exercedam.Nonnulli  contra,  dehortandi  caufa.Qiiidam 
tiao  ad  hunc  fine, ut  experiretur  ati^  difeerneret  eos  qui  nauiter,  K  eos  qui  fecii^artcm 

b  effent 


,4.  L  I  B  R  I  t  n  f  M  I 

eflent  exercitaturi.  Alijaute  KinhocuoIunt,ipfiimcaufam  attiilifle.ofequam  oporft®  ■ 
f(^ere  commetariones.QiBdamadfjduntaphoriflacas.  Caudam  ueroSC  hoc  fermoiie 
uolunt  ipfiim  caufas  affignaire,projpter  quas  hacc  ars  fit  conic(!luralis.  Alij  amem  ex  quot 
caufis  contingat  medicos  fuo  fine  fruftrari.Hi  igitur,ut  a  poftremis  incipiain,mihi  omni 
nouidentur  mhilconfonum  (ficere.Qiu  enimhoceflet  fapiens intientum.aut  di^um 
Hippoaatis  fententia,ftatim  circa  initia  operis  docere, uel  quod  ars  qu*dam  coniecaur 
talis  fit  medicina,  uel  quod  cius  fruftramur  fine,fiue  hoc  fiat  ex  nobis  ipfis,fiue  ex  magni 
tudine  artis.  Sed  SC  uerba  illa.  NeC  folum  qportet  prarftare  fe  ipfom  oportuna  facientem  j 
fedSi  xgrum,Si  affidcntes,8C  exteriorajeontrarium  omrano  demonfirant.Hsec  enim 
omnia,illi  magis  feribere  conuenitjqoi  profiteatur  omnia  quae  in  librO  conrincnttnr  efle 
uera, quam quifatenturob  plurimas  caufas  nonfortirifinem.Neq!  eriimdixifletjQpor/ 
tetaute;fed  pofti!lauerba,Vitabreuis, ars  uerd  longa, occafiopracccps,experimentuij| 
uerd  periculofum,iudiciu  autdifFicile,h3cc  aha  fubiunxiflet:Et  medicus  ipfeetiam  delrt 
quit,2i  aegri,  Kcoru  mimflri.  Sed  ne$  illi  qm'  aiunt  uoimfle  ipfiim  auertere  k  ftudio  medi 
dnse,  cum  dicat.  Vitam  eirebreuem,artem  ucrdlongam,mdcntur  mihi  conuementiadt/  ■ 
cere.Nam  extrema  foret  dementia  fimulfcriberecommentationes,8Ctraderepofterita' 
ti  admtaeutilitatem,8Cfimul  ab  im'tio,non  folum  alcgendo,at(5  difeendo  ea  quaclcripfo 
«s  dehortari,fedab  arteuniuerfa  cuius  doAinam  profitearis, abaUenare.  Qui  uerd  aiunt 
«oIuiflTeipfumhominesadartemimpenfioriftudio  capefiendamexcitareCnei^  enim  ali/ 
ter  poteft  tota  tempore  breui,quum  fit  longa, perdifei)  Hi  8C  fi  aUqmd  ueri  dicunt,  non ta 
men  mihi  uidennir,uel  uiri  fententia  dignum, uel  his  quae  in  libro  feribuntur, prooemium 
congruens  fatis  oftendere.  Sicutinecj  qiucun^  arbitratutjhoc  genus  fermoms  fuifle  ab 
Hippocrate  ufiirpatum,tentandi  gratia  iIlos,qHi  ad artem  accedunt. Verum  enim  eft, 
quod etiamaPlatone  dicitur,hac maxime uia  periculu  fieriillorum  animi, qiuquamuisi 
artem  fimtpercepturi,fimagnam,atcp  difficilem  eflTe  eius  perceptionem  oftendamustat 
hoc  haud  quaquam  per  librum,fcd  per  mutuos  fermones  agitur.Nerp  mihi  congruens 
ludetur  praefenti  commentationi,  fi  quidem  prooemium  oportet  his  quae  fimt  in  hbro  ferf 
benda  cohacrere.Nifi  forte  qms  fentiat,omm'um  librorum  primos  efle  legendos  apho/ 
fifinos,atcp  ideo  in  prooemio  commentationis,communem  fccifledeumuerfaartefer/ 
inoncm,per  hunc  uolcntem  ofi:endere,non  pofle  unum  quencg  pro  fiio  arbitrio  artem  df 
fceremedicinalem,quac  longa  fit,fed  illos  tantu  quibus  fuppetat  tempus  ad  difeendum, 
Kfitnattn-aadhoc  aptior. Quod  fi  omnino  probabile  appareat,hanc  totius  arris  com/ 
munera  efle  praefatione,  nefjiili  fimt  reprehendendi  qui  aiunt  Hippocrate  catifam  aflt/ 
gna(rc,obquamcommentarionesfcribere6porteat.Fecitautem d^inlibroqui  tuer  i«/ 
■Tfsoi/  infcribitur,omniumtedionqmc6mune prooemia  quemadmodum  ciufdemlibri 
expofitione  fuit  a  nobis  oftenfum.Qmcucp  igitur  uel  doiSrinac  modi, uel  omnino  com/ 
mentarionu  neceffi'tari3,uoIunt  caufam  in  prooemio  aflrgnari,mihi  uidetur  eoru  fenteria 

praefer  enda.Nam  forma  do<firinacaphoriffica,qHgomnes  rei proprietates  ^brenifliinis 
uerbis  circunfaibiqefl:  illis  urilifsima.qui  uolunt  breui  tempore  artem  docere  longam. 
At^  hoc  omnino,uidelicet  feribere  c6mentariones,ob  id  q>  uitafit  Breuis,fi  ad  artis  m* 
gnitudinem  conferatur,fumma  habet  prj  omnibus  alijs  rationem. Nemo  enim  noftrura 
uifficiat,adartemfimul3i;conftitucndaKabfoIuenda,fed  faris  uideridebet,fiquemulto 
rumannorafparioprioresinuenerint,pofteriaccipientes,at®hisaddentesaliquid,iIlam 

aliquando  compleant,  ati^  perficiant.  Vel  enim  propter  iftorum  alterum, uel  propter 
'  titrumc5,mihiuidenirtali  cfleufus  prooemio,ac  fi  ita  fcripfiflet.Qiioniam  artis  magnttu/ 
do  uitam  excedit  hominis, adeo  quod  ab  homine  quannimius  diIigeri,aclaboriolb,non 
pofliqat  inchoari, a:  ad  finem  ufip  perduci, propterea  operae prerium  eft,qiKt  quifts  co/ 
gnouit eamandareliteris.Si  rradere  poflreritati commentariones,qua  rerum docMida/ 
rumnaturam  omnem diligenter,ac cito, &  fermone dilucido  interpretetur. Quod uerb 
ars  longa  flt,uerba  haec  qux  fubfcqmmtur  oftendunt.  Occafio  praceps  .expmmentui» 
uero  pericuIofum,iudi'dum  autem  difficile.  Qiiafi  ita  dixerit.  Vita  breuis,  ars  uerd  longa, 
quomam  occafiopraeceps,&;  experimentum  periculofum,&:  indicium  ffifficile.Propter 

hoc  emm&ars  longa, ^quoniam  occafio  agendorum  in  ipfaeftadmodumpraiceps.hoc 

eltangulfalsima,ec  teremomentanea-Etpraeterea  cumfim  duoinflrumentaper  quaire- 

medw 


A  PH6RISMVS  1  15 

neHta  autBiuflhii’,  ratio  fdlicrt.  St  experientia,hxc  qindan  eft  ptticldofi.ratio  uero 
•dificfltSjhoc  eft  non  fecflior  altera  cognitu.  Vera  autem  efle  qttx  dicuntur,non  eft  dif/ 
ficilepaudsoftendere.Occafio  erum  praeceps  eft,proptermatertgfluximi, dico  autem 
«jiput,quod  continue  fluit,  8i  mometo  temporis  tranimutatur.  Bxperimenim  autem, 
SCipfumpericulofum, materiae  raljonerneij  enim  lateresjiutum, ligna, 'Iapides, tegulae, 
excoria, ita  artis  medicinalis, fkuti  aliarum  materia  funt,in  qiribus  multis  modis  impu/ 
ne  licet  experiri,K  circa  materia  exerdtari,8C  in  omni  tiieorematum  meditatione  uer.- 
feriQudd  in  ligras  fabri  I^arij  faciunt,in  corijs  coriarij:Iigna  enim  8C  corium,fi  male 
tradbndo  deftruxeris,  nullum  exinde  periculum.  In  corpore  autem  humano  illa  expe/ 
tiri  qu*  nonfunt  experientia  comprobata,  non  eft  dtra  pericula,  cum  mala  e^erien/ 
tia  ad  totius  animalis  interinimterminetur.Et  quid^  iudicium(eft  autem  ratio  ipfa  iii 
diduni, quoniam  per  eam  qua:  fitnt  facieda  iudicantur)difficile  eft,8(r  Ueriim  iiididurri, 
feu  uera  ratio  non  facile  inuemtur ,  quod  multimdo  hserefeum  in  arte  oftendunt  medi/ 
'dtidiNei^  enim  fi  ueritas  eflet  inuentu  facilis, tot  ac  tanti  uiri  qiu  illam  perqmfierunt, 
Briquam  fuiflent  in  tam  contrarias  feiftas  dilpartiti.Empirids  uerd  non  indetur  ratio  di 
d  iudidum,fed  ea  quae  fit, illorum  quae  per  oeperientiam  inuenta  fuere,  auxilioru  diju' 
dicatio.  Nam  ut  uerum  feteamur,8i  haec  difficilis  eft,  8C  non  facilis  exploratu,  quando 
'multa  reiftedia  adhibita  fuerimt  acgrotanti,&  aliquod  fllomm  in  caufa  fuifle  <h'catur,ut 
aeger  uel  melius  fe  habeat,uel  deterius, quem  fi  forte  cotigerit,uel  dormiffe, deinde  un/ 
dhini  ftnlfejdC  poftea  emplaftru  adhibuifle,  deinde  clyfterem,uel  Ipontaneam  habirifle 
taentris  ddeiftione,  8C  deinde  comediiIe,SiC  tales  aflumpfilTe  cibos,8C  poft  haec  omm'a, 
feiifilR  iuuamen,  uel  detrimenmm,  non  facile  di<Su  eft,quid'nam  eorum  qux  circa  ip> 
jiim  fa<5afimt,aut  iinierit,aut  nocuerit.  His  iginn-  ex  caufis  omnibus,iudicium  perdiffi 
idle  ^.Imn  emm  fermonem  totum  imo  capite  colhgamus.  Ars  qinde  longa  fit,  fi  eam 
unius  hominis  uita  metiamiu.Expedlt  autem  relinquere  pofteris  c6mentationes,prx/ 
Ibrtim  compendiolas,at^  aphorifticas.  Nam  tahs  doiflrins  modus, ad  primam  difcl 
Illinam,  SC  ad  illa  qux  didicerimus  memoria  retinenda,  uel  fi  forte  obhmo  interciderit, 
ad  memoriam  rcuocanda,utiIilfimus  eft-  Confonant  aut  his  Si  aetba  fequentiainam  ut 
qiii  prootmiUm  fecirit  ad  commentationem,  &  ad  ea  quae  in  ipfa  feribenda  erant,  com 
uenienter  fubinferens,hxc  protulit  uerbaiNon  folimi  oportet  prxftare  fe  ipfum  oppor 
tinia  facientem, fed  K  xgrum  K  afsidentes  8C  exteriora.Si  quis,inquit,ah'quando  dijii» 
dicaturus  eft  qux  in  hoc  libro  faibimtur,quant3  habeant  ueritatis,non  folum  fe  ipliim 
prxftare  debet  oppornma  facientem,  8i  nihil  quod  xgro  pofsit  conducere  prxtermit/ 
'tentem :  fed  Sf  ipfe"xger  parare  medico,  SC  in  nullo  proprix  indulgere  uoIuptati,mini/ 
firi  etiam  idonei  affidant  oportet, 8C  ut  exteriora  omma  adfint  apparata.  Nam  proptdr 
fila  plerun($,uel  prxcogiutionem,uel  curationem  intemonpi  contingit.  Exteriora  airi 
tem  funt  h^ritationes  idonex,Uel  nirbarum  plenx,uel  omm'  turba  uacantes,&  prxter 
ea  qux  nuntiantur  aut  ^untur,  qux  iram,  triftitiam,  aut  aliquem  ahum  affeillum  infli/ 
gunt  xgrotanti.  Sicut  K  dia  qux  foporem  notfhimum  abrumpunt  aliquando,  qux  mu 
lia  liiper  milia  poflimt  contingere .  Si  igitur, inquit, hxc  onmia  bene  6C  redle  fe  habue/ 
|int,nihil  eorum  qux  in  hoc  libro  faibuntur,fa]fum  efli  inuenietur. 

'  ANTONII  MVSM  BRASAVOLI  ANNO/ 

tationes  in  Commentarium  Galem', 

IN  HIS  noftris  in  Galenum  commetarijs  hunc  ordinem  feruareftatuimus,prim3 
■papartes  Galeni  fententiam  referemus.Interim  fi  qux  erunt  annotatu  digna  expp 
tientes,8C(tit  fieri  poteritlampIiantes.Deinde  fi  ahqux  ambiguitates  iriddent,eas  br^ 
uijK  quo  faedius  neri  a  nobis  poterit,  diflbluemus .  Nempe  ftatuimus  rei  medicx  tairi 
ttim  uacarejSC  non  inutflibus  difputatiombiis.  qux  potius  tanquam  ad  fireneos  fcopii/ 
tos  remorantur  lediores,  quam  utilitatem  difeentibus  prxftent. 

RRl  H  0  Galenus  docet,  uel  hxc  oratio  fit  unus  aphorifmus  uelplures,  apud  onv- 
nes  fere  interpretes  pro  cOnfeflb  haberi, effe  prxfationem  ad  himc  librum.  At  dubiuni  ’ 
eft  quid  uoluerit  Hippoaates  per  hoc  prooemium :  quod  facile  diflbluetur,  fi  fingulas  ’ 
b  a  orationi* 


prationis  partes  prius  diligentius  cohfiderauerunus.Prmctpium  huius  tom«i€lili^|y(j 
mahoftri  antiqui  codids  ledione  ita  legitur,  cm  iM  tvr&-6  ' 

</'ii)-H®iiiVioi'l®'.Infecundaueroleclione,8CipAldinocontextiieodemmodohabetiaj, 

utLeonicenus  interpretatus  eft,failicet,  cn  6vt&  i  Ao^S-jaTt  tft  &(,,£ 

■jv  MtyTsfoiimui/  v7T«ls}(a.  Hanc  fecundam leiftionemm^is  probamus,  i.' 

Quodlegitur,QuiduerofibiHippocratesuoIens,taIiutendumptocEmio  cenTueijt 
, nonparumlententiac ambiguntCrace eft,  t«  Jt  JSuvAifiXv©- 6 «/Tjf  Ipjia» »>wj 

Te>  inrojUKiiTai/  iftj.  ideftjQuiducro  Holuerit  Hippocrates,  quum  tali  nfu» 

di  prooemio, ex  ijs  m  quae  fimt  maxime  dubia. 

s  E  c  V  N  D  o ,  aphorifmi  parricidas  contemplatiffjngm  omnes  huius  hbri  inteipre»  ^ 
tesiritambreuemdicunqper  comparationem  ad  artem.Arsuero  longa  eft,ob  occaiW 
nem  operandi, quac'eftmomentanea;unde  non  eft  facile  eam  aflequi, ut  nullus  fit,qui  fl/ 
fampomtagnolcere,m'fiinhacartediufuerit  exercitatus. 

Quod  leginir,Ommbus  libri  eMofitoribus  eft  manifeftum:innoftro  antiquo  con» 
textu  duae  fimtlecfliones:una  eft,  £/hk^vs  i/'#Asi/ ,  ideft,ftatim  mam'feftum;aliaeftea, 
quam  Leonicenus  habebat,  «mtex  or}(i<fici!  riis  »>  JSijSAiVjj^rwfinoi/.  Ta/ 

men  Aldinus  contextus,non  >v«ji(iii(>,fed  TrjWsAst;  habeuquodmihi  egregius  arridet. 

Quod  etiam  legitur,  Etob  id  difficulter  comprehenfibdem :  Graece  m ,  i({u  ijH  ^ 

•)>  eJ</o-A»nr§(/. 

TERTIO  doceqduoeireinftrumentaadinueniendasartesnecefldiajexperimem 
tum, a:  iudicium:primum  fit  fenfu,feamdum  ratione;primum  periculofum  eft, ream/ 
dum  difficile. 

Q_v  ARTO  docet,occafionem  efle  praecipitem, quia  fubiedhim  id,circa  quod  ars 
medica  uerfatur,  continuo  fluit. eft  emm  corpus  humanum, quod  in  continms  mutationi 
busuerfatur,&abexfrinfeciscaufis,at(JafeipfofacileaItcratur- 
,  ^  (^odleginir,(Mamateriacircaquam  u^tur ars, continuo fluit:Graece  habetur, 
i$fiVTis  5  A«f  Tiroe »  .  ideft ,  Quia  defluit  materia ,  circa 

quam  ars  uerfanir. 

Quoderiamlegitur,Sedetwmabintrinfccis:Graeceeft,  i»ur  1»«  1«vt»v.  idel^ 

exfeipfo. 

QV  IN  T  o  docet,  experimentu  efle  pericuIoium,propter  dignitatem  materiae,  quia 
humanum  corpus  cacterorum  nobilifsimum  efthoc  uero  periculum  non  eft  ob  tratiTmu 
tarioms  labilitatem,quaE  inmomentanea  oCcafione  continetur. 

SEXTO  docet,iudicium  efle  difficilejfi  quis  per  iudiciu  rationem  intenigat,ut  ipfe 
facit,  nam  adhoc  11%  tempus  utiimj  rationes  funt,ai  res  incerta  permanet.  At  fi  fecun/ 
dum  empiricos  per  indicium  indicationem  eorum  quae  ex  experientia  euemunt  inteOi/ 
gamus:hoc  etiam  modo  certum  eft  artemhanc  efle  difficilem,  tamen  non  putamus  hoc 
HoliufleHippocratem,quiintotahac  commentatione  dogmaticus  fuit,imd  &ubique, 
non  autem  empiriais,hic9  firas  eft  primae  hmus  aphorifmi  parricidae. 

(^odlegitur,DifficdIimuffl:inprimaIe(SionenoftriantiqiHcontextusiIem'tur, 
At7ri(/.InAldinouero,r>  34iAi5r«TOoo(/.AtinfecundaIe<fhonehabenn- ■swiiTitSp. 

Qiiod  etiam  legiwr.  Ad  hoc  ufe^  aciri  ambigua.Illa  particula  ambigua  Graece  eft, 
aiicfurStiKivy^dt/  in  prima  noftri  antiqiu  contextus  lediofleun  fecun£i  uero,  W 
ideft  uttinque. 

Quod  eriarri  legitur,  Sicquocji  non  eft  obfcura  eius  reiSitudinis  difficidtas .  Gr*ce 

eftjHste  ovTWf  tv<i’sAs(/  ri  JlvcrKaTc^imcy  eu/T«f . 

S  E  P  T I M  O ,  ad  fecundam  aphorifmi  partem  conuertitur,quam  non  pronuntianti, 
fedconildentifimilem  efle  dicit,Nec  folumfeipfum  praeftare  opportuna  &cientem.(al. 
aCacgnimK  afsidentesSCexteriofamthicfit  fenfUs,Sieaquaeinhoc  libro feriptafunt, 
diligenter  exammareuolueris,non  folum  oportet  te  ipfum  medicum  oirmia  agere  qiKe> 
conucniimt,fed8f  atgrum,miniftros  86  exteriora. 

o  c  T  A  V  6,  iterum  ad  principium  reucrtinir,'docens  primam hiduS.orationis  para 
tem  hoc  unum  caput  copledh.  Vita  breuis,ars  uero  longa.Reliqu*uerd  fecundxqute 
requuntur,artem  longam  eflTe  probant.Demde  tteluti  confihinh  affert,infecnnda  aphor 

rdhti 


Aphorishvs  t  17. 

rifiiupaite,uelpadlumadiIlosqmlibrumIe<flurifunt,atqnefiidicaturi,  ^ 

nono  didjitat,quid  uolucrit  Hippoaates  per  hf  c  uerba.  Vita  breuis.ars  iiero  Ion 
gaanuItascpdiuerforafententiasafFertnamqiHdamputaruntidiiolmire  Hippocratem, 
ediortandi  gratia  homines  ad  artem  ideft  digne  exercendam.  Alij  uerdde/ 

hortandi  caufanmde  8C  hic  ab  Oribafio  didtur,  Statim  per  imtia  fermoms  Hippocrates, 
propulfare  uidetur  magis,  qiam  imritare  audientes.N  on  tamen  ut  omnes  qui  artem  uel 
difciplina  medicam  aggredi  defiderant,profugos  reddatdedut  quantum  candidatorum 
aures  poffimt  percipere,hoc  memorig  commendent  Ahqiri  uerd  dixere,Hippocratem 
itfum  elTe  illis  uerbis,ut  experiretur  qiu  nam  gnauiter,8i  qui  fecus  artem  elTent  exercita/ 
Hffli.Alij  dicunt, obhacc  caufamatnililTejOb  quam  opormit  fcribere  commentationes, 
Altj  dic'unt,non  fimpliciter  commentationes,fed  commentationes  aphorifticas,  dh 

curit,per  htcc  uerba  oftendere  hanc  artem  elle  comeduralem,  Alrj  dicunt, oftendille  ex 
quot  caufis  contingat  medicos- fuo  finefruftrari.Galenusftatim  aliquas  harumfenten/ 
rianim  reptehendit,8CprimdduasultimasmamfattMm  myeturjSdHij^ocrate  non  di/ 
gnum,in  principio  operis  oftendere  medicam  rem  uel  coiedurdem  eue,uel  fuO  fine  frti 
fcari,quomodocun<$  hoc  contingat,fiue  ab  ipfa  arte,fiue  exnobis  ipfis.  Adde  fecudam 
aphorifmi  partem  hos  reprehendere.nam  illa  pars  potius  ei  conuem't,qui  putat  omraa 
qus  in  hbro  fcripta  funt,uera  efle.  Sed  opornrilTet  in  hunc  modum, hanc  fecundam  par/ 
temprotuliire,8C  medicus  ipfe  etiam  delinquit, &r*gri,8f  eorum  miniftri.Mox  illos  re/ 
prehendit, qui  ex  illis  uerbis  ipfum  a ftudio  rei mediese  auertere  uolunt  Qtiomam  extre/ 
ma  eft  dementia,  commetationes  fcribere,8C  pofteritati  tradere  ad  uitae  utilitatem,  6C  fta 
tim  in  principio  ledores  abigere, K  abalienare  a  dodrinaquam  tu  profiteris.llli  etiam 
qui  dicunt,Iedores  excitare  ad  artem  capel&ndam  impenfiori  ftudio,  etfl  uerum  dicanr,  ' 
tamen  G^eno  nonpIacent,utpote  qui  fententiam  non  ponant  Hippocrate  dignam,^ 
qu*  pro  prootmio  pom' pofsit.Nec  etiam  illiplacent,qui  tentandi gratia  hasc  ab  Hippo/ 
crate didaefleteftanturmamKfihocideni fieri debere  a  Platone dicatur,id  intelligere 
oportet  per  mutuos  fermones  fieri  debere, SCnOnper  libros. hocautem  non  conuenit, 
quia  prooemium  his  quae  in  libro  ferib  enda  fimt,  conuemre  debet.  At  aliqius  putare  pol/ 
fet,  Aphorifmos  .omnibus  Hippocratis  hbrisefle  praelegendostK  ideo  in  prooemio  hu/  ■ 
IUS  commentationis  communem  fecerit  de  uniuerfa  arte  fermonem.Bt  ex  hoc  oftende/ 
reuoIuerit,non  quemcuncp  pro  fuo  arbitrio  aptum  elle  adhahe  artem  addifcendam,fed 
illos  foIum,qmbus  fuppetat  otium  ad  addifcendum,SC  naturam  aptam  habeant.  At  Ga/ 
lerius  dicit, Et  fi  qui  ita  dicunt  .probabiliter  loqui  uideantur,quod  hgc  fit  totius  artis  prx 
fatio.Dli  etiam  reprehendendi  non  liint  qiu  inquiunt,  Hippocrate  cattfam  affignalIe,ob 
quam  commentationes  fcribereoporteatlllos  uerohoc  fereargumento  reprehendere 
uidetur, qiria  in  libro  qui  tjf/  Icenfaoi/  inferibinir,  ommum  Icdionum  commune  proot/ 
0)iumfeeerit  Hippocrates,utinexpofitioneilIorumlibrorum  Galenus  docuit. 

QuodIegimr,NihiIconfonmn:Graeceeft,  iJii; ■nastis®'.  ideft,Nihiladuerbum, 
Kpropofitum. 

Qiiod  etiarn  legitur, Impenfiori  ftudio:Graece  eft,  <e/AsOTW. 

Quod  etiamleginir,Nequeenim  aliterpotefttotatemporebreui:Gr*ce  cft,NequS 
enim  aliter  polTe  totum  tempore  brcui.Graccequocp  in  infimtiuo  eft,  AurSwo/. 

,  Quod.etiam  legitur,  Si  magnam  atq;  difficilem  eius  perceptionem  oftendamus .  hsc 
particulaPerceptionem,Gra:ceeft  (Ai<A«irLtc^icw,  ideft  dodrinam. 

Qiiod  etiam  legitur.  Sed  per  mutuos  fermonesjGratce  eft,  «JA<e  ^  tcus  (ruvava-ixu. 
ideft,fed  inconuentibus. 

Qiiod  etiam  legitur.  Cohaerere;  Graece  eft,  oixaoil  «m.  ideft, proprium  efle. 

Qiiod  etiam  legtur,  Artem  difeere  medicinalem  <  dia  particula  Artem,  Graece  ha/, 
feetur 

'DEC  IH  o ,  diorum  fententiam  laudat  atfp  recipit,quidicunt,inhocprooemioafsi/ 
gnari  caufamnecefsitaris  hiriufinodi  dodrinac,8C  commentationum:nempe  forma  do/ 
drinaeaphoriftica, ideft  quaeomma  quae  ad  rem  attinent  breuilsimis  Uerbis  circuferibit, 
addlos  utdifsima  eft,qui:breui  temporeartem  longam  docere  uoIunt;2C  iftud  etiam  quia 
uita  eft  breuis,ideo  commentationwfcrib  ere  oporteat, fummam  habet  prae  Ommbusra. 

b  )  tionem 


,g  LfEM'  PRIMt 

tionem .  Nullus  cmm  eft  qui  fatis  eife  pofsit  ad  artem  conftitiiendam  K  abfolutndaw; 
Sed  hoe  fatis  uidetur,  fl  quae  priores  annorum  ^atio  inuenerint  pofteri  acceperint,  8C 
alia  his  addentesjdemcj  illam  compleant  atep  perficiant.  Vel  enim  ob  alterum  iftonim, 
uel  ob  utnmtp  iideft  ucl  ob  modum  dodrm*,aut  commetationum,ue!  ob  hate  duo  fi/ 
mul, putat  Galenus  Hippocrate  hoc  prooemio  ufum  elTe ; ac  fi  ita  feriptum  feliqtuifetj 
tiuia  magninido  artis  medica:  uitam  homims  exceditab  homine  enim  quantumiris  la/ 
boris  amatore, no  poteft  incohari,K  in  finem  ufeg  perduci. Vnde  necefle  eft, quae  qrSO 
que  cognofcitjliteris  mandare,8i  poftms  commentationes  tradere,quac  omneth  natu- 
ram  docendarum  rerum  diligenter  cito  8C  perlucido  fermone  interpretentur. 

Quod  legitur,  C^a:  omnes  rei  proprietates :  Graece  habetur,  «jtwtw  -m  Ttftdyiin, 
idelVbmnia  quae  ad  rem  attinent. 

Quod  etialegif,Sed  fatis  uideri  debet:Gra:ce  eft,*».’  «r«!r»y‘(/.ideft,Sedfufficietefj 

^od  etialegitur,D fligenti  ac  laborioforGrjce  eft  <0tAimir^,Bt  laboris  amatore, 

^lod  etiam  le^tur,pfligenter  ac  cito  dC  fermone  dilucido ;  Graece  habetur,  i/ 
B£l  Sf"»  >(9“  ■mjiiii!  K9“ 

V  N  D  E  ci  JH  o ,  iterum  redit  ad  exponendum  aphorifmum,  quod  ars  longa  fit, par/ 

•  ticulae  confequentes  oftendunt,  occafio  praEceps,experimentum  pericuIofum,8Ciudi» 
dum  difficile :  ac  fi  ita  dicat.  Ars  longa  eft,  qiua  occafio  agendorum  in  ipfa  eft  multum 
praeceps :  ideft  anguftifsima  eft,8C  fere  in  momento  pertranfit.Addetf,  quum  fint  duo 
inftrumenta,per  quae  praefidia  inuemimtur,ratio,8C  experientia;experientia  eft  pericu/ 
lofa,K  ratio  difficilis. &  quod  haec  fintuera,ftatim  oftmdet. 

(^lod  legitur,Et  fere  momentanea :  Graece  eft,  Ksix  cAjj'i>;jow<57*t©'.  ideft,Breufl/ 
fimi  temporis. 

Quod  etiam  legitur,Hoc  eft, non  facilior  altera  cognitu;Graece  eft,  J«i/ 

Jfili 

D  V  O  D  E  Ct  H  Oj  fuadet  occafionem  eflTe  praecipite  ob  artis  matcriam,quae  eft  hti/ 
manum  corpus ,  quod  continuo  fluit,8f  breui  tempore  tranfmutatur .  Experimentum 
quocg  periculoium  eft,ratione  eiufdem  materiaetnam  hiuus  artis  materia  non  eft  Iapis, 
lignum  uel  corium,in  quibus  fine  magna  noxa  licet  experiri  qiricquid  in  metem  ueile/ 
rit  artifici,  ut  feipium  exerceaunam  fi  haec  male  tratftentur,  iblum  eorum  precium  amit 
titur.  Sed  in  corpore  humano  illa  experiri, quae  experientia  comprobata  non  iunt,n6n 
eft  citra  peticulum:8C  cuiusfVitac.nam  experientia  mala  ad  hominis  interitum  finit. 

Quod  legitur.  Propter  materia  fluxum :  Grtece  eft,  ej»  rldi  tSs  ■nyy^s  vxlsu.  ideft. 
Propter  artis  materiam. 

Quod  etiam  Iegitur,Et  momento  temporistGrace  eft,  tts*  ^ 

Qiiod  etiam  legitur,Impune:Graece  eft  «Avaisj,,  fine  moleftia. 

Quod  etiam  legitur,Et  in  omni  theorematum  meditatione  uerfari ;  Grace  eft,  «w 

■  XSiu/T*  (tiAiTMVTW  TK  Ssajii****. 

DECIMOTERTIO,  iudicium, ideft  rationem  difficilem  elle  oftendit  ex  multitii/ 
dine  opim'onum,qua  in  hac  arte  iimt.Nam  fi  iteritas  efict  inuenni  facflis,tot  K  tanti  ul 
n'  qui  fliam  perquifiiierimt,non  eflent  in  tam  contrarias  fecftas  diiufi.  Aut  quia  empirici 
non  intelligunt  per  iudicium  rationem  ipfam,fed  indicationem  auxiliorum  qtig  per  est/ 
perientia  fuerint  inuenta.  Sed  re  uera  8C  hac  difficilis  efttnam  multa  prafidia  uni  agro 
adhibita  funt, difficile  eft  cognofeere  quod  nam  profuerit :  Ut  fi  dormiat,im<fhis  fit,em/ 
plaftnim  habuerit,poftea  clyfterem,uel  fjsontinam  euacuationem,  deinde  comedifle  ti 
bos  conueraentes,da'nde  perfenfifle  iuuamen  uel  detrimentum,  non  eft  facile  iudicatt» 
quidnam  horum  profuerit  uel  obfuerittunde  ex  hisjiudicium  etiam  fecundum  empifi< 
cos  eft  difficile.  ^ 

Qiiod  legitin-,  Qiiod  multitudo  harefeum  in  arte  oftendunt  medicinali;Iege,In  arte 
oftendiuNam  Latine  bene  dici  non  poteft, Multitudo  oftedimtEt  Grace  d^t,«?»A»i. 

Qiiod  legitur ,  Difficile  eft  uerum  iudicium ,  feii  uera  ratio  non  facile  inuenitin* 
Grace  eft,  hs*  olt/Sif**©-  KSiy  S  yt  diffidlis  &  ardua  inquifitioms. 

,  Qpod  etiam  legitur.  In  tam  contrarias  fetftas  difpartici :  Grace  eft,  «t  jemfljou  ««y 
miUhaynts  «»«Asif. 

Quod 


APHORISMVSI  13» 

Quod  etiam  I^tiff,Et  hxc  difficilis  eft,SC  non  facilis  exploratiuGraece  eft,  m  ^ 

^*'(^d'mam  le^turjVcl  dormilTe  t  legendum  eft,Bene  dormifle :  noHj  uel ,  Graece 
enmadeft  particula,  ^  r  -  -r.r 

■  DECIMO  cty  ARTO,  iterum  totam  aphorifim  fententia  repent, ut  nnem  faciat. 
Ars  longa  eft,fi  uitae  unius  hominis  comparetur,  unde  expedit  commentarios  parare, 
praefertim  breues  8£  aphorifticosrquomam  hic  dodrinae  modus,K  ad  primam  difcipl^ 
nam,&  ad  illa  quae  didicerimus, ut  memoriae  retineantur, conuemft  8C  fi  e  memoria  di^ 
lapfa  fintjUt  in  illam  facile  deducantur.  Vnde  Si  quae  confequuntur,conuem'imt,qudd 
opus  eft  feipfiun  medicinn,  xgrum,  afsiftentes  Si  exteriora,  pracftare  fe  opportuna :  fi 
quis  omnia  qax  in  hoc  libro  feripta  funt,^  uera  fint, judicaturus  fit .  Vnde  medicus 
^gere  debet,  quae  conueniunt:  aeger  parere:miniftri,iufla  medici  profeqm;8i  exteriora, 
apparata  elTe. 

Vbi  legitur.  Vel  prxeognitionem  uel  curationem  mtemimpi  contingiti  addi  debet. 
Vel  utratp .  Nam  Graece  eft,  *w  afoyvaojii,#  ifm  hfXTcacur,»  'iiufa 
jrwM.  ideft,Vel  praecogm'nonem,uel  curationem,uel  utraiy  interrumpi  contingit. 

Demcp,qmd  fint  exteriora  Galenus  edocetSunt  autem  idonee  habitationes  uel  tur 
barum  plenae,uel  omni  turba  uacantes :  Si  praeterea  quae  nimtiantur,aut  agimtur,quae 
triftin'am,uel  iram,  uel  gaudium,uel  aliud  fimile  aegrotanti  infligere  poffimt:  Si  praeter/; 
ea  illa  quae  nodurnum  foporem  abrumpere  poflimt ,  qilae  enumerare  prOpe  infiiutum 
eft .  Si  igitur  haec  omnia  bene  Si  rede  fe  habuerint,nihil  felfum  inuemenir,ex  his  quae 
in  hoc  hbro  feripta  iunt. 

Qiiod  legitur.  Aut  ahquem  alium  affedumtGraece  eft,  #  t/  In  aliqui/ 

bus  etiam  contextibus  deeftparricula  Si  legitur 

Quod  etiara  leginUjSiaiti  Si  illatGracce  dt,  ideft,Et  praetaea  illa, 

APHORISMVS  II 

T  N  perturbationibus  uentris,&  uomitibus  (pontiniSjli  talia  purgentur  qualia 
X  purgari  oportet, confcrt,8£  leuiter  ferunrifin  minus, contra.Sic  Si  uaforum  ina' 
nitip,fi  talis  fiat  qualis  fieri  debet,confert,8i  bene  tolerannlin  minus,contra.Infpi/ 
cere  itacg  oportet  Si  regionem, Si  tempus, Si  ®tatem,Si  morbos  in  quibus  conuti 
niat,autnon. 

BRASAVOI.VS 

Iri  HAC  parte  Aphorffinos  incipere  multi  interpretes  fatenttir,quum  pratcedens 
pars  prooemium  fuerit.  Diuiditur^  fecundum  Galem'  incefliim  liber  hic  in  feptem  paT 
tiailas;quamins  Soranus  in  tres,SC  Rufos  in  quatuor  diuderint,  ut  Oribafius  teftaturj 
qui  etiam  dicit  tot  efle  libri  partes, quot  fimt  aphorfci.  In  hoc  autem  libro  poteft  haec 
generalis  intentio  colligi  de  ludus  rarione,tam  in  agris,qiBm  in  fanis, St  in  omni  acta/ 
tc,8<;  de  euacuatione  tradarfln  hoc  autem  aphoriimo,in  quo  nofter  antiquus  contex/ 
ti.is  inferiptionem  habet,  ideft,defpontaneaueri/ 

tris  perturbatione ,  Hippo aates  comparationem  facit  euacuationum  ipontinarum,ad 
illas  quae  arte  fiuntinempe  in  euacuatiombus,  medicus  naturam  rede  operantem  imita 
ri  debetded  natura  rede  operans,fi  talia  euacuet  qualia  euacuari  debent,  fgro  confert; 
fin  minus,  econtra.Ita  medicus  rede  operansjfi  talia  euacueqquaha  eUacuare  oportet, 
.confert,&  leuiter  fenmtjfin  minus,econtra.Propterea  ut  t^'a  purgentur, quaUa  purga 
tiqportet,re^onem  inlpicere  debemus,tempus,*tatem  SC  morbos,  in  quibiis  conue/ 
.nia.t  aut  non^t  hac  ftimi  poisit  pro  huius  aphorifini  iiimma,  Medicus  rede  operans, 
talia  purgare  debet, qualia  purgare  oportetiita  em'm  ager  leiiiter  fert.  At  fi  no  purgem/ 
tiff  qualia  purgare  oportet,non  lemter  fert. Vnde  medicus  fummo  ftudio  incubere  de/ 
bet,irt  taha  purget,  quaha  oportet  purgarelquoma  femper  ftudere  debet,ut  agro  confe 
.rat.Non  ab  re  igit  interpretes  omnes  dicut,de  euacuatione  hic  tradari,qHa  &ri  debet 


la  libri  PRIMf  -  ip 

ratione  qualitatis  huinomm,& non  ratione  quantitatis,  ■  '  ■  :  ' 

Hippocrates  in  Epiftola  ad  Democritu,de  ueratri  ptirgafione,de  fpontinis  enaenaA 
tionibus  hxc  dicit:  Si  in  uentris  motionibus  SC  purgationibiis  SC  uominonibqs  fponte 
fatflis, quemadmodum  oportet  purgentur,  confert, facile  ferunt;fin  miniis, contra,  j. 

In omm' euaaiatfoneduo  confideraTe oportet,nnum  eff  qualitas  eoru quae etiacuan 
tur, aliud  quatitas:nam  unum  abfcg  alio  repenti  poteftinempe  qiufpiam  fola  quantitate 
peccare  poteffi,  6C  bonam  humorum  qualitatem  habere :  5C  econtran'o,.mala  exiftente 
qualitate.humores  in  aequilibrio  habere. 

In  hoc  aphoriimo,de  fola  qualitate  uerba  fadt.  ^od  Galenus  in  commento  rnani^ 
feftdsime  aperit,inter  purgare  8C  euacuare  differeriam  ponensinam'  purgare,  eft  de  hii,  ■ 
moribus  qui  fua  qualitate  moleftant :  euacuare,etiam  de  his  ell  qui  ftia  cjuannfaCe.,  At 
euacuare,eriam  ufurpanirad  humores, qui  fua  qualitatemolefiantt  imo  Kpurgareiad 
eos  qui  fua  quantitate,  in  noftro  communi  ulii  loquendi :  non  tamen  apudantiqiiosj 
apud  quos  feaSaljsSia ,  ideft  purgari,  nunquam  dicitur,  nifi  de  humoribus  fua' qualh 
tate  peccantibus.  Duo  autem  fimt  uerba,  qua:  oftendunt,  de  fola  humorum <palii 
tatehunc  aphoriimum  agere;  unum  eft, Quale  K  tale:  aliud,uerbum  Purgare.:  Idem 
dicit  Philotheus  per  ha:c  uerba,  i/lix<piga  yt  iJu/  HseSvfxis  .  oVi  i/iSins  fuerii 

*iii0T»T«  bhxSSvs  amtMiay»,  xiSKfirit  .  L^tems  c/t', «  ms  \mtk  OTmTjTe. 

^Ttei/Sa  «uj/  mtoT^Ja  tpvciKHS  Icytinus  S  ^  o«t  ttsiot», 

.rff  1C9K  V  LaScdgt&cutuSi  ^  ijf/  TniiiT^x  agfnta  ideft, Dib 

fert  autem  purgatio  ab  euacUationetquoma  hate  quidem  quae  a  noxa  circa  qualitatem 
liberaqpurgatio  nuncupatinieuacuatio  uerd,ab  eo  quod  eft  fecundum  quantitate,Hic 
i^tur  euacuatioms  naturalis, quae  eft  fecudum  qualitatem,fermo  Hippocratis  eft.nam  j 

hoc  quod  dicitur  Qiialia,quiitatis  eft  figmficatiuumtuerum  SC  hoc  quod  didturPut/  i 

gari,dteuacuatiombus  quae  fecundum  qualitatem  funt, dicitur.  ' 

Ej,  7X01  Titga;t«<n  ^  asfAiitf.  ideft.  In  perturbationibus  uentris,  ]  Sunt  autem  motus 
ad  excernendum  per  inferiora  6C  feccfliim :  qm'  quum  fiunt,perturbant,  non  folum  eo 
tempore  offendentes,fcd  etiam  rugitibus  S>C  magnis  motibus  perturbantes.ddnde  laii 
ter  ferimt,fi  quaha  oportd  purgari,purgentur,  Ipfe  uerd  imtur  uerbo  hsiAi'*,  quofre 
quetifsime  uritur  ad  fi^'ficanda  tientricuIum.Nunc  pro  inferiori  uentre  acc^it,quem 
&  nimcupatTamenhaccuocabula  yxsug  8C  atiAia,  quando(Sproomm'cor 

pOris  cauitate  aedpitidequa  re  Galenus  agit  libro  quarto  De  ratione  indius  in  morbis 
aditisjledhone  centefima  duodecima.  Sed  hic  dubium  facit  Onbafius,quareauen> 
tre  indpiat  porius,quam  ab  alio  principio .  RefpondetiRede  illum  fecifle  non  latebit, 
Nam  qms  nefeit  uetrem  ab  oculis  remotum,  confpicue  uarios  nobis  morbos  indicare. 

Et  Philotheus  eodem  modo  dubitalTe  uidetur ;  quia  inquit,  L<jvi(n<ei  ^inrikSs  hs“ 
ji^vtxHS  <ntxhxSait  ■7rf4'ipSb/(Sr-,Hvxr)tk^«  <br«  ^xks^vSixs  DSi  ^iytv  yxsgcs  mitinv. 
«•«t.teSiftit  Tt  yxsgos  vvy  «^xVinstisiii  i*  ^  a-irx/liycv  asiiAiatjOTi  v  Tifujop  »  ^ 
’rpt<fS!  yiviTta.  ideft, De  euacuationenamrali  K  artificii' dii/  i 

fer  ere  proponens,per  fermoms  confeairionem,  conuenienter  de  uentre  cofecurionem  ! 

facere  coadus  eft,  Alioqui  a  uentre  nime  coepiqhoc  eft  a  cauitate  cibos  recipieteiqiio/ 
niam  8C  primum,nutrimenri  codio  in  hac  parte  fit, 

Kat  VIS  iiiivm  weip  c&vt^xlrus  ymiMoimij .  ideft,  Et  uoihitibus  ^oritinis ,  ]  Pef ' 
quos  illos  intelligit,  qirf  a  natura  fiunt,ntillo  extrinfecus  iritante, ideft  nullo  medicamen 
tq,  nulla  potione,nullo  decodo  aduomitum  impellcnte:tamen  &  perturbationes  ueii/ 
tris  fiipradidas  Ipontinas  effe  intellige,ut  id  uocabulum  tuiZuxSruis ,  ideft  per  feipta, 

K  lponrinum,uentris  perturbationi  deferuiat,8(r  uomittri. 

Hic  uerd  a  recentibus  dubium  fit  de  uomitu.  An  rede  dici  pofsit  Ipontinus  nam/ 
ralis,an  non.Veritm  nos  prius  in  perturbarione  uentris  hoc  idem  perquiramustnempe 
uentris  perturbatio  nSquam  fit,mfi  aut  aliquo  humore  infeftante  atep  iritante,aut  mrib 
tis  cibarijs  incodis  in  corpore  congeftis.idem  efficientibus,  Propterea  fpontaneanon 
iH<ktur,aut  naturalis,fed  potius  per  hirius  praui  humoris  iritamennim  fada, 
Rerpondemus,Prouidam  nanira  femper  humores  optimos  feruare,m'fl  cogattifma/ 

Ips  uero  expellere, aut  adbenignum  conuertere,fi  fieripoflitltamen  hos  nCquam  expeb 

Ut, rufi 


AP  H  ORI  SMVS  ii  ~U 

Mtetur,eta  G  tnali  fmt.Propterea  hos  humores  natura  ptrfentiens  uefuh‘inf£tv 
fifliinos  hoftes  8C  ad  nocendum  paratos,  eos  expellit, 8C  hic  motip  ipondnus  didtur, 
quia  ab  ipfa  lutura  flt,nuIIo  extrinfecus  occurrente, ideft  nec  mcdicameto,nec  re  aliaj 
quam  per  artem  exhibemus,  eft  ergo  uentrispernjrbarionaturalis,ideft  anaturafadas 
non  per  artem. 

Ambigunt  aero  recentes,an  uomitus  aliquis,naturahs  dici  pofsit. 

Refcondemus  8C  breuibus.  Omnem  uomitu  qui  non  fit  abarte,naturalem  dicipof- 
fe:qi5^  emm  euomerepoteft,uel  qiriaitailIipIaceat,digito  uel  penna  umtricnlum  iri' 
tans,autrealiquaquambibat)&hicuomitus  arte  fadus  nuncupatur,  &  a  propria  uolun 
tatcprouocatus.ReIiquau0mituumgene-ai  etiam  per  uiamfymptomatisfa<fe,natma/ 
hadidpoflunt.  At  de  uomitus  caufis, Galenus  fextohbro  De  fymptomatScaufisagit, 
fnqiriens.  Vomitum  fieri  intorim  grauato  ob  multitudine  uentriculo,ut  quum  plurimum 
dbi  ingeftum  eftiinterim  ob  rem  mordacem,  quemadmodii  ubi  per  cruditates  dbus  in/ 
geftus  uel  addum  tu(Sum  uel  nidorem  uel  amarorem  uel  acrimoiuam  refcrtEodem  ge/ 
nere  continentur  SC  biliofa  pituitofaS^  ferofa  excr ementa, nan  inibi  nata, tum  ex  uni/ 
uerfo  animantis  habitu  in  ipfum  deriuata.  Eft  praeterea  tertium  caufanim  genus,  quibus  , 
iientriculus  ad  uomendi  impetum  concitatur,nullanel  ^aui  uel  mordaci  re  ipfum  iritan 
ce;ftd  ob  id  dimtaxat,quod  praeter  naturam  quippiam  in  eo  continetur.Eft  autdn  conv 
munis  omnium  quae  praeter  naturam  fimt,  definitio.  Si  poftea  quam  concodia  funqalere 
nonpofsint,hac  rationeCut  arbitror)no  folumaddapituita  aut  falfa,Hennn  didds  quo(^ 
nonnimquam  in  uentriculo  confiftens,ipfum  ad  uomitum  prouocaqhaud  aliter  fjmgiiia 
ubi'in  uentriculumeffufus eft,ipfumad  uomitionem impellit.  Galenushadenus.  Ex 
quibus  educere  potes, ob  trianos  euomere,uel  ob  miiltitudinem,uel  obmordadtate,uel 
qiria  aliquid  praeter  naturam  in  eo  eft.hi  uero  omnes  funt  naturales  uomitus,  8d  non  arte 
fadiJn  eodem  etiam  libro  docuerat,per  uomitionem  ea  quXinfpatio  contmenuir,ef}ci; 
per  fingultum  ea  quae  uentriculi  corpus  imbuerunt. 

Sed  Galeni  uerba  hbro  quinto  D  e  arte  curatiua ,  huic  determinationi  repugnare  iri/ 
dennu:;in  ea  enim  paite  de  locis  tradans,  qmbus  noftri  corporis  partes  expurgantur, in> 
qirit.  Hinc  etiam  fit,  quod  uentriculus  utrini^  expurgari  pofsit,furfum  per  uomitiBn,de/ 
orfiun  fecudum  naturam.Igitur  uominis  motum,  motui  fecunda  naturam  opponi  fadtJ 
Refpondemus,  Superiores  partes,ut  os,  CKfophagum,6d  reliquas,  fadias  efle  ad  in/ 
gerendumianus  uerd  Kpartes  inferiores, ad  egerendum.Vnde  fecundum  naturam  eft, 
quod  egeritur ;  quod  uerd  euomitur,non  eft  fecundum  naturam :  imo  oppofitnm  ope/ 
rationi  hatiirac,  ratione  finis  partium  :&  ideo  ratione  officiorum  parrium,uomitus  eft 
praeter  naturam:fed  ratione  qua  naturam  deaggrauaqnaturalis  eft,8f  etiam  ratione  qua 
non  fit  ab  arte.  Qiiod  uerd  recentes  dicunt,  naturalem  dici  non  pofle,  quiagraue 
afcenditthoc  noneftuera  ratio,  cur  fit  praeter  naturam.  Aliter,fi  hominem  fufpende/ 
remus  pedibus  fuperne  8C  capite  inferne  conuerfis :  quia  tunc  graue  defeenderet,  effet 
motus  naturalis.Voco  igitur  uotmtum  praeter  naniram,quiafit  per  partes,a  natura  ad 
hocnon  deftinatas,nifi  per  acddens.Nec  etiam  dicendus  eft  praeter  naturam,  qiria  uen/ 
triculi  fimdumeleuetur.mam  uentriculi  officium,permufculonimirim  eft  nocua  expei/ 
Iere :  quamiris  graue  afeendat,  tamen  non  ^  practernaniram  ratione  motus,fed  fan/ 
timi  ratione  gratus.  Hic  uero  dubium  intercidereqpoftquam  fanguis  in  nobis  facSns  eftj 
admembra  diftribiritur,nimquidfit  motus  naniralis,quiafanguis  omnino  grauiseftj 
tamen  una  pars  a  iecore  ad  caput  afcendit,K  ad  alias  fliperiores  partes  tfedanimadiier/ 
tere  oportet  efle  motum  nannralem ,  qma  ,fit  a  irirtutibus  intrinfecis  ita  a  natura  confli/ 
tutis  &  detertmnatis,ut  per  totum  corpus  nutrimentum  diflnbuant,quod  dC  11  graue  fit  . 
fiqjra  ipfum  potentiam  habent :  forte  ratione  grairis  praeter  naturam  eft,fed  non  ratione 
irirturismouentis,ut  quando  aliqiris  igrris  accenfus  rem  grauemfeaim  dudt,utinuoca/ 
tis  radijs  iridere  Ucet, quos  pueri  accenfbs  iadunt:nos  pyrobolos  nimcuparepoflumusi 
,  Nec  omittenda  eft  una,quac  a  recentibusfit  inhocloco  diffiailtas,nempe  argiumt 
uomitum  non  efle  haturalem,quia  eft  uoluntarius .  Refpondenqaliquem  uomitum  efle 
lioluntarium, aliquem  nonuoluntaria:quifitperintrinfecammateriam,uoluntarius  noti 
eft.In  hos  auce  hoc  modo  argumentamur,  Omnis  motus  qui  fit  pa  miricijlos  uolutarius 

eflf 


1 


LIBRt  PRIHI 

eftjUt  Galenus  non  raro  teftatur,fed  uomitiis  per  mirfcid os  fit,fgittjr  eoluittaiius  eft;  : 

Refpondemus:motiis  mufculorum,qiu  flt  non  coade,8i  nullo  cogeteineitmtarii» 
cftjK  non  aliterded  aliquis  mufculorS  monis  inueniri  poteft,qui  non  erit  OoluntariBsi 
quoniam  mufculus  ipfe  cogetur  a  materia  aliqua  uel  malima  uel  acuta  cotra  uoW 
Citem  noftram  moueri,ut  in  miAone  experimur Midhis  eft  uolutarius  moniSjtamea 
acuta  urina  adueniente,  etiam  praeter  uoluntatem  fit  monis.Idem  in  uomitu  contingiq 
qui  K  fl  a  mufculis  fiat,  quandoij  tamen  uoluntarius  non  eft. 

Adde  uomitum  per  imaginationem  quando$  fieri,  8C  ex  quadam  naturali  propriet 
cate, ut  in  nonnullis  contingit,  qui  quum  ranam  uel  murem  uel  buffonem  nominare  aji, 
diunqad  uomitum  prouocantur.Sra  de  hac  re  ahas  Termonem  habebimus,car£iiQ  cur 
itafit^afsignantes.  _  , 

Hj;  iuSi’  01«  JIS  HfcSaifiSai  wSiusuyna .  ideft.  Si  qualia  oportet  purgari, purgentur.  1 
Hoc  eft  ut  Philotheus  dicit,  m  hvaovrta  orourtra .  id^per  qualitatem  infeftatia» 
Quomodo  autem  illa  cognofcantur,qu3e  oi«,ide&  qualia, ab  Hippoaate  dicunturtOri 
balius  his  uerbis  edocere  uidetur,inquies;Innuit  etiam  author  in  pr9erenti,initian£t  ar 
ti  efle  obferuandu, utrum  rubrum,an  nigrum,fiue  alterius  coloris  fit  quod  deqcit;  AL'a 
nero  ratio  eft,  quod  uenter  receptaculum  fit  potus  at^  cibi,  quibus  una  uementibns  in 
uentriculum  5C  calefacfiis  a  iecore,  fucculenta  quxdam  fit  fubftantia,ST  ficut  lade  coa> 
gulato  butyrS  fupanatat,fic  excodlo  fucco  fit  putredo  phlegmatis,qu%  ipfi  ftomacho 
nutrimentum  pracftans,inde  ad  cerebrum  pergit-Mundiflimu  uero  quod  remanet,inb 
niftratur  hepati,  contrahitur  per  meferaicas  uenas,qua;  ab  hepate  egrediimtHr,ubi  con 
ficiimtur  quatuor  humores,8C  unufquifcp  illorum  per  riuulos  quofdam  ad  Tuum  princi 
palem  meat  locum.  At  quoties  perttirbationem  aliquam  liibftineat  namra,per  ipfosrv 
uulos,ea4  orificia  uenarum  8C  meamum  per  qu*  exierunt,  de  uentriculo  ad  hepar  re/ 
currunt  humores,  8T  fic  ab  hepate  8C  orificijs  meatuum  K  uenarum  uentri  mihiftraturj 
foras^  proijduntur. 

Quod  uero  ait,Si  tale  putgetiff  quale  purgari  oportet, K  reh'qua,tale  eft,Ip&  potur 
batio  uarie  accidit,aut  enim  artifidofaeftiaut  naniralis,aut  ex  accidenti.  Artiflciola  eft 
quum  medid  catharticum  praebent.  Naturahs,quoties  leuat  fe  natura, K  fiipoflua  ex/ 
pellit;nliquam  enim  natura  aut  maius  aut  minus  uult,fed  femper  gaudet  moderamine,' 
Ex  accidente  uero  fit;quum  cafu  aliquo  fit,  aut  quahtate,aut  quantitate.  Ex  aeddenti 
chim  duobus  modis  fit  .  Qualitas  uero  eft,ut  dbi  uentrem  emoUientes.  Quantitas  op/ 
pr,effio,aut  comiptio  eft,Hatc  Oribafius. 

Bvfwftjia  n,i(^  ivijiosaf  iddl.  Confert,  8C  leuiter  ferunt.]  Quando  illi  humo 

res  purgantm,quia  Tua  mala  qualitate  infeftantmam  ut  Philotheus  dicit,  tiipofoUri 
e<  wtiroms  i^ivhgovia»oi  rss  ia>o;rv*u'«ts.ideft,Etenimbene  ferunt  argrotates  a  praua 
humoru  qualitate  Iiberati,ho<^  intelligere  oportet  poft  fadS  euacuatione.in  ipfa  enim 
«uacuatione  is  qui  wacuaf  laflus  eft,  ST  quodamodo  patitur,  poftea  uero  letiior  efBdt. 
•  K/j  Jt  niJjTovvKVTisi/.ideftjSi  uero  non,econtra.]  Scih'cet,ri  non  purgentur  qualia  pur 
g»i  oportebacnam  K  Philotheus  dicit,» w  (ea\4)(/  Titmy x&jirii 
(«»  -Sa  JixnrevvruyiToiviurTuy  ovTi  evriijitj)»,;»:»*  xga i/lvirif ofoveii,  «i  waromn 
ideft,Siquidem  purgatio  ahorum  quorundam  humorum  fiat,&  non  infeftantia,econ» 
tra  non  confert,fed  8C  magis  grauiter  fenmt  a^otantes.Oribafius  tale  pveinpliim  dat 
huius  ^horiimhSicut  cloaca  maximz  duitatis,  quae  multos  in  feredpit  riuulos,  quum 
«laufa  fuerit,ftercus  in  duitate  redudat,apetta  uero  fuperflua  reie<ftat.Similiter  nmc  far 
eile  fert  natura, quando  fimerflua  depomtiutputa  reperio  tertiana  laborarem  iuuenem, 
do  illi  pratfidium,quod  ipTum  proprie  deponat  humorem,abfdfa  caufa  fecile  tulit .  Sie 
8C  nanira,quoties  fponte  facit,confiderare  debet  medicus, quale  fit,aut  quannim,aut  fl 
uires  fufBdant .  T une  enim  facile  fert  natura,quando  fuperflua  proijdqfiue  per  uomb 
tura,fiue  per  uetrem.  Perturbatio  emm  comparata  eft  mari, quod  nifi  perturbationem 
habuerit,fupCTflua  a  fe  expellere  non  ualet. 

0VT«  A' A dsvi«)f.e* .  ideftiSic  SC uaforum inanitio .  ]  Philotheus  didt,  nJ&ri» 
TTiortfpy  .  ideft, 

De  natutali  euaeuatione  quum  prius  difrennlTet ,  nunc  8C  de  artificiali pertradatr 

Docet 


APHOmS  M  VS  I  t  tf 

Dotet  deinde  qiud  fit  ualomm  m^'ab,m^'ens,  </'i  Sby  «  L^uaii  ayyaajt 

ifr^n^ipirriey  cea  j(ytiOvs-'ncSm  c/It  ii<rty,i«n  ^  ccyyeiie,  ideft,  Va/, 

fotum  autem  inamao.cft  euacuario  ualbrum  humores  continentium :  hsec  autem  fimt 
aneriofa  uafa  SC  uenofa.  Oribafius  didt  Hippoaate  nunc  fequi  inanitionesjquac  fiunt 
ab  hepatetinanitio  enim  dida  efl,eo  qiiod  inane  faciat  cotpusjuei  uenas  nofttas,  ut  eft 
fanguims  miffio,dlyfter  purgans  quae  eft  fubduAo  uentris.Ifta  eram  omnia  inanire  fb/ 
ient  corpus.  Erant  ergo  nonnulli,  qui  per  uaforum  inanitionem  inediam  intelligebant: 
alij  uenae  fe<ftionem:GaIenus  uero  euacuatio^em  intelligit,quam  dicit  Hippocrate  ab 
euentu  ualbrum  inanitionem  nuncupare  Ibler e.  An  uero  lub  uaforum  inanitione, ideft 
€uacuatione,uenae  feflionem  intelligere  polRmus,non  dubitamus,  quonia  8i  ledfio  ue 
nx,eR.  uaforum  inanitio  8f  euacuatio.Qiiod  aute  hoc  uelit  Galenus,facile  probari po/ 
teft  ex  commentario  fecundi  aphorifmi  quarti  libri, ubi  inquit,  In  medicationibus  talia 
educere  e  corpore,  qualia  8C  fponte  prodeimtia  utilia ;  quae  uero  contratio  modo  pro/ 
deunt, cohibere  oportet.  Galenus  hunc  aphorifmu  exponens ,inqirit,prius  ideft  in  ptv, 
mo  I&ro, Hippocratem  generalius  de  euacuatione  locutum  effeipropterea  dixit,  Vafo 
mm  inanitiorhic  autem,ideft  in  quarto  Iibro,de  folyjingatione  uerba  fecit, ut  maitife/ 
fte  eolligatur,euacuationem  comime  uocabulum  cfle,ad  purgationem  8C  uenas  fefflo/ 
nem.imo  ut  interius  Galeni  mentem  explicemus,  quum  dicit,  Vafonmi  inanitio  com/ 
muniter  omnem  euacuationem  intelligit,quod  in  praecitato  loco  explicans,uotnitu  no 
minat, feceflum,palatum,nares,  euacuatione  per  tufsim,per  urinam,per  cl^w.em,per 
uenae  fetflionem,  per  hacmorrhoidas,  per  uterum,per  exercitia,per  fffdiones,per  mo/ 
tum,per  calorem,per  balnea, per  inediam :  fed  hunc  ultimum  euacuationis  modum  ex 
accidenti  effe  dicit.per  omnia  hact  opus  eft  ualbrum  Inanitionem  intelligere. 

Hy  (M  oiLu  </lf!  yiyrt^<u,ytyrr7Vi,fviul>tfan,iicfctiipigus<ptiiiv<ny,  ideft.  Si  qualis 
oportet  fieri,fiat,confert,8fleiuterferimc,fi  humores  inflantes  euacuentur.  Cogno/ 
fces  autem,  ut  Oribafius  didt,conferre,non  aliunde, quam  ex  ipfo  aegrotante,  fi  fecde 
fert,fi  gaudet.fi  non  defldt,Si  fi  non  conqueritur.  Adde  fi  melius  fe  habeat  poft  pitfga 
tionem,8f  fibi  ipflleiuor  uideatur. 

H(/  <4'  KJvvttvTioi/, ideft, S!  uero  non,e  contra.:iIdeft,Si  non  purgentur  qualia  opor 
tet  pin'gari,fed  purgetur  boni  hutnores,qjMotius  in  corpore  permanere  deberet,non 
confert, necg  leuiter  ferKquod  cognofeitram  Oribalius  inqiridqma  non  gaudet.  Si  na 
tiira  offenditur.  Hic  dubitationem  quandjwremouet  Philotheus  inquiens,  TrSr  t/(  (Si 
Atyoi/Tet!  Sri  J'i«l  rt  liiitpvc-txlw  tis  nyrixUs  ;ifeci/!tiif  oti  <fv(riyyii- 

*c9Tw,«w^  K  ideft.  Ad  eos  Ueco  qui  dic3t,propter  quidpraspofuerit  eua 

cuatione  naturalem  artifidaUsDidmus  quddars  natura  imitatur,&  non  natina  artem. 

■  ETnUAtwsi/  cuy  <Afi ;t«ijIu/.idcft,Jnfpicere  itac^  oportet  SC  regione.]  Galenus  in  com/ 
mentatione  haiic  partem  hoc  modo  intelligit,Medicus  euacuare  intendens, nanira  re/ 
tfte  operante  imitari  debet, ut  ea  euacuet,quat  fi  euacuauerit,atgris  prodeft,8f  leuiter  fe 
rimt.  Si  medicus  cognouerit  quae  fint  euaaiada,ut  bilfs,uel  atra  bflis,hgc  euaaietmam 
leuiter  ferent  Sciet  autem  fi  euacuanda  fint, quia  luteum  bilis  colore  iudet,aut  nigrum 
arrae  bilis.  At  fi  haec  non  uiderit,imb  dubitet  de  humore  euacuado,tunc  inlpicere  opor 
tet  regionem ;  an  fcilicet  calida  fit,uel  fi:igida,quia  in  ea  tales  humores  fuperabundant, 
Jiualis  ipfa  eft.  Oribafius  hic  dicit,  Hippoaatem  memore  fermonis  de  inanitione  quae 
3  medico  fittcontemplatus  etiam, quantum  ipfi  medicinae  opus  fit,  coadhis  eft  caute 
folidte  admonere  nos,  ut  ante  quam  opus  aggrediamur  aliquod,fciamus  fi  bene  polllt 
fieri, fi  laedi  as^otus,aut  iuuari  queat;fi  offendi,aut  melius  habere,  no  enim  oportet  in/ 
certum  experimenta  in  homine  fieri,unde  r^onem  confpicari  oportet,in  qiia  debeat 
operari,in  qua  no:fi  ra^e  eft  fi-igida,ficut  Scythia,Thracia,uel  aliae  earum  fimiles,aut 
ualde  calida, ficuti  A^iopia,uel  India.  Adde  etenim, In  primis  partibus  abundare  pi/ 
tuitam,in  alijs  bilem. 

KotSfiliu,  ideft,Et  tempus  anni.]  Qiria  in  diuerfis  artni  temporibus  diuerfi  hitmores 
abundantmam  (ut  Oribafius  dicit)  fi  hyems  fit  ualida,  non  debet  inaniri  aegrotus, quia 
omnis  effiillo  extra  rationem  duntaxat  infi-igidare  corpora  Ibletffi  arftas  eft  maxime  ar 
densjitem  fugieda  eft  inanitio,quia  omniu  corpora  nmc  foluta  fiint  SC  debilia,  fed  uere 
'■  8f  autu® 


g£aummno,finefolidtudmeinammus,qiriafanttenipoEamediocrfter  t«npetataflDec|  ' 

K«TrA«l°7deft,Et  *tatem.]  Nam  etiamfcamdum  aetates  humores  innofiris  co:^  ■ 

**K^Mf<r«^ideftK  morbos.]Quia  diueffimorbi  a  diuerfis  humoribus  fiuntmotbj 
autem  cogra’oo,nos  inhUmoris  peccantis  cognitione  ducit, 8£  ut  Oribafius  mquit,inpu, 
bos  infpicere  oportet,ut  fcias  in  quibus  debeas  facere  inanirioncs.ut  eft  pleuritis,phr^ 
nitis  cfiica,uel  alij,in  quibus  eft  pIemtudo,In  talibus  enim  bonar  funt  inamtipness^ 
timcfe  idem  Oribafius  dubitat, cacteru  in  dyfentertjs,choIera,cardiads,fudannbuSj({)ii 
ritu  Afflatis, aut  inedia  confedis, aut  alijscaufis,quat  per  diutumitateadducuntinlirtnQs 

ad  tabem,an  non  inimica  eft  inamtio  f  Vides  quare  dixit, Confpicari  oportet, ut  ante 
'  qukninamtiofiat,iftaommaqH*ranturamedico.  ,  . 

^  Ei/ «« </'«>«  ««•  tdeft,  In  quibus  conueniat,aut  non.  1  Haec  particula  ommbus  ptaiiii. 
.A's  particuiis  accommodanda eft,fcilicetregiones,aEtates,tempora,morbps,inqu^ili 
,co,nueiftant,autnon.Philotheusuerototamhancpartemhocmodoexpomt. «’ 

snr  Tmvjee  «/Imjia-niTo  TifjjSijSotoTtfOi/  iiBi  •ti»  !i.vmurr0'}(yi‘<ivL<fiia<ri^  «©tloiS.oIoji 


wV'©', 010(1  o'  ijx-mS-jVOTi  /ou^to;^  A«f  torixjoiTso-w  y(rt7i)a.TtT<t5-n«©'</t',  vjrd 
i(.i))!((itjii'of<A’,V!ro<fAtj>/«tT©'.l<t((oiu/TO5«:7rfi'WOi'Tws;^<r«t4oi7T7itj«*ftJ3i»f'Ji4fQ  j 
U<^a(riy  ii))ifoiio.r>  Ji  oiVj  </'«,«  i^Zuv-n\i  '7r€>o-«*s,»(i«  TrfOo-itKa  viovAt  vv(<o5 

jj-oisSot  T$  kYasny.UiOv  (/t',oT((7T7ro*j«/Tet  ^twSSk  9mAcuci/U&-,'i^vi<roi/i^  TmvTUiji 

Atj.8,TKTtsi('  iaTii5(/,(rv(io^ffl(oot/T«(/,  ^  voo-<u(i,  ideft,Si  em'm  hacc  omnia  quilpiam  Ipecuia 
tus  fuerit, in  humoris  mol^antis  euacuationcm  cerrius  deuem'et,ut  fi  flauae  bilis  in  cor/ 
ppre  piemmdinis  fignum  contingat, infpicere  ifta  oportebit,fi  tempus  aeftiuum  &:,atget 
fn  fummo  aetatis  uigore  fit,K  firegio  calidadic  autem  H  in  pimita,fi  hyems  fit  8C  frigida 
regio, flhomofitfenexdedKipfa  morbifpedes  accedit, ficut  quod  tertiana  a  flauaMa 
dominante  fit,quartanauero  a  nigra,  quotidiana  autem  a  fitirita.  Si  iginir  quipiam  hxc 
decenter  confiderauerit,ad  euacuatione  dili^nter  defcendet. Hoc  autem  in  qiubus  con 
ueniatueInon,tale  eft, in  quibus  conneniatiRl  non  conuemat, talis  humoris  euacuatio/ 
nem  fieri.  Sciendum  uero,quod  hic  Hippocrates  (ecOdum  antiquum  morem, morbinn 
per  omnia  dicit,hoc  eft  per  caufas,per  fymptomata  K  per  morbos.Galenus  in  fecundo, 
quarti  libri  aphorifmo  multa  alia  addit,  conftitutionem,fcilicet  jgrotantis  natutam,indit 
firiam  SC  uidium. 

Hsec  autem  Aphorifmi  pars  ex  Hippocrate  in  principio  libri  D  e  humonbus  liani  po 
teft,8(l  ex  eodem  Hippocrate  in  libro  De  natura  h?mim's,ubi  morborinnobfeniatio< 
nes  defcribit. 

Scito  etiam  fpontinos  uomitus,K  euacuationes.ut  plmimu  efle  airicas,  Qiiod  a  Gai 
leno  in  calce  ulrimi  libri  de  ufu  partium  oftedinir,ubi  utilitates  ponit.  Cur  de^i  partiuiq 
pertradare  fuerit  opus,Dicit^:terria  utilitas, ultra  pratdidas,  huius  operis  eft  aduerfi» 

fophiftas,qincuni$crifesxgritudinum  non  concedunt  nobis, ananirafieri,KproiridenA. 
tiameiufd™  ad  ammalia,auferunt.proponentes  enim  per  faEpeipfiunlitates  parricida/ 
rumfquas  ignorant)tancp  non  exiftentes,interimercin  hoc  putant  artem  naturse,ddnde: 
deridentHippocratem,qu»airicenaturaairueuitfacere,eafuadentemimitari,quode*. 

hoc  aphorifinofliminir. 

Interpretes  in  hoc  aphorifmo  dubitant,  an  poffibile  fit  humorem,  peccare  in  quali, 8C 
non  in  quanto.  Pro  utracf  partefua  argumenta,ueluti  tela  acut^ciunt.Nosuero  huc 
Galenum  adducemus  in  commento  fecundi  aphorifmi  quarri  iJR,  qiri  exponens  diam, 

parnculam,Siqualiaoportetpin-gari,piirgentur;inquitfuperabundantiamfigmficatfii<.. 

pertlintamm  fua  qualitate  infeftanrium  3egrotantem,unde  nos  ita  Hippocratem  feam/ 
dum  Galenum  mtelligimus,  quod  de  euacuationis  qualitate  loquanir,ideft  in  euacuada 
lolam  qualitatem  refpiciqnon  quia  fimul  K  femel  ibi  non  adfit  quatitas,fed  quia  tanmm 
qualitatem  rcfpicit.Galenus  enim  id  confiderat,quodmoleftiam  afFert;molefti'am  uer4 

s&at 


A  P  H  0  R  I  S  M  V  S  I  i  if 

affert^faquilitaSjqiria  Si  fi  talis  materia  tnidta  fit,  tamen  liifi  eflet  nfela  qualitas  non  iri/ 
feftaret.C^oduero  magis  infeftet, fi  maior  fit  quantitas,  certum  cft,fedhoceftratione 
qualitatis,  quia  etiam  fubiDaquantitate,necfub  maiori  laederetjmfi  eflet  mala  qualitas. 
Ideo  8i  fi  hic  Galenus  dicat,  de  qualitate  euaaiatioms  Hippoaatem  loqui, non  negat  ta 
men,  quantitatem  euacuari  debere,  quia  id  quod  euacuatur  femper  eft  quantitas,  tam  eri 
euacuatio  principaliter  non  fitob  quantitatem, fed  ob  laedentem  qualitatem,  imo  fi  reeSef 
coitfideremUs,haecduorepugnant,qualitas  8ieuacuari.nameuacuatio,quaEuacuum  fa 
cere  didt,  femper  quatitatem  refpicit  C^ialitas  uero  nunquam  proprie  euacuari  didtur, 
fed  remitti  8C  iterarutamen  euacuatio  fleri  poteli  propter  ipfam  qualitatem,  quae  in  tan^ 
to  humore  fundatalacditEx  quibus  uides  qirid  fedant  recentiorum  argumenta, humor 
peccans  in  quali,peccat  in  quato.Igitur  SCc.  Concedimus.  Sed  euacuatio  fit  ratione  qua 
UtatiS,nonautem  ratione  quantitatis.  Propterea  nos  ita  fecundum  Galenum  dicimus, 
Semper  quantitas  euaaiatur.  Sed  ipfa  quandoc^  ratione  qua  quantitas  laedit, uel  laedere 
apta  efl:,Kita  dicimus  quantitatem  folam  euacuarfquandoi^  euacuamus,non  quia  de 
fe  quantitas  laedat, fed  quia  lacfio  fit  in  quahtate,K  ita  peccatum  eft  in  quali, euacuatio 
ratione  qualitatis  fieri  dicitur,  qualitatem  euacuamus,  non  quia  quantitas  non  euacue 
tinVQuandoi^  uero  £C  quantitas  laedit  SC  quahtas,tunc<^  ratione  utrorunep  euacuamus, 

e  A  L  E  N  V  S 

NOn  de  quantitate  eomm  quaceuacuantiDrfermoipfi  eft, ut  nonnulli funt  arbitra/ 
ti,fedde  quahtate  tantum,ut  manifeftant  duo  uerba,(^alia  fcilicet.  Si  Qualis, 
Nam  in  his  quae  fponte  fiimt  euacuatiombus,ita  dixit.  Si  qualia  oportet  purgari  purgen 
tuTi  confert,  &r  leuiter  feruntln  altjs  uero  qu  j  a  medico.  Si  qualis  fieri  debet  ita  fiat. atqui 
potuiflTet  dicere, fi  quantumpm  gari  oportet,purgetur;SC  rurfus,fi  tanta  flat, quanta  de/ 
betfleri.Hocidemoftcnditur,^  ex  uerbopurgari,necJ  enim  fimplidter  dixit, Si  qua/ 
ha  oportet  euacuari,fed  fi  qualia  oportet  purgari.Eft  autem  purgatio,humorum  qin  liia 
^jualitate  moleftant  euacuatio.  In  his  itacp  multi  delinquunt  expofitores,  qui  neque  uer/ 
ba,neque  hominis  mentemrede  percipiunt,  adhuc  autem  magis  peccant, quum  uafo/ 
rura  inanitione  alij  pro  inedia  acdpiunt,alq  pro  ucnac  fedione .  Hippocrates  fiquidem 
cuacuationem  Iblet,  ab  euentu  nominare  u^onim  inanitionem,  quoniam  in  omnibus 
feuacuationibus  contingit  uafa  inamri.  Sermo  quidem  nunc  ipfi  eft  de  qualitate  eorum 
quae  cuacuantur.  Sicuti  autem  femper  adhortatur,ut  quae  rede  a  natura  fiunt, etiam  in 
^•tis  operibus  medicus  imitetur:fic  SC  nunc  idem  egit,a  Ipotims  euacuationibus,  fiiam 
exorfus  orationemtin  qinbus  fi  qualia  oportet  purgari  pureentur  ( hoc  eft  ea  quae  cor/ 
■pus  infeftant )  confert,  8C  leuiter  ferunt,  quod  fi  aliorum  fiat  euacuatio,  8C  non  eorum 
quj  corpora  noftra  moleftant,contrarium  eueratmecp  enim  confert, K  graiuter  fenmt ' 
arrotantes.  Eodem  pariter  modo, fi  medicus  moliatur  aliquam  facere  euacuationem, 
eorum  efto  quae  corpora  noftra  moleftancquemadmodu  in  altjs  locis  humorem  no/ 
xiUm  praecipit  euacuari, necj  alterum  illi  in  euacuatione  preferri.Si  igitur  pituita  fuper/ 
abimdet,hanc  orarano  oportet  euacuari :  flaua  autem  bile,uel  atra  infeftante,abftinen/ 
dum  eft  a  pituita,  K  bilem  infeftantem  euacuandum.  Sic  8C  fi  humor  fanguineus  in  cor 
pbre  modum  exceflerit,fangiune  euacuari  oportet, ficuti  SC  ferofam  eius  partem,fi  hxc 
fuerit  firoerabundans .  Humorem  autem  fuperabimdantem,ex  colore  debemus  conie 
tftari,  nfli  ahqui  forte  in  profimdum  receflerint .  Color  eram  fimflis  efftorefeit  humori/ 
bus,fi  non  regurgitauerint.  In  his  ergo  praecipue, qui  retroceflerunt,&:  non  funt  aequa 
portione  per  totum  corpus  diffiifi, oportet  inlpicere  regionem,e«:  anni  tempus,K  *ta/ 
tem,K  morbos,in  quibus  conueniat,aut  non,  hoc  eft  in  qmbus  conueniat,aut  non  ta/ 
hs,uel  talis  humoris  facere  euacuationem.  Habet  enim  SC  imus  quifep  humor  in  corpo 
re  fiiper  excedens  indicia  propria, de  qmbus  deinceps  plenius  dicemus,perfedg  tamen 
^atia  cognitionis,infpicere  oportet  tempus  anni  quod  prffens  eft,  &  regionem  in  qua  ■ 
de^t  aegrotantes, K  eorum  aEtatem,&  Ipeciem  aegritudinis. Sint  enim,fi  ita  contige/ 
rit,flauac  bilis  in  corpore  abundantis  indicia, fimul  cum  ipfis  infpiciedmn  erit,fi  tempus 
!cftuiinn,8C  fi  aeger  in  jtatis  ijigore  confiftit, Eodem  modo  SC  in  pituita  confiderandum, 

c  fiadfit 


1 


fi  adfit  hyettis.fi  regio  frigida, fi  homo  fehexlEt  praeter  haec  omnia  ipfaiti  morbi,fp>Q£ 
infpicere  oportet,  ueluti  quod  tcrtiana(fi  ita  contigeritifit  'a  flaua  bile  modum  pxcedm 
te,quartana  ab  atra, quotidiana  a  pituita, cancer  ab  atra  bile,  eriflpelas  aflaua,at(j  iin, 
gdac  ali*  morborufpecies.  Si  etiim  haec  omma  difti'nxerimus,fiimius  at($  (lab%s  ad 
noxitj  humoris  euacuatione  perueniemusjlli  autem  expofitores  prae  alijs(ueluti  aMtt/ 
,  jda  dicentes)repudiandi,qui  putant  ipfum  de  fola  inedia  quae  adhibetur  in  febribus,fo, 
imonem  habere :  quum  tamen  febres  non  nothinauerit,  dC  fermo  flat  de  omnibus  qu* 
funt  przter  naturam, quotum  nos  docet  intentiones;  ad  quas  refpicientes  nos  oportft 
inuem're,non  quantitatem,fed  qualitatem  euacuatiom's,nam  de  quantitate  fequens  diC 
Ierit  aphorifmus .  Quo  autem  morbi  tempore  aggredi  oporteat  euacuationem,&;  quo 
modo  ipfaiitfecienda,in  alqs  deinceps  dicet  aphorifmis.  Quare  nei^  nunc  milii  de  Iji» 
dicere  eft  neceffariu:fic  enim  noftra  dotfirina  non  foret  fapientior,  8C  nofirae  commetv 
tationes  ad  immodicam  8C  mimme  necelTariam  prolixitatem  peruenirent. 


PRIMO  Galenus  docet,  ab  Hippocrate  fermone  fieri  de  qualitate  eorum  qiia  eta 
aiantur,non  de  quantitate,ut  quidam  arbitrati  iunt,8i  hoc  probat  per  uliim  horu  dqo/ 
rum  uerbor5,quiia  K  qualismam  in  euacuatione  naturali  dicit.  Si  qualia  oportet  pur/ 
gari.In  artificiali  etia  dicit.  Si  qualis  fieri  debet  fiat.  At  fi  Hippocrates  de  quantitate  in/ 
telligcret,dicerepotuiflet,Si  quantum  purgari  oportet,  purgetur:K  fi  tanta  fiat,  quanta 
fieri  debet.Hoc  idem  oftenditur  per  uerbum,purgari:non  enim  Hippocrates  fimplici/ 
ter  dixit, euacuarufed  uliis  eft  uerbo,purgari,Purgatio  uero  eft  humorum  qui  ilia  quali 
tate  infeftant,euacuatio  •  Multi  ergo  interpretes  hic  aberrat, qui  Hippocratis  uerba  K 
mentem  non  rede  percipiunt. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  illos  magis  peccare, qui  intelligimt  per  uaforum  inanitione  uel 
incdiara,ut  aliqiri  ficiunquel  uense  fe(ftionem,ut  alij.  Nam  Hippocrates  ab  euentu  fo> 
let  omnem  etiacuationem  uaforum  inanitionem  nominare,  quia  in  ommbus  euacuarid 
nibus  contingit  uafa  inaniri. 

■  Quod  legitur,  Vaforum  inanitionem :  Graece  eft,  so  hy/xjysm  crtitK,  ideft,Hoc 
nomen  Uaibrum  inanitio. 

’  Quod  etiam  legitur,  Hippocrates  fiquidem  euacuatione  folet  ab  euentu,lcgendum 
eft,  Hippoaates  fiquidem^  omnem  euacuationem  folet  ab  euentu ;  Graece  erum  eft,  « 


T  E  R  T I  o  ad  rem  ipfam  regreditur, dicens :  Nunc  Hippocratis  fermonem  eire,de 
qualitate  eorum  qua  euacuannir,diirerere.femper  uero  Hippocrates  medico  fuadeqiit 
tiatiiram  irnitemr  in  his  qua  bene  agit, quod  SC  nunc  repetitmam  in  fpontinis  8C  natu/ 
ralibus  euacuationibus,  fi  illa  purgentur  qua  corpus  infeftant,  confert,  K  leuiter  fert  is 
qui  euacuatur.  At  fi  fiat  euaaiatio  eorum  qug  noftra  corpora  non  perturbant,non  con 
feruimo  agri  grauiter  ferunt.Ita  medicus,!!  euacuatione  facere  tentcqilla  euacuare  de/ 
bet,qua  corpora  noftra  moleftanqut  Hippocrates  alias  etiam  edocuit ;  humorem  no/ 
xium,8C  ( ut  eius  uerbo  utar )  fivwoivrx ,  ideft  dolore  afficientem  euacuari  pracipit,8£ 
nullum  alium  illi  in  euacuatione  praferri.  Vnde  fi  piniita  fuperabundeqhanc  euacuatp; 
fi  uero  flaua  bilis,aut  atra  infeftent,a  pituita  abftinere  oportet, 8C  bilem  infeftatem  euae 
euarei  ita  fi  humor  fanguineus  in  corpore  modum  exceflerit,fanguinem  euacuabis;SC 
fi  eius  ferofa  pars  fiipcrabundauerit,eam  euacuato. 

-  CLV  A  R  T  o  docet, quibus  indicijs  peccans  humor  cognofeatur,  primo  ex  colo/ 
re, qui  humoru  fuperabudantiam  oftendiqnifi  in  profundum  corporis  receflerinttnam 
quales  humores  funt, talis  efflOrefeit  color, nifi  regurgitauerint.  de  hoc  ante  colore  quo 
modo  humores  fignificet,&:  quod  ad.prOfundum  non  accedHnt,nifi  ob  aliqua  caufam 
accidentalcm,ut  frigus,uel  timorem,uel  aliud  fimile,in  quarto  De  fanitate  tiieda  libro, 
agitur.  At  fi  contingat  humores  retrocefsifle,»:  non  poife  ex  colore  fignum  certum  fii 
mqquia  per  totum  corpus  non  funt  difrufi,ninc  regione  infpicere  oportet  &  anni  tem 
pus,&:  aetatem, 8C  morbos,in  quibus  couemat  aut  non.talis  uel  talis  humoris  fieri  eu^ 


cuationem 


A  P  H  O  R  1 5.«  V  S  ,I  1 1  17 

cuadonem..  T amm  c^Tcii  humor  in  corpore  fuperexcedem  propria  indida  habet,  de 
quibus  deinceps  plemus  dicet ;  tamen  perfedae  cogmtionis  ^ana,teiBpus  anm',  quod 
prafais  eft,inipicere  oportet,8i  regionem  8£  aetatem  K  aegritudims  (pedem.  ^ 

Quod  I^tur,  Et  regionem  in  qua  degunt  *grotantes:Gr*cc  efl-,  v>  ^  ai 

ttcpvn^  ci  xjtftMvTif .  ideft.  Et  regionem  in  qua  aegrotant  laborantes, 

Q_v  I N  T  o,  ad  exemplum  dcfcendit,quo  inteUeffio  fecilior  euadat.Sit  ahquod  cor 
pus,in  quo  flauac  bihs  abimdanris  indida  fint,tunc  fimul  inlpicere  oportet, fi  tepus  ae(h 
uum,ri  cahdus  locus, fi  aeger  in  aetatis  uigore  fit.  Eodem  modo  &:  in  pinuta  confideran 
dum,  fl  hyems  adfit,  fi  regio  frigida,  fi  homo  fenex .  Adde  &  his  omnibus  morbi  (pe.- 
^'em,ut  tertiana  febris  a  flaua  bile  fit  modum  excedente,  quartana  ab  atra,quotidiana  a 
pinnta,  cancer  ab  atrabile,eryfipelas  a  flauaatatp  omnes  morboru  ipecies  fiunt, His  igi 
ommbus  diftin<fiis,flrmius  at($  flabilius  ad  noxfj  humoris  euacuationepueniemus. 
C^iod  legitur.  Si  tempus  aeftiuum .  flatim  adde, Et  cahdus  locus  .  Hanc  partiadam 
ch^ographus  omifit.  Graece  enim  di,  ycc  heiv«,)(iu  SigMoti.. 

SEXTO,  fllos  iterum  arguit,  qui  putant  ipfiim  de  fbla  inedia  quae  adhibetur  in  fe/ 
bribus,intellibere:quum  tamen  febres  non  nommauerit,a:  de  ommbus  agat  quae  prae/ 
ter  naturam  (unt,nos  intentiones  docens :  ad  quas  relpicientes,licet  non  quantitatem, 
ited  qualitate  euacuatioms  inuemre;  quomam  in  aphorifmo  fequenti  de  quatitate  aget. 

.  (^uod  legitur, Et  fermo  fiat  de  ommbus  quae  funt  praeter  naturam,quorum  nos  do/ 
cet  &entioncs,ad  quas  refpicientes  nos  oportet  inuemre  non  quantitatem,fed  qualita 
tem  euacuatiom's:Graece  efl,  Sn  Aoj'(^  u&'  ■wm/TUiJ  mc^tx 

Hilis  irHsmi/s,  ots  r>  Titioj,  ac  ■mmy.  jd 

efl,  Et  fermo  fiat  in  ommbus  quae  uniuerfaliter  praeter  natura  funt,  nos  intentiones  do/ 
cens,ad  quas  refpicientes  inuenire  licet  non  quantitatem,fed  qualitatem  euacuatioms. 
In  aliquibus  contextibus  legitur,  sriSi  :  fed  nos  potius  probamus  legendum  effe, 

.  Deniq^  Galenus  excufat  fe,fi  non  edoceat  quo  morbi  tempore,K  qiio  modo  fit  fa/ 
(rienda  euacuatiomam  hoc  faciet  in  alijs  aphorilmisfideo  non  efl  necellarium  quod  hic 
pt3edicantur;  nam  hoc  modo  dodrina  nofira  non  foret  fapientior,K  noftrae  commeiv 
rationes  elTent  immodicae,SC  abfque  necefsitate  firolixae. 

A  p  H  o  R  I  s  M  V  s  1  n 

H  Abitus  exercitatorum  qui  ad  futnmum  bonitatis  attingunt, periculofi  fi iti 
extremo  confliterinnnet^  enim  poffunt  in  eodem  permanere, net^  quiefee 
fe,quum  uerb  non  quiefcant,nc<5  poffunt  proficere  in  melius.Reliquu  cft  igitur. 
Ut  decidant  in  deterius.His  de  caufis,bonum  habitum  ftatim  folucre  expedit,ut 
corpus  rurfus  nutriri  incipiatinecj  compreillones  ad  extremum  ducend*,pericu'' 
lofum  enim.Sed  qualis  natura  fuerit  eius,qui  debet  pcrferre,ad  hoc  ducere  conue 
pit.  Sic  K  euacuationes,qumad  extremum  deducunt,  periculofe .  Et  rurfus,refe/ 
itiones  quumextrem*  fucrint,periculofe, 

BRASAVOLVS 

GALENVS  5C  plures  hiaus  libri  interpretes, Hippocratem  de  euaaiatioms  quari' 
titate  in  hoc  Aphorifmo  agere  teftannir,8i  etiam  in  qmbufdam  confequetibus.  Ab  im 
moderata  uerd  inamrione,3l  replerione  incepit, ut  reliquas  deinde  inamoones  K  reple 
tiones  cognofeamus.  Duo  autem  ah  Hippocrate  propOnuntur;primum,bonum  exer/ 
citatorum  habimm,fi  in  extremo  fit,flatim  fbluendum:fecundum,non  effe  omnino  ad 
extremum  foluendum.Vnde  in  genere  euaaianones  onmes,qu:c  in  extremo  fi.int,pe/ 
exiftunt,8C  refediones  ipfas  qu*  extrema  funt,periculofas  effe  oportere. 
Oribafius  uero  hoc  modo  aphoriimumintroducittPoflquam  uerba  fecit  Hippocra 
tes  de  effufigne  fiiie  lpontanea,fiue  qua  ab.  artifice  fit,(iibiunxit  qmbus  fieri  dcbeat,8C 
c  i  qiubus’ 


quibus  non .  Confideremus ,  inqiuens  ,actates  &  regiones  K  morbos :  SC  alia  qiiaft, 

quuntur.  Inde  agit  de  exercitatiorabus,  ,  ^  - 

iy  501«  yvitvxsmio-ty^cu.  Waxfty  ir<fxKifiu,«y  ■flrJstTw  tioo-|(,.ideft,Ina, 

qui  fe  exercent  boni  habitus  ad  fummum  periculofi,fi  in  extremo  c6ftiterint.Hic  OtO . 
bafius  dubitat  contra  Hippocratem, quare  exercitium  ualetudim'  prxponat;  quum  n® 
iialetudo  fuerit, exercitium  effe  non  pofsit.VaIctudo  cmm  duobus  modis  didturjbona 
ualetudo,  qux  uirtus :  K  aduerfa  ualctudo,qu:e  eft  acritudo .  Sed  Hippoaates  fdeiu 
iihid  exerduum  ualetudinemfacere,dum  caufam  dicit,  curationem  fignificat,ut  eftin 
athleris,qui  peruniSo  corpore  8C  perfricato  exercitantur.  Sed  hacc  dubitatio  logica  eftj 
potius  quam  medica, 8C  talis  quae  contextui  Oribafii  magis  accommodatur, quam  no/ 
Rro,quem  Galenus  interpretanmnempe  hoc  modo  Iegit,Exer citatio  fumma,bonaUa 
letudo  A  Hic  Hippocrates  fimiles  habitus  intellimt  atliletarum  habitibus,quieorpo/ 
ris  habitum  multis  cibis  dC  ualde  nutrientibus  confedhim  habebanKquippe  hi  in  piibl^ 
cum  SC  in  fpetflaculum  uirorum  ommiim  8i  mulierum  in  arenam  nudati  defcedebarit» 
ut  uel  palxftricam  artem,uel  cfftuum  exercerennueru  ut  publicitus  pulchri,membro8 
attp  mutculofi  uiderentur,iit  mufculos  ddatarent  atej  pe(flora,muInim  comedebanqK 
ea  cibaria  quae  optimi  eflent  nutrimentiltacj  impinguabatur, nonfolum  camofieffl 
debStur,  fed  8C  uenas  ipfes  humoribus  plenas  habebanqatcp  ua^  omnia,in  quibus  hu 
mores  feruantur.Hic  iginn  Hippocrates  hunc  habitum  intelligit  ex  multis  cibis  probi 
nutrimenti  in  bonos  humores  uerfis  fac!hjm,uel  modo  fint  athletae, uel  altero  exerdtio 


utantur,hi(inquam)habitus  ad  fummum  bonitatis  uenifle  dicimtur, quando  uenas  ora/ 
nes  5C  omnia  uafa  plena  habet,8C  adeo  fint  pingues,ut  prope  fua  cuticula  cotineri  non 
pofsint:hicp  &  in  extremo, &  prope  exttemum  elTe  potiunt.  In  extremo,fi  nullum  uas 
habeant  quod  impleri  pofsit,  fed  omma  fint  ad  conculcationem  plena ,  hic  habitus  ab 
Hippocrate  periculofus  indicatur ,  qui  ad  extremum  deuenerit ,  Non  emm  fimplidtet 
tut|;it,ideft  bonus  habitus, eft  pericidofusded  bonus  habitus  in  extremo.de  qua  re  Ga 


lenus  in  libro  De  bono  corporis  habitu,  copiofe  egit,inquiens:Ca:terum  ex  eorum  mt 
mero  funt,qu*  cum  appofitione  dicuntur,  etiam  athletarum  faliri  habitus .  Nec  iniuria 
deijs  uerba  fadt  Hippocrates,  exercitatorum  habitus  qui  ad  iummam  bonitatem  per/ 
iieniunt,pm'ailofi.Non  eram  fimplici  uocabulo,  Lx^ilixy  quum  ad  fiimmum  ueneritj 
periculofam  efle  feribiunam  idem  eft  ei  Ad  fummum  ucnire,quod  Omnium  corporis 
ftatimm  efle  periculofifsimiim.fed  illa  qua  athletae, uel  cxcratati,uel  quomodocucj  ap/ 
pellare  lubct,fruuntur;quoniam  necp  fimpliciter  optima  eft  coiporis  dilpofitio, 
ad  fiimmum  ueniens  periculo  maxime  exponi  ratio  eft.  Diipofitione  fiquidem(ait)afh 
letica,uere  falubris  habitus  praeftat.Ita^  fanac  habitudinis  perfe(fho,euexia  dicitur.  Afli 
letarum  ftatus  non  fimpliciter,fed  adieao  nomine  pronuntiatur, ut  formofa  fimia,cDbl 
tus  magnus,ftatera  iniqua,reproba  drachma.  Haec  Galenus  de  hoc  habitu  qui  ad  fum/ 
mum  bonitatis  attingit,in  quibus  uerbis  oftendit.  Summum  bonitatis  efle  omnium  fta 
tuum  periculofifsimum.Philotheiis  hic  dicit, 4«Aa  tSi  i^AKrx!,iiifi'xy  Jt  rii 
r,  'Uyfciay.  ideft,  Exerdtatos  athletas  uocat,bonu  liero  habitum 
multa  carnem,at  fummu  extremu.Oribafius  uero  hoc  intelligit  SC  dc  ath!etis,8f  de  his 
qui  in  iuuetute  funt,  qraa  in  ipfis  uiget  uirtus  naturalis,^  ideo  fortes  fimt.  quos  neceffe^ 
eft  omne  cibn  bene  concoquere,unde  multu  quocp  afliimere  coguntur,  ex  quo  fangiis 
quotidie  generat,Si  ex  multo  languine  corpora  eorit  incraffantur.Erit  ergo  apudGale 
num  duplex  bonus  habitustalter  exercitatoru,qui  fimpliciterno  eft  bonus  habitus,nifl 
ratione  bonae  qualitatis,  de  quo  Hippocrates  in  libro  De  ratione  nidus,  tra(3as,inqiut; 
Natura  uero  h*c  acris  eft,celeritcrcp  in  utracp  ueftitur,par3(5  hic  bonus  habitus  inhfs 
corporib.durat.  Alter  eft  bonus  habitus  no  pinguiua:  mufculoforu,fed  nararalisique, 
ut  dicit  Galenus, plurimi  agricolj  habent  in  fodienda  ter ra,mctedis  fegetibus  &:  alijs  1« 
boiib.excrcitati.hic  eft  uere  bonus  habitus,de  quo  prgdido  loco  dicit  Hippocrates,Ra 
ra  aut  c»ne  copadi  8C  hirfuti,cibu  neceflariu  magis  fufeipiunt,»:  laborib.magis  durSti 
dmnusep  bona  habitu  coferuant.Propterea  ScGalenus  in  Exhortatioe  ad  bonas  artes, 
ubi  poe^l  exeplis  athlericaarte  rcprehedit,addit,omnia  ab  Hippocrate  danari.  Nam 
in^t,  habitus  athledeus  no  eft  fecundu  natura,  melior  eft  habitudo  ialtibrts^c  fi  uidcaf 

Galenu» 


APIiOKISMVS  UI  10 

Galenus  ita  Hippocrate  in  hoc  loco  intdligere ,  quod  de  athletica  natura  loqiratur  ad 
i^ubrem  comparans ,  duplicem^  habitum  innuit  athleticum  Kiyubrem .  Athletas<j 
eodem  loco  ubertim  pingit  Galenus,inqm'ens-Quapropter  ego  fane  dixerim, ifta  exer 
arationem  non  fecere  ad  bonam  ualetudmem,fed  morbos  potius  accerferc:nam  id, ni 
fallor, fentit  Hippocrates,quum  ait,afFe<fh'o  athletica  non  elt  fecundum  natur^fed  ha^ 
bitudo  (Rubris  melior .  His  di<ftis,non  folum  palam  negauit  illorum  exercitatione  elle 
naturalem;  uerum  ne  habitudinem  qmdem  appellauit  illorum  afFec^onem,^oIias  illos 
etiam  nomims  honore,  quo  cunclti  ueteres  appellare  folent  homines,  qui  uere  eflmr  bo 
nsc  ualetudinis.Siquidem  habitus  eft  aflFedlio  quaedam  liabdis  ac  perpetua.  Contra  ath 
ietarum  ad  fummu  progrelTa  bona  corporis  habitudo  quum  obnoxia  periculo  eft,  tum 
facile  in  diuerfum  mutabilis;  ne$  em'm  recipit  accefsionem,eo  quod  ad  fummum  perx 
uem't;tum  ex  eo  quod  eodem  in  ftani  confiftere  non  poteftjmM  reftat  nifi  ut  uergat  in 
deterius;atq!  hoc  qiudem  in  ffatu  corpus  eft  ipfls  dum  athleticam  exercent .  Caeterum 
ubi  difcefferint  ab  exercinjs, multo  peius  habent.Btenim  nonnulli  paulopoft  emoriun/ 
tur;alij  uerd  diutius  quidem  muimt ;  at  ne  ipfl  quidem  perueniunt  ad  fene(ftutem;&:  ut 
iam  peruem'ant,nihil  differunt  a  litis  illis  Homerias,  claudi,rugofi,lufciofi,oculis  orbi. 
Quemadmodum  enim  moenium  partes  tormentis  concuflac,quouls  incommodo  cor/ 
ruunt,nec  terra:  motum,nec  alium  ullum  gramorem  infultum  ferre  poflimt ;  Itidem  iC 
athletarum  corpora, corrupta, imbecillia  fe(Sa,pIagis  ac  uulneribus  in  exercendo  ac 
ceptis,fecile  ad  quamlibet  leuem  occafionem  laeduntur.  Bt  multa  alia  addifde  athleta/ 
rum  incomodis,qua:  tu  in  hac  exhortatione  ad  bonas  artes  legere  poteris.  Imd  denic^ 
addit, athletas  dici,quafi  aSAtsr ,  ideft  miferi,uei  ab  athliotete,ideft  miferia ;  unde  in  li/ 
bro  Debono  corporis  habitu, docet,  femper  ab  Hippoaate  athletarum  euexiam  effe 
damnatam,2f  a  Platone  in  libro  De  republica  tertio;quando  fdlicet  eft  ad  fummu  bo/ 
mtatis ;  datep  exemplum  de  cubito,qui  hon  eft  uere  cubitus,fi  magnus  appelletin-,ut  fi 
dixerimus, Cubitum  magnum,non  amplius  eft  cubitus, fi  magnus  eft;  SC  bonum  habi/ 
tum,fimpliciter  8£  per  refpetftum  dici .  per  relpe<flum,ut  cura  altero  fubftantiuo  iungi/ 
tur;ut  fi  Axerimusi Bonus  habitus  Dioras.fimpliciteruerd,Bonus  habitus  Milonis  8C 
Herculis  A'cinir;&r  in  formofb  Achilles,fimpliciter  formolits  A'citur;fed  fimia,non  di/ 
dtur  fimpliciter  formofa,  fed  formofa  fimia .  Bodem  modo,  bonus  habitus  de  quo  hic 
agit,non  Acitur  fimpliciter  euexia,fed  athletanim  euexia .  Galenus  etiam  in  libro  De 
ratione  uiiSus  priuatorum,quem  sJiqta  Hippoaatis,altj  Polybi  effe  uoluerunt,ubi  au/ 
■thor  dicit;Hsec  autem  natura  celditeriSf  c»tera.Galenus  dicit;Bonum  habitum  uoca 
uit,natuiam  eorum  qui  denfam  carnem  obtinet:hic  autem  bonus  habitus  exiguo  tem/ 
pore  uiget .  Deinde  Galenus  fequitur,  Oftenliim  autem  eft  commentarf)s  in  aphoril/ 
mos, quod  exercitatorum  habitus  probus  cum  fanguims  QC  carmum  repletione  natma 
lium  facultatem  cuftodit;  fed  quemadmodum  illic  habituAnem  in  fummo  bonam,iudi 
cauimus  effe  pericAofam,quac  non  dtd  raris  corporibus  aduenir,  ita  quocp  in  deniiori 
bus  quam  celerrime, quod  haud  ex  facA  feratur,accidit ;  quippe  quum  relabi  cogatur, 
tepente  tum  oritur,timi  perit 

ouy<^<AuJ<iu/'7taj/»v8[;^'ber«u'»ia,i)u<!<?a'j3fis//6aj/.ideft,Ne($  enim  poliunt  in  eodem 
permanere, nei^  quiefeere.  3  Haec  eft  Hippoaatica  ratio,cin'  bonus  Ae  habitus  pericu 
iofus  flt,quia  in  eo  permanere  non  poflunt,ne^  quiefeere;  nam  natura  femper  conco/ 
quit,  Aftribmt  6c  afstmilat  quu  itero  non  qiriefcant,SiC  pleni  fint,adeo  ut  nihil  addi  poft 
fit,tame  femper  noua  dbaria  appetant  dC  comedant,id  neceflarium  eft  confeqiri,quqd 
a  Galeno  Adtur  in  hbro  De  bono  corporis  habitu.  Vas  aliquod  iocinoris  aut  pulmo/ 
nis  aut  thorads  confringi .  limt  emm  molliora  tunicis  haec  iiAa ,  &  ob  mAtam  horum 
membrorum  caliAtatem  feniefcit  fangiris  K  ebullit, uafat^frarigiKut  dolia  mufto  plena 
mandoque  fecere  folent  uel  innatus  calor  iiiffocabitur,  qiria  a  profpiratu  remotus  eft. 
Galenus  uerd  in  hbro  De  relpirationis  ulu,docet ,  quod  uem's  fengmne  affatim  abun/ 
datibus  calor  innanis  liiffocetur;  quod  autem  uenat  rumpantur,in  anatomicis  inlritu/ 
tionibus  pofittim  eft  a  Galeno.Non  poflimt  ergo  in  eodem  permanere, quia  ex  nimio 
appetitu  edere  coguntur  &:  nutriunnir;  non  habent  autem  uafa,quo  hoc  nutrimentum 
tecipiant,ideo  non  poffunt  in  eodem  ftatu  permanere,nec  hic  qiuefcere:quod  qwefce/ 


„  LlBRlfRIKI  I 

re  fflte!!i'fflpoteft,quo  aJliimc  ftatum.m  quo  funt  Sed  eriam  apud  GalenS  mEsihof/ 
tarione  ad  bonas  artes,intelligere  poflumus.quod  non  qmefcant :  qma  quotidie  fup^ 
Quam  conuenit, laboribus  exercentur,K  ingurgitant  fefe  nonnmqua,8C  w  ad  mediam 
Sfque  noAeni  proferentes  abi  fumptioncmjUt  aliquis  ( inquit  Galenus )  in  fllos  torfo 
rit  illud  Homeri:  ^  , 

«niOi/iiStrfxhoiniiSUiwtfiiiTnra^fVfiui 

iB(tvvv)(i9i  vTrvtfTi 

icJiitvK  Unstl^Mnovces  V7ry@‘tiuti^(^. 

Quem  fi  interpretari  lubeat, hic  fere  fenfus  eft: 

Dormi&nt  reliqui  diincp  hominesq;  per  omnem 
No<!lem, praedulci  refoluti  corpora  fomno, 

Aft  nidlus  miferos  athletas  fomnus  habebat. 

Vt  irideas  non  polle  qiriefcere,intelligi  non  debere:qudd  fi  comedere  noluerint, ob  cai 
lorem  accendantur  inflammentur^jS:  febrem  inddantimo  tmus  eft  hic  iftos  foluendi 
modus, fcilicet  per  inediam, fed  tamen  conuenientem.  At  permanere  non  poflunqquui 
ualde  appetunt,  concoquimt  8f  diftnbuimtlfte  igitur  bonus  habitus  non  qiridem  fim/ 
pliciter,led  exercitatorS,  qui  ad  fummum  bonitatis  attingit, ideft  in  iummo  eft, quo  ad 
borium,ut  niliil  amplius  addi  pofsit,quia  uafa  omnia  fint  plena,  ideo  eft  bonus  ratione 
humorum  8C  roboris,malus  ob  mmiam  plemtudincm:  propterea  non  poteft  in  eodem 
ftatu  permanere,neque  qmefcere. 

Esra  (Aivai/Tia  iiri(/liMnu,^s7n-m  my  i  jyS 

{o(/.ideft,Quum  uero  non  quiefcimt,ne$  poflirnt  proficere  in  melius,reh'quum  eft  igi/ 
tur  ut  decidant  in  deterius,  1  Qui  enim  in  mdius  proficere  non  poirunt,nec  in  eodem 
ftatu  permanere ,  quia  continuo  appetunt, edunt,  concoqinmt,diftribuunt,afsimiIant, 
ideo  neceflarid  decidunt  in  deterius.  Duo  uerd  funt, in  quae  incidere  pofliintiunum  eft 
uenj  difruptio,alterum  fuffocatiomam  innatus  calor  profpirare  non  poteft,&  ideo  Ga 
lemis  in  libro  De  tifu  relpirarionis,dicit,  calorem  innatum  fuffocari, quando  uenac  affa.* 
tim  fanguine  plena:  fuerint;unde  K  Oribafius  dicit,  aut  uenx,  aut  artd-ix  eis  rumpuna 
tur, aut  ipfe  l^iritns  uitalis,uel  calor  naturalis  ex  conftipatione  extinguitur.faepins  SC  in 
apoplexiam  multos  uidimus  incidiire,a:  praefocatos  momento  temporis  defecifle.Phi 
lotheus  uero  didt,  non  qmefcere  naturales  potentias,  «  ^  set/o-it  w-fS'  SavitT®'.  ideft, 
quomam  ftatus ipfarum mors.Seqmtur(p,  'tTrstivy cix »siii<)i(rty,cwitlyLyyivi-mwM- 
7r4tiin!,i^iutialru<ric,cui«l(fl(iiri(,mv  </£  TipoSto-itjOu*  «;^e.  t-miv  ev  iifcSC 

trttjvJi  •!r^l»r(fvris.07nv  Jt »  ny  vsri)A8mTKIj,ii&  (Ut 

ttts  uxKifiMvtu.  ^  Tthiovi^ix.  i£i  (KfHtT©-  xstTec&XitliftyXi/fts.idea,  Quum  igitur  non  quie 
fcunt, neceflarid  fithumorum  generatio, in  fanguinem  commutatio,  diflributio.ubiaua 

■  tem  adiedio  fieri  debeat,non  habetur.  At  ubi  no  eft  adie<fho,tbi  agglutinatio  efle  non 

■  poteft :  ubi  uero  non  fit  aggIutinatio,necp  affimuIatio-Quid  igitur  reliquu  eft  flplas  ia 
deterius  decidere  fangjuims  plemtudine  lacias, 

Tvnay  Ivixst  liui  iuiflay  >i.veiy  fvytptgStU.»  Jiftti/liufjpit 
icuiit  V  (tay-x.  ideft,His  de  caulis  bonum  habitum  ftatim  Ibluere  expedit, ut  corpus  rur 
fus  nutriri  incipiat.  Solutio  uerd  fieri  debet,ut  corpus  receptacula  habeat  ad  nutrimen 
tum  fufcipiedum.Intelligecp  ftatim,ideft  antequam  incidant  pracenumerata  diTcriminiti 
Solutio  uero  haec,  quum  fit  fimplex  plenitudo  SC  proborum  hiimorum,8C  fi  per  meck/ 
camentum  SC  inediam  fieri  pofsit,  tamen  ut  plurimum  per  uenae  fedionem  fi«i  debet, 
Oribafio  etiam  dicentelSC  quomodo  poteft  folui,nifi  per  inanitionem  fanmiirasCConr 
tinud  ergo  ucna  dimdatur  adatfto  fcalpello  .  Et  Philotheus  didt ,  liixy  tn*^  tiu 
vti^ky  At/aj/  (pM&crcyixs,  hx  umhiy  icvxhHt®-  XxyHcwH  r»  xSyx.  yi  j8j«- 
«'S  *  ft»  LxmXv^ivxi  -tX!  i/lUvxlya!,H  jjs.vyn  tTriSxt  rit  uB  uthiCniU  «lyx- 

fii^yijpvSUix  ?mh>4Uy  (mutdyyHy^i  r',  -i^rxcuTay.  iSi  yvypxstKxy  Ji  U~ 

xiw  TTcAvxxfxtxy,  *  X(fstyxy  f  «i/Toif  «r  (flwcJyx! .  ideft.  His  igitur  de  caulis 
Jtaum  bonum  habitum  foluere  oportet  per  uenac  fedionem.ut  rlirfus  principium  noue 
nutrmoms  corpus  accipiatlneque  id  tarde,ne  potentias  dilToIuat.uel  ne  fequantur  qu* 
cx  plenitudine  fangmms  fitmt  aegritudines,  ut  lateralis  morbus,  ucl  angina,  uel  aliqipd 


APHOMSMVS  Ilf  ii 

talium  1  to  oterdtantibus  uero  camis  multitudinem  improbat ,  quod  in  ipfis  potSntiac 
extumrfcant.  Oribalius  medicos  admonet, hatc  quae  ab  Hippocrate  in  athletis  dicun/ 
tur,  de  omm'  craflb  St  obefo  inteUigenda  .Debent  ergo  hi  folui,ut  relinquatur  capaci/ 
tas  8C  locus  recipiendi  nutrimentum :  quod  St  bis  St  ter  St  fatpe  agere  oportebit ,  ut 
conuemet.  ,  ,  ,  o  ,• 

Kui  1«!  rvii^ilxa-Ms  '<Slr  v  ycog.  idelt,  Nec^  comprelsiones 

ad  extremum  ducendac,pcriculolum  enim.Quum  bonum  habitum  foluere  uolueris,Hi 
bet  Hippoaates,ne  id  ad  extremum  fadastquia  no  minus  periculofum  hoc  eft,quatti 
fint  extremae  repletionesmarn  per  extremam  comprelsione  natura  tranfit  de  extremo 
in  extrema  fine  medio.  Adde,  quod  uires  adeo  imbecilles  reddi  poflimt,ut  amplius  refii 
d  nequeant. Vnde  St  Oribafius  dicit,  Comprefsio  dida  eft  a  coprimendo  corpus, hoc 
eft  ab  extenuando,qiua  omnis  effiifio  uel  inamtio  comprimit  St  inanit  corpora  noftra; 
ergo  non  debet  fi'cri  ufip  ad  extremS,hoc  eft  praeter  naturam.  Confiderabit  enim  me/ 
dicus ,  ut  fi  cui  fecundum  rationem  expedit  attrahere  tres  libras,  ei  fubtrahat  duas,8t 
odo  unciasiquatuor  enim  undas  relinqttit  nanirae,unde  pofsit  confiftere  St  fuftentari 
Etemm  mediais  fecundum  rationem  faciens ,  ultra  modum  non  debet  fubtrahere,  ne 
indpiat  nimia  inamtio  periculum  facere,8t  non  poisit  irirtus  reparari,  qiua  ficuri  nimia 
plemtudo  praefocat  uel  ftringiufic  mmia  inamtio,uel  prtefocatjUel  occidit .  Quia  fi  ipfa 
lartus  St  calor  nofter  naniralis,  qiri  eft  cum  fangirine,effimdinir :  cibus  qiri  pdft  datur, 
quomodo  poterit  concoqui ,  K  fangms  inde  generari  f  Et  fi  fangius  St  concodio  non 
adminiftref,  necefte  eft  ut  tabefeat  corpus  St  deficiat.  Nam  funt  quatuor  uirtutes  ope^ 
ratiuac  in  nobis,quac  fiue  trigilantibus,  fiue  dormiennbus  nobis,  femper  operantur :  St 
dum  non  habuerint  quod  confirmant, mfum  corpus  ceflando  confiimunt,  ipia  enim  ea 
rum  cellatio, corporis  confumptio  eft.Hacc  Oribafius.  Philothetis  etiam  ita  hanc  parr 
tem  expomt,  firctS^  rXe  Lava  miririirx  Lfvdxtu!  JlixhkyiTxi  lett  cpti<rhtii 

Bf  iirWT«i/  xysi/  artu  Lxtx  iriircrirx  tyratrip.  acang  yXf  h  «(tt-ip©'  ivifix  eiVJt  Lxrxf^vsif 
itw  ihwxpiii  1(9«  i3«5  w«{i  1(9«  kxrx-aviyap  «uatu,  cvtus  S!  n  xptij>&'  tf^uxis  ly' (/lixhvag 
Bj/ 1(9«  Jk  H  UxTX  TnxnxTX  L^unitCftxpiy  lytTX  t*  rSs  ■rt'  wp- 

.  varr®'  i/lmeJpiX!,i(^  pSj/  ix  -fS'"  Aamuy  sciy^xy,oUy  St^x!  x^ya^xs  1(9«  Hhixixs  (£!  -fS? 
MiieSy.  «s  T«f  xvpxi^dxiui  rfff  ic^auy  atu  L^yioiriy.  yc^  LynovpSlj/cy  rd  wt- 

^liydySti/oy  ^  x)yaoi!,  yep  'c/^oyHSiui  tdirit,  al>  1«!  xvp-^wxixsXni-nu  aTK&(^.  ideft,  Hic  de 
euacuarioras  menfiira  penes  quantitatem  differit,  SC  inqtiit,non  ad  fiimmum  faciedam 
effe  penes  quantitatem,euacuationem.  Siait  enim  immoderatus  bonus  habitus  poten 
tiam  difibluere  nouit,8t  aggrauare,atque  ipfam  fuffocare :  Sic  St  immodica  euacuatio 
diflbluere,di(cutere  St  corrumpere-Ipfa  uero  penes  quantitatem  euacuatio  ex  fgrotan 
tis  potentia  terminum  habeat.  St  etiam  ex  altjs  enarratis  elementis ,  ut  tempore  St  re/ 
gione  St  actate,8t  reliqmstex  comprefsione  autem  uaforum  etiacuationem  declaracet/ 
enim  contentum  in  uafis  St  ipfa  intumefeere  faciens  euacuatum,concidentiaE  euennts 
fequitur. 

AWt  oits»»  mf  i  tpvxii  y  •r£i  /ttAAsvT©'  \xitipHiay,s!  (S^p  xyay .  ideft.  Sed  qualis  natufa 
fuerit  eius  qui  debet  perferre ,  ad  hoc  ducere  conuemt .  ]  Nunc  edocet  Hippocrates, 
ad  quem  terminum  euaaiare  liceat .  Ad  talem, inquam,terminum, iit  is  qui  euacuatur, 
feire  pofsit ,  nec  imbecillis  fiat ,  nec  de  extremo  ad  extremum  fine  medio  pertranfeat. 
Quod  fi  dixeris ,  Galenum  quando($  fangtunis  mifsionem  St  euacuationem  ufque  ad 
atumi  defedJtim  iubere ,  RelpondemUs,uerum  efte,qliando  morbus  exigit, ut  intenfif/ 
fimus  dolor,8t  natura  eius  qiri  euacuanir  ferre  poteft.  Imd  qiarm  euacuat,aut  ufque  ad 
animi  defedum  uenam  fecat,ufque  ad  hoc  (acit,ad  quod  fger  perueraens  ferre  poteft; 
non  emm  iubet,  ufque  ad  airinri  defeiSum  euacuandum ,  Ipfiim  animi  defedium  inclu/  ^ 
dens,  fed  excludens .  nam  fi  amplius  euacuatio  procederet,  ammi  defedium  incideret. 
imd  quum  ad  animi  defedhim  fiimus,etiam  fi  ampliori fangirims  extradtione  indigere/ 
mus ,  amplius  euacuare  non  debemus .  Hoc  tomm  ad  arrotantis  irires  Oribafius  re* 
fert ;  ad  hoc  enim  ducendum, quantum  irires  tolerare  polSint,  Et  hate  di  uera  Hippo/ 
cratis  intentio, 

c  4  axMTtte 


ClawTUS  1«,  m  is  v  i<ry?vy  «ytvriu.  (r$«Ais«i,)(sa  urAij,  u 

dt  ^y-}Sb-y^ru  iiirat  <r<fxMfM.  ideft.Sicf  K  euactiaaones  quac  ad  exttemu  deducja,j 
periculofe:8C  wrfus  refedhones  quae  ad  exttemum  ueniuqpcriculofa:.]  Haec  dihuiis 
aphorifini  prxcipua  codufio. Sicuri  in  exemplo  de  ariileris,plenitu*ncs  qua  adextrt, 
mum  deueniunr,periculofae:a:  euacuationes  ad  exttemum  pericolofj.Ita  in  uninerfum 
dicere  oportet:  c5mnes  extremae  euacuariones,periculofae:&:  omnes  refedionesextre 
mx  pericuidfe .  Philothcus  hanc  partem  ac  fi  fit  unus  diftintSus  aphonfinas,exponit; 
fed  emofiriO  fmulis  illi,  quam  nuper  dedimus .  Inquit  enim :  out©- 
Ttvuy  xiipSii  ixrxAUa^dfxc  6  doxsSat  cmv>y,TmfJisyiiu’  arm.ov*  Isi 

cWTiiif.aMifciitei/l»  0  iTnftx^ciIrts  sfS&  •aoerdu  vA*f  </'iitAtj-o(^@^  megai/reij-iinji  ,j 

T««T»i/  IkfcJsriva-t.vvii  fifsa  7mfX</layiiXT&'  ixuriif  xvxya  tSi  m  laeWAav,;^! 

yay.irt  tm  iSiivifxs  (tivoy  Atra  (5^.iAA’  on  dk  « •srKgxhiJSus  dsviyx 

■jojr  TmtHxtiStiiH  Tt  niu'  fu/xSfl^^-iytiTssadH  svJiy  «lafiy  i-mxiray.  ideft,Hic  inenar 
rams  aphorilmus  apud  quofdam  fapientes  derelidus  eft,quom'am  reperims  efle  iiidea/ 
tur.Non  eft  autem  flc.Sed  quomam  Hippocrates  de  materiae  quantitate  diildens  pro 
exemplo  quodam  bono  habitu  iilus  efi,K  hunc  curamcnunc  poft  exemplumjfeipliim 
ad  uniuerfale  conuertit,dicens,qudd  in  folo  bono  habitu  hoc  non  dicitifed  fi  quandocp 
euacuarionem  feceris.ipfam  ad  extremum  non  facito, netf  refe<Sionem;quomam  nihil 
immodicum  laudare  conuenit.  Vnde  SC  ab  Oribafio  dicitur, Quicquid  enim  amplius 
fuerit  inanitione  congrua,malum  eft.  Nonnulli uerd  antiquiores  aphorilmomm  intet/ 
pretes  hanc  aphorifmi  partem  ad  athletarum  exemplum  conferre  nolentes ,  inquiunt, 
Hippocratis  fenfum  elfe  in  hac  parte,  Euacuationes  ede  pericuIofas,qma  rrfedioes  in 
ipfis  euacuatiombus  funt  peficidofaEtut  id  folum  probet,  euacuationes  efle  peiiculofas, 
ob  refediofles  quac  poft  euacuationes  immodicas  periculofae  funt:tunc  enim  trites  inv 
becilliores  effedac  fiint ,  Galeno  autem  haec  intelledio  non  placet, tum  qiria  exeplum 
de  bono  exercitatorum  habitu  auferretur:  nam  refediones  extremae  non  demerentur, 
fed  illae  folum  quac  poft  extremas  euacuationes  fiunt.  Certum  uerd  eft  athletarum  refe/ 
diones  foluendas  elfe,  quae  tamen  poft  ultimas  euacuationes  fadac  non  fimt. 


Adde  tu,prtecipuara  intentionem  efle  de  ref<tdione:ut  qirifcp  etiam  mediocriter  erudi/ 
tus  nofcere  poteft.Ideo  uanum  uideretur  de  ipfis  non  tradare.  Diuus  eriam  Hierony/ 
mus  in  tertio  Contra  loirinianum  libro, hunc  aphoriiriium  liio  modo,  (ed  non  multum 
differente  intelligit.lbi  enim  ganeam  K  epulanim  exuberantiam  arguens, inqirit:  Hip/ 
pocrates  in  Aphorifmis  docet, crafla  8C  obefa  corpora  quae  crefeendi  menfuram  imple 
uerint,mfi  cito  ablatione  fai^iims  imminuatur,in  paralyflm  &C  pefsima  morborum  ge 
nera  erumpere,  dC  idcirco  efle  neceflariam  demptionem, ut  rurllis  habeantin  quac  pol/ 
fint  aefeere .  Non  eram  manere  in  uno  ftatu  natin  am  corporum,fed  aut  crefcerelem/ 
per, aut  decrefcere:nec  polfeiriuere  animal,nifi  crefeendi  capax  fit.  Poffiea  idem  Hic/ 
ronymus  (cquitur:Vnde  Galenus  uel  dodifsimus  Hippocraris  interpres,  athletas  quo/ 
rum  uita  S<  ars  fapina  eft,  dicit  in  exhortatione  medicinae,  nec  uiuere  pofle  diu,nec  fa/ 
nos  efle,  animas^  eorum  ita  nimio  fanguine  SC  adipibus  quafi  luto  inuolatas,nihil  te/ 
nue,nihil  caclefte,fed  femper  de  carnibus, K  rudu,K  uentris  inglinrie  cogitare.Haec  dl 
iius  Hieronymus,  in  quibus  difee  ipium  omnia  corpora  intelligere  adeo  obefa,  ut  ae/ 
fcendi menitiram  impleuerint.Qiiod  intelligi  poirct,quac  ad  aetatem  peruenere,ubi  ae 
mentum  definit .  T amen  nos  illum  potius  intelligimus,ut  dicere  uelit  ea  corpora  adeo 
plena  efle,ut  in  fua  cuticula  contineri  non  pofsint,  tunc  paralyfim  incidunt, uel  apople/ 
xiam,uel  morbum  comiria]em,uel  alteram  ex  his  morbis, qui  ad  plenitudine  lummam 
fequimtur,ut  eft  ltiffocatio,8C  alicuius  uafis  difriptio;  de  quibus  in  commentarione  liia 
Galenus.  Celfus  libro  fecimdo,  capite  fecundo,huius  aphorifmi  fentenriam  ponere 
trideturlnam  hoc  loco  de  fignis  aduerfae  Ualetudinis  fiiturar,agit,Si;  inquit ,  Ergo  fi  ple/ 
raor  aliquis  SC  fpeciofior  &C  colorarior  fadus  eft,fufpeda  habere  bona  fua  debet.  Qiix 
qiria  neque  in  eodem  habini  fubfiftere ,  neque  ultra  progredijpoflunt ,  fere  retro  mafi 
rmna quadam  reuoluuntur.  Si uwb  petas,qHid  peius  fit,an  elR  plenum  ad  extremum, 
anelle  extenuatu  ad  extremum. Celfus  eodem  loco  refpondet.inquiens,  Peiu^men 


A  P  H  ORIS  M  VS  1  I  t  ii 

■Cgtiam  eft,iibi  aliquis  contra  conliietudinem  emarcuit ,  ftT  calorem  decoremij  amifit: 
.^oRiam  in  his  quae  fuperant,eft  quod  morbus  dematan  his  qu*  defimt,non  eft  quod 
«jfam  morbum  ierat. 

Dubitaiu  recentes ,  Nimquid  athletica  corpora,  quae  in  fummo  plenitudinis  limti 

extreme  euacuare  oporteat. 

f^os  pro  huius  dubij  folutione  Galenum  adducemus  in  libro  De  plem'tudine,qui  tO 
tus  ad  hiBUS  aphorifmi  propofitum  deduci  poflet ,  docet  eo  Ioco,euexiam  eiTe  bonum 
habitum ;  ad  bonum  uero  habitum,  ideft  proba  iblidarum  paraum  nutrmb 

fpe<flat,K  ideft  eufarcia,quac  m  bona  carmficatio.  Co^ulentia  praeterea  ad 

auflam  carnem  fpedlatlta  in  languhie  adeft  ivunix,  ideft  euacmia,8«:  iang^iirtis  copia, 
quam  Grxei  mwiuitim  uocat.  In  athletis, inquit  Galenus,humores  &  caro  &  uires, 
proportione  mutua  in  ipfis  inaefcunnquare  athletae  euexiam  habent, eutrophiam,eu/ 
fociam,corpitlentia,euaemiam  &  polyacmiam,Ideo  euacuandi  funt.fed  adeo  euacuan/ 
dijitt  nnliis  corpus  nutriri  pofsit.poteft  aute  nutriri  fada  euacuatione  tolerabflireft  ue/ 
to  toler^ilis,fi  is  qui  euacuanir.bene  ferat, &  imbecillis  non  fiat.Hanc  totam  plenittt/ 
dinem  empirici  fyndromen,ideft  uiuuerforinn  implenrium  congeriem  uocabant,nol» 
bant<5  purgare,  aut  uenam  fecare  per  fuos  canones,  mfi  fyndromen  mdiftent .  At  eos 
optime  Galenus  reprehendit.  Ad  rem  igitur,  Non  funt  ad  extremu  euacuandi, ut  Hi{4 
pocrates  docuit.  Qiidd  fi  recentiorum  argumentum  adduxeris,fdlicet  curarioneni  per 
contrarium  aequale  in  gradu  fieri  debere;igitur  immoderatam  repletionem  per  imraot 
deratam  euacuationem  curare  oportebit,  quia  fimm  contrarium  eft  ir^adu  aequale. 

Refpondemus,repletionem  &C  euacuationem  ommno  contraria  efle,fed  immodera  ^  ^  ^ 
tam  repletionem  &C  immoderatam  inanitionem  non  efle  cotraria,ttifi  hoc  modo  inteb 
lexerimus,quum  aliquod  immoderate  repletum  eft.Euacuare  immoderantiam  eft  eius 
oppofitum,quod  ad  curam  exigitur .  Qumn  uerd  pertranfimus,&r  magis  etiacuamus, 
quam  fit  exn-emum  in  plemtudine:  timc  hoc  non  &  contrarium  extremae  plemfudirii; 
ut  fi  corpus  aliquod  naturaliter  dece  humoris  libras  habucrit,K  adeo  impleanir,ut  nuc 
ad  uiginti  excreuerinr,euacUatio  hiric  repletiom'  contraria  elTe  debet, quae  cuacuat  ufeg 
ad  dcCem.Si  uero  detem  pertranfiuerit,flli  plemmdim'  uiginti  cotrarianon  eft, quae  de> 
cem  per  dece  excedit-  Sed  erit  oppofita  uetae  conftitutiom'  naturali, quae  eft  habete  de/ 
ccm,undc  plenitudo  illa  eft  praeter  naturam, quae  ad  fummum  eft;  euacitatio  eft  fecun/ 
dum  naturam,  quae  hoc  quod  eft  ad  fi.immum,euacuat,  in  eo  quod  eft  fecimdinn  natu/ 
ram  quiefcens.Si  uero  ulterius  procederet  euacuatio  liltra  id  quod  exuperabat,nmc  in 
aliud  cuacuationis  genus  pertranfit,&  praeter  naturam  efficitur ;  nam  quod  naniraliter 
exigitur  in  hoc  corpore  euacuatEx  his  ad  recentiorum  argumetum  dicimus,Etiacua/ 
tionem immoderatam  immoderate plem'nidim' fimpheiter  cotrariam non eflCSaeui 
cuationem  qute  immoderatum  euacuat,immoderate  plenitudini  contrariam  effe.nairt 
haec  particula  Immoderatu,qu3e  plem'tudinem  deternunat,eft  iila  quae  euacuationi  dai 
quantum  euacuare  oporteat,  ut  plenum  immoderatum  amplius  immoderatum  non  Ct. 
Contraria  enim  hanc  naturam  habct,ut  uno  pofito  aliud  abfit.Quum  igintr  aberit  inV 
moderata  repletio, euacuatio  introdutfta  eft,  tunc  uero  eft  introdud:a,qitum  immoderd 
tum  abeft.Ideo  euacuatio  immoderata  repletioni  immoderatg  contraria  non  eft;fcd  be 
ne  euacuatio  quae  immoderatum  euacuat,ad  repletionem  immoderatam. 

At  quod  a  recentibus  additur,nili  ultimo  foluerentur, plenitudinem  iterum  incurre!/ 
rent.  Nos  dicimus,ultimd  foluendos  non  elle:8i  fatemur  iterum  plenitudinem  incurre 
re,atq!  iterum  effe  euacuandos;  ob  id  enim  foluuntur,ut  corpus  receptacula  habeat  ad 
fanguinem  ftifcipiendinn  att^  hinnores. 

Dubitant  etiam  recentes.  An  in  corpore  nutrimento  &  laudabili  fanguinerepletOj 
Ut  eft  athleticum  corpus, ueriis  appetitus  att^  naturalis  fi'eri  pofsit. 

Nos  breui  dicirnus ,  In  hoc  corpore  bilem  atram  a  liene  ad  os  uetitrieuh'  tranfmitti, 
quia  corpus  hoc  naturaliter  conftitutum  eft,  K  hoc  eft  nantrae  opus ;  propterea  hic  ui< 
appetet, quamuis  membra  nullo  nutrimento  egeant,&  erit  natutahs  appetitus. 

IGALENVS 

LLVH  Q,y  1  antecedit  fermonem  efle  de  eorum  quss  euaniantur  qualitate,  dO/ 

■“*  «Bmwi 


4 


cuimus.  In  hoc  autem  St  fequenubus  iwlt  de  quantitate  docere, St  ab  itnni^erata.re,  ' 

pletione,atcft  euacuadone  imtiu  fumiqin  hoc  quocft  aphonfmo  propofitb,  fiam'  in  alio  i 
prxcedente, quoddam  exemplum  fupponens,8t  ad  hoc,ut  coniucuit,  fimm  fermonem 
dirigens  .  Exemplwn  autem  ipfi  eft, exercitatorum  bonus  habitus.  Vocat  apte  bonum  ' 

hataum  exercitdtorum,  illorum  fcilicet  quorum  hoc  eft  totius  uitac  inftinitunij  affidue 
operam  dare  exercitatiombus,ut  alios  deijcianf,more  athletarum .  ^i  enim  fimpiiS. 
ter  boijus  habitus  nominamr,  quem  plurimi  agricols  habent,in  fodienda  terra^metqv 
dis  fegetibus,&  alijs  ruralibus  laboribus  occupari, ad  immodicam  rcpIerioriOT  npti  ^ 
tingit.  Athletarum  autem  bonus  habitus, non  medioae  hanc  culpam  habet,quod  fti^ 
dent  mmoris  molem  corpori  adijcere,&:  ut  liquere  poteft,  humorii  multitudinem  .  Hi 
enim  apparatus  quida  funt  totius  corporis  nutriripm's .  Et  nifi  ipfi  prtefto  fmt,fieri"ndti 
poteftjUt  corpora  ad  tumorem  immodicum  non  perducantur ,  (^are  neceflarium  eft 
huiufcemodi  difpofirionem  efle  periculofam.  Qiuim  em'm  uafa  cibis,  ac  potitjus  fijetint 
(iipra  modum  repleta, periculu  eft,ne  dilf umpantur,  aut  calor  natiuus  ftranguletux,aut 
extinguatur.  Sicuri  nonnulli  athletf.qui  ad  immodica  uenerunt  repletionem, eadejii 
ex  caulafubita  morte  interierunt. Qui  autem  ad  naturp  opera  urilis  eft  bonus  corporjs 
habinis,nulh' tali  periculo  obnoxius  eft,  quia  nunquam  ad  extremam  peruemtrepletip/ 
nem,quare  necp  ipfum  foluere  oportet,  licuri  alterum  athletarum, quum  ad  extremuti) 
peruenit .  Himc  emm  foluere  oportet,haud  ejuaquam  morantes,fed  anticipantes  fpim 
rione  periailum .  Caufam  uero  ob  quam  foluere  oporteat,  talem  ipfc  fubiecitjdicpns; 
Ne($  em’m  ppflunt  in  eodem  permanere,ne(j  quiefcerc.Nam  quum  femper  nattira  cp 
(Sionem,alimenri  diftributionem,  fmguims  generationem,  adievftionem,agglurinario/  : 
nemiattj  affimilarionem  operetur,quando  nihil  adijei  folidis  corporis  partibus  poteft,  | 
necg  uenae  amplius  habent  conceptaculum  in  quod  alimennim  diftributum  recipiattff,  ! 
timc  periculum  imminet,aut  difruptioms,  aut  morris  repentinae .  V t  igitur  corpus  nir/  L 

fus  habeat  locum  quo  nutriatur,bonHm  habitu  oportet  fine  mora  foluae .  Eius  autem 
folutio  eft  euacuario,ut  liquet .  Et  hanc  quoc^  oportet  non  ultra  modum  facere,  quum 
fit  immodica  euacuatio,non  minus  immoderata  repletione  periculofa .  Intenrio  autem 
quantitatis  euacuationis,  non  folum  humorem  relpicit  fuperabundantem,  fed  dC  uires 
hominis  qm'  debet  euacuari.  Alij  enim  minus, alij  magis  perfenmt  aiacuationes .  Haec 
quidem  ab  ipfo  de  bono  habitu  athletarum  dida  fuere, qug  ipE  per  fe  ipfa  poftlint  con 
ducere,his  qui  tale  uitac  inftitutum  elegmint,  fimt  medicis  ueluti  exemplum  fermp/ 

nis  poftea  fubiungendi. Inquit  em'm  fic ;  Et  cuacuationes  quae  ad  extremum  deducunt 
periculofac.Et  ruriiis  refediones  quum  extremae  fuerint  periqilofac.In  quo  fermone  tp 
to  fumma  fentenrise  haec  eft, quod  nec^  euacuare,nec^  replere  fupra  modum  oporteat, 
emus  rei  dPeumento  efle  potelEbonns  habims  athletaru,qui  alioquin  inculpabilis  e?^ 
ftensftit  qui  SiC  bonis  abundet  humoribus, df  uires  habeat  robuftas )  hoc  folum  malum 
permaximum  gerit, quod  ad  extremam  uenit  repletionem  .Qiiapropter  ftatim  eum  foj 
uere  oportet:SC  ficuti  ruritis  qui  funt  tali  natura  pracdiri,non  iunt  ad  extremam  cuacu# 
tionem  perducendiific  SC  qui  alia  quairis  egent  euacuatipnqnon  fimt  fupra  modu  eua/ 
cuandi.  Nam  ut  in  uniuerfum  dixerimus, in  omni  euacuariotie  uires  aegrori  oportet  at/ 
tendere.  St:  donec  tolerat,  K  nondum  laborat,  tentandum  eft  humorem  exuperantem 
educererquum  uero  diflbluuntur,  eria  fi  reftent  fuperfluitates,  canere  oportet  earu  eua/ 
cuarionem.Quod  autem  ait>&C  rurllis  refediones  fi  in  extremo  conftiterint  periculplael 
Si  qius  debeat  fermPnem  hunc  ad  exemplum  rctribuere,ne  fit  decurtatus,in  ultima  di 
dus  repletione  uidebttur,quam  iubeat  caneri, &  non  ulqt  adeo  refid  cprpora,ut  ad  eX 
tremam  uemant  repletionem.  Si  uero  fermonis  figuram  attenderis,ut  nonnulli  expofi/ 
tores  fecere,de  eadem  re  bis  ipfum  dicere,fed  aliter  atep  aliter, cogitabis,  buum  iginir 
ita  dixerit, fic  K  euacuationes.quat  ad  exn  emum  perducunt,periculofe,h^  folum  pu/ 

1  fligendas  elTe  immodicas  euacuationcs,quomam  fint  admodum  peri/ 

culoiS.Qiium  uero  fubiungens  dixerit,»;  rurfus  refediones, quum  in  extremo  confti/ 
t^ermt  pcriculoff,ob  hoc  uetare  immodicas  euacuationcs,qHonia  K  refediones  in  ipfis 
haud  quaquafecur*  exiftunqquu  fit  natura  iam  fada  imbecillis,K  necb  iam  noflit  ftiffi 
cienter  coquere,necj  diftribuere  alimentu,nccp  affimilare.  Verum  fi. quis  itaiefmonem 


«ceceritaltera  db*m5epars,defuperfluarepIetioneretaquetur  8i 
de  ^«adtatorum  habitu  eritaUatum.OmdCquod  Khocipfiir^erbutn,rurft.m. 
fatoBadiedum  oratione, fententiam  quaniabumus indetur m^^e, quum. ta^ 
^Etrurfusrefe(axones,qmimmextremoconftitermt,pencuIofa:,VtemmquideaItc 
tarefermonemfadat,.tauerbqmrurfusappofuit. 


PRIMO  Galenus  docef,quum  inpraccedenti  aphorifmo  de  qualitate  eorirni  quie’ 
euacuantur,di(reruiflret;nimc  mhoc,Siin  feqiientibusuult  de  quantitate  edocereanci/ 

■  niti  ab  immoderata  euacuatione  atcp  repletione:K  ficuri in  praecedenti aphqrifmo  ex/ 

'  emplo quodam ufus  eft, itaSCinifto, exemplo quodamutiturtexemplum liero  inbonp 

exCTcitatorumhabituponit-Hicuerobonus  exercitatorii  habitiis  eft  in  illis, qui  totum 
uit»fu*tempus  in  exercitationibus  conterant,utaliOsc!eijciant,flcutfimtathlets. 

'  -  Quodiegitur,  More  athletarum ;  Graece  eft,  «oo-sj»  «i  echurai ,  ideft,Sicuti  athletae, 
magis  conuenit ;  nam  fi,  more  athletarum ,  legamus ,  iudebitiir  non  efle  ipfos 
stthletas. 

S  E  C  V  N  D  p»  Galenus  docet  bonum  habitum  lunpliciter,qiial«n  habent  militi ni/ 
ijici  terram  fodientes,arantes,Kfegetes  metentes, ad  immodicam  repletionem  non  at- 
tingereded  bonus  athletarum  habitus  uehementer  peccat, quomam  ftudent  corporis 
miem  accrefcere,8i.humorum  multitudineminam  cibiiimt  apparams  ad  totius  cprpo 
■n'snutrimentum:^nififuccurrant,quum  corpora  ad  tumorem  immodicu  perduci  non 
■pofsinqnecefliriHmefthancdilpofitionemeflepericulolam.  ^ 

'  ,  Quodlegitur,Et(utliquerepoteft)humorummultitudinem;Grxceeft, 

KS“  TfASS&^jiyiiSii.ide&jEt  uidelicet  etiam  humorum  multitudinem. 

■  (^od  etiam  leginir.  Hi  enim  apparatus  quidam  funt  totius  corporis  nutritionis;Grg 

ce  w,  m^ao-KtvH  yHf  oyr»  Ttf  isxvv!  aoiiaT&  «iri  ideft,Hi  enim,fcilicet  cir 

bi,praeparatiolunt  totius  corporis  nutritioms. 

r  Qiiod dicitur, Corpora  adhumoremimmodicunonperducaturiilla particula  Non,, 
obelo  confodiendaeft, 

,  TERTIO  dicit,  Qiium  uafa  fuerint  fupra  modum  repleta, periculum  eft,ne  uel  ipfa 
uafa  dilhimpantur,uel  calor  natitius  ftrangulctur  aut  extinguatur;ficuti  nonnullis  athle/ 
tis  contigit,  qui  ad  immodicam  repletionem  ueraentes  fubita  morte  interierunt. 

Qjy  A  RT  o  docetjBonum  habitum  naturalem  non  timerehtccdiipendiamuquam 
enim  ad  extremam  peniemt  repletionemlunde  non  eft  opus  hunc  ibluere;ficuti  opus 
eft  athleticuinbonum  habitum foluere,qiRim  ad  extremum  pcnienit.nara  hic  ftatim  fol 
Hcndus,ut  hac  folimone  praeoccupemus  incommoda  quae  confeqtii  poftent. 

,  Q_v  IN  T  O  dicit,  Hippocratem caufamfubijcere;quarefoluendiisfithicbonus  ath 
'letarum  habitus,  quia  non  pofliint  in  eodem  permanere, necp  quiefcereiquia  femper  ria/ 
Tura  concoquit, diftribuit,(anginnem  gcnerat,adijcit,adglutinat6i  afsimi1at.Qiiura  hi/ 
qd  adqcipofsit  foiidis  corporis  partibus, Si uenaenonhabeant  conceptaculum,in  qito^' 
diftributum  alimentum  recipiatur,ncceirc  eft  autuas  aliquod  dirrumpi,aut  repentine 
mori  per  ftiffocationem.Vt  igitur  fit  in  corporeloais  nutrimentum  recipiens,ftatim  bo 
num  hunc  habitum  foluas,  quod  euacuatione  fit.  Si  per  inedicamentum.  Si  per  uenae  fe/ 
dhonemded  Si  haec  euacuatio  ultra  modumfiCTi  non  debeqaliter  non  effet  minus  peri/ 
culofa  immodica  repletione. 

,  Quod  legitur,TuncpericuIumimminet,mit  diniptionis,aut mortis repentinaceGric 

ce  hietur ,  m/cjyLt/  tcivJlwci/  f  «|4II0J  ccyyscv  Tivdf,  #  ^vtJrcv. 

iddft,Necelraridpericuliimimminet,autdiruptionisalicniusuafis,autrepetin5cmortis.- 
SEXTO  docet,imde  accipi  debeat  intentio  quatitatis  euacuatiorasenam  Si  ab  hu/ 
more  iplb,8i  a  uiribus  eius  «pii  debet  euacuari,fiimi  debetealiqui  enim  magis,aliqui  ml 
nus  euacuatioiies  perferuntJHlacctp  ab  Hippocrate  dicuntur  de  athlctis,qu«  conduee/ 
re  poflimt  ijs  ,:qui  tah'  lutae  inftituto  iitunnir.  Si  nos  debemiis .dfos  pro  exemplis  in  re 
medica  adducere. 

<  :  Quo4 


,<  libri  PRJ  MI 

Quodiegitur,  Sed  K  uires  hominis  qui  debet  euaaiari :  Graece  ijkam  i 

<nvvxy.K'jS>kinvi&i(iv  «'SgaTroi/.  ideft,  Sed  8inaaira,hoceftaireslKv 

minis  qui  debet  eiiacuari. 

S  E  P  T I H  o  ad  aliam  aphorifmi  partem  exponendam, quae  tamen  principahs  d{,ft 
conuernt  Hippocrates  dicit, euacuanones  ad  extremum, 8i  repletiones  ad  extreintWL 
e(reperiailo&:utinfummahocdicat,ne<$euacuadum,ne<$  replendum  ad extremwn 
elie.Quod  exemplo  probari  poteft,ex  bono  atliletarum  habitu, qui alioqiii  inculpabili» 

exiffitmamK  bonos  habet  humoresK  uires  robuftas,acperuemt  ad  extremam  plent. 

tudihOT,8<:ideo  ftatimfoluendus  eft.Vnde  exhis  regidam  accipe,  Sicuti  athletae  mto. 
no habitunonfunt extreme  euacuandi:fic  nulhalq,qui  euacuatione  indigeant, fimt  ad 
.■vfT^iim  euacuandi:undehocperdifcatur,Inomm'  euacuarione  irires  ^otiattenden 
das,  Kquoufcp  ferre  poflit,humoremfuperabundante  edticeretentadum.Atfi  hi  quo* 
euacuas  ^flbluantur, etiam  fi  excrementa  QC  fiiperfluitates  fuperfint, earum  euacuatia. 
nem  cauere  oportet. 

C>iodlegituriNe(^repIere(iipramodum  oporteat. Id  uerbinn  oporteat, Graece  eft 
ideft  conuemat. 

Quodetiamlegitur,Etnondumlaborat;Gr»ce  eft,  wv». 

OCTAVO  illampartiailamexpomt,  Etniriiis  refedhones  fi  in  extremo  conftite. 
rint,periculofac .  Dicit  aittem,  fl  quis  uelithxcuerbaad  exemplum  athletarum  deduce. 
re,ne  fit  decurtams,ita  intelligere  debet. (^lod  de  uldma  repletione  loquatur, quamiui 
beat  caueri,8C  corpora  non  ufcf  adeo  refici  ut  ad  extremam  ueniant  repletionemi  At  ex. 
pofitoreS  quidam  figuram  uerborum  confiderantes,de  eadem  re  bis  loqui  dicuntjfed  aB 
ter  attj  aliter,ut  ftatim  apparebit. 

NONO  per  comparationem  ad  euacuationes  exponit  fecundum  aliquos  expolito, 
res, dicens  per  htec  uerba,  Euacuanones  ad  extremum  periculofiefimttdocet  folum  im.  ' 
modicas  euacuationes  fugiedas  elle,  quia  periculofac  admodum  funt.  Quum  uero  addit, 
RefedHones  extremae  periculofeiex  hoc  uoluit  Hippo  aates  (feamdum  iftoslimmodO 
cas  euacuationes  prohibere,quiapofi:haseuacuanocs,refe(fiionesluntpericulofac,qui» 
naturaiam imbecillis  fa(ftaeft,adeout  nonpofsit  fufflcientercoquere,ne(jdiftribuere 
ahmentum,  necg  afsimilare. 

Quodiegitur,  Quum  igitur  ita  dixerit  ;Grxce  eft,  !rxi/ 1’^  «'srs.  ideft.  Quum  qui. 
deniBixerit. 

Quod  etiam Iegitur,Hocfolum:Graece  eft,  xst  cd/r>  dSp  ittmy.  ideft,Ex  hociblum.' 

Quod  etiamlegitur.  Quoniam  £iCrefe(ftionesinipfis:I^e,Poftipfas;i5r«i'^. 

Denicp  Galenus  horum  interpretum  fententiam  rrfeIlit:primo,quia  altera  dodhrinst 
pars,fcilicet  de  fuperflua  repletione  reIinquenir:fecimdd,foIiusboni  habftus  exercitat® 
rum,8i  non  aliorum  mentionem  faciet;tertid,uerbumrurfusoftendit,quod  de  realte/ 
ra  fermo  fiat. 

(^odlegitur.  Et  frufca  exemplum  debono  exercitatorum  habitu  erit  alIatum;GiW 
ceeff;  )(S«  licJrKiflscu  rSi yviivxuKu!  iiiflxs  liitivxyXi®-.  Tamen  contextum uidimus,- 
qui  ita  incipit,  m  tsia ;  dC  reliqua.T unc|[p  hoc  modo  interpretari  debet,  U  foUm 

bom' habitus  exercitatohim,  erit  mentionem  faciens. 

A  P  H  o  R  I  s  H  V  s  1 1  1 1 

T  Tl(ftustenuis,aK5  exqui(Itus,tn morbis  quide  longis  femper,in  acutisueri 
V  in  quibus  non  conuenit,pcficulofus.Et  rurfus  qui  ad  cxtrcmum,deuenitte. 
nuitatis,grauis  eft.  Nam  3C  repletiones,qu*adextremu  deueniunt,graues  funt. 

BRASAVOLVS 

A  P  H  O  R I  s  H  V  s  praecedens  de  quacuncp  immodica  euacuatione  Si  repletion* 
mtellligebat,uel  is  potaret,  uel  fanus  elTet,  qui  euacuaretur  aut  impleretur,  imo  de  fani* 
ponisimum  agebat,ut  de  athletis  exemplum  oftendit ,  Nunc  de  argrotantium  iritSit  fer/ 

monem 


APHORUavS  III  I  J7 

bionem  habetPro  hoc  autem  aphorifino  &  das  mtelledJioii^eifecfe  tottts  iitet  £>6 
«oflu  acutorum,m  medium  afFerendus  eflttjK  omnia  etiam  ellent  addenda  quae  a  Ga 
leno  in  cbmmentarijs  feripta  iimtT amen  hac  coilgerie  omifla,  quse  intentionem  no/ 
ftram  prorogaret, ut  hunc  aphoriifflu  fufBdenti  expofltione  interprefemUrjfcite  opor 
tet,apud  Galenum  hxc  ahmentorum  genera  initenirl,alimehtum  plenumialiiiientum 
modicum, alimentum  tenue- Ahmenttnn  pleninn,efl:  fahorum  dbus,qui non  fOlUm  ui 
res  conferuat,(ed  etiam  auget.  Alimetum  modicum,ad  fartos  etiam  fpecfiatmam  tiires 
quidem  con(eruat,ied  non  ai^et-  Alimentum  tenuejid  eft  quod  uires  imbedlles  ted/ 
dit^Hocuero  alimentum  quod  tenue  dicitur,  ab  atithoribus  in  multas  partes  diuifum 
eftmempe  in  tenue  fine  aliquo  addito,in  tenue  exquifite,in  tenUifsimum,8iC  in  tenuit 
ttaum  in  extremo.  T enirifsimum  in  extremo  alimentum  eft,mhil  penitus  dare.  Et  fi 
dubitabis,quomodo  alimentum  dici  poteft,quum  nihil  datur :  RefpondemUs,'ita  effe 
tUiilsUoCabuIi  apud  medicos  uium.  T enuifsimu  uero  eft,  dare  melicratum  folum.Te/ 
nue  ^ptifanac  fUccus :  qui  fi  etiam  iri  pauca  qriantitate  fumatur,dl  exqUilite  teniiis. 
Sanos  hommes  noti  foIum  coriferuare  debemus  j  fed  etiam  augere :  propterea  uiiSus 
plenus  illis  copetit. Qui  uero  ae^imdine  longa  laborant, irires  augere  nOn  debent,fed 
bene  confetuaretahter  ufcp  in  ^em  non  fUfficeret.*propterea  hi  modico  iritSu  dbandl 
funt,qm'  etiam  fams  coUem't,in  quibus  uires  augere  non  cupimus.Sed  illas  folum  coti 
feruare  am'mo  eft,qUos  etiam  in  longo  morbo  totis  mribUs  leruare  ftudemus .  Qtmm 
uero  xgritudo  brem'  terminatura  eft ,  fi  quarto  die  fimrc  debeat  ,■  aliqtrid  dare  tion  eft 
oplisrimd  fi  uires  fufficerent,8ii  in  feptimo  terminatura  eiret,nthil  pemnis  dandum  eC/ 
let,nifi  poft  illum  terminu .  Vride  Hippocrates  in  quarto  De  ratione  itidus  in  morbis 
acutis  libro, de  angina  Ioquens,iubet  dandum  non  efle  iufculum,mfi  poft  iudicationet 
fed  fi  quid  dandum  fit,aqua  egelida  uel  aqUa  mulfa  concedatur .  In  pleuritide  Uero  8£ 
pneumonicis  jante  feptimam  quicciuam  dari  non  uult;fi  poft  feptima  aeger  in  tuto  efle 
uideatur,uult  dati  exiguu  tenuemij  cremorem,  eumij  meile  conditum  in  primis  exhi/ 
bere .  Vt  mamfeftifsime  appareat,antqiriores  extremo  teninfsimo  mdu  in  prima  etiS 
feptimanaufosefle,ideft  hiM  dedilfe.Tamenex  Galeno  habeturtSi  jgritudo  primis' 
quartior  diebus  indicari  debeat,  quod  ex  acucie  8C  fyrnptomanim  fguicie  cognofdnif, 
tunc  mhil  dandu  eftmam  his  tenmfsimus  uidus  in  extremo  conuenit,ut  in  angina  fit* 
qiiae  fi  acuta  fit, quartum  diem  nori  excedit .  Propterea  nos,  hoc  anno  in  quo  angin*' 
epidemicus  morbus  fiiere,  multos  ad  quartu  diem  ab%  ullo  edulio  perduximus,  non 
tamen  abf<^  aquae  poni ,  quamiris  5C  nonnldli  Uel  minimam  aquae  guttulam  deglurire- 
non  poflTentSi  uero  morbus  prima  feptimana  iUdicari  debeat,folum  melicratum  dao; 
dum  eft, quod  eft  teriuifsimus  iU(Sus,fed  non  in  extremotfamen  fi  in  uiriu  robore  non 
fideremus,ptiranae  lilccum  dabimus,  qui  non  erit  tenutfsimus,fcd  tenlris  uitftusttamert' 
fi  iii  pauca  quStitate  exhibeaniTj  tenuis  exquifitus  erit.  At  fi  ad  feamdam  feptimanam 
morbus  prorogari  debeat  atque  iudicari ,  tenui, aut  tenui  exqinfite  uidu  Uti  debemus.  ^ 
Philomeus  etiam  ita  uieSus fenera  enumerat:  isUii  </£,««  tu  i/lttttfiicU 

sir/ii,  «/“js.Kaa’  tSlr^TW!  KSt  As-^^o-tkts,»  srif  «tri-tU, 

S  Aifj^OTdilT»  kTlhaii  ^  n/lttralvin j^yAti!.  i 

«Ajl «  -^tastu/g, «  &!  uct/.  H  Lglccs-  tat  Aliitrg  Sj- 

T©-  -oKvrt!  »  iipicy.  ideft,  Sdendum  uero  quod  gmerales  mdhis  differentiae  dute  funtj  - 
tenuis ,  SC  plena .  Sed  tenms  quidem,  aut  extreme  tenuilsima,  quae  eft  inedia :  aut  te> 
luiifsima  quidem, ut  eft  melicratumtuel  tenms,Ut  ptifana  fuccus.Plena  uero  eft,ut  to/ 
ta  ptifana;  uel  pIemor,ut  pifces  uel  oua:ueI  plenifsima,ut  caro .  Eft  autem  media  hocy 
ut  pams  perlotus.uel  placmta  ex  meile  Sf  fefamO.  De  morbis  uerd,is  chroracus  uel 
diuturnus  appellattir,qui  qUadragefimum  diem  pertrahfit.  Acutus  autem  fimpIidteTj 
qui  in  quatuordecim  diebus  iudicatur.Qiii  uero  quartiimdecimurn  diem  pertrahfeut, 
in  quocuntj  fint  die,etiam  fi  ad  qUadragefimum  diem  peruem‘ant,fed  non  excedant,^ 
recentibus  aniti  tropici  nurici^antuT  ^  Ab  Hippocrate,acUtijqui  in  quadraginta  die* 
faus,ideft  intra  hoc  fpatiu  iudicantuna  Galerio  aphotifmo  decimotertio  fecundi  libri, 
acuti  ex  deddentia-quos  tamen  ex  decideritia  acutos^  8C  fi  iri  loco  dtato  uf($  ad  qua/ 
dragefimuma  Galeno  iudicari  dicantur,  tamen  in  fine  fecundi  libri  De  diebus  decre/ 

d  torijs 


libri  prs 


tonis  fcripmm  eft,  ab  Hippocrate  didhos  quado^  ad  quadr^efimum^quandoftj^ 

f£x4efirnutermmari.Peracutosuerd  Galenus  uocat  fllos  qui  in  quarto,  quinto,!^ 
ud  feptimo  iudicantur.  At  recentes  eos,qui  in  fqinmo  ludic^tur  peracutostqui  uerd 
in  qu^  perperacutos  dicunt.Tanie  fi  de  hac  diftmaone  fecundu  Galenu  loqui.ue, 
Iimus, ea  rderatur  qira  ab  ipfo  prope  finem  D  e  diebus  iudicatorqs  fcripta  funtimquft 
oiiffl.  Vocetur  iam  peracunis  morbus,qui  ad  feprimum  u%  diem  extendimr.qiri  lon, 
oiiK!  nrocedit.fimp!idter  acutus.  At  hic  quocfc  diflFercntiae  in  peracuto  memoria  tenen 


feptimumufi^  produdtur.Eadem  ratione  inter  acutos,ahus  exade  acutus,  qui  ad  u% 
quartudedmum  diem  porrigitunnon  exade  uero,qui  ad  ingefimum  iricp  durat, qu^ 
quam  ipfe  acutus  fit-  Adhuc  aliud  morbonim  genus, quod  ex  coincidetia  acutum, 
ad  quadragefimum  ufi^  diem  peruenit .  Satius  enim  eft  ita  uocare  ipfum,quod  acuto 
quodam  imperfede  iudicato,intra  diem  uigefimu,  deinde  uehementia  eius  confiai!^ 
rdiquum  eius  intra  quadragefimum  diem  diflbiui  cofueiritiNonnulIi  autem  flatiinab 
initio  uelut  prohibiti, tardeip  moti, Si  nullam  interea  fubita  mutationem  moIiti,adqua 
dr^eflmum  produamtur.Duplex  autem  horum  quocp  natura  eft,uel  enim  acceffio/ 
num  remifsiones  in  exadam  inte^itatem  fimimt,uel  cotinua  febris  femper  perdurat, 
at$  huiufmodi  de  acutoru  natura  intelligenda  funt  Alij  mamfeftd  funt  diuturni.  Hac 
G^enus.  Oribafius  uero  agrimdinem  quadrifariam  diuidit,in  aaitam,&  peracu/ 
tam,mediam,&:  longam.  Quadrifaria  uero  (inquit)  Si  uidus  rationemtergo  neceflc  eft 
dinumerari  imicuic^  acgritudim'  fuam  propriam  uidus  rarionem.Peracuta  jgritudijii, 
ut  eft  apoplexia,  qua  quarta  die  terminatur ,  tenuifsima  percipienda  eft,  uti  eft  calida 
aqua.Et  iftam  quando  debeo  dareCPrima  Si  fecunda  die  noli  exhibereiquia  adhuc  ua 
lida  eft  agritudiras  inrtus .  tertio  uerd  die  dabis  duobus  modis:uno,cibi  nomineialio, 
uirtutisiut  quarta  die  inuematur  ualida  uirtus  ad  expellendos  humores- Acuta  agritu 
dini, qualis  tertiana,  tenuem  uidum  dari  iube,ut  eft  cremor  prifangtSi  inter  acutam  8£ 
peracutam  quj  media,uf($  adfeptimum  diem  determinatur.  Hm'c  melicratu  dari  con 
uerat,primu  pro  uirtute, deinde  qiiia  iuperflua  purgat.  Et  ut  fcias,  qualis  fit  uirtus  meli 
crati,iuperflua  purgat,8i  naturalia  conferuat.  Philofophus  aute  refert,  Ad  odore  meh 
lis  quadraginta  dies  uixifle  quendam.Longa  uero  agritudo  eft, ut  quartana,  cui  folidu 
iiiaum  dari  conuenit,ut  halicam  Si  pifcium  gara.H*c  Oribafius.  At  Galenus  de  hac 
ce  certius  Si  perfeiftius  difTeruit.  Philotheus  hoc  modo  aphorifmum  iftum  introducit: 
« sTOfii/  l^yactcySiji®' « 191»« 

«/t«  v  «il»  ,T»f  TnioTvric  iSi  rliv  jiamu) 

kv  *teeJi\o(i  jSAjel-i-aj .  ideft,  Aplio 
rilmus  prafens  ad  uidus  rationem  ipeifaqSi  fecudum  orinem  diVSus  eft.  nam  quum 
Hippoaates  expurgatu  coipus  fecerit  a  plemtudine  Si  offenfa  qua  ^  fecundu  quan> 
titatem  ipfum  liberans,in  uidus  ratione  procefsiqob  id  quod  non  pura  corpora, quati 
to  nutries,magis  lades. 

Ai  hi-ifii  0  «metOx  Jiiui}.  ideft,T  enius  ati^  diligens  uel  exqmfitus  iridus.]  Vidt» 
tenuis  eft  ptifana  fuccus,ra:qiufite  tenuis  eft  ide  fuccus,fi  in  pauca  qu5titate  fumatur. 

Kitt  ^  «8  TfPiStniXsfi  ^  viety  tftny,  x  /ni  ideft,  III 

longis  quidem  morbis  femper,8i  in  acutis,in  quibus  non  couera't,periailofus.)  Nam 
in  aliqiubus  acutis  couenit,in  alifs  non  couenit.  Quod  duobus  modis  poteftj 

unus  eft ,  mdus  tenuis  periculofus  eft  in  acutis  in  quibus  non  conuenit,  ut  peracuto» 
morbos  intelligamus,in  quibus  tenuis  uidus  non  conuenitrnam  is  iridus  naturam  ag 
muat.  Sed  Galeno  hic  fenfus  non  placetrnon  enim  uult  ©b  peracutos  morbos  did» 
eire,qiua  de  illis  ftatim  dicet  Hippocrates,  ubi  morbus  peracutus  eft,ftatim  extremo» 
habet  labores  a:  extreme  tenuifsimo  ludu  utendu  eft.  Alter  fenfus  eftiQuum  fint  ali/ 
qw  acuti  morbi  ex  decidentia,quibus  uidus  tentas  non  copent,  fenfus  dit  Vidus  te/ 
mas  femper  in  morbis  logis  periailofus  eft.Eft  etiam  periculofus  in  illis  acutis  in  qui/ 
bus  eiirfmod  m-dfes  non  competit  Philotheus  totius  huius  fententia  caufim  hoc  mo 
do  reddt,  as«  h^Kvi,(k(k ,  Wn- 

SttraT®-  tmeasAsaSa-dta*  iflu,  m  r ftaiyx<ny^S  </ » 


APHOR.ISMVS  i  III 

<  hArU.iit  cfia  S  litiirVMUsiJta  i6A’iiitt,H  ?l  i^edrif,»  lutri 

fwi  7«  tM  ^  7tTds%l.l^  ySjf  oh  cli'm>iltui  i/tajijKS»  iSr  «t^Ss  ir^ccMstu  m  ecKgiiai 
^M-^cu  iitwna^TS-n.siv  at  i<nTitu,<^  *  Mxrtfi  y»ia\i  vg  wrtvm  ««^uiint  ««5 
o»p  ««»('•  ^  »’  dfxKif  iadj^  v  ofdyog  tS? «#«}>£{<.  io  </k'  » <»« 

9»i»Si/  iibi/,t?’  Sp  f'*  «//‘«C»,  ^  Sj/  w  «f MocV)i%  «Sf-na.  ideft,  (^oniam  nei^  de/ 

<^'t  morbus,  &C  uis  ad  pigririam  redada  imbecdlis  fit,  8£  mors  confeqiritur :  fed  8C  in 
at^s  morbis,in  quibus  non  conuemt,pericubia  eft  inedia.  Acud  morbi,  uel  acquiuo/ 
te  acuti  ilU  dicuntur,qui  uf(^  ad  fepumum  diem  liel  nonum  pertinet :  peracun'  uero 
ilK,qui  ufcp  ad  quartum  diem .  In  acutis  qmdem  scquiuoce  St  fimplicitef  acutis  pmcii> 
lofi  lunt  exquifiri  &:  tenues  uidus.hoc  eft  inediae,  quoniam  impofsibile  eft  j^otantem 
lanto  tempore  in  inedia  permanere.  In  peracutis  uero  non  pericUlofi,qUoniam  pauds 
diebus  permanent .  Id  aurem  quod  didtur  in  quibus  non  conuemt,  tale  eft ,  ih  ^ibus 
non  congruit .  &  in  quibus  fi  congruit, non  congruit  didum  eft .  forte  intdligendum, 
quod  quo  ad  morbum  congmt,quoadtempus  non  congruit 

IBa  partiada  PericuIofus,in  aliquibus  contextibus  legitur  o-ipaMfcu,  ideft  periculo,' 
fe:in  aliquibus,  jjtAtnrm,  ideft  molelfacKgraues. 

Kaemc/iig  luUIrv  tfJfcSg  Ais^TST©'  «i^ygltiae  j{(am  )^Mnriu.  ideft,Et  turfus  qui 
ad  drtremum  deuenittenuitatis,grauis  eft  at$  moleftusOin  altero  iiidus  genere  idem 
dbcet,Non  folum(inquiens)iudius  tentus  periculoliis  exiftit  in  morbis  longis  Si  in  acti 
tis,in  quibus  non  couerut  Sed  adde, quod  mdus  qin  ad  extremum  deuemt  teiiiutatis^ 
in  eifde  longis  morbis  8C  in  aaitis  in  quibus  non  conuemt, gratas  eft.  Vnde  Oribafius 
hic  tiUlt,ab  Hippoaate  medicum  cdoceri,qm'd  in  uitSu  debeat  obferuare. 

. — ;  .4,0.  M — repletiones 


,  lo:Repletiones  qug  ad 

extremum  deueniunt,^aues  ftintut  prgcedens  aphorifmus  docuitigitur  SC  ladus  gra 
ues  fimt,  qui  ad  extreirium  deuemttnt  tenmtatis  in  morbis  quidem  longis  Si  in  acutis, 
in  quibus  non  conuemunt  Praecedent^  partem  &  hanc  ita  exponit  Philotheus,  asa 

5^TKi/9K<ftitJ3«/aA8  7iit'a«e{iJ3£j  a;«JTt<»’,Ksa 'r’5 

^  «cO^KT-iKXTifx  }<g/i<riiig  li/mia  n  <guira,<f,  cci/i'npta  hufxiMg.  ideft,Et  hic  exqui/ 
fite  tenuem  uidum  iiel  inediam  criminatur,  8C  pleratudine  fummam  fdlicet  Si  plenam: 
trtracp  enim  naturae  lioiutatem  facit,  fi  fiipra  modum  confiderentur, 

■  Qiiandocj!  nobis  in  mentem  uem't,prxfentem  aphorifmum  hoc  modo  introducere. 
Quum  in  praecedeti  aphorilmo,de  euactiatione  qug  per  potiones  8C  per  tien*  fecSione 
fitfermonem  habuiflet:  docueritcf  tam  repletiones,  quam  euacuationes  extremas  efle 
periculofas;  hoc  idem  nuc  docet  in  una  euaciiationtim  lj3ecie,quae  per  uidus  rarionem 
fif, doces  Si  hariC  elTe  periculofam:ut  fenftis  fit, Vicius  tenues  &:  in  extremo  tcnues,in 
aiis  in  qu&us  no  conueniut,periculofi  funequonia  8C  repledones  fpfae,periculofj  funt. 
gAlenvs 

V  V  H  in  fuperiori  aphorifmo  de  qualibet  immodica  repletione,  att^  euacuatio,- 
V_^ne  locutus  fuerit, in  hoc  de  aegrotantium  uidu Termonem  habet, prsdpiens  no/ 
bis,in  morbis  longis  femper  uidlum  cauere  tenuem, in  acutis  uero  non  femper .  Pluri/ 
pii ehimhonmillid^  tenuem  exigereuidenair,  quidam  uad  eorum,  8f  ilium  qmad 
extremum  feniiitatis  deuemt:  efiet  autem  mtftus  tenuis  in  extremo,  qui  per  Iblam  ine/ 
diam, uel  melicratum,  Ufi^  ad  crifim,  fine  iudicationem  procedit .  T emiis  uero, qui  per 
pauca,  aut  parum  nutrientia  eduUa,  quale  eft  ptifanac  fuccus .  eius  autem  terminus  eft, 
uirium  exolutio,quarum  gratia  nutrimus .  In  fams  quidem  corporibus  femper  oportet 
robur  feruare  naturae,uel  augere  ah'mentis,non  demoliri.  Et  eft  quidem  augere  potens 
almvmmm,quodplenim  uocatur,  conferuans  uetd  quod  modicum  exiftit,  quod  Uero 
Cominuit  tenue. Hunc  igitur  femper  fugere  oportct:^ijs  uero, ut  prffentia  exigimt,un'. 
In  aemotantflms  autem  raro  aeddit,  ut  robur  corporis  maius  reddere,  quam  acceperf 
mus  ftudeamus.:^gna  uero  ex  parte  properamus,in  lohgis  qmdem  morbis  fouere  irf 
res,m  aci^s  uero  pariJ  debilitatas  conferuare-Nam  fi  eas  tales,quales  accepimus  pro/ 
peremus  in  iftis  feruare,itcf  tuam  augete, femper  addemus  ad  morbum ;  (^li  uero  fint 
d  t  morbi 


t  I  B  B.  I  p  «■  I  M  I 

morbi  acuti  qui  UK?!um  exigant  tenuiflimiim  m  extremo,  fliT  qiu  tehiriflimum  qnide^ 
non  tamen  in  extremo, qui  etiam  tenuem,mIibro  De  uidu  acutorumcqui  deptiftinaa 
nonnullis  infcribitiiDplenius  Hippocrates  docirit .  Et  nos  m  noftris  in  eundem  libmjn 
expofitiombus,  totum  fermonern  abfoluimus .  Nunc  uero  tSnim  dtxifle  fufficiat,qu^ 
in  omnibus  inorbis ,  quibus  maximus  uigor,&;  indicatio  primis  quamor  diebus  futiir» 
fit,modo  natura  fit  fortior,integram  inediam  feritare  debemus.  In  quibus  uadnon  ti, 
tra  primam  feptimaham  protrahantur,forti  exiftente  natura, folo  utendum  eft  melicra/ 
todolus  autem  K  hic  ipfeiridus  teniriffimus  efret,non  tamen  in  extremo.  Quod  fi  na/ 
tur*  robori  non  fatis  fidamus, ptifanacutemur  fucco.Rationabiliter  autem  huiufcemo/ 
di  ui<aus  tenuis  dtceretur,ficuti  qui  per  ptifanam  hordeacdi,non  eft  quidem  tenuis  cx/ 
quifite,  nifi  omnino  pauca  afliimpta  fuerit,  non  tamen  propterea  plenus,  qualis  qui  fit 
per  oua,8t  alicam,  8C  pifces,atcf  alia  huiulcemodi.Qiiod  igitur  adieeSum  eft  fermoni  de 
acutis, in  quibiis  non  conuem't,haud  quaquam  dicitur  propter  peracutos  :  de  his  enhn 
ipfe  inquiet ,  Vbi  igitur  morbus  peraoitus  eft,ftatim  K  extremos  labores  habet, tiicii 
etiam  in  extremo  tenuifsimo  utendum  eft. 

BRASAVOLVS 

PRIMO,  Galenus  himc  aphorifmu  introducit,inqmcns,qiium  in.prfcedente  apho 
rifmo  de  qualibet  immodica  euaaiatione  atque  repletione  fermonern  fecifiTet;  nunc  de 
argrotanriu  uidhi  pertradtaqnobis  pr  jcipiens,in  morbis  longis  femper  uitlhim  tenuem 
cauerelin  acutis  uerd  non  fempermam  multi  honim  tenuem  uidum  exigere  mdentuTj 
quidam  uero  eorum  6C  illum  qui  ad  extremum  deuenit  tenuitatis. 

S  E  c  V  N  D  o,  docet  Galenus  quidnam  fit  lucftus  tenuis  in  extremomam  hic  mdlui 
eft,  nihil  penitus  comedere :  fit  enim  per  folam  inediam,  uel  damus  folum  meliaatum 
lifq^  adiudicatiohem.Vnde6CaPhilDtheo  diciairt  w  maMpampiegec 

imTicuXtyatnut&t  «vwt  tSs  ivelaf  -idefi:,  Sdendum  uero 

quod  mehcratum,K  paucus  ptiflanse  fuccus  fepe  inediae  dicuntur,  tantjua  ea  quae  pro/ 
pinqua  fimt  proprie  inediae. 

TERTIO  docct,ui(3um  tenuem  illum  e(re,qui  fit  per  pauca  edulia,aut  per  parum 
nutrientia ,  quale  eft  fuccus  ptiflanae ,  qui  fecundum  Philotheum  in  mulla  quantitate 
intelligendus  eft. . 

CLV  arto,  generalem  quandam  regulam  pom't  de  lucftus  ratione,inquiens,termi 
mim  rationis  uidus  effe  uirium  exolutionem, quarum  gratia  nutrimus:  unde  hic  a  Ga/ 
leno  recetiorum  dubium  abfoluitur,quo  illi  dubitant,  utrum  in  uitftus  ratione  inftiniea 
da  ratio  fumi  debeat  a  iriribus .  At  quis  hoc  ignorat  Cimo  Galenus  hic  didt,nos  gratia 
uirium  nutrire,nempe  in  morbis  nunquam  daremus  nutrimenim,fi  uires  ferre  pollent. 

civ  I N  T  o  docet, in  fanis  uires  femper  feruandas  uel  augendas,8C  hoc  fit  alimetis; 
nunquam  uero  funt  demoliendae.  Alimentum  uero  illud  quod  uires  augere  pofeft,ple/ 
num  UDcaturtquod  uero  conferuare,modicum;at  quod  commimrit,  tenue.  In  fanis  ho/ 
mimbus  hoc  tenue  alimentum  femper  fugere  oportet:modico  uero  K  pleno, ut  pr  jftn 
tia  exigunt, uti  debemus.  In  morbis  uero  rarifsimum  eft,aut  nunquam, quod  uires  ma/ 
iores  reddere  ftudeamus,quam  acceperimus;led  huc  morem  feruamus^quod  in  lOn^ 
morbis  uires  feruare  mtimur,in  acims  uero  medioaiter  debilitatas, quonia  fi  in  his  ten 
iemus  Alas  in  eodem  gradu  feruare  in  quo  accepimus,  uel  etiamfi  augere  uoluertmus, 
femper  ad  morbum  addemus. 

^uod  ftgittir,Hunc  igitur  femper  fugere  oportet.legi  debet,Hoc  igioir,  nam  refert 
Alimentum,  quod  eft  neutri  generis. 

Qiiod  etia  legitur, In  longis  quidem  morbis  fouere  irires.Hla  particula  Fouerc,  Gfse 
ce  eft  ideft  feruare, 

SEXTO,  Galenus  ledlorem  remittit  ad  librum  De  ludhi  aaitonmi,in  quo  htec  ul 
dius  genera  &:  ab  HippoCTate  SC  ab  ipfo  egregie  diflinguunir,8d  quibus  morbis  aaitis 
competat  in  extremo  tenuiisimus, quibus  fimpliciter  tenui(simns,8C  quibus  teniris. 

s  E  P  T I M  o ,  ut  mbil  praetermittat  quod  fuo  propofito  conducere  pofsit,inqirit ;  In 
omnibus  morbis,  qiri  irigorem  habent  di  iudicatione  primis  quatuor  diebus,modo  ui/ 
res  ferre  pofsint,integram  inediam,ideft  uidhim  in  extremo  tenuifsimum  feruare  debe 
■  '  mus 


APHOR.ISMVSV  i|.> 

atUS.Sed  li  exdem  iiires  confient,  K  morbus  idtra  primam  feptfmanam  non  protraha/ 
tur.meficrato  uti  debemusrnam  mcliaatum  efi  uitfius  tenuifsimus,non  tamen  in  extre 
mo’:at  fi  in  naturae  uiribus  non  fidimus, ptfianac  iucco  utemur,  SC  hic  ui<aiTs  rationabiliV 
ter  tmuis  dicereturdicuti  bC  ille  qui  fit  quidem  per  ptifanam  hordeaceam  no  efi  tenuis 
ex^iiCte,nifi  omnino  pauca  acdpiatur,  tamen  non  potefi  did  plenus,  qualis  is  efi  qui 
fitl)erdua,halicam  &  pifces, atque  dufmodi  generis  aha. 

Quod  legit, Quod  in  omnibus  morbis  qiribus  maximus  uigor  8C  iudicatio.  haec  par 
ricula  Maximus  trigor, Graece  efi  »  «Kiii,  ideft  uigor,&  non  adefi  particula  Maximus.: 

Suod  etiam  legitur.  Modo  natufa  fit  fortior, ultima  inediam  feniare;  debemus:Grat 
,  ^  Jhualittas  i^vffcc  ioiriac  'miwnfav! 

idefi,Modo  potentia  fit  fortis, omnes  ifios  ih  inedia  feniamus, 
^ue  efi  uitSus  ternus  in  extremo.  v  :  .  • 

Quod  etiam  legitur,  Solo  utendum  efi  mehaato;Gr*ce  efi,  ps persi 

.  idefi,folo  melicrato  uti  fuffidet 

De  hahca  quid  fit,  hic  diflerendum  uideretur,  mfi  illam  in  fecundo  huius  uolumihis' 
libro  abunde partradauiflemus  iri  commetatione  decimaodlaua  Galeni.  Plinius  libro 
uigefimofecundo  capite  uigefimoquinto,rem  Romanam  elfe  dicit, non  excogitatam  a 
Grads,quam  forte  Galenus  Romae  didicit.  .  • 

,  Demcp  illos  reprehedit,qui  per  morbos  acutos,  in  qinbiis  non  conuenit,  peracutos 
intelhgutmam  Hippoaates  de  peracutis  dicet.ubi  morbus  peracutus  efiifiatiin  exae/ 
tnos  habet  labcires,^  tuifiu  in  extremo  tenuifsimb  uti  oportebit. 

A  P  H  O  R  I  S  M  V-S  V  : 

IN  tenui  uiiftu  sgri  delinquunt ,  quo  fit.  ut  magis  Indantur.  Quicunt^  enim 
error  committitur  magnus, maior  in  hoc  fit,quam  inpaul6plenioriuid;u:pro 
pterea  etiam  fanis  periculofus  exiftitualdeexquifitus  uid:us8iconftitutus,quo/ 
niam  errores grauius  ferunt.Ob  hoc  igitur  tenuis  uidlus, atque  admodum  exqui/ 
(jtus,co  quifit  paulo  plenior,magis  periculofus. 

BRASAVOLVS 

ANTE'  hunc  aphorifmum  in  noftro  antiquo  contextu  haec  inferiptio  praefixa  efi, . 

ideft  de  uiclus  occafione.  Omnes  uerd  recetiores  interpretes  hoc  m'o 
do  aphorifmiim  mtelligimt,quod  ab  Hippocrate  tridius  tenues  crafsioribus  comparen/ 
tur,uoluerit(5  magis  peccare  aegrotantes  in  iiidlu  teniri,qua  in  crafsiori,ideft  maius  pec 
catum  fit  tenuiore  uidum  quam  oporteat  exhibere, quam  crafsiorem,Idq!  ex  hoc  pro/ 
bant,quiaintemubus  uidus  generibus  maiiis  peccatu  efi, quam  in  crisis, quod  ex  pec 
cari  corrediione  oftenditurmempe  plemoris  uidlus  peccanim  facilius  corrigitur,  quo/ 
niatri  euacuatione  fadia,ftarim  plenitudinis  uitium  corredlum  efi :  fed  in  tenui  uidlu  ub 
rium  imbecillitas  fit,quac  ita  facile  non  reftauranir,ficuti  facile  plenum  euacuatur. 

.  'Nos  uerd  hic  oftendamus,hanc  non  poffe  elfe  Hippocratis  fentetiam,aliter  fibi  ipft 
exprefsifsime  contradiceret.immd  8d  Galenus  ipfe  fibimet  opponeretur.  Hippocrates 
enim  libro  feamdo  De  ratione  uidlus  in  morbis  acutis,  cum  difflifis  uerbis  expofuerit, 
quantum  ad  rationem  uidlus  redle  metiendam  faciat  confuetudo,Sd  prjcter  confuctudi 
nem  uirium  robur,  morbi  modum,  8d  naturam  confiderandam  docuerit^  ftatim  confe/ 
quentia  uerba  deferibit.  MHto  autem  minus  uerfus  adiedhonem  eundum  eft,detradliO; 
enim  ommno  fiiigalis  plerii^  confeiT,ubi  fiiperfutmus  efi  tegrotans,donec  morbi  fta/ 
tus  concoquatur .  hacc  Hippocrates .  Galenus  uerd  pracdidla  uaba  exponens  inquit, 
qtnmi  cognofeeret  certam  cmuftp  remedij  quantitatem  coniedlura  quadam  egere  artiV 
ficiali,non  elfe  autem  cuiufuis  artificiofe  comedlari,fed  eius  tanmi  mri,qiu  omnia  qtix 
ad  artem  attinenti  2d  perdidicilfet,  SC  in  memoria  teneret,  elfetij  laboris  amator,8d  in 
operibus  arris  attennis, quales  pauci  admodu  reperiunnir,ea  qu*  in  pr*fenti  fermone 
*dla  funt,  merito  perferipfinuidelicet  ubi  peccandum, 8d  a  decente  menfura  receden/ 
dum  fit, omnino  laudabilius  fore,  ad  id  quod  quStitate  minus  efi  potius,  tj  ad  id  quod 


t  I  B  R.  X  P  R  I  M  I 

phis  eftindinare.Id  enim  quod  plus  £ft,obIsfiones  mter<tommendabfes  feia|d  «ew 
quod  eft  minus,  fecile  corrigitur  nolentibus  nobis  fi  uis  labi  uideanir,  parum  (%e  ntp 
n-imenti;  eius  autem  quod  antea  in  uentre  concodum  eft,  luperHuitate  auferre, &  al4s 
difficile  ^  S£  multo  magis  in  acutis  morbis  •  Hoc  in  loco  adeo  certe  colligere  potes, 
Hippocratem  SC  Galenum  pracdidat  recentioru  in  hoc  aphorifmo  mterpretationtcon 
tradiccre,ut  nulla  firfficies  pofsit  elTe  excuTado,  Galenus^  dC  Hippocrates  fibr  tpfis  o|| 
ponerentur, fi  recentiorum  interpretatio  uera  efletm^  in  dtato  loco  exprelTe  dicimt, 
tutius  elTe  ad  uidum  tenuem  declinare,  quam  ad  crafliim.  At  recentes  oppofinim  it» 
hoc  aphorifmo  illis  imponunt,  turius  fcilicet  eHe  ad  crafsiorem  uidinn  inclinare,qi^ 
ad  tenuiorem.Nunc  ahum  Hippocratis  locu  audire  non  pigeat.  In  eodem  fecundo  De 
ratione  mdus  in  morbis  acutis  libro,poft  locum  prgcitatum  addidit-Deterius  quidem 
eft,fi  d.  qui  ob  labore  morbitp  acutiem  imbecillis  eft, potum  qm's  offerat,mnltam'ne^ 
birionem  aut  abum, putans  eam  imbecillitate  ob  iiaibrum  cotingere  uaciutatem .  Sed 
SC  indecens  eft,eum  qui  ob  uaforum  uacuitatem  imbecillis  eft,  no  ignofcere,ratione(y 
uidus  opprimere.affert  enim  SC  hoc  periculum  quoddam  at<^  peccatum,16ge  quidem 
minus  qu^m  altera ,  fed  quod  magis  fubiaceat  irrifioni.  ubi  em'm  alius  uel  medicus  ud 
idiota  fupenieniens,accidentiacp  cogflofcens,eaad  efitandum  potadumcp  dedet!t,qu* 
prior  iUe  prohibuerat, aperte  uidebitur  auxilium  attuliffe,  cum  magno  alteriusMedeco/ 
re,putanribus  homimbus  lliperucnientem  medicum,uelun  mortuum  (iifcitafle.In  qui> 
bus  uerbis  illos  reprehendere  uides,qiri  plus  dant  quam  conuemat,  Sedbf  Galenas 
ipfe  eudem  locu  interpretans  inquinplertmij  tegrotantes  ob  dolores  ab%  pulfu  fiimt, 
animexf  deficiunt,ac  nullo  motu  moueri  poflimt,fimile  dC  ob  morbi  acumen  codngit.' 
Nonn^i  non  ob  h  jc  uiribus  laborant, fed  ob  uaforum  quomodolibet  hoc  fiaqeuacua 
tionem:  flue  ob  manifeftam  fenfibus  excretionem,fiue  ob  cateam  diirolutione,fiuc  ob 
famis  agpniam.Exigunt  igitur  hi  quidem,ut  cibus  ^  celerrime  exhibeatunecontrario 
«ero  alij,qui  dolore  uel  morbi  acutie  premuntur, uacuatione  magis  interdum  egent, ^ 
repletione.Etfi  qiris  cis  nutrimentum  dederit,maximum  malum  opcrabitur.IIIos  uero 
qui  ob  uiforum  uacuitatem  debiles  funt,fi  tenui  oppreflorit  uitlht,  nocebit  quidem, fed 
non  a:que  uchementer  SC  manifefte .  Ex  his  ab  Hippocrate  8C  Galeno  oppofitum  ex/ 
prelTe  fentiri  c6ftat,quam  in  hoc  aphorifmo  ab  interpretibus  dicatur.  In  hunc  edam 
ordinem  aphorifmum  decimumfeptimu  fecimdi  libri  adducito,  qui  id  quod  pratdidum 
eft, approbare  uidetur,inquiens,  Vbi  cibus  plus  prgtcr  natura  ingeftus  eft.hic  morbum 
fecit, oftendit  autem  fanatio,  Hippocrates  in  fams  loqui  uidetur,in  quibus  dicit  cibum 
plus  facere  morbumtquanto  magis  in  jgro  facieqfi  plus  conuemat,exhibeatur.Nee 
opus  eft  argumenta  eiritare  per  illam  parriculam  Prarter  natura, quia  mulri  interpretes 
quibus  Galenus  aflentiqper  naturam,potetiam  illam  intelligunqa  qua  animalia  guber 
hanturtunde  fi  plus  cibi.^  naturali  potentiae  conueniat,homim'  fano  nocet, quanto  ma 
gis  agro  nocebitfOb  h  jc  aphorifmum  lano  modo  intelligere  opus  eftrnon  enim  didf 
Hippocrates,nos  debere  potius  ad  uidian  a  afsiorem,quam  ad  temriore  inclinare.Sed 
hic  fenfus  eft;  Aegri  quibus  tenuis  uiefius  debetur,&:  peccant, quomodocuc^  peccdif, 
uel  per  uidiim  ipfum,uel  per  aerem,ucl  per  animi  pafsionem,ud  medid  caufa,uel  afsie 
ftentium,uel  ipfius  a^i,qui  falutaribus  medici  praceptis  parere  nolaerit,magis  ladun 
tur,quam  fi  pleniori  uidiu  ufi  fint :  nam  qiriam^  error  magnus  committitur,in  his  qui 
hoc  uieSu  tenui  utuntur,maior  eft  quam  fi  in  paulo  pleniori  fadhis  fit.  Vnde  quum  Hip 
po  crates  fuperius  in  longis  morbis  uicflum  tenuem  d!lmnaflet,8f  in  morbis  etiam  acw 
tis,in  quibus  non  couenit;  ut  nos  admoneat, quando  opus  eft  uti  uidu  tenui,alique  er/ 
rorem  comittendum  non  efleifed  optime  attendenda  A:,ne  fiat  aliquis  error,qufcuncft 
fit  ille, quando  ager  tenui  uidu  utinir.quam  quSdo  paulo  pleniori,K  non  multum  pl^ 
niori,qiua  hic  magis  laderet.  Cur  uero  errores  maiores  fint,caufa  eft,  quia  iam  habent 
imbecillam  irirtutem,ideo  error  iOe  magis  noceuunde  Hippocratis  fententia  eft,admo 
nere  medidi, quando  fuos  jgros  tenui  uiShi  cibat(quia  ratione  morbi  ita  opus  fidbenc 
attendere  debereme  error  incidat, cuiufctmcp  generis  ille  fitmam  hic  error  magis  ledit, 
^  in  paiJo  pleniori  ui(?hr.Senfus  ergo  eft,In  tenui  uidiu.agri  delinquuntiideft  quando 
tenui  uiflu  utimur,ac  uti  conucniens  fift  fi  agri  pcccanqahquo  fcilicet  peccari  genere, 

quod/ 


S  V 


auodcim*  fit  id  peccatu, magis  laeduntur:ideft,quinn  potantes  qm  tridhj  tenm  utuft 
^  ddmquuntjmagis  laeduntur  ^  fi  pleniori  uiifiu  ufi  effent:qiHcun<5  enim  error  conv 
mirat  magnus  in  hoc,ideft  in  tenui  uidiu, maior  eft  $  in  paulo  pleraori:  unde  SC  iricfius 
i^de  ’frT"fin's  in  fams,eft  pericuIofus;quiafani  fi  erret  aliquo  erroris  genere, K  uiVSu 
tenm'  uOTt,  errores  grauius  feruntqjropterea  tenuis  iridus  &C  exquifitus  in  plurimis  eft 
magis  pericuIofus,eo  qui  fit  paulo  pIemor,rafi  integra  mentem  exhibuerimijs,Et  Udi- 
x^s, maderi  Hippocratem  iuadere,nos  pleniorem  inVlium  exhibere  debere,  Relpondc 
mus, hoc  Iterum  non  eire,imd  porius  admonere, quum  tenui  ui<Su  uti  opus  fit,  mecon 
adhibeamus,nealiqui  errores  fiantnmde  praecedentis  aphorifmi  feries  K  htriuspr^leri 
tis  tahs  eii,Vi<3us  teniris  in  morbis  longis  bi  in  aaitis,in  quibus  non  conuenit,eft  peri 
culofus,8C  etia  tenirifsimus  eftgrauis:  propterea  quado  taeSu  tenui  uteris,  catte  lie  aegri 
delinquantequia  fi  delinquunt,magis  1  jdunturjnam  omms  magnus  error,in  hoc  eft  ma 
ior,  ^  in  radu  paulo  pleniori, unde  8C  fanis  periculofus  eft  hic  tenuis  uidus,  quia  fi  er^ 
tent,  grauius  ferunt  errores .  Ideo  tentus  uidiis  eftpericulofior  paulo  pleniori,fi  errata 
flanuqiiia  grauius  errata  fenmtur,8il  diffieflius  in  teniuori  ufdu  ^  in  paulo  plemori.  Et 
ideo  Galenus  non  ab  re  infua  comentatione  dicit,non  cpguntin-  delinquere  obuidus 
tenuitatemefed  quia  fi  errmt, errata  ^auius  ferunt-Hic  eft  tierus  Hippoaaris  fenfus,in 
quo  nufquam  flbi  contradidt.  At  alios  etiam  Grateos  interpretes,pratCr  Galenu,hoe 
lentire  certum  eft,fi  qras  Philotheum  ita  dicentem  legat: 

Qcy^tfnsin  tuuififv!  fjrjor L^ecs,^  Jjsn  dkp  f  J^hmn  jIJi/jtw 

yitvn}  ^  Tvi!  y  tms  Jiiunuht/Ji  50  tB  /» 

yfCKmcu.<i7t  Ji 

jjtACToi  eini/,</*ait«/7?t3t«  W  t*anii(/,i{  tpHiriy  iTtirMgintiWKtli  »171  «Js 

■f«  yii>^«y  tij>  Siy  &  ntUm  3v  meV 

•reifiiirtrj^TOf  Ai^oc  JicuTl  ^ffMTriUtXi^avi^tyvJ&^^TicTiiiisxiifmaiJ.u^ZvSyyiJ^a^ilieSl 
titTyjlwi  ^HS&^iayjiwyriJ^luihvy.risnsiyieu/ 

l*;jA»Tf .  ideft,In  tenui  uidu  agri  delinquut  ex  inedia  deficientes,^;  uidum  tenue  non 
accipientes,fed  incidente, exempli  gratia  di  fi  panis  aridus  fit,8f  fi  caro,&r  ob  hoc  mae 
gis  ladutur .  Si  quid  eram  peccatum  fi'at,grauius  fit  in  teniu,$  in  paulo  pleniori  radit: 
quoniam  talis  cibi  nouitate  natura  perturbatur.propter  hoc  ^itur  tenues  uidus  immo 
dici  graues  fimt;  Quod  uerd  paties  fint,8i  ex  fanis  oftendimr .  Si  enim  in  illisftitdidt 
Hippocrates)  maUTimt,  quoniam  peccata  grauius  ferunt,multo  magis  in  his,in  quibus 
uires  imbecilles  funt.  Ob  hac  igitur  omnino  immodice  tenues  uidus  graues  fimt,ple/ 
nior  uerd  ad  multa  propofitus  eftJn  quibitfda  eram  eo  uti  oportet, inperacutis  inquam 
fi  nihil  impedierit,hoc  eft  fi  uires  non  fint  imbecilles  effeda,uel  os  uentricuh'  cito  bilio 
fitm  fiat.Videtur  ergo  Philothei  fenfus,quod  hi  errent, qiria  uti  debeant  tenui  uidu,ta/ 
men  illo  non  utannir,fed  ut  contingit  comedant,  uidelicet  panem  aridum,uel  carnem.' 

Non  radetur  etiam  ex  Oribaflo  uel  noftra  fentetia,uel  illa  recentiorum  perfede  coi 
!igi,tamen  in  noftra  potius  inclinat,fiquis  eiusuaba  confiderettquibus  fingit  libi, dum 
a^ediens  medicus  agrotum,pracipit  ut  fuccum  accipiat,ille  aliquando  obtemperat, 
aliquando  non;8C  dum  acceperit, dicit,  hic  me  uult  occidere:  poftea  aduenientes  amici 
ad  uifitandum,  dicunt  d,  accipe  halicam:8i  dum  accepait,  e  Aiobus  alterum  cotingit, 
aut  bene,aut  male.  Si  bene, dicet  medico, quare  me  occidere  uoluiftiCqui  me  folo  fucco 
rtadabas,  K  me  iam  occidtlTes.nifi  ahud  accepifldn :  bC  ftatim  iratus  repudiat  tenuem , 
tildtim  ac  confilium  medici,&:  uritur  pleiubre .  At  fi  male  contigerit,  dicit,tu  me  occu 
difti,qui  me  folo  fucco  fubftentare  uoiuifti,culpat9  amicos, K  ultra  praeceptum  inedu 
ci  nimis  temri  utitur,Ideo^  affiduntur,ideft  male  offendutur,Qracquid  enim  comimt/ 
titur  graraus  ds  obuenit,ideft  aut  magnS  malum  aut  magnd  bonum,hoc  eft  non  leues 
te  cafus  qui  ds  contingimt,ut  eft  anim|  defedus,fudores  fi:igidi,a:  fpirituu  digeftio. 
Ha:c  Oribafius,que  fi  bene  contcpIeris,in  noftra  fententia  porius  inclinare  decernes. 
_  Ey  nn  Af^Sm  ^irimy  ii^u^ciiasmy  oi  voAovrtlr.  ideft,In  tentu  uidu  aegri  delinquunt-l 
Eft  autem  tenuis  uidus,. ille  per  quem  rares  aliquo  pado  minuuntur :  non  tamen  adeo 
minuuntur, ut  non  pofsint  uief  ad  ftawm  perdurare,  Senfus  eft:Aegri  qui  delinquunt, 
<1  4-  «4eft' 


ideft  errant,  in  quocun<^  genere  erroris  iiel  a  medico  fiat,  uel  ab  agro,ueI  ab  aTsiftentt 
bus,ud  per  ea  qute  applicantur  exterioravln  uidu  tenui,ideft  dum  uidu  tento  utuntur, 
8C  qui  ratione  morbi  illis  competat. 

AI  3  ideft, Propterea  magis  lacdunnir-  ]  Per  errorem  fcilicetiUma 

qui  fit  ditm  utitur  tenui  uida 

PoJijJji  S  »>  yirrnu  y-  oAiyii;  ccJf^c-jrt^iun  ideft, Qmc 

qirid  enim  comimttitur  magmtm,  magis  fit  ^  in  paulo  fftemori  iiidu.]  Ita  habet  n^er 
totiquus  contexnis.Sed  Aldinus  legft,  wew  i  S  yin-nujtuinnii  yinmt 

THci  y'  a»«l'  «Aiyi^  «c/JaoTiSfW  oJxiTsn.  ideft,QiMctmq?  enim  error  committi 
tur,in  tenui  ma^s  flt,quamin  paulo plemori  uidu;  tamen  in  fetifu  hi  contextus  cbnue 

niunt;K  optime  didt  In  paulo  plenior'  - t-  -t— — i - - - - ■  •  - 

plemor  nidus  magis  laedere  pofl«. 

Ata  &p  Sf  riny  vyiiuvm,irtftcfi‘i^<a  dc  TB  ,  _ 

Sn  m  atKtfrcuictiHex  ^MteaiTl^cii  (ftgeci.  ideft,  Propterea  etiam  iam's  periculoliis  exifet 
udde  tenuis,  conffltutus,8C  exquifitus  uidns:qu6m'a  errores  graious  ferunt.]  Qute  ftj 
licet  illi  qm'  paulo  pleniori  uidu  utuntur .  Oribafius  dicit,bene  ceu  naturae  peritum,fe>- 
riem  orationis  fequi  HippocratemrNon  folum,mquiens,inimica  eftac^otis  tenuis  uf- 
dus  ratioifed  SC  fams.  uerbi  gratia.  Aliquis  confueiut  uti  cibo  pleniore, idem  ad  nattiga 
tionem  aut  carcerem  mifliis, nihil  comedendo  conglurinanone  fadt  inteftinorffipoftea 
uerd  ubi  dimiffiis  fiierit(uult  nimirum  ad  priftinam  cofuetudinem  redire)  largiore  tum 
pomm,nim  cibum  allumit,  cocodio  non  obitur,morbi  oriHnnn-,{ic  8e  tenuis  uidus  la 
nis  tittus  iion'eft:  jgrotis  uero  quando  non  pro  morbi  ratione  aflumHnt,fed  alio  modo 
fanis,  alio  modo  aegrotis .  Sanorum  facit  irntiian  aegritudims ,  illorum  inirium  mortis, 
H*c  Oribafius. 

Aik  s»"  Ksa  mei&iilr  Jiaenti  rtpaMgcu  ilr  m  TrtesK  •fp  <r/axfcii 

ideft ,  Ob  hoc  igit  teniris  iridus  ateg  exquifitus,eo  qui  fit  paulo  plemor,utin  plim^btis 
magis  periculofus.]  Qiiom'am  ut  Oribafius  dicit,leqm'tur  animi  defedio,8<i  macies  cor 
poris.Notacf  in  Leoniceni  interpretatione  deefle  hanc  particula, ut  in  pluribus.  Qiiod 
«ero  a  recennbus  dicimr,uidum  aafsiorem  robur  augere,  tenmorem  uerd  diminuere; 
propterea  conuenientius  effe  cibare  crafsius,quam  temiius,non  eft  fecundum  HippO/^ 
cratis  mentem:  nam  ipfe  non  ittilt  in  morbis  augeri  robur,fed  cum  morbo  fimul  dtaii* 
fiui.nulla  epim  eft  febris  etiam  logifsima,in  qua  robur  augere  intedamus,fed  bene  con 
feruare.in  acutis  emm  robur  minuere  debemus,ut  morbus  etia  abfit;qm'a  iridum  cral) 
fum  dantes  morbus  au^tur,8£;  plenincp  aigrfex  eo  moriuntur  at$  ftifFocattir,undeui 
res  augere  putant,8i  funocantes  auferimt.V erum  quidem  eft,tenuem  mdum  calorem 
diflblucre,cx  eoq;  fpirinim  confumi^SC  humiditatem  totumcp  corpus  exinaniri  :tamen 
per  hoc  pleniori  deterior  non  eft,mri  in  eo  erraueris:  &  id  ablurds  eft, quod  faeflius  er/ 
rores  qui  fiunt  in  pleniori  uidu  corrigantur,  qtam  qui  in  tenuiori;  nam  fententisc,qua» 
luperius  adduximus,  oppofitum  oftendunt. 

-  Dubitant  recentes,  an  peius  fit  declinare  ad  uidum  tenuiorem,cp  crarsiorem,quaiM 
do  corpus  per  uidus  rationem  gubernamus;  Refpondemus,Medium  fertiandu  efle, 
&  fecimdum  morbum  nos  tali  iridus  genere  liti  debere.  At  fi  contingat  fieri  errorem, 
cUiufcun$  generis  fit,melius  eft  dium  in  plemori  uidu  fieri,  quam  in  teniriori. 

GALENVS 

HVIVS  INiTiTTM  aphoriftnittiam  aliter  icriptuminuemtur,  hoc  modo  fefi 
licet .  In  tenui  iridu  magna  ex  parte  duo  peccant  qm'  a:grotant,quo  fil  ut  magis 
ladantur,^  hanc  feripturam  plericp  magis  altera  probant;hoc  putantes  Hippocratem 
uoluiiTe  dicere,  quod  in  tenm'  iridu  bifariam  aegri  delinquentes  magis  Itedimtur ;  nam 
(nfCi)s  medicis  ob  hoc  ipfiim  cogutur  cibari,  quomam  tenui  uidu  ab  ipfis  rwuntiir,8£ 
hinc  maius  detrimentum  fufdpiunt,quam  fi  iridu  tenmore  non  regeramir.  Adhuc  aU 
tem  delinquunt,  ftilicet  8C  iam  namra  exiftente  imbecilli,ut  quae  antea  alimenti  inopia 
laborauerit.  Mihi  autem  uidetur  prior  feriptura  melior,ut  quae  hanc  quoc»  compledi/ 
tur,ec  lermonem  facit  generaliorem.quum  de  omni  delido  doceat,fiue  nolentibus,!!' 
ue  inuitis  aegrotantibus  acddat,adeo  uttalis  fit  fermo.Qiucimque  error  aeddit  agro/ 


aphokismv.s.  y  « 

tanribus  qui  «mn  iricilu  reguntur,  hic  maximum  affert  petictjlum,  K  qiriaflattffa  a  ^ j 
ihdu  ddjflitatur.K  quia  ad  eum  tranfitus  eft  infuetus.Conlttmat  antea  diifiam  fcriptii^ 
ram  ea  quae  de.ianis  dicuntur, in  quibus  tenuem  ait  uiAim  effe  periculofum,  quomam 
errores  ^auius  feruntmon  quia  propter  uicTtus  tenuitatem  cogantur  delinquere-  Qu* 

uero  de  aphorifmo  fequuntur  funt  ihamfefta. 

BRAS  AVOLVS' 

PRIMO  Galenus  docet, mitium  hirius  aphorifmi  uario  modo  fcribl  in  druerfis  coA 
dicibus  nam  aliqui  codices  ita  legunt ,  In  teniri  mtSu  magna  ex  parte  duo  peccant, qu* 
agrotant,in  quae  Isduntur :  &  multi  antiqui  feripturam  iitam  magi?  Iwdant,  putantes 
hfippoaate  dicere, in  duobus,in  teniu  tridu  sgros  delinquentes  lacdi.Primb,qma  me/ 
dids  mfcijs  cibati  cogimtur,  quoniam  tenui  uiou  a  medicis  regimturumde  maius  detri 
mentum  mfcq>iimt,quamfiui(Sutenuiorenon  regerentur.  Praeterea  delinquunf.etiatn 
natura  ntiftente  imbecilli, ut  quae  prius  alimenti  inopia  laborauerit .  sSed  Qalenus  pIo/ 
batpotius  primam  faipturam,quw  iftam :  quia  prima  hanc  coplediair,8C,generalior' 

dl,tiue  nolentibus, flue  inuitis  aegrotantibus  acciat. 

Qiiod  legitur,In  teniri  iridu  magna  ex  parte  duo  peccant,  qiri  aegrotat, quo  fit  ut  ma 
gislacdanriir.GracCe  ita  legitur:  ^  ■nnh.v^in  JinLmufm  7i»awt  «t»aTcwimfy.  Alij  con/ 
textus  habent,  «  nAan.UrMt  ideft,Ih  teniri  iridu  maa 

gna  ex  parte  peccantes  qui  aegrotant,  duo  in  qua  lacdimnir, 

^lod  etiatn  legitur, (^od  in  teniri  uidu  bifariam .  Hac  particula  Bifiiriam.Graqe 
eft  ideft  duoihoc  eft  in  duobus,a^i  fcilicet  dehnquentes  magis  ladimtur. 

Quod  etiam  legitin',Quum  de  omni  delido  doceatiHac  particula  in  aliqiribiis  co^ 
cibus  polita  cft,in  aliqiribus  non  eft  poflta, 

:  SEcyNDO,  Galcnus uulgatam huius aphotilini fcripturam lequitur 8C interpre/, 
tatur,inquiens,Qirifc^  error  qiri  agrotantibus  contingit,  quibus  teniris  iridus  couenit, 
8C  eo  utuntur,  maamum  affert  periculum,  timi  quia  natura  a  tali  iridu  imbecillis  foda 
eft, tum  quia  ad  himc  iridum  tranflre  hic  eft  infuetus.  ^ 

Quod  legitur,Et  qiria  natura  a  tali  uidu  debilitanir.  Hoc  uerbiim  Debilitatitr,Grap 
te  di  ,  id  eft,  debilis  foda  eft;ut  iam  imbecillam  fedam  denotet,8f  no» 

effe  in  fieri., 

T  E  R  T I  o ,  per  exemplum  de  fams  didt  pradidam  faipturam  communem  confir 
mari  •  In  ipfls  emm  dicit  uidum  effe  periculofum, quia  errores^airifsimi,non  quia  ob 
iridus  tenuitatem  coganwr  delinquere :  fed  fi  in  huius  Uidus  imi  delinquant.  Reliqua, 
qua  in  aphorifmo  fercta  fimt,manifefta  ede  dicit  Galenus. 

Qiiod  legitur, Quqnia  errores  grauius  fenmt  In  noftro  antiquo  contextu,SC  in  AI/, 
dinOjita  ad  uerbum  legitur,  Jji  ii  In  alio  uerd  ha/ 

betur,  3n  ideft,  (^omam  errores  grauifsimi. 


EAPHORISMVS  VI 

Xtretnis  morbis, extrema  exquifite  remedia  optima  funt. 


BRASAVOLys 

.  p  o  T.E.s  T.  hic  aphorifmus  ex  fecimdo  De  ratione  mdus  in  inorbis  acutis  hbro  lu' 
mi.  Didum  ^  in  pracedenti  aphori(mo,a^os  qui  tenui  iridu utuntur  peccare,8C  ui/ 
dum  exqiriflte  tenUem,effe  magis  peticirloUim  pleniqre-Ne  ex  his  didis  qirilpiam  pu 
tarct,qudd  praciperetCut  nonnulli  recentes  faciuntltenuem  uidum  nuncp  adhibenda 
eHetpropterea  hunc  aphorifinu  addit,inquiens,Extremls  morbis  extreme  exquifite  rq 
media  optima  funt.Quod  intelligere  oportet  no  folu  in  alijs  remedioru  generibus  pra 
ter  uidum, fed  Si  in  ipfo  iridu, de  quo  potifsimu  hic  loquitur :  nam  extremi  morbi  ui/ 
dum  ex^ifite  extremu  expetunt.eft  uero  extreme  exquifite  uidus,  tenuilsfmUs  extre 
me, qiri  eft  nihil  penitus  dareinam  ut  Galenus  in  comentatione  docet, extremos  mor/ 
bos  nominauit  Hippocrates  fummos,  ultra  quos  non  funt  alij :  hi  awem  funt  peracuti; 
mopterm  tenuis  iridus  in  extremo  illis  competit,qui  eft  nihil  dare ,  Sed  hoc  ftatim  in 
fequenti  aphorifmo  admonebit.  Oribafius  quocp  didt,  Summos  morbos  didt  acutifsu, 

mos 


inos,^ii  aliquando  uff  ad  fepton  dies  perfenerant.Iftos  ergo  fu^osmorbos  cuntrc 
ad  pCTfetSom  p^ducrt :  fioc  eft, admodum  tenuit  mdus  falutem  X  petfetSiofte  in  ipfis 
obtiUetCurationertt  enim  Hippoaatcs  nicftom  uocatrit.qnia  per  indum  morbi  curan/ 
turv»:  non  folum  aam,fed  X  rardi  foliumtur. Sicut  enim  princeps  logicSc  fed*,^  «oa 
ficut  empuiais  ad  medicamina  properauit.  Galenus  libro  qmnto  Methodi  mededi,pa 
ruffl  ailte  finem.docet  non  femper  curarionem  efle  a  minoribus  inchoadam,fed  quan^ 
docfe  S  rnaidmis,didK^;Nam  in  morbis, in  quibus  periculum  non  impedet, nera" ea  opi 
riio^dtAtubi  moriendam  aegro  prorius  eft, fi  phthoefemel  exceptus  fit,aliemfsiftinn( 
a  rarione  eft, i  minoribus  inchoaffe .  Nam  ficuri  reliqua  omnia  ab  Hipporcrate  traefitaj 
ita  illa  quocp  fententia  retfte  eft  di(3a,  Nempe  ad  ultimos  morbos  ultima  proribs  rettfe^ 
dia  maxime  udcfetut  in  Erafiftratum  probet  Galenus  ex  hoc  aphorilmo,  quandoij  j 
fumrios  curationem  efle  incohandam,K  non  femper  a  minonbus.  Cicero  quoeg  hunc 
fere  aphorifmirrn  in  exemplum  duxit  primo  Officiorum  hbro,  ubi  docet  quatenus  pe^ 
ricula  uiro  forti  (ufcipiefida,inqiuens;Quapropter  in  adeundis  periculis, cofuetudo  imi 
tanda  medicorum  eft,  qui  leuiter  segroGntes  leuiter  curanngrauioribus  autem  morb» 
periculofas  curationes  8£  ancipites  adhibere  co^ntur- 

Er<i£ 1«  Jij(«7r«*£  iir  «xgiUsliu  t^alTina.  ideft.  Ad  extremos 

mdrbos  extremae  exquifite  curatioes  optimg  funt.]  Per  morbos  extremos  acutifsimos 
mtellige,  K  qUO  ad  Uehementiam  fui  X  uelocftatem,^  quo  ad  fymptomata,qui  breui 
finire  debent .  Vnde  X  a  Philotheo  chcinir :  vta-hiu^a  atrif,  lufnjia .  gj,  ** 

xsiy  ofUT^Kf  ^  roiriM  LivH<n\j.\<ryf.i;  tvn  kfecvaiu.  aicl/v  cAmme  «<nri<u.  ^«T/ 

Tistti  (Sj/  cvt/  ini/  £j'na  vomiidmy-  iliK’  es  «xgijBetui,c^  (Jsp  ^ 

•»i«,oTi «o-fii*  J^iTtluohvs.^HtHVCuJtvLicttTrayiiyM^evrusih: 

eiriice  sntfitAajIS»,»  TfH^hy.  ideft.  Extremi  morbi  peracuti  funt,  quonim  in  morbo  acu 
tioreffl  mOtUffi  excogitare  no  hcet.  Extremae  igtur  curationes  fine  ui(Sus,fimt  inefe; 


fumere.  Galenus  inteUigt  per  cti 


nrget,Kfi<  „  . 

ad  fummum  agenda  eife  quae  conuemunt  in  his  extremis  morbis,  quonia  non  dantto 
ducias,fed  opus  eft  accelerare  pr*fidia:ne  aegri  prius  morte  pracuemantur  quam  remer 
dtjs.Intellige  uero  per  praefidia  dia  potifsimum  quae  per  iridum  fiunt, quoniam  iri  prae^ 
cedentibus  X  fequcntmus  aphorifmis  de  iricSu  uerba  facit  Hippocrates .  Ei  uero  ^od 
i  nonnullis  dicitur.  Superius  Hippocratem  dixffle, corpus  ad  extremum  euacuarf  non 
debere ;  ideo  nec  extreme  tenirilsimo  uieSu  uti  conuerrit,  ReIpondemus,nec  opus  efle 
tam  diu  tenirifsimo  iridu  im',  quod  corpus  ad  extremum  inaraatur. 

Quae  nero  a .  recentibus  dubitanmr.  An  in  acutis  morbis  competat  tenirifsimus  ub 
<flus,St  an  in  acutifsunis  conueniaufacile  diflbluunttir;  nam  in  aliqiribus  acutis  conUei 
nit,in  aliquibus  non  conuemtin  peracutis  em'm,8^  exade  peracutis  conuenit .  In  alijs 
qiri  fimpliciter  acuti  dicuntur, uel  ex  decidentia  non  conuemt. 

GALENVS 

Extremos  morbos  nominauit  Hippocrates  iiimmos,uItra  quos  no  fiint  alij. 
Quare  pracci^inn  ipfis  fieri  exqmfitifsirnam  curationem,  X  iridum  pariter  adhu 
beri  tenuifsimum.  Eflent  autem  omnino  morbi  hmufcemodi  peracuti. Vnde  fequetan 
fubiungens  aphoriimum,ait. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, qiri'nam  morbi  ab  Hippoaate  extremi  noimnantur :  Uli, 
Inquam, qiri  funt  fummi,fdlicet  in  acutie  X  in  fymptomatum  fatuitie. 

s  E  c  V  N  D  o  docetjHippocratem  prsedpere  in  his  totam  curationem  exquifitiisi'’ 
mam  fieri  debere,  X  eam  irideUcet  qux  per  uidum  fit 

Quod  legitiir,  Qtiare  prat^it  in  ipfis  fieri  exqirifitffsimS  curarionem.hic  deeft  partf 
ciria  Tofaminam  legi  debet, Exquifiufsimam  totam  curationem.  Grxee  enim  eft,  )|S“ 

Quod  etiam  leg'tUr,Et  uidum  pariter  adhiberi  tenuifsimum. Gratce  eft,  Ksti 
«  tUu  JiiuTM  ideft,Et  uidelicet  iridum  tenuiisimum. 


Tertio 


APifditisMVi  VII 

tertio  dicit,  hos  morbos  qut  extremi  funt,  efle  peracutos, uel  ^(fte  peracu/ 
to$>quos  recentes  perperacutos  uocMKde  quibus  flatim  dicet^ 

APHORISHVS  VII 

VBi  morbus  peracutus  efl:,ftatim  extremos  habet  labores, K  extreme  te-' 
nuifsimo  uidlu  utendum  eft :  ubi  uero  non,fed  pleniorem  uidlum  cotltin/ 
git  adhibere, tantum  cibi  indulgedum  eft.quanto  morbus  extremis  eft  mollion 

BRASAVOLVS 

H  V I V  S  aphorifmi  rationem  ati^  feriem  colligere  poteris  apud  HippoaatenI  in 
libroDe  rarione  uidus  in  morbis  acutis.  Eft  autem  aphorifmi  fententia  haec:  In  peta/ 
cutis  morbis  'a  prindpio  extteme  tenuifsimo  uiiflu  Uti  imortet.  Hoc  probat, quoniam 
peracutus  morbus  ftatim  habet  extremos  labores ;  ideft  ftatim  habet  lummum  tnorbi 
wgorem,quem  flatum  uocant,in  quo  Cibus  fubtrahendus  eft, potius  quam  addendus, 
imoCut  Hippocrates  in  fecimdo  Deratione  uidus  in  morbis  acutis  libro, docet)  fein/ 
per  de  fubtradhone  potius  cogitadum  eft,  quam  de  additione,  Profequitur  Hippocra/ 
tes,ubi  morbus  peracutus  no  eft,extrcme  tenuifsimo  ui(!hi  uti  no  debemus,  fed  opus 
eft  pleniorem  uitfhim  adhibere.  At  qm'a  morbus  qui  non  eft  peracutus,ad  uarios  ter,^ 
minos  finire  poteft:nam  uef  eft  fimpliciter  acutus,ucl  acutus  ex  decidentia,  uel  diiitur 
nusjSC  inter  diutinmos  etia  gradus  afsignari  poflimcpropterea  certam  uitfius  formam 
non  dedit, ubi  morbus  peracutus  non  eft:qiria  morbi  uarijs  temporibus  liimmii  uigo/ 
rem  queni  ftatum  uocant,habent.  Dixit  igitur, Quum  pleniori  uidlu  uti  opus  erit,m 
tum  dbi  dare  oportet,  quatum  mdes  morbum  a  fummo  uigore  diftare.nempe  in  fom^ 
mo  uigore  femper  iiibtrahere  oportet ,  His  autem  aegris  plus  abi  dandum  eft,  quibus 
fummus  Uigor  diftans  eft:quibus  autem  minus  diftans,his  minus  cibi  dandum.Itaque 
generalem  canonem  eflin^t  Hippocrates;Summus  uigor  is  eft, qui  de  cibo  exhiben/ 
do  SC  fubmouedo  indicium  tribuiuubi  fit  propinquus,  cfljus  etiam  minuendus,  ubi  te^ 
motus, audendus.  Haec  eft  aphorifmi  fumma, 
oav  lAr  oi/if  iwr>fv  v  vimft*.  ideft,  Vbi  igitur  morbus  peracutus,]Legeilda  eft  par/ 
ticiila  Ig(tur,ac  fi  ex  praecedente  aphorifmo  hoc  inferat.  Galenus  intelligit  peracutum 
morba ,  qui  inuafepte  dies  terminatur, uel  in  tertio  fit, uel  quarto,uel  quinto,  uel  ipfo 
feptimo .  Philotheus  ucto  dicit,  hscioIv  vomtue  latAs  a»  nnpiteiiJ 
ideft,Peracutum  morbum  illum  uocat.qui  in  quatuor  diebus  fimt.  Alias  a  Galeno  hic; 
exadle  peracutus  uocatur.Oribafius  autem  hoc  modo  ad  praecedente  continuat.Poft 
«aquam  abfoluif  fermonem  Hippocrates  de  teniri  tridu,inquiens,  Peracutos  morbos 
tenui  iiidlu  8f  exquifitifsimo  curarfneceiTe  habuit  differentias  jgritudinum  dare.  Acu 
,  tx  dicuntur,  qtia  fimunt  quartodecimo  die;  aut  fi  multum, ufq?  ad  mgefimumprimum 
diem  durant  Acutifsimx  uerb  sgritudines  funt, quae  quarto  die  foluutin-,uel  etiam  oe 
ddunfaut  fi  multum,ufqi  ad  feptimum  diem  perdinant  de  his  loquitur  hic  Hippoaa 
tes,quos  peraaitos  uocat 

,  avtUk  m  ^  ideft,Statim  etiam  extremos  habet  labores.  1  Ift 

praecedenti  aphorifino  Galenus  extremos  morbos  illos  uocabat,  ultra  quos  non  ftmt 
tdij  in  acutie .  Nunc  uero  quod  ab  Hippocrate  didtur  extremos  labores,  a  Philatfreo 
«xpomtur,  m  fityisa  i^i«rvi«r,<rvj-io5rar.  fdeft,Magna  fymptoma 

te,ut  uigilias,animi  defedus.K  Galenus  per  labores  uel  accefsienes  uel  fymptomata,; 
quae  Leonicenus  interpretatur  cafus,intelligit;nam  hoc  genus  morbi,ftatim  in  uigord 
wQiiod  nihil  aliud  eft,  quam  effe  in  labore  extremo  SC  in  fymptomate.Proptcrea  ab 
Oribafio  didtur,  Statim  fummi  labores  fetig3t,hoc  periculofi  SC  graues  caftis  urgent. 
Haec  amm  particula  Statim,  ut  Philotheus  didt,  fignifi  cat  -ri"  i§yLu  ®  ^ 
■jpio-ip «& «vy  vi<rxiut,i0i Tirisiif  niyv 

e»  mvit  l*  riruy  i  </ltcJyv<ti<rit  <iI»Asv-7tu.ideft,Temporarium  prih/ 

dpium  in  tribus  diebus  uifum .  In  qmbus  iginir  peracutus  morbus  in  his  ufque  adf 

tres  dies  extremi  labores  fiunt,8f  ex  his  iudidum  offenditur. 


K(tt  7b  Et  extreme  tenuifsijno,,a, 

neteflarid  iff^HiTiw  eft.]  Leom'«nns,ueI  librarius, prxterijt  illam  particulaitrjN^ 
ce(rarfd:qii*  tamen  in  omnibus  Grtecis  codicibus  inuenit^.  Hic  autem  uidiiii  cft; 
nihil  peihtus  dare :  unde  a  Philodieo  dicitur,necel&ium_eire  himc  uittom  extretnb 
tenuifsimaiquoniam  ^  «•?«?!»('  «fnf  «r  *  vom/ta,  (2!  o 

w  Tiwitjw  ^inyKsfi,*  cftcT.  o'  ^jov©-  SXsj 

ideft,  Intra  quatuor  dies  morbus  difcedit,a:  teger  poteft  quatuor  diebus  integra  ino 
diam  ferre,  uel  quomam  ipfum  tempus/timmus  mgor  eft.Oribafius  uerd  didt,  esore 
me  tenuifsimo  uicflu  uti  oportere,ideft  aqua  calida.deindc  caufam  afFert,inquies:Sed 
fi  multu  occupata  eft  natura  ad  agonem  K  pugnam,  hoceft  CTif«n,8:  multus  fetuor 
^  in  jtOjtunc  fi  dederis  aliquem  cibum  3cgroto,iam  non  ob  nitraum  feruorem  nant 
tK  concoquitur:  necp  iiirtus  aut  corpus  angmentatur,fed  potius  inimica  8d  contrarii 

fit  JEgritudo,magis^  intenditur  febris.  ^ 

ideff,Vbineronon,(ed’prenforem:inf 
(Sirni  contingit  adhibere.  ]  Hoc  eft, ubi  morbus  non  fit  peracutus, fed  autfimphdtef 
acutus,aut  ex  deridentia  acuras,aut  diutumus;in  his  enim  indigemus  plenioriuicfiai 
non  quidem  uidiu  pleno  qui  fanis  conuenit ,  fed  uidii  qui  fit  amplior  quarti  extremi*' 
tenuifsimus .  Oribafitis  exprimit  hunc  uitftum  effe  aemorem  ptifanx  aut  halicat  aut 
uitella  ouorum. 

Tso-sCtop  cSf  i  viv<r&'  -fSr  Jdrj^TWji  s.ideftjTail/ 

tum  cibi  indulgendum  eft,quanto  morbus  extremis  eft  mollior.  ]  Galenus  hoc  mo/ 
do  exponit;Quantum  diftat  afummo  uigore, tantum  cibo  indulgendum  eft. Tamen 
poflet  8e  hoc  modo  intelligi,  quanto  morbus  eft  mollior,  ideft  mitior  extremis  mor/ 
bis,fcilicet  peracutis,  tantum  ribi  indulgendum  eft.QiiamfententiamPhilothensfe/ 
quitur,inquiens:Tantum  cibi  indulgedum, quantum  morbus  ab  extremis  abeft,  ix/ 
•jisi  ^  ttxfti!,»  •fS'  ideft, Hoc  dft,a  fummo  uigore, uel  ab  acutis. Vel  dicere  poC 
femus, quod  extremos  morbos  diuturnum  uocet,&  peracutum.fenfusij  fit,Tantuni 
cibi  indulgendum  eire,quant5  ab  his  extremis  morbus  euariabit,EthscHidetnr  effe 
Oribafif  fententia,qui  dicit,  C^antum  morbus  leuior  efttideft  quantum  acuttfsimus 
m«rbU's,qUi  finitur  quarto  dieaurfeptimo,ab  eo  qui  finitur  quartodedrtiOautuigo 
fimo,82 (fi  rtiultttmluigelimofepfimo :  tantum  renuis  uidhrs  a  pleno  diftabif.  Tameit 
hsc  non  uidef  effe  Hippocratis  fententia,fed  potius  illa  qua  i^erius  explicatrirtius. 
In  noftro  antiquo  contextu,Se  in  alijs  multis,  in  huiUs  aphorifmi  fine  confeqUdi* 
aphorifmus  fcriptus  eft.Nos  fuperflue  poni  arbitratnUf. 

Recentes  interpretes  ob  praue  interpretatum  contextum ,  hanc  conclulloriemal» 
Hippoaate  fieri  icimt,In  omni  aegritudine  ultima  (ut  eorum  uerbis  utar)  Se  conti/ 
nua  nocumenta  caufante, oportet  Uti  diaeta  fenUifsima. 

Galenus  irt  fine  primi  libri  De  diebus  decfetorrjs,  hunc  aphorifmS  integre  expo/ 
nit,inquies:Quum  enim  tnorbus  peracUtus,ftatmi  etiam  extremos  labores  habe^iii 
quo  tenuiisima  uidhis  ratione  Utendum  eft :  qUum  aUtrin  fecus  eft,pauld  pleniorent 
uitSttm,  tantum  admittere  cortuenit,  qUanto  morbtis  extremis  inollior  clmerttiOB^ 
fif.Exfrema  ftatum  morbi  appellat,  fiquidem  peracUtu  quo($  morbUm  extremos  liJ 
bores  ftatim  habere  dicit,hoc  eft  accefsioncs  Se  fymptomata.In  fecUndo  etiS  De  die 
bus  deaetorijs,hunc  cafirni  ponit  GalenustAdulefcens  iam  quis  ualido  morbo  cor/ 
reptus  eft,qui  in  primo  quatemione  difeutietur.  Aphorifmum  in  hoc  maxime  illum 
imitandum  puta, quum  peraemus  morbus  fuerit,ftarim  etia  extremi  dolores  adfunt,s 
tenuifsimo  omnium  uidu  utendum  eft,nec  alimetum  quoduis  huic  adhibueris,  nec 
melicratum,aut  huic  flmilefimd  etiam  ab  aqua,quanta  potes  abftinere  iubeto.Poft/ 
ea  fequitur;Hunc  ipfum  adulefcentem  ubi  feptimo  die  crifim  habiniruftatueris,patf 
Iulum  praedieSam  uidhis  ratione  immuta,  uel  meliaatum  exhibens,  uel  aliam  hniuf/ 
modi  quandam  potionem  morbi  natura  femiliarem.  Ex  quibus  etiam  colligerepo/ 
tes,modum  exhibendi  uicllum  in  his  morbis.  Sed  omnia  accepta  funr  ex  libro  De  irf 
,  ™9*is  aaitis.  Galenus  uerd  aphorifmum  referens,ubi  hic  Hippocra 

tes  labores  dicit,dolores  refert.Id  uero  in  caufa  eft,quia  Grstei  eode  uocabulo  ad  do 

lore» 


forts  &  labores  Cgnificandos  utuntur.  Adeft.Si  in  fine  fecundi  libri  De  diebus  decre/ 
torijs, huius  aphorifmi  fententfa:&  intelligit  morbos  in  feptimo  terminanctosjUel  bre/ 
uiorifpatio.  Idem  Galenus  circa  meditnrt  odlaui  libri  Methodi  medendi,quum  dia/ 
triton  reprAeridifTetjin  hsc  uerba  prorSpitdllud  prius  aeflima  quod  Hippocrate  mo 
nuitjhomo  alias  ingemo  maxime  philofophico ,  (^lum  in  acumine  niorbus  cft,ftatim 
tum  ulthnos  labores  infert,tum  tenui  ad  ultimu  uirtu  neceffe  eflruti :  iibi  uerd  non.fcd 
licet  hberalius  abare, tantum  eft  de  ultimo  remittedum,  quanto  morbiis  ultimis  eft  mi/ 
■tior.  Labores  nam^  didt, omnia  qusc  hominem  ofFenduntiiilrimos  uerd  maximos,  qua 
les  utique  in  iummo  uigorefiimt.  lubet  autem  referuari  in  id  temporis  fummam  indhis 
tenuitatem:nihil  profeao  docens  diuerfum,ab  eo  quod  alibi dixit^ Quum  in  fummo  irf 
gore  morbus  eft,  tum  uidhi  uti  tenuifsimo  eft  necefle.  Ex  his  uero  Galenus  inferre  uo 
luit,  h  morborum  imtijsjfummum  morbi  irigorem  prsmderi .  Tutp  fi  in  omnibus  his 
-locis  Galenum  fpedhbis ,  per  Extremum, morbi  uigorem  intelligere  cognofceslideft^ 
'ftatum  ipfitm,  in  quo  funt  extremi  labores  8C  facirifsima  fymptomata ,  Si  rauone  cirius 
totauiiSus  ratio  ordinatur, Si  quod  morbi  tempus  medicus  ftatim  in  principio  ciiratio 
nispracnouifTe  debet, . 

GALENVS 

S  icuri  extremos  morbos  fummos  nominauit,  ita  Si  nfic  extremos  labores  fimmios 
appellatilabores  autem  uel  accefsiones  uel  fimpliciter  cafus  uniuerfos.Etemm  ao 
,ceisiones,at($  omnes  fimpliciter  cafus  maximos  pofsidet  morbus  peracutus,  flarim  in 
primis  morbi  diebus :  nam  in  ipfos  ftarim  morbi  incidit  uigor,  qiri  nihil  aliud  eft,  quam 
morbi  in  cafibus  fummum ,  Et  qiiidem  morbiis  ille  eft  peracunis,  qui  ftatim  in  fitmmo 
iiigore  confiftit.  Statim  autem  eft  intelligendu,  circa  primos  quatuor  dies,uel  paulo  ul/ 
teritis .  Idcirco  autem  extreme  teniuter  ludum  adhibere  conuerat,  quoniam  ilidus  te/ 
nuifsimiis  morbis  iam  confiftentibus  eftneceflarius,queadmodinn  docuit  in  libro  De 
,uidu  acutorinn,K  in  hoc  ipfo  aphririfmo. Confiftit  autem  morbus  peracutus  ftarim  in 
-primis  diebus.  Quod  autem  fit  rationi  colonum  in  morbi  uigore,tenuifsimo  uti  uidu, 
jahbi.eft  ahobis  plemus  oftenfum.  Nimc  id  tantum  dixiflTe  fat  erit, quod  fi  qiris  propter 
inflammationes  uel  febres,  qu*  a  morbis  acutis  funt  infeparabiles,  qirifpiam  neretur  ef/ 
fetu  dignum  afferre  alimentum,  hoc  ipfirni  morbo  in  fuo  uigore  confiftente  magis  ue/ 
f  ebitur  facere.T unc  enim  phlegmafiat  maxime  exiffut^  ut  ipfe  inqiut  in  libro  D  e  uidu 
aciitorum,fiue  quis  per  phlegmafias,  uelit  intelligere  illas  qiiat  proprie  dicuntur  inflam 
«lationes,  flue  etiam  libeat  febres  una  compledi,  (ecundum  antiquam  uocabuli  acce/ 
prionem.  Accedit  ad  haec, quod  melius  eft  naniram  permittere  uacai  e  circa  morbi  co/ 
dione,morbo  in  fuo  lugore  conftftente,nccg  diflraliere  ipfam  ad  cibos  recenter  affiim 
ptos  conflciendosihac  qiudem  rarione  quum  morbus  confiftit, uidu  tenuifsimo 'opOr/ 
:tet  imVHoc  ergo  fuppoflto,in  altjs  morbis  qui  fiiurn  irigorem  liint  pofterius  accepniri, 
non  licet  afferre  ftatim  ab  initio  tenirifsimu  iridum .  Nam  prius  homo  morietur,qukm 
morbus  in  irigore  coftftatln  ^ribus  uerd  morbi  uigor  ftarim  futurus  eft,hoc  eft  in  pri/ 
mis  quatuor  diebus, in  his  poluimus  iridu  extreme  tenirilflmo  uriiquum  uero  etiam  ui 
res  toleret  inediam  omnimodam,8i  folius  melicrati  exhibitionem,  &  ptifan*  fuccum, 
paucum  omnino, licet  adhibere.T afls  quidem  eft  tenuifsimus  mdus.  ^iri  uero  hoc  mi 
nus  tenuis  exiftit,quem  etiam  plemorem  nominauit, illis  eSuenit  morbis  qui  pofterius 
jn  fuo  debent  uigore  CDnftftere,in  quibus  prpeipit  tantum  a  iridus  temritate  declinare, 
quantfi morbus  ab  extremis  rccedit,hoc,dl  a  irigore  fummo.  Hoc  em'm  proximo  exi/ 
ftentc,pauld  pleniorem  iridum  afferemusriongius  uerd  diftante  plus,8^  quanto  tardo 
rem  fore  fumrau  morbi  uigorem  expedabimus, tanta  iridus  figuram  comutabimus, 

BRASAVOLVS 

■  PRIMO  Galenus  docet,  Sicuri  in  praecedenti  aphoriftno  extremos  morbos  flim/ 
mos  maximos  nominauitrita  in  prffenri,labores  extremos,fummos  K  maximos  uo 
eat  .  Intelligit  uero  per  labores, quos  Graece  mvxi  dicit, uel  ipfas  accefsiones,uel  fim/ 

E"  ■  r  omnia  fymptomata,  quae  a  Leomeeno  cafuS  uocantur.  nam  peractims  morbos 
primis  diebus  maximas  accefsiones  habet,SC  omnia  fymptomata  funt  maxima, 
nec  iftud  mirum  eft,  qlionia  idfm  morbus  ftatim  eft  in  uigore ;  uigor  autem  nihil  aliudL  - 


1 


,0  libri  frimi 

eft.qiwmfiimmummotbuminfymptomatibus.  ..Vo.  ■ 

(>iod  legit,  Sicuti  extremos  morbos  fiimmos  nommauitjegmdu  eft,  Sicmi  priiB 
exttemos  morbos, maximos  nommauit.Nam  Grtece  eft,  vui, 

Etquodfeqiutur,Laboresfummos,Graccecft  snWtcft 

i.ij-iW.ideft,laboresextremos.  ...  j  ' 

Quod  etiam  Iegitiir,Nam  m  ipfos  ftatim  morbi  incidit  mgor. Verbum  IncidiqG» 
ideftcoinddit.  „  ^  r  ■ 

S  E  C  V  N  D  o  docet,  morbum  peracutum  illum  efle,  qui  ftatim  in  luo  uigore  confio 
ftitOpus  uero  eft  mtelligere  Statim ,  ideft  circa  primos  quatuor  dies.  Vel  paulo  ulte,» 

rius.fcilicet  ufque  ad  feptem. 

tertio  docet,  in  his  morbis  ftatim  iriiftum  extreme  tenuem  adhibendum,quiii 
uidhis  hic  morbis  in  fummo  uigore  cqnfiftentibus  conucnit ,  ut  in  locis  citatis  doetrir. 
Morbus  uero  peracutus  ftatim  in  primis  diebus  in  fummo  uigore  eH-Qt?  uero  in  mor 
bi  uigore  uiiSu  tenuifsimo  uti  oporteat,  alibi  fdlicet  in  libro  D  e  uitSu  acutorum,  a  Gai' 
leno  demonftratum  eft. Sed  nunc  iftud  prtefeire  faris  eftifi  ob  inflamariones  uel  febre% 
qux  h  morbis  acutis  femper  infeparabiles,  quifpiam  dubitet  afferre  alimentii, tanto  ma> 
gis  dubitabit  morbo  in  fuo  uigore  cofiftdite;  iiam  ninc  phlegmafiae  porifsimum  fiunt, 
ut  Hippocrates  in  libro  Deuiiftu  acutorum  dicit.  Vel  ergo  per  phlegmafias  proprie  ijv 
flammariones  intelligatiuel  fimul  etiam  febres  feamdum  anriquam  uocabuli  acceptio/ 
nem,nihil  refert.  Adde«p,quu  morbus  in  fuo  uigore  eft,mehus  eft  permittere  naturam 
circa  morbi  codtionem,  necp  illam  diftrahcre  ad  cibos:  unde  hsce  eft  ratio, cur  tenuilB/ 
mo  uidhi  uti  oporteat  morbo  iam  confiftcnte. 

Quod  legitur,  Qiiod  li  qiiis  propter  inflammationes.  Illa  particula  Qttis,uacat.nam 
ftatim  additur  C^iilpiam .  Et  illa  particula  Inflammationes,  Gratce  eft  .  Dc 

phlegmone  autem  in  altjs  libris  ubertim  egimus. 

(^od  etiam  }egitiB-,Vel  febres, quat  a  morbis  acutis  funt  infeparabiles .  Graece  eft» 

«  rav)  TSttf^v!  tcyaeisxt  ■fS'  ifiuy  ideft.  Vel  febres  morborum  acutorS  uv 

feparabiies.Hic  dubium  incidit, quomam  indetur  a  Galeno  dici, morbos  acutos  infepa 
rabdes  febres  habere.Ideo  acutus  morbus  abfque  febre  inueniri  non  poterit,  tamen  in 
quinto  libro,aphorifmo  trigefimo,nonnullos  acutos  morbos  abfi^  febre  refert,  ut  co/ 
mirialis,apoplexia.Reip6demus,a  Galeno  fimpliciter  non  dici, morbos  acutos  omnes 
infeparabiles  febres  habere,fed  aliquas  elTe  febres  ab  aliquibus  infeparabiles, 

<^iod  legitur,Timc  phlegmafiae  maxime  exiftunt.Nofter  antiquus  codex  in  prima 
ledbone  legit  <fiAt}/(/«OTi«,ut  etiam  facit  Aldinus.In  fecunda  uero  habet  S^iixcim,  ideft 
caliditates  K  incenfiones.Quam  didionem  reprobare  non  audeo:tamen  5C  phlegma/ 
fiae  non  a  pituita,fed  a  phlegmone,ideft  inflammatione  atep  accenfione  dicuntur, 

Qiiod  etiam  linitur.  Ad  cibos  recenter  affumptos  conficiendos,Hgc  particula  Con 
fidendos ;  Graece  eft,  nsf^yxiiiaii ,  Integra  enim  Graeca  feries  haec  eft,  tLu  ttjn 

Q_v  A  R  T  O ,  his  fuppofitis  qu*  pradida  funt,in  alijs  morbis  qui  non  funt  peracti/ 
ti,fcd  fummum  irigorem  pofterius  habent,  ftatim  in  principio  tenuifsimus  iridns  adhb' 
bendus  eft:  quoniam  prius  morietur  cum  hoc  uidu,quam  pofsit  ad  fummum  umorem'  ' 

peruemrc.Sed  quum  morbi  uigor  primis  quatuor  diebus  fit,  poflumus  uti  uidn  extre/  : 

me  tenuifsimo.  Si  fi  irires  fo-ant,  omnimoda  inedia,  folius  melicrati  exhibitione,  K  | 
pauco  ptifanac  fucco,qiua  hic  eft  tenuilsimus  uidus,fecundum  quod  uires  expetent.  > 
Quod  legitur,  (^um  uero  etiam  lures  tolerent  inediam  omnimodam,  hac  partierf* 
Vero  eti3m,fuperfluae  funt, Graece  eram  eft,  jraoTsAsMd 

eft,Qiium  uires  tolerent  inediam  omnimodam.  At  quum  deuocabulo  «md*.  fuperius 
ab  Hippocrate  &  Galeno  mentio  fada  fit,&;  deinceps  futura  fit, fcito  «enixu  elleine/ 
tfiam ,  OTiTsf  uero  Grad  illos  uocant.qui  appetetia  carent.  Vnde  Galenus  in  primum 
librum  Epidemionim  Hippoaatis,fedione  ui'gefimanona,inquit.  Appellant  Gred  ap 
petentia  carentes  qui  cibum  non  fumum  kmeis ,  qui  uero  oblatos  faftidiunt 
Ula  edam  parnaila  Licet  adhibere, uacat. 

Q,v  1 N  T  o  docet,  Iridum  tenuifsimo  minus  tenuem,quem  pleniorem  uocauit,illii 

morbis 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  II  i  fi 

morbis  couenire,qm  (mim  uigorem  poftcrius  habebunt,in  quibus  iiibrt  tantum  a  iii' 
<aus  tenuitate  declinare,  quantum  morbus  ab  extremis,  ideft  a  iiitntno  uigbre  recedit, 
nam  fi  cito  fummus  uigor  futurus  fit, non  tame  ut  in  peracutis, Utac  tiiiaum  paulo  ple/ 
niorem  dabimus.fi  tterd  longius  diftet,magis  plenum  dabimus:K  qUMto  fummus  Ut/ 
gor  efl:  tardior, tanto  ui<5us  ngiuam  ad  magis  plenum  commutabimus. 

°  "Quod  legitur,Longius  uad  diftante  plus.hatc  parucula  Plus,  Grxce  eft  «c^» 
id^  magis  plene.  -,,0  ■  •  ,  . 

'  Sed  tii  hic  forte  dubitabis,  quia  plerabre  mtSum  his  qiri  pofterius  confiltere  debbhf, 
Exhibendum  pra:cipiat,at  plenus  uitSus  is  eft  qui  non  foliim  uires  feruat,fed  etiam  au/ 
get;  Verum  nullus  eft  morbus,in  quo  uires  augere  oporteat :  Igitur  nec  uiiftus  plenus 
adhibendus.Rcipondemus,in  hoc  loco  non  intelligi  intSum  plenum  iit  fuperius  feci/ 
rnus,fed  comparando  ipfum  ad  tenuem  &:tenuifsimum;  ' 

"  Dubitant  recentes  an  ftatus  fit  qu3  fymptbmata  faeuiora  fuerint .  Diftinguunt  ipfi 
ftatiim  quo  ad  materiam,  SC  quo  ad  iymptomata,  quam  diftincaionem  noi  abfurdatn' 
^e  putamus,  quia  teporamorbi  fymptomatafaciunt,  dC  in  omni  morbo  in  ftatu  fem/' 
per  funt  fteuiora  fymptomata,8f  in  laterali  morbo,  SC  in  quocunc^  altero.  Intelligb  au 
tem  ftatum  quo  ad  materiam  ( ut  eorum  more  loquar)  uel  quo  ad  morbum, efle  etiatn' 
ftatum  quo  ad  fymptomata. 


Q> 


APHORISMVS  VIII 

Vando  morbus  in  liio  uigore  coftitcrir, tunc  uitftu  tcnuifsimo  utendum  eft* 

BRASAVQLVS 


'ANTI  QV I  interpretes  in  huius  aphoriimi  ordine  diflentiuqnam  aliqui  praceden 
ti  iungebant,alij  feorfum  faibi  uolueruntjtame  quicqiiid  fit,  cum  Galeno  dicamus  eflb 
parte  quandam  artis, qua  indum  conueniente  adhibere  docetDitSum  eft  em‘min  prg 
cedenti  aphorifmo,ubf  morbus  gacutus  eft,ftatim  fummos  labores  habere, ideft  ftarim 
efle  in  uigore,ideo  tenuifsimo  uicftu  utendu.  At  ne  qiris  putaret  folu  elTe  ufum  tenuifsi 
miuitfiiis, quando  morbus  peracutus  eft;  propterea  in  omni  mOrbo  regulam  quandam 
uniuerfale  proponit,inquiens.  In  omni  morbo  opus  eft  tenuifsimo  uitflti  Oti,(ed  non  iii 
omni  morbi  partetat  folum  in  ea  in  qua  eft  fummus  morbi  ingor,  tuc  enim  eft  maxima 
materia  pugna  cum  nattna.  ne  igitur  a  cibis  nanaa  impediatur, abftinere  oportet, 8fib 
himmelicranim  exhibedum  eft,uel  aliquod  fimile,quodnaturS  non  impediat  ,  (^ium 
igit  morbus  in  fuo  uigore,ideft  in  ftatu  conftiterit,tunc  tenlufsimo  uidu  uti  debemus. 
Hunc  aphorifinum  ad  uidius  rationem  pertinere  Oribafius  dicit .  uult  enim  ut  cogno/ 
fcant  medici,  non  folum  morborum  habendam  efle  folidtudine,  dC  pracautionem,fed 
&C  temponim  diftincftioncs  in  omnibus  affetftibus  prolpiciedas.Nam  omnis  agritudo, 
flue  tarda, flue  acuta  eft, quatitor  tempora  fua  habet, Inirium,augmentum,ftatUm,8£  de 
clinationem .  Atcg  id  Hippocrates  innuiKubi  non  eft  acuta,inquiens,aut  peracuta  fed 
longa,nqn  coerceas  agrum  a  cibo,in  initio,fed  dum  uenerit  ad  ftatum,tunc  ipfum  ab/ 
ftrahe.  Quod  fi  illiim  nolueris  per  initia  cibo  abftincre,non  poterit  per  uires  ad  ftatum 
uenire.In  ftatu  cibo  interdicito,ut  uacet  natura  ad  expelledos  humorcs,K  non  cobiib/ 
nem  ciborum.Hac  Oribafius.Philotheus  quocg  eandem  fentennam  fequi  uidetur  in/ 
quiens ,  ywoSte  wSt'  ■fS'  ymttcJmii  c  'iTnrdxfalm  c^At^^rai .  nsugei  A  sn  ■fS? 

7iKafillr,c(fx«  >  ,  ix/t» ,  i(ga  Tmgccxiui  (iSjf  tub  nn  ^  wajSatfSf 

«<^=074'e!  A&ra  </S  ^  ym}iyz«m.\TBa(l'u  m  cnia  vui 

Jkuet/tttaif  ouS  ^  to  «*(£?,««  « ifimi  «yaviCfnU,'7T&!  v>  viniix  mtyi 

f TpctplMJ,  yi^<pf<iva  mJl  *coiiiXT&‘ ,  iJiiftitiB  A -n&s  Tib  ,  iga 

A  msAii»  ?1  ayartfonWj  1^  mSi  Kio»//iw©' , 

pili*  *  13011$» ,  mwS^yes  yivirra  it!i  ideft,"Hic  de  morborum  temporibus  Hip 

pocrates  di(rerif,morborum  autem  tempora  quatitor  fimt,principium,augmenim,fta/ 
tits,inclinatio.In  principio  quidem, aitgmeto  pleniorem  cibum  adhibere  oportct,in 
ftatu  uero  tenuifsimum  non  crafsifsimitm,  qitonia  cibus  a  potentia  cocOqui  aptus  eft. 
Sfigitttr  inftatit  quando  nanira  conna  morbum  pugnat,  dbitm  pleniorem  prabueris, 
e  i  morbum 


morbum  neg!igit.  fertur  aut  ad  cibum, K  ob  hoc  defatigatimSi  uero  rurfas  cum  m(»v> 
b'o  pugnans  nutrimentum  defpexent ,  mcodum  nutrimentum  cum  morbo  coopeta,* 

tuTjideft  fert  fuppetias  morbo,  8C  illum  auget.  i  r  -■ 

Hic  aphorifmus  ab  Hippocrate  poft  principium  libri  D  e  humoribus, fiimi  poteft,; 
Aphorifmusuerd  in  omni  morbo  ialubri  intelligi  debet ,  quia  flatus  femperell  interi 
tempora  breuifsimus.propterea  uti  poffiimus  uidu  tenuifsimo,  ideft  uel  dare  melicra>^ 
tum,uel  nihil  penitus  ■  Non  autem  Ut  recentes  dicimt,  quod  intelligi  oporteat  tenuifs^ 
mum  ui<3um  quo  ad  alia  tempora,  quoniam  Hippoaates  Galenus,  quando  dicunt 
tenuifsimum  ui(!lum,eundem  ludhim  fecimdu  fuam  formam  femper  intelligimt.  Apho^ 
'rilinus  quocp  intelligitur  coftante  uirtute,non  quide  ut  prius,fed  paru  edam  debilitata,! 

Idem  aphorffmus  a  Galeno  refertur  in  odauo  Methodi  medendi’ ,  ex  quo  infetqii^ 
principio  ctiratiom's  noH  efle  probummedicum,  qui  morbi  flatum  non  coacuerit, fm/! 
md  81  in  decimo  Methodi  docet,  in  inirio  morbi  duo  fpeiSanda  efle,  a  qtubus  cibant 
confilia  petuntur,morbi  fummus  ufgor,  8C  aegrotantis  uires .  In  fecundo  etiam  Dera/ 
tione  uiiSus  in  morbis  acutis  libro  h»c  fentedoa  proponitur, 8C  Galenus  fetSiqne  deci> 
maquinta  interpretatur,inquiens:quod  in  aphoritmis  faipfit  Hippocrates,id  &  ih  prae 
fendarum  perfequinir,in  morbi  omnis  uigorc,f  enuifsimo  utendum  uiiUu  praecipiens. : 

OTIO»  Ji  mitaltv  a»  romiiit.  idefl.  Quando  morbus  in  luo  uigore  c6flicerit.]Hoc  efl,in 
(latu  8C  in  tali  tepore,a  quo  fi  recedat, inchnat,&:  efl  fumma  pugna  morbi  cum  natura. 

Toti  m  jjMiStiK.  idefl,Tunc  ui(3u  tenuifsimo  utedum  efl, 

qui  efl  ud  dare  melfaatum,uel  fuccum  ptifan3e,uel  nihil  penitus. 

GALENVS 

HIc  pariter  fermo  pars  quaedam  efl  airris,  quae  docet  uidhim  conuenientem  adhibe 
re, qui  a  nonnullis  feorfum  feribitur  per  uerba  ntifier  ditSa  j  ab  alijs  uerd  antece/ 
denri  annedlitur  aphorifmo,eo  modo  quo  antea  feriptus  efl.Docet  autem  nos,utcunqt: 
fcribatur,unam  &C  eandem  iriflus  ratione  antiquo  magiflxo  praecipiente :  Vbi  morbus 
in  fiio  uigore  confiflit,  uicflu  tenuifsimo  utendum  efl,  tum  propter  cafuum  magnimdi/ 
ncm,tum  propter  morbi  codbonem .  Nec^  enim  diflrahere  oportet  natura  ad  alteram 
nouam  cotfbonem ,  cum  eo  tempore  imi  humorum  noxiorum  codboni  fortiter  uacet. 
Si  haud  ita  multo  pofl  ipfos  fit  euiiSura.Sic  enim  oflendimus  dC  in  tradlatione  De  aifi 
bus.Nunc  uerd  de  his  tantum  morbis  fermo  tranfigfdir,in  quibus  omnfno,K  curatio/ 
nem,  di  ludhis  intendimus  ratione ;  hi  uerd  flmt  in  quibus  pofl  uigorem  fequftur  dedi/ 
natio.  Nam  quorum  fummum  uigorem  excipit  mors,in  his  parte  artis  utimur, quse  pro 
gnollica  nominatur,  id  quod  funirum  fit  praenirnaantes,  ne  enemus  rerum  noflro  ad/ 
feribatur  errori .  Haec  igidir  tibi  fit  una  indicatio  fumpta  ex  morbi  teporibus  ad  miSus 
rationem,altera  uero  a  uiribus  aEgrotantis,qnam  in  fequenti  docet  aphorilmo. 
ERASAVOLVS 

P,R  I M  o  Galenus  docet,himc  aphorifinu  efle  partem  artis,quae  docet  uidhim  coit 
«ementem  adhibere,  qui  llib  eadem  feriptura  a  nonnullis  praecedenti  aphorilmo  iungt/ 
tur,ab  alijs  feorfum  feribinn-. 

s  E  c  V  N  D  o  docetiqufcqmd  fit,uel  feorfum  fcribatur,uel  praecedenti  iungatur,un» 
8C  eadem  fpeculatio  ab  Hippocrate  praecipitur;  quae  ell,  ubi  morbus  in  irigore  fummo 
dl,ob  duo  tenirifsimo  uiAi  uti  oportere-unum  efl  fymptomatu  magnitudo,aliud  mor/ 
bi  codlio.qufa  fi  cibum  demus,natura  diflrahimus,qu^  diflrahi  non  debeat  ad  alteram 
nouam  co<aione,  quum  circa  humores  morbu  facietes  fit  occupata, 8i  cito  fit  euidhna. 

Quod  legitur,Docet  aute  nos  mcun^  fcribatur,unam  5C  eandem  iriiSus  rationem, 
Mtiquo  magiflro  jpraecipiente;haec  particula,ui(;ius  ratione,  legi  debeqfpeculationem, 
Graece  emm  efl  ^  n  «sit  i«it  «1i*(/  Sii^nue.  idefl  unam  8C  eandem  fpeculationem. 

Qiiod  etiam  legitur,Humorumnoxionim,Gra:ce  efl  noomt£^  yuinSv .  idefl  hu/ 

morum  morbos  facientium. 

TERTIO  docet, quod  in  libro  De  crifibus  fic  oflenditdehis  morbis,in  quibus  K 
curationem  8C  uiAis  intedimus  rationem:  unde  in  folis  falubribus  morbis  intelligit,8£ 
qia  ad  inclinationem  peruemunt.nam  hi  qui  in  llani  moriumur,debent  folum  nrxdid, 
8C  prognolhcan  ad  mortem,non  autem  curari,  ne  ignari  exiftimemur,fi  non  prxdixe/ 


yunus  fututam  mortem, K  morbum  ad  declinationem  non  periientunmi.  ' 

'  Quod  I^tur,  Nunc  uero  de  tjs  tantum  morbis  fermo  tranfi^tur ;  Grace  eft,  latr’ 
Uw  Jlthnm  m  nouiMttc  ■7£i  hiyty  ■aiu/r>i  mut^ev .  ideft,  De  ijs  uidelicet  morbis  fer 
mo  totus  perfectus. 

'  Quod  enam  legitur,In  his,partc,artis  utimur, qua  prognoftica  nominatur .  legi  de/ 
bet^  his  parte  artis  utimur  fola,  qua  prognoftica  nominatur.ubi  irides  deefle  particu/ 
|am  Sola.  Grace  emm  eft,  W  ii&yvusiKu  Parte  artis 

qua  ad  prognoftica  pertinet,folautimtn-. 

Dubitatur,Nimquid  agri  in  ftam  moriannir.  RelpondemuSj  Aliquos  in  augmento 
inori,aliquos  inflatu,  ut  alibi  Galenus  ientitmuUus  in  principio,  iiel  declinatione. 

D  ubitatin^aterea.  An  morituri  lint  Iblis  proghoftids  relinqUendi.Relpondemus, 
Amicis  Si  afmribus  pradicenda  mors  eft,imftea  miftu  regendus  ager.  Si  aliqua  parua 
jidhibenda,ne  a  medico  defertus  efle  irideanqiri  tamen  elegia  prafidia  agere  non  de/ 
bet,ne  illa  quidem  uerajSi  fuis  temporibus  adhibita, utilia  infamenir:  quod  k  multis  flt 
artis  ignaris,illam  in  derifum  protrudentibus,  quum  omnium  ptileherrima  fit  Sinecef/ 
faria.  D  emcf  infert.  Hanc  efle  unam  indicationem  ad  uidus  rationem  ex  morbi  tem 
poribus  lumptam.  Altera  uero  erit  ex  agrotanfas  uiribus,  quam  in  fequenti  aphorifino 
docebit.De  quibus  etiam  duabus  ad  uitSum  exhibedum  intentiombus,Galenus  uba/ 
tim  in  decimo  Methodi  medendi  libro  agit. 


COntedati  autem  oportet, an  ager  cum  ui(£lu  fuffidat  periiurarfejdonec  mor 
bus  eonGfl:at,&  nunquict  ptius  ille  deficiat,tlecpofsitcum  uitJtu  perdutare, 
uel  raorbusante  deficiacatque  hebetelcat. 

brAsavolvs 

,  N  E  P  V  T  E  s  aegro  morbi  ratione  cibum  unquam  exhibendum,led  folum  ratione 
uifium,ncmpc morbus  ut  morbus  eft, continuam  inediam  expoftulat-  At  quia  aeger  in 
hac  inedia' perdurareiiori  poflet,  ideo  fi  quid  adhibetur, eft  ratione  feruadarum  iririumj 
imde  hic  aphorifmtis  eft  fere  ommiim  horum  aphorifnjorum  modus  dC  ratio.mcmpe  di 
dum  cft,quato  morbus  eft  fummo  uigore  molliOr,  tantum  iricftui  addendum ;  didumij 
eft ,  In  peracutis  ena  nos  extreme  tenirifsimo  uidu  uti  deberelSO  in  uigofe,  teniriisimo 
«idu  utendumrunde  praedidos  aphorifinos  nunc  modificat,inqiriens,  Vidum  ratipne 
uirium  exhibendqm  efle,  nam  opus  eftpmrn'  morbo  coniedari,  an  «ger  quum  tali  ut/ 
du,  quem  cepimus ,  ufe^  ad  ftatu  perdurare  pofsit,uel  potius  fi  eo  uteretur  tridu, prius 
dc§ceret,noc  poflet  cum  iridii  perdurare,  uel  morbus  prius  drf ciat :  ideft  confidmre 
oj3ortef,an  ludils  pofsit  aegrum  ufeg  ad  flatum  fcruare,uel  non  feruaremarn  fi  ferUabiti 
morbus  deflcienfi  non  feruabit,  tamen  eo  uidus  genere  uti  uoIuerit,deficiet  ipfe  ajite/ 
quam  peniemat  ad  flatum ,  Oribafius  iiult  hoc  cognofeendum  efle  ex  urinis  atefe  ege/ 
ftiombusmam  fi  codj  fiint,cognofces  uirtutes  naturales  ualidas  eflejfimiliter  QC  pulTus 
fifuntforriores,  SCrefpiratlones  thoracis  rationabiles,  fcies  uirtutes  cordis  fortes  efle: 
Pari  mpdojlt  tnemOriam  uel  cogitationem  integram  habet  aeger,  uel  facillime  in  ledo 
mouenir,uel  furgit  fine  ammi  defedu,  cognofees  uiruites  anima  ualentes  efle.  Si  per 
hac  omma  dq)rehendes,poterif  ne  tolerare  morbum,an  non .  At  quia  fi  uolumus  uir/ 
tutes  nutrire,fimid  nutrimus  Si  hiimores ,  melius  eft  continere  uirtutes  Si  nutrire  affe/ 
dum  ufep  ad  ftatum,ne  ante  ftaftim  deijciattir  iiirtus :  iierbi  gratia.  Aliquis  domS  fuam 
nutantem  ftatirit  deijcere,  fed  artifices  qin'  hic  cohfulimtur,  mbrjcmnt  ei  fulcimmajatft 
ik  tuti  domurmtollunt,nam  iciimt  continere .  Sic'  itaque  K  medicus  debilem  naturam 
nutrit  cibo,Si;  fio  molitur  prafidia.  Hac  OribaCus.. 

W  *P  pcAoum  ,  8  hvmvv 

KWt ,  COraedan  autem  oportet,an  ager  cum  uidu  pdfsit  perdurare ,  donec  morbus 
“'gorem  perueniat.  ]  Cum  illo  fcilicet  iridtis  genere,  quod  ipfi  a  f>rinci/  ’ 


libri  PRIMI  ^ 

/ '  Kitt  fi*  Jiun.HH  »i«<r©- 

K‘tBouj<f^HcfiiX^  a#(tJ5Auoa7tu.  ideftjEt  niiitc[md  pnus  ille  denciatj&  non  pofsit  ciim  uiiilti 
perdinrare,tiel  morbus  ante  deficiat  atcp  hebetefcat:  quum  eium  poteft  perdurare  in  i, 
Io  mifhis  genere, feruandus  eftiquum  nonpofsit,  aliquid  addendum .  Philotheus  didt, 
quod  hic  aphorifinus  •miMw  Ixs  seMiw.  ^S*(»vq>ay  ilw  Auiiciay  V  Mciiut, 

e  Ilii  rtai-rlai  iuirc^HliO<rcu,liSi  iAiye^ficuTeii;ii/ 

ioac.  aSv  tiiiclimKtv ,  r>  /aSi  timiut  u^TreAi/  t^nqxauii,  tIw  Ji  Auitmti  agf^li^virett, 
v>  JiwiSlimt  lih  Aujx/ai/  lu/wyavlmSta  ijP  •ni'  ideft,Tiem  ha 

b6t  fentetiam,  Vires  cum  morbo  metiri  oportet, 8C  fiqiridem  has  ad  morbi  ^edem  fuf 
fidentes  inueneris,gqualiter,pauaim  mdKim  tenuiter  exhibere  poteris,  Si  autem  eco« 
trario,morbus  quidem  diu  fufficiens ,  Uires  autem  defidentes  plemus,  ut  uires  pofsine 
amt  morbo  pugnare. 

Dubitatur,  An  quandocg  ratione  morbi  pleniorem  uidhim  dare  conuemat.  Refpon 
demus ,  id  fieri  poffe  in  morbo  peftilenti ,  ut  dbus  humori  uenenofb  «iimus  nattoam 
fuara  pernidofam  remittat. 


Via  in  fuperiort  aphorifmo  tantum  iufsit  ab  eo,qui  extreme  tenuis  uidlus  nomi' 
V  ^natig  declinare, quato  morbus  mollior  exriteriqquam  fit  dus  uigor.nunc  m  hoc 
loco  alteram  adijdt  iutentionem,ut  quantitatem  declinatioms  exqmfite  nofcamus.Eft 
autem  hacc  intentio  uis  ipfa  tegrotantis,  cuius  gratia  nutrimus,  nei^  enim  morbi  caufa. 
C^um  emm  uis  ita  robufta  fuerit,  ut  iperemus  ^fam  pofle  perdurare  totS  tempus  in/ 
termcdium,uf(J  ad  iummS  morbi  uigorem,cum  tali  uidhis  forma, timcexquifitam  ha/ 
bebimus  declinatioms  (quam  diximuslquantitatem.  Quod  fi  imbecillior  extiterit,adij> 
ciendum  aliqirid  ui(5hni&  plemor  eft  adhibendus,  tantum  fcilicet,  quantum  natura  iqu 
becillior  expoftulat .  Qiiocirca  aliquando  in  ipfo  morbi  uigore,ubi  cafus  aliquis  inter/ 
ueneriqrobur  natura:  diflbluens,nutrire  cogimur.  Eflet  aute  hic  fermo  pars  totius  offe 
rendi  alimenti  ratioms .  Vnde  fi  quis, 8(  hunc  8C  priorem  atqi  fequentem  aphorifmum 
unum  fecerit,non  aberrabit.  Ego  uero  in  partes  fecans  expono, quoad  fieri  poteft, do/ 
dirina:  gratia  clarioris. 

BRASAVOLVS  ' 

p  R I M  d  a  Galeno  edocemur,in  hoc  aphorifino  alterS  intetionem  a^ci,ut  qitafi/ 
titatem  declinatioms  ui(Sus,exqirifite  nofcamus.  Intentio  uero  eft  uis  tegrotantis  ouiis 
gratia  nutrimus,  nam  morbi  caufa  non  nutrimus,  imo  potius  morbus  ut  morbus  m& 
cat  cibi  ablationem.  ' 

s  B  c  V  N  D  o  docet, quum  aegrotantis  uis  robufta  ftierit,ttt  Iperemus  pofle  perdur» 
te  uf($  ad  fummum  morbi  mgorem,  cum  iricftu  iam  coeptottuc  habebimus  pygnifiram 
uitSus  declinationem .  At  fi  uis  imbecillior  fUerit ,  aliqiud  mdiui  adijeere  oportet,  tatt*' 
tum^  adij  cere,  quantum  imbecillior  natura  expoftulat. 

TERTIO  docet,  quandoi^  in  fummo  uigore  exhibendum  efle  dbum  SC  nutrica/ 
dum,  quando  fymptoma  aliquod  fuperuenerit,robur  natura  diflbluens. 

QJP  A  R  T  o  dicit,«  hanc  fententiam  efle  partem  totius  ratioms  afierendi  alimen/ 
tum,  unde  putat  pracedentem ,  prafentem  8C  fequentem  aphoriCnum  pro  uno  accipf 
pofle,  &  continuari;tamen  ipfe  diftinxit  gratia  clarioris  doiSrin*. 

APHORISMVSX 

Vibus  igitur  ftatim  morbus  confiftit,his  ftatim  renuis  uidhis  adhibendas 
V^eftiquibus  uero  pofterius  debet  confifl:cre,his  K  in  ipfo  confiftcndi  tempo/ 

re, ac  parum  ante  illud  dbus  fubtrahendus,prius  uero  uberius  agendum,ut  aget 


BraSuev 


ApaoRISMVS  X 


BRASAVOLVS 

HIC  aphorffinus  eandem  fere  foitetiam  habet  cum  iDo,ubi  morbus  peraaitusdfj' 
Ihtim  extremos  habet  labores.tame  Galenus  notat, hunc  efle  umuerfaIiorem:quia  Sld 
mperacuois,hic  in  omni  morbo  fiiilphater  intelligif -Tamen  fi  confideremusjqufnan» 
fint  morbi  qui  ftanm  conCflant,  peracutos  efle  dcprehendemus:unde  ibla  eft  in  uerbis 
differentia,  qiria  hic  uerbis  ad  peracutos  non  fe  determinat  Hippocrates,quauis  re  fint 
ilh'  qui  ftatim  cofilhmnfuperius  uero  ad  peracutos  uerbis  8C  re  fe  determinat.In  diis  igi 
tur  morbis,  in  quibus  ftanm  a  principio  funinis  eft:  fummus  uigor :  in  his  etiam  ftatim 
bC  a  principio  tenuis  iiidus  adhibedus  eft.  Vel  intellig^us  inflmpliciter  acuds,ut  fen^ 
(iis  no  fit, Quibus  ftarim,ideft  primis  diebusffed  breui  tempore, ut  limt  fimplidter  acu/ 
ti ,  in  quibus  breui  tempore  ad  fummum  uigorem  pemenitur,  &  quibus  tenuis  ui<ftus 
competitmam  peracutis  tenuifsimus  eft  neceffarius,non  autem  tenuis,  Itai^  uniuerfa/ 
lior  erit  hic  aphorifinus,quam  ille  ubi  morbus  peracutus  eilDlis  uero  qmbus  pofteriusi 
(iams  eft  futurus,his  SC  in  tempore  conCftentij,K  parum  ante  cibus  fubtrahendus  eft„ 
ut  natura  tunc  maxime  occupata  circa  duas  materiat  codhones  non  occupetur :  mate/ 
tiae,inquam,peccantis  cibi,  fed.ante  fummum  mgorem  uberius  nutrire  debemus, ut 
seger  uf$  ad  hunc  fummum  uigorem  perdurare  poisit.  A  Philotheo^  hic  aphorilmUsi 
eodem  modo  exponitur, dicente;  'in  -rti  nsttiou  JjKhiyvrtxt,>^ 

-iH  S>ii  A  yt» 

bA’  reum  </*«  79  «k/m,  SJ  r/^KgJy  «ifl,  rena  Aio  »  ■jf idj/ 

vita  fl  «Kiex!,rittr^as,T)fiisty  itef^oriS^ue  <ftiWTW.Hsa  »  At/ne 
vst^'imnKgArk.,&i  cu/  c^i^Ktma  yonety .iny  cuu  itft9«Aii®c  Aoj^  Tr^  -mcuimy  «osfWTaj» 
hulfouvoiS/i&.iiviMnji  )2j>  .ItX  -fS?  mtvfiaj/  tomi«Imi/,H  o/iai;  ^  yj  «Kpti  </'«  Ati^df  Jicurati 

u»e«Hsiu  Aoirodi/.  ideft.  Amplius  de  tempore  difputat,  6C  dicit. 

Oportet  confiderare,  in  quibus  eft  ftatim  fummus  uigor,  8f  tenuiter  cibum  exhibere, 
ne  natura  perturbetur.In  quibus  autem  non  ftatim,fed  pofterius,in  his  in  fummo  iiigo 
re,SC  parum  ante  ipftim,hoc  eft  ante  duos  uel  tres  dies  a  dbo  abftinere  oportet, In  tem 
pore  uero  ante  ftimmu  uigorOT,uberius,hoc  eft  plemus  cibum  dare.  Et  Iblutio  fecim/ 
dum  Hippocrate, ut  aeger  ftifficiat  Eft  igitur  imiuerfalis  fermo  de  omnibus  morbis  de/ 
moftratiuus.Non  folum  enim  in  peracutis  uel  aaitis  in  fummo  uigore,tenuitcr  cibum 
exhibere  opus  eft,fed  dC  in  diunirms  atque  reliqiris- 

Hic  aphorifmus  ex  tertio  De  ratione  iricSus  in  morbis  acutis  libro,  ab  Hippocrate 
elic^oteft,8(:  ex  libro  De  humoribus, eiufdem. 

Galenus  in  libro  De  humoribus,  hirius  aphorifmi  meminit  Sffequentis,  inqiriens: 
Qiium  Hippocrates  pracdixiffet  conuenieter,  Qtnbus  ftatim  mgor  adeft,ftatim  tenms 
iiiAis  adhibendus .  Qiiibus  uero  ad  illum  SC  ante, tenuis,  prius  liberalior  conuenit,  ut 
aeger  morbum  fubftineat, 

om  fiW  diui  (uiTjitft  H:«xiiH,iwriKit  1(5«  MnfSs  Jiureur,  ideftjQiubus  igitur (iatim  mor/ 
bus  confiftit,tjs  ftatim  tenuis  uidius  adhibendus  eft,  quia  in  ftatu  hoc  genere  uidlus  ud 
debemus. 

.  Owi  </g  «  Biiiui,  sir  Ixe  w  USB  71^  ixattv  «tfiugirioiJ .  ideft,  Qiubus  uero  pofteriu* 

debet  confiftere,ijs  8£  in  ipfb  cbfiftendi  tempore,  &  parum  ante  illud, cibus  lubtraheti 
dus.  Subtrahendus  uero,ut  dicit  Oribafius,ne  fubminiftrent  natur*  ad  concotSionem 
ciborum, fed  uacent  ad  expellendos  humores, 
tltit&Sufr  Jiiariwiat  m/  ^e^xias  0  ttaiuii,  ideft,Prius  uero  uberius  agen 

dum,ut  *ger  uimciat,fcilicet  peruerare  ufque  ad  ftatum .  Oribafius  hoc  intelligere  ui/ 
detur  poft  morbum:nam  dicit.  Superiore  autem  tempore  Iblutocp  morbo,propter  wir/ 
tutem  refke  ferius ,  ut  pofsit  funerre  is,  qui  poft  tantum  laborem  ad  (liam  priftmam 
properat  unttatem;qui  fi  ita  intelligat,non  confentit  Hippocrati. 


e  + 


!AI,B/ 


GALENVS  ^ 

HI  c  pariter  fermo  eandem  fentcnriam  habet  cum  pnore ,  nifi  quod  cft  imiueria, 
hor  .  Prius  enim  in  peracuris  morbis  dicebat, quod  ftatim  in  ipfis  tehuifsimo  in, 
diu  uti  oporteret.  Hic  nero  fimpliciter  de  ommbus  morbis  pronunciat,  quibus  ftatinj 
confiftcndi  tempus  faturu  eft,hoc  eft  non  multo  poft  primam  accefsione.iuBensob  id 
tenue  adhibere  ui<auro.Qua:  uero  fequunf,manifefta,quum  eidem  hgreant  fentenu*i 
BRASAVOLVS  ! 

PRIMO  Galenus  docetjhunc  aphorifmum  pratcedenris  fcntenriae, non  tamen  mv 

mediate  pricedenris  inhaerere, 8C  iUo  uniuerfaliorem  efle.unde  prius  dicebat,  In  perae 
curis  morbis  ftatim  tenuifsimo  iricSu  uri  oportcrediic  uero  fimplidter  de  ommbus  mor 
Bis  pronunriat.qmbus  ftarim,ideft  non  multo  poft  primam  inuafione,confiftendi  terne 
pus  hiturum  eft,qs  tenuis  uidus  adhibehdus  eft. 

Quod  legitur, Hic  pariter  fermo  eandem  fententiam  habet  cum  priore, mfi  quod  eft 
umuerfalior.  Gratce  habettir,  usi  «vt©-  i  Aoj/©-  fl  «ufl  ,  «^>«7«  </6  Kji  tsy 

mSi  ideft.  Et  hic  pariter  fermo  eidem  inhaeret  fententiae, dicitur  aue 

^em  K  umuerfalius  priore. 

..  Quod  legitur,Non  multo  poft  primam  accefsionem.  hoc  uocabulum  Accefsioihie 
eft  quod  interpretandum  putamus  Inuafionem,  non  multo  poft  primam  itv 

n^ionemyuel  aggrefsionem. 

APHORISMVS  XI  ^ 

IN  accefsionibus  abftinere  oportetinatn  cibum  dare  nocuum  e{l,K  quibus  per 
circuimm  fiunt  accefsiones, in  ipfa  accefsione  abftinere  oportet. 

BRASAVOLVS  ' 

HIPPOCRATES  in  libro  De  humoribus,himc  aphorifminn  ad  uerbum  fcriplit^ 
Inquiens,  Nec  in  accelsioniblis  qtiat  Cerris  ftatis  Ue  diebus, circuituij  fiunt,  cibaria  por/ 
hgito,ne(^  fumere  cogito:fed  porius  prioribus  ante  decretorium  demito.  Poteft  eriaip 
hx  quarto  De  ratione  uiiftus  in  morbis  acutis  fumi:8C  Celfus  capite  fextodecimo  fecSi 
di  libri  dicit,Initia  morborum  primum  famem  fitimejj  defiderant;ipfi  deinde  morbi  mo 
derarionem,ut  necp  aliud  quam  expcdif,nc(j  eius  ipfius  mmium  fumatur. Hic  uero  do 
cet  Hippocrates,  quomodo'  medicus  particulariter  conticnientcr  cibum  agro  offer/ 
re  pofsit,&:  fenfum  facit.  In  accefsionibus  femper  a  cibis  abftinere  iubeto,  nam  abum 
dare  nocuum  eft :  nempe  naturam  circa  materiam  morbi  occupatam  repellit,&r  mate/ 
riam  ipfam  auget. Qiiod  non  fblu  iri  morbis  non  intermittentibus  inteIligito,fed  eriam 
in  illis  morbi€,in  quibus  accefsiones  per  ciraritum  fiuntln  his  emm  in  ipfa  accefsione 
h' cibis  abftinere  oportetmocuum  erum  ellet  in  dia  cibum  prabere. 

Philotheus  ita  aphorifmum  introducit ,  mn  </!«  /rficfoi/ ,  vuu  rriii 

•y  </la.  ideft, Qtium  edocuerit  quado  nutrire  opus  fit,nUnc  docet  quado  non  cft  opus. 

Ep  ivim  5»Kf vo-poimp  vsres'fcMt<&Ki  ideft.  In  accefiiombus  abftinere  oportet^fcili/ . 
cet  a  uitftu:  nam  in  ipfis  accefsiombus,  Galenus  per  accefsionem  in  fcqueti  aphorifino 
id  tepus  circiritus  intelligit,in  quo  ager  affligitur.Imd  idem  Galenus  in  libro  De  mor/ 
bbntm  temporibus, hunc  aphorifmum  8C  pracedetem  addudt,inquiefts,  Qiium  enirii 
pradixiftet  conuenieriter,  qmbus  ftarim  irigor  adeft,  ftarim  tenuis  uidhis  adhibendus,  ^ 
quibus  poftea  ad  illum  SC  antc,temiis,prius  liberalior  conuenit,  ut  ager  morbum  liib/ , 
fcneat,inailit,In  accefsionibus  abftinendu  efleidoccns  nos,uidelicct  folum  id  tempus, 
quod  accefsionem  uocat,6bferuSdum  elle ;  nunquam  enim  in  hoc  nutrimus,ueriraiin 
ireTiquo  omni  tempore  remifsioras:interdum  in  alia  cius  parte,  quia  ex  fimplici  interim 
declinatione, interdum  ex  declinatione  K  interuallo  copofitum  eft-  Certum  eft,in  hoc . 
loco  Galenum  per  accefsionem ,  principium,  augmentum,8C  ftatum  intelligere ;  nam 
ftarim  unum  circiritum  in  duas  parces  dfuidit :  in  accefsionem,  quam  mt/o/wpop  Uo/ 
cat,K  remifsionerii  uCl  decefsionem.riit  manifefte  appareat,rcmifsionem  contra  acceC 
fionem  diftinguere  ■  Quum  uero  rcmifsio,  dcchnatio  fit ;  acccfsio,  reliquum  circuitus, 


ABMORISMVS  XI  ' 

ideft  prifldbium, augmentum, K  ftatum  compIetactur.SiVp  hic  Galenum reiSe  cQnficfe 
fejuultprhnum  accefsionis  tofultuni,  quo  periodus  ideft  citcuittis  mdpitjefleprinciV’ 
BH^adeo  didqa  Grsccis  twumttxavu/  nuncupari, ideft  febris  figniflcationeni, 

^  Piro  himis  autem  apborifmi  dC  quorundam  fequerium  intelle(ftu,'neceflrarium  eft  de 
morborum  temporibus  fecundum  Hippocratem  8C  Galenum  nonnulla  tradare.Galee 
mis  in  libro  De  morborum  temporibus, uult  Kgxfiti  ideftmorboru  tempora  aetatibus 
•comparari.  Sicut  em'm  animal  principium  habet,  aemetum,ftatum, St  declinationem: 
eadem  in  morbis  inuem'uptur,fed  modo  diuerfo.  Vt  aute  hunc  modum  cognofcamusj 
ftire  oportet,apud  Galenii  &C  omnes  antiquiores  medicos, elle  duplex  genus  febrium: 
nam  aliqua  ftint  intermittentes, aliquae  non  inteimittetesilntermittentes  ill*  funt,qua 
diem  uel  dies  uel  horas  quieris  habent, non  intermitteres  continuo  affligunt .  Nunc  de- 
Uitermittentibus  primo  agemus ,  qua  funt  uel  quoridiana  uel  tertiana  uel  quartana ,  In 
■iftis,a  Grxeis  OTi>io<i'©'  diciwr,  quod  Larini  circuitu  uocant,  totum  illud  fparium  a  pri 
mo  infultu  unius  febris,  ufeg  ad  primu  infultum  alterius  febrismt  in  quoridiana  eft  fpa/ 
tium  iriginriquatuor  horarum,in  tertiana  fparium  quadragintaoifto  horatum,in  quarta/ 
na  (parium  feptuagintaduaru  horarum.  Nunc  exemplum  de  temporibus  in  tertiana  fe/ 
bre  afsignemus,ut  Galenus  facit.  Quod  fiet  commodius,fi  prius  animaduertemus  ali/ 
•qna  efTc  umuerfalia  tempora,alia  particularia.Vniuerfalia  totum  morbum  in  partes  di”, 
ftinguunuparticiilaria  fingulares  ciraritus.In  tertiana  iginir  quando  corpus  adeo  alge/ 
fcit,ut  fenilis  frigoris  habeatur ,  initium  uel  principium  nuncupatur  a  Graeds  «m  di/ 
<ftum,quamiiis  &  huius  frigoris  primus  infultus  a  Grecis  eriam  uiimiatciie,  id^  febris. 

■  fignificario  nominetur.  Cum  uero  paularim  frigus  depom'  incipit, ut  inter  calorem  K  fri 
gus  conflidario  quasdam  fit,  tempus  inaequalitatis  a  Larim's,a  Graecis  wa/asAiiw 

'uocanir.Cum  uero  calor  crefdt,incremenaim  eft  uel  augmennim  uel  afcenfus,k  Grac/ 
cis  «ifoWirii/lnf,  a:  twMxms  dicinir.Pofteacumftareuidetur,confiftcntiaeft  aimgy 
ideft  ftariisjuel  axMtl ,  ideft  (iimmus  uigor .  Deinde  calor  incipit  auferri, tuncq!  inclina/ 
'rio  uel  declinatio  uel  remifsio,a  Graecis  ■mfuKii^SC  fimmi  appellanir.benicj  totafe/ 
bre  ablata,  temfius  illud  ufm  ad  alium  drcuitum,interuallum,uel  integritas,uel  qiues,4 
Graecis  ,  ideft  infebria  dicitur.  Omne  uero  tempus  ex  his  fex  praceitatis  tres 

partes  habet,principium,medium,8i  fincm:cuius  rei  exemplum  in  augmeto  condone/ 
mus.Prindpium  augmenti  naturam  fapit  principi)  torius  morbi,uel  temporis  inaequa/ 
htatislfims  augmenti  ftaMs  naniram  fapiumediu  augmenri  ab  extremis  multum  diftat. 
Haec  fecundum  Galeni  (ententiam  dida  ftnt  .T amen  eft  alter  modus  imiucrfalior  diui/ 

■  dendi  h*c  tempora, ut  in  accefsioncm  SC  inclinatione  diiudatur:  BC  accefsio  tria  tempo 
ta  eapit:principium,augmetum  8C  ftatum.  Indinario  uero  declinatione  &  interualluin 

■  copleditur.Itai^  duae  etunt  totius  circuitus  partes.  Hiric  uidetur  cofentire  Philothcus, 

euni  acccfsione  defi'm'ens,inquit ;  mtfo/vs-ftw  dihji  ao  ^4'©.  Saw 

■  5i4w‘i'©'  i  «i  te>  du-rii  as  v  wy>  Si:gKstms«ins .  ideft,  Accefsio  eft  pars  uehemen/ 
tior  totius  circuin:s:ciraiitus  uero  eft  ab  eodem  ad  idem  reftitutio .  Secimdum  pracce/ 
dentem  uero  diuifionem, circuitus  fex  partes  habebit,initium,tempus  inKquaIitatis,in/ 
crementum,irigorem,inclinationem,integritatem,uel  interuallum.Et  haec  omma  tenv 
pora  in  morbis  ommbus  intermittentibus  reperiuntur,ut  eft  quotidiana  febris,terriana 

^  SC  quartana, quando  intermittetes  funtmarn  BC  h»  non  intermittetes  elTe  pofllinnqua/ 

■  uis  Gyenus  hocloco  admoneat,  raro  efle  quartanas  non  intermittentes .  Archigenes 
uero  declinationem  partiebanir,8C  ulrimam  dus  partem  remifsione  uocabat,  quod  ni/ 
hil  referret,modo  non  pofuiflet  illam  efle  diftmdam  part5  a  declinatione.  Propter  hoc 
a  Galeno  repreheditur,  qtria  remtfsione  a  dedinarione  tempus  dilHndum  fecefiqcum 
tamen  fit  dedinarioriis  pars;hxc<j  de  temporibus  particularis  circuitus  in  febnbus  ia/ 
termitteribus  dida  fufficiant,qusc  ne  gry  qiadem  a  Galem'  dogmate  diflenriunt.In  mor 
bis  uero  non  intermittentibus  quincp  partes  inuenit  Galenusanteruallum  in  his  abeft,. 
quia  nunqua  perfede  finiimt.  In  aliquibus  etiam  hon  rede  percipitur  tempus  in*quaH 
taris.In  alijs  augmentu  foIiun,ftatum  BC  inclinatione  perdpere  licet-Haec  autem  in  fim 
plicibus  aegritudinibus  dida  fintinam  in  c6pofitis,ut  in  femiterriana,8i  in  his  febribus,' 

'  quarSuna  accedit  antequam  alia  deceflerit,  tempotu  certinido  attfe  rario  non  habettir^ 

Poft 


1 


jj  L  I  B  R  I  P  R  I  M  *  ' 

Pofl:p«iodi,ideft  circuitus  particularis  tempora,  Gafcnns  fibram  altefC  fecit  de  intf 
uerfalibus  morborum  temporibus, quae  femporaianinralitlm  ^tibiis  coniparat,84 
tuor  eflfefadt,  principiiim,afcehfas,iBg;(ir,a:  decIiRaabrhoctj  in  aegris  luperfutuifeiiui 
reUigturtiamii  mori  debeat,  idfit  in  abgmeto  ucl  ftam:propterea  inhis  dediriatioinr 
ueniri  non  pO(erit.Eft  autem  in  omni  morbo  uniuerfale  priilcipiu  quoties  mareriacr® 
da  eft,ue]  phlegmoh  fit,uel  ulcus,uel  deftillatio,neI  febris,ttel  quodeuncj  aliud 
uero- concoqui  incipit, augmenmm  eft,K  principi)  finis, ucl  qtmm  figna  coAoni  oppo 
fita  oidentur  t  fed  quum  concodtio  maxime  fit,  time  ftatus  cft,8C  declinatio  nutupand* 
crit,qiiando  cocoAio  fedia  fueritjn  hoc  eodem  libro  a  Galeno  notatur, in  multis  mbr 
^  pis  tepora  adeo  breuia  eire,ut  percipi  non  pofsint ,  ficuti  in  apopIexia^S:  morbo  co/ 

mitiafijiffld  in  eo  cui  trimcatur  caput,hatc  tempora  inuemri  docet,  dempta  tame  (fedj- 
natiorte.Vnde  in  aliquibus  morbis  principium  fit  augmetum  latent,  quum  in  omnibtt* 
fintan' morituris  augmentinn  non  eftiti  concoquendo,  fed  in  cruditatis  dC  letalibus  Ib 
gnisipriiicipiimi, augmentum  &  declinatio  in  omotems  latent,  quae  funt  febres  a  ptav 
cipio  ih  finem  in  eodem  tenore  permanehtes  jn  acmafiicis,principium,ftatus  8C  decli^ 
natio  latentinam  febres  furit,  qUar  continud  irt  crementum  proficifdmtuti  In  paradnaA 
fticis,principium,aUgmentum  fit  ftatus  latent:  febres  enimfimt,quarin  incfinatianei» 
continud  perfetteranutamen  Galenus  prateitato  loco  deomotenisfolis  mennbneni  fe 
Cit  ,quas  fub  fynocho  intelligit, tamen  tempora  haberejfed  breiufsima  oftendit 
Ad  rem  igittu:In  accefsiombus  a  cibo  abitiriere  oportet, pCT  has  illas  intelliges  quse 
in  febribus  non  intermittentibus funt Vnde' St  a  Pliffotheo  dicitur,  -nin  5jkm 

fvrMinifimsiTkiSnxt  jjii.TimsJ  t'»  aweir,'^  ■mci  5rafe|u<ri«W(i,sA 

tS?  <rwjt}(Uii  Jla <jj8:Aa7n!»TO(i,«aA«S  ewy’' 5b?f 
iritois.v  Ji  lmeyc'nHvoii  Jhka  SjHioji  eriu  iy  ,  di*  tsT  </?  «(<oio(/.OTdt ;  smetfW 

mxgiJmtiOTj  i/’s  vsrestJRiite  re»  5Taf»|v<rt«i)f,?ns  ttiT^  TsvfiKTtKi^rcmiiKia^pit 

i>0j;  A«li5ii,KSt>  (feirip.oTi  nafloAsti  </*a  malit  ai^cAv  «  IcuMiiSt  ihitt 

micfvritittltaim  vuJBxMjlte»  «Me  J<«  J^hmn  sr.  aaA’  (stoj/,o7J«® 

jfUf  idi  tait  iist'aui<^mt  </!«  .tuU  A  JlsJieimimsiy  irvfimy  tw  cuiioiaiy . 

A  9S/  *if  mfofvaiutSiJjsf.  s»  yi  iiivtliaiStii  mt  •jjpctptct ,  TrAt»;)  tiiti  ^iaiy.  id 

eft,DiCens,in  accefsiombus  abfifnere  oportet,hoc  cft  non  nutrireiSt  ob  hoc  quod  di/ 
at,in  accefsiombus,  oftendit, quod  ne^  in  iugibus  8i  cqtimiis  nutrire  oportet,necp  ia 
intermittentibus,accefsibus  fimplicicer  dixit.Qiiod  uerd  ihdudum  cft,fuperiorifiniile 
efle  tudetUr,non  eft  autem  fimile.Quomodofquoniam  Hippocrates  dixit,tn  accefsio/ 
nibus  abftinere  oportet,ne  in  febrilibus  morbis  folum  acdpiat,hoc  dicit  quOd  imiUer/ 
faliter  in  omm'  ciraum  abftinere  oportet,fiuc  cu  dolore  coheo  accefsio  feeriqliue  cum 
renali,fluc  cum  alio, qualis  aliquo  modo  circuitus  fuerit.  Sciefidii  iiero  eft  qtidd  in  non 
intcrmittentibus,fcilicet  morbis  uel  febribus :  mmonbus  febribus,ideft  quandOfebri* 
imminuta  eft,nutnre  oportet.  In  intermittentibus  uero  febribus,in  remirsiombus.mOn 
autem  in'accefsioiubus,ne  nutrimentum  euomatiir,fi>t  magis  perturbetur  natura. 

Ti  Tf&tiS^cu  yif  MSt.  ideft,Nam  cibum  dare  nocuum  cft.  ]  Quia  impeditur  natu 
raafuo  opere,  fiC  cibus  in  humorem  prauum  couertitur.Vnde  Oribafius  dicit  efle  no/ 
cUum, quippe  tiinc  inimicu  eft  8C  malu,quado  ihfeftat  nanira  maxime  ab  humoribus, 
Km  insoa  arS^tJivt  !rofofuitTK(,y-  vm  j£».fdeft,Et  quibuS 

per  circuitum  accefsiones  fiunt,in  ipfi  accefsione  abftinere  oportet :  ut  non  foliim  ue/ 
fus  fit  aphonimus  m  non  inrermittentibusjfcd  efiam  in  mtermittenribusj  ut  funt  quo/ 
tidiana,  tertiana,  quartana.In  his  in  ipfa  accefsioms  dieabftinendum;idcft,Ut  Oribafiui 
inqirit.hi  nuUo  modo  reficiendi  fimt  .  Seqiriturcp  OribaCusiMerito  in  hocaphorifino, 
tum  m  fecundo  eadem  repettjt,  quia  maius  peccaram  atgrotis  nafeitur,  fi  fe  refecerint, 
hon  iolum  in  accefsiombus  ipfis ,  fed  &  paulo  ante  etiam,  quumhora  ipfius  uentura: 
cqnltrt .  Sofiaras  ergo  fis,  ut  ieiunus ,  Uel  uaciius  atgrotus ,  ad  accefsionis  horam  ue/ 
niat ,  Hacc  Oribaiius. 


GaleflU» 


AP-it  a  EIS 


T(S  r  I V  s  quidem  iri<5us  rationem  in  uno  quo^  morbo  a  duabus  mtmtionibu» 
fufsit  aflumere,ex  fummo  totius  morbi  u%ore,8i  ex  uiribus  aegrotaims.Quomo 
tio  uerd  qmfpiam  particulatim  cibum  offerat  conuenienter,  in  hoc  docet  fermone,ca> 
ueri  iubois  morborum  accefliones :  ipfe  uerd  manifeftius  in  hbro  De  miSu  acmorum 
■dixitsQuod  necf  quum  iam  adfunt,ne<$  haud  ita  multo  poft  afhiturg  luntaccefEonesi 
cibus  todus  ^jfed  quum  dechnant  aut  ceffant. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, quum  Hippocrates  totius  utdiis  rationem, in  omni  mor 
1)0  accipere  iufsilfet,ex  uigore  totius  morbi, &:  ex  uiribus  aEgrotatis,nunc  docet  quo/ 
htodo  quifpiam  medicus  particulatim  cibum  conuenienter  offerre  debeat,  iubet^  ca> 
iieri  morborum  accefsiones,  .  r  ...  ; 

'  Quod  iegit,Ex  fummo  morbi  uigore  legi  debet,ex  fumro  morbi  uigore.nam  Gr^ 
ce  Mbenir,  w  «  (ttMaW  ■nSi  oAsu  «k4!  .  poffemus  etiam  notare  uerbut^ 

i«,sjS5««,qu6d  figmficat  apponere, ut  fenfus  fleret,  ahquid  apponere  illi  cibo  qui  pfius 
dabanir,nocuum  eft :  tamen  potius  laudo  modum  fuperius  pofitum,quia  femper  Hip/ 

poaates  K  Galenus  in  accefsiombus  cibum  dare  uetant. 

S  E  C  V  N  D  o  ,notat  Galenus  Hippocrate  in  quarto  libro  De  ratione  uidlus  in  mor> 
bis  acutis  manifeftius  dixifle,necg  dandum  cibum,quum  iam  adftmt  accefsiones,ne(J 
quum  non  multo  pdft  funt  affutura:,  fed  folum  ^  dandus  quum  declinant,  aut  ceffa/ 
rtint.  Ex  quibus  colligere  potes,accefsionem,principium,augmetum,6i  ftanim  folani 
compledi.  ^  ,  i  , 

Qiiod  legitur, Quum  declinant,aut  ceflant-  Graece  eft  mtfOfta&Wap  -k  kju  ww»/ 
iiiuloiy,  nos  interpretandum  duximus,quum  declinant  8C  ceflant.  ut  duo  tempora  no/ 
tentur,Indinatio,SC  tempus  integritatis,  vrmm&jmi!  pracfentis  temporis  eft, quod  bene 
procedit,  quia  tunc  declinat,  quando  in  nihilum  abittceflat  autem  quando  iam  ab)jt,8i 
penitus  defijt. 


'  A  Ccefsiones  uefdiKconfl:itutioiles,morbi  mdicabunt,8i  anni  tempora, 
jLi  circuituum fuccefsiua  incrementa,(iue quotidie,fiue alternis dicbus,(iue pei 
maiora  intcrualla  fiant.Scd  ex  his  qu®  mox  apparent, indicia  fumuntur,quemad/ 
modum  in  morbo  laterali, (i  circainitia  (latim  ipumm  appareat, morbum  breuiaj:; 
fiuero  poftea  appareat,producit .  Et  urin*,8£  aluf  excrementa, &  fijdotes,quaS', 
tunt^  appatuerinc,uel  bonam  motborum  iudicatione,uelma!am,uel  breuc5,aue 
Ipngos  fore  morbos  oftendunt. 


,  V  T  inhuius  aphorifmi  fententia  perfede  ueniamus,quid  accefsio  fit,8f  quid  con/ 
ftitutio  fcire  oportet.de  accefsione  uerd  fuperius  ample  didum  eft  ex  Galeni  foitetia, 
K  hic,  in  libro  Demorborum  temporibus ,  quod  fieuiora  circuitus  tempora  com/ 
pleditur,principium,augmmtum,8t  ftatum.Reliqua  tempora,  ut  inchnatio,8e  integri 
tas  fub  accefsioms  nomine  non  intelliguntur .  Et  hoc  intelligitur  in  particularibus  cir 
Cuitibus,quonia  in  uniuerialibus  morbi  temporibus  non  dicitur  accefsio.  Conftitutip 
itero  eft  totius  aegritudinis  uniuerfalisftatus,8e  fummus  uigor.Scd  ut  Aphorifmi  uim 
perfedius  aflrequamur,fcire  oportet, aegros  ex  tribus  in  uidu  gubernari,ex  iurib,us,e3e 
imiucrfali  morbi  uigore,  SC  ex  particularibus  accefsionibus .  primum  in  nono  Apho> 
rfmo  pofitS  eftjfecundu  in  feptimo,in  odauo  8C  in  decimo.T  ertiu  in  imdecimo- Vires 
ftatim  ex  puliii  cognofcutuf,nec  percipere  difficile  eft,an  aeger  imbecillas,  an  robirilas 
Uires  habeat, quae  ufe^  ad  fummum  uigorem  cum  eo  uidu  perdurare  poffint.  Sed  dud 
torte  occurrent  medicis,qu3e  obfcura  e^  uidebuntur  atep  ignota.primum  quomodo 

pofsima# 


nofsimus  costiofcerc  conftitiltiones  in  uniiicrfalem  morbi  ftatum.Seci«dujquoino^  i 
pofsimus  cognofcere  particulares  accefsiones .  Propterea  ut  Hippocrates-httiea^ 

So  de  ratione  uitSus  8C  his  a  quibus  indicadonesfumimtur,  fummum  colophosetnin, 
ponar^  prrfenti  apborifino  per  intrinieca  figna,&:  per  extrinfeua  docet,  quomo^ia 
pardailarium  accefsionum  K  in  ftatus  uniuerfalis  cognitione  penienire  pofsimtiSjqti.  ; 
duo  adtricSus  rationem  retSe  inftituendHm  optime  ualent.  Philotheus  uero  hocttiodo  ' 

aphorifmum  introducit,  V w  : 

aa\!,&s  Tiv©'  i*S»u"'r©',  m  ■7r'oS<jilxa  yvmoL  vv  viw  iSKf  tga  Atjoi/.  ideft, 

Suum  in  eo  qui  hunc  praecedit  aphorifmo  edocuerif,in  accefeionibus  nutriedum  no»  ' 
eififuncac  u  aliquis  dtibitauerif,Et  unde  accelsionem'  cognofcere  pofliimf  Infert,^  ' 
ceh^ ;  C3rlballus  uero  ad  Hippocratis  intentionem  tendere  non  indetur ,  nempe  dicit, 
'Tanquam  rogatus  Hippocrates,  quomodo  cognofcamus  longos  uel  acutos  mOrbos’ 
reftondit  dicens, ludicantur  accrfsiones  SC  conditiones :  hoc  A,dccIarantur&olleni 
'duntur.  Conditiones  uero  nominamtfpecies  uel  agnitiones  morborum,  qui  qirfes  fint 
uel  quomodo' agnolcanturoftendunt,H3ec  Oribaius,quac  qirift^  ex  feipfo  Hippooa 
tis  inentem  effijgCTe,faa1e  percipere  poteft.Nos  igitur  dicamus,Hippocratem  particu 
lares  morborum  accefsiones, 8i  uniuerfalem  ftatum  edodhirum  elTe,  8C  hacc  per  multa 
ligna  oftendiqinter  qua  hoc  primum  ell.  .  ^  • 

-rif  A  TtcsuieTtcseJinces  Jlvfsvmi/  A  vSirsi.idefi:,  AcCefsiones  autemSi 

tonftitutiones  morbi  indicabunt  ]  Per  morbos,morbortmi  genera  intelligitnaim  hac  E 
accefsiones  indicantrquoniam  fi  mOtbtis  tertiana  fit,fcimus  accefsione  de  tertid  ih  ter/  i; 
fium  fupcruenire;li  angina,fcimus  utplurimum  a  bile  fieri, qua  tcrtianaru  motum  con 
feqiritur.  Ab  eifdem  morborum  generibus  conftitutioncs,ideft  morborum  uniuerfales  f 
ftatus,indicantur.CXium  emm  angnam  efle  cognofcimus,peracutum  morbum  elTe  iu  | 
dicamus,  qui  ftatinurabet  extremos  labores,ideo  tenlrifsimo  uidhj  titedum  eft.Si  mqr/  f 
bus  lateralis  fit, acutum  morbum  efle  cognofcimus,qui  in  quatuordecim  diebus  iudica  t 
turadeo  flatum  pqllerius  habebit :  propterea  tentu  iri(3u,SiC  non  tenuifsimo  utemur.Ia  t 
accefsiombus  uero  abftinebimus,Hnde  morbi  genus  cognofcere,fn  accefsionu  K  coni  r 
llitutionum  cogmlione  nos  inducet,  8C  in  iridlus  rationem  rede  infl:ituendam.Propter/  i 
ea  K  Philotheus  didt,qudd  morbi  ita  nos  inducent  in  horum  cognitionem;  oiVe’ /tU 
reiriuQ^Sn  'ipiTerr  o  n-efof vo-nSr .« r 

ssfio  vixft^vuiits-aA  magitulS-iCTt 

Kja  u&'  -7®;  n  ^mgofvtriMii  itgei  m  i«iTits<(tr«f.  id  A,  Vt  fi  tertia/  1 

ria,quod  cito  iudicatorius  dies,8C  per  tertiri  accefsio;fi  uero  quOtidiana,longior,K  luv  ' 
gulis  diebus  accefsio .  At  fi  quartana,quodhaclong'or,8ir  per  duos  dies  accefsio ,  Sic 
autem  8C  in  alijs  morbis  accelsfones,8C  conftitutiones  indicantur. 

Kih  ideft,Et  anra'  tepora.1  Sdlicet  accefsiones  8f  coftitudones indi»  i 

cabuntna  diiierfis  anni  teporibus  uaria  agritudines  rcgnar,ut  in  terrio  libro  edocebit 
Hippocrates, K  citius  ac  tardius  diucrfis  teporibus  iudicanf./Eliate biles  in  noftro  cor  I 

pore  generanir  8C  augenf,propterea  accefsiones  de  tertio  in  tertiu  ut  plurimu  uexant, 
citius^  allate  finiunt  ^  hyemetSC  ideo  fcimus  conftinitione  citius  iuperuentura,imde 
tepora  cognofeetes  agru  couementi  uiClu  feruabimus-Philotheus  quocp  offendit  anni 
,  tepora  fic  accefsiones  Sd  cofhtutiones  indicare,  « 

^ivi&ycvin-^.s  A  u&i9«Xiaii  tudsiiit»  nxri/mraii.mp^i  itHiv  Sif©-, 

trosofi/a-iioioJjnpiTsc  AT»Wia»^Stfs,oj5:«»ef 
m  A  «  i’v'*T«;ta(<M»©-.ideff,  Si  quartana  in  affate  fieri 

tontingir,breirisfiet:fi  uero  in  hyeme,longa:  Si  in  alijs  quibufcui^  morbis  celeritatem 
quidem  jffas,hyems  autem  tarditatem  apponittfed  K  accefsiones  per  tertium  quidem 
pleriJtJ  in  affate,per  quar^  in  autumnoifingulis  autem  diebus  uel  nodibus  in  hyemC. 

^aw@-KW)symntu.  ideff,Et circuituum  fiiccefsiua incrementa,flue quotidie  fiueal/ 
ternis  diebus, fiue  per  maiora  interualla  fiant;h  jc  emm  accefsiones  8C  coffitutiones  in/ 
dicabunt.]  Eli  autem  circuitus,  tempus  ab  irario  unius  accefsioms  u%  ad  imtium  alte/ 
rius,ut  m  praecedente  aphorifmo  diffum  eff.  Si  autem  circuitus  uel  quotidiani  fimt,ud 


ltttiani,ad  quartani,  uel  etiam  quintani, uel  adhuc  per  maiora  ihteruallaflipcruemant, 
quicquid  fit ,  fi  accefsio  uel  tertiana  uel  quartana  eundem  modum  feruabit  fecunda  ul 
ce  8C  terta  K  deinceps, qualem  feruauit  prima,morbum  e  longinquo  ftatum  habere  iu 
dicato.  At  fi  circuitus  CTefcimt,fignum  eft  fiatum  prope  ellemam  Uehemes  morbi  mo/ 
tusfigntficatur,pr*fertim  quando  accefsiones  anticipant,8f  longius  atcp  ttehemetitis 
affligunt.Si  uero  accefsiones  in  eodem  flatu  perfeuerent,aut  faltem  non  cf  cicantjion/ 
gius  diftie  uigorem  pemofcemus:8f  etiam  qua  hora  f^itudo  fit  inualura,  primum  ci 
bandi  modum  ratione  uniuerfahum  temporum  edocebir^  fecundum  ratione  particula/ 
ris  accefsionistVnde  K  a  PhilotheO  dicitur,  otj  a  ntoTi/Mf  ««Uoirs  ty/ 

yit  er«  jio  iiciJui,  mfi  nt  d  7m}»fv<riui  «Aijsp  lifarthnvnf .  a  </S  15J7  /loif 

itm  «xftiw,K9«  ravi  ms)f ariti!  »’*  Myov  x”»!»  tf«Ta(»  nky  emeJSiani 

mSi  nmiwi®'.  fdeft,  Quddfi  breiriter  crefcit  morbus,  uigorem  prope  effe  oftaidit,  BC 
quod  accefsiones  pauco  tempore  uigebimt.Si  uero  parum, fcilicet  aefcat  m6rbus,ut/ 
gor  longius  erit,Sf  acceisiones  non  pauco  tempore  uigere  oftendet-  Incrementum  eft 
morbi  augmentum.  Hanc  ulrimam  partem  Philotheus  pofiiit,ut  quid  eflet  incremeh/ 
tum  oftenderet. 

Prteter  ha:c  indicia  in  hoc  loco  ab  Hippocrate  numerata,  alia  ab  eode  in  libro  Dd 
ratione  uitSus  in  morbis  acutis  referuntur,  6f  a  Galeno  in  libro  De  crifibus.  Sunt  au/ 
tem  hascttegri  teperatura,setas,locus,afliietudo,induftria  uitac,aeris  nos  ambietis  con/ 
ftitutio,&  qui  mdrbi  tunc  regnent, ac  populares  fint.Hsec  omnia  in  cograbohe  accel/ 
fionum  BC  Coftitutionum  nos  inducunt  ,  ,8f  ex  confeqiienti  iri  bonam  &  re<3am  uiiflui 
rationem.  Sed  Hippocrates  pracdicfbs  figms  non  contentus  addit, 

Aifif  eja  ■nht  ideft,  Sed  ex  ijs  quae  mox  apparent, indicia  iumuntuTj 

per  qilai  in  cognitione  accefsioriis  BC  conftitutionis  deuenire  pofliimus.  Sunt  uero  illa 
quae  niox  apparent, illa  qua:  poft  fadhim  morbitm  confequuntur.  A  PhilotheO  autem 
dicitur,  «i  (jmniitX»»  yc^  oOTa&xt  oA(,9f««  mudutia  iH  /telmaf 

iiKfiaitti  i «  Kfla  inri4ix{(y^Stc  cmi  7«  l(SU  etwi'/-irtf  mifmit  lavttj^s/ 

eifvTUi.  7nu7«e  </i  ^  »is  iKKetvoiiiSlicu  Ji 

'<s“  ^  UEfo  ttiox  appareht,trii  fimt  { uel  ehim  falutis 

interitus  declaratione  feciunt,uel  mdicationis,8C  non  iudicatiom's,uel  co(flionis,8f  au 
ditatis. Hic  igitur  codionis  Bc  cruditatis  iigna  pCTtracflat,hac  uero  in  his  qu^  excanu 
tur.fpeculaf.  At  illa  qug  excernimt,in  iputis,in  alui  excrementis  BC  in  iirmis  cofiderat» 

oiiy  ^  !iA AetiKsin ,  xuTiicti  "V  ,  cCf^^iiXte  /aSf  iiSS/ 

^tuvfnu,  tttiKuue,  ideft,  Qiiemadmodum  in  morbo  laterali, fi  circa  initia  ftatim  iputUm 
appareat,morbum  breuiat.  Si  uao  pofterius  appareat,  producit.  Vt  in  cognitionem  ^ 
gnorUm  mox  apparentium  uemamus,  8f  per  ipfa  accefsiones  BC  conftitutiones  cogno 
Icamus,Hippocrates  in  uno  morbo  exeplum  ponittiri  morbo  inqua  lataali,inquiens,' 
fi  ftatim  in  prindpio  morbi  fputiHn  apparuait,utin  primis  quatuor  diebus,  indicia  eft 
morbum  dto  taminatururn.  Philotheus  exponit  ftatim,  ■ntTtsjf'  -rptuy  id 
tft,hoc  eft  intra  tres  dies .  At  fi  mox,ideft  poft  principium  per  diquot  dies,conftitutio 
tarda  fiet.Philotheus  intelligit  mox, ideft  t4o  AtatM  hoc  eft  circa  deci 

mum  quarta  diem.  Galenus^  exemplum  de  Anaxione  defcribit,in  quO  fputum  mox 
apparuit.Oribafius  fputum  in  quatuor  partes  diuiditaut  emm  aquofum  A, aut  fangui 
nolentuni,aut  rubrum,aut  mgrum ,  Rubrum, fi  eft  colledum  in  initio, bonum  eftifan/ 
giinolentu,fi  eft  colledum  in  imtio,non  eft  malum, unde  frequenta  Uenam  iridderit} 
aquofum,  fi  eft  tardum  8f  nigrffl,malum  eft.ob  quam  caufam  f  quia  figmficaf  nobis  uir/ 
tutem  debilem,  qute  illud  noti  potuit  maturare  8f  expellae.Nam  quicquid  nigrii  in  in/ 
taioribus  partibus  decurrif,fi  ad  pulmones  migrafettiortem  infdt.PhilotheUs  uao  m/ 
ta  fputum  K  exaranim  diffdentiam  ponit,  inqtiiens,  dfiffiut  Sra 

fa.^vtjaiy  libi/  *  A  azeidfcif  Ttfu&iut.  ideft.  Sputum  autem  &  ex/ 

aeatus  fle  diffauntilputum  quidem  eft  concodimi,excreatus  uao  crudus. 

ideft,  Et  urinae  accefsiones  K  conftitutiortes  iudicanfrde  qinbus  Aifluarius 

IongecUllait,edocensquacnamlongum,8Cquaebreueminorbumfi^ficent.  - 
'  ideft, Etalui  excrementa, eadem  indicabunt,  , 


f  'K<& 


Ki \Ji>SrSr.  fdeft,Et  fudores .  Et  omnia  alia  quae  per  quetneim^  locum  excemisi, 
tur.accefsiones  K  conftitutiones  oftendent.Si  emm,ut  PModieus  didt,  9.^^ 
i  irUt!  f  T»J0(}  ipcati,J'SHl!  <fl«  »  «Kiai,  ®  ^KSivy  *  vioana.^  Ji 

ht  Kja  M<rx»r>y.  ideft, Intra  tres  dies  coAo  inhis  apparuerit, manij^ 
ftim  eft  iMorem  prope  efle.K  morbum  boni  iudicij  elTe.Si  uerq  hon,certimi  eft  loiu 

gioremefle  morbum  K  mali  iudicij,  ^  1 

K«  M<rKetT«  1(9“  K9“  HS»  “«  ideft 

Et  bonam  morborum  iudiiationem  dC  malam,  &  longos  SC  breues  fore  morbos  often 
dunt,ea  (jute  mox  apparentln  aliquibus  contextibus  adeft  hsc  particula 
in  aliquibus  abeftmos  abeffe  probamus, ut  haec  pars  ad  figna  etiam  fuperius  pofita  re^ 
feratur,  qu*  ex  morbis  dC  anm'  temporibus,  8£  reliqius  confequentibus  fumuntiir,  ta/ 
pien  n£hd  etiam  impedit  ad  ea  fola  qiK  pofterius  appareiitirefori. 

Quod  etiam  in  aphorifmo  legitur,  Vel  bonam  morborum  iudicatione,ueI  mal^ 
ali^'  contextus  non  legunt  Malam,fed  Nullam;altj  habent  dC  malam  8C  nullam;nein 

pe  antiquus  nofter  habet,  «iw  Ksu  «*j>(7i*  1(9«  ivxfiTK. 

Eft  ergo  huius  aphorifmi  fumma  breuis  h  jctQuum  uieSus  ratio  ex  tribus  fumi  po& 
C%  ex  uiribus,  ex  accefsiombus,8i  ex  conftitutiombus:Vires,ex  pulfu  cognofeuntur, 
praefertim  uities:ex  excremetis,naturales:ex  fenfuum  K  iptelleAus  uiribus,animales, 
Accefsiones  uero  8i  conftitutiones,  ex  morbis  cognofcHntur,  iC  ex  anm'  temporibus^ 
ex  circuituum  incrementis, ex  aEtatibus,ex  ainietudinibus,ex  aere  ambiente, ex  exerci 
rio,ex  naturali  temperatura,  ex  apparentibus  poft  fadhim  morbum ,  ut  ex  iputOjUrinaj 
alui  excrementis,(udoribus. 

Poteft  hic  aphorifmus  ex  uarijs  Hippocratis  locis  colligi^raefertim  ex  libris  Epide» 
iniorum,8(r  ex  hbro  De  ratione  uidlus  in  morbis  acutis,  8C  Galenus  ipfum  ad  unguem 
expomt  in  libro  De  erilibus. Aetius  quocp  de  pbft  apparetibus  in  morbo  laterali,ma» 
tionem  fadt  librc)  quinto,  capite  fexto .  Refert  quocp  in  hoc  aphorifmo  Hippoaatem; 
&  in  quinquagefimoprimo  eiitfdem  libri,  capite  De  fputorum  figraficatione  dillerens, 
exemplum  hoc  de  morbo  laterali,8f  eius  Iputo  fecundum  Hippocratem  adducit-. 

:  GALENVS 

SI  qu*  prius  dida  fiierSt  ab  eo  de  uicftus  raticine  ad  memoriam  reuocemus,  eorum 
qiiac  mmc  dicuntur, utilitas  fiet  nobis  mamfelHor.Quac  autem  prius  didia  foetunt, 
haec  limt:T otius  uiAis  figuram  ad  duas  reipiciens  intentiones  faciebat, quarum  altera 
erat  uis  aegrotantis, 8f  conftitutio  morbi  •  Nam  fi  morbus  fit  acutus,uel  peraa)tus,uel 
longus.Sf  quando  maxime  in  iiigore  confiftet,  mhil  aliud  eft,nifi  morbi  coftirntionen» 
confiderare:particulares  autem  cibonim  oblationes  ex  accefsionibus  comeAirabatur* 
Qtnim  igitur  tres  eflent  intentiones,  ad  perfediam  &  indeficiente  uidiK  rationem,pri( 
ma  quidem  fumpta  eft  ex  uiribus  xgrotantis,  fecunda  ex  morbi  confiitim'one,&  tertia 
prgter  has  ex  particularibus  accefsiombus.  Vires  quide  fiib  primo  ftatim  ingreflli  com 
prehendere  medicus  poteft,  ex  pulflbus  fcilicet,  8C  alijs,quac  ipfe  in  libro  Prognoftico 
latius  fcriptitaiHtiqwamuis  forte  quis  dixerit  uirium  magnitudinem  efle  incomprehenfl 
bil^.  At  fi  non  poiKimus  earum  quantitatem  exquifite  cognofeere ;  pofle  nos  tameq 
artificiofa  ^adam  com'e<Sura  ad  ueritatem  proxime  accedere,  nemo  inficiabitur ,  Sed 
morbi  conftinitionem  qualisriam  fit,K  particulares  accefsiones,multi  medid  exiftima 
runt  non  poflTe  di^ofeimon  tamen  idem  fenfit  Hippocrates :  fed  in  hac  parte,licutl 
&:  in.^s  fepe  quidem  exquifite ,  K  ut  quifpiam  dixerit,paite,at£f  fcienter,facpe  uer(S, 
coniecturaliter,non  tamen  inartificio(e,necp  longe  a  ueritate,fed  prope  ateft  proximitit 
perviememus  ad  cognofeendum  fiiturum  confiftendi  tempus,  Sf  accefslonum  fticcefsi< 
lias  reciprocationes.Verum  hacc  omma  latius,  K  in  libris  qtri  prognoftica,  8C  in  alteris 
Eptyemiat  infaibimtur, Hippocrates  docuit;  nos,iuxta  antiqui  magiftri  fentem 
tiam  ipfius  uerba  cum  decenti  expofitione  appofuimus  in  libro  primo  De  crifibus ,  in 
quo  oftendimus  quomodo  qiulpiam  fumrij  morbi  uigore  pofsitprsecognofcere  Nunc 
uero  omnia  fet  ab  Hippocrate  per  capita  tradita.  At  nos  quam  breuiliime  fieri  pote/ 
nt  ipia  dilucidabimus.  <>ibus  uero  curae  eft  omnem  de  his  difciplinam  diligenter  per/ 
<Iilcere,ad  librum  De  crifibus  a  nobis  feriptum,  legendum  accedat .  Ipfi  quo$  motbi, 

8C  acceftio/ 


APHORISHVSXli 

Si  accefstonion  fimdes  proportiones,  &  firas  etiam  conftifutioftcs  flihilomuuis  offeit' 
„pl.m  in  intermirtentibus,  quod  tertiana  dto  terminatur,  quotidiana  uerd  longa 
dLquartaiu  autem  etiam  hac  longior  exiftit ,  In  continuis  uero,  incendentes  «^iidem 
ac^  funt,qu*  uerd  typhodcs,iddlfuccendehtes  nominantur,10ngiores,media:  uerd 
inter  has  feimtertiansE .  Quomodo  uerd  qiiilpiam  has  omnes  febres  ftafim  imiadehtes 
d^fcat,  fecundo  libro  De  criflbus  plemus  edociiimus.Qhare  lioh  oportet  ad  hunc 
nSisferre  fermonemqua:cun($  bene  dicere  in  altjs  anticipauimus,  netj  faSpius  eadem 
in  pluribus  hbris  funt  repetenda,fed  folum  ad  memoriam  reuoeandilm,fi  poflibile  fue/ 
rit  tertianam  inuadentem  ftatim  ab  imtio  coghOfcere ,  ex  ea  comprehendere  quimiiSj 
quod  dto  terminabit ,  Sf  qudd  per  tertium  diem  fient  accefsiones  j  8C  hoc  eft  quod  ab 
Hippoaate  didtur.  Accefsiones  autem, K  conftitliuones  morbi  indicabimtinds  qui 
dem  quum  ftatim.  prima  die  febrium  quartanarum  imtia  ftepe  cognouiflemUs,nbn  ex/ 
pedata  fecunda  accefsione,  forma  uioiB  ab  imtio  conftituimus,tanquam  ad  morbiim 
^  longo  poft  tempore  ad  fuum  uigorem  foret  peruenturusfiic  in  quotidiana, terria 
na  fecimus,  tempiK  futuri  uigoris  in  utriftf  fecundum  proprium  terminum  nietientes. 
Sicuti  autem  in  febribus, itidem  in  alijs  morbis  eft:  faciendum.  Morbus  enim  lateralisj 
qui  peripneinnonia,Si  phremtis  i  Graeds  nominannir,morbi  acuti  funt.  Angina  au 
teffl,iuxtangina,K  cholera, &  diftentio  nemorum,  peracuti.  Aqua  intercute,atra  bilis  j 
&  fuppuratiOj8C  tabes,diutini.Et  morbo  quidem  laterali,  phremndi  magna  ex  parte 
per  tertium  accefsiones  fiunt,  fuppuratiombus  autem  quae  uentri  euem'unt,aut  hepati, 
8C  tabi,  quotidie,  K  magis  ad  nodemtqui  uerd  ex  liene  laborant,  &r  omnino  ex  atrabi/ 
le,per  quartum  •  QiiOd  autem  lubinde  didtur  de  armi  temporibus,ad  ea  quae  antea  di/ 
da  funt  habet  relationem:  nam  SC  morbi  conftitutiones,&!:  accefsiones,poflImt  ab  an/ 
ni  temporibus  una  ciml  mOrbO  indicari;nei$  em'm  fuffidt  hoc  tanta  fcijfle,qudd  qiiar/ 
tana  iniiafit  hoc  die, Ut  ab  imtio  pr  jcogjiofcamus  inftituendam  efle  uidius  rationem, ut 
ad  morbum  firturu  diutinu ;  fed  edam  fi  hieme,aut  uere,  uel  atft^te,uel  autumno,fuura 
fecit  im'tium,profpicere  oportet,  id  cognofeentes  qudd  aeftate  quartanx  magna  ex  par 
te  breues  funt,  audimnales  lon^,  &  quae  magis  hiemem  attingunt :  nam  haec  eadem 
ipfe  nos  in  fequentibus  edocebit.  K  quidem  tertiana  febris,  quum  alioquin  cito  termi/ 
netur,  citius  tame^  aeftate  quam  hiemelS^  alijs  pariter  fingulis  morbis  aetos  adit  ederi 
tatem,hiems  uerd  tarditatem.  Sed  SC  accelsiones,per  tertium  qmdem  magna  exparte 
scftate  fiunt,  per  quartum  uerd  autumno,  fingulis  uerd  diebus  aut  nodtibus  hieme.Si/ 
cuti  autem  in  anni  temporibus,  fic  &  in  temperattms,  ex  proportione  fe  habet,  de  qui/ 
bus  SC  ipfe  Hippocrates  faepe  difleriut,  non  tamen  hic  quidquam  dixit ,  ut  qui  ex  imo 
alia  nobis  ad  memoriam  reuocanda  reliquerit.  Quae  enim  tempus  aEftiuum,eadem  8C 
tegti  temperatura,  fi  fuerit  calidior, SC  ficcior,SC  actas,  fi  in  fuo  uigore  conftiterit,8C  lo/ 
cus,fi  caliduSjSC  ficcus,Una indicabunt  Liquet  autem  qudd  8C  induftria  mt*,8C  aftlie/ 
tudb  eodem  modo  fe  habent,SC  praefens  aeris  nos  ambientis  conftitutio,de  quibus  po 
ftea  docebit .  Sic  SC  qUaccunep^e  tempore  autumnali  ad  morbi  conftitutioneffl,  SC  ac/ 
eeisionum  reciprocationem  aflumebantur,hacc  eadem  SC  de  aetate  atgrotantis,atcg  na/ 
tura,SC  uitac  induftria,SC  aflliemdimbus,  8C  regione  in  qua  aegrotat,  SC  aeris  ambientis 
<quae  tunc  uagatur )  temperatura,  afliimere  licet .  Ex  his  quidem  iam  conftare  poteft, 
midd  SC  morbi  conltitutionem  SC  accefsiones  cognofcemus.Conftitutionem  quidem, 
{i  morbus  fuerit  peracums  uel  diutinus,  quod  ad  confiftendi  tempus  agnofeendum  eft 
necefiarium.  Accefsiones  uerd  an  per  tertium  Uel  per  quartum  uel  fingulis  diebus,  fiue 
qua  hora  diei  aut  nodlis  funt  inuafurae.  Quod  uero  circa  finem  aphoriimifcribit,dein/ 

.  ceps  uideamus,fi  ad  eorum  qme  nos  diximus  faciimt  declarationem :  fic  enim  Hippo/ 
crates  inquit.  Et  circuituu liiccelsiua  incremeta,fiue  quotidie,fiue  alternis  diebus,fiuf 
per  maiora  interualla  fiant  Clarum  eft  autem  ipfum  intelligere  per  circuituu  incremen 
ta,accefsionum  aug^enta,quac  in  ipfis  eueniunt ,  ex  quibus  oftendi  SC  morbi  augu/ 
«wnt^jSC  futuri  uigoris  tempus  praefinitum, hinc  difeere  polsis.  Secundg  accefsioms 
ad  primam.accrementum  in  hifce  tribus  confpicitur,  in  hora  qua  fit  accefsio,in  loiigi/ 
tudineaccefsionis,  SC  in  magmtudineimhil  autem  differt, fi  etiam  in  uehementia  dixe/ 
ns,qiua  hsec  duo  nomina  funt  apud  medicos  ufitata,5C  fspius  ea  de  re  eadem  pronun/ 
‘  f  1  tiantur 


riantiir,  ciim  aliquando  dicunt  maiorem  fiuiTc  febrem  ea  quae  praicefsit,  aliquando  ue> 
hementiorem .  Conringit  autem  hanc  febrem  uehementem ,  uel  aequales  horas  tun». 
procedente  obunere.uel  pauciores,  uel  plures ,  quod  ad  magnitudinem  non  pertina, 
Cue  accefsioius,ied  prolixitatem.  Per  accefsionem  autem  te  oportaia, 

telligere  deterius  tempus  tonus  ciraiii;us,quod  eft  a  primo  infultu  u%  ad  tempus  eon 
fiftendijficuri  rehquu  tempus  declinationis  eft  melius.  Cum  itacp  accefsio,fiue  per  ter^ 
tium  fiue  per  quartum,  fiue  quotidie  flat,  fimilemanticipauerit  proportionem,  at^itj 
anticipando  ad  longius  exteditur  tempus,attj  infuper  uehementius  aflSixerit,tuncma/ 
nifeftum  eft  morbi  augumentum,quantum  autem  augeatur  imum  ex  didiis  fua  quanti, 
tate  monftrabitSi  quidnn  accefsio  pluri  tempore  anticipans, K  longius  atef  etiam  ue, 
hementius  affligens.effatu  di^um  indicabit  augumentum,8d  uelocem  eiTe  morbi  mo 
tum,at(5  haud  ita  multo  poft  in  fuo  uigore  ftitutu.  Ne^  enimfieri  poteft,ut  magna im 
crementa  fufeipientibus  accefsionibus  non  proxima  fit  morbi  confiftentia ,  Gontrara 
autem  accefsio, quo  fcflicet  parua  faciat  incrementa,omm'u  eorum  quo  diximus,quan 
tum  ad  hoc  attinet,longius  diftare  futurum  morbi  uigorem  oftendit.  Hoc  igitur  ipfum  > 
per  circuituum  incrementa  (flfcemus ,  coniedhira  fcflicet  aflequi  poteft  quantu  tempus  • 
morbus  in  fuo  uigore  confiftet,  ac  proterea  horam  profimta  qua  accefsio  inuafura  Iit,  ■ 
Conducit  autem  prima  cognitio  ad  formam  totius  uitSus  conltituedam.  S  ecimda  uerd 
ad  temporum  particularium  cogmtionem,  in  quibus  cibus  eft  dandus,  quorum  intem 
tiones  ipfe  ab  imtio  docere  propofirit.  Quod  autem  circuitu  uocet  fimilem  ad  idem  re/ 
dinun, neminem  puto  dubitare .  Sed  8C  ex  his  quo  mox  apparent  ait  coniedurandiim 
•efle  de  accefsione,K  totius  morbi  coftitutione.  Siue  autem  cafus,flue  Cgna,uelit  qtiiC 
piam  illa  quo  mox  apparent  nominare, nihil  retulerit .  Illud  autem  de  omnibus  caflbus 
fignisue  A  cognofeendii,  quod  nonnulla  quidem  eorum  figmficant  pafsion6m,aliqua 
afeident,ah'qua  deccrnunt,ac  iudicanqaliqua  codionem,aliqHa  cruditatem,  aliqua  faliv 
tem,aliqua  perniciem  oftendunt.Pafsioms  fignifleatiua  funt  quoutm  cum  morbo  inua 
dum.  Qiioucrd  afsident,aliquando  fimid  imiadunt, aliquando  fliperuemunt,nonnun/ 
quam  uero  nec^  omnino  uemunt .  Neq?  emm  funt  a  morbo  infeparabilia,  nec^  eorum 
lubftantiam  conftitinmt,fed  proprias  feciiint  dilFercntias.Quo  uerd  ab  Hippocrate  de  ’ 
ccrnentia,fiue  «dicantia  uocatHr,cum  primo  exquilite  morborum  principio,non  fimt 
apta  natura  inuadere.  Cum  duobus  altjs  aute  apta  natura  funt.De  qmbus  paiilo  poftea 
dicemus .  Aliguado  uerd  necf  in  his,fed  cum  morbi  augentur, aut  iam  cofiftunt  appa/ 
retSi^a  uerd  codioms  inuadut  quide,&:  ifta  nun^  in  primo  ftatim  morbi  principio. 
T erminat  aut  illud  principiu  quod  eft  pars  totius  morbi.  Signa  uerd  cruditatis  cnm  prl 
mo  morbi  principio  ftatim  inuadut, &  nonnunqua  pofterius  apparent,  fiaiti  K  mortis  ' 
flgna.Nam  K  horu  generatio  morbi  principiu  fubfequif .  Morbi  aut  principiu  intelligi 
uolumuSjUt  in  cqmentarijs  De  crifibus  manifcftauimus,8i  primu  eius  infultu,  qi  nuIlS 
habere  latitudine  diatur,&:  id  quod  eft  ficuti  pars  totius  morbi,  quando  in  principia  di 
uiditur,augirmentu,8(l  tempus  confiftendi,8<l  declinatione,  8C  aliud,  quod  uftp  ad  tertiS 
extenditur  diem.Sed  8d  ineade  tradatione  docuimus, ommu  cafunpoteftates,K  fimid 
quat  expolitione  indigere  uidebanf  uerba  Hippocratis  ad  hoc  pertinetia,  expofuimus; 
Sed  K  nuc  per  modu  copendtj  de  ipfis  a  nobis  diceflqiu  uero  noluerit  tota  Hippoaar 
tis  arte  circa  ifta  perdifccre,ad  illa  uadat  tra(Satione.Ex  apparetibus  igit  totS  iubet  mot 
bi  conftitutione  comedari,  deinde  quanda  morbi  fpecie  in  mediu  adducens  ita  inquit, 
Veluti  in  latfrali  morbo,fi  circa  imtia  ftatim  fputu  appareat, morbu  inchoante  breuiat, 

11  uero  poftea  appareat  ^ducit.Qiiod  aut  fetibit  pofsis  difeere  manifefte,fi  tibi  appoliie 
nm  ex  tertio  libro  Epidemiaru,quaE  ipfe  de  Anaxione  fcribit,morbu  laterale  patiente, 
gie  etiam  aegrotu  ego  in  primo  libro  De  crifibus  mea  expofitione  patefeci, uerba  autl 
Hippocratis  hsc  fimt.  In  Abderis  Anaxiona  g  iuxta  portas  Thracias  habitabaqfebris 
lateris  dextri  dolor  cotinmis,  tufsis  flccamei^  primis  diebus  expuebat  aU 
quid,fitibudiis,peruigil,urinp  bene  co!oratac,multe,tenues,fexta  dic  dehrauit,ne*  cale 
facietia  aliquid  proficiebant:%tima  die  magis  laborabat,quia  febris  intedebanir,nert 
dolora  cominuebannir,&;  tuffes  infeftabant.K  difficulter  fpirabat:odaua  uena  in  cii» 
bito  fecuijfanguis  plurimus  fluxit, 8C  quale  oportiuqdolores  aliqua  ex  parte  ceflatunq 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  XIII 

iienim  tudes  ficcae  fubfequebantur.Vndedma  die  febres  deaeuermtparqm  circaca/ 
put  (Ud^'t  5  tudes  8C  qu*  a  pulmone  hiimidiora ,  die  dedmo  feptimo  coepit jjaucuni 
quid  coiSu  expuere.  Vigefimo  die  fudauit,K  dedit  febridtare.Poft  aifim  leuatus 
fid  premebatur,  SC  quae  ex  pulmone  purgationes,non  erant  admodum  bonae,  Vigefi/ 
mo  fepdmp  die  febris  redtjt,tufsijt, multa  concoda  educebat, urinis  plurimum  fedimen 
album,da's  cedauit,8i  bene  fpirabat.Trigcfimo  quarto  die  fudauit  totus, K  pbft  cridm 
omnino  ex  febre  conualuitHic  igitur  Anaxion  ab  imtio  morbu  lateralem  patiebatur, 
non  tamen  ab  mitip  cxpuebat,ied  8C  oiSauo  die  adhuc  tudes  dcc*  fublequebantur,ut 
ihqiut  Hipppcrates.  Quare  rationabiliter  totius  morbi  folutio  ad  trigedmum  quartiim 
diem  extenta  eft,cum  tamen  magna  ex  parte  lateralis  morbus  terminuin  fux  iudicatio 


nis  habeat  quartum  dedmum,8i  d  non  hunc,faltem  onmino  uigedmuin.Qupd  fi  ante 
tertium  diem  expuidet,uel  circa  feptimum,uel  nonum,uel  undecimum  diem,iudicatio 
edet  fubfecuta,8C  fi  in  ipfo  die  tertio  fpuere  ccepidet,  quarta  decimu  diem  no  tranfeen/ 
didetHoc  enun  accidit  in  omnibus  inflamatiombus,  qua:  non  teguntur  operculo  deni 
f{ore,uri  in  his  qu*  exteriorem  occt^ant  aitem, quadam  faniem  refiidare,ab  initio  te/ 
nuemipbftea  uero  d  cotfhonem  acdpiat,8i  ad  mehiis  prodeiant,  aafsiorem,  8C  ex  hac 
ipfa  ernsiore  aliqu5  ede  magis  concbtSa, aliqua  uero  minus.Hoc  idem  iri  omnibus  in/ 
flammatiombus,quac  uel  os  uel  oculos  infeftant,iicet  intuerhnec  minus  in  quacuc|  alia 
corporis  parte,  quando  pars  ahqua  interior  dmid  cum  cutis  diiudone  patitin  indamma 
tionem,INam  ex  hmufcemodi  ulceribus  fanies  prbduit  talis,qualan  ego  duti.Qiiando 
igitur  aliqua  fuerit  inflamatio  cum  tanta  irieantS  anguftatioe, ut  mhil  extra  effundatur,' 
necede  eft  illam  e(Ie  3i  codu  difficile, longo  tepore  perdurare.Hac  igitur  ratione  8? 
in  morbo  lateraliCqiri  K  ipfe  eft  ex  genere  innamationu)attendere  oportet  ligna  cotftip' 
nis-Nam  audifsimus  morbus  eft,in  quo  mhil  ommno  expuitur.  Secunda  ordinS  obti 
net  ilie,in  quo  inues  tenms  eft.T ertium,in  quo  aalsior.  Et  quarnim  in  quo  pcrfecftaih 
habet  coiftionem.  Verum  fi  hsc  circa  tertium  uel  quarta  diem  apparuerit,non  contiri/ 
git  morbum  tranfcendere  feptimu  dieman  alqs  iiero  Imgulis  necede  eft,ut  pro  codio/ 
nis  modojtnenfura  temporis  cbnfequatur .  Sicuti  igitur  lputum,pafe<fite  codioms  ed; 
fi^um, quando  album  fuerit  3b  letie  8C  gquale  conlmentia,nec^  mnris  hi{midum,ne^ 
mWs  cradiim,  eodem  modo  integrain  cruditatem  oftedit,  qiiod  nullo  modo  expuitur.. 
Quod  fi  expuatur,.8C  tenue  adhiic  fuerit,  debilis  cocftionis  eft  lignum .  Qiipd  fi  imper/; 
mixnim  fcerit,uel  fiauum,uel  rufrum,haud  quaqua  bonum. Quod  fi  liuimim  fuerit, aut 
aerugini  fimife,aut  niOTum,perraciofifsimum  exiftit.  Cum  itacp  a  nobis  diftinda  fint  fi/ 
gna  codioms  8C  auditatis ,  8f  practaea  tatium  genus  exitialium ,  illud  fcire  oportet, 
quod  figna  codioriis  femper  funt  bona,  ut  qu*  morbi  folutionem  haud  ita  multo  poft 
fiituram  oftendunt,ficuti  K  genus  fignoru  exitialium  mortem  aegri  citam  pracriuciant. 
At  uero  flgna  cruditatis  dhitinum  quidem  ex  neceditate  morbum  fignificant,fed  qitan 
tuminipfis  eft,necp  morinirum,necp  euafurum  e  morbo  horranem  oftendunt.Tibiue 
ro  prhis  ratiocinari,8t  aegroti  tnres  expendenti, etia  ex  his  licet  prxcognofcere-  Aliud 
eft  fignorum  geniis  qug  crifima,idcft  iudicatoria  ab  ipfo  nominantur.  Sunt  autem  hgc, 
fudores,fanguinis  fiuxus,Si;  rigores, multum  alui  profluuium,  SC  fimilis  uominrs,dolor 
capitis  repente  inuadens,  difficultas  fpirandi  practa  rationem  uehemens,  uel  cordis 
i^rfus,  ilia  citra  dolorem  extenta, uigiliac  pIurimac,delirium,8f  .nox  abfcp  ratione  mo/ 
left^Si  accedio  anticipans,  dC  lachrim*  inuoluntariae  nihil  patientibus  oculis,nc(^  ex 
trifctia  prouementes,rubor  faciei,  labrum  infaius  agitatum,lucida,ucl  obfcura,3<:  te' 
nebrofa  qu*dam  ante  oculos  obuarantia,a:  allucinationes  qua;dam,5i;  mal*,  uel  na/, 
te  repente  rubefeentes,  parotides,  aut  omnino  mataiac  aliemus  in  articulum  decum/ 
bentis  genaatio.  Haec  igitur  omma,  8£  pr*ta  haec  alia  multa  hmufcemodi  fecundum’^ 
Mppriam  eotM  fiibftantiam  caftis  nominata,  quatenus  uab  iiibitam  mutatione  often 
wiht  figna  aifiina,ideft  iudicatoria  appellata, duphee  nbi  praedabunt  prjcogmtionem,. 
siqmde  morbo  iam  codo  fupauaiaint,  fiituram  ftatim  fanitatem  denudant.  Si  uero 
ando  adhuc  mbrbo,iudicationem  non  bonam, qu*  fcilicet  aut  ad  pernicifem  agat  aut 
in  longum  tempus  morbum  producat. Qtiod  uero  alia  fit  nanaa  horum  fignorum  que’ 
aUima,iddt  iudicatoria  nommanturiaha  uero  eorum  qu*  eodionem  fignificant,  hinc 
f  i  difeae 


Meae  poflls.In  primo  libro  Epidemiarum  mqint  Hippoaates .  CoAones,iudicatio/ 
nis  celeritatem.fecuritatem  falubrem  fignincant .  Cruda  uero  ot  mcoctajK  quae  in  ab> 
fccfliis  malos  conuertuntur,  iudicationum  carentias, dolores, uel  tempora,ueI  mortes, 
uel  recidiuas  oftendimufi  quidem  in  uniuerfum  collaudauit  morbi  codlionem.  In  libr» 
aSt  qui  Prognoftica  inftribitur,  pafSculatfm  in  hunc  modu  fimul  doces  ipfius  indiaV 
Vrina  autem  optima  quando  fedimrentum  album, Ieue,a:  aequale  fuerit,in  tempus  onv 
ne  donec  morbus  terminetur .  Significat  enim  falubrem  fccuritate,&:  morbum  pauco 
tempore  duraturum.  Sic  rurltis  laudauit  urinam  monftrantem  codhonem  in  uenolb  ge 
nere.Rurfus  autem  cum  dicit, altu  exaemetum  oprimum  eflre,quod  molle, conffifteM, 
&  hora  excretum,  qua  folet  cum  fanitas  adeft,  indicia  cotbbnum  uentris  fimul  collati. 
dat,Sf  docetSic  eam,quac  fit  in  membris  refpfrationi  fenrientibus  cotSionem  fimul 
£oIlaudans,ac  docens,in  hunc  modum  feribit  Sputum  oportet  in  ommbiis  doloribus, 
qui  pulmone,8f  coftas  infeftant,celeriter,ac  facile  expui,flauitiem  fortiter  Iputo  com/ 
mixtam  apparere. CoAoms  igitur  figna  femper  bonafunt,iiidicatiom's  uerd  figna  non 
femper.Sic  ergo  inquit,figna  crilima,ideft  iudicatoria,  non  indicantia  aliqua  mortem,- 
aliqua  iffleilem  iu<h'cationemportendunt.Et  quidem  cum  ait,qaaf  ad  melius  iu^ant 
non  corifefiim  apparere,per  hsce  uerba  eandem  profert  fententiam.  Nam  codionis  fi^ 
gna  quo  tempore  apparent,  bona  funt ,  femper  enim  eoru  imiuerfum  genus  optimum 
cxiflst .  Non  ergo  repugnat  illud  quod  nimc  didu  eft,  in  morbo  laterali  Iputum  ftaum 
apparere,illi  alteri  quod  dicitur,fima  iudicantia  ad  melius  non  fiatim  appareremam  fi> 
gna  iudicatoria  nonnimquam  mda  fiunt,  lignum  uerd  codionis  nullum  unquam  pra/ 
imm  fiiit ,  fcd  omma  optima  femper ,  K  tanto  citius  atgrum  fanitatem  recuperamrum 
oftendunt, quanto  dtius  apparuerint.Hacc  dixifie  fufficiat  per  modu  compendij,qnai£' 
tum  ad  praefentem  attinet  locum.T otam  uero  de  iftis  antiqui  magiftri  fententiam,  in  U 
bro  De  crifibus  expofuimus.  Vt  uero  ex  me  fermo  quem  nuper  dixi  fecundum  diuiflo 
nem  perfedus  habeatur,  quomodo  a  didis  differant,  8£  quae  pafsionis  figaificatiua,K 
quae  asidentia  dictmtur  flgna,iam  uolo  tranfigcre,tmam  in  medio  adducens  pro  exefi» 
pio  pafsionem,hanc  ipfam  uidelicet,quam  Hippocrates  nominamtln  morbo  igitur  la 
terali,acuta  quidem  febris,  ima  cum  fptrandi  dimcultate,e£  tufsi,  8£  dolore  lateris  pun» 
genti  fimih',figna  pafsionis  fignificatiuanominatur.  Quod  autem  dolor,aut  ad  ilia,aut 
ad  clauim  perHemat,afsidentia  dicunmr,ficuti  cjuddfacilius  in  latus  patiens,qiHm  in  a! 
terum  decumbat  aeger,  ad  idem  genus  afsidentium  attinet.  Saipfit  autem  8£  Nicandro 
Praxagoras  duo  uolumina  de  afsidentibus  figms.  D  e  his  autem  quae  fuperueniunt  alte 
rum,ficim'  fi  de  mox  apparetibus  infcriberetur-Hacc  igitin  Mox  apparetia  inquit  Hip/ 
pocrates,2f  bonam  morbi  iudicatione ,  8C  malam, morbum«p,uel  longum,uel  breuein 
luturum  oftendere.Meminit  aute  non  folum  fputorum,  fed  bC  urinarum,8£  exaemeh/ 
torum  aliu',8f  fudoru ,  ea  fdlicet  quae  fimt  in  hbro  Prognoftico  feripta, nobis  exemplo 
lubijciens,quae  ad  himc  locum  transferre  fit  fuperuacuumtnam  de  his  in  libro  De  crifi 
bus  diximus, SC  in  commentarijs  in  Prognoftica, in  quibus  adhuc  magis  magiftri  anti» 
qui  fententiam  explanammus. 

BRASAVOLVS 

galenvs  in  hoc  amplifsimo  commento,8£  per  exempla,K  per  rationes  quibus 
accelsiones  8£  conftitutiones  cognofcannir, edocet .  primo  autem  iubet,in  memorian» 
retrocanda  elTe  illa  quae  de  uidus  ratione  prius  dida  fiierunt ;  nam  ad  duo  iridus  rafior 
nem  bL  figuram  referebat,ad  aegrotatis  uires,8C  ad  morbi  conftitutioneenam  quicimip 
fit  morbus  quando  eft  in  uigore,in  confiftenria  efli:  dicimr .  Hacip  funt  tmiuerfales  uie 
«us  rationes,fed  particulares  ciborum  oblationes  ex  accefsiombus  comedurabuntur. 
^  Qiiod  legitur.  Quarum  altera  erat  uis  »grotantis,8£  conftiturio  morbtlegedum  eft. 
Quarum  altera  erat  iris  acgrotantis,reliqua,uel  altera  conftiturio  morbi,  Grsece  uero  le 
gitur  T»p  TC  Ajiaiay  •nS'  Hstmn&iim  rlw  t»i«s«(ny  isi 

S  E  c  -p-  N  D  o  docet, cum  ad  perfedam  uidus  ratione  tres  intentiones  fintiris  egro 
tantis, morbi  conftitutio,K  particularis  accefsio,Vires,ex  pulfuftatim  comprehendim 
tiir,K  ex  alqs  qu*  ipfe  in  libris  Prognolbconim  edocuit.  Aliquis  forte  dicere  pofleqdl 
num  magmtudinem  elTe  incoprehenfibilem.  At  ifti  faltem  hec  concedent  Si  non  poe 


S  XI 


APHOM  SHV 


tf 


ttniflf  ad  libeUam  hateri, quadam  artificiali  confc<3ura  habebutur  ueritati  propinqua* 
tertio,  dubitationem  quorundam  pomt,  qui  putarunt  morbi  coftitutionem 
oatdaiaies  accefsiones,quales'nam  fint  no  pofle  dignofciSed  Galenus  his  renodet* 
Hfopo  cratem  non  id  fentire  quod  ipfi  fentiuntmam  &  in  horum  cognitionem  fjpe  ue 
nlt«quifite  BC  fdenter,fepe  comedurahtermon  tamen  inartifidofe,ne(5  longe  a  ueri 
cate.Hxc  autem  ab  Hippoaate  in  Prognofticonmi  Iibris,a:  Epidemiarum  latius  feri/ 
pta  limt,£t/n  noftris  commentarijs  a  nobis  illonim  hbrorum,8C  in  libro  primo  De  cri 
nbus.Sed  ifta  ab  Hippocrate  nunc  per  capita  tradatur, nos  uero  quam  breuius  fieri  po 
terit  eadem  capita  enodabimus .  At  fi  quis  omma  diligentius  habere  ftudeat,  noftrum 
De  crifibus  hbrum  perlegat. 

..  (lyARTO,  adid quod promiferat,peragendum accedit: Morbi  inquiens accel/ 
Cones  K  conftiwtioncs  oftendent,ut  (exempli  gratia)in  intermittentibus,  febribus,  ter/ 
tiana  ideft  cici  iudidj  eft,uel(ut  Leonicenus  didt)dto  termmatur.Qiioti/, 

diana  uero  longa  eft:quartana  uero  longifsima,In  non  intermittedbus  uero,  luuiimj^ast 
ideft  incendenteSjUel  incenfe, acutae  lunt.mam  ex  materia  biliofa  fiunt.  Typhodes  aut^ 
ideft  iiiccendentes  longiores  funt.Inter  has  mediae  font  iiarrffmn^  ideft  ftmiteitianae, 
C^od  legitur, Ipli  quocp  morbi  SC  accefsionum  fimiles  propoitiones,lcgendum  eft, 
Ipfi  igitur  morbi  Si  accefsionum  proportiones ,  nam  Graece  eft ,  «iiTud  romi, 

i(^  7«e  a^ejiv!  wuAijof. 

Qjr  I  N  T  o  docet,li  quis  cognofeere  uoluerit  haec  febrium  genera  ftatim  in  primo 
infultu  dus,fecundum  De  aifibus  hbrum  legacnam  non  funt  repetenda  qu*  ahbi  bei»! 
ne  relata  funtifed  fatis  eft,illa  ad  memoriam  reuocare .  Ad  rem  igitur.  Si  qms  in  prind/ 
pio  tertianam  inuadentem  cognouerit, etiam  fciet  cito  terminaturam  efle,8i  luas  ac/, 
cefsiones  per  tertium  habitura:8i  hoc  eft  quod  ab  Hippoaate  dicitur ,  Morbos,accd> 
Cones  8i  conftitutiones  indicaturos;  doceti^  Galenus,quod  ftatim  prima  die  8C  prima 
.inuafione  quartanam  febrem  cognouit,tatianam  bC  miotidianam.  Itai^  prima  die  con 
uementem  uidus  rationem  ordinam't,in  ommbus  his  futurum  uigorem  metiens* 

.  Qf  legit,  Secudii  propria  termina  metietes.haec  par s,fecadu  ^priu  teTminulGrgce 
en:,ij?7  -rlu)  ekaiai  7ife9<Ii'/Aw.ideft,fecudu^priu  praefinitu  tepus,uelfecudu,ppria lege* 
SEXTO  docet, idem  efle  in  alijs  morbis  quod  dC  in  febribus  eftmam  morbus  late 
ralis,peripneumonia  Si  phrenitis, acuti  morbi  fimt.  Angina  uero,  cholera,nerUoru  diC- 
tentio  peracuti  funt ;  aqua  inter  cutem,atra  bilis, fuppuratio  8C  phthifis  diutini  funt,  ex 
quibus  conftitutionem  cognofeimus.  Accefsiones  uero,qm'a  morbus  lataalis  Si  phre/ 
m'tis,Ht  pliffimu  de  tatio  in  tatium  uexant.Suppurationes  uero  quae  uentri  eUeniunt, 
aut  hepati  Si  phthifi  quoridie,8i  praefertim  accedimt  febres  uafus  nodem  •  Qui  uao 
ex  liene  laborant,8i  ex  atra  bile,pa  quartum  accefsionem  habent. 

QiiOd  legitur.  Angina  autem  Si  iuxtangina.  Graece  eft,  (ruutJyxp  LmaJyyp.  id 

eft,fynanche  Si  cynanche .  H*  funt  duae  angina:  fpecies,  prima  in  intrinfecis  cefopha/ 
gi  mufculis ,  fecimda  in  intrinfecis  faucium  uel  gutturis .  Sunt  duae  ali*  fpecies,  mefit/ 
mtucJrx",  8i  ^xKuuiy}^,  ideft parafynanche Si paracynanchetomiuinn  deterrima 
eft  c^anche;hic  non  poftiimus  intapretari  per  Luualyxuu  iicxtanginamtfed  melius  eft 
uti  Gr*co  uocabulo,  ut  res  melius  exprimatur .  De  his  uao  q^tuor  ^eciebus  in  td/ 
lio  libro  horum  commentariorum  a  nobis  ubatim  feriptum  eft. 

S  E  P  T I M  O  jlocet,quod  illa  qu*  de  anni  temporibus  adduntur,  ad  morbos  8£  ad 
accelsiones  Si  colfatutiones  refaenda  fimttnam  non  eft  iatis  quod  quiipiam  cognoue/ 
rit  primum  quartan*  iniidtum  ad  uidus  rationem  inft:ituedam,led  opus  eft  fdre  an  ue/ 
fe  uel  *ftate  uel  amuno  uel  hyeme  cceperit;quoniam(ut  inferius  edocebit)*ftiug  qUar 
tan*  magna  ex  parte  breues  iimqautunales  long*,8i  maxime  qii*  hyemem  attingfit^ 
imo  Si  tatiana  iebris,qu*  fuapte  natura  dto  taminanir,  citius  in  adftate  qcam  hyeme 
finem  habetmam  *ftas  morbis  celaitatem  addit,hyems  tarditatem.  Adde  q>  accefsio/ 
nes  pa  tCTtiu  magna  ex  parte  *ftate  fiunt,  pa  quarnim  autumno,  quotidie  hyeme. 

OCTAVO  docet,id  quod  didum  eft  de  anni  teporibus,etiam  intelligendiS  eflepa 
proportionem  m  tempaaturistquauis  nihil  hic  dicat  Hippoaates,fed  alibi;  Si  de  indu 
«na  uic*,Uue  exCTcitio,8i  de  alUietudine,Si  de  ambientis  aais  tepaanira,  K  de  *tate! 

f  +  *grotaa 


a:grotantes.Ex  his  omn&us  K  morbi  conffitutione  &  accefsiones  cognofcemustcon  ! 
ftftutionem  quidem  fl  morbus  fuerit  peraomis  uel  diutinus:  ex  hoc  enimfuirimutmifr 
gorcm  deprehendimus.  Accefsiones  uero,an  per  tertium  uel  per  quartumtudfmguS; 

diebus, uel  qua  hora  diei  aut  nodhs  lint  inuafurse. 

Qd’  legit, Induftria  uitaciGraece  eft  m  a4i7«<i',iV|u«7K,ideftinftituta,exercitia,ftudai; 

ffiiod  etiam  legitur.Et  aeris  ambientis  qu*  timc  uaggtur, temperatura ,  Grsece 

■  NONO'  Galenus  ad  illam  partem  exponendam  fcconuernt,8ccircratuutn  ad  imd 

c-emincrementatperciraiitniun  inaementa,accefsionum  augmenta  quse  in  ipfis  eu». 
niunt,intelligit:ex  quibus  morbi  augmenuim,  K  prafinitimi  uigpris  tempus  inteE., 
git.Sdto  tamen  fecund*  accefsionis  ad  primam  augmetum  in  tribus  confiftere,in  ho/ 
m  in  qua  fit  accefsio,in  longitudine  accefsiom's,&:  in  magnitudine  ud  in  uehementia; 
nam  apud  antiquos  eft  hic  ufus,  ut  quandocf  dicant  uehemeriorem  febrem, quandoij 
inaiore.hjec  autem  febris  uehemens  quando^  aequales  horas  habet  cum  praecedente,-  | 
quadoc^  pauciores,  quadoqi  plures;hoctp  no  fpedlat  ad  uehementi^fed  ad  prolixitatec  ^ 

Quodlegit.ContingitaiithancfebremrGraeceeflr,  9*(/f;5fS»c(/,ideftcumc6tihgati  ' 
,  DEC  IM  O,  notat  Galenus  inhocaphorifmo intelligendum efreperaccefsionem 
deterius  tempus  circuitus :principium  fcilicet, augmentum, SC  ftatum.  Reliquum  enim  > 
eft  declinatio. Cum  ergo  uidebis  fequentes  accefsfones  antidpare,  &  adlongiiis  tem/t 
pus  extpndi,  etiam  fi  anticipent,  dC  uehementius  affligere,  indica  morbi  angmentnflif 
quantum  uero  augeatur  unumquodqi  pradidlornm  ftia’  quStitafe  oftendeKnam  acceP 
fio  multum  anticipans, longius  at($  uehementius  affligens,  effanr  dignUm^  augmen>* 
tum  figmficabitjK  uelocem  effe  morbi  motnm,8f  dto  in  ftattnn  peruennniJmam  fierf 
non  poteft,fi  magna  flnt  incrementa, quod  uigor  propinquus  non  fit:econtrario,fl  ao 
cefsio  habeat  in  omnibus  parua  cremeta,diftabit  morbi  uigor.  Vnde  per  circuitum  m/  , 
crementa  difeemus  affequi  conie<ftura;poft  quatum  tempus  morbus  in  fuo  lugore  coi» 
fiftet,8i  praefinitu  horum  accefsionis:  primaq;  cognitio  ad  imiuerfalem  mAis  forman»  ' ' 
inftituendam  conducet :  fecunda  ad  cognitionem  particularium  temporum,in  quibu?  f 
cibus  eft  dandus:nam  ab  initio  haec  edocere propofuerat .  Notaij  in  hoc  loco  per  cir/  i 
cuitum  intelligere  limilem  ad  idem  redinim. 

Quod  legitur.  Per  accefsione  autem  te  oportet  intelligere.  Adde  particulam  Nunc,l 
hocmodoiPeraccefsionern  autem  tenunc oportet  inteffigere.nam  GracCe  eft,  sntfw 

.  ^od  etia  legitur,  Vnum  ex  didis  fua  quantitate  monftrabii.legendum  eft,Vnum/ 
quode^  ex  didis  fua  quantitate  monftrabit,  ucl,Vm'ofciuufq)  didorum  quantitasmott 
ftrabit, Graece  enim  eft,  TT  OT0Bi<. 

■  Quod  etiam  leginir,  Parua  feciens  inaementa .  htecparticula  Incrementa,  Graece 

eft,  «ft  Tr&Siinitf.  .  ■  ■ 

Qiiod  etiam  legitur,  Comedura  fcilicet  affequi  poteft, quantum  tempus  morbus  u* 
fuo  ttigore  confiftet .  haec  particula  Poteft, legi  debet  Poft,  debet  coniungi  cumfe/ 
mentibus,  ut  fenfus  fiat,  Poft  quantum  tcmpiis  morbus  in  fuo  uigore  confiftet .  Nant 
Graece  dicitur,  mimir  ism  i  «xhh  -tH  vomtun®-.  Ex  quo  uidere  potes  quan/ 
tam  differentiam  fecerit  interieda  literula  in  fenfu-  ' 

'  VNDE  emo  ad  ea  qus  mox  apparent,exponenda  Galenus  defceditmamKeiC 
his  fiue  fymptomata  nomines,  quae  cafus  a  Leomeeno  interpretantur,  fiue  %na,mfait 
refert,modo  fdas  ad  aecefsiones  Sf  conftimtiones  eognofcendas  proficerc:Galenus^ 
ommafigna,fiuefymptomata,m  tres  partes  diuidfein  mc^nytutunaut-iin 
&  in  LeimiAzJddt  in  pafsionis  fignificatiua,in  afsidentia,8f  in  decernentia  fiue  iudicart 
tia,quac  uel  codionem  uel  cruditate  uel  falutem  uel  morrem  oftendunt.Pafsioms  fignl 
ficatiua,cum  morbo  inuadunt.Afsidentia  quandoc^  fimul  cum  morbo  inuadunt,qiBBl 
dom  f^OTem'unt,qu5do($  ommno  non  ueniunt:  nam  polTunt  a  morbo  feparari,ae<« 
morbi  fubftantiam  conftimunt,fed  proprias  faciunt  differentias .  Judicatoria  uero  non 
funt  apta  cum  primo  exquifite  morboru  principio  inuadere,  fed  cum  duobus  altis  funt 
apta  natura:ahquando  uero  in  augmeto  ftatu  apparent.  Signa  autem  codioms  nun 


A  P  H  O.R  I  S  M  y  S  X  1  i  # 

quam  m  ptimo  flarim  mofbi  prihdpio  miiadunt,fed  ,  ideft  detdfminat  priiid 

umuerfale  morbi.  At  cruditatis  figna  cum  primo  morbi  principio  apparent,ficuri 
Hgna  etiam  mortisdiorum  enim  generatio  morbi  prindpiu  feqmtur.Intelligit  uero  Ga 
lenus  per  morbi  principis, K  primum  morbi  infultum  indiuifibile,ut  in  libro  De  crifli 
bus  docuit, Kmorbi  partem, ut  cum  morbus  in  quatuor  tepora  diftinguinir,prmcipiSj 
augmentu, flatum, inclinatione, &:  fpatium  trium  dierum.  At  fi  quis  haec  8C  ommS  fym 
ptomatum  poteflates  rede  percipere  uoluerit,  ad  illum  De  crifibus  tradawm  fe  confe' 
rat.Hic  iginir  ex.  mox  apparentibus  totam  iubet  morbi  confbmtionem  coiuedari. 

Quod  leginjr,Ne($  eorum  fubftatiam  conftituuntlegi  debet,  NecJ  dus  ueluti  fubx  ■ 
fhntiam  conllitinmt.nam  illa  particula  Eorum,refert  morbum  in  fingularilijpjauis  con 
totus  Graecus  Eorum, dicat :  nam  ita  habetur,  »0®  itu ««(/  vem/  niS  tuuKt<n\i .  Vd 

forte  illa  particula  Eorum,debet  referri  ad  ipfa  ligna. 

auod  etiam  legitur,Nam  SC  horum  generatio,morbf  principium  fubfequitur.Gr» 

Quod  etiam  legitur,Ex  apparcnbus  autem.legi  debet,  Ex  mox  apparentibus. GraS' 
ce  enim  efl,  ris  «uu  u&ufmei&icts- 

'  DVODECIHO  GalenusrefertjCafumAnaxionis,  tertio  Epidemionim  libro  ab 
Hippocrate  pofltum.qui  primis  diebus  non  expitebat;  coepit  alite  expiiere  humidiora 
undecimo  die  t  leptimadecima  die  nefeio  gd  codi  e^qiuere  cOepitiUigefliria  die  a  febre 
fitiiatus  efl,tame  redijt  uigefimafeptima  die:  trigefimaquarta  die  totus  fiidans  hberatus 
tll,Gdenus  eundem  caium  refert  ih  hbro  Dd  crifiblis,8C  fn  fecundo  De  diebus  decTe 
torijs.Cum  ergo  primis  diebus  non  expirifletmo  mirum  fi  morbus  prorogatus  efl  uf<J 
ad  trigefimiimquartu  diem,  quum  eius  natura  fit  in  quatuordedm  diebus  iudicari,  ud 
faltem  in  uiginti:nam  hoc  femper  inuemes  in  inflamatiombus  quae  non  tegimtur  oper 
culo  denfiore,ut  in  ijs  (juac  exteriorem  occupant  cutem,primo  fanies  qujdam  refudat, 
ddnde  paularim  coquit,8C  crafsior  fittitaqj  diqua  efl  magis  coda, aliqua  minus .  Idem 
eiienit  in  intrinfecis  nollri  corporis  partibustquando  uero  aliqua  Derit  inflamatio  cUih 
tanta  meatuum  anguftatione,ut  nihil  ektra  einmdatur,necefle  efl  illam  efle  codu  diffi/ 
cifemiSi:  longo  tempore  perAirare-  Eadem  efl  ratio  in  morbo  laterali, qui  efl  ex  gene/ 
re  inflammationu.  Crudifsimus  efl  morbus,  in  quo  nihil  expuitur;in  fecundo  ordine  efl 
ille,  in  quo  lanies  tenuis:  in  tertio  ordine,  in  quO  crafsior :  in  quarto, inquo  perfeda  co/ 
dio.Si  hacc  circa  tertium  diem  appareant,  uel  efrea  quartum,  morbus  feptimUm  diem 
'non  tranfitiin  alljs  autem,fecund5  codionis  modiira  menfura  temporis  accipere  opor/ 
tet  Sed  alicui  forte  dubium  inderetur, quomodo  Anaxion  abfi^  febre  fuerit,eo  ad/ 
hiic  in  laterali  morbo  perfiftente:nam  uigefimo  die  c<iflauit.Relpondendum,concoda 
materia  in  laterah'  morbo  febrem  definere:deinde  quia  loais  l^us  ell,materia  aliqua  in 
loco  coIIi^'tur,qii*  corrupta, antequam  cortcoquatur, febrem  iterum  inducitiexperien 
o'a  enim  uidemus,in  laterali  morbo,nondum  expurgata  materia  febrem  ceffare, 

■  Qiiod  legitur  in  cafii  Anaxionis,  Vrinac  bene  coloratae :  Graece  legitur  in  prima  no 
flri  antiqui  contextus  ledione,  Ji  (cjjiKt.ideft,Vrinae  aute  fine  colore.Sed  in  feciin/ 
da  ledione,SC  in  Alditro  contextu,K  in  contextu  Hippocratis  in  tertio  Epidemiarum 
legitur,  Ji  puto  Leomcenuhimc  contextum  habuifle,quem  magis  probo* 

Qiiodetiam  legitin-, Sexto  die  deliraiiitiGriece  efl,  t«7»  eraeoi/Asg©'. 

Qiiod  etiam  legitur,  Sqitimo  die  magis  laborabat,  qiua  febris  intendebatur.  GratcC 
legitur,  t&iKm  tirimiv©-,  S71  jip  'tsvfvi>s 

Qtiod  etiam  legitur ,  Non  erant  admodum  bonae .  fimplicitet  legendiun  efl ,  No» 
erant  bon«. 

Quod  etiam  legitiff.  Et  bene  fpirabat.  vvmn  legitur  in  aliqiubus  contextibus :  i» 
alljs,  AVrer;  In  Bpidemijsfcriptum  legimus,  vmwi. 

'■  Quod  etiam  legitur, (piandam  faniem.  Graece  eft,  Ttvif  Plerunque  uero  in 
bix  noftro  commetario  feripnim  eft,aquofam  illam  fubflantiam,  quae  Ulcera  exit* 
a  Graecis  nuncupari. 

-  ®  o  T  E  R  T I  o  de  fputis  di(Ierit,oflendens  quae  perfede  coda,K  quj  non. 
AIbum,lene  K  acquale,nc^,aaflum,  nei^  humidum  perfede  codum  eft .  Qmod  nort 

expuitt»' 


^9  •  LIBRI'  PRIMt. 

cxpuituf  cmditatetn  omnimoda  oftedit.Si  tenue  fit, debilis  coAonis  efl;  %num,SfSn 
pamixtum  fuerit,uel  flauum.uei  rufRnn,non  bonutti;tamen  non  figftificat jpennoe^ 
Si  Iiuidum,aut  xruginf  llnule,aut  nigrum, pemiciofifsimS  raftiC  Notat^figtii  coft» 
nis  femper  effe  bona-  Signa  exitialia/ei^er  mortem  figmftcant.  S^a  uero  cmdtotft 
fimt  indifFeretia:nam  quannim  inipfis  eft,necp  falutem,  necp  mortem  aegri  fignigcant* 
fed  tu  in  hac  deuenire  poteris,uires  scgroti  expendens.De  fputis  uero  apud  Hippocn 
tem  multa  habenturm  primo  libro  De  morbis,»;  in  tertio. 

numVGrteS^eft,^  >  «  3  a*  ,  Nota  id  uoc^tiln^ 

ttKgienif ,'  quod  impermixtum  LeomVenus  mterfu^etatus  elt,fi^iifi'carepCirUffl,iininij{^ 

.  bitelUgc  uero  ^utum  effe  humorem  unum  folum,»  alijs  non  mixtum',  Sicuti  8c 
in  feptimo  libro,aphorifmo  uigefimofertio,Uocat  dciedionem  fyncera  ilIam,qq*non 
eftpermtxta  aquofae  humiditatijfed  eftpurus  humor. 

C  E  c  I  Ji  O  (a_v  A  R  T  o  Galenus  ^ud  genus  %noru  iudicatorioru  enumerat, 0» 
fimt  fudoresjfai^uims  fluxus, rigores,multHm  alm'proflum'um,  multus  uomitus,dS 
capitis  repente  inttadens,difficultas  ipir andi  praeter  rationem,»  uehemens  cordismor 
fils,hypochondria  dtra  dolorem  extenta, ui^ia:  moItae,deh'ria,nox  ab%  rationemole 
fta,acccfsio  anticipans,Iachrymac  inuoUmtarig  mhil  patientibus  ocuh's,necp  ex  tr^da 
prouenientcs,rubor  facid, labrum  inferius  agitatu,ludda  uel  obfcura  » tehebro& 
dam  ante  octdos  obuerfantia,»  halludnariones  qufdam,»  malguel  nafus  repente  eni 
befcentes,parotides,aut  materia  ahqua  decumbens  ad  articulos.  Haec  omnia  qux  fiftn 
ptomata  uocantur,  ut  mutationem  lubitam  offendunt,  figna  iudicatoria  nunctipantur, 
quae  duphcem  praecognitionem  prxifant;  nam  fi  morbo  iam  codo  fuperuem’ant,fi)ajr 
r,am  famtatem  oftenduntSi  uero  mido  adhuc  tiK3rbo,iudicarionem  non  bonam  ofteti 
dunt, nempe  uel  mortem,ueI  morbi  longitudinem, 

Qtiod  legitur.  Multum  altri  profiuuiiun ;  Graece  eif  ,  yitsif 

Alter  contextus  habet^ 

Quod  etiam  legitur, Ilia  citra  dolorem  extenta.lege  Praecordia:  nam  Graece  dicitur, 
Cellhs  Uero  hypo'chondria,praecordia  intcrpretatur,non  flia ;  nam  iliafiib 
praccordijs  fimt,at  in  tertio  libro  uberrim  oftendimus. 

Quod  etiam  legitur,  VigiKac  plurimactGraece  eft,  tiar/irjt  injisiiJjK, 

,  Quod  etiam  legitur,  Et  labrum  inferius  agitatulGraeceell,  (S 
Quod  etiam  legitur,Ludda  uel  obfcura  » tenebrofa  quaedam  ocidts  obuafantia  K 
halludnatioes  qujda;Gr jce  n  t  ite^intfvyca 

■  Quod  etiam  legitur ,  Qtiatenus  uero  fubitam  mutationem  offendunt :  Graece  dij 

Ji  (itTOjSsAof/ 

, ,  Quod  etiam  legtur,  Futuram  ffatim  famfatem  denuntiant .  Haec  particula  Statini, 
Graece  eft  vOT>ja«(/,  ideft  propinque, 

DECIMO  ci_V  I N  T  o  Galenus  ex  Hippocratis  uerbis  offendit,  figna  iudicatoth 
aliam  naturam  habere,^  illa  qug  codlione  ligmficant.nam  Hippoaates  injprimo  Epi 
demiorum  didt,co<ffiones  indicationis  celeritate,  iecuritate  falubrem  fignincatCrtida 
uero  » incodla,»  quae  in  abfcellus  malos  couertuntur,  iudicationu  carentias,dolorel 
uel  tempora  uel  mortes  uel  recidiuas  offendunt.  In  hoc  loco  Hippocrates  uniuerlalitef 
morbi  codiionem  laudauit.In  libro  uero  Prognofticoru  particulariter, ita  ipfius  ihdids 
fcnbensiVrina  optima  eft,quado  fedimentu  album,Iene  » aequale  habuerit,»  femper 
eff  optima,  donec  morbus  terminetur :  nam  figmiScat  iifnbrem  fecuritate, »  morbiin) 
breui  terminaturu-fic  rurfus  urinam  laudauit,quac  in  uenis  »  uenofis  lods  codlione» 
demonftrat.Quum  etiam  addit.alul  exaementum  optimum  eft,  quod  molle  eft  conib 
ftens,»  hora  coniiieta  excretu,  eodem  modo  in  membns  relpirationileririennbuslju 
dat  codhonem,  dicens,  Iputum  in  omnibus  pulmonis,»  collarum  doloribus  debet  ce/ 
leriter  expui  at^  facile,»  flamtatem  fortiter  ^uto  commixtam  apparere :  unde  potell 
tiabere  hanc  differentiam,  quod  figna  codhonis  femper  funt  bona,  fed  figna  iudicaw/ 
ria  non  iu*cantia,aliqua  mortem,aliqua  difficilem  iucheationem  portendunt,  Addit^ 
ili»  quae  ad  mehus  iudicant,non  confeftim  apparere.Ex  quibus  uerbis  idem  colligtur, 
^  Deflgni* 


JirHORISilVS  XIII  71 

Dc  fignls  antem  eoAonIs  quooinc^  tempore  apparent, femper  bona  ftint.  Nec  putes 
id  quod  in  aphortfmo  dicinir,tn  morbo  laterali  fputum  flarim  apparere,  illi  reputare, 
quod  didtur,  indicantia  ad  melius,  non  flarim  apparere,  quia  fi^a  iudicatioms 
quandocp  mala  flmt  Signa  uero  cocSioms  Idnper  funt  bona:K  tanto  drius  argrum  fa^ 
nari  debere  oftendunt,  quanto  cirius  apparuerint .  Haec  uero  nunc  breuibus  faris  fint, 
qm  explicatius  in  libro  De  crifibus  a  nobis  expofita  fimt. 

^  Quod  luitur.  Cruda  uero  Sf  inco<fta,K  qua:  in  abfcellus  malos  conuertuntur ;  illa 
parricula  In  abfcellus  malos,in  aliquibus  contextibus  legitur  iUr  lutxfg!  hestemtt.  ideftj 
in  abfcefliis  longos.  At  in  noflro  antiquo  contextu,  8C  in  Aldino,  8i  in  libro  Epidemio/ 
rum  legitur,  Jt  muixt  extsinxs,  ut  Leomcenus  legebat 

Quod  etiam  legitur.  Alui  excrementum  optimum  efle.  lege  Optimum  efl;nam  Grg 
ce  legitur,  «is  ^ 

Quod  etiam  legitur,  Flaiutatem  fortiter  fcuto  comixtam  ^parere.  Graece  habetur, 
fviiiiiiuytiXiiiy  «■  (fmiiSttt  •  idefliFlauura  quid  Iputo  fortitet 

commixtum  apparere. 

Qitod  etiam  legitur,Nam  cotflionis  figna,quo  tempore  apparent,bona  (Imt ;  Grx» 
cem,  ixyiif  fl  afiiiaxxstS>’oy  mi  «j«e3;c.id^,Nam  coeflionia 

figna,quocun($  tempore  fiantjbona; 

DECIMOSEXTO,  ut  Galcnus  per  «templum  oflendat^  quaenam  fint  figna  illa 
flyerius  ab  ipfo  pafsioms  fignificariua  nuncupata,  K  qitac  afsidentia,quum  de  iudicato 
tijs  ditSum  fit,ac^it  exemplum  Hippocratis  in  laterali  morbo,{nquies,  Aaita  febris, 
tufsis,fpirandi  difnctiltas,lateralis  dolor  pungiriitus, figna  pafsionis  %nificatiua  uocaa 
tur.ded  dolorem  peruemre  ad  hypocondria  uel  ad  clauem,  aut  aegrum  in  aegrotante  Ia;» 
tere  iacere  non  pofle,figna  afsidcntia  funtPraxagoras  duo  uolumina  fecit  de.alsidetv» 
ttus  fignis,de  fuperuemetibus  uero  unumtqui  idem  efl,ac  fi  de  mox  apparetibus  fexi^ 
beretur.Hxc  igitur  mox  apparenria,itt  ab  Hippocrate.dicittir,8f  bonam  morbi  iudica 
tionem  K  malam, Sf  longitudinem  uel  breiritatem  morbi  oflehdunt 
Quod  in  hac  parte  legif,Ilia;legenda  efl  Praccordia.nam  Graece  habef 
Quod  etiam  legitur.  Sci  ipfit  autem  &C  Nicandro  Praxagoras  duo  uolumina  de  afsi/ 
dennbus  flgm’s.Poflea  fequitur.De  ijs  autem  fcriberetur.In  hac  parte  defunt  multa  uer 
batnam  Graece  ita  habetur,  Ji  iSi(p(uvciJSijixy  imy^yexf 

5?« .  ideft,De  tjs  autem  quae  (uperueniunt  unum  aIterS,ac  fi  de  mox  apparentibus  fal 
beretur.  Deniij  Galenus  refert, Hippocratem  non  Iblum  de  Iputis  mentionem  fe» 
cille, fed  K  de  urinis,K  de  alui  excrementis, Sf  de  fudoribus :  qiiac  omnia  in  libro  Pro.» 
gnoflicorum  feripta  funt,Superuacuum  uero  eflet  illa  nos  huc  afferre :  propterea  tu  sd 
noflru  De  erilibus  libru  te  conferas,  Sf  ad  noftra  in  libros  Prognofticoru  comentaria,' 


Q  Enes  facillime  ieiunium  ferunt, fecundo  foco  qui  ^tatem  confiftentem  habent, 
3  minus  adulelcentes:bmnium  minime  pucri,ptffertim  qui  inter  ipfos  liint  ufl 
uidiores, 


,  D  E  aetatum  cbgmrioe  plura  ab  Hippoaate  in  libro  D  e  tudhts  ratione  feripta  lient, 
quem  tamen  librum  Galenus  ab  Herqphllo  aeditum  putauit;  at  cuiulcuncp  fit, nos  eius 
uerba  referre  no  pigebit;inquit  emm.  Puer  quidem  calidis  dC  humidis  commixtus  efl, 
quomam  ijs  conftitit  K  creirit.mam  calidilsima  SC  humidifsima  (imt,  quae  proxima  ge/ 
naatiom'  funqplurimumij  aefcunqhisi^  accedentia  fimiliter.  Calidus  quidem  efl  ado 
lercens,quod  ignis  aquam  liiperauittficcus  autem  efl, quod  puerile  humidum  confum» 
f  ^  corporis  incrementum,  partim  in  igms  motum,  partim  etiam 

laboribus .  Vir  autem  ficcus  efl,  SC  frigidus, quod  calor  amplius  non  luperat,  corpus^ 
non  crefdt,  propterea  friget :  Cccitas  emm  prioris  aetatis  inefl,fequentisij:K  aquae  ac/ 
vellus  nullam  habet  humetflationem ,  quod  flccis  8f  humidis  fuperanir .  Senes  uero 


frigidi 


filsidi  K  humidi  funt,quod  difcefsiw» 

lit,humida  confirmairit.  Hacc  Hippocrates  uel  TheflMtiscfl  is  libet  Theflali  fit)uel 
rophflus,ex  qmbus  huius  aphorifmi  ratio  haben  poteit.  In  hoc  igitur  aphorifmo  uole, 
Hippocrates  ex  omni  indtdo.rationis  uidus  formam  edocerc,adactates  confceaditjt» 
cone  quarum  8C  tuiSus rationem  quadoi^  immutare  oportet, inqufens^fenesfacillin,, 
ieiunium  ferre  atcp  inediam,  deinde  per  gradus  aetates  aliae  confeqmmtnr :  nam  qui 
confiftenti funt,quaefenio propinqua  eft,difficilius  quam fenes  ieiunium  ferunt' 
fed  adolefcennbus  facilius.Omnium  uero  mimme  pueri  ieiunium  fenmt,&  inter  pny 
ros  iUi  priefertim  qui  uiuidiores  ltmf,8Hoco  ftare  nefdunt. 

Sed  uthirius  aphorifmtfententia  clarius  clucefcat,ab  re  non  erit, fi  aetatum  orduiem 
edocere  ftudeamus.  Quod  fiet  coraodius,fi  prius  imiuerfum  humang  uitae  fpatium  me 
tiri  tentemus.  Salomon  omnium,  fapietifsfmusjtritam  honnnum  fep  tuaginta  annonin» 
efte  iudicattin'  potentioribus  ocSujgintatK  hoc  totum  labor  8C  doforcnon  ut  diui  Hie¬ 
ronymi  interpretatio  legit;  Amplius  autem  labor  dolor.. )  Eandem  fententfem  in  fe/ 
eundo  D  e  generatione,  fediione  quinquagefimaOdlaua  Auerroes  probamqiii  Arill» 
teles  aperte  dicit,Vitg  omnino  ftatutu  tempus  efle  propter  motus. foUs  bC  planetarum 
Aegyptij,ut  Plinius  hbro  fecundo  capite  trigefimofeptimo  teftatur,  hominem  cen> 
tum  annos  tranflgere  non  pofleiudicarimt;  propterea  hominum  uitam  centum  anno/ 
rum  efleprofitentin.  Argumenta  refert  Plinius,quo  moiftbStur,8C  antePlimum  Var/ 
ro,ut  Cenforinus  iri  libro'  D  e  die  natnlt  fcripttim  reliquif-Effi  auteni  hc«:,, quod  Varro  i 
Diofeoride  afeologo  Alexandri*  fcripfum  inuenit  Cor  hominis  in  cremento  K  dimt 
nutidne  conferuari,  unde  anmculi  cor  duas  drachmas  pendet,bimi  quanior, trimi Ibc,  ■  ■ 
quadrinu  od:o:8C  fic  in  anrios  fii^ilos  uftg  ad  qnquaginta  accedere  binas.  Ab  his  cen 
nim  drachmis, atep  anno  gnquagefimo,ite  decedere  in  unoquo^  binas, ex  quo  perfpir 
cua  fit  cetefimo  anno  redire  ad  arati  primi  pondus,nec  longius  pofle  producere.Alios  j 
fegimus,dicentes  ob  hanc  caufam  faiflos  elfe  feculares  ludos,  qui  quibushbet  centu  an 
nis  fiebant.  Solon  uero  humanam  ratam  in  decem  hebdomadas  Sf  iple  diffinxitiuni/  l 
aiicp  hebdqmad*  feptem  armos  tribuens,propterea  homirtis  trftam  feptuaginta  antio/  ' 
rum  fecit-Sed  S^eas  peripateticus  in  duodecim  hebdomadi  partitus  eli,  &:  ideo  Iio  '■ 
minUiri  tritam  ad  oduagintaquatuor  armos  produci  uoluittquem  uitg  terminum  fi  quis 
pr*terierit,idem  facere  quod  Ifadiodromi  ac  quadrig*  faciunt,  qraim  extra  finem  pr» 
currunt.  Et  Varro  iple  tradit,in  HenuTcorum  libris  legi, fatalem  *tatem  homirtis  duo/  i 
decim  hebdomadibus  deferibi .  Altj  nouem  leptimanis  hominis  ratam  produci nofri&  ^ 
re,amplius  uita  non  efle,  hos  numeros  Pythagorice  confiderantes  8C  dicentes,Ut  Cen  ! 
(prinus  in  libro  De  die  rutali  refert, feptem  pertinere  ad  corpus,nouem  ad  animurhinc  : 
annp  &  fexagefimus  tertius  uulgd  ad  noftra  11%  tempora  fatalis  nuncupatur,ab  an/  i 
tiquioribus  aiumus^  climatericus  &C  genethliacus  81  fcalaris  dieflus.  eft,  in  quo  pluri/ 


mi  moriannir.  Alij  cofiderant  hunc  annum,quod  fit  ex  ter  tribus  hebdomadibustuolut 
:nim  obftruandos  illos  annos,quos  tern*  hebdomadg  c,6ficiunt,ut  uigefimusprimus, 
OTadra^fimus  fecMus,fexagefimus  tertius,o(fluageflmus  quartus.  Alii  uero  inqu», 
lolum  efle  unum  difttcfllimu  climadlera,  fcilicet  quadragefimum  nonHrh,utpote  querti 


mplent  fepties  lepreni,alij  Otflu^efimum  primum ,  quem  complent  noiriesnoueflft 
ato  uero  humanam  uitam  quatoto  annorum  rurmero  confummari  putauirifdlicet 


Plato  uero  humanam  uitam  qua^ato  annorum  rtUmCTO  confummari  putauit,fdlicet 
nouenariojundc  humanam  uitam  ad  nonagefimum  primtrm  antium'  peruettire  cenfirit 


Nonnulli  tres  annos  climadleras  efleiudicant,  nonagefimu  primum,  quadfage&ium 
nonum,fcxagefimum  terrium,qiri  inter  duos  medius  eltmam  primS  ex  quadrritotioue 
nario,fecundum  ex  feptenario,(exagefimum  uero  tertium,  ex  riOtietlariO  K  lepferiaribi 
quem  hebdomades  nouem ,  uel  feptem  enneades  conficiunt .  Eli  autem  periculoffii/ 
mus, quia  ad  corpus,81  ad  animam  pertineufeptima  ad  corpus,quia  eft  medirin*  con 
atwdjutumrnouenarium  Miifis,quia  morbos  animi,  quos  appellarit 
pathe ,  Mufica  Imire  ac  fanare  confueuerit .  Cenforinus  tamen  in  libro  De  die  natali, 
Inmc  annum  malum  non  iudicat ;  nos  uero  arbitramur  id  iudicare,  ut  applauderet  fuo 
eerello,qra  hunc  annum  iamtranfegerat.  ’ 


AP.HORISMVS  Xtli  7i 

Sed  his  omilsis  ad  aetatum  diftindHones  in  hac  tota  uita  confcedcndum  eft,  quomo/- 
docuncp  fumatur,  ud  fit  fpatium  centum  annorum, ud  nonaginta  tmius,ud  bdtiaan^ 
taquatuor,ud  feptuaginta,Hd  fexagintatrium. Certum  udo  dtjqUi  fectilu  tranfitjfimi/ 
lem  efle  fi:adioaromo,quado  metam  excedit-Sed  6  miferam  humanam  iiitatniqui  fimt 
fii  haec  (patia  attingant:'  Nempe  inter  quinquaginta  hommUm  milha  qui  njJcQnir, 
tt^e  ad  quiiiquagefimum  annum  non  peruemunt.  De  aetaribiis  aittem  uerbS  facSuri 
fdre  oportet,  apud  diueiibs  philofophos,diuerfas  elle  xtanim  diftintfhones.  AiHcenna 
in  prima  Fen  primi,  dodrina  tertia,  capite  tertio,*tates  in  quatuor  diffinxit ,  In  adule/ 
fcentiam,qux  ufij  ad  triginta  annos  perdurauin  confiftennam,u%  ad  ttigefimgquitv 
tum,ud  quadragdimum:in  attatem  fenedutis,  quae  eft  ufque  ad  iexaginta  annos;  dC  in 
aetatem  fenum, ideft  ulumum  femum,qus  ufcj  in  finem  uifa:  perdurat.  AduieftsHtiam 
tido  in  infantiam  diuidit,quam  ipie  Auicena  efle  didt  cum  membra  pueri  nondum  ad 
motiones, 8C  ad  ambulandum  funt  apta,  SC  in  jtatem  aptam  ad  ambulandum ,811;  in  acta 
tem  in  qua  dentes  fiunt,  qUae  deambulationem  iequitiB-.  Poftea  ( ut  Auiccnnac  uerbis 
utarjfeqiritur  aetas  concufsioms,qu3e  eft  poft  ortum  dentium, fed  antequam  pplianmr. 
Deinde  eft  aetas  alguadi,qUando  femen  emittunt  quoufcp  barijefcant.  Deinde  eft  aetas 
fortitudinis, quoti^  crefcere  definant.Hacc  Auicenna  de  aetatibus  prxeitato  loco'- 

Galmus  ihhbro  cui  titulus  eft  Definitioes  medicat,ipfi  adfcripto,atates  in  quatuor 
partes  diuidittin  pueritiam, pubertate,mediam  aetatem, 8£fenedam;tamen  qiubus  tem 
poribus  flant, non  determinat,fed  id  folum  dicit.  Pueritiam  efle  calidam  Sf  humidam; 
pubertatem,  calidam  8C  humidam,fed  minits  quam  pueritia:media  jtas,calida,8f  ficca; 
ienedus,frigida  8C  ficca.Deinde  adulefcetiam  docens,inqiBt  efle  illam  aetatem  quam- 
i'u  augetur  animal;uigor  autem  eft, cum  ammal  audum  eft  K  perfedum.  Ex  his  habe 
re  potes, adulefcentiam, pueritiam  8C  pubertate  continere,iugorem  autem  efle  pofl:  tri/ 
g?fimum  annum.  Adeft  K  diffindio  aetatum  aftronbmica  in  feptem  partes  ex  ratio/ 
ne  feptem  planetum  accepta ;  SC  nos  illam  hoc  modo  diffindam  iiiUenimus  in  quo/ 
dam  audiore  Graeco  SC  incerto ,  cuiiis  uerba  hxc  fiint :  liijal  &(,  m.  tSi  mSgii/ 
7ttv  i»Ai*i«.ideft,  Septem  limt  hominis  aetates:quas  deinde  per  hunc  ordftiem  di^pnit; 

Ji  7»  SsAws. 

EiTK  majicif  Amtvniehtuiafsiya  Ji  tf/xf.  , 

Ji  H  AxgvTixi  litya  cK7^^}uuAm,‘w<^^!>ya  </5 
Am  t/iiOiox-Ta  itiyei Ki  vicai!ces,Kiiiefsyei 
Ati»  K4  •#&'  rS  cuii^^xfsya  </S  xfa. 

Am  vS  tui  fA  7tf^Sv7Ht,euix/\iiyaJt  Aii, 

ti}'uyt7rmviiliixet^uSi}llry^-m!,cu/aAi)yaA'rin,'^-lv^u^cviii.  ideft, 
Infans,a  generatione  ufcp  ad  quauior  annostproportionem  uerd  habet  cum  Luna. 
Poftea  puer, ufc^  ad  decem  annos:proportionem  autem  habet  cum  Mercurio. 
Adulefces  aut,a  decimo  anno  itfcp  ad  decimuodauuiproportione  habet  cum  Venete- 
A  decimoodauo  ad  Uigefimumqmntum,iuueras:proportionem  habet  cum  Sole. 
fV.  uigefimoqumto  anno  1%  ad  qUinquagefimum,uir;proportione  habet  cum  Marte. 
A  quinquagefimo  u%,  ad  fexagefimUraquarmm,fem'or;proportionatur  Idui. 
Senex,poft  hos  ad  extrcmu  mtac ;  proportionatur  frigido  tempori,ideft  Saturno. 
At  M.  Varro  qirinc^  gradus  aetatis  aequabiliter  putat  efle  diuifos,unumquen(5  icilicet 
praeter  extremum,in  annos  qumdecim.Itat^  primo  gradu  uf*  ad  annum  quartumdeci 
«num  puCTOs  didos,qudd  fint  puri,idcft  impubes .  Secudo,ul(5  ad  annum  trigeflmum 
?dulefcent:es,ab  adulefcendo  fic  nominatos.In  tertio  gradu,ufcp  ad  quadragintaquina 
annos  iuuenes  appeUatos,eo  quod  rempublicam  in  re  militari  polTent  iuuare.  In  qiiar/ 
to,u%  ad  fexagefimu  amum  feniores  nimcupatos,qudd  nunc  primum  fenefcere  cpr/ 
pm  incipiat .  Inde  trf%  in  foem  uitae  imiufcuiuftg  quinuim  gradum  fe(!}um,in  quo  qui 
dlet  fenex  appellatur,quod  ea  *tate  corpus  femd  laboret.  Cenforinus  uero  in  fibro 

D  e  ^natali, Hippocratem  refert,  aetates  in  feptem  gradus  diftmguentem ;  locum  ta/ 
men  Hippoaatis  uidae  nondum  liciut  Primi  gradus  finem,feprimum  annum  efle  pu 
tamt:(ecanm-,dcciraumquartum :  tcrtq,duodaiigefimum;  guarti,trigefimumquintum: 

quinn,dupdeqiiadragcfimiim;fexti,fexagefimumptimumddptimi,nouifsimumuitfhu 


74.  PRIMI 

mana  annum'.  Non  defuere  hebdttoa/ 


das  partirentur,  ut  Solon  fecit ;  qui  in  prima  hebdomada, dentes  homini  cadere  dicid 
in  fecimda,pubem  apparerean  tertia,barbam  nafcian  quarta, tiires :  in  quinta, maturi/ 
tatem  ad  ftoem  rehnquendam;infexta,aipiditaribus  tentari;in  feptima,ptudennanL 
Unguamm  co^nfummarian  odaua,eadem  manerean  nona  8C  in  dedma, hominem  fie^ 
mom  mSurum.  Sed  Stafeas  peripateticus  duas  alias  atates  addebat, ut  annum  o(^ 
cefimumquartum  uita  finem  feceret .  His  uero  omifsis,qua  ab  his  authoftbus  ttc. 
ctmcK  ditaa  funt ,  nos  ex  Hippocrate  K  hic  SC  in  libro  De  rarionc  uiAis,&  alibi, qua, 
tuoHolum  elTe  States  inuenimtis,  pueritiam,adulefccntiam,conflftentiam,8t  fenedht. 
tem.Tamen  Galenus  in  fex  States  diftingiiit,SC  in  aphotilmo  fex  aetates  fubintell^iitj 
bet:nam  inter  confiftenriam  8C  adulefcentiam,unienttitcm  pomt. Senium  uero  induat 
partes  diiriditan  primam  partem,  qus  primum  fetuum  dicitur:  K  in  fecundam,  qua  fe» 
eundum  fcnium,8f  decrepita  nimcupatur.  Nonnulli  uero  his  statibus  certa  tepora  Ihi 
tuere  tentarunt.Nos  uero  intelligimus  Hippocratem,fub  adulefcentia  iuuetutem  eom 
plexum  elle.  Pueritia  eft  ufep  ad  decim3qu^m^^imi,qus  tamen  in  fe  habet  infen/ 
tiam,qus  ad  feptimum  ufque  durat.  In  decimoquarto  anno  crafsiorem  uocem  faciunt 
pueri, K  insquabilem,quod  Ariftoteles  appellat  iifojifeii,  Latini  antiquiores  hirqui/ 


tallire :  Si  inde  ipfos  putant  hirqmtallos  appellari,  quod  tum  corpus  hircum  olere  inci» 
piat.  D  einde  fecjuitur  Adulefcentia  ufque  ad  trigefimum  annum, in  qua  continetur  iu/ 


piat.  D  einde  fe^i) 
uentus,qus  eft  a  u^el 


_ _  _  rigefimo  anno  ad  trigefimum,uel  paulo  plus,uel  minus,  ut  temperat 

turs  Si  corporum  difpofitiones  merent.  Confiftentia  a  trigelimo  anno,uel  a  trigefimo 
quinto,  ufep  ad  quadragefimum  uel  quadragefimuquintum,uel  quinquagefimum  per/ 
durat.  Primu  fenium  a  quadragefimo<juinto,uel  quinquagefimo,ufcJ  ad  fexagefimuM 
uel  fexagefimumquintum  prorogatur, ut  corporis  temperatura  codonabit  Decrepte, 
iiits  finem  attingit .  An  uero  fit  illa  stas,  qus  confiftentia  appellatur,  in  qua  homo  in 
eode  ftatu  permaneat,hic  dubitare  non  ^  opus,  cum  in  tertio  libro  Galenus  eam  efle 
Inficietur :  nam  cum  homo  ad  fummu  statis  lugorem  peruenerit,ftatfm  in  deterius  itu 
clinari  iticipitNunc  uero  ad  Hippocratis  uerba  exponenda  conuertemur,fi  prius  edo/ 
ceamus,in  noftro  antiquo  contextu  ante  himc  aphorifinu  hanc  inferipobnem  prsfai/ 
ptamefle,  iri&fl  cJjtiTxf.  ideft,Deiiidus  ratione  feamdum  States. 

Ti^'eyT^  ^ipi^uTtCTtt  yasfuu;  (fifcvai,  ideft,  Senes  facillime  ieiimium  ferunt.  ]  Per  fe/ 
nes,hic  primos  fenes  intelligit :  quomam  ultimi  fenes  frequenti  cibo  reficienii’  funt,li< 
cet  tenuiori-  Philotheus  etiam  primos  fenes  intelli^it,inqiuens,  yiftvm!  latA» 

yific  WTtK,  «Xicc  OTB  tfsiovTirj  foKfij/  ttAsiii/  h  ihecKcf.  ideft.  Senes  uocat,nonin 
extremo  lenio  exiftentes,fed  fexagenarios,aut  parum  plus  uel  minus.Idem  ad  uerbum 
fere  dicit  alter  Grsais  interpres, quem  habemus,incertus  &  fine  nomine.  At  ieiimium 
ferre, ex  duobus  cognofei  iudicat  Galenus:imum  eft  ex  eo  quod  non  facile  femem  in/ 
currunt :  aliud,  quod  Si  fi  famem  incurrant,mhil  mali  ex  hoc  confequitur.Qus  duo  in 
primis  lenibus  inuemimtin-;nam  frigidi  fimt  Si  humidi,ratione  frigiditatis  bene  conco/ 
quere  non  polRmt(  nam  concodio  eft  opus  caliditatis)nec  etiam  appetunt .  Et  quam/ 
uis  appetentia  ex  frigido  fiat,  tamen  ex  illo  non  fit  quod  per  statem  acquiritur,  fed  ex 
naturali  frigido.  At  quia  hinnidi,propterea  nocumenta  qus  ab  inedia  fiunt,faale  non 
fiinf  Tati  — fj,  ieiunitmi,abftinentia  peratus  a  cibis. 


inairrunt,qus  funt  uirium  imbecillitas.  Eft  ue  _  _ , 

quam  primi  fenes  bene  feruntinam  multos  humores  craflbs  habent,8ic'non  appetunfi 
ab  inedis  nocumentis  facile  releuantur.  Oribafius  didt,fadle  ferre  ieiumVm  fenio/ 
res,qm'a  frigidum  habent  corpus,Si:  non  exercitanturtetenim  quanto  frigidiorem  craC 
fiorcmip  humore  habent,tanto  minor  eft  illis  appetitus,ut  qin'  ex  ipfo  humore  nutriua 
tur.Vnde  fi  amplius  diis  offeras,quam  pofsint  concoquere,ex  ^fo  extinguutur.Quem 
admodum  lucerna  qus  folct  oleo  fuppetente  lumen  clarum  facere ,  fi  plus  olei  immit/ 
tas,quam  conuemt,  continuo  claritas  luminis  extinguitur.tamen  hoc  exemplum  Gale 
nus  pro  ultimis  fembus  poftrit  Philotheus  etiam  fenes  iftos  inediam  ferre  dicit :  Jlk  i> 
_ _ “ 


M  i V  ^  «IvwcTailiovr .  ideft ,  Oiioriaffl 

ferem  ipfis  ins  labefadata^,K  quoniam  ipfi  funt  frigidor1s,quam  fcilicct^nfiften/ 


tcs.Eandem  fententiam  habet inccrUis  authot  huius  hbri  mterpreSjimd  SI  eadem  ut 


aphchrismvs  xiii  -jj 

(^«.Qalemis  quo$  in  libro  De  rentan  afFecMnis,de  fcmbtis  fosens  iriqiiitjln  his  paw 
cum  nutrinietitim»  deflda-atur,ob  uirtutis  imbedflitatem. 

.  Sed  hid  Oribafiiis  dubitat,mquiens ,  Interrog^dus  hic  iienit  Hippocrates,  quare 
cum  de  setatibus  ^t,prius  prottderit  fenes  quam  iniantes,aut  iuiienes :  quirni  mil  inr 
fois  fiierit,fenc3c  ^  non  pofsitRelpondet,  Sedbene  Hippocrates  prius  feniorem  di» 
mtmsun  omnis  finis  initmm  habet,nqn  omne  mitium  finem;  Probe  ergo  Hippocrates 
prius  nominaintfeniorem,ut  cotinud  omnes  fignificaret  actatesifed  nos  ptttamus  afe> 
«oincepiile  tanquam  ab  ea  aetate ,  in  qua  conuenit  tenuior  iiidhis  tatio ,  iit  deinde  ad 
trafsiorem  procedat:  nam  de  lii<!ius  mtione  fecundum  aetates  pertraidatunis  eft  ,■  Phi/ 
lotheo  dicente,  «uu  uSi  •mi  ngcc  uj-fS/  iS 

Jhit  aniitfnAa .  ideft ,  Confequenter  igitur  ad  aetates  procedit ,  liolens  K  ex 

jpfis  fpeciduidus  demonftrattohem  facere- 

M  KfSistHsr^ .  ideft.  Secundo  loco  qui  aetatem  confiftentem  habent ,  fdli» 
eet  lunt  in  tolerantia  ieiUmjlUanii  8£  ipfi  facile  ferunt  inediam, fed  non  adeo  facile  ut  fe/ 
nes  iam  di*'.  Eft  autem  confiftehda,temJ>Us  propinquum,8i  aetas  affinis  primo  fenio, 
Pfailotheus  dicitjeos  confiftenfes  uocafi  j  iS»  ^  Tvj^uaicrmi^  ideft, In  Uigorc 

aetaUs  exflfentestuel  in  dedinafione  a  Uigorej  uf  nout  uocabidum  !nci«icui .  Idem  dP 
cit  interpres  incogmtus.Qui  in  hac  aetate  fUnt, amplius  non  CTefcunt,nec  decrefcereui 
dentur, fed  in  eo  ftatu  permanent  (faltem  quo  ad  fenfum)  in  quo  ftmt .  Hi  uero  funt  illi 
qui  trigeflmum,trigefimumquintum,Uel  quadragefimum  anniun  agunt :  hanc  aetatem 
ad  quinquagefimum,quadragefimuquintum,  Uel  quadragefimum  prorogantes  fecum 
dum  dus  qui  perfert  temperaturam.Etenim  temjieratUrarum  diumitas  «tates  accelc' 
rat  ateg  retardat ;  qui  in  hac  aetate  ftmt,  in  uitae  fummo  ifigore  dC  robOre  efle  pittanntr, 
K  humidum  denfius  habent,  quod  difflalius  folUitUr,qiKm  puerorttm  htimidum ;  prO/ 
pterea  hi  facilius  idunium  ferunt, quam  qui  in  mmoribUs  aetatibus  degunt,  DeCipium 
itur  uero  qui  confiftentiac  duas  partes  faciunt, primam  8C  fecUndatii,  dicentes,  hic  Hip> 
pocratem  de  conliftentia,ideft  fecunda  confiftentig  parte  loqUi.Nam  de  ipfis  confiften 
nbus  agit,  quos  didt  poft  fenes  fecundum  locum  tolerantiam  idUtttj  fette, 

H«sit  -M  /tsfoilw*.  ideft,minime  adUlefcentes,  feilicet  idunium  ferunt,quM  uel  con 
plRhteSjUel  fenes .  Hippocrates  in  toto  D  e  uidus  ratione  libro ,  de  aetatibus  bis  ter^ 
atep  quater  agens,de  iuuenibUs  metionem  nullam  fadt,fed  uocabUlo  adulefcetia  ubiip 
lltinir,ut  fub  adulefcentia  iuuentutem  intelligere  uideatur.  Et  nili  Galenus  m  commen 
tatione  diftingueret,dicerem  Hippocratem  per  adulefcentes,  iuuenes  femper  intellige 
remam  adulefcentia  trigefimo  finit  anno ,  pueritia  duodecimo :  tamen  GaJenus  iubet, 
aetatem  iuuentutem  inter  adulefcentiam  &  conliftetiam  fubintelligendam  efletquae  ra/ 
rione  extremorum  intelligatur.Vhde  pueri  funt  ufep  ad  decimumqiiartum  annum:adu 
lefcentes,ufqi  ad  uigefimum,uel  Uigeumumquintumiiuuenes  ad  trigefimum,Uel  trige/ 
fimumquintum :  irt  hic  fitqrdo,Iuuehes  in  tertio  loco  tolerantiae  idunij  fint,  diffidlius 
emm  fercnt,quam  confiftentes,  fed  facilius  quam  adulefcentes,  quia  eorUm  hUmidum 
crafsius  eft,8i  difficilius  refoluitur.  Adulefcentes  uero  humidum  habent, quod  facilius 
refoliritur ,  ideo  idunium  minus  ferre  poflunt ;  tum  quia  femem  dtius  incurrunt,  turti 
qm'a  difficilius  nocumenta  famis  ferre  poflunt,  in  eai^  ftatim  incurrunt, Vbi  contextus 
(didt,Minus  adulefcentes:  recentiores  interpretes  legimt,Mmus  pueri :  qux  particiila 
«es  errare  fedt :  nam  coaifli  funt  in  pueris  8C  in  infantibus  intelligere,quod  Hippoam 
tes  in  adulefcentibus  8£  pueris  didt,  quod  ita  fit,  Graecus  contextus  oftendif,fn  quo 

habetur,  S*is«  t<«e«/««,ww7a)(i  A  luJustc  •imJiit.  ideft, Minus  adulefcentes,omnlum 
autem  maxime  pueri,  AntiqUa  Uero  Conftantini  interpretatio  legit.  Minus  pueri,  om/ 
nium  autem  maxime  infantes  *  Philothetis  dicit,  Adultfcentes  minus  ferre  iduniumi 
iP  dlifay  ^  joif  50  iiupvrif  •  ideft.  Quoniam  irt  ipfis  naturalis  calor  augetur; 
Oribafius  qU6(^  eodem  modo  legit,ut  fadurtt  recentes ,  ubi  enim  Hippocrates  habet 
«Adulefcentes, ipfe  legit  Pueri:K  ubi  habet  Pueti,ipfe  legit  Infantes, 

,  pmvy  Ji  lidlMstc  -rnojict ,  ideft,  Omm'um  maxime  pUeri ,  feilicet  idum'um  ferre  non 
|5oflunt,quomam(ut  irt  aphorifino  lequehti  dicetur )  plurimum  habent  calidi  innari, 8£ 
plurimum  confumut,5C  ideo  inediam  fetre  non  polTunt, nempe  cito  famem  incurrunt. 


7^ 


LIBRI  -PRIHt-  : 


ab  inedia  fedontur.diffialiuscfe  iri  hac  aetate  mediae  etfores  comgDnto.nam'fohkj 
calor  tenui  humido  inhwet,2i  ideo  fadllime  refokntur,  unde  bC  fame  &  famis  incon, 
moda  facile  incurrunt.  Philotheus  dicit, pueros  minime  ommum  fe^e  inediam, 

»«1»  r.  Kflk  -n»  ideft.  Quoniam ben* 

«er&riabile  corpus  habent,K  quoniam  habent  plurimum  cahdimnati.  .  , 

«'«“i' Horum  auteni 

ipforum,pr!efertim  qui  inter  ipfos  funt  promptiores  K  ^iliores.  1  HicCut  Galenus  in, 
iquitlnon  docet  Hippocrates  aetatum, fed  naturarum  differentias-  Pueri;qui  iriuidiote» 
fimqideft  quorum  iiita  ad  motum  eft  magis  proclim's,8C  ftare  loco  nefciunt,  hi  caeteri» 
aliis  minus  ieiunium  feruntiquia  plus  habent  caloris  innati,quam  alij .  Antiqua  tranfi 
fatio  legit  Animoflores, quod  non  ab  re  dicinirmam  Si  contextus  Graecus  habet  wi, 
Svith^x,  ideft  qm'  animo  funt  propenfloresuiel  aim  m^Bviitie  promptitudiriem  Siili 
aitatem  figmficet,intelligendum,  praefertim  qui  funt  promptiores  &  alaaiores .  Haei 
aiim  prompritudo  (ut  ex  libro  Artis  medicinalis  collui  poteft)  non  poteft  efTejnifte» 
caliditateiimd  Galenus  iri  illo  libro,ex  promptitudine  caliditatem  arguit-Orib^iusita 
<ntelligit,maxime  dios  uexari,  qui  animo  funt  ad  epulas  propenfiores,  uel  qui  multimi 
efuriunt,uel  petunt.In  iftis  uero  multus  feruor  cognofcitur,qui  eos  exaciut,8i  corpora 
deficcat,facitcp  famem  Si  multi  cibi  appetitum.Merito  igiwr  plus  ipfl  quam  alij  uexan 
tur  ieiunio.  Philotheus  uero  dicit  hos  inediam  non  ferre,  maSvnoiiJs* 

KI/jupstot^*  •ffioiiita  («cAaoi/  tK^i^iahvsvmL .  tij>’  o«(/  Ji  u8i»f«Te  to  tfiifWTep  tSl 

rortOny  ivS.  rlw  ic-triay  tpifcva-iy  .  ideff,Qilonia  promptiores  fedli,magis  incalefamn 
in  quantum  enim  crefeit  naturalis  calor,m  tantum  inediam  non  ferunt.  'i 

,  Celliis  libro  primo  capite  tertio, ubi  de  obiernationibus  quibufdam  agit,himc  apho 
rifmum  his  uerbis  refert :  CJuod  ad  aetates  uero  pertinet ,  mediam  fadllime  fubftinent 
•mediae  aetates,minus  iuuenes,minfme  puerqSi  fenedute  confedi .  Neceffariu  uero  eft 
per  fenedutem  cofedos  decrepitos  intelligere,  8f  Acherontios  illos  quibus  parian  8C 
.faepe  cibus  dandus  eft,non  autem  primos  ienes,nam  dios  fub  media  aetate  intelligit. 


Differentia  enam  actaflim  confert  aliquid  ad  capiendam  tndus  rationenH' 
Senes  fi  quidem  faede  ferunt  inediam, pueri  difficulter .  Eif  aute  facilitas  in  nori 
appetendo, 8f  nihil  inde  mali  fuftinendo .Difficultas  aute  ex  contrarrjs  oritur.  Et  enim 
pueri  magis  appenmt,8f  plus  offendunir  in  longis  inedijs.Medis  uero  aetates  inter  fe> 
,nes,K  puerosjOTianto  alteri  iplbrum  proximiores  exiftunt,tanto  minus,aut  tm0s  mo 
leftantur,  atq^  offendunnir  ex  longis  inedijs .  Huius  autem  aphordmi  caufam  ipfe  in  fep 
;quente  docet,  qui  ita  incipit  Quae  augentur  corpora  plurimum  caloris  innari  habent' 
Ita  quod  fi  quis  uelit  ipfiim  priori  adiungerc,Sf  cum,  enim,  comundione  proferre,  tuns 
fermo  imus  fieret, 8f  manifeftus,in  hunc  modum  fe habens.  Senes  fecdimeieiuniSfei 
rrunqfetimdo  loco  qui  aetatem  confidentem  habent,minus  adolefcentes,minime  uerO 
pu«i.qu»  enim  augentur  corpora  plurimum  caloris  innari  habent  Dicit  aute  aetatem 
'habentes  confiftetem,eos  qui  mediam  aetatem  habent  inter  iuuenes,ac  fenes,ita  quod 
iab  aetate  lugente  recedimt,nondum  tamen  fenliim  habent  fened*  mamfeftum.  Sic  SC 
'Thucydides  dixit  quofda  in  aetate  cofiftente  efle.  Verum  inter  hanc  ftate  8C  adolelcen 
tiam, altera  quaedam  eft, qua  fictiti  medium  atatum  obtinet  ordinem, ita  etiam  hcAit» 
'  tis,8f  difficultatislita  q»  ne(^  ita  facile  ferre  inediam  poteft, iicuti  qiri  in  jtate  funt  corifl 
iKntc  atqi  lendiirie^  difflculter,ficiKi  adolefcentes  8C  pueri.  Eius  tamen  non  meminit 
•Hippocrates,ut  qua  poftit  unufquifc^  ex  illis  quas  dixit  intelligere-Nam  cu  inqiriqprf 
tjertim  qui  funt  inter  ipfos  uiuidi'ores,naturaru  differetias  mamfeftat.C^ui  emm  pueri  ca 
loremjimatu  plin-imu  habet, promptiores  ftmt  ad  cibos  a(Iiimedos,8f  ipibs  magis  poC 
Tuntcocoquere,Sf  fi  non  affiimpferint,plus  ofFendunf.Talis  eft  fermo  Hippo crandiS.' 
indiget «  quadam  pania  additione  ad  perfedione.  In  his  quidem  qin'  funt  in  prinabio 
.'ferulis  ataris,rede  didum  eft.  Senes  faedime  ieiimiu  feriit.  In  his  uero  qiri  ad  extremS 
peruenerunt,non  rede,  quia  necp  hi  poliunt  tolerare  longas  inedias  .Vel  iginif  adderfc 

■dpcwte* 


S  '  x 


77 

oportet  aphoriCno  breuc  aliquid, 8^  hoc  modo  ipfum  pronuntiare:  Senes  facillime  ie/ 
iunium  ferunt,  prater  eos  qui  ad  extremam  fenedam  peruenerllnt ;  fectmdo  loco, qui 
«tatem  confiftentem  habent.Ve!  uerbum  Ieiutlium,in  paucos  cibOs  tranlponeridum, 
alt^  ita  dicendumtSenes  ciborum  tolerant  paucitatem,fecundo  loco  qiri  aetatem  conii 
flentem  h^^ent  .  Nam  K  qui  ad  extremam  fenedam  attingunt,inuenientur ,  dC  fi  non 
poisint  longam  inediam  tolerare,  paucis  tamen  dbis  indigere-T ale  enim  qmd  patiun/ 
tur,  quale  lucernis  pene  extindis  accidit,  quae  continua  exigunt  olei  lufFedionem,mul 
tam  autem  &  fubitam  limul, nequeunt  fuftinere:  fic  bC  his  bibere  oportet  uniuerlam 
multinidinem  paucam,2£  hanc  ipfam  dbi  paudtatem  in  multas  partiri  portiones.  Nee 
que  una  illis  longa  inedia  efl  iniungenda. 

BRAS AVOLVS 

PRiHd  Galenus  docetjdilferentiamaetatummidmm  conferre  ad  capiendam  uu 
dus  rationemtnam  fenes  facile  ferunt,8C  pueri  difficulter. 

s  E  C  V  N  D  o  docet,facilitatem  ferench'  ieiumum  in  duobus  colfflere, primo  in  nott 
appetendo,  dande  in  ndiil  inde  mah'  liibftinendo .  Difficultas  uero  ^  ■m  ^anix ,  id 
«ft,pa  contraria  fltipueri  ma^s  appetunt,  8f  plus  offendunturtfettesecottario.  Mediae 
Setates  quanto  funt  propinquiores  pucririae,tanto  minus  media  ferunttquanto  ftmt  pro 
pinquiores  fenedtm',  tanto  magis  illam  ferunt.Et  caufa  htrius  aphorifmf  in  feqiieti  coiv 
donamr,  qui  fimul  cum  iftp  coniungi  polTet,  imus  fiai  aphorifmus. 

TERTIO  docet ,  illos  efle  comiftentes  qui  aetatem  mediam  habent  inta  iimenes 

fenestinta  hos  autem  confiftentes  adulefcentes  alia  xtas  cft,idlicet  iuuentus,cu/ 
ius  non  meminit  Hippocrates, quoniam  ex  extremis  fadle  intelligipoteft. 

Q_v  ARTO  docet,  id  quod  didum  efl,  Pratfertim  qui  inter  ipfos  flent  iriuidiorest 
naturarum  differentiam  manifeftare,8f  non  artatum:  nam  pueri  qui  multum  habent  ca 
Udi  innati,promptiores  funt  ad  dbos  aflumendos,8C  ad  motus  omnes,&:  illos  poliunt 
magis  concoquere, 8f  fi  non  aflumpferint,plus  offenduntur^ 

'  Quod  leginir:Nam  cum  inqultle^  debet, In  eo  quod  inquit .  aliter  non  elTet  perfe/ 
da  Contexnis  continuatiotK  contextus  Graecus  ita  dicit,  ^  jillv  w  ifcliriu, 

Denicj  ut  omnes  ambiguitates  Galenus  dimoueat,dia't  aphorifinum  uerum  efle  in 
primis  fenibus,fed  non  in  fecundis, quia  longas  inedias  ferre  non  pofliint.  Vt  igit  apho 
rifmu  in  redum  fenfum  ducat, Inquit, Intelligedum  efle  in  primis  fembus :  fed  ut  etiam 
fecundos  fenes  acc6modet,aliam  expofitionem  tribuit, quod  per  ieiunium  ueram  ine/ 
diam  non  intelligamus,fed  cibortim  paucitatem ;  tunc  fenes  tam'primi,qtAm  extremi 
Ciborum  paucitatem  ferunt;nam  SC  fi  rion  pofliint  inediam  ferre,non  po&nt  etiS  miil 
tos  cibos  affumere.  Aliter  ipfis  idem  cotinget  quod  lucernis, qu*  prope  extindionem 
funt, oleo  indigent, at  fi  copiofe  8£  fubito  adhibeatur,extinguuntUr.  Idem  contingit  ul/ 
timis  fenibus. 

Quod  leginir.  Indiget  quadam  parua  adiedione  ad  perfedionem .  lege.  Indiget 
tamen,Uel  Indiget  quldem.nam  Gratce  ell,  (/'awt  iMvi. 

Quod  etiam  legitur.  In  his  uero  qui  ad  extremam  peruenerut.addi  debet  fenedanu 
Graece  emm  efl,  as  te 5,« 

Quod  etiam  legitur,  Olei  fuffedionem :  Graece  efl  ^«yixs,  ideft  contributionem, 
fuppeditationem. 

Quod  etiam  leginir,Etfubitam,  fimUl.Galenus  utitur  uocabulo  iSfiiiif,  quod  totum 
aliquod  una  uice  appoiituni  fignifieatln  lucerna  uero  femiextinda,!!  totum  limul  una 
Uice  ponatur,extingUituri 


QVi  crefeunt, plurimum  habent  calidi  innati. Plurimo  igitur  egent  alimcn/ 
to,aIioquin  corpusabfumitur .  Senibus  uero  parum  innati  calidi  ineftipau/ 
«s  prbpterea  fomitibus  cgenfequia  a  multis  exnngUuntur  i  Hanc  etiam  ob  cau/ 
fam  f^res  fenibus  non  fimilitcracutae  fiunt :  frigidum  enim  eorum  corpus. 

g  j  Brafa/ 


79 


H I C  aohorifmus  pradpua  eft  K  uera  pr scedentis  rationmde  8C  Pl«lotheu8  dicit 
7ks%necs  'rSt  (W'j^  <x^02A<rtiov.idek,Hic  aphorifem^ 

p7*«dent!S  aphorifmi caiifas prsbet.  Et  Onb^ius  dicrt,Sciens  Hippooates obfa^  ■ 
rius  fe  in  orecedente  aphorifmo  Iocutum,uoIuit  hoc  ipfum  clarius  exponere.  Sup^\a 
enim  edo^erat  fenes  8C  confiftentes  leiunmm  facile  ferre^minus  tamen  cofiftente&ft^ 
nibus  ddnde  adulefcetes  SC  pueros  non  facil?  ferre, fed  pu«os  mmus.r^unc  nero  du, 
rum  foliim  extrcmonim  memfnit,fenuni  &  crefcentiumifub  fenibusuero  confiftentes 
intelligicab  his  tamen  nefcio  quid  dementes,  qusndo  fenibus  comparantur .  Siib  cr.e/ 
fcennbus  etiam  pueros  intcUigimusitamen  fuam  proportionem  his  pueris  coceddi 
tes.Simphciter  ergo  ab  Hipppaate.dicinir,  Omnes  crefcentes  plurimtnn  calidi  inrad 
habere,ideo  pkmmo  egent  alimento:  quod  fi  non  exhibeatur, corpus  eorum  confumv 
tur:fenes  uffo  8C  qui  non  crefcimtjparum  calidi  innati  habent, 8C  ideo  pauco  egent  ali 
mento.  Si  uero  his  plurimum  alimenti  tribuatur,extinguuntur  &  fuffocantur:  &  hic  ea 
Jidi  innati  defedus  caufa  eft,  cur  fembus  non  fuperueniant  acutae  febres,  quia  ubi  modi 
cus  calor,ibi  multum  humidi  fiKconfequenter  acutae  febres  fieri  non  poflunt,  nam  cor 
pus  frigidum  habenttcalor  uero  is  eft, qui  acutiem  in  febribus  facit.  Si  autem  cotingat 
foem  aaitam  febrem  incidere,eft  aetati  imprbportionata :  ideo  ut  plurimum  ferre  net . 
queunqfed  in  perniciem  ducuntur.  Hic  eft  breuis  huius  aphoriitni  fenfiis, 

T<c  wiloeopie*  w  Tihasty  7»  tuu  Jiam  •jpmfif.  ideft,  Qiil 

aefeunt, plurimum  habent  calidi  innati :  plurimo  igitur  egent  alimento .  ]  Per  eos  qui 
crefctmt,  totum  adulefcetiae  tempus  ufcp  ad  confiftentiam  intelhgit;tamen  ponfsimum 
cremetum  primis  annis  fit.  Quid  uero  per  calorem  innatum  intelligere  oporteat, muW , 
ambigununos  quid  fentiat  Hippoaates,K  quid  Galenus,exponemus.Hic  notat  Ga/ ! 
lenus,  K  in  libro  De  temperaturis ,  hoc  uocabulum  Calidum, quandoi^  fumi  pro  ipfa , 
qualitate,  quae  eft  caliditas,quandotp  denominatiue  accipitur,ut  corpus  calidum  deno/ 
minat:  unde  calidum, non  caliditatem,fed  ipftim  corpus  calidum  figmficat .  Propterei 
Ariftoteles  in  Praedicamento  fubftantiac  dicebat ,  album  folam  quSitatem  fignificare, 
quod  eft  fecundum  primum  fignificatum.In  hoc  igitur  loco  cum  ab  Hippocrate  men/ 
tio  fit  caloris  innati,  intcUigit  corpus  ipfum  K  fubiedhim  caloris,  non  aute  caliditatem: 
eft  uero  fubftantia  8C  fubiecStim  innati  caloris  aerea  8C  aquea ,  ut  ex  femme  comedhtl 
po(rumus:nam  de  terrena  fubftatia  parum  habeuplurimum  uero  aeris  calidi  dC  humidi 
participat .  Adde  etiam.  Sanguinem  menflnium,quod  eft  noftrinn  principium,natura 
humidum  exiftere.  Cum  ^o  animal  crefcit,&  a  primo  ortus  principio  recedit,paula/ 
dm  eius  corpus  terreftre  efficinjr,  SsC  quamius  in  proceflu  corpus  uehementer  calidum 
fit  dC  igneum:tamen  fubftatia  innati  caloris,  quae  humida  eft,paucifsima  efficitur, imde 
calidi  innati  fitbftantia  bene  teperata  eft,fed  calidi  aduentiuj  fiibflantia  eft  ignea,8<:  ad/ 
uentidus  calor  qui  per  totum  corpus  eft ,  per  totum  effluxus  facit  fumeos,(uliginofosj 
aridos  8C  acres,fed  innatus  calor  fuaues  Sf  bene  teperatos  habet  deflimis:K  ideo  pue/ 
rorum  calor  innatus,  ideft  fubftanria  fua  eft  multo  maior,  quam  iimenum  fubftantia.  Si/, 
mde  emm  eft  in  puero  QC  iuuene,  quale  humidis  rebus  K  ficcis  euenit:  nam  fi  humida* 
res  acceperis,ut  aqua,oleum,8f  ficcas.ut  acs,ferrum,  lapis,  omma  eodem  calore  affi 
ciuntur,ut  fifoh'  exponanir,ex  humidis  plurimum  exhauritur, ex  ficcis  aut  nihil  autpa 
rum:in  iuuene,ftibiedhim  caloris  ficcum  eft, ideo  parS  con(iimitur;in  puero  faumidum, 
proptetea  multum  confumimr:Si;  quanto  magis  funt  ortui  propinqui, tanto  maeis  coij' 


proptetea  multum  confumimr:Si;  quanto  magis  funt  ortui  propinqui, tanto  magis  coij' 
fumitur.  Oribafius  ex  hoc  confumi  didt,qwa  adhuc  ex  utero  matris  continent  calore. 
Philotheus  quocp  ad  naturalem  calorem  hoc  refert,»:  ad  eius  uehementiam :  imo  ad/ 
dit,  «UT»  vTO/ipf/Wsf  mrlm  rlw  tva-iew  -rt)  <miutT©-  ideft,  Ipfa 

mn^cilicet  cahditas,non  fuppofito  nutrimento,ipfam  corporis  fubftStiam  confumifc 
At  HippoCTates  non  intelligit  ,  ideft  caliditatem,  fed  fubftanriam  calidan^ 

unde  dicit.  Pueri  habent  multum  calidi  innati,  ideft  mulnim  fubftanu*  cabda;  innawt 
uocatm  autem  innatus  calor ,  quia  ab  ortu  uitac  complantatus,»;  erTfemine  atm  meo/ 
ftruo  fanguine  acceptus .  Qiium  igitur  pueri,  calidi  innati  plurimum  habeant:»  bene 

''plurimum 


A  P  MO  Rl  S  M  V  S  XI  1 1  1  7^ 

■SliiniliUiaiK  non  magis,  quoniam  fubftanriam  calidam  intelligit ;  ideo  plurimo  egent 
Simentomam  h:ec  tenuis  fubftanna  facile  confumitur ;  propterea  nifi  cibaria  fubmini> 
filentur  eorum  corpora  abfumunwr  K  refoluuntur.  In  nobis  emm  quamor  uirtutes 
fiint,tefte  etiam  Oribafio,  quae  fiue  dormienubus  fiue  uigilannbus  fuo  funguntur  ofH/ 
doi  ideft,  Attra(flrix,retentrix,alteratrix,exx 

pidtrix.  Hx  quamor  facultates,ubi  non  habuerint  quod  conficiant,corpus  ipfum  abfu 
mitur.Vnde  K  peregrinus  interpres  adilos,quem  habemus, ita  didt :  v  Ji  &£pttiy  <w«/ 
/ni  tvfiy,  ms  imfm  minsi  JUcacana .  ideft ,  Calor  autem  quae  confumat  non 

mueniens,  carnes  omnino  confumit.  r» 

Scito  autem  Hippocrate  potius  dixifle  Qiu  crefcunt,quam  PuCri;quia  per  hoc  uo/ 
tabidum  Qui  crefeunt,  K  pueros  8C  etia.  adulefcentes  intelligit  Si  uero  diibites  de  cre/ 
fcenribus,quod  plurimum  calorem  non  habeant,  qiria  crementum  fit  in  membris  femt 
hMiis  qui  frigida  funtRefpondemus,  calorem  efle  fubftanriam  ipfam  calidam  qtiae  in- 
fanwine  Sf  fpiritu  confiftit,K  quae  pabulum  praebet  omrubus  membris. 

-  HyJitui.*  <riSiuc  u/ahidKvm,  id&j Si ueto non,fi exhibeatur  nutrimenriim, corpus 

Cbnfumitur,ut  didlum  efti  j  ,  ,  . 

Ji  Mw  a»  dSp  i^*  iKiyay  \aiwaitiitd-my  Mtvniti  vm  mTkSy  joy 

ideft,Sembus  uero  parum  calidi  ineft,pauds  propterea  fominbus  egent, 
k  miUtis  emm  extinguuntur .  ]  S  enes  igitur  calidi  innari,  ideft  hiBiis  iubftanti*  aqueae' 
parum  habent, imd  eorum  caloris  fubieeSum  ualde  ficcum  eft  .'  propterea  paucis  fomf^ 
ffius  egent,ideft  pauco  egent  nUtrimCnto,8f  parce  dari  debet:  aliter, eorii  calor  a  mub 
tis  cibarljs  extingueretur.  Sicut  in  lampadibus  femiextin(ftis,fi  oleum  SSfoit  >  ideft,ll/- 
inul  tomm  imponatiir  atque  infundaturjextingiiuntur:  ut  GalenUs  in  commentatione 
rrfcrt,8C  Philotheus  etiam. 

Galenus  in  libro  De  renum  affedlibus,  ubi  docet  quomodo  calcidum  euftemUs,de 
fembits  loquens,inquit,In  his  paucum  nutrimentum  defideratitfj  ob  iiirtutis  imbecilli/ 
tatem.Id  quod  ab  Hippocrate  diuine(ut  omnia)traditum  eft,QiiaE  crefcunt,plurimutrt 
innari  calidi  habent:plem'ori  itac^  alimento  opus  eft,ne  corpus  eonim  abfumatUr.  Se/ 
ilibus  calor  paucus  ineft:paucis  ergo  fomentis  indigent ,  Bt  rurliis;  Senes  facillime  ie/ 
lunium  ferunt. 

Nota  etiam,htmc  aphorifmum  ad  omnia  uiuentia  ampliari  polle. 

Idem  Galenus  edocere  ftatuens  libro  odlauo  D e  decretis  Hippocratis  8f  Platonis, 
naturalem  calorem  omnium  nattcraliu  operum  authorem  efle  apud  Hippocratem,  S£a 
Piatone  nuncupari  ignem,  8C  natlttalem  calorem  efle  temperatum,non  i^eum,nec  fe 
brili  fimilem, inquit :  Nam  fi  ab  igne  ciborum  conco<ftio,digeftio,languificatio,8f  nu/ 
tritio  fieret ,  melius  K  cirius  etiam  in  febrientibus  omnia  hxc  confpicerentur  abfolui.' 
Sed  infitus  calor  temperatus  quum  fit,quo  ad  fHbftantlam,in  fanguinc  SC  pinilta  fubfi> 
ilinquo  ad  caliditatem,eft  congrue  ex  caliditate  8d  frigiditate  contemperatus ,  Verius 
igitur  ab  Hippoaate  dicitur ,  Qiiac  augentur  corpora,plurimum  infitum  calorem  ha/ 
beritrunde  plurimo  etiam  alimento  indigent-Sin  minus,abfumuntur.  Senibus  uero  pa 
rum  ineft  caloris,  atej  idcirco  pauds  indigent  fomitibus,  a  multis  emm  extmguunturj 
Eadem  caufa  eft, ut  quum  corpus  frigidimi  habeant  feries-,  rion  ita  acUris  febribus  infe/ 
ftentur .  Hic  in  libro  De  natura  hominis,  in  prima  aetate  hominem  ait  calidifsimumi 
effe,ficuri  frigidifsimum  in  extremo  fenedutis.Non  abfolute  tamen  ca]idilsimu,queml 
admodum  in  ardentibus  febribus,  fed  Infito  calore  Calidifsimum  efle  liibftantia,  nupeT 
genitum  infantem  diximus .  Propterea  in  aphorirmis,Qii*  augeritur(inquit)corpora; 
&  reliqua.Hacc  Galenus, qui  plura  alia  de  hoc  innato  calore  deinceps  dillerit. 

Idem  Galenus  hbro  tertio  De  caufis  pulliium,  ubi  de  pidfimm  mutatione  pro  anni 
t.emporibus  agit, hunc  aphorifinum  citat,  oftedere  uolens  alium  efle  calorem  innatum 
puerorum, &  illorum  qui  crefcut,alium  acquifititium  iuuenum .  Nam  calor  natiuus 
temperams  eft:acquifitirius  autem  intemperatus  quali  igneus. 

Celfus  praeterea  De  his  qm'  crefeunt  libro  primo, capite  tertio,inquit :  Quo  minus 
fert  facile  qiiilque,eo  faepius  debet  cibum  aflumere,maxime<^  eo  eget  qui  increfeit. 

.  *■  g  4.  Aiiaqil 


s.  . 

iKeSiFmoi  vve<5=i  y^'i>v<nfr<iix  «W^f  cfi^  Av^  *  <r<S(«c.  ideft,  Ham 
etiam  ob  caufam  febres  fenibus  noniimiliter  acutae  fiunt,lrigidum  enim  eoru  corput  1 
De  fenum  febribus  incidenter  pertraflat.ur  eorum  frigiditatem  oftenderet ,  inquiens 
hanc  efle  caufam.fciUcet  paudtate  caloris  innati  in  fenibus,  ut  febres  acutas  fitnili  m» 
do  non  fubeant,ficim  iuuenes  faciimt, nempe  eorum  corpus  frigidum  eft ;  acuta  ueto 
febres  ex  calidis  humoribus  flunt, quales  fenes  generare  non  poflunt.qui  parum  calidi 
innati  habeant .  At  fi  contingat  fenem  acutam  febrem  incidere ,  ut  plurimum  ex  ea  in 
mortem  adducinir.  Ex  his  duabus  extremis  atatibus, alias  medias  intelhgere  opor,. 
tetinam  quanto  magis  ad  ortus  principium  accedunt, tanto  calidiores  funt,  ideff 
m4>s  innati,ideft  fubftantia  calida  innatj,qua  aquea  eft  dC  aerea,habentCum 

m^s  recedunt,  tanto  minus  calidi  innari  habent  Quod  uero  per  calorem  innatuin 
cah^am  fubftantia  iritelligere  oporteat,  exprefle  a  Galeno  edocemur  libro  quinto  De 
flmplicium  medicamentorum  faailtatibus  capite  odauo,  ubi  docet, quod  pus  motiay 
tia  etiam  emplaftica  eife  coniteniat ;  ubi  dicit  ea  cataplalmata  qua  aut  detergentia  aiit 
uahdius,  excalfacientia  funt,halitus  difflari  permittere  8C  eraccare,  fed  pus  no  mouete; 
ut  funt  farina  hordei,  ciceris,fcenigraci,faba,erui,panicf,lupinorum,mili} ;  hac  refei! 
rant  meatus,  8C  fimul  naturalis  calor  euaporat ;  ideo  naturalis  commoderatio  non  fer/ 
uatur,unde  naturalis  calor  mfnuinir>K  qualitas  intedinir:  propterea  opus  eft  intusi  deti 
nere  fpiritS  halituofum  calidum,  qiri  eft  in  pueris  copiofifsimus,  &  in  ipfis  omnes  a&o 
nes  naturales  augetunde  Galenus  dicittSed  ftmt  quos  id  fagit,K  cum  hoc  quod^o 
rent, Hippocratem  infuper  accufare  non  uerenuir,  quod  dixerit,  Crefeentia  plurimniil 
habere  caloris  innati.  Sed  nos  didla  eius  haud  perperam  capere  oportet, ac  cognofte/ 
te  innatum  dixiife  calorOT,quem  in  quoc^  animantium,fpiritum  nominamus ;  de  quo 
SC  Ariftoteles  fcripuim  reliqint. Verum  nihil  prohibet,fanguineam  fubftatiam/imulqi 
aeream  una  cum  fpiritu  calidum  inaudire  innatum.  Ac  Stoici  quidem  huc  ipfum 
tum  aramj  efle  fubftantiam  autumantinos  fane  dearam*  fubftantia  non  admodo  pro/ 
nuntiare  quippiam  audemus,K  ad  praefens  fuperuacaneum  arbitramur;  quSquam  noj 
iam  ante,fpiritum  mnatum  etiam  fi  non  fit  animae  eilentia,  faltem  primum  eius  efle  m/ 
ftrumennmiiin  commentarijs  De  Hippocratis  Platonistp  placitis  demonfttanimus:8£ 
certe  dicimus  eum  Ijjiritu  in  omnibus  animantis  cotineri  partibus,  fed  non  mdequaqi 
efle  fui  fimilem:ueluti  nec  fanguinem  eife  neceile.Hadenus  Galenus.In  quo  loco  ma/ 
nifefte  appareuHippocratem  hic  per  calorem  innatum, fpirittim  Si  fanguine5  iiibl^ 
tiam,fimul9  aeream  intclligere,Ideo  cum  ab  Hippoaate  dicinir,  Pueri  habent  pluiu 
mum  calidi  innati :  intelligere  oportet,plurimum  habere  fubftantiac  fangiune*,aereaq 
8d  Ipiritustqualia  non  Ucet  in  fenibus inuenire ;  quia  per  aetatis  procelfum  hte  fubftan/ 
ti*  aere3e,& ipiritus  paulatim  confumuntur,  SC  in  fenioribus, in  ultima  tefolutionispat 
te  ftmt,  quia  morti  propinque  accedunt. 

.  Dubium  hic  a  recenrioribus  fit,  Nunquid  pueri  calor,iunenum  caloremaior  fit,uel 
minor, uel  aequalis .  Quod  dubium  non  iolurn  hoc  tempore  agicatur,fed  K  antiquitus 
per  philoibphonim  ora  inuulgabaturuindqLycus  quidam  rabida  gloriolae  fame  cdrre/ 
ptus,  Hippocratem  (quem  non  ihtellexir)  reprehendit.-tamen  &C  hic  a  Galeno  8C  mIu 
bro  huius  prqpofiti  in  Lyciim  infaipto, Hippocrates  defenditur.  Vt  autem  qiiid  ia 
hac  r^antiqiii  fenferint,edoccamus,  fcirp  oportet ,  antiquifsimos  philolbphos  arbitra/ 
tos  efle  puerilem  aetatem,utpote  eam  in  qua  aementtim  fit, magis  frigidam  efle;  iuiie/ 
nilcm  uero  magis  calidam  8i  Cccam ;  quam  fententiam  &  ratiombus  qiubufdam  Sf  fi/ 
gitis  probabant. Ratiombus  inquam,quia  in  fimplicibus  calidum  non  eft  ita  intenfuffl 
aim  humido  ficuti  cum  IJcco ,  uerum  in  puerili  actate,humido  aqueo  aereo^  afatinda/ 
musiiwm  hac  aetate  ieminali  humido  abundamus,  quod  in  iuuentufe  non  exuberat,  fed 
e«ccatum  eft  .  Ideo  hac  aetate  calor  eft  intenfior,quam  in  puerili  ;etafe,in  qua  calor  in 
aqueo  fundatur.an  itiuentijte  uero  in  ficco  eft,unde  tota  eorum  ratio  eft, quia  in  iuueni 
caloris  fundamentum  ficcum,in  puero  humidum  eft .  Sigras  etiam  probant,iuuaicm 
puCTO  magis  calidum  efre;  fed  hsc  figna  probant, pueros  humidos  eife ;  nam  in  pueri/ 
tia  fiipertluitas  piMitofaabimdat,&  puerorum  febres  pimitofie  funt,  &  qua  ab  eifdeni 
euomuntur,pituitofa  eife  confiat, ST  qua  excemunmr,humida  eife  nemo  De/ 

ni(} 


A  P:HOA;I -5  MVS  Xlllt  Jt; 

1^  fiatt  alijs  8etatibus:fed  hic  caninus  appetitus  ex  fuperflua  fi-^ditateeir/: 

Kim  habettnec  etiam  fanguis  e  puerorum  naribus  fponte  K  per  fe  emanat,  quod  frig^ 
diutis  naturae  mdidum  eli .  In  iuuene  uero  oppoCta  funt  caliditatis  indicia ;  ideo  imie/ 
pis, puero  multo  calidior  eft.  Ex  alia  parte  non  defuerunt  P  eripatenci,  qui  puerilem 
fct^em  iuuenili  calidiorem  efle  exiftimarenqde  qualitate  calida  loquentes :  nempe, in/>: 
qui3t,nujlarario  eft  cur  illa  actas  alijs  actanbus  calidior  non  fit, quae  prindpijs  tatae  pro/ 
lomior  exifflt  Principia  autem  tritae  funt  calidtim  8C  humidttm.  Conftat  uero  in  princi 
pio  tritae,  aut  nihil  aut  parum  calidi  expirafle ,  In  iuuenili  autem  aetate  fiari  non  poteft,; 
quin  multum  expirauerit,unde  ex  hac  rarione pueros  iuuembus  calidiores  efle  iudica/ 
runt  Addunt  8C  nonnulla  fignai  quibus  hoc  idem  probare  conantur,  quia  puerorum 
appetentia  melior  eft,  quam  fit  illa  iuuenfi,8i  hberdius  crefcunqqtiam  iuuenes  faciarili 
tifdemtp  iuuembus  mobiliores  lunt,8C  optime  ac  dto  concoquunnnam  fi  eorum  appe 
tenria  ex  frigido  eflet, naturalis  non  eflet,nec  proba  c6co<ftiofequeretur,SC  fi  nonninv 
quam  pueri  naufeam  8C  abominauonem  inddant ,  non  dl  ex  drfetftu  calidi  innati,  fed 
pomis  ex  fuperfluo  nutrimento.  His  ommbusindicijsAlbertus  magnus  in  libro  De 
iuuetute  fene<ftute,tra(ftanx  primo,capite  quartd,aliud  addit.  Pueros  calidiores  eflcj 
quia  fuperiora  puerorum  membra  (fecudum  proportionem)  inferioribus  maiora  funt^ 
hoc  autem  oculis  percipitur. Addit  etiam  in  libro  De  fomno  trigilia, primam  gtatem 
fomniferam  efle,  ex  mtdto  calido  in  multiun  humidtim  agente  <  Ex  his  igitur  ommbu» 
;urferunt,  puerorum  caliditatem  multo  maiorem  efle  itiuenum  caliditate. 

At  Galenus  has  fententias  in  libroDe  temperaturis ,  nullius  momenti  efle  iudf/ 
:Cat  •  Nempe  fi  de  Calore  ipfo  qui  eft  qualitas, loquamuricertum  eftjiuuems  cahditatem 
puerorum  caliditate  inteiifiorem  efle .  Qiiod  Galenus  exprefsifsime  fentiret  ..  At  fi  de 
innato  calido  uerba  faciamus,ipfe  per  hunc  calorem, aquetimSf  aereum  calidum  intd 
figit,  ut  fiiperius  didum  eft .  Contot  uero  hunc  calorem  in  puero  maiorem  efre,quam 
an  iuuene,qiria  in  iuuene  paulatim  humiditas  nariua,qug  eic  femine  ducitur,  confumpta 
;crat.  Nec  credere  oportet,  calorem  iuuenum  puerorum,  calori  acqUalem  eflicjut  recetes 
putant;  fed  puerorum  calor,iuuenum  calore  intenfiqr  eft :  praefertith  per  calorem,fub/ 
fianriam  calidam,aqueam  8(  aeream  intelligentes  ■  Vnde  comparantes  calorem  pueri 
pro  qualitate  ad  lubiedum  fuum,8f  calorem  iuuenum  pro  qualitate  ad  fubiedum  iuue 
num :  calor  pueri  de  fuo  fubiedo  magis  refoluit,quam  iuuenis  calor ;  quia  pueri  (ubie/ 
jfhim,humidum  aereum  efttiuuenis  uero  fubiedum,ficcurn;ut  Galenus  in  calore  relpe 
du  corporum  ficcorum  K  humidorum  exemplum  ponit-  Si  uero  Calores  penes  folam 
-qualitatem  comparenUir, certum  eft,Iuuems  calorem  magis  mordace  efle,quia  in  fub/ 
dedo  ficco  calor  eft  intenfior,  quam  in  humido .  Ex  his<^  omiria  illa  facile  folHes,qu*  h 
recentibus  dicuntur  inhac  materia,6f  dubitantur.  Hippoaates  etiam(ne  qmcquairi 
«mittamus  huic  negotio  c6modum)propc  finem  fibri  De  hominis  natura, de  crefeen/ 
dibus  inquit, Non  alienum  eft  fa'rc,hominem  prima  die  fupra  quam  pofsit  efle  calidifsi 
imum,  noirifsima  autem  frigidifsimu  j  necefle  enim  eft  calere  corpus  quod  adolefdt,®!; 
■ad  uires  inaenientumtp  tendit;  e  diuerfo  illud  fupra  modum  frigere,  quod  coeperit  abo 
teri,8C  tanquam  maturum  ac  iridum  atej  caducum,in  ruinam  prteceps  feftinare  •  Atep 
.  Jiac.rationehomo  prima  dic  quanto  maximum  fufcipirincrementu,  eo  magis  calefcitj 
reliqua  quae  fequuntur  ad  hoc  propofitum  maxime  facientia. 

G  A  L  E  N  V  S 

DI  C  T  V  M  eft  a  nobis  plemusjctiam  in  comentarijs  De  temperaturis,  qliomodd 
nonnullis  medicis  iriliim  eft,  eos  qiri  in  iuuenta:  irigore  confiftunt ;  nonullis  ucn» 
pueros  efle  calidiores.Habent  enim  hi  quidem  calorem  acutiorem,hi  uero  abfldantio/ 
rem.Nimc  uero  etiam  neceflariu  eft. dicere, quatum  ad  praefentem  locum  condudt,fet 
dBones  quoad  fieri  poteft  in  pauca  conijcietes.Hoc  igitur  ucrbu  ipfum  Calid0,aliquan 
do  nansfeimus  ad  qualitate, cuius  propriu  nomeU  eft  caliitas:  aliquado  uero  denom» 
■patiue  tota  corpus  dicimus  calidu,a  caliditate,ciriosmodiloquedi  ucl  plurimus  in  onv 
ni  vrit^  iriiis  eft,qui  etia  ftiit  agud  antiquos ,  ueluti  Theophrafttis  oftedit  in  eo  libro  qui 
P*  c^do  &  frigido  infcribif.Nam  Cu  fubftaria  corporea  cotrarias  qualitates, calidita,» 

tein,fiigiditate,humiditate,ficcitate,uicifsim  recipiat, fecudu  fubftanriS  qiriderecipien/ 


^  tlBRtPRIMI 

tem,ciim  cbrttus  calidam  nom&affius,  midtum ,  uel  paucuffl  didmus  dTe  cim4i>H,i4 
fubftanti*  referefttes.Et  hoc  duphater  facimus, uno  quidem  iiiodd  mfi* 
ftantiis  impefmixhs,aJio  aute  in  mixtis.  In  impermixtis  qmdem,aeltifi  fi  difO  hateta» 
aquam  aiqUahter  caUdam  in  duobus  inaqualibus  febris  cotentam,  alteram  dicefemui 
plus  habere  calidi  qui  maius  labrum  poflideret, alterum  uero  minus.  In  mixtis  uero  « 
lutifi  eflTent  aiqlialia  labra, fcd  inxquah'  mehfura  ex  uino  &  aqua  temperata, alterui^  ta 
forum  plus  Uini  cotinere.alterUm  uero  pIus  aquat  diceremus. Cm'  modo  etiam  illeeila 
perfimilis,fi  duo  labra  intequalia  fupponeremus,aequaproporn'one  teperari.  Nonaun; 
quam  uero  non  ad  fubftantia:  muloradfnem  fermonem  referentes,  fed  ad  qualitate  foi 
lam,hiric  quidem  alicui  dicimus  plus  calidi  inefle.huic  uero  minus :  licUti'  fi  ex  duoboj 
labris  pai  em  habentibus  ad  un^em  magnitudinem, alterum  quidem  calidius, plus  ha, 
bcre  calidi  diceremus, fr^dius  uero,minus .  Nort  tame  proprie  uerbo,pIus,utentes  fe 
hoc  locoi  cum  melius  fit  dicere,ud  magis,Uel  minus,  Uel  uehefflentius,at(5  debilius, 5£ 
fimiliauocabula,qusenos  folemiis  qttalitatibus  accommodare,  NampauanB,8ittui 
ram  in  fola  decet  fubftanti*  quantitate  feruare .  Verum  non  in  hoc  tantum  hiriufmoill 
fiunt  nominu  abufiones,  fed  in  pluribUs  alrjs,quac  per  tutam  fermone  ufnrpamus,quo<l 
maxime  fit  iti  ipfa  artemedidhali .  Omnes  fi  quidem  morbos  magnos,aut  paraos  ito> 
minant,  quamuis  fubftantiat  non  fint, febrem  magna,  febrem  paruam,apople3dam  nui 
gnam, apoplexiam  paruam.  Sic  6C  pleUritidem,phrenitidem,peripneUmoniam,&  onu 
nes  itidem  alios  morbos,  Aduertere  igitur  oportet  3cqUiuocationes,K  cofiderare  quid 
Cbi  uelit  femper  imaquat^  didHo  dicentis,  Si  em'm  in  alteto  figtuficato  nometi  pronde, 
fetmos  uero  in  alio  accipientes,fermone  redargUimus,hon  dium  qin' protulit  ( h  uerum 
fateri  uelimus)fed  noftram  potius  exiflamationem  redargUimus.f^od  nonmdliuiddt 
cet  aguntjhoc  loco,qui  Hippocrati  ftudent  contradicere ,  Nam  ^  qualitatem  noBe» 
calidi  transferentes, conantur  oftendere,hanc  efie  uehementiorem,  his  qui  iii  tctatfeni 
gore  conflftunt,Venim  Hippocrates  nonadhancfcilicetqualitate,fed  adfubftmtiS,fe 
pracfenci  fermone  refert  id  nomen.Nam  fubftStia  innati  caloris  aerea  eft,8C  aquea,Cai 
ti  ex  femirte  licet  coie<3ari,quod  pauca  omnino  terret^  fubft2tia  participat,  pluriihunl 
autem  aeris  calidi^humidi^i  in  fe  ipfb  continet, quemadmodum  in  comentarijs  nOfttit 
de  femine  ofteHdimus,Et  quidem  alteru  nofirte  generationis  prihOTium  fanguis  mav' 
llrUus  Uidelicet,humidum  natura  eft.Cum  igitur  magis-terreftre  efficitur  animalis  cOr> 
pUs,tale  autem  quotidie  efSdtur,dum  aUgetur,tUnC  licetUalde  uehemeter  calidum eid 
ftat,a:  igneum,rubftantiam  tamen  innafi  calOris  paucifiimarn  habet,  Alioquin  febrich 
tantes  diceremus  pluriminn  habere  calor^  innattun,  qtii  tie  dum  plus,ne<5  priori  hw 
bent  a£qualem,Bene  enim  temperata  eft  caloris  ilinati  fubftantia  .  Ignea  autem  adue» 
tictj ,  Et  qm'  caloris  aduentidj  llmt  per  totUm  corpus  effluxus  fomei,  fuliginofi,aridi4 
8C  acres.  Contra  iuaues,8C  bette  temperati  caloris  natiui ,  Et  w  haec  potes  tadhj  difceti 
here.Nam  fanorum  calor  uaporofus  eft:,at(5  fuauis,K  tadu  conuenlens,nihil 
hil  afpenim,nihil  mordax  prae  fe  ferens.Eorum  uero  qui  febria'tant,8f  praeapue  he® 
cas  febres,aut  eas  qu*  ex  pun:edine  humorum  ortUm  habent ,  acris  eft,&  infuaHis,at 
mordax,  K  noiffiim  corrodens  tadhim.  Salubris  uero  eius  qualitas  in  pueris  exqidfiti 
habetur .  Sicuti  plures  eorum  qui  in  aetatis  uigore  confiftUntinuemre  contingit,  calor 
rem  habentes  mordacem, noti  amplius  humidUm,ac  uaporolum,neqUe  aereumf^ 
que  minim  mderi  debet .  Oportet  enim  fimilem  elfe  defluxum  fubiedlx  fubftantia, tlt 
quando  hunada  atqUe  aaea  fiibftantia  exiftit,  tunc  quod  ab  ea  defluit,  uaporoliim  eft 
atquefuaue.  Qjuum  uero  terreftrfs  atque  arida, tunc  &:  quod  effluit,  fuliginollim  eft,S 
acre,quod  SC  in  exteriOnbus  euerat.  Nam  quae  ex  aqua  dtiIci,8C  calida  euaporant,opS 
ma  funr,&  uaporofa :  quae  Uero  ex  aliquo  corpore  folido  exufto ,  fiimea  funt,  8C  aerii 
vjwm  igitur  duae  liibffanti»  finqfii  haec  quidem  iiiauem  habeat  caliditatem,hsc  uerd 
tnitm,  alteram  qtridem  plurimam  habent  pueri,  alteram  uero  hi  qui  in  artatis  mgert 
conliftunt,ntad  totius  mdelicet  corporis  proportionem.  Vt  autem  fermo  fitnattiralior 
totum  ad  elementa  transferens,  in  hunc  fflodum  tranfigam .  Quum  qnatuor  fmt  elo 
men»,  ex  quibus  omma  cOrpora  fimt  temperata ,  PUerilc  qUidem  corpus  multum  in 
iplo  continet  aere*,aique  aquofe  fubftanrii.mimmum  terrcftris .  Coaai  uero  eoi 


APiioHisMvs  xnu  gj 

fuitt  qUi  in  «tatis  trigore  confiftunt,k  tenreilri  ficcitate  obtinentur,  defidt  atitem  aquo/r 
fa  atque  aerea  fubftantia  ,  Adeo  ut  li  quartum  in  utrifque  elementum ,  ignem  fcilicet 
p4i  portione  pofuerimus ,  atque  «qualiter  calida  corpora  efle  noluerimus ,  non  ta/ 
men  RttiHan  fublianriam  calidam  in  ipfis  efle  dixerimus ,  aim  puerorum  qtndem  fub/ 
(bmtia  humida  fitEorum  uero  qui  in  «tatis  uigore  cofiftunt,ficca,  Humida  fi  qitideiri 
^  maxime  innati  caloris  affinis,  quia  ex  humido  noftra  eft  generatio.  Sicca  uero  aduS< 
ticij  caloris  eft  propria ,  Sic  quidem  infantes  recenter  nati  fubftantia  calidam  aquofanii 
plurfinam  partidpantes, plurimum  dicttentur  habere  calorem  innatum.  Qui  uero  «ta 
te  uigentjK  iam  declinant,quanta  ift«  defidunt,  terreftris  uero  fuperabundat, tantum 
habereminorem  fubfiantiam  natiui  caIoris,8t  ipfi  putaretur.  Qiiod  uero  ex  aquofa,8C 
aerea  fubftantia  plus  defluere  fit  neceflrarium,qUam  terreftri, etiam  fi  amb«  fint  «quali 
ter  calid?e,fecundiHn  qualitatem, neminem  arbitror  dubitare.Hoc  tibi  etiam  in  exterio 
tibus  liqdido  licet  intueri.  Nam  ex  corporibus  qu«  ad  fimilem  peruemut  caliditatemj 
non  «qua  portio  uidetur  defluere,  fed  ex  ficds  quidem  minimu,ex  humidis  uer(y)Iuri 
tnum.Statim  igitur  aqiia,8C  oleo  medioeriter  calefa<ftis,plUriittum  defliu't,atc^  diflolui» 
tur.Ex  ferro  uero,  K  «re,  atef  lapidibus, mimmum.  Adeo  quod  fi  tibi  libuerit  expone/* 
re  ad  folem  ardentem  aquam,  fi  ita  contigerit,K  ferrum  «qua  menfura,ddnde  trani^ 
do  die  ambo  perpendere,aquam  quidem  iiiuemes  multo  feipfa  minorem  effedaiti,fer 
tum  uero  «quale.  Sic  SC  fi  uelis  oleum, «ri,  &  ferro,  dC  lapidi  comparare,iIllid  quidem 
abfutfiptu  ihuem'es,h«c  uero  «qualem  fubftantia  molem  retinentia.HfnC  uoro  ad  ca/ 
fam,&  picem  bitimienqi,K  refinam  tranfcendens,&  qu«cun(^  alia  plurimam  fubftan 
tiam  humida  obtinent,uidebis  K  h«c  fub  fole  calente  multo  magis  abfumi,atqj  deflue 
re, quam  lapidem,«s,8£  ferrum,&  aha  admodum  ficca.  Qjjare  fiheceflariu  eft  alane» 
tum, ut  quod  effluxit  ex  corpore  iuppleatur,ex  humidioribus  uero,&:  plus  aeris  partid 
pantibus,multo  plus  efHm't,fit  ut  huiUlinodi  corpora  pluri  egeant  dimento.Puerorum 
uero  corpus  tale  exiftit,plus  humid*,8C  aere«  fubftStia  obtinens,non  ficutl  iuueilum,' 
SC  declinantis, ac  fenum,ficc«,at<$  terreftris.Hippocrates  igitur  cum  hoc  in  libro  pro,* 
pofuiflet  compendfofam,atcp  aphorifticam  doAina  facere,non  ita  fermonem  amplia* 
uit,  quemadmodum  ego  nuiic,fed  loco  illorum  uerborum:  Qu«  augentur  corpora,  K 
fi  «qualem  habeant  fubftantia  calidam,atc5  igfteam,cum  his  qui  in  «tatis  mgorc  confl 
fttmt.  Aquof«  tame,ati$  aere«  fubftanti«  plus  habent, qu«  augennir,<tet:Plurimunl 
habent  innanim  calore:fimul  memori«  fiibtjdens  ipforum  fubftantiam,  8C  fimul  etiam 
propofitum  demonflrans .  Qiiia  em'm  humidam,  &  calidam  habent  fubftantiam,  quai 
augentur,idcirco  plurimum^  ipfis  defluere  fit  neceflariumiplurimo  autem  egent  ali* 
mcnto,ah'oquin  corpus, inquit, abfiimi.&  rede  inquit.  Vbi  emm  id  quod  defluit  pluri/ 
mtlm  eft, quod  uero  influit  paucum,hic  necefle  eft  fubiedam  corrumpi  fubftatiam.Se/ 
tiibiis  uero  paucum  ineft  c«idum,fiuc  qms  ad  qualitatem  fermone  referat,fiue  ad  fub/ 
ftantiam .  Nam  8C  qualitas  debilis,»:  fubftantia  minima  eft,fi  quidem  eorum  memini/* 
mus  qu«fupra  diximus .  Ob  hoc  igitur  inquit,  quod  paucis  fomentis  indigent .  Nam 
fomenta  alimenta  nominauit.fuo  dC  aliorum  nobilifsimorum  philofophorum  dogmati 
c^entanee,  qui  eorum  qii«  ammalia  conftituunt  elementorum,  ignem  maxime  uit« 
efle  caufam  exiftimanmt.bicuti  enim  lucernaruflamm«,  quarum  tamen  oleimi  eft  ali/ 
ment5,fi  quis  id  totum  fimul  fuperinfundat,extinguunmr  potius  nutriantur,Eodem 
modo  6C  in  fembus,  calidum  liii  fomentu  quidem  habet  alimenta;u  uero  multis  8C  totis 
fimul  opprimatur,ac  quodamodo  ftranguletur,pericidum  eft  ne  extinguatur.  Sicuti  ^ 
fi  paru«  fcintill«  igms.lignorum  multitudine  fuperacerues .  Quod  autem  fubinfertutj 
Et  propterea  febres  fenibus  non  fimiliter  acut«  funt;%n5  eft  SC  hoc  ipfum,qudd  cor/ 
pora  fenutn  frigida  funt,8i  quod  ob  innati  caloris  maxime  conuerfione  ad  igneam  na/ 
toam  acceditur  febris.' Verum  tantam  euemre  fembus  cOnuerfione,ut  «qua  fit  ei  qu« 
ilmioribus  accidit, uix  fieri  poteft.Multum  enim  caUdum  prompte  in  immenftim  attol/ 
htiir,paucim  uero  non  faciie,fed  maximam  exigit  Caufam  qu«  cogat  ad  hocOb  hanc 
igitur  caufam  necp  fenes  magna  ex  parte  febricitant  acutas  fehres,ficuti  iuniores  8C  fi 
quapdo  rarenter  taUs  his  accidit  febris,qualis  iinienibus,omnino  h«c  ad  interitu  «grd 
tantis  letminaf  .Indicio  eft  enim  immenfam  quanda  eflTe  cauf«  febrem  ferientis  magni 


libri  primi 


tu<iinetn.H*c  firfficci  e  pofllmt  his,  qui  fecadum  naturam  fe  habent, ad  mtelledlioneiB 
ec  fidem  eorum  qua:  faipfit  H/ppoaates.  Adcos  tiero  qui  per  calumniam  Hmpocn, 
tem  repreficdenmt,  €  quorum  ninnero  iiniis  ivnt  Lycasyiios  unum  integri^  uplunien 
faipflmus  aduerfas  ea  quae  contra  aphorifmum  perperam  obijdimtnr .  Hiac  tileni  ti, 
tulum' fecimus:  Ad  Lycum,  quod  nihil  erratum  fit  in  aphorifmo  cui  prindpium.Qn» 
augentur,  plurimum  habent  innatum  calorem .  Danis  aUtem  eft  mihi  Lyd  libp,  po({ 
faiptos  a  me  commentarios,  unde  ego  poftmodum  his  h*c  Uerbafubiunxi,  qfe  non 
funt  inhis  quae  priUs  acdideram .  Seorfiuft  autem  in  ahonolumihc  defendi  I^pocr^ 
tem  in  his  in  quibus  fuerat  a  Lyco  reprefienlus, 

’  BRASAVOLVS 

PRIMO'  Galenus  docet,  quod  in  libro  De  temperaturis,ui  fecundo  potifsim^d^ 
his  differuitjoftendens  nonuUos  medicos  putaffe  iuuenes  calidiores,alios  uerp  pueros* 
fed  iuuenes  calorem  habent  t  ideft  acutiorem.pueri  UCTO  7rt«(jddeffi;a6nU 

dantiorem  .  Nunc  etiam  eadettt  repetenda  funt,  quae  &:  fi  longifsima  finf,tamen  qnani 
to  breiuus  fieri  poterit,iIla  contrahemus..  Scito  etiam  quod  fi*c  eadem  in  libro  adtief/- 
(us  Lycum  copiofifsime  referuntiir. 

Qiiodlegitur5Habef.em'm  hiqUidem  calorem  aaitibrem.  lege, Illi  quidem caidreni 
acutioreniinam  refert  iuuenes,  qiii  longius  didJi  liint. 

Qiidd  etiam  legitur, Sermones  quoad  fieri  pofeft,in  paUca  confjdetes,  addenda  dl 
particula  Longosinam  GrXee  tota  fertfentia  ita  legitur,  m/alj-il»  Jt  fiuvtS>  ea-ei»  mir^ 
■ra  mtfovTW  oAi^euf  dofnitaxpii  Aoj-if,  idelt;,NtniCuf 

to  etiam  neceflkium  efl:  dicere, quantUm  ad  praefentem  locum  c6dudt,ierradnes  Ion/ 
gos  quoad  fieri  poteft, in  pauca  conijeientes, 

SECVNDO  Galenus  docet,hoc  nomen  Calidum,  quadoi^ligmficarequalitatein 
iplam  puramjquandoi^  fubiedhim  ipfum  calidum,  quod  oftendit  dC  ex  comuniloquen 
di  uiii,8C  ex  Theophrmo  in  libro  qui  De  frigido  8t  calido  inferibitur. 

TERTIO  docet, cum  fubieiSum  uel  fubftantia  quatuor  qualitates  recipiat,!! confi 
deremus  fubftantia  ipfam  qu*  recipit,  dicentes.  Corpus  calidum:pofliimns  K  multum 
SC  paucum  calidum  dicere, ad  ftibftantiac  quantitate  referentes.  Sed  hmc  relatio  ad  fid)> 
ftantiam  poteft  duobus  modis  fi'eri,in  fubttantijs  impermixtis  8C  fimpIidbus,8C  iilluB/ 
ftantrjs  permixtis. Exemplum  in  fubftantijs  impermixtis, fi  qius  haberet  aquam  aqua, 
liter  calidam,led  in  duobus  labris  contineretur, altero  maiore,altero  mih6re,Ioquaite> 
defubffantia  calida  diceremus,maius  labrUm  habere  plus  calidi,  minus  labnim^iniB 


calidi.ExempIum  deinde  pomf  in  fubftantrjs  permixtis:  fi  elfent  duo  aqualia  Iabra,fe3 
in  imo  eflent  duodecim  libra  luni  8t  odfo  aqua ,  in  alio  duodedm  libra  aqua  K  odo 
uini:in  primo  diceremus  plus  irini  effe, infecundo  plus  aqua.Tertium  exepIuffldiduQ 
labra  eflent  inaqualiajfed  plena  eflent  aqua  K  umo  aqualiter  mixtis,  in  maiori  dtcerfr 
mus  efle  plus  Uim'  SC  plus  aqua,  in  minori  minus, 

Qd  legit  ,Vicifsim  redpiat.illa  particula  Vidfsim,  Grace  eft  ^  ideft  In  parte. 

Quod  etfam  legitur,In  duobus  inamialibus  labris,  hac  particula  Labris,  Grace  ^ 
y  Jifx/JUiui .  uero  cifternam  fignificat. 

Oy  A  R  T  o  docet.uocabuIum  Calidum, quadocg  referriad  quaIftatan,&nona(i 
fubftantiamiitatj  dicimus,  Huic  quidem  plus  calidi,illi  minus  :ut  U  fint  duo  I^ra 
lia  magninidine,  SiC  in  uno  fit  intenfior  calidi'tas,in  alio  remifsior:  illud  in  quo  eii  mteiv 
fior, dicimus  habere  plus  calidi:  in  quo  uero  remifsior,minus  cahdi.Tamen  notat  Ga 
fenus, quod  non  eft  proprius  huius  uocabuli  PIus,ueI  Minus, ufus:fed  melius  effe  dice 
fe,uel  Magis,uel  Minus:uel  Vehementius,uel  Debflius :  aut  aho  fimili  uocabulo,qa6 
utimur  in  qualitatibus:qiria  Paucum  Mu!tum,proprie  in  fubftantia  quatitate  dicun 
tur .  Tamen  hac  nominum  abuflo  in  multis  alijs  rebus  eft,potifsimum4  m  re  medica; 
nam  omnes  morbos, magnos  panios  dicimus,  K  febrem  magna  SC  paruam,K  mor 
bum  lateralem  8t  phrenefim,8t  alios  fimiles  multosiunde  femper  eqiriuocationes  funt 
confideranda :  nam  fi  quis  - r 


in  altero  figraficato  nomen  proferat, 

.  - - - nredarguentes,fermon 

nem:fed  potius  nos  ipfos,qiri  male  intellexerimus. 


)s  uero  ipfum  in  alio 


Qiiod 


APHOR.ISMVSXIIII  lj 

Qtiod  ftgitur,  Sfcuti  ex  duobus  labris  parem  habentibus  ad  unguem  magnitudinem 
flla^dculaParem  Graece  eft  <£»f.i.diligenter. 

Quod  etiam  legitur,  Sed  noftram  porius  exiftimationem  redarguimus.Hacc  particu 

laExiftimarionemGiracceefi:vsroA«4<f.quodfigmficatopinionem,fiifpirioncm, 

Q_y  I N  T  o  docet  nonnullos  efle,qinDus  curgeft  Hip^oaate  reprehedere,  nomei» 
calidi  ad  qualitatem  transferentes,  Koftendenteshunc  efleiniuueneuehementiorem; 
fed  Hippocrates  in  hoc  loco  non  ad  qualitatem,fed  adiiibftantia  refert  fermonem,  qiria 
innati  caloris  iiibifcmtia  aerea  eft  K  aquea,ut  ex  femine  apparet,  in  quo  parum  quid  ter^ 
rei  eft,multum  aeris  cahdiKhumidi  continens, ut  in  Ubro  de  Semineoftendit.  Adde  at- 
tenimnoftregeneratioms  principium,  quodeftfanguis  menftruusjeflehumidu.  Cum 
ergo  ammaTmagis  procedit  inartate  8C  crcfcit,  timc  Kfiuehementer  caUdum  exiftat  SC 
igneum,tamenhabetpaucam  innati caloris  fubftantia.aliter  nos  diceremus,  febricitati/ 
tes  plurimum  habere  calidi  innati,  qui  non  folum  plus,fed  necp  priori  habent  aequalem, 
nam  calidi  innati  fubftantia  temperata  eft,  calidi  autem  aduentitr)  ignea.  Et  eiHuxus  calo 
ris  aduentitij,  qui  per  totu  corpus  funt,fumei,uaporofi,  aridiqp,K  acres  fimt.  effluxus  au/ 
tem  caloris  innati  fuaues,  8C  bene  temperati  funt.Quod  tu  potes  adu  difcemere.namfa/ 
norum  calor  uaporofus  ^,at(J  fuam's,ta<ftu  c6ueniens,mhil  imprimes  trifte,nihil  alpe/ 
rum,mhil  mordax :  fedfebricitantium  calor,  praefertim  eorum,  qui  hedica,  aut  putrida 
affedi  fimt,  acris  eft,  8C  infuairis  ac  mordax,  K  noflrum  corrodens  tadum.  In  pueris  eius 
quahtas  eft  falubris.In  aliquibus  iuuembus  calor  eft  mordax,  dC  non  humidus,  nec  uapo 
roliis,  nec  aereus,  ne®  iftud  eft  mirum,  nam  oportet  defluxinn  firnilem  effe  iiibftantiac  a 
qqa  defluit .  nam  fi  fubftantia  fit  aerea  SC  humida ,  id  quod  ab  ea  deflint ,  uaporoium  eft, 
atcgfuaue.Atfilapidea  fit  at^  arida,  quod  effluit  fiimofumeft,fitliginol5,at^  acre.  Hoc 
idem  in  extriniecis  rebus  luderi  potdl,nam  ex  aqua  dulci  SC  calida  uapores  qm'  eleuan/ 
tur, optimi  (imt,K  uaporofi;quiueroex  aliquo  corporefolidoexufto  fumei  fi.mt,8C  a/ 
eres.  Ad  rem  igitur, Cum dug  iiibftantiac  fint,unafuauem  habens  caliditatem,alteratri/ 
ftem,primam  habent  pueri, quae  K  plurima  eftialteram  aetate uigentes,  fecundum  tame 
liionim  corporum  proportionem. 

Quodlegitur,(^i nedum  plus,ne(^  priori  habent  aequalem,  Gracceeft  ttrinfcv;^ 
curas  oi  STs^ -nfi&ti/  la-ty  tj^tverty  .i.qui  nedum  plus,  fed  necp  priori  habent 

aequalem. 

Qiiod  etiS  legitur,fumei,{uh'ginofi,aridi<j,8f  acres,  Graece  dl  luemiJ^es  i(S«  Ai)w4/ 

«^8r,l(SU fufcUtKj  JjollicicU. 

Quoderiamlegitur,8£  tadu  conuem'ens,  Graece  eft, owaoji  7«  «if?. 

Qiiod  etiam  legitur.  Salubris  uero  eius  qualitas  in  pueris  exquifita  habetur,  haec  par/ 
ticula, exquifitahabetur, Graece  eft itafifowTTtt, 

Qiiod  etiam  legitiir.  Cum  uero  terreftris  at(^  arida,  in  aliquibus  contextibus  eodem 
modo  legitur  ivUee  A  yiiiAns  alijs  tetur  «t.i.lapidea,atc5  arida. 

Ineo  quod  ftatim  fequitur,T  unc  K  quod  effutit  fuligmofom  eft,  SC  acre,  deeft  particu 
Ja,fumolum.  na  Grtecelegitur  tsvVxiu/w  lea  xTn^ftcyjKitrrviiAs  yiynrat  y  MynuAg 
y  41111V.  tamcSC  quod  effIuit,fumofum  fit,  SC  fuliginoium  acre, 

SEXTO  Galenus  ut  magis  naturalem  faciat  (ermone,ipium  ad  elementa  transfert 
quae  cum  quatuorfint,exqitibusomm'a  corpora  fiimt,  puerile  corpus  multuminfe  ha/ 
bet  aereae  aquofte  {iibftantiac,minima  terreftris,e  contrario  fe  habent  qiti  in  uigentt 
fimt  aetate.  Si  quartum  elementu.i.  ignem  in  utrifij  pariportionepofiieris,  atup  aequaliter 
cal^a  corpora  in  ipfis  dixeris,  cum  pueroru  fubftantia  fit  humida,uigentium  ficca,huml 
da  df  natiui  caloris  affinis,  qitianoftra  generatio  ex  humido  eft.  Sicca  uero  aduentitij  ca 
loris  eft  propria.hocmodo  puenili  nuper  nati,  qui  fubftatiam  calidam  K  aqiiofam  pluri/ 
mum  participant, plurimu  calorem  innatuhabere  dicerentur.  Sed  qui  initigore  liint,  K 
iam  declinant,  quantum  iftae  deficiunt,  terreftris  uero  iuperabundat,  tanto  ipfi  minorem 
haber  e  natiiti  caloris  fubftantia  putarentur.  At  quod  plus  refoluanir  de  aquofa  8C  tenui 

fubftantia,^deterreaKficca,etiamfiincaliditatefinta:quales,nullidubium£ft.immo 

hoc  pofliim  in  exterioribus  facile  comonftrare.nam  fi  aqua  K  oleum  calefcat,K  as,fcr/ 

ru,8Clapi<Jes,ex  aqua  8C  oleo  plurimu  defluit,  atijdilToluiturjCxferro,  aere, 8C  lapidibus 
b  Riinimum 


libri  PRIMI  I 

minimum.SienimfoIih*cexpofiieris,deindeuefperipodaes,exaqua&:oIeopIur,„,g  * 

cominutum  cflTe, exferro  K  £«  niiifl.Itnmo  fi  acceperis  K illa  qu  j  funt  quidem  humida, 
fed  aqua  craffiora,  ut  cera,bitumen,pix,K  refina,hacfoh  extrolita  multS  cofumimtur. 
Adrem.igittir,cum  neceffariu  fit  dare  alimentum,  ut  id  quod  e  corpore  defluxit, reflati,  •  l 
retur,exhumidioribus  aute  3Cplus  aeris  participantibus.utfimtpUCTi, multo  plus  efflirit  ^ 

ainuigentibuSjSCfemliuSjIdeopueri  qiua  plinimum  habent  calidi  innari.  i,fubftanti* 
«re*  ^ua,  plus  cofumunt,8i;  pluri  egent  nutrimento,  Quod  breuiflime  ab  Hippocta/ ,  . 

te  dicflum  eft,  quia  aphorifticam  dodrinam  tradit. 

Quod  legit, plurimu  defluit  atcp  diflbluinir,  Grgce  eft  a-Aasoy  ImfgS  tg  fixifiiBTiu;  :■ 

^odetiamlegituradfolemardentem,aquam,  Graeceeftdr  «Aioi/ 

.i.  ad  calidiflimum  folem;  aquam. 

'  s  E  P  T  I M  o  ad  fenes  fermone  comierrit,  qui  ratione  utritiftj  fignificaticalidi.s.qua, 
Ltatis,K  fubftanrij  calidacpaucuhabent  calidu  innatum-nam  (jualitate  debilemhabent  ' 
gCfiibftantia  minima,  K  ideo  paucis  eget  fomitibus.na  vTrtxxwfia-jw.i.fomenta.TpoifKf  ■ 
.i.nutrimenta  uocant  Grteci  philofophi  8C  maximi, putantes  calorem  elTe  mta  caufam, 
ficuri  enim  lucernarum  flam£e,quaru  oleum  eftalimentiJ,  fi  quis  eeSfioi/,  i.  colledu  totum, 
infimdat  oleum, extinguuntur  potius, quam  nutriantur,  Eodemmodo  in  fenib.  eorum  ' 

calidu,  pro  fomento  alimenta  habet.  At  fi  multis  &Cuna  mce  fimul  alimenris  nutriatur,  i 
opprimitur,  Kpericulu  eft  neftranguletur,8C  extinguatur,  ficuri  fiparuatfdnrillae  ignis !  j  j 
lignorum  congeriem  fuperacerues.  ! 

Qiiod legitur,  Seiub.uero  paucuin^  calidu,hicdefuntmultauerba.  nam totafenten  *  ! 
ljaha:ceft,^t?«vm<A'  c^tyoy  -n  Si§iiiy.r>i-rus  (iW  yi  xeer  «y-cptii  m  (ruy-MviyUvee  ms  ■n&irfiyt.  '■  [ 

j)(«s  c^iyoy  VTrifya  -m  i-m  riif  miirtimyii  fityny^Bn  (iSi riy  May..  | 

.i.Scnibusueropaucumineft  calidum, his  enim  iuxtautruip  nucupariomsfignificatum 
paucum  adeft  cdidum.  Siue  qms  ad  qualitatem  fermonem  referat,  flue  ad  fubftantiam,  . 

QuoderfamlegiturjIgncmmaximeuitaeelTe  ^caufam.  Illa  particula.  Ignem,  Graece, ; 
cftToSijiiily.i.calidum.  '  . 

OCTAVO  Galenus  docet  HippocratendixilTenon  fieri  acutas  febres  in  fenib. ut 
offenderet  fenes  frigidos  efle.Febris  emmfitex  conuerflone  caloris  innari  inigneu,  ex  ' 

quo  loco  habeturnoefle  duos  calores  in  febre,naturalem8fprgter  naturam, fedelfena 
turale  audum.  Qim  ergo  fenes  fintffigidi,  difficile  uidenir,quod  eorum  naturalis  calor 
adeo  crcfcerepofflt,utinigneumucrtatur,ficutiiuuembus  c6ringit,unde  acutas  febres 
raro  patiuntur  lenes.  Et  fi  quandocp  illis  corripiantur,  in  interinim  ducuntur. 

§udd  le^'tur,8f  totis  fimul  opprimatur, lege  K  toris  fimul  coaceruaris  opprimatur, 
iiod  etiam  legitur,  Signu  elf  8(1  hoc  ipliim.  Graece  habetur  nanH^ity  irws  tsiy  (wTii 
.t.Signum  eft  hoc  ipfi. 

Qiiodetiamleginir,  fiairiiilniores.GracceeftoVoifflfwtnoif.  •  .  ' 

Quod  etiam  legitur.  Indicio  enim  eft  immenfam  quandam  efle  caufac  febrem  facien 
tis  magninidinem,  Graece  habetur  tvtAswrm.  ycif  i^aHaiy  tj  litytSos  ths  i^yx^tiims 
cUJV^y 

D  enic^  G  alentis  dicit  haec  quae  dida  limt  (iiSicere  pofle  ijs  qui  rede  dilpofiti  llint  ad 
bene  dida  Hippocratis  capienda.Scd  cotraeos  qui  rcprehenduntHippocrate,quoru  . 
unus  fiiit  LycuSjiiueOTum  hbru  fecimus.nam  Lyci  librum  nadus  Ium  poltquam  Aphq 
riimos  interpretatus  fum,  undeiierbaifta  ultima  lubiunxiinhoccommentario,qtiatin. 
altj  s  non  iimt,  8C  in  alio  uoluminc  defendi  Hippo  cr  aten  in  Ijs,  tn  qiubus  fuerat  a  Ly  cd 
reprehenfus. 

Qiiodlegininpoflfcriptos amecomentarios.Lcgepoftfcriptosame hofcecomea  , 

tmos.nimGrsecehabetlllui/lfyxyfxy/ityciiyTiSyi/lrayvsriitirxyiKTay. 

APHORISMVSXV 

“T  T Entres  hycttic,&  uere  natura  calidiffimi  funt,8£  fomni  longifllmi,  quare  pet 
i  y  catcmporaalimentacopiofiorafuntexhibenda.Etenimtunccalorinnatuj 
•plurimus  eft, unde  8c  pluribus  egent  alimentis.indicio  funt  States, SC  athlet*.  , 

Brafaiioli» 


A  P  H  O  K  r  S  M  T  s'  Xt 


^  T  A  T  E  S  ad  redbm  mcfhis  rationem  inftituendam  prsecedetes  Apfiorifini  ofteii 
derCtNunc  anni  tempora  ad  eandem  mV^us  ratione  confetredemonftratin.Nempe 
bis  copiofius  indulgendu  eft,  cum  innatus  calor  intenlior  fiierit  At  hy eme  SC  uere  inria 
tus  calor  intenfloreft,  cum  ob  tepus,tu  quiafomni  eo  tempbrefimtl5giflimi;Infomnp 
enim  fitnatiui  caloris  c6tra(flio,ideo  his  teporibus  corpora  plemus  alenda  funt,  ex  qua 
fententia  ui<flus  ratione  in  quocuni^  caiii  fufdpere  potes  hyeme  6C  uere.prscter  S  diiSas 
pi^s  c6ditiones,ratione  alioru  temporu  cotpora  iimt  plenius  cibanda.  Hrnus  rei  ratio/ 
nemreddens  Hippocrates  inquititunc  enim.i,his  teponbiis  calor  innatus  pllirimUs  eff, 
proptereapluribus  ^entalimentis.Qitoduerd  calor  innatus  caufefit,  cur  alimenta  co/ 
piofiorapr*bereoporteat,cx  aetatibus,  Kathletis  probari poteitnepe  aetates, urpUCT& 
ta  pluri  alimeto  iniget,  quiapIurimS  h  ab  et  calidi  innati.  Athl^  quoep  ob  nimium  mb 
tum,eorum  corpora  cahdareddunt,ided  pluri  qbo  indigenttundeSC  Hippocrates  poft 
prmdpiu  terti)  libriDe ratione uitSus  docet, in  frigore nOn  eflTe  multu dentienda, 8C ra 
lione  reddit  inquies.  Cum  hoc  tepus  frigidum  Iit  &  copaiSuniitardumcp,  fltiiile  qiud  8^ 
animalia  patiuntur,  corporaqs  tarde  labore  neceffarioctdefdmt.hinnorisi^  mimmu  ex> 
cernitur.deinde  tempus  quo  Iaboret,paruS  datur, quo  celftt  multumtdies  iiaimp  brem’S 
«ft,nox  loga.ptOpter ea  tempus  laborcp  modSnon  exc^t.lPu  reliqua perregas,qiribu4 
docet  fecundu  temporum  Uarietatem  mcflusrStione  uariare,^  tempora  per  hgna  fingU 
latim,  enumerat.  Galenus  quotp  in  comentarijs  D  e  natura  ktimana,fe(?tione  trigefima/ 
feptima.eademrepetitoftendenshycmeuberiuscibandum-IdemGalenusinlibroDe 
renuafFetfiibus  eademrepetit.Oribafius  hoe  modo  dubitat, Rogadus  eff  nobis  Hippo/ 
crates,  quum  dixerit  codWone  nonmfl caloribus  fidi, quomodo hicponitlyeme,&ue  ■ 
re  multu  nos  appetere,  mulnmKp  concoquere,  cum  tepus  per  fe  fiigidu  euaidit,  8C  qui«| 
fomnusaduentrefaciat.Bene  ante  Hippocrates  hocfubmnxit,qiufdretrionfoluseta/ 
tes,fed8feteporaconuem're,docet(p  nos  uicflusratione.Etenim hyeme  SCUerepIus  ap/ 
petitur  S6ieoquitur,quam  atilatCjUd  autumnG,quia  calor  naturalis  inuentricvili  cocaUti 
tate,in  ^amaxime  cotinetur,  ficut  diAu  eft,  hyeme,  8£  uerepluritnu  abundat,  eo  quod 
hyems  frigidafit,  uer  eft  d  utcinum:hanc  ob  rem  necefle  eft,ut  meatus  illi  imrifibiles,' 
tj^os.poros  appellat,  concludantur,  K  omnino  cofttpentur.  Attp  hinc  feriior  nofter  na/ 
turahs  nOn  inuemt  per  quod  exhalari  5C  egredi  poflit-  Continet  ergo  omW  quod  eft  irii 
trinfeais,  dC  celeriter  obit  ciborum 'concoAbnem, ceu  princeps  K  dominus  qui  ain/ 
<5a  difponat.  Merito  ergo  plurimum  cibi  appetimus  eo  tempore,  quod  iit  didlumi  eft; 
feruor  maximus,  uelipiritus  uitalis  intrinfecus  abudet.Philbtheus  K  ipfe  pofteaquami 
huius  Aphoriim  introdudtione  pofuetit  (qtiihatc  eft  »«1»  o'  iramiiif  «T»f  t«!(»  Iw/i 

■m V  ini  T*f  S)fecs>i&i  muvn  tks  ty  mia^ 

d-vjgstcfitfjasi  srnJf  ii'«  «f  Tuu/wr  aTrtiAtTftKrKf  c/lVeuTap;  idcft,Nunc  Hippocrates  Cui/ 
ipfius  dodlrinam  ad  tempora  deducit,8ir  docet  qualia  naiti  calidiores  faciant  uentres,^ 
8£  qualia  frigidiores,  8C  quomodo  adhate  teipicientes  iii<!him  ordinare  oporteatj)' 
iKerpofita  etiam  huius  uocabuU,  uenter,  f^ificatione  eadem  Acit,  qiiat  ex  OribalTd' 
pracfcripta  funtjinquienSjcSimi  tcw  tu  ktiiim  ^ ■tS xaieSyyiiyt^ineoi  sci)/  (pil/ 

«8,071  ■nv‘snm;[iii'yeeiif»f,.m'Af<rii  t^  •avKvuni  ymira  TSiimfuy. 

tm  Itufv-ny  6ifi>.i\!ifxi'm^;M  ^^  XDjfij-iia  Truitroj/ v«f  ih 

,  Kjiun.v)ii/ifigi-na  lic  "itra ,  iiri -jft/tyio;  iq  7»  7niAwo«?«  tkvt»  w/ 


.  .  -  .V  .  - - - -i" i»U*f ««/«(/.  ideft,IpftiW 

uentres  in  hyeme feipfis  natura  calidiores  iimt,  quohiamob  aeris  ambientis 
4tate^meatuum  conftr[Ab,K  denfitas  fitnaturahs  igittifcilOr  add/fflatfoneih  acce/' 
ditut^cutiatur,8CexhaSM,8t  exitum  noninuenit,qu6niS<falfum  corptiS  eft,  &  hihVi^ 
iatro  ddatur,ntrfus  progreditur  ad  exteriora.  SCmultiplicifpede  motus  calefadhim, 

h  a  multi/ 


,g  ,  .  LIBRI  ERIMt 

multiplicatuf,Sffdpro  calidius  fit.  In  seftate  autem,  ob  contrarium  ita  calidinon  W 
Rurfus  in  prindpio,K  in  medio  ueris  calidi’  funt  uentres,In  principio  quidem  quoni^ 
frigus  polletjinmeclio  autem  ob bonam  temperiem.  Eadem  pratcue  aperegrino  inter/ 
pretereferuntur.  ‘ 

At  «oi  Ai«ydeft,uentres,per  quos  omnem  intrinfecam  caintatemintel%'t,i5qnj  (5, 
xo<?liafiat,  &  ipiritus  atque  fanguis  immorcntur,tamen  prscipue  uentriculus,  que,^ 
VtrxAiwjiddfe  ciborum  receptaculum  Graeci  uocant,  intelligendus  eftiin  ipfo  enin, 
primMit  coiWo.Bodem  modo  expomt  Philotheus  uocabidum  uenttes, inquies, 

T«[/  srteo^itf/  «lAorsTO  ^  «ejfttrsj;,  tity  tyimf 

.  w>>(S“  fii/  A» ideft,  uenffes  uocans  ciborum  receptaculum,  omnem  cauitateoi 
in  profiindo  pofltam,  ut  cerebri,  cordis.  Si  jecoris,  &  reliquorum. 

jjsttarif  Ksa  «{©-.ideft,  SCuere,  de  his  temporibus  quando  fecundum  aftro/ 

nim  ortus  Si  pccafus  fiant,iccundum  Hippoaatem  ih  tertio  libro  oft:endimiB',  K  tpft 
Hippoaatejintertio  libro  i>e  ratioheui<ws  haecperplane  diflerit,  fimul  edocens  qu^ 
cibaria  exhiljendafimt, Si  quainodo.  ,  •  .  , 

^«(Ts-id^, nativa  calidiflImifunt,hoc  eft  calido  naturali,  eft  autem natu^ 
'rale  calidutttvinR^RBn  calijJpin.Galidum  uerdinnatum  (ut  fuperius  didtnn  eft)  fai^o& 
i^,aereafutftahda,8Clpitinijiimde,Galenu3'notatuentres  nonefle  calidos  fimplicfr 
td:,fed  n^njfa,  ideft, natucaljsalore  calidos:  8C  ideo  in  oCiauo  librp  de  DeaetisHippa» 

cratis  8CPla,tonis,ubi6Ufi4etnAphqrifinumadducit,probat  de  naturali  calore  Hippd> 

cratein  intelligete.  Idem  fecit  jn,  terdo  D.e-caufls  pidiiium  libro,  ubi  addit,  immo  nehl 
qiudem  fciliqct.uentres  cal(diffl)ni  funtab^lute,fed  calore  natiuo.CaufauerA  cur  natu» 
ralis  calor  augeatur,  a  Galenoitarefertur, inite  8i  ab  AriftoteleinMeteororiimlibtofu» 
ihi  poteft.  nam  calor  natiitus  enitrinfecum  frigus  perfentiens,  inms  remeat,  Sitires  coU 
I^it,ut  extrinfecq  frigon'  ob,iBftat;fed  acftiuo  tempore  naturahs  calor  ad  extrinfecum  ca/ 
Iorem,,ftbiierein  calore  affinem  profidfcitur.  Ob  hanc  igitur  caufam  hyeme  coChone^. 
fanguifteanones,  SC  nutriripnes  potipres  fiunt,  quam  caufam  Ariftoteles  antipariftfiW 
Uocat.Badem  ratione uidemqs  puteorum  aqUas  hyeme  calidas  eire,xftate{r^'diis,  ca» 
ioire  inhyenie  ad  centrum  refugiente,  aciftate  uero  ad  fuum  affinem  proficifeente,  ■  -> 

^ Kot  tf^roittittwo-TteTSi.ideji,, Si  iomni  longifljmi.hoc,inquitGalenHSj' contingens  eftr 
etenim  quianoaesloaoresj&ibmm’ longiores  fimt.  In  ibninouerd  ndturalis  calori* 
cpntraifliofit,  Siideo  fortior.e^icituf,  atque  intenfiortnon  foluintenfipr,eoquddcatt 
da  corpus, ideft,fan^s  &fp/ritus  contradlaCnt,  fed  etia  uehementic»-,ob:  colleAbnf 
unffiquehmus  innati  Calorisi  ideft,fangutos,  aereae  fubftannac  Kfpirituum.De  fomBl' 
uerd  longitudine,  SC  alias  t&iraus,  Hippocratem  longitudini  nodhumattribuere.nam' 
fl  hocftes  longiores  non  efl^qfomm'  longi  non  eflent ,  quia  nodhi  pro  maiori  par/: 
te  tanmm  .dormimus,  di'e  aliqm  folum  dormiunt.  Calor  uerd  innatus.in  fomno  K' 
<empore  no^s  ,contrahiair„  unde  tempore  hyemis  ,eft  triplex  conttaCiio,  SC  qu» 
li^et  calidiffimusi  uentre^  fecit,  Vna  eft  contraCho  ob  aimi  conlbnitionem ,  qus  fri» 
^da  eft.  Secunda  connatSjq  6b  nodes  :nodiu  enim  naturahs  calor  contrahimr,ifl/ 
^diu  exittetemm  tenebrae  frigidae  ftmt,  lux  calida.  Eft  SC  tertia  contradip  propter  fon* 
^jiJlJtq^ifehbi^t  longioresnodes,fomtiosetiamlongiores  efteoportet  Philotheui' 
u'^0  caufam  Iqn^tudims  fomm'  talem  affignat,inquiens,  JIot»  kmjjAit 

|itW  CjTiiti  yivornth  -A  xMm  Aayij;  ms  jrtd^sr.  tmrtt  A(f 

kiy  kvtcvns^kvMMvnt,  Ay  ideft,  (^uomam  ex  multo  nutri»: 

mento  ,exhibito,Bom‘.uapqms  fiunt  Cquippe  codfiones  per  rationem  fiunt)  qui  circa  caA 
mitalcendentes,iplumhumeClant,  &  fonmum  faciunt.  Oribafiusexfongitiidineno/ 
Aummultosfomnos  fieriargnit.  Addit»,  fojmnum  requiem  elTe  totius  corporis,  ia 
quq  conquiefamt  confuetae  operationes.  At  quia  infomno  natura  cum  ukutibusobit' 
Mcpdiomesjimdenuttimetuneceflario  accedit  corpori^atio  eft  pro  his  nmnihin,  coco’ 
raone  .dboru  magna  fieritSCfiquid  fuperfluS.uel  alienuin  corpore  nofeopermanferiti 

Iptomno  coquitur, ueldefiqci(tur.NamCcutdi<au  eft/natura  SuirtutibiistnfonmoSC 
.  fijuiete- 


A.P  H  O  R  I  S  M  V  S  XV  $9 

qiriete  operatur  ea  quae  ad  ipfam  peranent,ficut  inirigilns  anima  cum  /tos  uirtirtibus. 

ZrilaTfnf<><M>n(nt>agitn  mm  T^omgiiXTX 

mM.tjxKfKS  01»  91*8«»®'  XovTttt.i  Quare  per  ea  tempora  alimenta  Copfoflora  font  ex/ 
hibedi  etenim  tunc  calor  innatus  plurimus  eft,  imde&pluribus  egent  alimeris.  Exhoc 
Galenus  uoluitoftendiquidfit  uentres  elTe  calidiflimosnanira,  ideft  caloreinnato.Eft 
uero  conduiio  qu{  infertur  ex  tempore,  K  (bmno,  <Ma  uentres  hieme  8C  uere  natura  ca 
lidifllmi  funt,Kfomniloneiffimi.ergo  copiofiora alimenta  exhibendafunt:  quod  pror 
|jatur,quiainnatus  calor  eftplurimus, ideo  pluri  cibo  indigent. 

«wixaoii »  iKiidiu  usi  0»  cthvmt.i.  Indicio  funt  tetates,  &  athletaelhoc  indicio  probat, 
quod  ubi  calidum  fuperaburtdat,  plura  opus  fit  exhibere  alimenta.  Eft  'autem  indicium 
«setatibusjfiiathlerislumptum.  cxtetaubiis,  qiriaqua:  plus  calidi  innari'habent,  pluri 
egent  alimentorex  athletis,  quoniam  ex  multo  exercitio  calore  nantralem  augent,  pro/ 
pterea  mul^  dbis  uti  poflunt,K  eifde  utuntur.Philotheus  etiam  didt  quod  hoc  decta/ 

tibiis  KathlWs  it  9rej>«ii'a>'i<«Ti  -nv-mii ^  Ttilhv  ■r>lit4vnii itftiiy.i Adi 

exemplo  utatur.In  his  enim  multis  calor  innatus.  Orihafiiis  etiam  dicitspro  hac  re  coa/ 
iftus  &  Hippocrates  addere,6C  *tatum,  K  athletarum  teftimonia,ut  liiain  pmnibus  ue 
rateftaretur,8i  confirmaret. 

Hippocrates  in  prindpio  libri  De  iricfhis  rationepriuatoru  inquit,  hyeme  plurimum 
efle,mimme  BibdO  codudt,poftea  quae  fint  fumenda  comonitiat,inquies.  Sed  potioni 
iana  ^  meradflimu,  cibo  pams  exhibendus  eft,ob(bnia  erunt  afla  omniajoleribus  pau^ 
dlitiiis  hoc  anni  tepore  uti  expedit.  Sic  em  pOriflimu  corpus,  calido  Si  ficcaeuadet. 
Galenus  uerd  prope  comentationis  fine  inquit,  edere  nStp  plurimu  K  ad  alias  anni  par/ 
tes,per  hyeme  concedenda.  Haud  ignarus  probe  in  Aphorifinis  efte  didu,  Aeflate  8C 
autuno  cmos  difficillime  ferunt,perhyem?fadllime,moxuere.QuodfiiS  condifeere  cu 
pias,  quare  haec  fiat, docuit  SihOc  Hippod-ates  in  Aphorifinis  ad  eamoda,Vetres  hye 
me  8i  nere  nattira  ciidiffimi,  quonia  adr  nos  ambiens  frigidus  coftringendo  cute  inge/ 
nuu  calore  repellit,8iin  alto  corpore  concludit, qiri  aftateprofpiratu  euaporat,  refpira/ 
tioneuerd  calidus  aer  attrahitur.  Hippo  crates  ddnde  de  uere  agens,  cibu  rcfpedu  hyc/ 
inis  diminuenda  efte  docet, 8C  Galenus  in  comentatione  mquit.  Ver  ut  in  fummorum 
medio  temperaturam  habet,ita  quoqi  mediam  iridus  rationem  reqmrit. 

Si  uerd  dicas  in  hoc  Aphorifmo  ab  Hippocrate  nullam  fieri  differentia  hyemis,  8£ 
ueris  in  cibi  exhibitione,Refpondemus  id  quideuerum  efte,  fed  tamen  opus  efft  ipto' 
fano  modo  intelligere,  nempe  opus  eft  per  recefliim  ab  hyemis  frigiditate,  qua  innatus 
calor  contradus  eft,etia  paulatim  remitti  innatum  calorem,  &  uetres  non  e^  adeo  ca 
lidos.imde  Galenus  in  fine  comentationis  htnus  Aphonfrni,  uer  in  tres  partes  diftiii/ 
gult,in  prima  parte  hyemi  proxima, in  ultima  xftati,  8C  in  medilprima  de  natura  hye/ 
mis  effe  didt,tertiam  de  natura  aeftatis,mediam  in  medio  conftituta.  T ame  femper  ad/ 
monet, quod  in  prima  hyemis  frigiditas  feruetur,fidebeatut  in  hyeme  cibari.  Si  uerd 
cotingat  8£  fecundam  parte  hyemis  frigiditate  habere,  tunc  eade  ratione  ut  in  hyeme 
cibare  oportet.  Immo  8t  fi  tertia  pars  eandem  ratione  ieruaret,eode  modo  cibari  opor 
teret.nam  Galenus  non  ex  tempore,  fed  ex  qualitate  hoc  iuAcat.  Cum  etiam  hyems 
tres  partes  habeat,fiin  ultima, quae  eft  ueri  propinqua,non  fit  frigiditas  fiiae  naturae  cor 
tefpondens,  fed  iam  inceperit  aer  caliditate  ueris incalefcere,ut  apud  nos  ftepe  fit,  co/ 
piofiora  alimenta  exhibere  non  oportet. 

Ex  his  cognofd  poteft,atcp  percipi,hunc  AphorifinS  apud  illos  Indos  obfetuari  no 
poire,ciui perpetua  aeftate  fruuntur,K  qui  fub  acquatoretiitS  ducunt.Nam  cum  hyeme 
hon  habeant,nec  etiam  logas  nodes,fedperpetua  scqinnodiuntapHd  illos  fit, dici  non 
,poteft,quod  hyeme  uentres  natura  calidiffimos  habeant,  quod  plurimus  dbus  illis 
exhibendus  fit.  Adde  nec  ifta  probari  ab  illis  qui  fiib  polo  inhabitant,nam  perpeniant 
hyemehabent.  Semper  enim  ftib  eodem  dbandi genere  feruanwr, nec  dicere  oportet, 
.  quod  hi  habeat  aliqind  hyemi  proportiohale,illi  aliqtnd  acftari.na  in  aliquibus  lods  haec 
perpetuafunt.  Addein  temperatis  regionibus, quales  furit  multj  a  Lufitanis  nauigatio- 
nibus  nuper  inuentae,  hunc  Aphorifmum  obferuari  non  poire,qui  tamen  in  tota  Euro/ 
pa,8Ctnmagna  Afiac,atq!  Aphricae  parte  comprobari  pbteft; 


Galenui. 


OALENVS  .... 

NO  H  ponim  etiam  tempora  anni  conducunt  ad  idduis  rationem  tnuehiendS.r^ 
hiber^  t?pore  plus  appetunt  hominea, «  cibuni  facilms  concoquunt,  contra  iH 
seftate, cuius  rei  cdufamipfe  Hippocrates  redcuditmqiuens,  Veim«  niTOej&uct^^ 
lidiiCmos  effe.  Qirid  aute  fit,  qUod  natura  icitur,  SC  quod  non  irultra  id  uerbuih  aij; 
cmt  inhoe  aphMifmo,ipfe  paulo  poft  explahauit,inqines.  Et  eiiim  edor  intiatiis  inub 
tiis  Plurimo  igitur  indiget  alimento. Ventres  itacj  hieme,  SCuere  calidifliinifunt,noij 
fim’pliciter,fed  calido  haturali,cuius  fubftanriam  antea  oftend),  Gaufam  uerp  ob  quj,^; 
hicidem  calor  hieme  augeatur,etiam  Ariftoteles  dixit, rehigit  enim  propter  ctrcuiiftan 
tem  extririfecus  frigiditatem,  ficuti  nnfus  acftate  ad  fibi  affine  proteditur.  Att^^  ifa  coo-, 
tinitdiflblul  quidem, ac  diffipari  eius  fubftantia  tempore  jftiuofcontineri.ac  cohiM 
echiprofundu  fecedere  hiemaU.  Ob  hoc  igjitur  K  co(fliones,8C  ranguificaOQnes,&'|iii 

tritiones,hifceteporibusfuntmcJiofes;AdiditaStKaIiudipfisconringes^UQdqide;, 
hcetfomnll6^flimifiuntobhb^5uidclicetlongitiidine,q>nei$ipfump^cofertad 
naturg  Opera.,(^dd  uero  in  fine  adtj  cif. Indicio  funt  ftatesj  8failet5,pro  argumeto  po 

nifi^  plunmQ  dimentu  fit  ncceitari8,ubi  c^42  fuper^abudat.Pueri  fiquide.q^iia  caliils 


oinfiia  animalia  fermone  extenda^fed  ea  excipiat, quae  inianbulis  de^uHacc  chim  ca 
fe  recondunt, non  egent  plurimo  alimento,  fi  quidem  &  fine  abp  pol!untpei  durare.fii 
fifilppofuerimus  ea  tanto  uti  cibo,  quanto  antei  recondereair,  maleipfum  concpqiifc. 
rent.Qiiod  enimhomimbiis  c6tingit,cxaqua frigidalotis,  id. etiam arumalibus  accidit] 
hieme.  Conrin^'tamehominibus,<^uiaqvia  frigida  perluuntur,fi  debile  corpus  habij^ 
fint, refrigerari, ateg  offendi.  Si nero  robuftum,  primum  quide innatum caloreadihte^. 
riora  refugere,  SC  fe  ipfum  colligere ,  poftea  uerd  ad  exteriora  remeante,  multo  §  ptiui 
erat, fieri  fortiorem.  Sic  &  animaliu  qusccuntj  funt  natura  frigidiora,his  calor  innatus  4 
frigore  hiberno  fuperatur,adeo  ut  fere  extinMatur,  quare  plurima  ipforum  fimilia  mor/ 
hus  apparent,  cum  fine fenfu  ac  motu, inlatiDulisiacent,quacda  uerd  omm'no,8C  inhoe 
/pfd  affodhj  morumtur.(>iac  aute  plurimo  fanguine  abimdant,at$  calore,  tale  quid  hio; 
me  patiuntur,  quale  accidit  corporibus  fortibus  aqua  frigida  lotis,  nam  calor  eoru  adin/ 
teriora  fe  colligit  (non  per  louem  carnibus  ad  hacc,prima  fede  derelida,refugientibus) 
fed  Ipfrttu  una  cum  fanguine.T ria  autem  erant  corpora,  quae  primae  nofirae  natura:  lub/ 
ftanriam  compleuerunt,ipiritus,  iangms,  SC  aerea  humiditas,  ex  qua  in  primo  ortu,vifr 
lut  inlibris  De  femiriediximus,fiimt  partes  animalis  fohdiores, mox  uerd  augmentum 
miftis  perficitur.C^od  igfoir  mehus  hieme  cibum  concoquimus,farigume,ac  ipiritii  ad 


profiindlfm  corporis  retrd  «edentibus, 
fuifr  dicit  Hippocrates,fed  ^  plura  acci 


.uhicuicp  eft  m 


urhocip/] 


fflatiorie,Idarcdeia 

- - - , - :o,quom'am  euacuanmr.Qiiod  fi  nihil  d  corporibus 

noftris  efflueret,fed  femper  aequa  moles  fubftantiae  feruaretur,  nulla  foret  afimenti  necef 
fitas.T u  uerd  ammaduertc,fi  hac  in  parte  alij  s  qiridem  ommbus  ratio  eft  inexplicabilis, 
foliueroHippoaari,at£p  eius  fedfatoribus  eft explicabiIis.Neque  enim ahudquicf  ani 
ab  imtio  afformauit,  ficuti netj  rurfus  adauxit,aut  uCj  ad  mortem  enutriirit,  practef 
i?  ****  c^r  innams,de  quo  nunc  habenir  fermo.Hic  em'm  eftnmraum  operum  natura/, 
liiira  taufa.Quiauerd  plurimus  eft  hiberno  tempore,idcircd  cibi  appetentiamintendit. 


A  P?H  O  R  1  i  M  V;  S  XV  Jt,, 

coAones  auget,K  plus  fangiunis  aimda^K  aafliusefBQtcotpus.Kutfuperfliritates 
excetnantur  promdenri5habet.At  calor  circunlufus,non  modo  fuperfluftates,  fed  om 
nia  euacuat  aequaliter, materiam  inutilem,  &  ea  etiam  quse  in  corpore  lecundum  natu/;, 
tam  continentur  una  diflbluens ,  per  eam  quae  a  medicis  occulta  difflatio  nominatur, 
quam  calor  innatus  operanir.  Net^  emm  aliud  quicquam  eft  natura  anim^ium  ptKter.. 
hoc  calidum/ecundum  Hippocratis  opimonem.  Oftenftim  autem  a  nobis  eft  in  co^- 
njentarijs  De  iriribus  naturalibus, non  folu  appetens, at«conficiens,ag^urinastp,fin/ : 
gulis  parribus  proprium  natura  alimentS,fed  SC  huius  dilibluens  fiiperfluitatesjbiquan? 
co  fortius  exriterit  calidum  innatu,  tanto  magis  difflatio  effugit  fenft|m.Ec  ob  hanc  cati 
fam  Diocles  inquit, ftidores  efle  pr  jter  natiiram,  quoniam  ommbus  quae  ad  corpus  at/, 
riner)t,re<fte  admintfeatis,8i;  alimento  ananira  ruba(So,nunquam  fenfibilis  hinnorper 
cu^  CXcqneretur.Quarcun.i?  enim  m  balneis,uel  uehementibiis  exerciajs,uel  propter;, 
seftiuum  calorem,exrudanth6mines,ex  caulis  uioleatis  originem  habent.  Beneigitufi 
ftumia  tempore  hiberno  in  corpore  animalis  admiijiftranir,  quando  hyems  medipai/ 
tatem  feruauerit.Nam  immoderatas  inteperaturasSi:  iple  Hippoaates  tnfcquentibusf 
damnat, C^od  autem  omniabene  hyberno  tempore  in  corpore  ammahs  adminifirenA. 
tur.indicio  fitnt  naturte  opera  fortiora,  nam  ciblin  uentriciilo  concoquuntur, quoniam 
calor  iiinanis  plurimus  eft,  8C  in  fomhis  longionbus  fuperfluitates  expurgantur .  QuaS 
quidem  exquifite  extenuannnr,per  cutem :  qire  uerp  in  uapores  conuertuntur,per  expi 
taoonem :  quse  uerp  fufficientem  habent  aaffitudinem,per  urinas. In  his  eiiim  plus  m 
fedimeti,  quam  per  xftate, praeter  id  q;  etiam  to  ta  in-inartim  multitudo  hyeme  fufficieni 
ter  augetur.  St  quidem  hutriimnir, St  fecimdu  carnem  augetur  corpora  hyeme  magis, 

St  plus  optimi  languinis  cumulant, nifi  malo  omnino  utantur  uiAi,  Nam  fi  confidera/- 

ueris  quod  corpora  noftra  paucum  habentia  fanguinem  autumni  tempore,  atqsexte/ 

nuata,fulcipies  hiems  boni  s  implethumoribus,8t  cralliora  effiat, hinc  (ut  puto)  per/ 

cipies.nos  gubernantis  robur  facultatis,  quae  eft  caloriimanis.  Vertim  nifihicabundas 

habeat,  quo  fniatin, alimenta, primus  ipfea  circunftante  frigore  fuperabitur,tam  ab  eo 

quod  exo-infecus  ingnut,quam  ab  illo  quod  per  infpiratione  attrahinir.  Cu  iplb  uerd,  St 

coAo  ciborum  debilitabitur,St  optimi  fanguims  generatio,  St  partium  animalis  enutri/ 

tiOjSt  fiiperflintatom  expulfio.  Si  uerd  tantinn  habuerit  alimentu,  quantum  poteft  per/, 

uincere.hoc  copiofe  perfruenir,St  ipfe  ma^s  augebinir,at<pomnia  quae  antea  diximus 

circa  corpus  animalis  perficieft  Verum  quod  expltirimo  alimento  oblato,quod  nonfo  * 

lumbeneinuentriculo  conflcianir,  fed  etiam  in  uenis.  St  toto  ammalis  corpore, unum 

quodtp  animal  carnofius  reddatur,8t  plus  fangiune  abundet,habent  homines  fatis  ipf» 

experientia  compertum,npn  infeipfis  tantum, fed  etiam  in  iumentis.Nam  antepftatis 

uutium,circa  ultimaueris  partem,SCfibi,St  illis  fanguinem  detraliunt,quoniam  ad  me/  . 

moriam  reuocant, quibus  capiannir  morbis,  quando  repente  calor  acftiuus  fuperueite/, 

rit.hic  enimampUus  fanguinem  extedit,at(j  diffimdit  St  quodammodo  cffeniefe  faa't, 

adeo  ut  quod  hacffenus  modicum  fuerat,  nonpoffit  amplius  in  uems  contineri,  fed  ud 

difrump3tipfas,uel  exedapStquado  impetum  fecerit  ad  aliquam  corporis  partem,  alijs 

debih'orem,uelin  ipfa  inflamationem,uel  eryfipelas,uel  aliquod  aliudmorbi  genus  ope 

retur.  Nam  multo  plures,  ac  grauiores  morbi  qiubus  plenitudo  dedit  occafionem,  ex  hu 

morufiimt  fiifione.Ha:cigtur  omnia  alijs  adftipulatur,qu3ecu<5inprtcfenriaphorifmo 

Hippocrates  docuit, St  hoc  quqtp  probat, non  folu poffe per  id  tepus  multos  coquere  cl 

bos,fedetia  multis  indicere.  Seperein  oportet  alimenta  efle  innati  caloris  multitudini 

proportionaha,mfi  forte  aliquSdo  ex  aeris  ambientis  qualitate  fullo  aduenies  (ut  dixilco 

gadiibtrahere.Quare  cu  de  uere Hippocrates  ftrmone  fecerit  indiflincSum, ego  diftin/ 

gua.  PrimS  q>fuum  habeat  imtiu  hyemi  fimile,magis  quam  fftati.Sffine  c6tra.Ddnde 

quod  nommquam  talem  habeat  frigiditate, qualem  tempus  hibernu.  Aliquando  talem 

qualm  tempus  acftiuum  caliditate.In  primis  igitur  partibus  eius,  8C  fi  quando  frigidum 

^erit, hibernat  fimilem  rationem  uiAis  adhibebimus.  In  pcfterioribus  aute,&fi  quan/ 

dp  fuerit  calidius,  aeftiu*  fimilem.  Qiiod  fi  mediam  feruauerit  temperatin-am,illi  ui  Aim 

Hoi^ttionalem  inlHtuemus.  Hatc  quide  omnia  de  uidus  ratione  quam  fanis  oportet 

adhibetedicimatr, Deinceps  autem  de.fllaquaeafgrotis  couemtfa-monemfaciemusi. 

■  -  h  4.  Brafauo/ 


B  RASA  V  O  L  VS 

PRIMO  Galenus  docet  anni  etiam  tempora  ad  lucSus  rationem  inueniettdam  co^ 
ducere.Namhyemeplusappetunthomines,a:meIius  concOquimr.e contrario srfbte 
gC  eftratio,quiauentres  hyemefimt  calidiflimijntellige  autem  calidiiBmos  eflTenaturaU 
calore  8C  no  fimplidter,8C  caufa  cur  fit  intenfior  hy  eme  hic  calor,  ab  Ariftotele  etia  did 
tur  in  libris  Meteororu,  quia  perfenties  frigiditatem  extrinfecam  contrahitur,  jftateau' 
tem  adfibi  affinem  pertendinir,unde  acftate  diflbluitur  cius  fubftantia,  hyeme  uero  con/ 
tinetur  uchementior  efficitur.  Vndehyeme  haec  opera  natura:  qiiac  fe  confequuntur, 
cotffioqiiacfit  inuentriculo,  fanguifleatio,  quae  fir  in  iecore,Sf  nutritio,  quae  fit  m  toto 

corporc,meliora  lunt. 

Quod  legitur  ,  CuiusreicauramipfeHippocratesreddidit,toquiens,tiehtreShye' 

meKuerecalidilfimosefle,  gracce  habetur,  itor>s  6  imrcK^alrHS  awtf  kftpircJ/Jtf&mi 

Quod  etiam  legitur ,  At(^  ita  Contingit  diflolui  qmdem  ac  diffipari  eius  fubftantii 
tempore  aeftiue.graece  eft,it9B  ct»  crviiRaiva  trKnUmvSf,  ilm  ima 

^  SifB  ii.  Atep  ita  conongitdifcuti  quidem  acdifpergi  eius  ffibftanria  tejiore^uo. 

Quod  etiam  legitur:  Contineri  ac  cohiberi,  gracce  eftjo-i/ris,^»^  it' >e^ 

Contineri  ac  conftringi. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  addi  ab  Hlippocrate  longiflimos  elTe  hoc  tempore fomnos, 
Ob  notffiu  .C  longitudinem ,  quod  etiam  plurimum  confert  ad  naturae  opera  ,i.  ad  opeh» 
tiirium  naturalium. 

TERTIO  docet,  Athletas,  K  States  pro  exemplo  pofita  efle,  ut  oftendatur  pluri/ 
inum  alimentum  effe  neceflarium,  quando  cahdum  A  plurimum,  nam  pueri,  qiua  pluri 
mum  habent  calidi  innari,pIurimo  egent  alimento.  Athletae, quia  eXerciajs  natiuum  ca/ 
lore  augent,  ideo  multis  alimeris  Uefcutur.  Haeccp  pro  Aphoriftni  expofirione  fatis  fint. 

Quod  legitur, 8Cplt»aconcoquunt,graccedli(5tt5r4<>'*''‘»''TO.i.8f conficiunt.: 

'  Q_yART'0  notamedicamfacultatemdeomnibus  aiumalibusefle.namhicilla 
excipit  aramal/a,  quae  in  latibulis  degunt,  ut  fimt  Alpini  mures ,  Marmota:  uulgodicibc, 
Glires,  qu:e  animalia  per  totam  hyemem  fine  alimento  uiiiunt .  Ipfis  enim  idem  contim 
git,  qiiod  hominibus  aqua  frigda  afperfis,  fi  debiles  fint ,  refrigerantur  5C  offenduntur. 
Si  uero  fortes,in  primis  calor  quidem  contrahitur,  fed  poftea  uehementius  infliriuitail/ 
lis  am'mantibuseuchit,qUlahybemofrigoreafperfafupetantur,9f  offenduntur, undefi/ 
nefenfu  SC  motulatent,&  aliquamoriuntur.  Sed  hoc  idem  homirnbus  contingt.  lihbe/ 
cilles  emm  ab  ^emeofferidunnir  .Mediocres  calorem  habent  ihtenflorem, fed  Contra/ 
(fturn.Robuftilumi Uero  inuemuntur,  qia  calorem  habent  intus  QC  foris  ingentem.  Ut  ib 
lis  contingtrobuftis  qui  aqua  frigida  perluuntur ,  8C  non  contrahitur  calor,  hoc  aiique 
indere  licet  in  ahqinbus  robullimmis  ( SC  nos  frequenter  experti  frimus )  qtri  in  profrin/ 
diffima  hyeme  nedum  intrinfecas  partes,  fedSCextrinfecas  cahdas  habebant.  Interim 
(iero  Galenus  docet  innatu  calore  efle  fanguinem  SC  fpiritus.Nam  tria  efle  corpora  oftS 
dit  qua:  prima:  noftrse natura:  fubftantiam Complent ,  Spiritus,  Sanguis,  8C  Aerai 
humiffitas,cx  qua  fiunt  partes  foIidiorcs,8C  in  illis  augmentB  perficitur. 

(^od  leginir,  Qtiac  in  latibulis  degunt,gacce  eft  m  (fu/iiilivTtt  .i.  latitantia. 

Quod  etiam  legitur ,  Multo  quam  prius  erat,  fieri  forubrem  .Lege  fflultopletiio/ 
rem,  quam  prius  erat  fieri.  NagaccelegrurmsAwwAUt-a  ^  tnsrflSStf' 

C^odbislegturinhacparte,adinteriora.gracceeft  yi7w'j3«/8«.i.inprolundo. 

Si  G  aleni  locum  de  reuerberatione  caloris  innati  in  his  qm'  aqUa  fcgda  abluutor, 
feire  percupias,iplum  lege  in  tertio  libro  de  temperaturis  capite  penultimo. 

oy  I N  Tb  Galenus  infert.  Vnicuii^  notum  e(re,nos  in  hyeme  melius  cibunt  chiv 
coquere.  Sanguine  ac  Spirim  ad  profrmdum  corporis  retrocedentibus.  Sedprftor  hoc 
addit  Hippocrates,plurainfumipofle  alimenta,  Kplura  danda,  tamen  arm  nutridolit 
eius  quodeuacuaturrepletio,Sihyemcparum  defluit, pariim  dandum,  SimultS  defluii, 
mtdtum  dandum.  Opus  enim  eft  alimenti  quantitatem  quantitati  dus  quod  defluat  dfe 
proportionabitem, 

SEXTO  docet, quofdamelIe,(juinonfo!umhyememeIiu8Conc6quunt,fedetiJ 

Cquit 


ATHOtt.ISMVS  Xy 
E  qiise  pauca  cibariainfumpferint,re^erantur  SC  otfcndunttir.  Atfipliira  aCCeperint  ali 
Bienta^n  nullos  plenitudinis  morbos  inddent.(^uod  et  cuentuperdifcere  poterisawm 

Hippocrates  noii  fangamr  hac' inqutfirione,  ut  alij  fadunt, 

SEPTIMO  docet,  Nullum  elle  qui  non  Fateatur  aramalium  corpora  infenfibile* 
meatus  difflari ,  unde  qma  euacuantur ,  alimento  indigencpropterea  fi  «hil  ab  humano 
corpore  effluerrt,  nulla  elTet  alimen  neccffitas.Tuc|  cofidera,  fiinhacp^tealijs  omnib, 
rarioeft  dubitabilis/oli  ueto  Hippocrati  nondubitabilis.mbil  enim  eft,  quod  ab  initio  a/ 
nimal  afformauerit,Heladait!ceru,uel  u%  admorte  enutriuerit,  praeter  quam  calor  inna^ 
hiSjdequo  nunc  agit  Hipfiocrates.Hic  igitur  eft  ommum  operum  naturalium  caufa,qui 
aim  h  verne  plurimus  fit,  cibi  appetendam  incfehditj  codiones  auget,  fangirinem  cumu/ 
lat  cratfius  efficit  corpus,  Si  qccdnendi  fuperfluitates  prquidentia  habet ,  fed  calor  prae/ 
ter  naturam  omma  tam  boiii qiiam  mala  aequahter  euacuat ;  unde  apud  Hippocratem 
nihil  aliud  eft  natura  animalm,  quam  hic  calor.  Immd  Si  aliqui  putarunt  hunc  calore  efle 
Jhimam,fed  nos  oftendimus  inhbroDe  iriribnsnaturahbus  naturam  appetentem,  conft 
dentem.  Si  fingulis  pai  tibus  proprium  alimentum  adgiiitinantem.  Si  has  fuperfluitates 
di{Ibluentem.8i  quanto  uehementior  eftinhaitiis  calor, difflatio  tanto  magis  fenfum  effii 
git.undeDioclesinqtrit,fudoreseireprsternatura,pbhMccaufam,quiaommbusqu:E 
ad  corpus  attinent  reifte  adminifiratis,  Si  ^'mento  a  natura  ftibacfto,  nunquam  fenfibilis 
humor  per  cutem  excerneretur.  Nam  fudpres,  qin  in  balneis  fiunt,uel  udiementibus  exr 
ercirij  s,uel  ob  aeftiuum  caloreih  fiunt,  ex  caufis  luolcnus  prigine  habentigitur  cum  hy/ 
ems  mediotritateferuabit,pmniaredein  animalis  corpore  admini'ftratur,nam  fi  hyems 
immoderatam  habuerit  intemperaturam,hacc  euariabit,  Siipfam  Hippocrates  damnat, 

'  Quodleglturjcdrco  em'm  ad  hoc  deuemunt,  ut  egeant  ahmento,  quando  euacuan/ 
tiir^ece  habetur.tf  Wi  jo(/  yi'  «j  «xsj/  oai  xvva7i)a,id  eft ,  manifeftum  a- 

lum  eft  quod  euacuantur, Si  in  ep  quod  ad  indigentiam  cibi  deiieniunt. 

Quodetiamlegitur,Aequa  moles,^£ce eft  «f.^iw®'«V>oNdeft,  antiquus  tumor.  , 

^od  etia  legitur ,  Inexplicabilis ,  ppfteaexplicabihs ,  gracce  legitur  «miy©'  Si  ' 

{©',id  eft  dnbitimilis,  Si  indubitabilis. 

'  ^od  enlle^'tUr,  Hic  eiiim  eft,  lege  hic  ^,id  eft,Igitur  eft,  Melius  enim  eft  com'ungi 
per  noriillatiotiis,  quam  per  parricida  continuanua.  Si  quc!d,fequitur,  hic  igitur  eft  omni. 

umoperumriatura(iumcaufa,adde,exiftehs,w«f;t‘’l'>  1  ; 

QiiPd  ctiilh  I^tur,  IdcirSbdbrappetehfiarii  intendit,, qodiipncs  auget,  ^lece  eft  asa' 
SoiTsvs,  letlwjmiifas  w/iM^SjVdeft,  Si  cibi  appetentiam  intendit,  Sicodioe 
nesauget.  ,  .  ,  .  ..  .r.  ,  ,1,;  .  , 

’  Qiiod  etiam  le^'tT»,fettWdttm'Hippbcrsit(sppim’pnem,  graece  eft, «««.  oti-  ■ 

T^oiniel  iWoxfetTsr  Aoyj^id  eftjfecundum  tlippoaaticum,fdlicet  morem, uel  Hippoe 
aatisfermonem,"auteri^raribhem, 

Quod eriam  legitmr, Nbnldium appetens 'at^  confidehSj  adglutinansip  fingulis  par 
tffius  propriiim  natiif4‘alitrie5htiim,gracce  ef^j^liii 
S dixaeu' 

•‘'Quod  etiamt£|?tur;  SedSCSffius  di(rolueiis'fiiperftuitates,grece  eft  «Ja*  ksk 
(h  Tiu/7Kt,fd  f3l,ied  Si  has  tj^endens  fuperfluitates, tame  inprima  noftri 

contexkisledioriehabeturVei/T»f.'  ’  .... 

Quod  etiahije^'tur.  Nam  immoderatas  int^pctaturas,lege ;  nam  immpderatas  ipft . 
^^'ftitempetdiut&s,  Gracce  ehim  habetur  i  ,,, 

*'-6  C  T  A  y*d'ptbbatex'6peribus  naturae  forrioribiishy  eme,  quod  omnia  benein  ani/ 
malis  corpore, adminiftrentuia nam  cibi  in  tienmciiloprobe  concoquuntur, quiainnatus 
cflbrpluh^nitXSffiSi  exlbtf^ciiibus  lbm'nis  liipeiflua  expurgatur,  Si  qiiacftBaexquifite ' 
e:^tenuata,per  eme  exeunt,  quae  uero  in  uapores  couermntin*  per  expirapldne  j  qugaute 
fimtcraifiofaVp»  urinam?  riafti  lirftia  liy  eme  plus  ha^etftdimenri,  quamaeftate,  Siuri/ 
na eriShy eme  amplior  eft.undehyemenutriuntufcbipdra, Si  augetur  lecundu  carnem, 

Si  multitudo 


,4  HBRl  PRIMI 

KmiJtitudobonifaiigumis  cumulatur, nifi malo utantwc&o.  Addeficonfiderahiy 
mana  corpora  in  autumno  extenuata,hyeme  CTcfcere,  ii^e^gumetum  habere  potes' 
facultatem  nos  regente  id  eft,  calorem  innatum  robuftu  eire.T amen  8C  mfi  hic  calor  ali 
mentum  habuerit  quofruanir,  a  frigore  drcuftantefuperabitur ,  K  ab  eo  qiriperinfpi, 
rationem  attrahitur,  tuncrjconcoAofiet,  K optimi fanguims  generatio,  bCpartioanif 
malis  nutritio,  K  fuperfluitatum  uacuatio .  At  fi  habuerit  alimentum,  quanttim  pot3 
concoquere, hoc  perfruetur,  Kipfe  augebitur,  nec  omnia  opera  in  animalis  corpore 

legitur  ,Indido  funt  naturae  opera  fortiora ,  hacc  particula Indido ,  graecedl 
V  rittxgi  id  eft  c  og^uo  non  parua. 

Quod  legitur ,  SC  in  fotrinis  longioribus  fuperfluitates  expurgantur ,  gr  jce  eft  wr/ 

id  eft  Simulij  (omnis  Ion 

gioribus  (uperfluitates  expurgantur. 

Quod  flarim  feqiritur,  quae  quidem  exqirifite  extenuantur, per  cutem ,  lege  quae  qui» 
dem  exqirifite  extenuatae  funt,per  cutem.nam  grf  ce  At At^^cu/Twt. 

Quod  eriam  feqtriftir ,  quae  uero  in  uapores  conuertuntur  ,grxce  eft ,  A' 

quaecun($  autem  euaporofa.  ^ 

Quodetia  legitur,  KpIusoptimifanguimscumulant,graecehabetur,iBa3rt*^©-A, 
tutr&'  eft, &mulritudo  boni  fangiriras  cumulatur.  ^ 

Quod  eriam  legitur,  fuperfluitatum  expulllo ,  graecehabetur,i(9K'fS^ 
k</K6  irir,id  eft,8C  fuperfluitatum  euacuatio. 

NONO  docet, quod  ex  plurimo  alimento  hyeme  oblato,nonfolum  fiat  co&o  in  uen 
triculo,imd  8C  in  ommbus  uem's,K  in  toto  corpore  airimal  craffius  reddatur,  non  folu  in 
fdplls  homines  experti funt,imd  8C  in iumeris  ftarim  infineueris  ante  jftate,&C  fibi,8Citt 
mentis  iubent  fecariuenas,quomafciunt,in  quf  difcrimina  per  aeftiua  calorem  incidam,, 
D  ehis  eriam  agit  Galenus  libro  fexto,  Aphorifmo  quadragefimo  feprimo.nam  tempo/" 
re  aeftiuo  efferuefcit  fangiris,  8£in  uerris  dilatatur,  eafi^  difrumpit,uel  exedit,uel  addebi/ 
horem  partem  delatus  inflammationem,  uel  eryfipelas ,  uel  aliquod  tale  morbi  genus  o/ 
peratur.  nam  mulri  morbi  fiunt  ex  fufione  humoru  in  plem  tudine .  haec  igitur  otmria  aliji 
adiripulannu,  quae  in  hoc  Aphorifmo  dicuntur,noniblum  polle  tunc  miiltos  concoque» 
re  dbos,fed  eria  mulris  indigere.  Semper  enim  opus  eft  alimenta  ede  naturali  calori  pro» 
porrionaUa,nifi  quandoq^  ex  aeris  ambientis  caliditatefacfta  debihs  fubtrahere  cogat. 
Quod  legitur,  Vnumquodcpammalcarnofiusreddatur.legemulto  camofius, Gtae». 
ceemmdidt7i«Av/(Ri'ifl/&5ie«T^»l».  \ 

(^od  legtur.  Vel  aliquod^iud  morbi  genus  operetiar.  lege ,  uel  aliquod  aliudtale 
morbi  genus  operetur.graece  em'm  legitur  »7»  , 

Quod  eriam legair,  plemtudo  dedit  occafionem,graece  eft 'fSiaiAsSiiieixiSi'» 

Illa  particula, 8i  hoc  quo($  probant,  mgraccocontextuabeft. 

C^od  etiam  legitur ,  ex  aeris  ambientis  qualitate  fufio  aduemens ,  Ingratco  conte» 
xtu  (unt  duae  le<Siones,unaTn  aintiqub  noftro  contextu,  quae  talis  eft,  ¥  quam  Lcomce» , 
nus  habuit,fcilicet,7rtiu/  emit  S^iilrfSs  icSyr«c 

Seamda  leiftio  habet  TifJulSmn  Sn  6^iiirvr&'  Kdjvse 

<pvm  «(f  Mf «(» ,  id  eft ,  Nifi  forte  aliquando  ex  aer  js  ambientis  ca!i^'tate  natura 
faifta  debflis  (ut  dixOliibtrahere  cogat 

Dem'^  Galenus  de  uere  diftinSeagit,  cudeilloindiftiniflelocutus  fit  Hippocratet- 
Ipfumip  in  tres  partes  di(bnguit,inpropinquam  aeftati,quae  aeftatisnaniraiufapitin  hye 
tnipropinquam,quj hyemis,8£ fii mediam. Quando  habebit  atftatis  naturarn,  cibus  ex», 
hibendus  ut  in  aelhte.quando  hyemis  ut  in  hy  eme.quando  mediam,(eruan<hi  erit  ui  Aii 
ratio  fecundum  naturam.  , 

b  fuumhabeatimrium,  lege  habet,  tamen  dicittirper  uer! 

Quoderiar^{*egitur,betnde  quod  nonmmquamtaltmhabeat,  legehabet.  tamenab 
Hippoaate  didturperuerbumj^in^ 

Aph<v 


s? 

APHORISHVS  XVI." 

j  Idhis  humidus  febricitantibus  omnibus  conferf> maxime  ueropueris ,  81 
V  alijs  qui  tali  ui(ftu  uti  confueucrunt. 

BR.ASAVOLVS 

POTEST  hieaphorifinus  uario  modo  introduci .  apud  Galenum  uerd  ita  dicere  d/ 
portet, Cum fuperius  mdhis  quantitatem  edocuerit, nunc  eiirfdem  uidus  qualitatem  au 
OTdinir .  ut  exqirifitam  uidus  rationem  habeamus .  nam  fatis  non  eft  cibi  quantitatem 
prabendam  nouiire,m'fi  flmul  K  qualitatem  ipfam  pranouerimus,  de  qua  qualitate  refpe 
(5u  etiam  fanorum,  8C  in  libro  De  uidlus  ratione  priuatorum,Sf  in  libro  primo  D  e  uidtis 
ratione pertradlatur.  Alt)  uero  dicunt,  cum  fideritis  de  uidus  ratione  fanoru egerit, nunc  ■ 
aduidhis  rationem  agrorumuerbaconuertit, unde  ,8CPhilotheus  hic  dicit, ' 

■ni  ifuieio-fiV  jiiurcui  vyituvitrmjj  i  (OTHxgtcTsj  </?  «ncxiia!  5ie&  SieaTii! 

vKTivmv  misTta  w  Aoj/oti.id  eft,  Inpracedeti  aphorifmo  rationem  uicftus  ianorum  Hip 
pocrates  tradidit,  hic  nero  confequenter  de  iiidhis  ratione  agrorum  fermonem  facit. 
Dicit  autem  Hippocrates ,  humidum  uisSum  omnem  febricitantibus  conferre,  cum 
enim  fete  calor  fit  prater  naturam  &  fic  citas,  de  frigore  nulli  dubium  eft  quin  febri  c6/ 
ueniat,  quonia  tota  febris  eflentia  in  calido  confiftitCum  uero  contraria  cotrarqs  curen 
nir,  anlib et  febri  ut  febris  eft,frigida  competunt.unde  proloquium  adeo  certu  eft,  ut  nui 
Ius  in  eo  dubitet,frigida  fcilicet  febricitantibus  conferre.  De  humidis  uero  ita  inuulgatS 
eft.propterea  inquit  Hippocrates  uitftum  humidum  febricitantibus  conferre .  Ratio  aut 
in  promptu  eft,  quia  non  modo  febris  elTenfia  in  calido  feruatur,imd  SC  in  ficco.E  t  fi  con 
tingat  ratione  materia ,  febrem  efle  humidam,  ficca  eft  ratione  fui.  quoniam  ad  febrilem 
caliditate  ficcitas  confeqiHnir,ficcitati uero  humidum  obftat .  undeSf  Oribafius  hic  du/ 
bitat  inqmens,  quaftio  nobis  oboritur  in  initio  Aphorifmi,  quare  prius  humida  ad  febre 
prgceperitfNam  quia  febris  calida  eft,5i  ficca,  frigida  potius  dicere  debebat,  quod  a  con 
trario  remedia  eft.  Sed  prauidens  Hippocrates,quodplus  offendit,  extenuatcp  ficcitas, 
quam  calor,ui(ftumpracepithumidum, hoc  eft  0uaforbilia,la(ftucas,ptifanam,8fcgtera 
nmilia.Philotheus  idem  dubium  facit, inqmens  AKut  LAs  hiyovnsj'»  »’  M»' 

aip  hiL-nay,  m  i  l-TntOKtkiHs ,  &s  tu«s 

«ZiSfco-iWf ,  IO  tcjSTKAtAsiir^  -Tr^rVTTKKii&ca  rluj  t/ 

liu  ^  w  4v%iy  mhiyitrm.  id  eft.  Sed  quidam  dubitant,  dicen 

tes  quodfebris  nonfblum  ficca  eft, fed  etia  calida.  Hippocrati  igitiir  febrem  curanti  non 
folum  humidb  uti  decebat,  fed  etia  frigido.  Ad  hoc  dicendum, quod  Hippocrates  tan^ 
bremloquus,  unius  contrarietatis  mentione  faciens  fecundu  humidu  SC  ficcu  pugnantis, 
altera  contrarietate  fecundu  caliditatebC  frigiditate  pugnante,fubaudiendum  dereliqiut. 

Ai  i^<uA!u.i?i7r£oi'ni(n7[vfi'minsm^vii(^ij>'is(nyid  eft,uicftus humidus ,  omnib.febrici/ 
tatib  cofert.]  An  uero  italegendu  fit,uel  potius  cU  iy^cUiroca-cu  jiM-na,  -Tcin  TrvgiTalvxirt 
f  vn$4i!in,id  eft.  Omnis  mdlus  humidus  febricitantibus  cofert,  dubium  radetur.antiquus 
nofter  cotexnis  prima  ledtionem  fequitur.Idem  faciunt.Philotbeus,8f  Oribafiu  s,8f  an/ 
tiqua  translatiota;;  Leonicenum  in  fuo  contexni  ita  habuifle,  cetnim  eft.D  einde  feipftim 
Correxit,  Klegit,  luiftus  humidus  omnis,  quarnledtionem  Theodorus  etiam  habuit, 
in  Aldino  codice,  an^in  fecunda letftione  noflri  antiqui  contexnisfcriptaeft.itacple/ 
gcndumiudicarunt,uiAis  humidus  omnis  febricitantibus  confert,non  tamen  omnibus 
febricitantibus ,  fed  beiie  humidus  omnis ,  ratione  qua  humidus  febricitantibus  con/ 
fert  .  Et  caufam  refert  Philotheus,l?rail?»  iraSt  StS^ecyraa  </li  ^«Mntos  yiviTM. 

-njHiiyl^  v}fM,id  eft,  quoniam  omnis  cura  per  cotrarietatem  fit,contrariu  enim  fic/ 
cii  humido.CJUid  uero  per  humidum  uidu  intelligere  oporteat,  apud  philofophos  dubi/ 
tatum  eltnonulli  humidu  uirtuteintelligunt.alij  humidu  a(Su,8C liquidum.  Cui  fentetiai 
Celftis  adftipiilari  uidetur  libro  tertio  ca.fexto,ubi  de  febricitantis  cibo  loques  inquichis 
. ,  ■  ;  .  ;  autem 


autem  febri  dtSolsus  humfdus  eftaptiffimus,  aut  humori  mte  quam  proximus,  utiii  t, 

materia quamleiuffima,maxime(5forbiBo,ea<jfimagnafebres fuerunt,  qudmtenuifii 

maeflretdebefNosdehumiditateintelligimuSjfedpotiliimumdeuirtuali. 

MitAisit  Ji  eftjMaxime  uero  pueris,fc/licethumi4'  uidus  conferunt 

Quod  depueris  intelligcre  oportettam  febridtanubus,  quam  non  febridtantibm 
unde  a  Philotheo  didnir  IttciM  m  a  m-m,x9uvv  yi  «i  j 

Atj-iui/  yCTi-J«^  VIIO  «(«•'at'  «pi/Aa^t-rat  varo 

^s(w-m,id  eitC^ioniam  SC  ipfos  nutrit,K  febrem  expugnatregda  emm  eft  dices, quoj 
qus  iiint  fecimduffl  nauiram,  a  fimilibus  conferuanturiquse  uerd  praeter  naniram,  a  con 
trarij  s  iuuantur .  Oribafius  uero  didt,  puerorum  aetatem  ideo  commemorafle,  quiaplm 
fiedtate  infeflantur ,  Hippocrates  in  fecundo  libro  D  e  ratione  ui(!lus ,  de  puerorum  qj, 
agens,inqiut, pueri  uero  dC  his  accedentes,faniflimi  iridhis ,  qui  calefaciendo  hume/ 
<Sent.Ratio  autem  cur  humidi  uidus  pueris  conferant,  eft,  quia  eorum  natura  eft  humi, 
da,noftrac  autem  naturae  ftmiii  conferuantur,K  contrario  alterantur  .Idem  Hippoente» 
in  libro  D  e  uidhis  ratione  priuatorum,  cum  de  iuuenum  SC  feniorum  uidu  agit ,  a  Gale. 

noincomentarijshaEcdicuntur.Puerorumhumidameneactatemconuenit,quodina/ 

lio  'teperamento  corpora  increfeere  nequeant.Paulo  poft  inquit,Namfi  in  confeflbtft, 
pueros  plus  humiditatis  habere, quamintegrefanis  coferat,pius  item  caloris  (haud  enim 
ftmpliciter  calidi  funt  ut  iuuenes ,  fed  innata  caliditate ,  quae  temperata  eft  ex  probo  fan/ 
giune  profe(fta)media  inter  pueros  K  iuuenes,  quae  eft  puberum  adulefcenoum  aetas, 
in  optimo  nimirum  temperamento  conliftet.Quod  cum  ita  fe  habeat,  etiam  uieftum  tem 
peramento  medium  adhibere  conuemt,qia  nec^  humidiijs,necp  ficcius,uel  calidius,ud 
frigidius  ipforum  corpus  efficiat .  puerorum  fane  corpus ,  fi  humidius,  quam  falubrij 
habitus  exigit,non  tamen  exiccauim  oportuit;hoc  enim  modo  ne  crefeerent,  prohibe/ 
remus.Vt  argumentum  fimul,&C  eius  folurio  ex  Galeno  inhac  parte  colligi  poffit,  argu/ 
mentum  quidem  probans  no  efte  exhibenda  pueris  cibaria  humida,  cum  hinniditateplu 
ri  abundent.  S  olutio  uero  eft, dari  debere,  quoma  crefcunt,ne  crementum  impediatur. 

Ku-nifft  «Xkctm  rttciv  Stoj  ^«iT(f<35,ideft,Kalrjs  qui  tali uidu  Uti  confue/ 

uerunt,ui<ftus  humidus  fcilicet  eft  exhibendus,  cum  febrem  patiuntur ,  uel  etiam  cum  (a/ 
ni  funt.  cofuetudo  emm  eft  altera  nanira.natura  uero  fimilibus  feruatur,ideo  iricftus  humi 
dus  exhibendus  his  qui  uidu  humido  non  raro ,  fed  diu  uti  confiieuerunt ,  Oribafius  di- 
cit,confuetudinem  quo(^reqirifiirit,utfi  quis  dum  fanus  efletjtali  ufus  ^uidlu,  hiema/ 
xime  ipfi  in  febribus  conuenit.Philotheus  etiam  dicit  uidxim  humidum  conferre  confue 
tis,<ft47j  r>  iS^  •fS'*  ciitlui/  <fv<ni/(<iiti!(iil»'o|,,id  eft.  Quoniam  conluetudoCmili/ 

bus  indiget ,  imitans  naturam. 

Dubium  fit  a  recennoribus ,  an  humidi uitSus  omnibus  febricitantibus  conuenian^ 
arguunt  de  piniitofa  febre,  SC  itjs  a  materia  humida  fatftis,  Refpondent, ratione  febris 
conuenire ;  at  ratione  materiae  facientis  febrem  non  conuemre ,  Sed  Hippocrates  non 
cofueuit  fuas  propofitiones  hoc  modo  intelh'gere,propterea  dicamus, legendum  eflefe/ 
bricitantibus,  non  aute  omnibus  febricitannbus.  Aliud  dubium  eft,anomms  uiiftushti/ 
midus  conuematinam  fi  conuenit,tunc  lac  dare  febricitanti  opportunum  erit,K  frudhil 
dare  conueniet,quac  ommafebridtantibus  prohibennn-.  Adde  multas  herbas  humidas 
uenenofas  inueniri, quae  humidac funt, irinum  hmnidum eft, 8d agnina  atque finlla 
caro  humidac  funt,  8d  multa  alia  fiint  humida  nocua,  quf  tame  omnia  febridtatibus  pr*/ 
benda  eflentifi  omms  iridlus  humidus  febridtannbus  conueniret.  Veru  in  tertio  Dera/ 
tioneiridus  haec  enumerata  afebricitanbusremouentur,iubet^l6gius  abqdedaelTft' 
Recentes  inqiriunt,  omnem  cibum  humidum  fimpliciter,ratione  qua  humidus,  con 
iienire,tamen  conditiones  alias  habere  poiret,fecundum  quas  non  coueniret,  quoniam 

per  illas  reprobatur.Athoca  nullo  probo  iriro  recipiendum  eft,  quoniam  hocmodo  eri 
baria,quae  conuem'unt,incerta  eflmt. 

j^opterea  nos  dicamus,  a  G  aleno  fiiperius  iridhis  formam  propofitam  efte, quae  ta/ 
lis  eft,  Exadleperacutis  morbis,nihil  darnus.Peracims  non  exa(fte,melicratu,uel  aquS 
crdei  damus, qui  eft  teniriffimus  iridlus.  Acutis  fimphdter  morbis  uidlutenuemexquri 
litum  damus, ideftjptifanjparinnjautqiridfimile.  Acutis  uero  exqirifite  tenuem  iridliim 
■  daniue 


APHORISMVSXVI 

damus,tdefi:,ptifanaffatis.SenfusHippoaatfseft.OnuusiU(aushumidus,ideft,Qjisdi 
betuiftus  forma  qui  humida  fit  (humidac  aute  funt  omnes  dicfia:)  febndtantibus  confe 
runcnamin  nullo  uitSus  genere  pommtur  fiai(flus,tn  nullo  fuillac,uel  agninae  carnes,  in 
nidloreliqua,quseadplenuuiiflulpe(aant,Kitadela<Se,8C  de  omnibus  alijs  difcurretes. 

G  ALENV  S 

TN  procedentibus  aphorifmis  de  uitflus  quantitate  dodlrinam  nobis  tradidit, nunc  ue 
_l_rd  de  qualitate  tranfigit,multa  (ane  quae  in  arte  conducunt  breuiffimo  fermone  do- 
cens.Primu  quidem  qualis  fit  adhibendus  ui(flus  febricitatibus.  Deinde  quod  luAjum 
fanorum  indicationes, in  his  qiudem  quae  praeter  naturam  funt,  contrarias,  inhis  autem 
quo  funtiecundum  naturam, fimiles,  facere  oporteat.Febrienim,quoma  calida,8Cfic/ 
ca  pallio  eft  (efl:  enim  conuerfio  nanuo  caliditaris  ad  igneam)  uidium  huraidum  confck 
litHumidioribus  uerd  naturis,fiuepropter  otatem,fiue  propter  coiuetudinem,non  co 
trariam,fed  magis  affinem  feruandaftaniit.  oportet  enim  naturam  eomm  fouere  perhu 
niida,non  eodem  quo  morbos  modo  demoliri.  uerd  aquam  inter  cutem  (an  febris 
adiungitur)  in  mediu  adducentes,  fermonem  Hippocratis  ftudent  per  cauillum  repre/ 
henderc,  quomam  hia  morbus  non  humidu  exigit  iB<S5,fed  magis  ficcum,  ignorant  hi 
artis  curatiug  caput, in  primis  necefl»ium,quod  nos  uberius  in  illa  tradlatione  tranfegi/ 
mus. Quod  ima  quoi^  fimplex  ogritudo,  fimplici  eget  curatione.  Si  uerd  inmce  copii/ 
lennir; tantum  habebunt  comunem  curationis  indicatione, quantum  copulabimtur,no 
bis  fciUcet  adid  quod  magis  urget  obuiantibus,non  tamen  alterius  cura  omiuno  poftha 
bita,  cum  etiam  aliquado  omnibus  pari  ftudio  auxiliemin-.  Qiiod  aut  de  aqua  inter  cute, 
&C  fimul  febre, laborantibus  meminere,  non  eft  abfimilemorbo  laterali,  in  qiio  fanguis 
expiu' tia:.  Na  K  in  his  cotrarias  exigunt  morbi  curationes,  eduAio  fanguinis  8C  palfio  la 
teralisiquo  ubi  ciripiafimul  contigere, ad  id  quod  magis  urget  obuiare  oportet,non  om 
ninopofthabita  etiaalterius  curatioe.Sicita^  fi  quis  fimul  febricitaiierit,  Siealaboret 
diipofitione  quae  aqua  inter  cute  nominatur,  ad  ambos  affedus  reipicientes,  qui  contra/ 
riam  exigunt  cin-ationem  utricp  eoru  probe  refiftimus.  Sicuti  8C  alijs  ommbus  pari  mo/ 
do  coptdatis.Necpiginn-ipfitale  quicquamdixerimus,nei^  alterum  talia  dicente  admi/ 
ferimus.  Verum  fi  qirid  per  uerba  fua  Hippocrates  in  aphorilmo  non  dixit,  quod  tamen 
idem  habeat  iudicium  cum  his  quae  ab  ipfo  diamtur,hoc  quocp  ftiifie  dicftu  potentia,  de/ 
bemus  exiftimare.Nam  8C  aetatis  meminit,  Sd  confuetudims.  Tu  uerd  K  naturalis  tem/ 
peratiirae,&l  temporis  anni,8iregioms,  nonabft^rationememineris,  quaeKipfeHip/ 
pocratesadijciciiquando.Nonunquamuerdunius,autduorumentionefa(fta,  rehqua 
qitx  funt  eiufdem  namrae  atq;  ordinis  praetermittit.  Fiunt  autem  8C  ab  his  indicationes, 
queadmodum  fupra,8f  ab  aetate,K  a  morbo  fieri  diximus,feriiantibus  nobis, quaccunij 
probari merentiff  per  fimileuiiftumteperaturae.Qiiaecuntp  uero  improbanda  funt, per 
contraria  corrigentibus.  Diximus  autem  plenius  de  omnibus  indicationibus  in  liris 
quibus  ars  cinatiua  docetuf. 

BRASAVOLVS 

F  R I H  o  Galenus  Apliorifmii  continuat,  cum  in  procedentibus  aphorifmis  de  uF 
(flus  quantitate  uerba  fecillet,nunc  de  qualitate  tranfigit,&  multa  docet,qusc  in  re  medi 
Ca  conducimt.Primo  inquam  qualis  nam  uidus  febricitatibus  exhibendus  fit;  Deinde 
unde  iiimend*  fint  indicationes  in  ianatiuis  uidbbus.nam  in  his  qu*  praeter  natura  iiint 
indicationes  a  contrartjs  fumereoportet.In  his  uerd  quae  fimt  fecundum  naturam,  ali/ 
milibus  indicationes  fumendo  iimt. 

Qitod  legitiff ,  Deinde  quod  uidhium  fanorum,hacc  particula,  fanorum, Graece  eft, 
t5j't«voi'7a>i/,id  eft,lanatiuorum,uel  beneualentium.  tamen  in  noftri  contextus  prima  le 
<^one  feripnim  eft  Cyiai/Sii. 

C^od  etiam  legitur,In  ijs  qm'dem  qug  praeter  naturam  fimt ,  contrarias:  In  ijs  autem 
quo  lunt  fecundum  naturam,iimiles  facere  oportetipotius  luendum  eft, ab  Ijs  quam  in 
iis.  nam  commodius  eft,  8C  graecus  contextus  legit  ass/aW'  A 

w  fvtnif  sitidSjjid  eft,  Ab  ijs  quide,quo  praeter  naturamfimt  contrarias, 

i  ab  ijs 


Jg  i  -  libri'  primi 

abiisairtemquxfiintfeamdumnaturam,fimilesfacefeoportefc  . 

SECVNDO  Galenus  docet, febrem  efle  calidam  Si  ficcapalHonem.  nam  eftcon/ 
uerfio  naturalis  caloris  in  igncS,  ex  quo  conflat  in  febre  imum  folu  efle  calorem,  &;  non 

duos.f.natiuu  calorem  ad  igneum  K  praeter  naturam  audum,  propter  ficcitatem.W 

tur  confulit  Hippoaates  humidum  uidum  efle  adhibendum,humidis  uerd  naturis, ud 

obatatem,utpuerifunt,uelobconfuetHdi'nem,utinhisquiairuetifuntutiabishumi. 

dis,himiida  etiafunt  danda,  nam  feruanda  eft  affims  humiditas,nam  humida  naniraper' 
humida  fouetur,morbus  uerd  per  contraria  demolitur. 

'  Sedhicduo  intercidutdubiaiprimu,  Si  febris  caliditas  fit  naturalis  in  ignea  couerfe  . 
quomodo  in  famtate  homo  reddeturCRefpodemuSjquoties  ablata  fuerit  caufa,fcipfai^ 
in  priflinu  flatum  deducet, ut  aqua  calefada  facit,  quae  feipfam  in  priflinam  fcgiditatem' 
deducit.  Secimdu  dubium  efl  de  pueris,S£  confuetis  uo'  humidis,quihumidis  fouentur  • 
c5  in  tertio  libro  aphorifmo  terno  oppofitu  dicat.  Inquit  emm,  de  mdus  rationeagens’ 
Nam  calidiores  ad  frigidiora,  frigidiores  ad  calidiora,  &C  ficciores  quide  ad  humidiora^ 
humidiores  uerd  ad  ficciora  bene  fe  habet.Et  ut  {Impliciter  dixerim,  Contrarij  quidem 
ad  connaria  bene,  fimiles  autem  adfimiliamale,  prater  quam  fi  *tas  temperata,  K  ufr’ 
dlui,Si  regioni, loco  temperato  comparenir.hoc  enimfolo  modo  fimiles  a  {imilibusl 
bene  afficientur.Refpondemus,  Cum  medicus  femper  ad  fymmetriam  K  mediocrita/ 
tem  corpora  deducerefludeat,  propterea  corpora,  quae  ad  unam  extremitatem  delabun 
tur,femper  oppofitis  reficit, ut  ad  fymmetriam  deducatproptereain  tertio  libro  cbntrv 
r^s  feruaqutadfymmetriarn  femper  inclinet.hic  uerd  ut  nanira  feruet  in  illo  efle,in  quo 
a  natura  confbnita  cfl,fimilibus  utitur,  tamen  in  tertio  libro  de  hac  re  ubertim  egimus. 

Qiiodlegitur,efl  emm  conuerfio  natiuae  caliditatis  ad  igneam,  in  Aldino  contextu 
legimr,!?»  yay  tpcTcu  ms  tiiipviav  idefl,  efl  enim  conuerfio  na 

nux  ciiditatis  in  igneam.  In  noftro  uero  antiquo  contextu  leginir,  tsj  yy  ■jpsir»  -nv 
^>vciii^tj>i<at7FH<>'wuf«5</lf,idefl,efl  enim  couerfiocalidifecimdum  naturam  in  igneum. 

TERTIO  .Dubium  quorundam  antiquonim  Hippocratem  reprehendentium  re¬ 
fert,  foluit.  Dicebant  enim  non  femper  humidis  curandam  febrem,  quiain  Afdte,id 
efl, aqua  intercute  aquofa,cum  quafit  iundta  febris,  ficco  lutfluuti  debemus,K  nonhu 
inido.  Imd  8f  aliud  dubium  non  abfimile  ponit  Galenus  de  eo  qui  fangirinem  expuit,6i 
morbum  lateralem  patitur:  fanguims  fptmtm  adflringentibus  indiget,  morbus  laterabs 
aperientibus. In  hoc  morbo  contrarijs  mdigemus,ficuti in  afeite  febriente  contrarijs  in/ 
digemus.  V erum  hi  non  intelligunt  artem  curatiuam  •  nam  in  arte  curatiua,  fi  fit  xgrinr 
do  fimplex,  fimplicibus  8£  fimpliciter  curatur.  Si  compofita,  id  confiderare  debemus 
quodmagis  urget, altero  non  defpeiflo.  undefi  febris  intenfiflimaeflitin  afcite,febrem? 
prxeipue  curaremus,  non  defpetfla  afeite.  Si  autem  eflentxqualia,  cura  quadam  media 
uti  oporteret,  &  ideo  Philothais  hic  dicit, tswy  St*  o  iVmuwitTM  -my  «Trfi&y 
my  t^ye^iXa  vy  !iiycy,i-?n  yif  my  Ttini^iyyivuy,  chy  vS^as-mK&y,  -ti&s  a»  KScnmyif 
cBa  wisa^,idefl,Sciedum  uerd,  quod  Hippocrates  de  fimplicibus  febribus  fermoneni' 
facit, in  complicatis  emm,  ut  in  hydropicis.adid  quod  urget  inflirgere  oportet. 

QiiodlegifjNobis.s.adid  qd magis  urget, lege uel  nobis,na  Grxccad^gtiaila«. 

,  legitur.  Cum  etiam  liquando  omni  pari  Audio  auxiliemur,  Grxee  eft  i 

'ri;«Bti«5ra<n£o«^(»ttini){/,ideft,uelommbuspariftudioauxiliantibus.  > 

(^od  etiam  lcgitur,probe  refiflfmus,illa  partiaila, probe,  Grxee  eft  id 

eft,ingeniofe.  , 

\  Qiiodetiamlegitur,Nequcalterumtalia  dicentem  admiferimuSjGrxceefta^’ 
Myev-n! -rr^oasmyiSK.  / 

•  CiVARTd  exaifatHippocratemGaIenus,quifinondixeritomm'a,quxlubintel 
ligenda  fimt,mhil  refert,  quia  potentia  diiSa  firifiTe  exiftimandum  eft.  nam  xtatis  me/' 
minit,  K  coniuetudinis.,T u  uero  mentionem  facere  debes  bC  de  naturali  temperatura,' 
de  armi  tempore,  K  de  regione,  8f  de  confiietudine,  de  quibus  quandotf  mentionem 
tecit  Hippoaates.  Sed  quandocj  imius,  aut  duorum  mentionem  faciens  omnia  fubin/ 
telhgenda  efleuolirigqtix  uel  eiddemnantr*  funt,  uel  eiufdem  ordinis  nam  K  ab  his 
indicationes  fiunt,  ficiraSC  ab  state,8f  a  morbo  fiai  diximus,  femperij  hoc  obferua/: 

mus, 


APHORISMVS  .  XVII  99 

muSjiit  iDa  «jUs  tonfeniare  aipimus,perfiniilia  conferuemus :  quaeuero  corrigere  fta^ 
tufmus.po'  contraria  id  fadmiis.  Sed  de  omnibus  indicationibus  plenius  in  libro  de  arte 

“^rod^kgitur,Quaccun^  probari  merentur,  Graece  eRcutcfiXi  hnif^ct,  ideft,  quae/ 
cun^  admitten(to  tot,uel  melius  legendum  eft  ee/tt(<^«,ideft,irreprehenfibilia.  Sic  pu¬ 
to  eumlegiire,quiinterpretatus  eft;qujam(j  probarimerenwr.C^oddeindefcquitur, 
Quzcinup  uero  improbanda  fimt,  Graece  eft  Strit  A  Quaecun<5  «ero  mittenda, 

ud  abijcienda,uelreprdiendipoflunt. 

APHORISMVS  XVII 

Et  quibus femcl,  aut  fais,&  quibus  plura  ne,  an  pauciora  particulatim  opot/ 
teat  afFerrejConfiderandum .  Condonandum  autem  aliquid  tempori,  stati, 
fiCconfuetudini. 


'd  e  quantitate,K  qualitate  uidu^ratcedentesAphoriimidifla-uere.mmc  uero  eo/. , 
rum  modum  proponit.  Vel  hoc  modo  introducamus:fuperius  iridhis  qiiantitatem  in  ge 
nere,8C  qualitatem  edocirinnuc  difcretam  quantitate  edocae  ftatuit.T  u  uerd  ad  abun/ 
dantiorem  huius  loci  dodrinam  Hippocratem  legeinlibroDerationeuidus,  ubi  do/ 
cet  quando  femel,K  quando  bis,S^  quando  pluries  cibandi  fint  aegri. Dribafius  uerd  di¬ 
cit  Hippocratem  hic  addere  indagandam  effe  a  medico  confuetudinem  comeftionis  fa/ 
norum  atcp  languentium, ut  pofflt  congruum  offerre  cibum.  Verbi  gratia, aliquis  folitus  . 
eft  comederemane,Si  uelperi,alius  uerd  quater  die, alius  fepties,alius  decies, ut  agricO/  ? 
Isiidcp  intelligendum  quadrifariam,  aut  enim  edit  multum  8i  rarius,  aut  multiim  Sifte/ 
piusimodicum  Si  rarius, modicum  Si  ikpius.Seruatis  condietis  horis, imminuta  tamen 
quantitate  ciborum.Finge  laborantem  caufone,  aut  fynocho,qui  non  habet  declinatio/ 
ncm.huic  fi  uolumus  addere  cibum, aegritudinem  augemusffinon  damus, uirtutem  mi¬ 
nuimus.  Quid  ergo  faciendum  eft^Interrogemus  qinbus  horis  folitus  fit  refici, Si  eadem 
horaeum  reficiamus  tenui  cibo-  Namnatura  cum  operationibus  fuis requirit  confueni 
dincm,Si  conferuatur  ab  ea.Ha(ftenus  Oribafius,Philotheus  hunc  aphorifmuma  pr:t/ 
cedentenqndiftingiutjpropterea  in  expofitione  praecedentis  Aphorifmi  ita  confequi- 
tur,  81«  uulijtjia  mituij  (ejr«|  T»f  AAvm  TfctplvJ,  tar»  mwi/ 

uAfcoj,,,!  rx  Jij,ideft,  poftea  infert  docens  in  qualibus  femel  in  die  ci¬ 

bum  dare  debemus.in  qualibus  iterum, uel  plus,uel  minus  quam  bis.Itibet  ergo  hoc  lo/ 
co  Hippocrates, cum  aliquos  iridhi  curamus  attp  gubernamus,  conflderare  oportet  an 
bis  cibandi  fint,uelfemel,in  die, uel  in  nojfte^uelin  die  Si  nodiefimul;  Si  etiam  confide/ 
fandum  qiubus  particulatim  plura  exhibenda  fint  cibaria,  uel  pauciora  femel  in  die,  uel 
bis.hoc  autem  commode  fiet  fi  anni  tempora  contemplemur.nam  fi  hyems  fuerit, huic, 
tempori  aliquid  condonandum  eft:  Si  uero  a:ftas,ab  hoc  tempore  aliquid  auferendum,. 
N  ec  sctates  prxtermittere  oportet,  quia  fi  pueri  fint  illi,  quibus  uidus  rationem  imungi/ 
mus,aim  plurimum  habeant  innati  caloris,  ipfis  muluim  eflai  damus ;  fi  uero  feniores, 
cum  parum  habeant  linnari  caloris,  aliquid  auferimus.  Et  confuetudo  ipfa  confideratio/ 
ne  digna  eft,  quoniam  fi  ille  afllietus  fit  multum  comedere,Sf  idbis,ter  ue  fecerit  in  die, 
etiam  huic  magis  codonamus,quam  alteri  qui  parum  quidiumere  aftuetiis  fit.Hsec  fimt: 
quae  Hippocrates  nimc  [docet,  Confiderandum  effe  an  femel  uel  bis  exhibendus  fit  ci/ 
bus.Sed  confideratiqnis  initium  a  tempore  fit, ab  atate,8C  a  confuetudine, 

k«£  ciaiy  «irxfiu  </li!  inVaw  m  Iakw»  (if,ideft,Et  quibus  femel  aut  bis, SC  plura 

ne,an  pauciora  particulatim  oporteat  afferre  confiderandu-  Sunt  tame  aliqui  cotextus, 
in  qiubus  omnes  hac  particulae  copulatiue  leguntur,  ut  eft  fecimda  lecftio  noftri  antiqiri, 
fa  qua  feriptuin  eft,)(sii  ojciji  «iraj  Iakw»  Kpsia  1*15©',  ideft,Et  qui/. 

busfmel,8Cbis,8iplin-a, Si  pauciora, 8<:  particulatim, Quod  hocloco bis  dicitur,profc 

pius  intelligere  oportet.Dlg  uero  parriculg,plt^,an  pauciora, poflimt  cum  illis  particu/ 
bs,imme  Si  debent  copidari,qu5  dicunt  plura  ne,  an  pauciora,  ut  fenfus  fit,ConflderaiV! 

.  i  i  dum 


dum  quibus  femel  pauciora, 8C  quibus  bis  pauciora  exhibenda fint,Hel  quibus {emeloin 
ra,uel  qiubus  bis,ideft,  fscpius  plura  exhibenda  fint.  Quomodo  autem,  K 
dandum  fit,  Galenus  incommentarijs  docet  inquiens.  Nempe  filaboransdebilesii 

res  habuerit, e»:difpofitio,quamhabet,fitexhumorumcomipaone,ueldefeau.Iflispi 

rum  alimenri,8Cfepius  dandum:parum,quia  uires  debiles  nonpoiTimt  totum  ima  i/u 
fubftinerelfepius  uerd,quiadifpofitio  mulris  indiget:  nam  ^  comiptio,  qu*  tempera/ 
mentum  exigit.  Atfiquis  uires  habeat  robuitas,5C nullus  fit  defedus,  tiel  niillacorru/ 

ptio  inhumoribus,fint  autem  autmodid  humores, aut  fuperabundauerint,raro&pau, 

ca  exhibebimus,  tanto  magis,  fi  humores  fuperabundaiierint.  Atfiquis  corruptio/ 
nemhabeat,  uel  humorum defedum,  8C uires ualldas,miilri  cibi,  biifscpius  dandifunt 
qiria  difpofitio  multos  exigit,  SC  natura  robufta  bene  concoquere  poteft.  Si  quis  uerd  ro 
buftas  mres  habeat  cum plethoria,raro  pauca  offeremus.Nec  opus  eftdubites,quo(l 
robufttc  uires  concoquerepolfint,  qinadiipofitio,  quae  eft  plethorica,  multis  nonindi/ 
get,ideo  conuemtutplina  offeramus.  Philothais  autem  inhacconfiderationeuultcon 

(iderandumeffi  corpus,  inquiens,  mlst  otOto  ■Tf  imsris ' 
TJrIt  «(pD^aivTay  ijisSiij^Trgis  tOj  ■nfcsro  (rSita.  lih 

^utxiyTfiifaymJkxv^Tnti^xtus-i^k  di  idvxvrici/  ii  duixim^ 

9(5«  •ra  xaitXiiMyx  K9“  oAij/axir.  ^My,a  /iHf  »  dliwxuistfiuTtasVt  di  oruyix  i dliitta  otA- 
Aiiii,oA»>'<c*«,ideft,Ethoceft  modus  ufus,8fegr^ie  diriginir,nobis  ad  duoquadare/ 
fpicientibus,  ad  uires  dC  ad  corpus.  Ad  lures  quidem,  fi  robufta  finttmplnim  nuttire  K 
lape.  Ad  corpus  mimme.  Si  autem  uires  8C  corpus  contrario  modo  fe  habuerint,  pa/ 
rUm  ac  raro :  rurfus  fi  uires  robufta  fint,  corpus  autem  multis  non  indiget,  raro. Hic  ue/ 
rd  per  corpus,id  intellige  quodk  Galeno  dicitur  abundantia  humorum  SC  defec5us.Sed 
hic  tuforte  dubitabis,quando  aliquis  uires  robuftas  habet,8i  humorum  corniptionan, 
non uideri multos  cibos, Klape  effe exhibendos, quoniam accelBones occafiones non 
praftant  exhibendi  cibos. 

Galenus  huic  dubio  relpodet,  inquiens.  Si  ab  acceflionibus  offendamur, ut  nopra/ 
ftenmr  occafiones  exhibendi  multos  cibos  multoacs,plurcs  cibos  raro  exhibebimus. 

Aliud  dubium  eft,  humorum  corruptionem  multos  cibos  exigere  non  uideri,  quia  a 
pliuibus  augentur,  nam  non  pura  corpora  quanto  magis  nutries,  tato  magis  tedes.  Re/ 


fpondemus.  Cum  humores  corrupti  funt,  corpus  iUis  nutrire  non  poflumus,  dC  contem/ 
perari  debenr,propterea  multos  cibos  exhibere  conuenit. 

■  Notaqp  iduerbum,  particulatim,  quod  determinare  debetillas  particulas,  plura  uel 
pauciora.  Philotheus  uerd  dicit,  Ivmrixy  yxf  tkutsj  T«y  <rvy.7si,0Kiiy  idlhhadi,  ^  -rei  a- 
TTfiy  Ks-m  M<iJ^’©',ideft,  Cotr^iam  enim  hmus  complicationem  offendit  in  eo  quod  didt 
parriculatim.  Intelligit  uerd  contrariam  illi,  in  qua  corpus  mulris  non  indiget,  &C  lures 
ifint  robuftac,  adeo  ut  uires  fint  imbeciHes,  K  corpus  multis  indigeat,  tunc  paulatim  ex/ 
hibere  oportcbit.</l->f «;/  -re  itja  Tfyiigy.Ksu  th  «Aixi»,  «ja  m  a^8,^deft,Con 

donandum  autem  alii^d  tempori, &:  regioni,  Sfaetari,^  confuetudim'.  Galenus  notat,; 
Hippocratem  ufum  efte  eo.uerbo  condonandum,  quia  tota  indicatio  ab  his  non  fumi' 
tur,fed  poriffimum  ab  aegritudine.  Si  a  riiribus  fuminir:  tamen  SC  his  eoam  aliquid  cotl/ 
donandum  eft jfcilicet  a  tempore  aimi,qmadiuerfis  temporibus  femel,8i  faepius,  plura, 
R;  pauciora  exhibenda  funt.prwerea  aliqmd  etiam  confuetudini  condonandum  eft, 
qua:  eft  altera  natura,  SCalitjuid  aetari.  Philotheus  uerd  dicit,  v  r>idi-Aoyi^  ii 

^  'rSxxgii,-^oxJioetxyi^f,ySgfl-!Ta,STt  »■  iMny  d'a  7ij>oc  ^  <rSyx,Haur«y  dltwxiuy  «*/- 
fiAt7r«i/,ccAA<t  dia  TmgtyaytTi  xja  liw  Sjgxy.  icwyt^H  Hg&,Kxv  d^itira  xSyx>  xXd  Im 


TAatvxdxTid  Myvy.mK^xKH  di,  cjst  y.  ft»  riy  'dlvvxyiy.  ~  - 

yay-xy  ay^xxy  v-h  </!U-m  v  -j^amx  'rpaipny^dji  rny  Tn&Turiiw  -nv  lyifiTiV 

cMyxKis  dli,C7rdi>  diei  udi  Tuy  &giiy,v>  111170  ty  -my  «Ai*i«(i,)(5C£  uui  rSy  KfXtKiiiy,i§ 

'zSyfstTemy  afviw.,  ideft,Haccquideparticula  Dand5Rtepori,&:regioni,dil4idionS 
gratia  diCfa  eft,quonia  non  folu  oportet  ad  corpus,R  ad  uires  refpicere,fed  oportet  ctiS 
pi  fecundum  tepus  praebere-  Si  em  fit  aeftas,Iicet  corpus  indiguerit,  non  tamfnutnmcH 
tum  pi^bemus  multu,  fed  paucum.  Saepe  aut,  quia  uires  non  funt  ualidae  .Siuerd  hy& 
fuerit,  cc  li  corpus  non  indiguerit,  miiltmn  tamen  nutrimentum  exhibemus,  ob  abuii- 

dannam 


A  P  H  O  R  I  S  »  V  5  X  y  I  I  lOJ 

danriam  olons  innati,raro  autem.  Qiiod  in  temporibus  opus  eft,iIlud  idem  meatibus, 
gc  in  temperatliriSjKin  reliquis  dicatur.  Oribafius  res  qwnij  ad  oiFerendS  cibum  exigi 
dicit  confuetudinem,ulrtutem,conco(Sionem,  copiam  cibtjnim,  K  affitmpuomsmo/ 
dum!  Verbi  graria,  poma  qui  habet  ad  prandium,poft  omnes  alios  comedat  cibos:  Qin 
autem  fit  ut  in  cocna  prius  alTumanturfmmirumut  aaedinemfiiperius  contradlam  tera 
pcrent.Sic  denicp  inqiures,quo  tempore  fit  aegritudo,  teftate  an hyeme.  Region,^,  ca^ 

-  lida nefit, anfi-igida.Aetatem, iuuems anfencx.Conruetudinem,utdiximus,qiiibusbo 

fis  (blitus  fitr^d.nam  conliietudo  altera  eft  natura,8i  conluetudo  naturam,  SC  natura 
confuetudinem  coriferuat.T amen  illa,  quae  de  pomis  poft  prandium  fiimendis  ab  Ori/ 
bafiodiamtur,nobisuideturGaleno,8iueritati oppugnare.  Sedcumhicnonfltlocus 
difcutiendi  hanc  materiam  de  loco  fi- utfnium  in  prandio  uel  coena,  hanc  quacftionem  in 
futim  locum  referuabimus;interim  ad  Galeni  commentationem  lora  fleaemus, 

‘galenvs 

QVpniam  de  quantitate,  K  qualitate  eorum  quae  offerffnir  fermonem  habtrit,moK 
docere  propomt  modum  eorundem.  Netj  emm  fufficil  hoc  folum  cOgnofcere,(^ 
hinc  p1[us,uel  miniis  fit offerendum,uei  quod  uitSu  exiccante,uel  humedante utendum 
fit,fednunqindfcmel,autfaepius  qualibet  node, uel  die  cibum  ofFerreoporteat,necefla 
rium  eft  confiderare,8Cad.hatcipfa,  a  tempore, ab  aetate,aconiiietudine,fumereihdica/ 

-  iionem,ficuti  in  qualitate,  quantitate  fumebatur-Nam  Sf  ad  hsc  prima:  erant  inten/ 

'  fioncs, SC morbi  ipfi, Si  uires  3egrotantis,Si  pr*tereaactas,8itempus,8i  confuetudo,  SC 
quacaincg  his  funt  proportionaha:Si  propterea  ipfe  Hippocrates  illud  adiiixit.  Condo/ 
nandum  autem  aliquid:liquido  oftendens  per  uerbum  codonandimi,quod  necf  tonim, 
ncc^  maximum  a  talibus  accipit.Nam  fifscpius,autraro,fiueommno  nutrire  oporteat, 
ab  aegritudine,8iuiribus  primum  maximeaccipitur,poft  hoc  autem,8i  ab  annitempo/ 
fe,Si  ab  aetate,8i  talibus.  Si  enim  iiii-es  laborantis  debiles  ftierint.  Si  ea  quacincorporc 
tft  difpofitio  fit  ex  corruptione  humorum,uel  defedu,parum  alimenti,8if*pius  talibus 
afferemus.  Parum  qiudeni,  quia  uirium  imbecillitas  non  poteft  totam  fimul  multitiidi/ 
iiem  alimenti  fuftinere.  Saipius  autem,  quoniam  multis  indiget  diipofitio.  Defedus  fl 
quidem  exigit  adiedionem,  corruptio  uerd  contcmperamentum.  Siucrd  cum  luriiim 
debilitate,  neque  defedus  aliquis  .affuerit,  neque  corniptio,humOres  autem  naturales' fe 
'  ‘■'modice  habuerint,uel  etiam  fuperabimdauerint,  his  raro  Si  pauca  affercmus,8i' multo 
magis  iftud  agemus,fi  cum  natur  j  robore  humores  fuperabimdauerint.  Si  uerd  aim  hii 
morum  defedUjUel  corruptione,  uires  ualidsc  ftierint,  tunc  multos  cibos,atc5  multoties 
his  qui  italaborauerint  dabiniiis,  utpotemultos exigente diipofitionejKnatwa  roblv 
fta  potente  illos  concoquere.  Si  uero  acceffiones  non  permiierint,  nec^  multi  alimenti 
offeredi  occafioties  pracftiterint,raro  plura  exhibebimus.  At  fi  uires  ualida:  fuerint  cum 
plcthoricadifpofitione,rarppaucaaftercmus.  Nam  Si  fi  id  quod  cibum  debet  conco/ 

'  quere,robHftumhabe3mus,qiua  tamen  diipofitio  multis  nonindiget,rationabile  eft  ut 
jjkiica  aff  eramus.fic  quidem  oportet,Si  a  morbo.  Si  a  uiribus  aegrotantis  ad  ea  qua:  pro/ 
‘-pofiumusfumere  indicationes.  Atempore  autem,Si  a:tate,8i  drjs,  quae  his  fimtpropor 
tionalia,hocmodo.  Aeftiuo  quidem  tempore,  quantum  ad  temporis  rationem  attinet, 
fspius  pauca  danda  funt,  quomam  Si  pluri  egent  adiedione,  ut  qui  funt  diflbluti,  Sdcii/ 
res  habeant  iinbecilles.Hiberno  uerd  tempore  multa  quidem  propter  robur  uirium,(ed 
f  aro,  quia  non  ualde  multa  indigent  adiedione  laborantes,ut  quibus  non  multa  fiat  eua 
cuatio.Namfanos  qiudem  antea  oftedimus  fiifficicnter  hyeme  euacuari,  quoniam  plib 
habeant  innati  calorislVere  autem  adhuc  medio  exiftente,at(^  adhucmagis  aeftan'  pro/ 
iimo,pauds,Siex  longo  interiiallo  nutriemus.  Nam  tempus  idpericlitatttf,  ne  proM/ 
hieaccedatadplethoricam  difpofitionem,propter  humorum,  qui  hiberno  temporis  fri 
gore  conCreUere,fufionem. quemadmodum  ergo  in  plethoricis  dilpofitiohibuSifi  uires 
udidac  fuerint;  paucum  cibujn,8i  ex  longo  temporis  interuallodarnus,  Sic  Si  uere  fa/ 
cicndum,pra:fertim  in  febricitantibus,  de  quibus  nunc,  fermo  hab  etur  ab  Hippocrate. 
Sanorum  enim  uidum  antea  dociut.  Autiimnus  uero  morbis  qui  ex  corruptione  fiUtit 
'klfimilatur.Qiiaproptcr  qiri  eo  febricitant  tempore,  continua  optimi  indigent  adidSi& 
tie.E  t  fi  uires  tialidat  fuerint,ftepe  Si  multa.  Si  uerd  imbecilles,pauca  Si  fepius  afiCTiifiliS . 
,  ii  Simili 


Simili  modo  quifpiam,«ab  aetatibus.K  a confuetudme.K a  regionibus fumwetindt 

Oationes  ad  duas  primas  redigens  interiones.  SmguU  emm  quae  diximus,  autfcrtes, a® 
debiles uires  efficiunt, Kcoifiusreddunt,autfuperabundans  bonis  humoribus, aut  fuf. 
fleienubus  Carens,  aut  uitio  humorum  deprauatum, 

brasavolvj 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorifmum  praecedentibus  ita  continuat,  cum  ftiperius  de 
quantitate,»:  qualitate  eorum  queofFeruntur,rermonem  habueritinunc  modum  eortin 
dem  docereproponit.Nam  fatis  non  eftcognofcerc, quod  hmc  plus.iiel  minus  fit  bffe/ 
rendum,8f  quod ficcis,  uel  humidis  uti  debeat.  Sed  etiam  idfcire  oportet,  anfemd,aii 
fxpe  qualibet  node  uel  die  cibum  offerre  conueniatifumendacp  eft  indicatio  a  temporq 
ab  atate,a  confuetudine,  ficutietiamin qualitate  bC  quantitatefumebatur.  In  his  enim 
prima  intentiones  erant  a  itiribus  agrotantis,  &C  ab  ipfis  morbis, deinde  indicationM 
etiam  fiimebatur  ab  a:tate,a  tempore, a  confuetudine,8i  a  fimilibus.unde  SCHippocra/ 
tes  hoc  addidit,  aliquid  autem  codonandum  eft;per  quod  uerbum  offendit,  quod  ab  his 
neqite  tomm,neque  maximum  accipit.  Nam  fi  raro  aut  faepius  nutrire  oporteat,  prima 
intentio  fumitur  ab  aegritudine,  Kd  utribus;  deinde  accipitur  ab  anni  tempore,  aba:ta/ 
te,  reliquis.  ^  ^  ^ 

Qiiodlegiiur,  cibum  offerre  oporteat,  Graece  eft 

Qiiod  etiam  legitur,  Sumere  indicationem,  in  antiqui  noftri  contextus  leAone  pri¬ 
ma  habetur  futfihturay,  ideft,fumere  indicationes,  fedin  altera  lecfhonehabe^ 

tur  svo^alipAaiijSwsjideft.Sumitindicationem. 

Quod  etiam  legitur.  Primum  maxime  aedpitur,  lege  primum  5C  maxune  accipitur,' 
namGraeceeft 

s  E  C  V  N  D  o  Multa  medendi  praecepta  a  Galeno  edocenttir,praefertim  circa  iricSus 
rationem-  Si  quis  fit  cuius  uires  imbecilles  fint,&C  aegritudo  fit  ex  humorum  corruptio/ 
ne, uel  defe(flu,his  parum  alimenti  SC  faepius  afferre  oportet.parum  quidem,qiHauirium 
imbecillitas  non  poteft  hSiwv,  ideft  collediam  fimul  nutrimenti  multitudinem  ferre.  Sf 
pe  uerd,  quia  difpofirio  multis  indiget.hic  enim  duo  funt,defe<fluS  8i  corruptio.defc(fius 
adiediionem  requirit,  corruptio  uerd  contenqaetamentum.  Alter  cafus,  fi  quis  uires  inv 
becilleshabeat,8Cnullumhabeatdefe<ftumuel  comiptionem,  bC  huius  humores  nam» 
rales  uel  modici  finqiiel  abundeht,  huic  pauca  bC  raro  offeremus:  bC  id  rna^s  agemus, 
,fi  nim  natur K  robore,  humores  fuperabundauerint.  T ertius  cafus  eft,  fi  quis  habeat  ui/ 
res  ualidas,  Sf  humorum  defeiftum  uel  corruptionem, hmc  multi  cibi,  Sf  faepius  funt  dan 
di.  nam  difpofirio  multos  exigit,  Sf  natura  robufta  illos  uincerepoteft.  Siuerdcontiiv 
gat  acce(riones,in  quibus  non  fimt  cibandi  a^,non  permittere  illos  ita  cibaretadde  qi 
««{01 ,  ideft,occafiones  Sf  opporhiratates  offerendi  cibum  non  denturttunc  raroSf  plu 
ra  dare  conuemt.  Si  autem  uires  ualidac  fint,Sf  is  plethoriam  habeat,fdeft,  fiimmam  ple/ 
nimdinem,  cibandus  eft  raro  Sf  parum,  nam  Sf  fi  uis  concotfbrfx  fit  robufta,  quia  difi 
pofitio  multis  nonindigetjideo  pauca  offerenda.hoc  igitur  ihodo  a  uiribus,8f  a  morbo 
indicationes  fuinendae. 

§uod  legihir,Sf  nahira  robufta pofenteiUos  concoquere,fllapartictila,concoqud 
racce  eft  xfflcTaj/,  ideft,  uincercSffuperare. 

TERTIO  docetGalenus,quomodofeamdaanruteporaaegridbandiflnt.abxfta 
te  igitur  incipientes,aEftiuo  tepore  (hoc  auteintellige,quanhimmrationepftaas)pauca 
8f  faepius  funt  danda.  Saepius  quidem,  quia  pluri  egent  adiefiione.  pauca  uerd,quiafiBit 
dilToIuti,  Sf  uires  habent  imbecillas  -  Hyeme  uerd  multa  Sf  raro  funt  dandalmuTta  ob  ui/ 
rium  robur :raro,  quia  aegri  non  indigent  ualde  multa  adiediione.nam  hoc  tempore  non 
fit  multa  euacuatio.Sanitamen,utfuperius  diximus, hyemefufSdentereuacuantur,qi5 
plus  habe  t  calidi  innatiif gri  uerd  non  habet  plus  calidi  innati.In  medio  ueris,8f  in  parte 
propinqua  acftatis,paucis  Sf  ex  longo  interuallo  nutrimiis.nShoctepus  proxiraeacce/ 
ditad  plethorica  dflpofitione,propter  humorum  fiinone,qiiihyeme  concreti  Sf  coadu/ 
nati  er  at.  Haec  aiSt  eft  regula  in  plethoricis  difpofitiombus.  Si  uires  rdbuft*  llnt,paucuffl 
cibum,Sf  ex  longo  interuallo  damus.Bodemmodo  ueiefaciendum,pr;rfertim in  febri' 
cftStflniSjde  quibus  nuncintelhgit  Hippocrates.naprius  de^oriJuuftuuaba  fecerat* 


APHORISMVS  xirilt  loj 

Cum  autem  «utumnus  morbis, qiri  ex  comipuone  fiunt, a(riffliletur,fi  quis  hoc  tempo-- 
rc  fcbridtetjK  uires  habeat  robiriias,facpe  K  mulus  cibandus  eft  At  fi  uires  fint  imbecd 
ks.paucisifiepius. 

Quod  legitur,  Adiedtione,  Grarce  eft  Ti^xr^ixw.Hanc etenim  fentenriam  otj  Jtca 

•!iAs«y«f,hoc  modo  interpretams  eft  Leonicenii9,qipni58i; pluri  eget  adie 
iSione.Quod  etiaftatimfequitur  ir  w  «DanjidfatiiiriM, interpretat,  ut  qui  funtdiffoluri- 

Qtiod  edam  leman-,  Ex  longo  interuallo,in  noftro  anuduo  contextu  fuht  dug  ledio 
nes, una  quam  habet  Aldinus  Jj»  ™»i»,feamda,qug 

Qtxod  etiam  legitur ,  (Xcipropter  qui  eo  febridtant  tempore ,  continua  optimi  indi/ 
gentadieAone,  Graece  A  <l>o«  -nSi  ■nSSto-soij  <rumxis,t'in  irv^v^crn.! 

Quod  ftatim  fequitur ,  Et  fi  uires  uiidac  fiierint ,  f*pe  8C  multa,  adde,  ipfis  dabimus. 

nam  grece  adduntur  hj  duae  partiailae  «uTtft. 

clv  a  r  t  O  Galenus  inniBf  eodemmodo,iKab  actatibus,K  a  confuetudine,Kare/ 
giombus  fumendas  efle  indicationes ,  tamen  comparantes  femper  ad  duas  primas,  fcili 
cet  morbum,8£  lures.  Singula  enim  quae  didla  fimt,aut  fortes, aut  debiles  uires  faciunt,' 
8C  corpus  reddunt  aut  plenum  humoribus,  aut  uaciium,aut  plenum  malis  humoribus. 

QuodLeonicenus  interpretatus  eft,  borus  humoribus  abimdans,  Grarce  eft  TrhfiSu/ 
c« ai j/. Quod  ucro  interpretatus  eft, ftifRcientibuscarens,graEee  eft  -quod  tertio  di/ 

dt,  uitio  humorum  deprauatum,  gracce  eft  .  Dehis  uero  plenitudinibus  in  fc/ 

eundo  libro  agemus  aphorilmo  decimoleptimo,  ob  recentioru  qtiorfidam  prauaintelle 
Aonem.nSc  uero  id  fatis  fit,'aAii)i/i|»»i'  apud  GaJeilum  abundantis  fignificare.  At  abun 
dantia  uel  eft  in  cibis, a  grf  cis  7iA«(r//(»’*,a  latinis  uero  fatietas  uocanir ;  uel  eft  inhumo 
nbustSC  fi  in  his  fit,uel  eft  in  omnibus  ex  aquo,8C  ita  5!AHS©',at<^  W5n:,id  eft,plenitu 

do, uel  multitudo  uoc.atur;uel  eft  in  unofolo  humore, uel  in  duobus, uel  in  tribus, ttana 
xyiiix ,  id  eft,  hiBnoris  uin'um  nunaipatur .  hic  uero  Galenus  humorum  indigen/  ■ 

tiamuocat, 

APHORISJHVS  XVin. 

AEftate  &  au  tumno  cibos  difficillime  ferant ,  hyeme  facillime.Sccundum  Io/ 
cumuerhabee, 

B  RASA  V  O  L  VS 

A  N  T I QV I O  R  ES  nonnidli  aphorifmorum  interpretes ,  hunc  aphorifmum  mru 
dem  efle  cum  illo ,  hyeme  K  uere  uenn  es  calidiflimi  funt  natura ,  teftati  funt .  nam  K  a 
Philotheo  dicitur,  Itpairav  lu»  ■nr  i-TfnoKgaTlu/  ,n^eiTriyc(f, 

A.  )9iA((Uj^a//i5i/®'  HS»  «f  ©"  SipiiciXTia  (fwa.ix.  SS  nm-nUylx .  t*a  pSj/yif  iyiat,/ 
to  0  Aoj-®-.  ^t«£9k  Ji  vocrivTxy.id  eft ,  Quidam  dixerut  SC  hic  Hippocratem 

ide  repetere,pracdixitem,  uentres  hyeme  SC  Uere  nanira  calidiflimi.  At  no  eft  ide  fermo. 
IlUc  enim  de  fanis  fermo  erat,  hic  aut  de  infirmis .  Galeriusi^  illoru  fententi»  aduerfatur, 
quia  alia  eft  huius  aphorifini  intentio .  nam  in  citato  Aphorifmo  de  fanis,  in  hoc  8f  de  ar/ 
^is  uerbafacit,quos  dicit  cibos  autumno  3C  jeftate  dinicilh'meferre,hy  emelacillime,ue 
re  autem  medio  quodam  modo .  De  his  uero  nunc  agit  ^  quia  in  praecedenti  aphorifmo 
dixerat,  Aliquid  condonandum  eftetempori.  At  quomodo  fit  tempori  condonandum^ 
hoc  loco  docet.namaeftatebf  autumno  dbosdifficilliraeferimt,quiainnatus  calor  pau/ 
ais  cft,imde  %ftate  pauca  fepe  danda  (iintietenim  httmanac  inres  plenam  quandam  cl 
bationem  aeftate  no  ferrent,  quin  in  difaimen  aliquod  atqi  incoramodum  uemrent.Au 
tumnus  acftatem  fequitur,  in  quo  denlannir  corpora,  hyeme  uero  quia  innatus  calor  plu 
rimus,  raro  K  multum  cibi  exhibere  oportet,nempe  uires  hoc  tempore  integram  ciba/ 
tionem  ferre  poflunt  V er  hy  emem  fubfequitur,in  quo  rara  fiunt  corpora  SC  laxanturl 
Hippocrates  in  fecundo  SC  tertio  libris  De  ratione  uiAis ,  de  horum  temporum 
uichi  pkira  agit,K  particulatimin  omnibus  quatuor  armi  teporibus, qirib.uti  debeamus 
i  4  enumerat 


eniimerattn  litru  !ege.Ide  facit  in  libro  De  ui  Ais  ratione  priuatoru ,  quibus  lods  pate, 
repoteft,paiica  exhibenda  effein  acftatc,K  in  autiimno,in  hyemeplura.  Vnde  Galenus 
in  prindpio  comrfientationis  huius  libri  D  e  uidhis  ratione  priuatorum ,  quia  ab  Hippo, 
crate  di  Aim  eft ,  'hy  eme  plurimum  elTe  Sf  c.  inqiut,  de  ciborum  quantitate  nihil  hic  pra, 
termiffiim  eft .  ederenamq;  plurimu  ut  ad  alias  anni  partes  per  hyemem  concedendum, 
haud  ignarus  probe  in  aphorifmis  eflfe  diAim ,  Aeftate  autumno  cibos  difRcillimefc 
runqper  hyemem  facillime, mox  uere-Hic  autem  Galenus  intelligerenon  iudetur,eden 

dHmraro,8fpIurimum;fedfimpIiciter,plurimuminhyemeeffeedendum.Ideoinhoclo 

co  huius  aphorifmi  fentemtiam  probSSjid  facit  per  alterum  aphorifmum ,  fcilicet hentres 
hy  eme  nere  nanira  caiidiffimi,  re  uera  tota  illius  ratio  eft. 

-  Qiiodfipetas ,  Cur  ueri  non  proportionatur  autumniis ,  cum  ad  hyemem, atej  se^ 
tOT  aqualiter  fe  habeatf  Refpondemus  id  tempus,  a  quo  recedunt, midtumfacere.riam 
ab  hy  eme  recedit  uer ,  hyerris  aittem  robtiftos  uiros  facit,  ideo  K  uere  robufti  erunt,  fed 
autumnus  ab  aeftate  proncifeitur ,  acftas  aurem  imb  ecilles  uires  facit .  ideo  SC  in  autumno 
,  imbecilles  erunt;proptereahsc  tempora  uer  SC  autumnus  intricem  comparationem  non 
habent  •  Adde  quodin  autumno  conftipantur ,  condenfanturrp  corpora,  in  uere  aiitem 
aperiuntur  SC  laxantur ,  unde  SC  diuerfam  temperaturam  habent ,  SC  diuerlas  natinas, 
nam  inter  anni  tempora  morbofiflimus  eftauuimnus ,  uer  autemfalubcrrimum,  SCma 
gna  ex  parte  multae  SC  intehiae  ae^itudines  in  autumno  fiimt,  quae  in  uere  fanahttir.  ■ , 

Galenus  in  libro  De  nanira  humana  feAone  trigefima  feprima  huius  Aphorifmi 
mentionem  facit.immd  dubitat  quomodo  hyeme  augeatur  pituita.  Tu  locum  illum  con 
fidera,  SC  in  libro  De  renum  affcAbus  eriifdem  aphorifmi  digriarn  menrionem  facit. 

Celfus  libro  primo  capite  tertio,  hyeme,  inquit,  plus'  efle  conuenit,  minus  fed  meraci/ 
us  bibere.  Verepaulum  cibo  demendu,  adijciendumip  potioni,  fed  dilutius  bibendum. 
Aeftateuero  SC  potione  SC  dbo  corpus  faepius  eget.  Aummno  cibo  paulo  pleniore  imli- 
cet,minus,fedmeraciusbibere.tu<5CelfuminhacparteIege,  qui  de  totius  uftaeregrini/ 
ne  in  his  temporibus  abunde  agit.nos  alia  omittemus ,  nehiric  noftro  labori  totum  Cei/ 
fum  immifeere  uideamur. 

ifflK  tpSivoTrufs ,  ffiTicc  <Av(r<foii7«7X  id  eft,  Aeftate  SC  autumno  cibos 

dJifSciTUmeferimt,:  Ob  caloris  naturalis,  in  arftatequi  exit  ad  circumferendam,  imbe/ 
cillitatem ,  SC  in  aunimno  quia  imbecillitas  perfeuerat .  Philotheus  dicit ;  ^<4*;  V  $(i, 

.  voTTOi^m  Ts^^cyco  ^  ea/uizxAtxS;  ^  Jt  bjjT Sijs ,  7»  Jixtpc^Hcra  «>((/  .  id 

eft ,  In  autiinind  qiridem  ratione  inaequalitatis :  aeftate  uero  caliditate ,  quae  in  nobis  eft 
extra  difflante. 

X8//5>'©'  fbe«,id  eft,Hyeme  facillime,]  Cibosferimtob  calorem  innatum, qiriintus 
renAitur,  at^intenAur ,  unde  SC  Phifotheus  dicit ,  hyeme  facillime, hoc  eft 
d!»  ■n'^xmb.iitAeiSn  StSpiiirtfjx.id  eft,facile  atcp  prompte,  quom'5inms  obftriritur 

■  calor.Oribafius  in  Hippocratem  hoc  rnodo  dubitat,  calor  dixit ,  concoAonem  obit, 

.  nimc  autem  aeftate  non  concoquere  nos  feribit,  hyeme  uero  facillime,  cum  aftas  calida 

fit ,  humori^  calidus  in  ea  praepollet .  humor  autem  frigidus  tempore  frigido.  Sic  ipfe  fflii 
non  conflare  uidetur.  Sed  nos  exemplo  illius  di  Ai  cofnmabimus ,  ne  tantu  talemip  riirS 
naturae  SC  ueritaris  amicum,mendacij  infimulemus.pone  acftatem  ceu  aquam  frigidam, 
hyemem  uero  calidam.Sicita<Sfunt8Ccorporanoftra.gfl:ateomniscaIorforasemanat, 
duob.  inodis.uno,  qiria  aper ri  Umtpori .  altero ,  quia  ponfogit  calor  ad  fimilem  ftbi  a^?. 
Sicuri  in  Amphitheatro,  cum  dimitnint  fimilem  ad  fimilem,  femper  alius  ad  afrum  confu 
git,qmafimiIiafimiIibusgaudent.hyemeenimcqnlhpatiofitmeatuum,SCcaIorinterio/ 

■  re  parte  concluditur,  SC  ille  concoAonem  maxamam  operatm-.Haec  Oribafius. 

«j©- c/!(fl)Tiiiioi/,id  eft.  Secunda locB  uer  habet, ^  libxfxaixs.id eft,Ratione  bo 
naetemperanirae,  utPhilotheus  dicit.  Oribafius  de  aunimno  SC  uere  dicit.  Aimminiis 
fanilc  Aquid  habet  cmn  3cfl:afe,uer  ciim  hy  eme,ideo  haec  comparairit  illis,  quia  iibi  iniii 
cem  tricina  ftinndicit  uero  uer  fecimdum  locum  habere  ,quia  no  adeo  facile  concoquCif, 
■iit  iohyeine,ne(^  adeo  imperfe  A  ut  in  gftate. 

■  ’  G^ena^ 


AP  HORIS  MVS  XVIII 
GALENVS 

N  6  N  B I S ,  iit  forte  qirifpia  exifh'tnaucrit,de  eifdem  diflmnt  Hippoorafes.Nam  cS 
fuperius  illum  fcripiiiletaphorifmum  auus  prindpium  eft,  Ventreshyeme,&Cue/ 
re  calidilfimi  funt  natura.  Nimc  autemrurfus  quod  aeftate,  BC  autumno  cibos  difBcilime 
fenmt,hyeme  facilime,8i  uer  fecundum  habet  locum.  Verum  quoniam,  8C  ad  quantitas 
tem  ui<flus,8i  ad  ullis  dborum  tam  in  lams,  quam  tegris  moduni  quandam  accipit  a  tem 
poribus  indicationem ,  non  abfcp  ratione  eorum  in  utn%  commeminit.  Illic  quidem  o/ 
ftendens  dbos  plures  fanis  dari  hyeme  oportere,  quoniam  plus  inefl:  innati  caloris  quem 
nutriri  oportet ;  nunc  autem ,  quod  fifemel  etiam  multum  illis  ciborum  attuleris ,  haud 
quaquam  nocebis  tfacile  enim  omnes  ferunt  ciborum  multinidinem  hyeme ,  difficulter 
iicroseftate .  Quapropter  hyeme  quidem  raro ,  plurimum  cibi  afferri  concedendum, 
jcftate  neto  quia  cibos  ferunt  diffi'culter,fi  quidem  is  ctu  cos  coquendi,ac  conficiendi  o& 
ficiu  natura  tribuit,calor,innatus  fcilicet,  exiguus  eft,cauendu  ommno  eft,nc  totu  fimul . 
cibe  exhibeamus. Sed  ftudere  oportet,ut  frequentius  pauca  afferamus,  nam  corporis  di 
fpofirio,fimilis  his  qui  ex  humorum  defedu  morbis  cofifb.mt,exigitadie(ffi'one .  Hyems 
quidem,atc^  acftas  talem  naturam  habcntireliqua  uero  duo  tempora, autumnus  quidem 
jeftate  fubfeqiunir,uer  aut  hyeme ,  Si  caufa  aperta  eft.  Nam  refrigerari,  8C  cogi  iri  unum, 
at<5  denfari  corpora  autumno.laxari  ucro,8l  rara  fieri  uerno  tempore  incipiut.  Ob  hanc 
igitur  rationem  non  idem  bis  de  temporibus  enuncfciuit,uel  ob  illam  etiam,  quia  in  alte/ 
ro  aphorifmo  de  fanis  fermo  habebatur, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, hunc  aphorifmum  non  effe  eimdem  cum  illo,  uentres  hye/ 
meKuere  natura calidiflimi,tamenabeaderationcdependet,fcilicet innato  calore,  dif¬ 
ferunt  uero,  quia  ad  diuerfam  intentionem  accommodantur,K  alia  atqj  diuerfa  innuunt, 
at  fi  quis  Cienum  confideret,  deprehendere  facile  poterit,8C  cur  in  aiftate  parimi,plurf 
mum  in  hyeme  ciborum  exhibendum  fit. 

Qiiodlegitur .  Nam  cum  fupmus  illum  fcripfifTet  aphorifmum  cuius  prindpium  eft, 
Graece  habetur  vif  «ijieuritiif/  txai-oy,»  «  id  eft,luperius  quide, 

cum  illum  fcripfit  aphorifmum,  ciriij^fcindpium  eft. 

Qiiod  etiam  legitur,Et  ad  ufus  cil|^^  tam  in  fimis,  quam  in  aegris  modum,  ne  quifr 
putet  hanc  particulam  ullis  inaccufati^fclle,que  ingemtiuo  eft,ponat  illam  particulam 
moduminprincipio  huius  daufulae,h<Bjodo,&  admodum  ufus  ciborum  tam  infartis, 
quam  in  segris.Cum  8f  contextus  grw|usrtafc habeat,  nga  7r®r  ipoOTj/  ^xa-nos  ■#&* 
ciritay  iTitnT^  vyiajo/mTaii  xsd  van-ivmtf.  , 

Qiiod  etiam  legitur,  quoniam  plus‘-)ne^  innati  caloris,  ouem  nutriri  oportet,irid(ftur 
fenfus  innatum  calorem  nutriri,fed  grse^is  cotexnis  dicit  cftoTj  -7«  Tricati/, 

itstt -iptift/Sl  i/'a-i«.id  eft,  quomam  plus  intiati  caloris,  Si  nutriri oportet, 

Qiiod  etiam  legitur,  facile  enim  omnes  1^5.1«  ciborum  multinidinem  hy  eme ,  In  nO/ 
ftro  antiquo  contexni  fimt  duae  ledWones ,  primam  Leonicenus  habuit,  quae  talis  eft, 
^ixi- tiAh^©'  oirmy  hrcwns  yaiiSn ,  bi  eft  etiam  Aldini  conte,- 
xnis  leiffio  .In  fecunda  uero  leiftioneita  feripnim  eft ,  1®$  ijxuf  pJU-  yc^  $i^V<ni/  airca/  -ra 
■wAafi©-  crnii»^  ^  ,  id  eft,  facile  enim  omnem  ferunt  ciborum  multinidi/ 

nem  hyeme. 

Qiiod  etiam legitiir,Ex humorum  defcdlu,  Grxee  eft  ijJ7  yv(/'a«J. 
s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet  alia  duo  tempora,  fcflicct  uer  8f  aunimniim ,  duorum 
praecedentium  naturam  confequi .  nam  autumnus  aeftatem  fequitur ,  uer  hyemem .  au, 
lumno  refrigerari ,  K  <rau«yc<33 .  id  eft  cogi  in  imum  atep  denfari  corpora  incipiunt,uere 
autem  y«A«,35 .  id  eft,  laxari ,  8f  fieri  rara  incipiuntunde  de  his  temporibus  idem  non  di, 
xit ,  uel  faltem  intelligere  non  eft  opus  quamiris  quodammodo  praecedentium  naturam 
fequannir.  Vides  ergo  idem  bis  non  dici  ab  Hippoaate  de  temporibus.  Adde  quod  in  al 
tero  aphorilrao  defanis  fermo  habebatur, 

Qiiod 


Quod  leg»tur,Velob  illam  etiam  quia.Iege,  St  quonilnam  Graece  habetur  2  ksJ..v 
In  hoc  autem  loco  dubitauo  contingit ,  Cum  aeris  calor  co  Aoni  obfit ,  qui  extrinfe^ 
cus  cfl:,cur  cerata,  cataplafmata,facculi',unguenta,8c  eiufdem  genens  caetera  extrinfece ' 

applicata  co  Aonem  potius  iuuanf.  ,,  . 

Refpondemus,aeris  calor  naturalem  calorem  alliat,  illumq;  ad  circumferentiam  du, 
cit  K  uentricidus,  atcg  iecur,  in  quibus  duae  primae  co  Aones  fiimt,a  naturali  calore  de/ 
feruntur ,  propterea  ineptae  funt  co  Aones ,  calore  aeris  uigente  atcp  perfeuerante .  Illa 
liero  calida,  qua:  extrinfecus  applicantur ,  Si  fl  ad  fe  naturalem  calorem  alliciant,  tamen 
exire  non  potens,8C  ex  ui  caloris  cerati  intenfior  redditus,  ad  internas  partes  reuerntiir 
mqiubusaimeftintenrioreffeAisihelius  concoquit."  ’ 

Dubitatur  praeterea,  cum  aeftiuo  tempore  aeris  caliditas  noanjiumoris  coAonea^/ 
iuuet,unde  morbi  breuiores  fiunt,cur  etia  bora'  cibi  co  Aonem  no  adiuuetfSi  eius  prsc/ 
fertim,qui  naturam  alere  deberet, 

Refpondemus aeris  caliditatemnon  concoquere  humores  iquiahocfolummunus 
eft  calidi  innati ,  fed  humores  refoluit,  his  uero  refolutis ,  morbi  breuiores  fiunt.  Verum 
8C  idem  calor  aelHuus  cibos  etiam  refoliut,  at  naturalis  calor  imbecillior  fadus,  cibos 
scgre  concoquit, 

APHORISMVS  XIX. 

tIs  qui  per  circuitus  acceffionem  habent,  nihil  dare  oportet,  necj  cogere,fed  fub/ 
JltrahereadieAionianteiudicationes.  ; 

B  RAS  A  V  O  L  vs 

HIC  EST  ultimus  hirius  libri  Aphorifmus,in  quo  de  iiiAis  ratione  Hippocrates  a/ 
git,unde  operf  precium  eft  uniuerfam  iiiAis  rarionem  colligere, ut  etiam  exquifitius  a/ 
phorifmusprErfens intelliganir.  Triafunt ,  ex  qmbus  indicationes  deuiAis  rationefu/ 
mimnn-,  Duoporillima  ,fcilicet  Morbus  Kuires.  aliud  eft  acceffio ,  quae  in  particulari/ 
mn  morbi  teinporum  confideratione  cognofcitur .  Ex  primis  duobus  uniueifalis  inAis 
forma  colligitur.cx  tertio  hora  particularis  uiAis  habetur,  Caetera  uero  enumerata, ut  ari 
tates,anm'  tempora,  confuetudines,  exercitia,  coditiones  funt,  quf  uidus  forma  augent, 
aut  coimnuunt.  Sunt  deinde  tria  capita,  quibus  inAis  ratio  coprehenditur ,  fuperius  ex/ 
plicata, umim  eft  qHantitas,aIiud  qualitas,tern'uJHfcdus  urHs,de  quo  modo  in  illo  apho 
rifmo  egitiEt  quibus  femel  aut  bis,  K  reliqua.  f^BBifcretam  cibatioms  quantitatem  iio/ 
cauimus,8C  ex  hoc  ita  efle  deprehedebatur;qu<fcnfiderabat  quibus  bis,aut  faepius  paii 
cum,bis  aut fepius  multu  elTet  exhibendum.  Dud prima  capita  fcillcet  quantitas  6C  qua/ 
litas  cu  acceffione  nihil  habent ,  qiria  acceffio  quantitate  aut  qualitate  mutare  non  facit,' 
fed  tertiu  mutarefadt,ideft,uiAis  modum,  Galenus  uiAis  modum  nuncupat ipfas  par 
riculares  cibiexhibitiones,quas  aeger  in  dies  accipere  debetlnhis  particularibus  modis 
luAis  ex  acceffione  aliquid  habemus,ex  quo  inhoc  loco  Hippocrates  in  acceffionibus, 
qu{  per  circuitum  fiunt,  nihil  efle  codonandum  edocet,fed  ei  potius  iubtraliendum  efle, 
quod  ante  indicationes  addiderimus, 

Hippocrates  in  libro  Dehumoribus  hunc  aphorilmum  ad  uerbum  fere  ponit  inqui/ 
ens, Necinacceffiombus, quae  certis  diebus  dreuituq)  fiunt, cibariaporrigito,ne9fiiffle‘ 
re  cogito,fed  potius  prioribus 'ante  decretorium  demito, 

Toioiv  ^  m<n  91^0^(1101  ■^o}(woi(llooim.id  eft,his  qiri  per  ciraiitu  acceffiones  habent.] 
Galenus  per  acceffiones,per  circuitus,  acceffiones  ordinatim  fadlas  intelligit .  Ideo  hic 
aphorifmus  ab  illo  diftin^ritur;inacceffi'ombus  abftinere  oportet,  nam  cibum  dare  no/ 
cuim  eft,8i;  in  his, in  quibus  per  circuitum  acceffiones  fitmtiquoniam  in  illo  deomniac/ 
cefflone  intelligebat ,  hic  uero  de  his  tantum  quae  per  circuitum  fiunt, id  eft,  ordinatim. 
In  his  ernm  quae  ordinatim  nonfiunt.ita  certa  regula  haberinonpoteft.per  acceffionem' 
uero  idem  intelligimus,  quod  fuperiusinteIligebamus,deteriorafciIicet  tria  tepora,  prin'. 
cipium,augmentum,&;ftatum.Oribafiusquo$ per  circuitum,  ipaciumintcliigit, quod, 
ab  hoc  ad  aliud  intercedit-  a  ,  „ 

lyifiAV 


<i3'«yw<’ai'.id  eft,NM  dare,ne$  coger&J  Nihil  inqiram  penitus; 
dare, qiria(utdiatOritafius)nanira contendit,  duobus  enimferuire  nonpoteft,  himio; 
ri  K  dbo.uindtur  enim  potius  quam  ipfa  uincat .  neqs  cogere ,  id  eft,^ne^  conftringes 
igrum  ad  ingerendum, aliter  ( ut  Philotheus  dicit)  plurimum  laedes , «  -ti&s  iv-i-ny 
rtilia-a!  -ny  KStyvtvTa  V  vommiM  aiTtu  nfixr^HKiis  «m®- f/i», 

^©'  70  ycmitx.  id  eft ,  uel  ad  uomitum  patientem  praeparabis  ob  nutrimenti  gra. 

uitate,  uel  caiif  morbu  fadenri  adij  cies,  caufa  uero  auda  morbu  augebit.  SC  utHippo  cra: 
tesdidtinpradtatoDehumorib.libro,  neccibariaporrigito,necliimerecogito. 

aMi  i;jim58i/-^'Tr&Stirt®(/.ideft.Sedfubtrahereadiedioni.]  Vel  d  quod  erat  additu, 
uel  d  quod  dabatur.hocc^  ad  cibum  refertur,  imde  bC  Oribafius  didt,  AdiedHonem  au/ 
temuocat,quantitatenidborum  antequam  indicatio  fiattamenidem  Onbafiusperuep 
ba  Subtrahere  no  intelligit  dbi fubtradKone,fed  potius  euacuarione  per  alique  naturale 
meata.inquit  enim, Subtrahereoportet  uel  per  nares,  uel  per  iudore,uelgurina,uelper 
feceflum.uelpermenftruaTft^  •#gt*eiVt«t/.ideft,anteiudlcatione.Galenus  per  indicatio 
riem  uel  acceffioiies  intelligit,  uelmorbi  uigorem,uel  proprie  ante  uerum  morbi  iudici/ 
um,tame  laudat, irt  acceffiones  intelligamus ,  fednec  aiia  refpuit.  Hippocrates  autem  in' 
fibro  De  humoribus, ante  diem  iudicatoriu  intelligereuidetinr.  in  omni  fenfu  uerum  eft. 
fi  acceffionem  intelligimus,fenfus  erit,nihil  dandum  in  aecefflombus,  &C  parum  ante  tp/' 
fas.Philotheusacceiliones  intelligit,  nzm  dicit Ke/my  c^■!r7roKgi7■lls^^y,a  lue-rx^i 

vv  ■^clvo-iiiy.  Isi  yXf.  xeici}  ^  via-u  yiiaSsAn ,  icsa  0  «yiiy  ^  (yi/nas,  ■ 

-ttJi  v<G7reis  i  -n^vyisy^H  ri-my  Titf «;t«i.id  eft, Hippocrates  hic  abufus  iudica: 

tionem  acceffionem  uo  eat.  eft  enim  indicatio.  Si  colledauniuerfa  in  morbo  mutatio ,  SC 
naturae  ateg  caufat  mofbiftc*  pugna,8C  horum  primaria  perturbatio. 


CV  M  friafint  capita  quibus  nidius  ratio  coprehenditur,  Si  quod  attinet  ad  quantita' 
tem,Si  quod  ad  qualitatem, Si  tertium quod  ad  ufus  modum,  ad  duo  quidem  prio 
ra  capita  ex  acceffionibus  nullam  habanus  utilitatem ,  ad  tertium  uero  ex  illis  aliquid 
proficere  poffiimus.  Qiiare  non  temere  Hippocrates  earum  in  tertio  emite  meminit. 
Nam  tempora  commoda  ciborum  particularium  praecipue  docent  acceiuones.In  mor/ 
bis  tamen,  in  quibus  ordinatim  obucniunt,  hoc  eft  per  ciraritus,  atqt  ideo  Hippocrates 
inquit.  His  qui  per  circiatus  aOcefliones  habent  mbd  dare  oportetiut  qui  no  ignoraret  ali 
bs  efle  qiribus  fierent  in  morbis  acccffioncs,n6  tamen  per  circuitus,hoc  eft  non  ordina/ 
iim.In  hifce  igitur  ratio  exqmfita  inueniSdi  temporis  quo  cibus  offeratur,  habai  nequit. 
In  quibus  uero  acceffioniJ  ordo  feniatur,  principiaearum  oportet  obferuare ,  hoc  eft  ne 
eis  iam  fa(ftis,uel  non  multo  poft  futuris  nutriamus.Quod  autem  dicitur.  Ante  iudicatio' 
ncs,ucl  ante  acceffiones  qu^cuncp  fimpliciter,uel  antemorbiuigores,uel  ante  illas  quae, 
proprie  iudicationes  nominantur ,  eft  intelligendum .  Nam  hic  triplex  intelledius  ucrus 
eft.  Primus  autem  magis  indetur  ad  propofinim  pertinere ,  fi  uidelicet  ante  acceffiones 
lntell!gamus,nam  de  morbi  uigore  cofiftentis  retro  ditftinn  eft.  Et  fi  de  hoc  intelligatur, 
etiam  de  indicatione  intelhgetur ,  quoniam  magna  ex  parte  morbo  in  fuo  uigore  confi/ 
ftente  fiunt  iudicationes, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  repetit,  tria  efle  capita,  quibus  uicftus  ratio  comprehendinir,  quan 
titas, qualitas, Sd  modus  ufus.  ad  duo  prima  capita  ex  acceffiombus  nullam  utflitatem  ha 
bemus,ad  tertium  aliquid  pofllmtproficereaccefflones. 

.  SECVNDo  docet,Hippocratem  rccfte  in  tertio  capite  rationis  m'(Sus  coHocafle  ao< 
tcffiones.nam  tempora  commoda  exhibcndiuidlum  partiadare  bC  quotidianu  acceflio 
nes  qftendutjUndc  in  morbis  qui  fiunt  per  ciraiitu,id  eft,  ordinatis  mbil  dare  oportet,  de 
inordinatis  uero  morbis  regula  dari  no  potcft.In  his  uero  qui  ordine  habet,  ipfis  ia  fadis 
acceffionib.nihil  dare  oportct,uelno  multo  poftfiituris,  Siuao petas  per  quantu  ipatiS 


ante  aeceffionem  dari  debeat .  Refpondemus  per  tot  horas,  per  miot  is  cocoquerj  pn, 
teft  fifieri  nihil  ifflpediat,uel  horaEnonfintpauaores  quatuor  ud  faltem  trium. 

TERTIO  exponithanc  particulam  Anteiudicationes,quac  iiel  intdligenda  eftantt'. 
acceffiones  quafcuncp ,  uel  ante  morbi  uigores ,  ud  ante  illas,  qu«  proprie  iudicanone» 
nominantur,  hi  tres  intelledus  uerifunt,  fed  ad  propofitmn  ma^s  uidetur fi  acceffiones 
intelligamus,nam  fuperius  demorbi  irigore  adu  eft.T ame  fi  de  hoc  etiam  intelligamus, 
&C  de  iudicatione  etiam  intdligereconiienif.nam  ut  plurimum  morbo  infummou^tt 
confiftente  iudicationes  fiunt, 

APHORISMVS  XX, 

QVx  iudicantur,  &  iudicata  lutit  integre,  nec^  mouere,nec^  tiouarealiquidji, 
ue  meditamentis,  fiuc  alitenritando,  fed  linere. 


HACTENVsde  uicfhis  ratione  egit  Hippoaates ,  mmc  de  segrotantium  regiman 
uerba  fecit,  8C  quando  fit  totum  naturae  permittendum,  8t  quando  medicus  aliquid  age» 
re  debeatomde&t  a  Philotheo  dicitur ,  m\vs<fiS!  Ksa  ■OTAwTj=«jri»f  w  ^  «Aiutm  al/ 
J-OJ,  0  iTTTrJxjKT»?  ,  i/iui  uSf  twmyi  tio/riv  ks«  mn  /uf 

Hiiv  ^  itu!  xe/a-ini  voirvifkruij  Iwixzgsi/  tS  ipv<ri,  mn  i  (/'ion, id  eft.  f^um  multipli 
citer  ac  multimode  rationem  circa  itidiim  edocuerit  Hippocrates ,  nunc  in  aliud  caput 
feipfum  ucrtit,8t  docet,  quando  decens  eft  in  morborum  iudicatiombus  naturtefuccut 

rere,&Cquando  non  decens.Htec  igitur  altera  efthuiui  primi  fibri  pars, in  quadeeuaaa 

tionibus  uerba  fadiirus  uidetur ,  quando  a  nobis  agenda  fit,  QC  quando  niliil  agendt^ 
fed  aeger  tantum  itidu  regendus  fit.Eftuerobr«us  aphorifmi  fententiahcc,quaea(ftuiii, 
dicantur,  nobis  uidetur  indicium  integrum  fieri  debere,  8t  quatiam  indicata  funtatqi 
integre,nulIo  modo  commouendafimt,nec  mediais  quicquaminnouare  debet, ud  me» 
dicamentis ,  uel  re  altera  naturam  iritante ,  fed  finere  debet ,  atep  permittere  aegrum  ita 
a  natura  trartari.  ,  /  ,  ,  , 

Tie xeerotifU’* «jti Bf,id eft, quf  iudicantur, Sf  iudicata ftint integre! id 
eft, corpora  quae  fub  naturae  iudicio  fimt,iudemusq!  indicium  integrum  efle  futunim,utl 
iam  fetftum  eft  integrum  iudicium,ld  eft.perfedla  eft  naturae  operatio,  quf  iudidumdid/ 
tur,eo  quod  medicus  de  aegri  falute  tunc  indicare  poteft.  Philotheus  uerbum  «ftim  a/ 
pomt  wtaAsa-ifr  x^  KuTsTtA^f,  id  eft,  fine  defedu  perfede ,  Oribafius  in  ilio  Hipptv 
cratis  contextu  non  habuit  uerbu  «gTiar,  id  eft,  integre,  fed  eius  loco  habetpari  dierum 
numero.proptereahoc  modo  diciqln  hoc  aphoriftno  multi  multa  fenfenmt,alij  qmdem 
quod  in  die  decretorio  cibum  darinoniubeat  Hippoaates,  alrj  uero  diem  parem  dicunt 
duo  ZL  quatuor.nec  id  eft,  quod  author  intelligit. Galenus  enim  exponit,  citius  fententi» 
am  uaam  efle  credo.parem  rem  didt  efle,  quando  foluta  fuerit  pa  folam  naturam  xgrfc 
tudo,undeKuulgaris  farno  eft,parcmhabeteaim,id  eft,  congruum  Siconuenientem 
difigc.Ergo  id  eft, quod  admonet, dum  iudicata fliaitggritudo,  natura  debilis  inuenitur, 
poft  talem  ac  tantum  laborem,nihi1  iubetfiai,neforteipfaaegritudoitaetur.HaEC  Ori» 
bafius. tamen  fi  Galenum  re<fteperpcndas,nilril  de  die  pari  ab  ipib  didum  efle  inuenies, 
uel  forte  eft  aror  interpretis ,  nam  apud  gracos  ajxt  ©-  fignificat  integrum  K  gqualemj 

parem  numerum  etiam  fignificat, ut  unum  pro  alio  uatait .  hos  enim  grsco  Onta/ 
Cj  codice  caremus. 

M»  xipts(/,id  eft, Nihil  mouae.]  Nenatura  luo  opae  impediatur, quado  fitiudiciunt, 
uel  poftintegrefadum,ne  corpora  imbecilliorareddamus,^  amotu  naniraeeffedafint. 

M«  A  i,taT4ii7n)it«(/,id  eft,necp  notiare  aliqmd.]  Verbum  mouere  referri  poteft  ad  hil 
mores,  nouareuao  eft  opus  naturae, quod  erateuacuatio(fipa  illam  fuaidquadome/ 
dicus  innouareintendit. 

M«  « Intexam, id  eft ,  Siuemedicamentis]  Philotheus  expoiutiJ«ff<«*««e,ideft, 
medicamentum  tOo  xst^smy,  id  eft,  purgationem. 

M«-n  lft8iir<<i>i<n(/,ideft,Siuealitairitantibus.]  Nullo  modo  naturi commo 

uere  debemus, fed  aegerfolauidus  ratione  feaBidummcrbi  genus,  8^  altas  conditio». 

nesregen 


r  APHO-RISJiVS  XX  10^ 

seS  t«gendus  eft.  PMorfieus  pef  tritantia  intelligi^  liAvsXfx,  liaitiif  W/utwj/) voJak/ 
^ ,  Hji  ccift»  >  «»i'  <^*  5°  JiwalfiXfoii  tai/Sfftu  iftSuri»y  ^  (latMTt .  ideft,  Clyfter es, 

weicartenmm  uoimtorium,deijctens,&  aliud,  quale  aliqUo  tnodo  pofsit  iritanlentu 
ia  corpore  mouere.  Oribafius.uero  per  medicamentum  omiie  nouum  intelligit,mde/ 
beet  aut  ueng  incifionem,aut  dlyft»em,aut  uomitum,aut  potiohem  calefa<5oriam  ad 
fudoremmam  utdt  omma  naturg  dBnittenda,nam  plus  elfqiiod  ipfa  fedf,  a  quod  ars, 
AXi  ui.  ideft.  Sed  linere.]  Hog  eft, dimittere  haturam,&rillamnoniilfelfare, ne® 
dttm  ft  iudicatio,neque  poftquam  perfeifte  fadla  eft  <  Scito  aiitem  dum  fit  crifls,ideft 
adii  iudicium, etiam  fi  impertedhim  efle  izideatur, nihil  ^endum,liani  quaildo®  iiidi 
cij  principium  imperfedum  uideturlfed  poftea  in  proceflu  natura  perfecle  agit.  At  fa/ 
ifto  iudiciOjC  imperfedu  fit,  ttme  naturam  adiuuare  debemus ,  8C  pef  illam  r^ionem 
per  quam  ducere  coepit, fed  imperfe(fte,nos  perfetfte  ducere,  ut  in  feqiienti  aphoriimo 
docebit.Hoc  autem  intelligcre  oportet,fi  fuerit  comieniens  educendi  locus.Medicus 
ergo  naniram  adiuuare  ftudeat,  non  in  ipfo  iudido  SC  opere^led  poftquam  iudicairit, 
fedimperfetfle,  ipfe  naturae  uicem  fuppleaqiiel  etiam  adtuuet ;  dinh  nanira  agit,  fi  co/ 
gnofeat  quod  imperfedle  agat. 

Hunc  aphprifmum  ad  uerbum  in  libro  De  humbribus,ab  Hippoaate  habemus, 
quum  didt,  C^iae  decemimt  aut  integre  decreuerunt,nec  medicametis, exteris^  con 
dtamentis  agitatb,nec  quicquam  mnouato,fed  fic  fmito. 

'  GALENVS  . , . 

IA  H  perfeiftti  de  uidus  ratione  fermone,  ad  alterum  caput  tranfeendit,  in  quo  do> 
cet,  quando  fit  totum  ipfi  naturae  permittendum,  quod  ad  regimen  pertinet  aegro/ 
£a'ntis,nihil  ahud  nobis  agentibus,  nifi  iridum  cohumientem  infljtuentibus :  quando 
etiam  non  fit  totum  naturae  permittendum,fed  8C  aliquid  nos  oportet  operari.  Vbi  igi 
tur,inqirit,uel  integra  indicatio  fada  eft,Uel  adhud  fit,  totum  natiirae  permittere, Si  ni 
hil  noS  rioUare  oportefubi  uero  non  integre  iudicaf jid  qUod  defidt  lupplere  nos  con 
uenit  •.  Hoc  autem  Si  ipfe  deebat  in  libro  De  hUmoribUs,pet  hac  UerbalQua  perfe/ 
de  iudicantur  non  mouere,nc®  medicametis,  ne®  aliter  iritaildo  noUare  qUiSquam. 
filam  quod  in  aphoriimis  n^Tiar,  ideft  integre  dixiqhoc  in  illo  libro  iim  per/ 

fe^e  iiominauif.Eft,autem  huius  nomims  apud  antiquos  fignificatu  prp  per/ 

fede  Si.cumulate  at®  fuffldenter,quac  omma  etiam  hoc  loco  per  «f  sjW  ,  ideft  inte/ 
gre, debemus  aedpere :  neque  em'm  per  id  uerbum,dies  pares  oportet  intelligere.  Eft 
enim  in  propatulo  faIfUm,fi  quis  in  diebus  paribus, uel  iudicatus  eft,uel  iudicatur,  ni/ 
Ilii  in  his  nouandum  efferne®  etiam  haec  didio  «fTion ,  hoc  in  loco  fignificat  Nuper, 
quod  maxime  oftendunt  uerba  fe®icntia .  Ne®  enim  fimpliciter  dixit  Nuper  ivjdica/ 
ta,fed  Qii*  iudicantur  S^iudicata  funtiquorum  alteri,fcilicet  iudicata,aduerbium  Nu 
pef,poftit  eoi}uenire;aIteri  uero,iUdicantur,nullo  mododed  SC  hdc  ipfa  rerum  euiden 
tia  demoftiat.  Ne®  enim  fi  quidpaulo  antea  fitiudicatum,hoc  nouari  non  debet,fed 
fi  perfede  SC  indeficienter  SC  integrejiunc  uerum  quod  dicitur. Si  uero  quicquam  de/ 
ficiat,id  quod  deficit  oportet  adlungerelnam  quae  poft  iudicationem  relinquuntur,fa/ 
ciimt  recldiua5,(^T»'nam  igitur  eft  perfeda  indeficiens  indicatio  C  An  quae  fcihcet 

per.omma  bene  fit,&  cui  nullus  numerus  defidt  iudicatorius  i  Primum  enim  melior 
cftriudicatio  quae  fit  per  euacuationem  inferiorem,  qiiam  qu*  per  abfceflum :  deinde 
per  quam  humor  nqyiiiSjquam  per  quam  alter  euaciiattit;tertio  loco,qug  redo  fit  tra 
mite,  SC  poft  has  qu»  facile  toleratur,  deinde  quae  cum  codione,6<:  in  decretorio  die. 
Haec  omnia  adefle  conuenit  petfedac  iudicatiom':cHi  fi  quid  defit, iiel  plura,neque  ex/ 
quinta,neque  integra  fuerit  iudicatio. 

,  .  -  BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorifmirm  praccedeobiis  hoc  modo  continuat,  Quuni 
de  uidus  ratione  egiflet,ad  aliud  caput  tra.nfceridit,in  quo  docet  quando  fit  totum  na 
turac  permittendimiiSC  hoc  ad  regimen  aegrotantis  pertinet .  Qiium  autem  totum  na/ 
tur*  pemittendum  eft,^grum  tamen  in  ratione  iridiis  gubernate  debemus. Vnde  ali 
qirid  agimus  etiam,  quando  totum  naturae  permittendum,  praelertim  quo  ad  indus  ra 
tionem.Qiium  ergo  eft  fad»  integra  iudicatio,uei' adhuc  nt,totum  natUr*  permitten 

k  dum 


dum,K  nihfl  innouare  oportet .  Vbi  autem  imperfecHe  mdicatur,idquod  defidt.fep; 
^'''^Ouod  les^^Non  integreGracce  eft  IXitimiSt,  ideft  mutile, imperfedie.non  mtwe' 

SBCVNDO  Galenus  docet,eundemefle  hic  fenfum  qui  eft  in  libro  Dehunwti/ 

bus  Hippocratis .  Eft  autem  folum  diuerfltas  in  uno  uerbo,  quoniam  Hippocratesio 
libro  De  humoribus, utitur  uerbo  «W ,  ideft  perfeftenn  hoc  autem  loco  dicit, 
Tiui  ideftintegre.Atquiahocuocabulum  etiam fignificat Nuper ,  Galenis 

oftendit  proNuper,  accipi  non  poflemam  dicere  non  licet  qua:  nuper  iudicantUTjfed 
bene  dici  poflet  quae  nuper  iudicata  fimt.T amen  nos  apud  Hippoaatem  in  libro  De 
humoribusjuerbum  ifnox  inuenimus,K  no  uerbum  ktmgTi .  Idij  uerbum  Caluum 
errare  fedt,qui  interpretatus  eft  ideft  paulo  ante,uel  nuper.Si  autem  hunc  Q» 

lem' locum  uidiiret,interpretatus  fuiflet  Integre, &  non  nuper. 

Putamus  librariorum  caufa  in  hbro  De  humoribus, illam  particulam  ctfiitt ,  pr# 
hac  amtfTj ,  politam  elTe.  iit. 

Quod  legitur,  Apud.anU'qUos:legi  debet,Et  apud  alios  anriquos.nam  Graece  habe 
tur»  KSK  mtf*  »>if  a7».w  mJiuiie- 

(^od  edam  tegitur,Perfedle  SC  cumUlate  8C  fufiidenter;  Graece  eft, 


Galenus  exponit  hoc  in  loco  ,  prb  Integre :  tamen  quando^  fignificat  «d 

Myiv,  ideft  Paulo  ante, uel  nuper. 

Quod  legituTjSedK  hocipfarerurh  euidentia  demoftraL  illaparncula  Euidenti»,: 
Graece  eft  4A«9B«t.  propterea  legendu  eft,Sed  hoc  ipfa  rerii  ueritas  demonftrat 

Quod  etiam  legitur ,  Sed  fi  perfcdie  dC  indeficienter  8C  integre :  Graece  eft,  «»,’  • 

T  ER  T 1  o  Galenus  dubitat,  quaenam  fit  perfecSa  iudicatio,an  illa  per  quam  om/ 
niabene  fiunt, 8d  ciri  nullus  deficit  iudicatorius  numerus.Re^ondet,per  conditiones 
quae  de  bona  indicatione  pracftantur .  Primo  melior  eft  indicatio  qua:  per  euacuatioy 
nem,quam  quae  per  abfcefliim  fit.Secimdo  melior  eft  illa,per  quam  humor  noxius  K 
abundans  euacuatur,quam  per  quam  alter  euacuatur.T ertio  quae  fit  re<3a  uia,meliof 
eft,quam  quae  obliqua.Qiiarto  illa  qu*  facile  toleratur, melior  eft  quam  qua:  Afficul/ 
ter. Quinto  melior  ^  quj  cum  codhone  fit, quam  qua:  fine  coifhone.  Sexto  melior  ell 
quae  in  iudicatorio  die, quam  qua:  in  alijs  fiuludicatio  illa  perfefla  eft, cui  hae  fex  cen/ 
ditiones  infunt;cui  uero  una  deeft,Uel  plures,illa  imperfeda  eft,8C  non  integra, neque 
exquifita. 

Qiiod  legitur.  An  quae  fdlicet  per  omnia  bene  fit :  Graece  eft,  «  JleUtht 
mam  iwA*  yivimi.  ideft.  An  iridelicet  per  qUam  ornma  bene  fiunt. 

Quod  etiam  tegitur,Per  eUacuationem  inferiorem :  fatis  eft  dicete,  Per  euacUatii» 
nem.nam  Graece  habetur,  tjJ7 

Vbileatur,Ddndeperquam  humor  noxiusaddeparticuIam,Et  abundam,  nam 
Graece  eft,  ijfi  fiyimuim  usa 

Quod  etiamlegitur,Tertio  loco  quae  re<ftofittramite:Graece  eft,  iigti  TelasrvVr’ 

vtr  (fipc/E  mv!  V  laiT  Mvual,ai.  ideft, Et  tertio  locoqust 

,re<fto  fit  wamite ,  quam  quae  non  redo  fit  ttamite ;  ipfe  uerd  redo  fieri  tramite  nom^ 
aut, quod  redo  inceilii  tendit. 


\  V*  ducere  oportet,  quo  maxime  natura  uergit  per  loca  conferentia» e 
Z  ducere. 


HIPPOCRATES  nunc  docetp»  quem  locum  ea  qu»  euaeinmda  funt.euacBa' 
re  oporteat .  llla  autem  euacuanda  lunt,quae  iudicata  non  funqnec  iudicario  fceraiur, 
uel  quae  imperfcde  iudicata  funt,tunc  opus  eft  medicii  euacuare.Sed  locus  per  quem 

cuacuat 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  XXI  '  iii 

euacuat,is  efle  debet  per  quem  natura  uergxtqjracfertim  fi  loca  fint  conferentfa;nam  fi 
non  eflent  conferentia,per  illa  ducere  non  oporteret :  hoc4  fit  ( ut  Oribafius  dicit)  ut 
unuiquifi^  humor  per  fuum  congruum  loaim  deicendat.  Philotheus  uero  dicit,  ^  "iy 
iifsiKriiM  o  hnrcxgini  !Toy«*sA^ira<^©-.7«  iixfl/iidttx  «Aasof, 

fui  iffat».  riw  4)aiAi(8<ef,t»'  «TtAw  i  Lelms,ix(in  M  mtSrxt  riu  imv 

»ta-«)KS«  4»  ^  iviupi^irmlf  )(UV(etr.cicii  a  (i!i  if  Aty/aewiof  ^lypiil  !«>»  f 

7»  wxvmi  n  (fvmi  cMiS  Mfcu.  r>i/  w^i^ny,  J^ei  -ny  impoy 

ift^uritiy  7re(i«iSta,«  icAvsBji  jja/iilcop. «  w^SiTOi  tjvi.  b  iOi  ■nkmei^avaaiM^  cu/a 
^tv«>i(9U  siiutr&‘  i  ‘pvm  af  fifirjv  ofAiS^iu  c^rlui ,  /s  -ny  ix^iy  iitvjitay  TtaixxxM/ 

cn  ^etfyxxsy-H^  ShpjSiOi;  iSi  yxhtsit  ftmf  k  ^vtm.ieur  yo^  ^octiW  mitis  i  mxjul  sne/ 

I^XK  recfx}^  m  ijwos.icsa  Kscyxny  n  hit^wiy  -ms  nmin.  ideft,Hippocra 

tes  in  praecedenti  aphorifmo  hortatus  eft ,  C^x  iudicannir ,  6C  iudicata  funt  perteefie, 
non  mouere .  Nunc  confequeter  didt,  Si  iumcatio  imperfe<fe  fiat,illuc  euacuationem 
fecere  oportet  quo  uergit,&  per  loca  conferentianit  fi  pitiutofus  humor  flt,iiel  atrabi^ 
larius,  BC  infernas  partes  onerans,  K  natura  ommno  per  inteftina  impetum  fecerit,  ut 
febrem  expellat,opus  eft  medicum  iritamentum  facere, Si  iit  uel  clyftere  utatur, uel  ali 
quo  accommodato .  Si  uero  bilis  fuperabundet,8i  fiirfiim  repat,  naturat^  illam  per  os 
expellere  conetur,opus  eft  medicum.uomitorium  medicamentum  prxparare ;  Si  hoc 
eft,quorfum  maxime  natura  uergit.  Si  emm  oppoCtu  feceris,muftam  pertinbarionem 
natur*  parabis, Si  uiribus  laborem, Si  periculum  aegris .  Eadem  fere  ad  uerbum  a  no/ 
ftro  incerto  interprete  faiptalunt,ut  uel  ipfe  a  Philotlieo,uel  Pliilotheus  ab  ipfo  acce 
pille  uideatur. 

« (/'a  xyay .  ideft,Qu*  ducere  oportet,  3  Ducere  autem  eft  cuacuareinempe  mate/ 
rias  per  eadem  loca  ducimus,per  quae  euacuamus. 

oasv  w  (ikIaisk  f  tTT»  « ijn/mt .  ideft,  Quo  maxime  natura  uergitluel,  Qiiorfum  uergit 
natura.  ]  Quod  pottfsimum  intel!igitur,quando  iudicario  imperfeiia fuerit:  nam  tunc 
uiam  quandam  libi  el^it  natura,  tamen  imperfeifte  expellere  potuit  i  Raro  autem  eft, 
qirin  haec  tria  propria  fit, per  quam  is  humor  qiri  peccat,euacuari  debeat 

Mce  ^vytp^ivmy  yayiuy.  ideft,  Per  loca  conferentia.  ]  Tameilqiua  quandocp 
natura  in  expellendo  peccat ,  Si  per  mam  quandam  expellit  quae  humfari  propria  non 
eft,nc^  c6ucm'cns,tunc  per  illum  locum  mediais  ducere  non  debet,  fed  opus  natur* 

•  dinertatjSi  per  loca  conferentia  Si  conuenieria  ducat.  Sunt  uero  conferentia  loca  illa, 
per  qu*  direcle  at*  facile  peccans  materia  euacuantr;8i  is  qui  euacuanir,fecile  fert 
t<u/7ti  «yay,  ideft,E6  ducere.)  Scih'cet,oportet,per  h*c  conferentia  loca  accommo 
data.Galenus  de  conferentibus  locis, Si  de  huius  aphorifmi  ptelle<Su,iii  fecundo  libro 
De  ratione  uidus  in  morbis  acutis  agit,fe<ftione  decima. 

GAtENVS 

QvJ£,’nam  unquam  illa  fuerint  qu*  ducere  oporteat,  qu*  uidelicet,  nci^  iudi/ 
centur,necj  integre  funt  iudicata,  Hsc  iginir  per  quam  partem  fint  euacuanda, 
docettduplicem  nobis  dans  intentionem,Si  ipfamjparris  naturam,8i  humoris  motum. 
Ad  quem  emm  locum  ex  conferentibus  uergit,  eo  ducere  conUemt :  fimt  autem  eua/ 
cuationibus  conferenda  loca,inteftina,uenter  atc^  uefica, uterus  Si  aitis  uniuerfa .  Ad 
h*c  pC  palatum  Si  nares,  quando  uidelicet, uel  cerebrum  expurgamus,  uel  per  proflu/ 
uium  fanguims  fi't  excretio,  pr*cipue  uero  fi  redo  tramite,  hoc  eft  per  diredum  ad  lo/ 
cum  patientem.Nam  qu*  contra  fiunt, profluuia  fangumis  mala,Motus  uero  humoris 
noxij  ad  loca  inimlia  fimt ,  fi  quando  uidelicet  h*c  ipfa  loca  aliquem  habuerint  fuapte 
natura  principatum,Si  maius  ex  ipfis  damnum  eftfubfequuturum,  quam  morbus,  qui 
iudicanir.expoftulet,  uel  nullam  habeant  efluxionem.Exempligratia.Vbi  hepar  humo 
res  infeftant,quos  oporteat  euacUari,  du*  funt  comod*  ipforum  morionesiprimaper 
uenttem,Si  ex  hac  ipfe  illa  qu*  fit  per  aluum  inferiorem :  alta  a  qu*  fit  per  uominim, 
melior  exifiit.Seamda  per  renes,at(^  ueficam,non  tamen  qui  ad  pulmonem, ate^  tho/ 
racem,8C  cor,motus,eft  bonus .  Oportet  itacp  medicum  natur*  momm  amm.aduerte/ 
re,Si  fi  quidem  idoneus  fiierit,ei  conuenit  adminiculari.Si  uero  contrarius  Si  noxius, 
hunc  prohibere,transferre,at<^  diuertere  oportet. 


Brafe/ 


„1  L  I  B  il  I  P  R  I  AI  i 

brasavolvs 

PRIMO  Galenus  docet,  nos  ex  hoc  aphorifmo  duas  intentiones  habere, ut 
tem  cognofcamus  per  quam  fint  euacuanda  fuperfiua,quK  nei^  iudicannir,neft  Sse, 
gre  indicata  funtiuna  intentio  eft  natura  partis, altera  humoris  motus :  nam  ed  ducere 
oportet, ad  quem  locum  ex  conferentibus  uergitEt  fi  petas, Quaenam  fint  conferov. 
tia  locartnquit,Inteftina,uenter,at(^  uefica,  ideft  uterus,ac  cutis  uniuerfa.  Adi 

de  K  palatum,nares,8i:  hacmorrhoidas.Notat  uero  Galenus  profluuia  fangiiinis,qiKt 
hon  amt  per  direifhim  ad  locum  patientem,  elTe  mala :  quae  uero  fiunt  per  iredlum, 
effe  boni  Hanc^  expofitionem  pofuit  ob  Hippoaatis  aphorifmum,  in  quo  dicitur! 
Sanguinem  undequai^  fluentem, efle  malum.  At  quia  hic  dixerat  eflTe  locum  cofoen 
tem  nares, quia  per  ipfas  exit  fanguis :  ne  haec  fententia  illi  aphorifmo  repugnet,addit 
id  efle  uerum,quando  redio  tramite,ideft  per  diredhim  ad  locum  patientem  dudtur, 

(^lod  legitur.  Quaenam  unquam  illa  fuerint .  lege, Illa  funt :  nam  Graece  eft,  airit 
t/lh  mr 

Quod  etiam  !egitur,Nec5  iudicentur.legc,Ne«  iudicanfiGrjce  eft,(« 

Quod  etiam  legitur,Et  ipfam  partis  naturam. Graece  eft,  «i/irfi  a»  tiS  rtu 
07(1.  ideft,Etipfius  partis  naturam. 

Quod  etiam  legitur,Et  humoris  motum.  Graece  eft,  iqu  aiw  iddl 

Et  humoris  inclinationem.  ’ 

S  E  C  V  MD  o  docet,loca  inutilia  efle,qumdo  humor  ad  membrum  nobile  uergit, 
adeo  ut  maius  diipendium  fequatur,  quam  fi  in  fuo  priori  loco  maneret .  Vnde  motiis 
humorum  ad  pulmonem,  ad  cor,  ad  thoracem,  non  eft  bonus;  propterea  prohiberi  de/ 
bet, transferri, atcp  diuerti ;  exemplum^  tale  ponit ,  Si  humores  mali  in  iecore  fint,& 
ad  cor  atcp  ad  prxdidia  membra  moueantur,timc  motus  prohiberi  debet.  At  fi  ijdem 
humores  ad  uentriculu,ad  inteftina,ad  renesip  moneantur, is  motus  bonus  eft, in  quo 
motu  fi  natura  imperfedfe  moueat,per  has  conuementes  partes  adiuuari  debet. 

Quod  legitur, ^am  morbus  qui  iudicatur,expoftulat.Grxce  eft,  ?! 

VtOHiiXi®-  ecjiitf. 

Quod  etiam  Iegitur,Bi  couenit  adminiculari.  Grxce  eft, vojrjUTBi/  it  «luc  usa  twiA^ 
ideft,  Subleruirefimulati»  cooperari. 

Quod  in  fine  legitur,Transferre  at^  diuettere:Gf*ee  eft,  ksk  itvittyai/  iqk  wW», 
idcft,Tranfmutare  reuellere. 

APHORISMVS  XXII 

COncodla  medicari, atque  mouere,non  cruda, niodo  non  turgeant, plurimsi 
uero  non  turgent. 

BRASAVOLVS 

^VANrio  purgandi  fint  xgri, hoc  aphorifmo  Hippocrates  docet,ideft  quxpiv 
tifsima  conditio  ad  purgationem  exigatur :  nempe  illa  folum  qu*  codla  fimt,  purgare 
oportet :  qux  uero  cruda  ftint ,  in  nullo  morbi  tempore  mouere  debemus,  &  prxfer/ 
tim  in  principio, in  quo  omnia  incodla  permanent,nifi  materia  turgeanraro  autem  dl 
quod  turgeat. 

Hunc  aphorifinum  Hippocrates  in  libro  De  humoribus  ad  uerbum  perfcnbit,in/ 
quiens ;  Matura  uero  medicaminibus  purgato,&  agitato,non  cruda,nec  per  exordia, 
nifi  res  pofcatipleruncp  tamen  non  pofeit .  Sed  hoc  ordine  ufus  eft  Hippocrates ;nam 
primo  illum  aphorifmum  defcribit,Qux  iudicSnir.K  indicata  fimt  integre.  Ad  quem 
hic  ftquitur.poftea  ille,  Deiediones  non  multitudine  exiftimandx  funt.  Deinde  ille, 
dueere  oportet,8f  eos  ita  difponit  ut  continui  fint.  Et  Galenus  in  libro  De  ge/ 
neraJibus  morborum  temporibus, probare  uolens  principium  adeo  longum  eire,utla 
titudincmhabeat,hunc  aphorifmum  plures  alioS  in  hanc  fentetiam  addudt.  Verba 
eius  pro  ato  aphorifmo  hxc  funt;  Coda  purgare  conuenit, cruda  non  mouenda,ne<{|( 

mprin/ 


APMORISHVS  XXII  ll| 

fe  prihdpio.nin  ftimulauerint  Idem  Galenus  in  odhuo  De  co^fitione  medicam 
(orum  fecundum  loca ,  in  antidoto  hierae  TheinifoniSj  tC  eft  picra  ipfius  Galeni  fere, 
huius  aphorifmi  mentionem  feciensjinquicConcoAs  ehinl  titedicandum  redie  fenfit 
Hippocrates, non  crudis, nec^  per  imn’a,nifi  turgeant,hoc  ^mfl  ad  excretionem  md 
(us  impeUatur,8f  nondum  ullam  habeat  ad  unam  partem  iii^natiohe  iirmam,iIano/' 
nemt^  Philotheus  aphorilmum  ita  introducit,  o  rin  a^iteiut  i>if  iyUtmMiiTnv 
xyiuv  n  Leiaa  iiacs  Uijiioub,  Kgu  tljit  miuy  irx  ut  «TthiSti 

ngt  it  t.iv](yi,iun>y  vitii  «^aeuritit  avcifluii^a .  ideft,  Aphortimus  qin'  hunc  pracce 

(lit,nos  docuitjhumorem  in  crifi  intus  derelidhnn  euacuare,8f  pet  quales  tnas ;  fed  lie 
quis  fimplidter  8f  temere  ipfum  cuacuet,  hic  aphorifmus  oftehdih 

Pijiwit  ifitfitaKSiai/.  ideft,  Concodla  medicari .  ]  Apud  Hipp06ratem,ut  GalenilS 
etiam  refert,  uerbum  tpyitctx^ay,  ideft  medicari, pro  Vti  medicamento  pUrgahte,acd 
pitur.  Medicamentum  uero  purgans  apud  anuquosjtale  erat,qualia  illa  funt,qux  a  re 
cennoribus  eletSiua  uocanturtquonia  humorem  aUqUem  eUacuSdiim  eligunt,  iit  erat 
apud  anftquos  helleborus,colocynthis,fcamonium.Hippoerates  autem  conedite  ma 
teriam  nucupat,qua;  ad  benignum  redada  fit,K  ad  exeundum  per  contiehiente  iitam 
pracparata.Qtntm  igitur  materia  concodla  fit, ideft  ad  benignum  8C  rnediodatatem  re^ 
da<3a,8e  a  bono  fegr^ta,att5  uia  prgparata  fuerit,tunc  medicari  couenitaliter  aqile 
bona,ficuti  mala  materia  educeretur :  imo  bona  potius,quam  mala  forte  exiret.  Si  ue/ 
fo  dicas,  quum  ad  benignum  redada  fit,  ad  quid  illam  euacuare  f  Refporidemtis.  SC  fl 
mediocris  effetSa  fit, tamen  naturam  aptam  habet, ut  facile  in  priftinam  cOrruptionciW 
regredi  pofsitipropterea  illa  eUacuare  melius  eftfimd  fi  in  corpore  relinqueretur,  tegri 
tudinem  faceret  Vel  melius  dicamus,conco(!}ionem  peccantis  humoris  non  conliffe/ 
re  in  dedudione  ad  benignum.fed  potiits  in  prseparanone  ad  expulflonem.Vnde  rora 
CO<Sa,ideft  praeparata.  r  T- 

Ktij  hivvay  itii  w(<«l,ideft,Et  moUere  lion  Cruda,  i  Illa  emm  mouerc  couenit  qug  nori 
funt  cruda .  non  funt  autem  cruda ,  concoCia,  8C  qUae  praeparata  funt  ftt  facile  exeant, 
hoccp  ad  potiorem  exprefsionem  additum  eft,  quod  COrtCoCta  medicari  oportet,  nem^ 
pe  &  cruda  non  folum  medicari  non  c6uenit,fcd  ipfa  etiam  aliquo  modo  ihotiere  tion 
debemus,6C  hoc  nOn  folum  per  medicatione, fed  SC  per  quamcuncg  aliam  motionem, 
ut  per  fudorem,per  balnea,per  ea  qu*  urinar.,  proritant, per  diuerfionem,uel  reiiulflO 
nem,ucl  per  quemcunc^  alium  motUmmnde  mediCari  fignificat,medicameto  purgaiv 
te  uti .  Monere  quemeuht^  materiae  motum  fighificat,qui  flat  dum  eft  cruda,  ideft  ad 
exetmdum  inepta,  uel  ad  miitadum  locUm.  Nec  tibi  uideatur  h^c  particula  fuprtflua, 
quoniam  idem  fint,concoCia  medicari,  K  mouere  non  cruda,nam  ad  potiorent  ^  aiti/ 
pliorem  expolitione  poflta  eflMediCari  enim  fignificat  medicamento  uti,ut  «iiitimUsJ 
Mouere  autem  de  qUocim(^  motu  intelligitur. 

Nota  tamen,crudum  d-obus  modis  intelligi  pofte ;  uno  modo  id  crudum  dicitur, 
quod  abeft  a  mediocritat: :  unde  humores  pituitofi,  crafsi,  glutinofi,  8C  tenues  biliofi 
crudi  dicuntur.Alio  modo  crudi  intelligiTtUr,idcft  ad  expulfione  non  prxparati.Galc 
nus  in  quarto  libro  Dc  fanitate  tueda,de  his  loqUes  qui  habefcrallbs  humores  ctu 

dos.medicados  non  elle  dicit,  imo  neC  quicquam  moucndffiihquit  em'm,DeieCho  ue 
ro  in  taIibus,tormina  K  rofiones  creat,am'mi4  deliquia, Cu  eo  quod  nec  notatu  quipe 
piam  dignum  ^ucit,quando  crudi  omnes  fucci,  pigri,  atrj  ad  motum  inepn',propter  _ 
crafsitudinem  fti^ditatemc^  iunt.  Quo  flt  ut  enam  omnes  anguftas  uias  Obftruaqper  • 
quas  id  quod  medicamentum  deijcitj  ferri  ad  aluum  dAeat :  ita^  nec  ipfi  eduCantUr, 

8C  alijs  fint  ii^edimeto.Id  quodfane  Hippoaates  illo  OrttcUlO  praccauet,quo  breuilll 
ttte  praeapit.ConcoCla  medicameto  tentanda  efle,non  crUda.Eadem  de  caiiia  nec  e»> 

«rcitare,ncc  omnino  mouere :  fed  nec  laUare  exp^'t  eo$,qui  in  primis  uenis,crudoru 
comam  h*ent  Siquidem  omnes  id  genUs  moms  fuccos  illos  in  tonmi  corpus  agunt. 

Polt  haec  Galenus  his  iubet  dari  medicamenta, qUae  attenuent, difleCent,8C  conficiant 
fuccorum  CTafsitudincm,id4  manifeftUm  CaJpre.nam  qui  excalefeA'  uehemMus 
fucci  funt, hi  in  omhem  corporis  partem  feruntUr.  Vt  hinc  ex  Galeno  fumi  pofiit  IVtU 
pos  attenuantes  Si  aperientes  dandos  efle  in  audis  humoribus  crafsis,8C  etiam  hos  fy 
k  i  tupds 


rupos  non  debere  tfTe  multum  calidos.Et  quamuis  h*c  omnia  in  uno  lafsitudinisge. 

nere  dicantuTjtamen  in  aegritudinibus  ipfis  magis  uera  lunc 

-  Aiiqius  uero  diibitabit,Et  fi  non  liceat  uti  medicamSto  dum  materia  eft  cruda, cur 

faltem  non  licet  mouere  f  Id  uidetur  abfurdum. 

Refpondemus.Imd  non  eft  abfurdum.Nam  ab  Hippocrate  ati^  Galeno  id  edo> 
cetur,  K  ratio  in  promptu  eft :  quia  id  potius  quod  bonum  €ft,remouetur,quam  pr  j/ 
uumttame  cocoqui  debet, ideft  fyrupis  praeparari  hic  tumor  crudus,ut  facilius  quum 

tempus  erit, exire  pofsit.  r  r  n  j 

■  M»  </I’  f  pt‘“cipt)s.  ]  Hoc  eft,non  modo  quae  praedieSa  funt 

agere  conuenit,fed  nei^  in  principijs  quicquam  monendum  eft;  in  quibus  multi  anti^t 
q^ores  mouere  nolebant, K  a^os  purgare, quibus  nunc  obftat  Hippoaafts. 

Sunt  qui  intelligant,  non  elle  moucnda  auda^demateriebus  pituitofls ,  crafsis,&. 
glutinofis .  Hoc  autem  quod  dicitur,Net5  in  principijs ;  pofitum  effe  pro  materia bi/ 
liofa  teniri,  quando  non  praeparata  fuerit .  At  ficuti  hos  non  improbo,  ita  nec  fum/, 
me  probo.  Cur  uero  h«c  agenda  fint ,  Philotheus  totam  caufam  referre  uidetur  in 
naturam,quam  imitari  debemus  .Inquit  enim,  o  ix-ipig  ocfaAs  tih  (fumii 

«ucorii^  «  41/01?  sv}li  iHu  liii  vKliu,mrti; 

0  iifjpd?,»^  ixy  vhltu  l-yfjii  o^sAa.s  j-o/f  Slj(/ 

a/iB  '6^1  KjtSoejwi^  Ksa  yjeAisro  yivvna  dSp  ^  ea-j*,  «arto?©- 

OTTt  H  vA»,  &s  rn  Tthasty  ^  nvk  «fjtiiit  'fS'  vcmitoilTmiJ .  ideft,  Medicus  enim  naturam^ 

imitari  del3et,K  ficuti  natura  primum  adeuacuatione  impetuofe  non  aggreditur,  nifi 
prius  materiam  concoxeritific  dC  medicus  non  incotflamifed  codam  materiS  euacua/; 
re  debet;  fi  enim  materia  cruda  eft,medicamento  non  obedit,&  difficilia  fiunt  fympto 
mata;ob  hoc  enim  in  principio  dixit, nam  tunc  in  morbonnn  principijs  materia  inco/-;  i 

da  ut  plurimum  eft.  •!<  } 

»V  (/« ideft, Modo  non  turgeat,8f  de  loco  ad  locmn  fine  ordine  8C  ratione  mo  [ 

ueatiff.]  Materiam  turgere,ftmiptum  eft  ab  animalibus  turgentibus,ad  humorcs;nami  1 
animalia  ftare  loco  non  polRint  quodamodo  titillantia  atqs  impulia,  concitataqj  a  paf/,  ! 
fione.  Habent  uero  animalia  pafsionem,  quando  funt  ad  coitum  c6citata,ut  in  primo.  | 

quarti  libri  aphorifmo,8C  in  decimo,9i  in  odauo  libro  De  compofitione  medicamen/  | 
torum  fecundum  loca,  Galenus  docct;inquit  enim.  Materiam  turgere,  translatum  eft- 
ab  ammalibtis  quK  ad  coitum  properant,  quum  naturali  cocupifeentia  moneantur  ad 
feminis  cxcrctionem-.  Ita  in  noftro  corpore  inuenitur  materia,  qu*  de  loco  ad  locin» 
quandoq;  mouetimSC  ftare  loconcfcit,adeo  ut  argrotantes  multum  infeftet.  Tunc  in 
principio  medicari  debemus,  ne  materia  haec  inconftans  membro  nobili  infiganir,  K 
perimat.  Apud  Galenum  uero  haec  materia  ita  commota,re  aliqua  indiget,tanquam 
manu  ad  cxpulfionis  uias  tralientc.Id/j  facile  fit,  quoniam  fuapte  natura  mobilis  eft  8C 
fluens.  Si  uero  in  locum  aliquem  infigeretur,&  ftatutum  membrum  fibi  eligeret,tur/ 
gida  non  eflet ;  nec  ante  codionem  euacuanda  erit, quia  motum  non  habet,  qui  ipfam 
ad  exeundum  adiuuet, ficuti  habet  illa  quae  turget.  Nomiulli  uero  putant  etiam  ma/ 
teriam  illam  turgere,  quae  2C  fi  abfqj  ordine  de  loco  ad  locum  non  monetur,  ialtem  ad 
uias  cxpulfionis  aptas  molietur, ut  facile  educi  pofsit.  A  quibus  non  multum  diflen/ 
tio ,  nam  materia  qu*  in  uia  eft,  SC  fi  ucre  turgida  non  fit,tamennon  eft  opus  codio/ 
nem  aliquam  cxpcdare,fed  medicamento  fecile  educitur.  Nec  obftat  quod  Galenus 
»n  odauo  D  e  compofitione  medicametorum  fecundum  Ipca,in  hiera  Themifonis  di/ 
xerit,  materiam  turgetem  cfte  quae  nondum  ullam  habeat  ad  imam  partem  inclinatio/ 
nem  firmam.  At  materia  quae  ad  uias  exitus  mouetur,ad  unam  partem  inclinationem 
habet .  Igitur  turgida  non  eft .  Nos  uero  dicimus, inas  exitus  in  hoc  Galeni  loco  non 
dici  partes  ftatutas,fed  funt  canales  per  quos  hsec  materia  exire  debet;  quam  nosideq 
turgidam  uocarnusmon  quia  ad  membrii  nobile  moneri  pofsit,fcd  quia  fibi  ipfi  opem 
S£  manum  porrigit, ut  fadle  expellatur.Ex  hoc  enim  translatum  eft  tierbum  id 
eft  Turgere, ab  animalibus  ad  coitum  concitatis,  di  quia  hinc  inde  mouentur,8C  quia 
femen  ad  uias  exitus  dirigitur ;  ut  pania  etiam  confridione  exire  pofsit .  Vnde  mate/ 
riam  turgidam  non  folum  facio  ob  motum  de  loco  ad  locum, in  quo  periculum  eft  ne. 

membrd 


membro  nobili  infigatur,  fed^etiam  ex  fecilitate  firi  exitus,  quia  ipramet  fibi  ipfi  opem 
fert. Vnde  duo  erunt  materierum  turgentium  modi ;  unus, qui  confiftit  in  motu  mate» 
rierum  ad  uias  exitustalter,  qui  in  materiae  motu  de  loco  ad  locum  .  In  primo,  uel  co/ 
fy  uel  cruda  materia ,  purgare  pofTumus  bC  debemus,Si  quicquid  fiat,null«m  immO 
net  periculum .  In  fecundo,  in  principio  purgare  cogimur,  ne  materia  ita  incerto  mo/ 
tu  agitata  membro  nobili  infigatur,  &  perimat .  D  e  primo  nullam  mentionem  facit 
pj,w,oa-ates,uel  Galenus,  utpote  de  eo  in  quo  qmc^id  feccris,aut  nullum,aut  mo/ 
dicum  impedimentum  feqiiitur.De  fecundo, ubic^  diifauerimt :  quoniam  ex  eo  mub 
ti  deiiderati  funt,qui  in  hoc  cafu  Hippoaatis  pracepta  non  obferuarimt :  8C  cft  ualde 
periculofus  hic  turgidae  materia  modus .  Bt  fi  tibi  haec  uideantur  ad  libitum  diifla, 
cOtdlabit  (latim,quum  materia  eft  in  ui|s,uel  ad  uias  mouetur,etiam  abfque  cotilibne 
euacuanda  die :  Sub  turgida  Hippocratis  dC  Galeni  materia  contineri  pofle:  nam  iu/ 
bent  coneoilia  medicada,nifi  materia  turgeat.  At  illa  qu*  funt  in  iiijs  in  prmeipio  non 
funt  concoeSartamen  funt  abfcp  codlione  euacuanda. 

Igitur  ad  turgentia  deduci  poflimt :  quae  fi  tibi  placeant, gratum  nobis  eritdih  mi/ 
nus,  liberum  unicuique  fit  fequi  quos  uelit,  QC  fibi  ipfi  alia  his  forfan  meliora  fingae. 
Sed  htee  etiam  uera  elle  non  diffidimus . 

ynum  tamen  nos  addemus :  Galenum  in  eo  libro  qui  inferibitur  De  didlionibus 
Hippocratis,  uerbum  igyxia,  hoc  modo  interpretari  isyti(m&«i,iuixidl<u,<rvyUiptif 
«■M.  ideft  Orgafafthac,immifcere,commifcere. 

T«  </S  7»?^«  «w*  ]  Antiquus  nofter  contextus  legit,  TOa?sjA«stt.  ideft,  PIu/ 

rima  uero  non  turgent.  Nam,  ut  Galenus  dicit,  raro  materia  mobilis  eft,fed  ut  pluri/ 
mum  eft  fixa,8C  in  eodem  loco  ad  cocftionem  u%  permanet .  Philotheus  putat  folum 
turgere  nmimixi-m  tsiTik  wk  i;yi .  ideft,Peracutos  morbos,  reliqui  uero 

non  turgent. 

Nos  uero  hic  ad  pleniorem  dodirinam ,  ne  filentio  prtetercamus  id  quod  nunc 
in  publicis  fcholis  multorum  animos  uexat,  quatftionem  illam  difeutere  inllituimus, 
qua:  inter  eos  qui  Auicennam  fecftantur ,  qui  Galenum  uerlant ,  quamuis  arbitre/ 
mur  Auicennam  in  hac  re  idem  cum  Galeno  fentire.  Eft  autem  quacftio  illa,  Nun/ 
quid  in  principio  ante  codhbnem  euacuare  expediat ,  uel  potius  coacOdlio  expetftan/ 
da  fit,  etiam  fi  materia  non  fit  furiofa'  bi  tin-gida:hic<5  duo  agemus .  Primd,fecundutn 
Hippocratem  bC  Galenum  hanc  rem  difeutiamus.  Deinde,fimplieiter  in  natura. 

Sed  prius  quam  ad  primum  accedamus, tota  quaeftionis  inla-iptio  exponenda  eft. 
Primo  uidere  oportet,  qiud  fit  concodiioihic  per  concodionem  intelligimus  materiae 
pr*parationem  ad  exitum, qua:  prsparatio  exigit  etiam  uias  paratas.  Nam  de  conco/ 
<!honc  quK  ^  tranfiuutatio  nutrimenti  in  naturam  nutriti ,  uel  ialtem  pr*paratio,hic 
fermo  non  fit.Euacuatio, quam  Graeci  uocant,efi:  commune  uocabulum  tam 
ad  uen«  Iedionem,quam  ad  medicationem, Sf  edudionem  per  urinam,per  fiidorem, 
per  fecefliim,  bC  per  quemcuncp  alium  locum .  Nimc  de  fedione  uena:  fermo  non  fit, 

Suoniam  apud  Galenum  conftat,  in  fedione  uena:, quando  fieri  expediqnqn  efte  cO/ 
tionem  expedandam;fed  de  purgatione  iblum  agitur,  qug  duplex  eft;altaa  eft, quam 
.  recentes  eradicatiuam  uocant;  altera,quam  minoratiuam  t  De  eradicatiua  nihil  agen/ 
dum  eft :  quia  nullus  adeo  uecors  inuenitur ,  qui  in  principio  cruda  exfftente  materia 
rradeatiue  purg^e  tentettfed  iblum  de  minoratiua  euacuatione  loquenuir. 

.  Addito  uerd,fi  materia  non  fit  turgida ;  quia  quum  turgida  cft,  euacuare  conue/ 
Uit, etiam  fi  audifsima  elIet.Vnde  hoc  quaeremu3,an  liceat  medico  in  morborum  ini/ 
^s,quum  materia  cruda  eft,minorare  matcriam,ut  natura  ftipra  refiduum  fortior  efte 
da,facilius  concoquere  pofsit.Hoc  fuppofito,quod  fixa  fit,Sf  non  turgida. 

At  rem  hanc  exquifitius  pertradabimus,fi  qiud  intelligere  oporteat  per  turgidam 
materiam  exponamus. 

Recentes  medici  multos  materiae  turgidte  modos  enumcrant.Primd,inqiriunt,ma/ 
fwiam  turgidam  dici  ob  multitudine,  etiam  fi  fixa  fit :  unde  fi  quis  multis  humoribus 
4bundet,ob  multitudinem  euacuandus  eft, quamuis  codi  non  finqne  uel  aliquod  uas 
<4ftumpatur,uelintrinfecauisfuffocecur. 

k  4.  Sed 


R  I  M  Z 


1 


Sed  hic  turgida:  materis:  modus  Hippocrati  atty  Galeno  aduerfatur.Nam  uhim. 
Galenus,  ut  in  oftauo  De  compofinone  medicamentorum  fecundum  loca,  hic8C  in 
quarto  libro,aphorifmo  primo  atc^  decimO,4udicat  materia  ifyw ,  ideft  turgere, qo» 
de  loco  ad  locS  mobilis  eft.  unde  &:  fi  fuerit  multa,8f  adhuc  plus  quam  dixennumo/ 
do  firma  fit,non  eft  turgida :  ne($  purganda, mfi  coiSa  fuerit :  imo  non  folum  mitcri, 
de  loco  ad  locu  mobilis  turgida  eft,  fed  exiginir  motus  prxceps  atcp  impettiofus,  non 
autem  panius  8C  mitis.  Vnde  Galenus  in  eo  libro  Qiios  oporreat  purgare  quo  tem 
pore,inquit.  Turgere  aute  humores  dicimtur,  qUum  motu  impetuofiore  excitad  j  cor 
poris  potibus  fub  morbi  iniria  ad  partes  deinde  decurrentes,  doloremqp  inferentes  ho 
minem  infeftant,murmurantes  &C  quietem  in  totum  auferentes :  materia  ergo  turgida 
impetu  habet:  quod  e^refsifsime  oftendit  uis  Graeca  uods  «> j-ow,  qua  impetuirfani 
qumdam  commotionem  fi^ficare  uidetur .  Materia  ergo  ob  multitudinem  turgida 
tflengp  poteft,nifi  motum  fimul  condtatum  nadla  fir,at(^  impetuofe  uagantem. 

Praeterea, fi  materia  multitudo  turgidam  materiam  facit,abfin:de  ab  Hippocrate  di< 
«ftum  eflet,K  a  CSaleno  in  Commentarijs  cofirfflatumiplurima  ttero  noh  turgent,imd 
plurima  turgerenqK  non  raro.  Tamen  loannes  Manardus  egregius  noftra  atate  uir, 
probat  materiam  quantitate  peccantem  efle  in  principio  euacuadam,eo'am  fi  noniur/ 
geat.Concedit  ergo  non  efle  turgidam  materiam  ex  multitudine, fed  efle  euacuadum. 
Quod  his  fere  argumentis  probat .  primo  fi  bonus  athletarum  habitus  euacuadus  eft, 
&^tim,&:  hoc  non  nifi  ex  abimdantia.Igitur  &C  malus  ag^otantium  habitus,  in  qui, 
hus  materia  fuperabundat,ftarim  eft  euacuandus. 

Praterea,fi  Socrates  ex  plenitudine  uitioforum  humorum  febrem  incurrat,  quum 
prius  euacuarione  indiguerit, eadem  etiam  quando  febrem  habet, indigebit ;  multo 
magis, quia  ex  febre  fpirandi  necefsitas  fit,8f  uires  opprimunnu. 

Praterea,eadem  ratione  qua  turgentem  humore  euacuare  cogimur,  materis:  abun 
dantiam  euacuare  incitamur:  nam  eadem  imminent  pericula  in  materis:  multitudine, 
qu%  in  dus  turgetitia  Jn  eius  autem  turgentia  (equitur  uirium  diflblutio(nifi  euacus, 
tio  fiatlcaliditatis  febrilis  augmentii,  periculum  ne  humores,qui  per  corpus  uagan 
eur,in  aliquod  principale  membrum  decumbant.  Eadem  pericula  (unt  in  materiae  co 
piatnam  &  uires  detjcit,6C  febrem  inteniam  facit,  ad  membra  principalia  decumbe' 
re  poteft  materia  multa. 

Addit, facilius  occurri  materiae  turgidsc,quam  mtiltse:  turgida  emm  reprimi  poteft; 
Sed  multa, nullam  habet  uiam, praeter  euacuationem  qua  corrigi  pofsit,  • 

Demcp,fi  humores  qui  de  loco  ad  locum  ffloaentnr,euacuarl  debent.  Igitur  SC  qui 
maxime  audW  aliqua  ex  parte  cuacuadi  funt,quum  abfcp  motu  omnia  fere  loca  etiam 
nobiliftima  complet. 

Haec  funt  loannis  Manardi  argumenta ,  quibus  probat  iri  multitudine  humorum 
abfque  aliqua  codlione  in  principifs  euacuandum  efle. 

Nos  Uero  ab  ea  fententia  quam  pra:diximus,nec  iota  unum  per  hsec  argumenta  di 
'  ■  mouemin-.  Putamus  enim  apud  Hippocratem  dC  Galenum  nOrt  eflTe  in  principijs  eua 

cuanduffl,ideft  quum  materia  cruda  eft,etiam  fi  plurima  fuerit .  Si  totum  corpus  pld 
thoriam  patiatur,  fedWo  uena:  fieri  debet .  Si  uero  humor  aliquis  abundet,  8C  fixus  fit, 
euacuare  non  oportet,mfl  concodus  fuerit.  Nec  illud  ualet,quod  per  athletarum  ex' 
emplum  poniturtnam  in  farns  quocuncp  tempore  euacuare  licet,nri  ipfis  em'm  materia 
parata  eft.fed  in  segris  imparata:  8i  ideo  non  eft  sequa  ratio  iri  athletis  fam's  attp  reple' 
tis.Si  in  a:gris,in  quibus  omnia  funt  obftrufa,  8C  materia  ad  exeundum  itlepta. 

Ex  his  ftatim  argumentum  illud  de  Soaate  aufertur,  qui  quum  fanus  efl^  indiget 
euacuarione, cum  febre  corrumpitur,  tanto  magis  euacuarione  indiget.  Sed  seque 
ri  non  poteft  quum  febrem  habet,ficuti  quum  febre' erat. 

Nec  eadem  funt  diferimina  in  mUlta  materia,  in  turgente, ratione  eUacUationis,' 
Nam  materiam  turgentem  fecile  euacUare  potes  ante  codhonem  per  leue  medica/ 
mentum,quod  naturam  nOH  pemirbabit.  Hoc  autem  in  multa  materia  K  inconcot?» 
fieri  non  poteft:  mouebis  ertim  eodem  mcdicamento,fed  non  educes .  Propterea  SC  (J 
quoad  efe  corporis  eadem  tiideant  efle  periculaitamen  quo  ad  euacuatione  funt  j — 


funtlga 

jeplw 


APHORISMVS  XXii  iif 

multa  materia, quam  in  tm-gida .  Concedimus  praetetea.nullam  effe  uiam 
^rimedi  multam  materiam,  precter  euacuationem,fi  fieri  debet,  quando  omma  iimt 

6C-parata,non  ita  temere  in  principijs,  in  quibus  rna^s  laedimus, quam  iuuemus- 
Et  QUod  didt  de  humoribus  omma  loca  occupantibus,li  plethoria  lit,uenae  fedlio  fta': 
tim  fieri  ^ebet .  Si  uero  unus  uel  duo,uel  tres  humores  ftierint,  prius  praeparatio  fleri 
debet.  Ex  his  ergo  colligere  potes,in  humorum  abundantia  non  elle  turgidam  mate/ 
ttain,ut  primi  illi  putarunt ,  in  eadem  abSdantia  quando  materia  penitus  cruda  eft, 

non  elTe  euacuandum,  ut  Manardus  putat. 

Alter  eft  turgidae  materiae  modus  ratione  uenenofitatis  materiae, etiam  fi  in  meni/  /> 
bro  ahquo  &a  ftt .  Sed  nos  8C  hunc  modum  ab  Hippocratis  K  Galeni  dogmate  alie/ 
Bumiudicamus,qui  in  materia  quantumcuncp  uenenofamedicanietum  exhibendum 
non  itidicarimt,  nili  materia  turgeat,  ideft  de  loco  ad  locum  irrequieto  motu  concite/ 
(iir,K  fibi  ipfi  ad  exitum  opem  fe-at. 

Sed  celeberrimus  irir  loannes  Manardus  prima  epiftola  libri  decimiterrij  totis  uirl 
bus  cotenditjUt  probet, uenenofam  materia  turgidam  eflre,8C  abfqj  praeparatione  eua/ 
cuandam.Docet  enim  primo  materiam  turgidam  efle  ob  mordacem  caliditatem,quae 
quodammodo  unam  partem  exurit,  ex  quo  ad  aliam  tranfmittitur.  Idem<5  in  illa  altc/ 
ra  parte  fit, Igitur  ratione  qualitatis  turgida.  Praeterea  in  peftilenti  morbo  in  princtpqs 
purgare  couemt,  ut  teftis  eft  Galenus  in  quinto  Methodi  medendi  libro, ubi  edocuit, 
inillaimmam'  p^ilentia,illis  qui  incolumes  euafere, multis  per  uomitu,  omnibus  per 
uefttrem  corpus  antea  fuifle  dC  purgatum  8C  exiccat5,Igitur  in  peftilenti  morbo,abftf 
ulla  praeparatione  in  principijs  purgare  conueiut, 

•  Nos  autem  (huius  uiri  pace  accepta)  dicimus  calidam  quidem  qualitatem  caufam 
elle  cur  turgeat  materia, tamen  hoc  efle  calidum,non  eft  immediata  caufa  cur  euacua/ 
ri  debeat, fed  potius  mediata.  Immediata  uero  eft,  quia  loco  ftare  nefeit,8t  concitata  fe 
ipfum  ad  exitum  praeparat.  Quod  autem  ex  Galeno  adducit  in  illa  faeuifsima  peftilen/ 
tia,ad  rem  liihil  facit .  In  eo  enim  loco  Galenus  de  alperac  arteriae  ulceribus  agit,Sf  de 
his  qui  peifilenti  morbo  affedi ,  ephelcida,  ideft  ulceris  auftulas  ex  tufsi  expuebant, 

^  illo  em')ji  loco  Galenus  de  ipontina  purgatione  loqttiturmam  peftilenti  tepore  mul 
ti  incidunt  alt^rofluuium,ut  fere  uideatur  alui  profluuium  peftilentij  peculiare,lmd 
iiqiri  incidunnurditates, deinde  alui  profluuium,iterum  furditates,poftea  ad  alui  pro 
fluuium  redeunt,  ut  multi  fecere  in  illa  millefimi  quingentelimi  uigefimiodlaui,faeU(l/ 
fima  peftilentia  a  Manardo  citata ,  8C  nos  in  principio  midtos  ita  Mfetftos  curauimtis: 
in  proceflu  uero  in  Galliam  cum  illuftrifsimo  principe  noftro  Hercule  duce  Ferrarise 
quarto,profe(fb'  fumus.  Vnde  Qalenus  de  Ipontina  euacuatione  intelligit,SC  non  de  il/ 
la  quar  per  medicamentum  fit.  At  fi  dixerit,Ex  fpontina  euacuatione  modum  curandi  . 
firmi, nos  hoc  imus  infidas :  addimus(p,nos  uidifle  in  illamillefimi  quingentelimi  ui/ 
gefimiodaui  peftilentia ,  omnes  fere  deflderatos  eflTe  qui  medicamentis  funt  pirrMtit 
imo  medicamenta  alui  profluuium  letale  in  peftilenti  tempore  inducere  poflent.Pro/ 
pterea  in  peftilentia  mdmus  non  efle  purgadum  aegrum, m'fi  materia  turgeat,quan 
do  CTuda  ellln  hoc  uero  cafu  plurima  turget,  A 

Voemt  5C  recentes  materiam  turgidam  ratione  lod :  unde  fi  in  corde  uel  cerebro 
materia  infixa  fit,  illam  turgidam  uocant,8f  ftatim  euacuandam  itibent.  Quod  nobis 
Oeite  ab  Hippocratis  8t  Galeni  decretis  dienfi  uidetur,qui  turgidam  uolunt  eflb  ma/ 
teriam  illam, quae  incerto  inftabilicp  motu  coiicitata  eft :  tamen  pericidofa  dici  pollet} 
uerum  euacuanda  non  eft,fi  in  hoc  membro  fit  fixa  K  cruda,fed  prius  praeparanda,ne 
ex  motu  per  quem  nihil  nocui  exit,pereat  homo.  Adde, quod  nec  leuifsimum  merfica 
mentum,  nec  aloen  ipfam  uoluit  exhibendam  Galenus  in  otftauo  De  copofitione  me 
dicamentorum  fecundum  loca,  in  hiera  Themi(bnis,in  inflammatione  ftomachi  ante 
wiSionem .  Qiiin  dC  in  tertio  Methodi  libro,  in  cina  inflammatioras  iecoris  ante  co/ 
raonem ,  prohibet  ne  aloe  exhibeatur,  uel  quicquam  quod  urinam  ciere  pofsit :  pro/ 
perea  materia  in  membro  nobili  fixa  euacuari  non  debet,nifi  poftea  quam  prarparata 
werit ;  tamen  fi  alia  materia  per  corpus  uagaretur  incorta,  ne  in  idem  membrum  inA- 
8»tur,8C  inflammatione  augeat, ftatim  purganda  eft.  Sed  hoc  ideo  fit, quia  turgida  eft, 

■  Simpliciter 


libri  PRIMI 

Simpliciter  ergo  audam  materiam  qute  infixa  eft,uel  integre,uel  pro  parte  eiiacuj 
^  ”Td  ^loMiies  Manardus  multis  modis  in  prindpijs  euacuadam  ede  probat, 

modos  hic  breiubus  in  ordinem  diiponemtis. 

Primo  fuppomt  Hippocratem  de  medicamentis  fiio  tempore  cogatis  mentionaa 
facere,  qux  K  calidifsima  erant, &  corpus  magnopere  agitantia :  bC  ideo  illa  prohibet 
in  morboru  imtijs  exhibenda.Nos  uero  &:  frigida  Si  temperata  habemus  medicamen 
ta,qu:c  ab  antiquioribus  illis  ignorabanturiqualia  JEgyptia  filiqua,tamarindi, manna, 
mwobalam',8i  alia  huius  generis  facilia,quaE  quocun^  morbi  tempore  praebere  nihil 
impedit .  Imd  experientia  docet,fi  exhibeantur,  conferreiSi  ipfe  per  quadragintaodlo 
annos  in  principio  iEgyptiam  filiquam,  cafsiam  uocatam,  cum  tertia  parte  Diaph^ 
conis  medicamenti, magno  femper  agrorum  commodo  praebuit. 

Praterea  Hippoaates  in  fecudo  Aphorifmorum  libro,aphorifmo  irigefimonono,’ 
dicitiQuum  morbi  incohanqfi  qm'd  uidetur  monendum, moue.  Galenus  uero  in  hu» 
ius  loci  Commentarrjs  docet.  Interdum  in  morborum  falubrium  inirijs  purgationem 
efle  feciendam ,  ut  minorem  iam  faifram  materiam  natura  facilius  concogtiere  ualear. 
Quod  autem  Galenus  interdum  faciendum  dicit,  noftro  hoc  auo  crebro,SC  quotidie 
ob  ganeam,ob  ingluuiem  facere  expedicnam  antiqui  qiioridiaius  exercirijSjfriAonfr 
btis, balneis, ciborum  fuperflua  difeutiebant  atq;  re(bluebat.Si  ergo  antiquo  illo  fecu/ 
Io,  in  quo  fobrie  uiuebant ,  quandocp  in  morborum  initijs  Hippocrates  pingandum 
iufsit,in  noftro  hoc,  ad  ganeam  Si  compotationes  prono,  aeberrime  in  initio  purga/ 
re  expediet. 

Adde,Hippoaatem  in  laterali  morbo, in  quo  materia  de  loco  ad  locum  non  uaga/ 
tur,in  quarto  De  ratione  uieSus  in  morbis  acutis,medicamentum  pr*buifle;8i  Gale/ 
nus  in  Commentari}s,modo  prima  die, modo  fecunda,  modo  tertia, modo  quarta, mo 
do  quinta,medicamentum  exhibuifle  fatetur. 

Quarto,  Galenus  in  Methodo  medendi,in  principio  ad  animi  ufip  defedlum  fan/ 
guinem  mitticquod  in  doloribus  etiam  in  iequentibus  aphorilmis  fadt. 

Quinto,  Galenus  in  quarto  De  fanitate  tnenda,hac  regula  ufus  cft.  Quoties  tienae 
/c__ftdioneegens,eam  detrccfraquicariam  ei  fubqciedam  copiofiorem  purgatibne.Quod 
quum  ita  in  principio,ficuti  materia  iam  coSla  pofsit  contingere;  fequitur,in  hoc  cafu 
retfie  in  principio  fieri  pofle  purgationem. 

Sexto,idem  Galenus  primo  libro  De  compofitione  medicamentorum  fecundum 
loca,nulla  praecedente  codfione  aut  praeparatione, utrancp  bilem  purght  in  alopecia.8i 
paulo  deinde, idem  facit  in  manantibus  capitis  ulceribus,quas  Grfci  uocanC 
8£  in  libro  fecudo, Idem  facit  In  coitis  doIoreiSi  libro  decimotertio  Methodi  meden/ 
di  feriptura  reliquit, Multos  uidifle,quibus  inflammatio  in  oculis  coeperat,lbIa  per  iiv 
feriorem  uentrem  purgatione  una  Ae  fuille  curatos. 

Septimo,  Hippocrates  in  Epidemijs,In  uulneribus  SC  fradliirls  plerunip  purgatio/ 
ne  uritur  abi^  ulla  concoflionis  mentione.  Imd  nunquam  inuenies  Galenum  in  alijs 
a  febre  morbis  codlionem  expeiffantem . 

Ocftauo,  tenues  humores  uel  imbibiti  fint  in  uafculorum  parietibus, Uel  in  ipfis  ua/ 
fculis  fint,nimquam  ab  Hippoaate  uel  Galeno  pracparatin,  quum  fuapte  natura  flui/ 
di  fintiunde  tenues  humores  in  tunicis  uetrirtili  receptos,feprimo  Methodi  libro,ab(/ 
que  cocftione  per  picram  purgare  docet,  aut  per  aquam  mulfam,  in  qtia  fit  decotSum 
abfinthium :  tenacem  uero  pituitam  uentriculo  annexam  incidi  iubet  ante  ptirgatio/ 
nem.Qiium  iginn-  humores  erunt  tenues, in  principio  purgari  poteriuit,  quoniam  ni/ 
hil  aliud  exigitur,  ut  Galenus  in  illo  aphorifmo  docet ,  Corpora  ubi  quifpiam  purga/ 
re  uoluerit, oportet  fluida  faceretSd  in  Commentatione  aphorifml  irigefimi  quarti,pri/ 
mi  libri. 

H  JE  c  funt  acerrima  doSIifsimi  uiri  tela ,  quae  apud  Galenum  bC  Hippocratem, 
ib  prindpijs  purgandum  efle  fuadent,  quando  materia  auda  fit,  etiam  fi  non  turgeat. 
Quibus  Auerrois  fententiam  addere  cogitauimus,qui  fcprimo  fui  libri  inferipri  Coi/ 
iigct,hoc  argumentum  facit;  Sicuti  in  prindpio  ab%  ulla  coiSIone  mitti' 

mO» 


APHORISMVS  XXll  iff 

mus  ebdeift  modo  niedicamcntiim  dare  conuenit .  Si  dic^  per  mcdicafflentum  tam 
malum  euacuari .  Idem  contingit  in  uense  feAone ;  undefiuenaj  fecfbd/ 
nem  facffc  potes,  K  medicamentum  dare  nihil  prohibebit ,  praefertim  quum  ex 

Asione  fanguims,ficuti  ex  medicamento  commonentur  humores .  At  fi  dixeris, me> 
dicamentum  iiq3ercalefacere,quod  fedho  uens  non  &cit,  Auerroes  ad  frigidum  medi,> 
camentum  confugietEt  fi  addideris.  In  exhibitione  medicamen  timorem  incidere, ne 
oioueat  8C  non  educat, ne  in  hoc  uiro  dbftrucaio  magna  fit :  Auerroes  uinim  quen/ 
dani  accipiet,quem  optime  nofcat,6C  quem  nullam  obftriKSionem  habere  fcian 

Sunt  equidem  haec  ar^imenta  dodlo  uiro  digna,fed  talia,  ut  nos  a  noftra  iam  dida  . 
fentenria  nec  pauxillum  dimouercpofsint.  Dicamus  igitut  apud  Hippocrate  S£Ga  ' 
lenum,in  prindpiis,ideft  quando  cruda  eft  matcria,nunqua  purgandum  e(le,uel  etiairt  ‘ 

ea  pur»tione,qug  folam  materiae  peccantis  portionem  educit,  quam  recentes  minora 
tiuamuocant.  Quod  ubii^  locorum,ubi  de  hac  re  mentio  contingit,  ab  Hippocrate  X 
Galeno  edocetur.Reliquum  uero  eft,Manardi  rationes  (oluere, Prima  igitur  Manardi 
ratio  in  idem  incidit, ^od  ab  alijs  recentibus  uerum  putatur,  fcflicet  in  principijs  non 
efle  euacuandum  forti  medicamento,fed  debili.  At  nos  fimpliciter  dicimus,  Si  medica/ 
mentum  materig  crudae  portionem  euacuet,uel  fit  apnim  euaaiare,ob  id  non  efle  dan 
dum,quoniam  tam  bonum,qiram  malum  educet,  Imo  Galenus,in  inflammatione  uen 
triculi  hieram  exhibeii  prohibet,quac  tamen  debile  medicametum  efi:;unde  fi  leue  me/j 
dicamentum  ob  hanc  intentionem  propinabis ,  ut  materia:  partem  educas,  qu®  cnida 
efl:,aberras,8i:  ab  antiquormn  reguhs  demas.  At  fi  ob  alia  intetionem  prabere  tentes, 
ut  commimes  feces  educas,  8£  illa  qu®  in  uentriculi  cam'tate,Si  inteftims  continenmrJ 
■  Aegyptiam  flliguam  exhibere  nihil  impedit.  Etfl  Manardus  per  tantum  temporis  fpa/ 
tiumin  principijs  quum  materia  elTet  cruda,  Aegyptiam  filiquam  X  medicametum  dei 
'  datflylis  nuncupatum  propinauerit,  X  femper  prodefTe  perceperit .  Scire  oportet  non 
prodefle,quia  crudam  materiam  euacuet :  fed  quomam  X  comunes  feces  K  materias 
aliquas  in  mefenterei  uenis  contentas  educit ,  ^  qmi  aliqua  praeparata  materia  in  cor/ 1 
pore  inuem'tur,quam  medicamentum  edudt. 

Ad  fecundam,magna  rccentiorum  pugna  eft  in  expofitione  Inuus  aphorffini,ut  fiio 
loco  oftendemus.Nimc  uero  nos  dicimus.  Si  qirid  indetur  mouendum  tiel  per  oen*  fe 
<iiionem,uel  per  medicametum, uel  quocuncg  alio  modotper  tten®  qrndem  fediohefflj 
fi  abundet  fanguis:per  medicamenta  uero, fi  materia  turgeat, uel  fit  fatfta  codtiotut  con 
tingere  poteft  in  trium  dierum  fpatio,nam  X  principium  trium  dierum  fpatium  flgnifi 
cat,ut  Galenus  in  libro  De  crifibus  docet.  An  uero  nunc  in  ganeam  procliuiores  fint, 
quam  Galeni  tempore  fuerint,ambigimus.  Nam  totus  Seneca, qui  ante  Galenum  feri 
pfiqobiurgationibus  in  ganeam  X  gul®  fcitamenta  fcatet :  fed  efto,flt  noftra  hic  ®tas 
in  ingluuiem  magis  prona:obftru(ftiombus  etiam  abundabitjK  crafsioribus  glutinofia 
ribus<5  materiebiiSjUt  noftra  corpora  ad  medicamenta  ineptiora  fint,niC  pr®parentiiri 
Id  uero  quod  a  Galeno  in  commentarijs  uigefiminoni  aphorifmi  fecundi  fibri  citaturj 
quod  in  principns  normunquam  fit  eiiacuandum,  id  intelligere  oportet,  quando  ratio/ 
nabiliter  fieri  deoetmam  tuc  minor  faifta  materia  natura  illS  facilius  c8coquere  pbtefti 
Ad  tertiam,  de  laterali  morbo  medicamentum  exhibet,  non  ut  materiam  euacuet  in  , 
inflammatione  contentam:fed  ut  eam  qu®  ad  loctim  Iseium  difeurrere  potlct,8t  inflatu 
«lationem  augere  abducat,  qu®  ad  exitum  pr®parata  eft,uel  prsparatu  fuppomt:im(5 
hoc  fepe  contingit, quod  materia  alia  coifta  eft,qu®  ih  toto  corpore  continet.llla  uero» 
qu®  inflammationem  fecit,  cruda  eftjdt:  in  toto  corpore  coeSionis  figna  apparebunt,in 
uiflammatione  mimme :  imo  fi  reliqui  totius  corporis  humores  crudi  fint ,  quod  fade 
per  urinam  oftenditur,euaaiare  non  Oportet,  X  Hippocrates  ati^  Galenus  in  hoc  ca/ 
ninoneuacuarent. 

Ad  quartam, de  uen®  feiSione  in  hac  difficultate  non  agimus, quoniS  mdltiscft  qUi 
infidas  eat, illam  ante  cocftionem  in  principijs  fieri  debere. 

Ad  quintam ,  Galenus  in  hoc  citato  loco  de  faras  intelligit ,  quos  praferuare  do/ 
cet:  in  his  uero  nulla  cocftio  expediatur.  In  libro  emm  De  curandi  ratione, per 

medeq 


quando  uenafecaiida fit, quando  medicamentum  exhibendum,  quando  alitcreua/ 

cuandum  fit,edocet :  ha:c<j  in  fanis  abfque  aliqua  praeparatione  facit,  quam  femper  in 
aegris  expediat.  Nec  proportio  ualeqhKCjpoflmt  contingere  in  morborum  initijs,tt, 
go  in  prirtdpijs  redle  fieri  poifet :  nam  &  fi  quis  in  morborum  prindpijs.nenaE 
nem  defredleqpiffgSdu^ non eft:quia materia  ex m  medicameti  adexitum  eft inepta, 

Adfextam,  purgat  Galenus  utran$  bi}em,quK  in  toto  corporeelfipracpatatamin 
albpeciatnon  tamen  illam  quae  a(Su  alopedam  facit-Idem  euemt  in  emanantibus  capi 
/*  tis  ulceribus.Sd  in  capitis  doiore.Oailorum  uero  inflammatio  ob  medicamentum  ea/ 
dem  die  ianatur,  quia  totius  corporis  materia  quae  in  oculum  progredi  poileqenacna/ 
tur,  Illa  uero  qu«  inflammationem  facit,  nulla  amplius  flibminiftrantejfadle  3.tq  bre/ 
ui  abfUfflitur. 

Ad  feptimam,  In  uulneribus  Kfi-adluris,omnes  corporis  bumores  praeparati  fimt; 
nam  in  principtjs  febre  carere  foIenr,8C  eos  euacuamus,qui  ad  locum  nondum  penie/ 
nere, aut  firadlum,  aut  uulnere  afFedlum:  idem<^  in  alijs  a  febre  morbis  contingere  non 
diffidimus. 

■'~Ad  odiauam ,  T enues  humores, fi  uix  paratae  fuerint  in  prindpqs  educendi  limi^ 
quia  nulla  alia  codhone  indigent .  Vnde  SC  Galenus  in  libro.  Quos  oporteat  purgare: 
ferofos  humores  a  principio  purgare  fuadet,  nulla  codlione  expedkta .  In  crafsis  uero 
expedkndam  iubet  Intellige  autem  pr^parationem  uiarum  pracefsifle .  Noti  defimt 
tamen  qui  dixerint,  in  principio  tertianae  febris  eo  purgandum  efle,qm'a  matdia  tur/  - 
getmam  de  loco  ad  locum  mouetur.  At  nos  dicimus,  in  tertiana  febre  moueri  qnidan 
materiam  in  principio,partim  ad  uentricultim,  parrim  ad  uenas,  partim  ad  miifculos, 
Sed  ex  hoc  nirgei  e  non  dicitm  , quoniam  ordinate  mouetur:  turgida  uero  materia  d* 
loco  ad  locum  impetuofe  rapitur, K  modo  huc,modo  illuc  uage  dtfcurrif, 

.  Ad  Auerrois  argumentum  dicimus,  non  effe  aequalia  uenae  fedlionem,K  medica/ 
menti  propinationemtnam  in  medicamenti  exhibitione  multum  uereri  oportet, quod 
in  ue^  fedhonenon  conueriit;non  enim  fimilia  fimt;  nam  medicameta  praefertimilla 
quae  a  uem's  totius  corporis  educimt,  redle  educere  non  pollent,  nifi  qtndpiam  uene/ 
noli  partlciparentjOb  quod  &  uis  imbecillior  redditur,8C  natura  ipla  afficitur,  quae  in 
.ledlione  uenae  non  contingunt.  Praeterea  medicamentum,  totum  corpus  calefadt,  8£ 

I  mire  febrem  exauget, quod  a  uenae  feiffione  fieri  non  poteft .  Si  dicas, te  medicamenti 
/caliditatem  moderaturum, hoc  uanum  eftrquia  fi  frigidum  addideris,  opus  erit, te  me/ 

’  dicamentum  calidum  augere ,  fi  humores  ducere  habeat ,  quos  caliditate  fua  educit 
1  Adde,  alium  elTe  humorum  motum  in  uenae  fe<ffi'one,&:  longe  diuerfum, alium  in  me/ 
dicameto:  nam  in  ueax  ledlione  eft  fangirims  motus  afluetus,qtri  peruenas  continuo 
j  difcurrit,K  hoc  fiiapte  natura  facit;quum  uero  exit, etiam  difciirrit-Medicamentu  ue/ 

,  ro, motum  praeter  naturam  8C  infuetum  in  humoribus  facit:  nam  uiolentia  quadaih  k 
}  ui  praeter  naturam  humores  extra  uenas  dudt,  unum  ab  alio  fegregat,quos  natura 
fimul  mifcuerat :  itacg  humorum  codio  in  uerns  impeditur .  Vides  ergo  medicamenti 
difieretiam,Sf  uenae  fedionistpropterea  in  morborum  principio  fanguinis  mifsio  fieri 
debet, &  noH  per  medicamentum  euacuatio,nifi  poftea  quam  materia  co^  foerit 
Nunc  igitur  in  hac  materia  receptui  canamus, dicentes  duplex  efle  medicamento/ 
tum  genustaliqua  aluum  lenientia, aliqua  per  eledionem  educetia,quac  a  Graecis  wr/ 
SafTinsc,  ideft  purgatoria  Uocantiff .  Prima  illa  medicamenta  quae  aluum  lemimt,  8i 
emolliunt, &  quae  illam  lubricam  faciut,  in  ptincipiti  abfip  ulla  codione  dari  poilimC 
nam  id  foltim  educunt, quod  in  urjs  inueniunna:  non  materiam  peccantem  quac  cru/ 
da  eft.  At  medicamenta  purgatoria  dari  non  debent,fi  materia  cruda  fuerit.*ne*  adin/ 
tegram  pin:gationem,ne(p  ad  particularem  faciendam :  fed  expedanda  concodfd,nilt 
materia  turgeat, K  nifi  fit  in  injs  exitus.Sedio  autem  uenj  8C  fanguinis  mifsio  inprin. 
■cipijs  potifsimum  fieri  debent. 


APHORISMVS  XXII  m 

GALENVS 

ONSVEVIT  Hippoaates  dicere  Medicari,  pro  Vti  niedicameto  purgante. 

Verbum  autem  T urgere,  translatum  eft  ab  animalibus  ad  humores.nam  flcuti 
il^^e  loco  non  poHunt  quodammodo  titillantia  atcf  impulfa  cocitataij  a  pafsidne; 
fic  dC  humores  plerunc^  in  motu  uehemetiore  atcp  transfluxu,ab  ima  parte  ad  aliam, 
in  morbi  prindpio,  hominem  infeilant  mouentes,  faftidientes, titillantes, &  quiefeere 
non  permittentes,  quum  K  ipfi  pariter  moueantur  8C  transfluant,  8C  tanto  motu  de  Io;' 
co  ad  locum,xgru  moleftent  Tales  itai^  humores  euaciiare  conuenit,hoc  eil  ^iu'  agi 
tantur,  K  de  loco  ad  locum  mouentur,  ac  transfluimt;  eos  uero  qui  funt  in  aliqua  cori” 
potis  parte  firmati,ne(^  aUo  auxilio  mouere  oportet,neque  medicari  ante  codionem. 
Tunc  emm  K  naturam  ipfam  habemus  euacuationi  adminiculante,  uidetur  fiquidem 
K  ipfa  poft  coc!liones,humores  difcemere,8i  fuperflintates  expellere, quo  ih  tempori 
fiunt  iudicationes.  Sed  quu  perfede  ipfa  mouetur,medicamento  opus  non  eft;fi  uero 
mediocrius  atij  imbecillius  agat,id  quod  deficit  oportet  fupplere,ut  ex  utroque  hoxq 
humoris  fiat  euacuatio,natura  quide  expellente,medicamento  uero  attrahente.  Often 
fum  enim  eft  a  nobis  in  commetarijs  De  potentijs  naturalibus,  naturam  uniufciriufip 
particute  quatuor  uti  potentijs, aC  attraifbua  proprij  alirnenti,8£  eiufdem  retentiua,8f 
prjEterea  conco(fliua,&  quarta  alienorum  expulfiua.  Singula  uero  medicamenta  pro/ 
prium  flbi  attrahat  humorem.  Berie  aute  fermoni  addidit.  Plurima  uero  non  tmgent; 
Si  difeere  oportet  hoc  ab  experientia, qudd-uidelicet  humoru  transfluxus  ab  'uria  par/ 
te  ad  aflarn  raro  contingunt,fed  frequentius  quiete  habent,  2C  in  una  aliqua  parte  cpn 
fiftimt,in  qua  etiam  concoquuntiu  toto  morbi  tempore  ufej  ad  eius  folutionem-Scv 
re  autem  oportet,  quod  in  quibufdam  exemplaribus  hic  aphoriimus  feriptus  non  cll, 
in  libro  autem  De  humoribus  pafsim  feriptus  inuemtur. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  uerbum  (fey/iesdbap,  ideft  Medicari,  expom't;quod  dicit  apud 
Hippoaatem  aedpi  pro  eo  quod  eft,  Vti  medicamento  purgante. 

SECVNDO  docet,uerbum  ifyew ,  ideft  Turgere,  per  translationem  dieftumefle 
ab  animalibus  turgentibus  ad  liumorestham  ficuti  ammalia  ad  coitum  concitata,ftare 
loco  non  poffiintifed  modo  huc,modo  illite  uagantuna  pafsione  quae  tentigo  eft,agi/ 
tata-Eodem  modo  in  noftro  corpore  humores, quandocp  in  morborum  prindpijs  ue/ 
hementer  moti  aegrum  ipfttm  infeftant,6f  faftidio  afficiunt. 

Qiiod  legitur,T ranslatum  eft  ab  animalibus  ad  humores :  Gr^ce  legitur.  Ab  ani/ 
malibus  turgentibus  ad  humores.nam  Graece  didt,  4*  ifydrmafi 

Qltod  etiam  legitur,  Stare  loco  non  poflimt.  Graece  eft,  tv  Auxtuci,  quie/ 

fcere.nonpolfunt. 

Et  quod  leffltiu-,Titillantia:Grsce  eft,  -^aXi^oiiSuix. 

Et  illud.  Cibum  faftidientestin  Graeco  codice  non  habetur. 

Quod  etiam  legitur,  Quum  8C  ipfi  pariter  moueantur .  lege.  Sed  ipfi :  nam  Graece 
labetur,  mvi. 

TERTIO  Galenus  docet,humores  turgentes,3f  qui  de  loco  ad  locum  uaganturj- 
elIe  euacuandos,etia  fi  crudi  fint.  Sed  in  aliqua  corporis  parte  firmatos, euacuare  non 
debemus,ne(J  alio  auxilio  mouere  ante  co<ftionem.In  his  uero  qui  concitati  funt,eua 
cuare  licetiquia  tunc  naturam  ipfam  habemus  euacuationi  adminiculanteinam  &C  ea/ 
dem  natura  poft  codione  humores  difcemere,8C  fuperfiuitates  expellere  uidetur, quo 
tmpore  iudicationes  fieri  ibient  In  noftro  antiquo  contextti.hoc  uerbum  ludica/ 
tiones,dupliciter  legiturtuno  modo,  <k  Leiasi,  quam  ledionem  6c  contextus  Aldinus 
habet ;  alio  modo,  ixxefoor. 

Q_v  A  R  T  o  docet,quum  natura  perfede  mouet,Sf  humores  euacuat,tunc  medi/ 
cammto  non  egemusiat  fi  imbecillius  agat,8C  inepte  euacuat,opus  eft  ei  quod  defiat 
medicum  fupplere,ut  partim  ex  natura,partim  ex  medicamento  perfeda  fiat  euacua/ 
tio,natura  fiquidem  expellente, K  medicamento  atuahente.  In  omni  enim  noftri  cor/ 
Poris  particula  funt  quatuor  uirtutes,ut  in  libro  De  potentijs  naturalibus  oftefum  eft: 
his^  natura,ideft  iiis  intniifeca,ueluti  inftrumentis  utitm;atttadiua  proprij  ahmenti, 
l  retentiua 


LIBRI  PRIMI 

retentiiia,ftittrtaua,&r  fiiperfiiritatum  expidfiu^ddendum  pmerea  eft:0inneme4 
camentum  proprium  humorem  fibi  attrahere. Quod  fieri  diat  Galenus  Si  quadam 
ftanaalifimilitudine.  ,x,. 

^lod  l^itur.Id  quod  deficit, oportet  fupplere.addi  debet  Medicantesmam  Gr*» 

lesto,  *  X«  TT&aSLvM  t}:y>tiitxiSVenai. 

oy  I N  T  o  Galenus  docet  conuenienter  additum  efle, plurima uero  non  turgem 
quoniam  humorum  de  parte  ad  partem  transfluxus  raro  contingunt ,  fed  fi-equm^ 
qirietem  habent,  8C  in  una  parte  confiftunt,m  qua  toto  morbi  tempore,  ad  eius  fo, 

lutionem  concoquuntur.  .  ,  „  ,  ,  r  ■ 

Demtf  notat,hunc  aphoriimum  in  quibufdam  exemplaribus  fittiptum  non  eflijtj, 
men  Ve  libris  De  humoribus  feriptus  inuenitur. 

^od  l^tur.  In  libro  autem  De  humoribus  pafsim  faiptus  inuem'tur :  Gratce  dl 
^  liXim-m  .  idelt.  Sed  in  omnibus  libris  De  humonhul 

feriptus  inuenitur.Tamen  &  Onbafius  in  fuo  contextu  non  habirit,quonia  netf  fllun 
interpretatuTjne^  mentionem  aliquam  eius  facit. 

APHORISMVS  XXIII 

DEicdlioncs  non  multitudine  fiint  Kftimand*,fed  il  talia  derjeiantur, quali» 
conucniunt,S£  aegri  facile  tolerant.  Atep  ubi  uf<^  ad  animi  defedtioneme» 
pedit  ducere, faciendum, fi  ager  pofsit  tolerare. 

BRASAVOLVS 

I C  E  H  Hippocratis  tepore  fuifle  arbitror, quod  nimc  apud  uulgus  ufu  uenire  cOffl 
pertum  eft:nam  in  medicatiombus  excrementorum  multitudinem  confideranqimo  K 
nonm,.'.;;  medici  aegros  folum  intei rogat, an  multu  multisi^  uicibus  excreuerint.Quod 
fi  fiwSinn  fit,euacuarionem  illam  extollunt, non  confiderantes ,  an  talia  expurgat^int, 
qualia  expurgare  oportebauSed  h?i-c  alias:nimc  ad  rem  accedentes, dicamus,  Hippo/ 
cratem  fuperius  qualitatis  euacuandae  indicia  pofuilIe;nunqua  uero  de  quanutate  men 
tionem  fecerattpropterea  in  hoc  loco  terminum  eipaiationis  quo  ad  quan'tatem,et!0/ 
cere  ftaiu .  T erminus  uero  ex  tolerantiae  facilitate  habetur, imde  deieftiones  arte  uel 
natura  fadlac,multitudine  fua  aefiimandae  non  funt,  ut  is  qui  euacuatur,  multum  exoo 
ueriuSed  confiderare  opus  eft,nunquid  illa  quae  erccemuntur, talia  fint,qualia  excerne 
re  oportebat;8C  is  qui  euacuatur,facile  feraCnempe  fi  facile  ferat,8C  alleuietur, fatis  ex/ 
cretu  eft:pracfertim  quum  talia  exierint,  qualia  exire  oportebat.  Adde  fi  in  aliquo  aeerO 
ufm  ad  animi  defedum  ducere  opus  fit,  ducendmn  ett :  praefertim  fi  aeger  ferre  poS.':, 
at  u  fcTe  non  poiTcqad  animi  drfetSum  ducere  non  couem't.Vnde  Onbafius  dicit,'co 
piam  uero  no  aeftimare  oporteuuerbi  gratia,Ingreditur  ignarus  medicus  exhibet  auxi 
lium  quod  per  uentrem  purgat,purgat  tres  fextarios .  Nihil  proficit  naturae,  quia  non 
depofuit  contrarium  humorem.  Accedit  enim  peritus  medicus,&r  non  confiderat  co/ 
piam  quam  purgauit,  K  iterat  purgarionem,K  dat  humori  delinqueti  proprium,unde 
hemina  deijcitur,  continuo  facile  fert  natura,quia  leuata  eft  inimico .  Philotheus  hoc 
modo  aphoriimum  introducit,  f  nij  tst»  A 

•rim  «t'  'iKKeinu!  Tra^aSiJ^am  tii  iA^oei»' .  ideft,In  his  aphorifmis  qui  hunc  pr* 
cedunt, de  purgatione  difputatum  eft.In  hoc  autem  indicium  excremeti  ieu  egeftioni», 
tradit,quod  bene  ferat,nel  ae^i  toleranriam.Hippoaates  in  libro  De  humoribus,pt» 
fentem  aphoriimum  hoc  ordine  fcripfit;  primo  hic  praecedit ,  Quse  ducere  oportet, eo 
ducenda  &C  agenda  lunt,quae  conferant,  deinde  fequitur,Qu!e  copia  ne  refpe<5lato,fed 
donec  qualia  oportct,facilec5  ferat, pre  -unt.Sedfi  dum  h*c  agcs,male  haberent,alid 
uertito ,  8C  cd  ducito ,  cuius  caufa  hoc  .i. .  Sed  cum  primis, fuffedurus  necne  fitlan/ 
guens,  confiderato. 

Tu  .  ideft,Deie(fliones.5  Et  potifsimu  illjc  quae  per  aluum  ducuntur, quatp/ 

iris  8C  ad  ahas  omnes  amphari  pofsit. 


HU  V  «Ai9a  -nxiuuiiSra.  ideft,Non  midutudmc  atftimandac  funt.  ]  Nam  folum  ea 
mm  malam  qualitatem, 8»C  aegri  tolerantiam  confiderare  debemus. 

4a’  ii  cSr}iunH  «« ‘/'d)Ksa  <?<!?'«  «bifaew .  idefi:,Sedfi  talia  deijciantur  ^alia  oportet, 
K  ^  *!“*  euacuationem  obferuandam  elic  bC  acftiman/ 

dai^duncqualitas  excrementorum,8C  bona  tolerantia .  nam  fi  bonus  humor  excer/ 
natur, non  bene  toleracfi  malus, facile  fert .  Et  ideo  Philotheus  didt,  ■rS)  ^ 
xKitetniiy^iv  otj  SVijoelit  •nii  vscitvivne  .  ideft,  Etenim  humore 

noxio  dde£So,abftp  dubio  bona  tolerantia  patientem  excipiet; 

Ktu  Siov  M  AamSo/Oca  ccyBy,^  wBitsii,»!/  c^«j»[tVs  o  Meiaj/ .  ideft, Et  ubi 
oportet, ufep  ad  ammi  defedum  ducere,  bi  hoc  faciendum,!!  ager  fufRclat,uel  fatis  ha/ 
brt  uirium.  ]  Sunt  uero  ahqui  cafus,in  quibus  triep  ad  animi  defetSum  ducere  expedit, 
cienus  hos  enumcrat,maximam  inflammationem,febrem  aduretem  8C  dolorem  ue/ 
hementifsimum.Philotheus  didt,  quod  Hippocrates  his  uerbis  ufus,  -ny  Ao/ 

w  ie*  fl  t6o  ideft,  A  purgatione  ad  euacuationem  uel  uena  fe/ 

Sionem,fermonemtranftuht.Etftatimprofcquitur,inquibus3ficinqm'ens:  uat  Wa? 
</8  hamSvitkl  je^yui^  »ljiA»i/,S7J  i®  ksm  u®  tstoj/  ev 

t(f’  Si'  *  Atiaw.  ^  yttf  UhiJ  vjlii  i  tinuf.  lAi  *('  ,/f  «tia» 

AewSi/ittXf  Tto  L4iaing  iSt  iS/  9>itv7^  if^t(9fi,S7t  oi  LmaoJ^ttt  otv/Sp»  iS\xyims  ma 
•^jttTta  okmt/StiwMii  </’i  7)v«  *  amnfliiy  t^«,vAi</  tumtut©-  fc<i;tS!iel«4'.a7a 

(iljji  AswjStfiWtfju^  'i?'  •nuOmy  •avfiTu^yhei^am  mmv  vAjrf  i/,ji(u/ 

fmra,  valitu  4’iiiaia'  Hsu  ^lAsjuJo'!»  muirntc  ^Torfff^vrvn,  AaTreSvfti»  4-vxa  ■»  o-tfii*. 

ideft,In  qualibus  autem  maiufeftum  eft,qudd  uf$  ad  aiumi  defeiSum  ducimus  in  cali/ 
difsime  febrictibus;fed  8C  in  his  non  omiubus,at  in  quibus  utres  ualida  fint :  hoc  em'm 
eft,n  ager  tolerare  pofsit.  Caufa  uero  ob  quarti  in  tahbus  uf(J  ad  animi  defetfhim  eua/ 
cuatitSnem  ferimus,  eft  ,  quomam  ardentes  febres  in  corruptis  humoribus  incedimtur. 
corruptio  uero  duo  quadam  habet,materiam  corruptam,&  qualitatis  malitiamtpoftea 
quam  in  talibus  febribus  ufep  ad , animi  defetftum  fedtio  uena  fada  eft,  8C  quantitas  ma 
teria  furripitur,8C  acrinido  atef  aecenfa  quatitas  reftinguitur;nam  atlirni  defecftus  cor/ 
pus  refrigerat  Oribafius  uero  tria  enumerat ,  in  quibus  uf<|!  ad  animi  defetftum  ina/ 
liire  c6ueniat,inqiaensjNimirum  in  tribus,in  mediorum  tumore,  caufone  febre, 8C  do/ 
lore  pedum.  Bt  cur  in  tumore  mediorumCC^uia  ex  putredine  fit, ergo  ad  defetSione  du 
cendurri  pracipit,quod  lignum  eft  abundantiam  efle  fubtratftam.  In  caufone  uero  tam 
diu  iubet  Uena  fecSione  detrahi,  ufqt  dum  animus  defidat.  Galenus  refert;  quendam 
hominem  uenamincidifle  laboranti  caufone,  qUi  dolore  excriidabatur.  Cui  dixit  Ga/ 
lenus,Homo  oeddifti  febrem.  In  dolore  pedum  duobus  modis  prodeft:uno,qtria  fub/ 
trahitur  materies:altero,quia  dum  exauciantur,doloris  obhuifcuntur.Haec  Oribafius, 
qui  de  mediorum  tumore  quid  intelligat,  cogmtu  diffidle  uidetur. 

Quid  uero  fit  animi  defecSus  in  hoc  Ioco,in  Galeni  commentatione  edocebimus. 


SI  V  E  a  nantra,{iue  a  nobis  euacuatio  fiat,  omnino  metiri  oportet  quantu  fit  eUd/ 
cuanduntSicuti  enim  quahtate  eligimUS,humorem  noxium  atq?  moleftum  eua/ 
euantes;  ita  quantitatem  oportet  eiufdem  humoris  noxq  multitudini  facere  congruen 
tem.  Sed  qualitatis  quidem  indieia  fuperius  diximus,ubi  illum  aphorifmum  expofui/ 
mus,  cuius  principium  eft, Iri  perturbationibus  uentris .  Qiiantitatis  uero  nullum  ha/ 
bemus  indicium;  ob  haric  igitur  caufam  nobis  dedit  Hippoaates  de  eadem  quantita/ 
te  iutheandi  uiam ,  ex  facil!||^oleranti?c .  Nam  fi  humor  fuperexcedens  euacuetur, 
tunc  ipfum  fe  ipfo  aegrotitmT«Sll^emorem,bi  mehus  tolerare  eft  neceflarium ;  quod  fi 
aliquod  etiam  ex  his  a|||||ma  conflant, exCematur,di!rolui  ac  debilitari  segri  uires, 
&  quandam  ientire  a^^Hj^.Quare  tion  promptam  eOrum  quae  euacuatur  quan/ 
titatis  phantafiam  opo^BRendere.fed  dUasiqUac  ditftm  funt,fignificationes ,  Si  qua' 
lia  oportrt  euacuantur ,  Si  fi  fecile  tolerant ,  C^od  autem  poftea  ab  ipfo  fubiungitur: 
At<j  ubi  uf(^  ad  animi  defetftionem  expedit  ducere,  retftc  quidem  ab  ipfo  dieftum  eft, 
-  1  1  fedadij/ 


libri  PRIHI 


fed  adijccre  oportet  llfus  r!gmficatioes.Quia  uero  ipfe  praetcrmifit,nos  ex  quibus  fnft, 
experientia, ratione  uidemur  inuenifle  difpofitiones,  in  qiubus  expedit  ufe^  aj  ^ 
ni  defedionem  euacime,  dicemus  .  Et  ^taum  u!^  ad  quam  animi  dtfedioneni  di. 


Mcfc.NecK  uero  cum  in  ore  uentriculi  humores  mordaces  aliquando  fuerint, uel prius 
In  ipfo  coaceruati ,  uel  qui  in  ipfo  remedij  ufu  ad  ipfum  defluxerint ,  caufam  dederim 
animm  defedWonis.Solent  enim  &:  hoc  tempore  pati  animi  defe<aione,non  tauien  hu, 
iufmodi  ammi  defedho  eft  fufiiciens  menfura  euacuationis,quaE  nonnunqua  dtra  ne, 
cefsitatem  contingit;ficuti  febricitantes  plerii^,  uel  inter  furgendum,uel  refidendum 
animo  defecerunt,ob  quam  caufam  accubentibus  ipfis  fecamus  uenam.  Ea  igitur  que 
fit  animi  defeiSio  ratione  euacuationis,nimc  ab  Hippocrate  didla  cft,efle  mclura  ein^ 
cuationis,  8d  in  maximis  inflammatiombus,  in  adurentibus  febribus,  &  uehenien/ 
lifsimis  doloribus.  Oportet  autem, ficuti  K  ipfe  inquit,  uiribus  integris  atq?  ualeribui 
tantam  moliri  euacuationem,8i:  nos  faepius  huiufcemodi  euacuationes  prodelle  pluri 
tnum,experientia  didicimus .  Nam  in  ardentifsimis  febribus, fi  ufqj  ad  animi  defe, 
dtione  fanguis  mittatur,ftatim  totius  corporis  habitus  refrigeratur,  8C  febris  extingid 
tur,S:  plurimis  etiam  aluus  citatur, 8C  fudores  emanant,K  quidam  eorum  ex  his  fani, 

tatifuntreftituti,alij  adiuti  plurimum, uehementiamat^itudinisabfcidcrimt.lnmaxi 

mis  uero  doloribus  nullum  maius  inueni  remedium,  quam  ufep  ad  animi  defediionem 
euacuarc,adhibita  diftin<3ione,an  mittere  fanguinem,an  purgare  oporteat  uftj  ad  ani 
«ni  defedionem, quemadmodum  in  libro  De  uenap  fedione  monftrautmus, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,fiuc  a  natura,fiue  d  nobis  euacuatio  fiat,  omnino  metiri 
oportere  quantitatem  euacuationis;  nam  ficuti  opus  eft  fecundum  humorem  peccan, 
lem, qualitatem  euacuare,ita  opus  eft  fecundimi  huius  noxij  humoris  quantitate  eua/ 
cuatione  augere  uel  minuere.de  qualitatis  indicijs  fuperius  egimus  in  illo  aphorifino, 
In  perturbationibus  U€ntris,nullum  uero  ufquam  quatitatis  indicium  habuimus.  Ob 
hanc  caufam  Hippocrates  nobis  uiam  dedit  de  hac  quantitate  indicandi ;  unde  fi  hm 
por  fuperexcedens  euacuetur,K  aeger  fe  ipfo  lemor  fit,8f  bene  fert.  At  fi  aliquod  ex/ 
cernatur  ex  his  quae  nawrac  conferunqacgri  uires  imbecilles  fiunt,SC  difficultate quan/ 
dam  fcntiimt.Et  ideo  non  eft  attendeda  quantitas  eorum  quae  euacuStur,fed  haec  duo, 
Si  qualia  oportet,euacucntur,8C  fi  facile  tolerant. 

(^od  legitur,  Omnino  metiri  oportet  quantS  fit  euacuandum :  Gtatce  eft,  jj»  vcU 
<rut  7J  <u/fl.ideft,Ommno  determinare  oportet  ahquammefiiramipfius.  ■ 

Quod  etiam  Iegitur,Sicuti  enim  qualitatem  eligimus,humorcm  noxium  at^  mole 
ftum  euacuantes,  ita  quantitate  oportet  eiufdem  humoris  noxij  multitudim'  facere  con . 
gruentem, Graece  habetur,  «e  ^  mtinna  ij?/  j»;/  Avotuiw  w*  tTa 

jj»  AAfMT»  xsw  rlw  mmum  tsKUh  t£i  Aiaaeui/T©- .  ideft,  Siaiti  enim  quali, 
tatem  fecundum  humorem  noxium  oportet  euacuare,  ita  uidelicet  K  quantitate  opor 

tet  eiufdem  humoris  noxij  multitudini  facere  congruentem. 

Quod  etiam  le^'tur,Qiianritatis  uero  nullum  habemus  indiciu-legi  debet,  Nullum 
cale  habemus  indicium,  nam  Graece  habetur,  ^  manMT®-  A  -niiTiy  mif 

yfufMitcC’ 

_  Qiiod  etiam  legitur,Iudicandi  tiiam  ex  facilitate  tolerantiac.Grsece  eft,  tW 

Quod  deinde  fequitur,Et  melius  tolerare  eft  necefJai^t  Graece  eft,  xjp 

ymSta .  ideft,Et  optime  toleratqm  neceiraruim  rf^^ommodius  indetur  in/ 
terpretadum  propter  particulam  ideft  !euior^^^»fitam  ^  in  infmitiuoi 

Quocl  etiam  legitur,Et  quandam  fentire  afflitflionemtSfeiRft,  »  ^ve/ 

^fi«f,  idcft,fentirccp  difficultatem. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,rede  ditftum  efte,atcp  ubi  ufe^  ad  animi  defeiftum  expedit  da> 
cete, ducendum.  Sed  exponendum  eft  de  quo  animi  defedhi  intelh'gat.nam  multis  mo 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  X  X  I  i  i  iif 

dis  didaa:  etenim  unus  eft  animi  defedlus  modus, quando  aliqui  ex  timore  deficiimt, 
auum  ipfis  uena  fecatur :  nam  intus  fanguis  dC  Q)iritus  retrahuntur.  Alter,  quando  ali^ 
.ouis  in  ore  uetriculi,quod  maxime  fenfibile  eft,mordaces  humores  habuerit, qui  illuc 
^currerint,ucl  prius  fuerint  Alter  modus  ob  febrem  eft,quado  aegri  furgunKpropter 
hoc  iiiet  eos  iacere,qmbus  fedb  eft  uena.  Alter  modus  defe(Sionis  animi  eft,ob  eua/ 
cuationem  quae  m'mis  plena  fit:&  de  hoc  folo  intelligit  Hippocrates, quse  eft  menfura 
«lacuarioms :  &  hoc  in  onmibus  potifsimum  cafibus  in  maximis  inflammationibus, 
in  adurentibus  febribus,8f  in  uehementifsimis  doloribus. 

Quod  le^'tur,  Vfus  fignificationes :  Graece  dl ,  •jic  yvueiirititm  pjJnaif ,  ideft, 

yfus  cognitiones. 

Quod  legitur.  Qui  8C  expauefcentibus  aliquando  aegris  uen*  fetftionem.  in  noftro 
antiquo  contextu  uint  duae  letftiones :  ma  quam  Leonicenus  habebat  ^  8C  in  Aldino 
contextu  fcripta  eft,fcilicet  oa-xt  ust/tvwTaii , « lAi 

eif.  Secunda  letftio  habet,  Sc-m  fl  (jAt/ 

ficf  ideft, Qui  SC  expauefcentibus  aliquando  aegris  uel  inflammationis  uel  ue 

n*feiSioneiti. 

Quod  etiam  legitur,Et  in  adurentibus  febribus .  Graece  eft,  1(5« 
ideft,In  maxime  adurentibus  febribus. 

TERTIO,  Galenus  docet  hanc  euacuatione  ufc^  ad  animi  defetftum  efle  molien 
dam,fi  uires  integrae  fint,SC  tunc  experientia  docet  plurimum  prodefle.  nam  in  ardcn 
tifsimis  febribus  u  ufcf  ad  animi  defecftum  fanguis  nuttatur,ftatim  totius  corporis  ha/ 
bitus  refrigeratur,  8C  febris  extiriguitur,  8C  in  aliquibus  aluus  citatur,  in  alrjs  fudores 
emanant, ut  aliqui  in  totum  fanitati  ex  hoc  folo  pracfidio  reftituti  fint,  alij  plurimu  ad/ 
iuti  facile  deinde  aegritudims  uehementiam  abfdderunt. 

Contextum  quedam  Graecum  uidimus,in  quo  ubi  legitur, Tantam  moliri  euacua 
tionemtnon  habet  L^tuu,  fed  fuVi/Lujiiji^eftpericulum.Quodfortenonabrediflum 
cflTetjQuum  in  hac  euacuatione  ufej  ad  animi  defetftum  periculum  immineat. 

Quod  !egif,Nam  8C  in  ardentifsimis  febribus,  in  prima  ledfione  noftri  mtiqui  con 
textus  habetur,  jrwf  Qpit .  Idemqf  in  Aldino  contextu  faiptum 

eft.In  iecunda  uero  noftri  antiqui  lc(5hone  habetur,  7rvf^it>  ideft. 

Nam  8£  in  fortifsimis,hoc  eft  uehementifsimis  febribus. 

Quod  etiam  legitur,Et  quidam  eorum  ex  his  fanitati  funt  reltituti.Grfce  habetur, 
(u!L%t£f  taifd  Sui  TSTfflf/  tsTcsuo-K»»  «Atoif .  ideft.  Et  quidam  eorum  ex  his  lamtati  fimt 
tn  totum  reftituti,  uel  conquieuerunt. 

Dem'(^  Galenus  docet,in  magms  doloribus  mmqua  dedifte  prjftantius  remedium 
euacuatione  ufi^  ad  animi  defedlum .  At  quia  aliquis  dubitare  poiRt  de  qua  euacua/ 
tione  intelligeret ;  an  de  illa  quae  per  medicamentum  fit,  uel  per  uen$  lecSionem .  Re/ 
fpondet, adhibendam  efle  diftindlione  ex  his  quat  in  libro  De  fetSione  uente  diflmiit, 
nempe  fi  in  uenis  abudantia  fit,  &.non  fit  unus  humor  qui  peccet,  fed  tota  humorum 
congeries  abundet,per  uenae  fedionem  euacuare  oportet.  Si  uero  fit  unus  humor,qui 
fua  qualitate  infeftet,per  medicamentum  euacuatione  utaris. 

(^odlefftur, Nullum  maius  inueni  remedium.  Gratce  eft,  cuJiy  miI'»  jUsaS*/ 

IM  -  ldeft,Nullum  maius  noui  remedium  uel  auxilium. 

APHORISMVS  XXIIII 

IN  acutis  pafsiombusraro,«  in  principijs  medicinis  purgantibus  uri, 8J  hoc 
cum  prgmeditatione^foiendum. 

hSS^kasavolvs 

■  py  V  H  duplex  fit  morborum  genus,diuturnum,K  acutum ,  materia  qute  acu> 
flnn  fadt, turgens  efle  non  poteft ;  illa  uero  qu*  acutos  gignit,  quandoij  turgere  po/ 
1  }  teft.Quiim 


,i6  libri  primi 

tcft.Qinim  fupa-ius  Hippocrates  cdocucrit,foluin  concpcfla  effe  euaroanda:  ctuda  ue 
ro  nonjiiifi  turguerincuerumtamen  in  acutis  pafsiombus,in  principio  quandoij  hij, 
teria  turgetPropterca  hic  ab  Hippoaate  dicitur:Si  qui  fint  morbi,  in  quibus  in prin, 
dpio  purgatio  fieri  debeat, funt  morbi  acuti :  nam  diuturni  in  principio  materiam  tur/ 
goitem  non  habent;tamen  Bi  in  acutis  etiam  raro  medicamentis  purg5tibus  uti  debe< 
mus,quoniam  raro  materia  turget :  imo  &  quum  hoc  fieri  debet,  ita  temere  agendum 
non  A,  fed  uerendum,2C  bene  confideradum  quicquid  agas,  quicquid  atger  pati  pot 
fitHoc  enim  eft  cum  praemeditatione  faciendum. 

joini'  weSslri.  ideft,In  acutis  pafsionibus.  ]  Per  quas  8£  fimpliciter  acutas  K 

peracutaSjK  exadle  peracutas  intelli^e.  Oribafius  in  peracutis  folum  intelligitipaftja 
uerohic  morbum  fignificat,unde  a  Philotheo  dicitur ,  sraS©*  Ji  jo  vj, 

eSfiuc  wrAs .  ideft,Pafsionem  uero  improprie  morbum  uocat.  Quid  uero  Hippocrates 
per  acutum  morbum  in  hoc  loco  intelligat,ita  Philotheus  edocet,  ifia  naumm  imri 
ttfcims  vwii  wrAa  w  oAiyM»»**  muTtitat  ktreiStichm  sj^nn»,!?  tHu  ifja, 

Kjei  lio  Sijiiutmti»,  ideit^  Acutos  morbos  Hippocrates  nue  uocat  breues,breui  motos, 
urentes, SC  feruentem  habentes  materiam  at^  caliditatem. 

oAi)-«/«o  ideft,Raro.  ]  Quoniam  SC  materia  in  acuto  morbo,raro  turget;in  diun» 
no,mmquam;proptCTea  in  ipfo  cotSionem  femper  expedare  oportet.  Raro  uero,  ut  dl 
cit  Philotheus,  r»  mUtlto  mino  &yin&ia  -nis  ouiuoni/,  m  IRnutliTa  >nS  nnmuH 

MTiWyiA  Kbi».  ideftjQuoniS  multa  imbecillitas  corporibus  fuperuenit,exmo 
bilitate  impetus  caufac  lacientis  morbum,licet  incoda  fit. 

K«  ^  THoi  ip^iiutKmin  •  idefi: ,  Bt  in  principijs  medicims  purgantibus 
ittendum,S  non  his  quae  folum  alterant. 

KounSp  miei).  ideft,Et  hoc  cuffl  prjemeditatione  facienduin.j 

Hoc  eft, ut  Philotheus  dicit,  Tr&iiiAsTMinwmeiKta  1«!/  ydg  h  J\wxiat  ij/ 

fUTi^iitSU  tflifooe  «iri  m  AitjSai/  x^dafnf.s  t/i  m  ^«vTia  «,|«eaAoi>  </S  CH  iius  yv/ 

ftei  i®7reA«lf<3  •jij/  >  s  7nX^(dxit  cuiazsiiimrna  jfVitn ,  n>  tio  itn 

jfKfitAitMjSiwei/.ideftjCum  examinatione  SC  praemeditantes  BC  inquirentes. Si  enim  ui/ 
res  fortes  funt,8t  corpora  bene  fluida,purgationem  facere  oportet.  Si  uero  econtrario 
modo  fit, magis  autem  fi  crudus  humor  circa  ftomachum  fiipernatet(nam  fepe  humo 
res  iiipraferunturltimc  purgationem  facere  non  oportet.  Galenus  uero  hanc  particu/ 
lam  Cum  praemeditatione  faciendum,  uario  modo  expomt ;  nam  uel  fit  dilidens  exa/ 
minatio ,  uel  aegri  praeparatio ,  uel  expedatio  redi  iudicij ,  uel  omiua  haec  lunul ,  uel 
duo, femper  uerum  eft. 

Hic  aphorifinus  in  libro  De  generalibus  morbi  temporibus,  a  Galeno  in  tefiimo/ 
nium  adducitur,  quum  probare  intendit;  principiinn  apud  Hippocratem  latitudinem 
habere;fimul<p  decimum  quarti  libri  aphorifmum  adducit,in  quo  iubet  in  acutis  mor 
bis  eadem  die  medicanda,  fi  materia  turgeat:eadem<j  a  Galeno  repetuntur  libro  quat 
to  De  ratione  uidus  in  morbis  acutis,fedione  trigrfima  odaua,K  in  tertio  Prorthee 
ticorum  fedione  trigefimafeptima. 

Sunt  aliqui  recentes, qiri  uolunt,aphorifmum  uigefimum  fecundum  praeledam  in/ 
telligendum  efle  in  cafu  falubri.  In  hoc  enim  concoda  medicada  nifi  materia  turgeat 
Sed  hic  aphorifinus  eoru  fentenrig  repugnat.nam  omnes  acuti  morbi  periculofi  fimi; 
atrj  ambi^ufln  his  tamen  dicit,raro  medicamentum  exhibendum.  Igitur  tam  in  cafu 
falubri, qiram  in  letali  K  periculofo  medicamentum  dare  iubent,quando  materia  tur/ 
g«,8C  fi  non  turguerit,codionem  expedandam. 


PAvlo  antea  didum erat, Concoda mcdicag^l^ouere non eruda,ne(]| 
in  principijs, fi  non  turgeant,plurima  uero  non  tu^^|^unc  autem, quod  dr/ 
ea  principia  acutarum  aegritudinu  tantum  cotingit  pur^re  utiliter,  nos  docet  Hippo 
crates;nam  in  longas  morbis  femper  oportet  expedare  codione;in  acutis  uero  quum 
turgent ,  etiam  ab  initio  poflumus  uri  medicamentis  purgantibus,  8C  hoc  ipliim  ctrm 


APHORISMVS  XXIII  I  iif 

«mlta  cautiOne,K  pr*medit»tione  fecere.  Vnde  mihi  uidetur  Hippoaates  rede  adie/ 
^e  Et  cum  prameditatione  facere.  Siue  emm  per  hoc  uerb  wn  diligentem  intclhgat 
examinationem,fiue  agroti  praparamentum,fiue  redii  iudidj  mediationem,  fiue  ht> 
rom  aliquit^Cue  omnia  umus  uocabuh'  fignificatione  comprehedantur,  quantum  hu- 
iufcemodi  uereanir  purgationes,manifellat.  Necg  emm  periculum  minimum  in  mor/ 
bo  acuto, uti  purgante  medicamcnto,quum  omma  id  generis  fint  potenria  calida :  fe^ 
bris  uao’quatenus  febris  ell,ad  fui  ratione  non  cajefaaentibus  ati^  exficcantibus,fei 
potius  cottarijs,hoc  eft  humedlantibus  8d  refrigeratibus  egeat.Non  igitur  ob  igneafii 
febris  caliditatem  purgationem  adhibemus :  hac  enim  fdmus  firi  ratione  nocitura,fecl 
propter  humores  illam  efficientes.  Quare  maiorem  oportet  ex  noxiorum  humorum 
euacuatione  fieri  utilitatem,  qtmm  id  quod  neceffarid  confequitur  ex  purgratlbus  me 
dicamenris  detrimentumt  uerd  hoc  fiat  primo  oportet  confiderare,nunquid  ager  ido/ 
nee  (e  habeat  ad  huiufmodi  purgarionem.  Nam  quicnc^  multa  cruditate  laborant, uet 
qui  tenaces  ac  craflbs  cibos  affumpferunt,  quibus  itidem  ilia  extenta  atc^  inflata  funt, 
aut  iitpra  modum  calida  atcj  ignea  exifl:unt,8d  hoc  ipfo  in  loco  aliqua  eft  uifccrum  in/ 
flammatio,omnes  hi  haud  quaquam  funt  apti  ad  purgationes,  Ha:c  itacj  abefle  opor/ 
tet.Humores  aute  qi^  maxime  fieripoteft  effe  fluxui  paratos,hoc  eft  tenues,  &  nub 
ium  lentore  participantes,8d  aperta  elft  foramina  per:quat  ddbet  purgatio  fieri, 6d  nub 
iam  habere  obftrudionem.  NamKnosifta  antea  paramus, quum  quempiam  fumus 
purgaturi, Et  hoc  eft  quod  ab  iplb  Hippocrate  dicitur  in  illo  ajphorifino.  Corpora  uhi 
quis  purgare  uelit,  oportet  fluida  facere :  uerii  in  acutis  morbis  circa  principia  ftatim, 
tirca  primum  uidelicet  diem,uel  non  ultra  fecundum, (i  fumus  ufuri  purgantibus  me/ 
dicamentis, quando  turgent,non  datur  facultas  illa  pra:parandi,nifi  ^is  forte  arripiat 
occafionem  propinandi  melicratum,in  quo  decodlum  fit  aliquid  hyllbpi,uel  origani, 
ud  tragorigani,uel  thymi, ucl  pulegij,fiue  quid  huiufmodi  uim  habens  humores  exte 
nuandi. Quare  non  fine  ratione  dixit.  Raro  drca  principia  morborinn  acutorum  no/ 
bis  uenere  in  itfum  purgationes,  quoniam  non  fatpius  turgeat  humores  in  principifs, 
neq  fi  quid  illorum  adut  xgro  fatis  ad  purgationem  parato,  necy  dante  morbo  nobis 
temporis  occafionem, quo  pofsimus  €x  imparato  paratum  facere. 

J8RASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  quum  fuperius  edocuerit  Hippocrates  concocSa  me/ 
dicanda, mouenda,non  auda;  nei^  in  principfjs,nifi  turgeant :  Nunc  particulatim 
docet,folum  in  prindpijs  acutarum  aegritudinum  aliquando  utiliter  purgandum  efle. 
Vnde  in  longis  morbis  femper  eft  expedanda  concodio.  In  acutis  uero,quB  turgent, 
etiam  in  principijs  eft  euacuandum-Et  hoc  non  fine  praemeditatione  facere  oportet 
Vbi  Iegitur,Nunc  autem  quod  circa  prindpia  acutarum  aegritudinu  tantum  Cori/ 
tingit  purgare  utiliter.dceft  particula  Qiiandoi^ ;  nam  Graece  habetur,  viw  om  on 
^  rit  twrtp  cfiui/  vcmtuJmii  mihne&ai  trviufijlovriu/.  id 

eft.  Nunc  igitur  quod  circa  principia  folum  acutarum  acgritudinum,qUando<5  contin 
gitpurgare  utiUter. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet,  rede  Hippoaatem  adiecifie.  Cum  pracmedi/ 

:  tatione  faciendum :  quicquid  intellexerit  per  hoc  uocabulum  Prxmeditatio,  uel  dili/ 
gentem  examinationem, uel  aegroti  praeparamentum,uel  redi  iudicij  expedationem, 
Uel  unum  ex  his  intelligat,  uel  omnia ,  ipfe  oftendit  quantum  has  purgationCs  uerea/ 
tur.Nempe  in  acuto  morbo  magnum  periculum  eft  uri  purgante  medicamento.Nam 
medicamenta  funt  potentia  calida  &  ficca-Febris  eft  calida  K  ficca.Ideo  medicamen/ 
fe, febri  potius  obelle  uidcntur,quam  prodefle ;  nam  febris  potius  eget  maxime  corv 
trarijs,ideft  humedantibus  8£  refrigerantibus. 

Huic  dubitationi  relpondet  Galenus ,  purgationem  non  adhiberi  ob  igneam  fe/ 
bris  caliditatem ,  fed  ob  humores  illam  efficientes :  imde  maior  habetur  utilitas  ex  e/ 
uacuatione  noxiorum  humorutri,  quambabeatur  detrimentum  ex  caliditate  medica/ 
i  ♦  menti 


menti.  Ex  quo  facilefumi  poteft,illos  repreh%dcndos  dre,qui  tn  atftaterhabarb»„j, 

exhibendum  prohibent.  ^ 

Multa  funt  in  hac  parte  uocabula,in  quibus  ouili;^  ambigere  polTet.an  reiSe  inter, 
pretata  fint,an  non  re<ae,qu*  nos  huc  adducere  ftatuimus,ut  nullus  fit  qui  prjfentaa 

non  habeat  Galeni  contexnnn. 

Quod  legitur,  Cautione  dC  prxmeditanone ;  Grscce  dt,.  KbAejBeer  lau 

cumrefpeau8Ccircunrpe<aione.  .  „ 

Quod  etiam  legitur,  Siue  emm  diligentem  mtelligat  euacuationenuGrfce  elL  ^  - 
k'(<V©'  fiStioAiSt,  accurate  prxmeditatus. 

Quod  edam  legitin-,  Siue  refli  iudicij  expedationem :  Graece  eft,  s  *  Wa 

mattsva!.  fiue  pofsibilem  redam  iudicationem  expe^ans.  ^ 
Quod  l^itur,In  morbo  acuto  uti  purgante  medicamento;Grscce  eff,  ^  o/i 
tfuftutKfiia-at.  id  eft,In  morbo  acuto  m  ale  uri  purgante  medicameto.lta 
antiquus  nofter  contextus, atej  Aldinus.  Sed  alter  quidem  loco  ilUus  parricul  j  mudt, 
illam  habet  vSthu!~ 


Vbi  legitur.  Quum  omnia  id  generis  fint  potentia  calida,  haec  particula  Id  genei», 
Grscce  eft  to  ^<(^(i«w:.id  eft,Purganria  medicamenta.  ’ 

Quod  legitur.  Sed  potius  contrarijs.  innoftro  antiquo  contextu  ita  prscdfe  habe/ 
tUTjffilicet  i?lia ^eaniai/.  Sed  Alinus,  8C  multi  alij  habent  idd^ 

maxime  contrarijs. 

Quod  etiam  legitur,Hanc  enim  fcimus  fui  ratione  nocituram :  Grscce  eft,  Tilinlo 
vty^  imy  t4  tw/s?  bh«^oyStihu.  ideft,hanc  enim  fcimus  quStum  in  feipfa,nocinjii 
Quod  etiam  legitiu,  Qiiare  maiorem  oportet  ex  noxiorum  humorum  euacuatio/ 
ne  fieri  utilitatem,  quam  id  quod  neceflarid  confequitur  ex  purgantibus  medicamen, 
tis  detrimentum ;  Graece  habetur ,  jj*  •nivuu  (ta^ovee  itu>  Avowrani 

yiviSra ,  ;QA«lfsC,{u/ ewc^ytm!  v  <rSiuc  si<6s  -fS/ 

i^iudiiay.  quae  praecife  idem  dicunt,ut  a  Leoniceno  interpretatum  efi:,uel  hoc  modo; 
Quare  msiiorem  oportet  ex  noxiorum  humorum  ettacuatione  fieri  utilitatem ,  quam 
damnum  quod  ex  necefsitate  corpus  laedit  pb  medicamenta  purgantia.Sed  in  Gtfcis 
codicibus  haec  uerba  conlequimtur,  tsta  </!’ « nalie(i,ica/  n  igu  v£t  i 

-k  vau  a-ct<J(/  lHx<y/<e&a  yv/tci .  ideft,Erit  autem  utilitas  maior,fi  K  abfqg  mole/ 
ftia  omnis  humor  noxius  infeftus  euacuetur. 

TERTIO,  fi  quis  uoluerit  cuacuare,is  cofiderare  debet, ari  aeger  ad  hanc  euacna 
tionem  idoneus  fit ;  nam  illi  inepti  funt  qui  multam  cruditatem  in  corpore  habentEt 
illi  qui  tenues  uel  craflbs  cibos  aflumpferunt ,  dC  illi  qui  habent  hypochondria ,  iddl 
pr  jcordiacnon  ilia,ut  Leonicenus  uertiriexteta  attf  inflata,  8C  ualde  calida  at<f  ignea, 
&  iiU  qui  hic  habem  aliquam  uifcerum  inflammationem .  Ifti  onmes  ad  purgationem' 
inepti  funt.Qiiare  fi  quis  medicus  aliquem  purgare  uelit,confideret,an  h  jc  oiiihiaab/ 
fintiquae  quum  abftierint,duo  praeterea  agere  oportet,8C  reddere  humores  fluxm' para 
tos,ideft  tenues, nullum  lentorem  participantes :  K  etiam  luas  exitus  pr*parare,ut 
nullam  habeant  obftrudionem;imd  8£  nos  quum  aliquem  fumus  pUrgaturi,iftapara/ 
mus.Et  hoc  eft  quod  ab  Hippocrate  dicitur  in  illo  aphorifmo, Corpora  ubi  qtrilpiam 
purgare  uoluerit, oportet  fluida  facere.  Qiii  aphorifmus  in  cotextu  Aldino  diftindhis 
eft  a  Galeni  commentatione,  8C  reliqua  commentationis  pars  addita  efle  uidetur  ac  li 
fit  ipfius  expofirio,quum  totum  fit  continuata  commentatio. 

Sed  hic  dubium  emergit,quia  Galenus  de  codlione  mentionem  fadens,folum  di/ 
cere  ludefur  id  coqui  quod  attenuatur, quiim  prius  crafliim  finde  eo  aute  quod  tenue 
eft,miompdo,coquatur,jnihil  dicit.  Refpondemus,Nc(^  hic  neip  alio  in  !oco,id  pUta/, 
iiit  Galenus  quod  recriites  fommarlmt ,  fcihcet  tenuem  materiam  efle  CTudam,  in' 
craifari  debere :  imo  tenuis  mata-ia  quumifit  fluxui  parata,fuapte  natura  cofla  eft ,  K 
non  indiget, nifi  uiarumprapararione.  Et  ideo  quum  apud  Galenum  de  codhone  fer/ 
mo  incidit ,  fempa  id  qupd  craflum  eft  attenuari  iubet ;  nunquam  uao  quod  tenue, 
aaflum  reddi.  ■ 


At  fentenria 


s  XXII 


At  fcfltentia  quaedam  Galeni  huic  determinationi  aduerfari  mdetur,quam  ponit  in 
lihro  De  conftjtutione  medicinae, ubi  inquit, Quod  aaflum  SC  glunnofum  eft,eire  atte 
^dum:K ^d  tenue,crafsius  reddendum.  Pro  hoc  dubio  abfoluendo  fcire  opor 
tet. duplex  eiS  in  humano  corpore  fuperfluorum  genusiahqua  funt  quae  poffiint  ad  na 
turalem  habitum  redire, 8C  corpus  nutrire:  aliqua  uero  quae  folum  ad  expulfionem  pa/ 

debent,  quia^nunquam  illuc  duci  poirunt,ut  in  fubftanriam  nutriti  reducantur .  D  e 
primis  Galenus  intelligit  in  libello  De  coftitutione  artis,  quum  dixit:Quod  tenue  eft, 
«aflion  reddi;ut  fcilicct  in  nutriti  natura  conuerti  pofsit  D  e  fecimdis,in  ommbus  agit 
locis,in  qiribus  de  materia  quae  extra  humana  corpus  expelli  debetjUerba  facit:8C  hcc 
in  libello,  Quosioporteat  purgare,  egregie  offendit. 

,  Quod  legitur ,  Vel  qui  tenues  ac  craflbs :  legi  debet.  Vel  qul  lentos  8C  uifeofos  uel 

cratos.namGracceeft,  i 

Quod  etiam  legitur.  Aut  (lipra  modum  calida  atqjs  ignea  exifttmt,in  noftro  antiquo 
contexm  eodem  modo  habetur,  «  i®  led  in  Aldino 

contextu  hoc  modo  legitur,  H  vaipRKS^irms  iB  iit  ev;x.  ideft,  Aut 

immodice  calidte  atep  igneae  urinat. 

Q_v  ARTO,  Galenus  quodammodo  ambigere  uidetur,  quoniam  in  acutis  morbis 
circa  principia  ftaum,prima  fcilicet  die  uel  fec5da,fi  materia  turgeat,  adeo  ut  cogamur 
medicamenta  exhibere,hxc  pratparatio  non  praccersit,quia  non  damr  facultas  prsepa/ 
randi  ob  temporis  anguftiam:  mu'  quis  oppornmitatem  nadus  fit  propinandi  meHaa/ 
tum,  in  quo  decotSum  fit  hyffbpum,uel  origanum, uel  tragoriganum,  uel  thymum  uel 
pulegium,uel  aliqua  alia  herba  ex  his  quae  extenuant ,  de  quibus  in  noftro  fimplicium 
examine  egimus.  Videtur  fere  Galenus  tacite  huic  diiio  reipondere,hoc  raro  connn^ 
gere.qjropterea  non  ab  re  hic  ab  Hippocrate  didum  eft,  rjup  circa  principia  acutorum 
morborum  efle  purgadumtquia  etiam  raro  materia  turget, Tu  autem  fcito  caufam,cur 
turgete  materia  non  indigeamus  codione,  illam  efle, quia  materia  ficipfam  adiuuat  fuo 
moni  ad  eximm. 

Quod  legitur,  Circa  principia  ftarim, circa  primum  uidelicet  diemdegedum  eft,Cir/ 
ca principia  ftatim,uel  circa  primum  uidelicet  dicm.namGrsece  eft,  tor  JHiSiit, 

iiWi  mtfe  -ria  aptiri/J  Hiiijhu/. 

Quod  etiam  leginir,Arripiatoccafionem;Gra:ce  eft,  <r;g(»  lottjoi». 

Quod  etiam  !egitur,Qiiare  non  fine  ratione:  Graece  eft,  &st  ideft.  Quare 

fetionabiliter. 

In  eo  quod  Iegitur,Nei$  fi  qirid  iftorum, aegro  fatis  ad  purgationem  parato.haec  par 
fitilla 'Si  quid  iftorum,per  parenthefin  legi  debet 

'  Ex  hOc  Galem'  loco,anfa  habetur  r^rehenderidi  quofdamrecentes,qui  pittanint  ly 
ruporiiin  ufum  apud  antiquos  non  fiiifle.  At  hae  potiones,  quae  hic  a  Galeno  parantur, 
nihil  aliud  funt,  qtem  fimilia  quaeda  noftris  fyrupis.  nam  K  ipfi  uim  habent  quod  aal/ 
fiim  eft,attenuandi :  frigidi  uero  alterandi:  conflat  ergo  antiquos  fyniporum  ufutn  ha/ 
biHflc,ut  in  noftro  etiam  de  fyrupis  libello  abunde  oltendiraus.T amen  antiqui  (urnma 
mane  non  propinabant,ut  nunc  fit,nifi  ubi  opus  erat :  fed  in  poni  dabant  tum'  locp,  8£ 
^ro  dbarqsjfi  talis  mdiis-exigcbat  :tamen  quandocaij  uel  quomodocutf  exhiberent 
toncodrices  potiones  nuncupari  poterant,  ob  id  quod  materia  extenuabant  at($  prae/ 
parabant  Quod  Galenus  concodionem  effe  putat,imd  nullam  materiam  codioncilV 
d%ere,nifi  crairaSfgIutinofaluerit,rcriptum  reliquit • 


C  I  quatia  oportet  purgati  purgentutconfertK  facile  ferunt  ;(i  contra, d 
O  culter. 


HVnc  aphorifmumin  fecundo  huius  libri  contineri,qui(ncipit,In perturbationi 
bus  uentrisjcernim  eft:nam  fi  qualia  oportet  purgan,purgentur,confert;SC  is  qui  puf 


gatur,facile  fert .  Si  contra, fdlicet  purgentur, qualia  purgari  non  oportet ,  fed 
erant  retinenda, difficulter  ferunt  .Tamen  Philotheus  mter  hunc  aphorifinn  8^  iecum 
dum,difFerentiamJacere  uidctur;quia  feamdus  de  naturali  euacuaticsne,htc  de  anlfl, 
cialiintelligit.Eius  uerbahaecfmt,  s  efurvu  6  rui  itfceur/ijf^ 

tvx  '«miet  pSO/  ipvnKHS  Lyrinui  </S  nyfixit.  idefti 

Et  fi  hic  prtcfens  aphorifmus  fuperius  didhis  fit,tame  fimili  modo  didlus  non  eft . 
enim  de  naturali  euacuatione  didum  eft,hic  uero  de  artificiali .  Eandem  fentennam 
habet  nofter  inco^itus  inteipres.Tame  idem  Philotheus  notat  hirius  aphorifinif^ 
tentiaminillo  cotineri,tnquiens:  kJiifplmaitTtim  ir&A  yii  iipceir/uv,^ 

sriSK  ^vmtSs  Lytinut  d^iyottXiu  i<fceiurp^  ettipA  AsyefAi-na,  ideft.  Omnis  uerohulia 
aphorifoi  enuntiatio,  m  praecedente  aphorifmo  de  naturali  euacuatione  expolito  tsa, 
nifefte  enarrata  eft- 

«j/  w'«  (Ai  KSt6cuiuma,fvp(p^'a  «  uste  id  eft,Si  qualia  oportet put 

gari,purgentur,  confert, 8C  leuiter  ferunt  ]  (^ua  id  purgatur  quod  laedebat  . 

Ttt  Jt  ’^iui7M  id^  Si  contra,fdlicet  illa  euacuentur,  quae  non  debent  eoj 

cuari ,  fed  potiu*  quae  erant  in  corpore  pro  illo  nutriendo  feruanda,  difficulter  fenmr 
SCobtft.  ’ 

GALENVS 

Non  eftdubium,hunfcaphorifmuminillocontineri,inquodicebafur,Inptr/ 

turbationibus  uentris,&  uomitibus  fpontinis,fi  qualia  oportet  purgari  purgen 
tur,confert,6i:  fecile  tolerantii  uero  non,  contra.  Verum  quia  in  hac  libri  parte  de  pur 
gatiombus  a  medico  faiSis  loquebatur ,  K  omnes  fere  neceflarias  diftinoiones  com/ 
memorauit,non  piguit  ipfum  hunc  quocp  adiimgere  aphorilmum,in  quo  nihil  magis 
nouum  edocetur,  fed  ad  memoriam  reuocantur  ea  quae  prius  in  alia  libri  parte  eniai/ 
tiauerat  de  fpontims  euacuanombus,ut  hoc  etiam  in  loco  totus  fermo  de  purgaHoni/ 


PRIMO  Galenus  docet,hunc  aphorifintim  in  illo  omnino  contineri,qui  incipit 
Inpaturbationibusuentris,8Cuomiabu3fpontinis.  ^ 

s  E  c  V  N  D  o ,  quia  aliquis  Hippocratem  de  ftiperfluitate  accufare  poflet ,  8i  tan/ 
quam  uirum  nugacem  reprehendere:  propterea  Galenus  dicit.  Quum  in  hac  parte  de 
euacuationibus  pertradlaret, iterum  referre  non  pigiat,  ut  quicquid  de  euacuaOoibiB 
dicSiim  eft,in  eo  concluderet .  Addit^,  Et  fi  nihil  noui  dicat,illa  faltem  in  memoriam 
reuocat,quac  fuperius  de  euacuationibus  difla  funt-hoc  fere  modo  Auerroes  feptano 
Dephyfico  auditu  hbro,fedlione  quinta,Ariftotelem  exculat.  Nam  AriftotelesiniHa 
parte  de  moni  agens,  illum  in  idem  numero  diffindit,  idem  lpecie,&  idem  genere, K 
quid  flnt  hi  motus  exponit.  Auerroes  autem  in  Commentatione,hacc  quae  in  hac  par/ 
te;  ab  Ariftotele  rcferuntur,in  fexto  libro  ad  uerbum  feripta  efle  confiderans,  Ariftotei 
lem  his  uerbis  excufat :  Hoc  totum  declaratum  eft  in  fexto, fed  iterauit  illud  hic  adre/ 
memorandum.  Ac  fi  dixerit,id  fecilTe  Ariftotelem,ut  ea  qu*  pr*dixqrat,iterum  in  me 
mpriam  reduceret ,  Quod  a  multis  authoribus  obferuatur,  ut  dia  qii*  perpulchrafuK 
at(^  utilia,bis  ter^  memoriae  referan^,qu3e  8d  decies  repetita  placebunt.nam  Proutt 
biumPlatoras  eft  ,  aic  xsk  relf  a®  wrAoi/.  Sic  enim  boni  authores  larpe  eadem  diam^ 
fed  lion  eodem  m6db,uel  ut  melius  explicetur,uel  uf  firmius  memorite  comendennm 
Nota<5,diftindhonem  illam  aGaleno  non  did,quam  Philotheus  fecutus  efttinhoc 
fcflicet  aphorifmo, de  artificiali  euacuatione  intel%ere :  in  fecundo  aute  aphorifmo,<fc 
naturaliXed  utrofej  aphorifmos  in  naturali  intelligit,  tamen  «ad  artificiale  ampliantur. 

^rod  legitur, Et  omnes  fere  neceflarias  diftindiiones  commemorairit ,  illa  particU' 
laDiftintSioneSjGriceeft  'JiceArMms. 


AD  MAGNIFICVM  BARTHOLO" 

MAVH  PROSPERVM  ILLVSTRISSIMl  DVCIS  FE.iRARIffl 
A  SECRETIS,  ANTONIVS  MVSA  BRASAVOLVS. 

BT  s  I  mirum  in  modum  occupatus  fts,  Bartholomste  compater  cha/ 
rifsime,  in  reipublicac  rebus  adminiftrandis ,  8C  in  illuftrifsimi  Duds 
noftri  domefecis  nego^'s  digerendis:tamen  tua  eft  tam  uehemens  er 
ga  literas  beneuolentia ,  ut  diem  nullum  ( edam  tot  occupauombus 
pene  obrums )  praeterire  finas,  quin  andquas  tuas  Mufas  reuifas ,  ic 
quin  literariac  rei  fuccifiuas  horas  tribuas .  Nos  igitur  tuum  tam  pro/ 
penium  in  literas  ammum  intuentes,ftatuimus  hunc  iecudum  Aphorifinonrm  librum 
ubi  dicare,  quem  te  ledhirum  non  dubitamus,  tanta  legendi  auiditate,8C  tam  uehemen 
0'  defiderio  detineris: praefertim  quum  illa  noua  fint,qiia:  in  luce  prodeuntQualia  hacC 
quae  'a  praeclaris  ijfdem4  reconditis  authoribus  foeneramur ,  qira:  in  hoc  libro  a  nobis 
teferuntur.Ex  qwbus  pleraip  ab  antiquis  K  Grjcorum  maxime  fandhiarijs  haufimus, 
SC  potCsimum  ab  Academia, quae  alias  omnes  in  hac  arte  proculdubio  excedit, in  qua 
H^ipocratem  Platonem  longe  praecellere,  ueterum  confenfus  iudicauit.Verumta/ 
men  non  6b  eam  caufam  tibi  hunc  irderibimus  librum ,  ut  aliquid  ex  eo  perdifeas,  fed 
potius  ut  ex  tua  ledHone  tuae  felicis  aurae  nonnihil  libellus  ipfe  coniequatur,quamrati^ 
cumulatam  arbitrabimur, modo  prima  fronte  non  dilpliceat.  Vate, 


ANTONII  MVSAE 

brasavoli  medici  FERRa,- 

RIENSIS  IN  SECVNDVM  LIBRVH  A  P  H  O  R I  S  H  O  R  V  il 

Hippocratis  6£  Galeni, Commentaria  &:  Annotationes,  ,  . 


mortem,bonum  aut  malum 
lifmus  qui  flarim  fequituTjOftendet. 

A  P  H  O  R  I  S  « 


'rIMVM  HVIVS  VOLVMINIS  LIERVjt’ 
Galenus  tiigefimo  eiufdeaphorifmo,in  duo  capita  diftiV 
dum  facit ;  in  uno  etemm  de  ratione  uidus ;  in  altero(  in 
quo  de  regimine  tradat,  quando  totum  fit  naturae  permit 
tendum,^  quando  non  fit)de  euacuatione  a^'t.  At  fecun 
dirni  hunc  librrim,  nec  ipfe  Galenus  ufquam  in  capita  di* 
flinxit,aut  diftingui  uere  potuitrimd  nec  uniuerfalis  qu» 
dam,8i  integra  interio  afsignari  potefl:,qu*breuibus  om 
nia  hic  deferipta  compledatur,nifl  forte  haec  fit, In  hoc  Ii, 
bro  perplura  figna  ab  Hippocrate  poni,quibus  falute  aut 
I  praedicere  at$  praeferi  pofsimus;  quod  uer3  efle,is  apho/ 


IN  Q_v  o  JH  0  R B  o  fomnus laborem facit, mortale; fi uerb muat,noif 
mortale. 


ERASAVOLVS 

EX  HOC  aphorifinofecile  haberi  poteft,quando  ex  fomno  aegri  mors  praedici 
polsit,8C  quando  mori  non  debeat:  fiquidem  fomnus  ae^otanri  laborem  inferat,fotn/ 
nus  inquam  qm'  alioqui  prodefle  deberct,mortem  imminere  fignificat .  At  fi  ob  fonv 
num  adiuuetur,  8C  leuior  efficiatur ,  non  eft  mortis  indicium .  Oribafius  hic  dubitat, 
quum  ibmnum  Hippoaates  laudauerit,quod totius  corporis  fit  requies,cur  nimC  di/ 
cit  fomnum  labore  adferre.Hoc  refponfum  accipito,non  quod  laborem  fomnus  prae/ 
fl:et,fed  talis  eft  dicendi  modus  hoc  in  loco,  ut  illud  quod  folet  temperare  facpifsime  la 
borem,&:  quo  irrepente  non  meminit  laboris  ^rotus,quum  difcederet  pemtus  a  con 
fuetudine, diceret  adferre  laborem:  imo  dic  tu  adferre  laborem, qma  uere  morbus  au' 
getur,8«:  fymptomata  intenduntur.Philotheus  ita  hunc  aphorifmum  introducit,  ^  V 
meiavn  ttSI  mfcaaaii  o'  iTnrCKgcJm  ■fSi’  SMnSt 

yv<SvM,& Tt  osTiieinp,»  n  ofiiSeuy  V  rmiita.  ideft.  In  praefenti  aphorif/ 

mo  fecundae  fedionis,  Hippocrates  a  fomnis  figm'ficationem  edocet,ex  qua  fiuemor 
bus  fal  utaris  fit,fiue  lethalis,  cognofeere  licet. 

Ep  a  vomiiictTi.  ideft,In  quo  morbo,flt  cuiufcunc^  generis  hic  morbus  uel  febris  uel 
phrenirisjuel  morbus  lateralis.ut  fenilis  fit ,  In  quolibet  morbi  genere,in  quo  fomnus 
lacfionem  fecerit,iudicium  mortis  eft. 

van/©-.  ideft.  Somnus .  ]  i^id  fit  fomnus,8i  quomodo  fiat,  Ariftoteles  in  libro  qui 
inferibitur  De  fomno  K  uigiIia,difFufifsime  egit:quauis  Galenus  quodamodo  dillen/ 
tire  uideatur.Nos  ne  in  praefentiarum  tam  longas  ambages  ate^  difsidia  in  medium  re 
ferre  cogamur,le(ftores  ad  horum  uirorum  libros  remittere  decreuimus. 

ncMr  miia.  ideft,Laborem  fecerit. :  Labor  hic  Ixfionem  fignificat,ut  ex  fuo  oppo/ 
fito  colligi  potcft,nam  dicit.  Si  uero  iuuerit,non  mortale.Iuuare  autem  labori  oppofi/ 
tum  eft,uel  pro  oppofito  ponitur:propterea  hic  labor  Ixfione  fignificaKunde  &:  a  PM 
lotheofcriptumeft,  i  mv®-  ifi^^iSs.mv®-  i  v>  yvnvaim\i,S>i  ii» 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  i  «j 

,  ^^‘ajj^yiSairw.Ksti»  OT)-«i/5;i«  jiw(*»ffli'.fdeft,lab6i- tripliciter 

^Sur  Labor  noaimsnaim  eft,ut  hic;Klabor,excrcitium  fignificat,iit  iIInd,Iabores  ci 
^fmsftabunt:Klaboreftdolor,ut  illud,  duorum  laborum  fmulfadorum.  Simtue-- 
'  ffioui  ex  fomno  fieri poflimt  IsiioreSjhi :  primo  febris  non  foliiitufiled  potius  auge-- 
dXres<5UUgetiir,aKpinflamationes,8i  deftfllatioiies.afc-fludionesj^Brabundft, 
'«dumdormiuptjdeliria  loquuntur,  cum  uetp  experre<flifiietint,adhuclnilelirio  perfe 
^rantvKadeograuiter  quandoc^  premuntur, ut  irix  currrptmguntuf  "excitentur. 

“  iSf,  MorWe Tignum  eft,  quod  intelligere  c^ortet  fi  diu  larfio  perfeuerdt, 

'«  effetudignafit.hafflfi  non  perfeuerabit,  uelmodicafuerit,mortis  flgnum  non  eflet. 
«Hocprxtetcain  declinatione  mtellige,in  qua  omnia  qu  j  fiunt,  AiiiM-ror-rtr,  ideft,  uti/ 
'liflima  elTe  debenq  ut  Philotheus  inquit-T  ame  ipfehocinilatu  dicere  indetur,inquieS, 

■  „ia.tsK  a*n«  BAojSiiii.  0  fijrroj  Tisiim,  Sui/xniicir  l!b,iddl,Et  maxime  inflatu  ii  fom 

nus  nocumetura  fecerit, letale  eft.Nos  uero  pittamus  Philothei  ccmtextummendolliin 
eflTe.SC  ubilcgtt  «'V"»  ideft,ftani, legendum  mrfaiyi»,  ideft  declinatione,  de  alijs  enim 
(ymporibusmirumn6neft,quodromnusobfit,prsefertimdeprincipio.utin  Galeni  co 
mentationepftendemus .  Cur  autem  in  declinatione  Igfiti  fet,  a  Philotheo  haec  caufa  aft 
ifignatur,  rin  yinitd  <^iiu  iStvsw  ■avl/t^vTt 

MdoTreiMi/  hmini  ideft.  Hoc  autem  fitob  caloris  innati  imbedllitatera,cauite  morbum 

(adentes  liiperare  non  potentis. 

«(I  </f  wa-r©/  ScerJemtity,  ideft,  Si uero  iuuerit,non  mortale.Na,utPhilotheus 

didt,ii!»A»'na  ^  l*  Ts  wirAaf  ca  vAett  TTiTTiipScu,  ideft,  oftenditur  eramexfioebenema/ 
terias  concoqui. Vnde fi  profuerftfomnuS,eft  quidem  bonum  fignum, tamen  neceda/ 
j  fio  falutem  non prgdidt,K  fi  quantum  in  fe  cft,id  facere  pofficucnmtamen  qiua  in  hoc 

!  jgro  aliafigna  mortis  indicatiua  ede  pollent,  propterea  hoc  loquedi  modo  ufiis  eft  Hip 

•  poaatesi  nonmortale;8C  dicere  noluit  efle  falubre  fignum,  quamius  dC  id  fui  ratione  di/ 

caepoiuillet, 

GALENVS 

V  o  D  quidem  labor  apud  ipfum  nunc  lacfionem  figmficat, clarum  eft  ex  eo  quod 
opponitur.Inquit  enim.  Si  uero  iuuerit  non  mortale.  Cum  uero  duplex  fit  ea  qua: 
cx  fomno  fit  lafio,  altera  comunis  qua  in  principfjs  fit  acceffionum,  quas  annotationes 
uocant,alterapropria,ut  inquibufdam  morbis,  quando  in  aliquo  alio  temporefomnus 
nocet, de  hac  ipfum  dicere  eft  exiftimandum.  Altera  enim  neque  mortem,neq5  aliquod 
aliud  grauefigmficat, cum  naturamtemporisconfequatur.Inprincipijsfiqmdemaccef 
fionum.K  calor  nantralis  totus,  K  humores  inprofimdum  corporis  uergunt,  quemad/ 
modum  ipfe  docuit,K  pracipue  in  qiubus  horror,uel  rigor,  uel  fortis  partium  exterio/ 
tum  refrigeratio  contingit.  Bt  propterea,fi  in  principijs  dormierint,  cafus  illis  proten/ 
duntur.Kuixfcbres  ad  confiftentiam  perueniunt.  Si  qua  uero  inflamatio  fit  circa  uifce/ 
ra,rationabile  fitipfamadaugeri;8i  fi  humores  aliqui  aduentrem  confluant,non  aque, 
atcginalqsfomnisconcoquuntur,fedpluresfiimtinco(ftipermanetes.Obhancrcilicet 
caufam,agroris  uigilias  prjcipimus  tepore  i1Io,qug  fit  ex  ipfis,fpiritus,  fanguinifuc,atcp 
caloris  habitantis  in  eis  ad  exteriora  motionem  nolentes  opponere,  tan^  maximum  au/ 
xflium  aduerliis  illam  qua  fit  in  acceffionum  principijs,fangtunis,^iritus,  SC  caloris  na/ 
niralis  ad  interioraretradlionem.Qiiarenon  fine  ratione  dixerit  quifpiahuiufcemodila 
fiqnes  hoc  tepore  accidere  ex  natiua  acceffioms,8C  ex  uigilia  prohiberi.  Cum  uero  hac 
priuati  fuerint  agrotantes,  tunc  damnu  fentiunt  mamfeftius,  non  quia  altera  lafio  acciy 
dat  ex  fomno,fed  quia  deeft  illa  qua  ex  uigilia  habetur  utilitas .  Hic  quidem  fermo  often 
ditnullamfieriinacceffionuprincipfjs,cxfomnolafione,fedhocip!um  tahtumodo  ca 
'  rentiamutilitatis.Eft  uero  8C  akerfermo  concedens  ex  fomms  fieri  hoc  temporelafio/ 
nem,  8t  uult  nund  Hippocrate  docere  de  his  qui  in  alijs  temporibus  dormiut,  in  quibus 
m  totum  manifefta  utilitas  ex  fomno  cofcquitur,praferrim  ubi  morbo  declinante  adhi/ 
beatur.Nam  aliquando  morbo  ia  confiftcnte  adhibitus  manifefta  affert  utilitatem,  8£ 
quandoc^  in  extremis  parnbus  augmeti,qua  ad  confiftentia  copulatur.  Sed  manifefiiC- 
limaommum  utditas  in  declinatiombus  fitlSf  quide  cum  fomni  nocent, minus  quidem 
exitiales  fimt  iam  confiftente,  atef  increfeente  acceffione,  pracipue  uero  in  declinatio/ 

m  rubus 


.  lubus  pemiciofi.Nam  quo  tepore  aliquod  eltuuliffimu,  fi  praeter  M  qubdnififl  proi, 
.etiam  noctti  morte  non  iincratione  figiuAcatE^^mno  autem  laefiones  conttajjjj^ 

^  .utflitanbus,quod  uiddicet  febres  ex  ipfis  non  dilloluBtuf,ueI  etiam  exciantur, 8c  n!?! 

.dolores  intenduntur,  flutfiiones  multiplicantur,  K  crefcuntoinflamationeiQuiig^ 

rd,exipfisihter  doriniendudeliraIoqmmtur,&  ubi  expergefatSifoerintnnilto^nij^ 

,  indelirio  pdfeuerant.Quofdam  fomnus  ^auiflimus  dormientes  ocaipat,Ku6t^ 
gimtur,exciannir.Haccuero  omnia  contingunt  propter  humorn  prauttatem  quos^ 
■calorinnanis  foroor  extiterit,per  fomnos  concoquit.  Quado  uerd  detiih'or,fuccuni^ 

'  ab  diis  uifceraaggrauanturjK  di<!Hs  affedibus  homo  corripitur.  IpfettenimHfcti 
crates  imlt  hominem  lugdantem  extrinfecus  efle  ca]idiorCTn,dormientemaerd  c^t 
modo  fehabere,idnos  edocens,  quod  etiam  quibufda  altjs  rerum  naturalia  ftudidis^ 

fum  ^,fomnij,ati[pi«giliasfierifeamduinnaticaloris  motiones.  Nonabftprationcfe 

tur  euenitjUt  cum  in  iSceribus  iftetolledus,  caufas  morpificas  nequeat  eumcere,p^ 

,  tiemfignificet.Si  tamen  euicerit,non  propterea  certae  falutis  eftfignum,nifiquod  quit 
piam,  quanta  ad  talem  affetfiu  attinet,  aegrotum  dixerit  non  periclitatura,  qui  taiuti.  „  • 
alio  pomt  interire.Nam  fi  quainflamatio  aliquam  ex  partibus  principalibus prjoccup, 
uerit  folui  difficilis,  contingit  aegru  qui  ita  Ce  habeat  interire.  Quare  iecurius  pronundaa 
dum  eft.Vbi  exfomno  laefio  aliqua  aduemt,lsctalem  effe  notam,  cum  uerd  prod^.non  I 
laetalem.  Qiiod  uerd  ex  fomms  aliquae  accidant  l^floneSjipfe  in  libris  quos  Epidetniatn, 

fcripflt,oftendit,hisuerbis.Interhostnultierant'grauioppreffifomno,8Cdehrantes,no/ 

nulli  uerd  exfomno  tales  fiebant,  .i 


P  R I H  O  Galenus  docet  tiocabulu  Labor  laefionem  figm’ficard  in  hoc  loco,  perilla 
quae  fequuntur.  Si  uerd  foipnus  iuueriqnon  mortale.opponurttiff  autem  hac  duaefenten 
tiae,ideo  labor  erit  oppofitus  iimamento.  At  labor, qui  iuuameto  oppomtur,eftlafio,i 
Qiiodl^inir.  Si  uero  itiuerit,non  mortale, lege,  fiuerd  fomnus  iuuerif, non  mottale, 
nam  Graccehabetur  «j/  c/S  Leonicenus,  8C  hic,8C  in  apho/ 

rifmicontextupraetermifitillathparticulam, Somnus. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, duplicem  effe  laefionem,  qiij  exfomno  fitjComimeni, 
quando  in  aceeflionum  principijs  aegrotantes  dormierint, Si  propria,quf  in  aliquo  mor 
bo  in  alijs  temporibus  fit.de  qua  Hippocratem  intelUgcre  cenfendu  Aprimanpnfignl 
ficatmortemjfedbenefecimda.  ' 

Quodlegittirjalteracpmunis,  quae  in  principijs  fitacceflionum,  quasannotationesi 
uocat,  Graece  habetur  ths  /ite  asiw,  Stxv  ty  rsutccf^Mi  toj/  ■^ifv<rytSy,«! 
eMtixixxiy,  ot  Dsciuityn!  mtinSam,  ideft.  Altera comuliis,  quando inprincipijs  accefl»/ 
num,quas  ouimnistnaf,  ideftannotationes  uocant,aegrotantes  dormierint. 

TERTIO  Galenus doceqih accefltonum principijs quidfiat, Si curibmnusiacda^. 
Si  quantum  laedat.In  principijs  fi  quidem  totus  naturalis  calor,  Si  humores,  in  corporis 
profundum  retrahimtur,8ihoc  praeferam  fit,ubi  liel  horror, uel  rigor, uel  partium  exte/ 
riorum  refrigeratio  contigerit,  haec  autem  in  fohs  intermittentibus  febribus  fiunt,  unde 
in  ipfarum  principijs  ululare  iubemus,  quoniam  fi  fiat  fecus,adeo  febres  protenduntur. 
Ut  uix  ad  ftatum  peruerare  poffint.Etfiinflammatio  uifcera  occupabit,  ai^etur.  Si  fihu- 
mores  aduentrem  confluxerinqitafacilenon  coquuntur, ut  in  alijsfomms  contingit 
Quod  leginir,8iprfcipuein  quibus  horrorjGrpceeftifflandJRoi/tif’  «(/«««ifeAssw'» 
ideft,Et  magis  in  quibus  uel  horror  qiridam. 

Quod  etiam  legitur,  cafus  illis  protenduntur,  Graecehabetur 

HstyxSasiy  <yi  tcu}  ideft,  Ipfis  producuntur  fymptomatain  prindpijs» 
dormientibus. 

Quod  etiam  legitur,  Rationabilefit  ipfam  adaugeri,  Graece  eft  aasiasituu/wtTW. 
Quod  etiam  legitur.  Sed  plures  fitmt  incotSi  permanentes,Iegendum  eft.  Sed  longe 
plures.nam  Grxee  dicitur  «A\ii  aresiiS  aAasj  yitov-nayjiaiAiovns  fcriT^oi. 

cxy  ARTO  Galenus  docet,hanc  effe  caufam,cureuiglatiferuentur,quiauigiliae  il 
ludad  circumferentiam  trahunt,  quod  principium  febris  intus  ducebat,  fcdicet  calorem 
naturdem,ipiritus,8i  fanguinem. 

Quod 


nuodIegitur,qii3cfitexipfis,lege,eamquaeiitexwgilia.  (r  • 

1 N  T  o  Galenus  docereuidetur,foninum  m  pnnapio  non  nocere, led  eliepri/ 
uationetn  utilitaas,  quod  non  mediocriter  confiderandtim  eftnam  (bmnus  in  hoc  tem/ 
Doreuereobeft.ImdK  nos  putamus  Galenum  hoc  uoluiflie,proptffeadidt  eliealte/ 
mm  fermonem,qui  concedit,  in  principio  fieri  laEflonem  ex  fomno,  ut  fomnus  non  fo<' 
Ium  fit  carentia  utilitatis,  utnonnidli  putaruntinacceffi'onum‘priiicipijs,imm6eriarii  Ig 

dat.unde  in  prindpijs  ex  fomno  duo  mala  contingent,  alterum  eft  carentia  utilitatis, al/ 

tcrumueralacfio,  „ 

SEXTO  docet, in  morborum  principqs  utilitatem  manifeltam  percipiVetenim  fem 
per  prodeft,  uel  femperprodefle  deberet  in  declinatione  fomnus,  inftatuquandoque 
prodeft ,  Si  in  ultima  parte  augmenti,  quae  ftatin  proxima  eft,  tamen  eft  manifeftiffi/ 
mafonmi  utilitas  in  declinatione.propterea  cum  fomni  noCentin  augmento,inftatu,8£ 
in  declinatione,  minus  tamen  exitiales  iimtin  augmenro  8i  ftatu,in  declinatione  uerd 
perniciofiffimi  funtnam  quo  tempore  aliqiud  eft  utiliffimum,!!  praeter  hoc  quodmhil 
profit,  etiam  obiit,  mortem  futuram  conueiuenter  fignificat. 

Qiiodleginir,in  totum,  Graece  eft  Tssnmts-  Qiiod  etiam  legituf,non  fine  ratione, 

Graece  eft  exsOTir. 

SEPTIMO  Ixfiones  illas  enumerat,  quae  ex  fomno  confequi  poflimt.  Sunt  autffln 
hac.Primo  febres  non  foluuntur.  S  ecundo  quandoque  magis  crefeunt.  Tertio  dolores 
intenduntur.  Quarto  deftillationes  multiplicantur.  Quinto  inflammationes  crefeunt, 
Sexto  aliqui  dormientes  dum  dormiunt, delirant,  K  cum  expergifcuntur,diu  in  delirio 
perleuerant.  Septimo  quidam  adeo  graui  fomno  occupantiir,  ut  excitari non  poflint, 
etiam  fi  pungannir,autuix  excitentur. 

Quodlegitur,Sed  etiam  excitantur, Graece  eft  « >t^  7§ii|iK<te,febris  uel  non  fol/ 
iiitiir, uel  etiam  iritanif.  ;  ■  . 

Quod  etiam  legitur,  SC  fluxiones  multiplicantur,  Graece  eft  w piinirK  aAeai 
j-iVtiSia,  idcft,8Cfluxiones  plures  fiunt. 

Vbilegitur  Quidam  uerd  cxipfis,haecparticula,exipfis,  inGrKco  contextuabeft. 

Qiiod  etiam  legitur, Quofdam  fomnus  grauiffimus  dormientes  occupat,  Graece  eft 
yioif  </!”  Kai/icc-ns  ^  tm  imai  ym-Ttu,  ideft,  Quibufdam  auteni  principium  comatis 
infomno  fit.Eftuerd  coma  intenfa  fomni  deprehenfio. 

OCTAVO  docetjhas  lacflones  fieri  ob  humorum  prauitatem,quos  innatus  calor  fi 
iiehemensfiieritinfomnis  concoquit;fed  cum  imbecillis  eft, K  concoquerenon  poteft^ 
fuccumbit,Kmfceraab  illis  grauioraredduntur.Hippo  crates  etemm  uigilantem  homi. 
nem  extrinfccus  calidiorem  elfe  dicit, dormientem  uerd  intriniecus,:quod  plurimis 
etiam  philofophis  uifiim  eft,  fomnum  SCuigilias,  fecundum  innati  caloris  motione  fieri, 

N  O  N  o  Galenus  edocet,Siinfomno  calor  naturalis  uicerit,noneftefignumialutiSj. 
tamen  ipfe  dicit,  quo  ad  illud  elfe  fignum  falutis,  quamuis  alia  plura  adefle  pofflnt,  quae 
mortem  p  rxdicereSC  procurare  poterant-  Vnde  Galenus  iubet  potius  legendum  efle, 
(nam  SC  fecurius  eft)  ubi  ex  fomno  l*fio  aliqua  aduenit,  letalem  elfe  notam :  cum  uerd 
prodcft,nonletalem. 

Quodlegitur,Nifiquodquifpiam,ilIaparticula,quod,uacat, 

Demcp  ex  teftimonio  libri  Epidemiorum  Galenus  docet, ex  Ibmnis  laefionem  fieri, : , 

Quod  legmir.  Inter  hos  multi  erant  graui  fomno  oppreffi,  haec  particulagraui  fom¬ 
no  opprelli,  Graece  eft 


APHORISHVSII 

V  Bi  fomnus  delirium  fedat,  bonum, 

.  BRASAVOLVS- 

HIC  Aphorifmus  merito  a  Galeno,  ab  Oribafio  nimprxcedenti  coniungitur, 
namconcliifio  quaedam  eft,  quae  ex  praecedentibus  eUcitiff,.(;^ppe  di<ftum.eft,fiTom/ 


tIBRI  SECVNDI  I 

nus  obfuerit,  efTe  morti»  indicium.  Si  uero  non  obfiient,  fcd  proderit,  efTe  quidem  bo/  I 

num  fignum,  fed  non  certum falutis.  prodeiTeuero  poteft,  uel  quia  delirium  fedabit,ud. 
febrem,iiel  inflammarionem,  uel  aliquid  fimile.  propterca  Hippocrates  de  uno  exenv 
pium  ponens,  reliqua  fubintelbgenda  efle  cenfuit.exemplum  autem  in  delirio  pofi* 
tanquam  de  eo  quod  inter  afFedbis  illos,  qui  contingunt,  difRcflIimum  eft .  Ita  igitur 
exorditur,  Vbi  fomnus  delirium  fedat,  bonum ;  quia  indicium  eft  naturalem  calorem 
morbi  caiifasfuperare.addereautemponB(ret,ubifomnusfebremfedat,bonu:ubifoin/  ^ 

nus  inflamationem  fedat,bonum;ubi  fomnus  deftillationem  fedat,bonum.Ita^  perom 
nia  difairrerejquae  a  fomno  per  caloris  natmalis  uim  corrigi  jgoflimt.  undeK  a  Philo-  ’ 

theodicitur,  A'uns>!6c?UKii-r^(ii/'ni/!iiyii'7mxiaf^’Ui).tl/,c7nsv7ry&-mfair7i-Ms,.x&uii, 
t*a,  Tstsi-nu.  vvir  t/j»  i£i  ^  ra  tpai/ou,  tHSV 

V7rv&'  TTciustayxSoi/.K^iw  yg.\iiTuir«TS  «os/xaT©-,  Tsivap 

9*1  5«(nu/»j,  livtSieis,  ii/iiiiiany,  in  tk  •riin$t,<pMyiitv«ti  Trvffny,  ii/luilu/,iu/ 

tiw  iu7tv®-7relut,  iyx^m  <l^y.  ideft.  Superius  uniuerfalius  fermonem  faciens,  dicebat, 
Vbifomntis  laborem  fedat, nonletale.|iC  quodibi  dicebat,nunc  fidem  facit  per  exenv 
plum,in  eo  quod  dicit, ubi  fomnus  delirium  fedat,bonum.Et  hic  quidan  tanquabreui/  ' 

tatis  amator,moIefii(nmimorbi,hoc  eftdelirij  mentionem  faciens,oftedebat,  quodre/ 
Kqua,hoc^iriflammationem,febrem,dolorem,fifomnus  ceflarefeceriqbonumeii  ,  i 
inx  r^xt^fomuLu  vOT^-Trou/si,  «j/aSoi/, ideft,  Vbi fomnus  deliriumfedat,bonum]qisa  i 
figniflcaturuires  amplas  e(re,8f  aptas  ut  morbo  oppugnent.  * 

G  ALENVS  ! 

SI  ambos  dixerimus  aphoriimos,  K  hunc  fcilicet  SC  antecedentem,inufccm  iimgi,tO  ; 

tusfcrmotalisuticp  fietlri  quo  fomno  morbus  laborem  fecit, mortale,fiuerdiuuat, 
non  mortale.Vhai  igitur  fomnus  delirium  fedatjbonu,  ut  quodda  ueluti  exemplum  parr  | 

ticidare  fubiungat  fermorti  antecedenti  uniuerfaliter  didlo.T anqua  fi  ita  dixilfet.Vbi  do  [ 

loremfomnus  {edaqbonS.  Vbi  igitur  febrem  fomnus  fedat,bonum.  Vbi  igitur  inflSma/  i 

tionem  fedat  fomnus,bonum,Scdfatis  fiat  ei  tantupericulofioremmorbumnominare, 
Nam  ueritas  fermonum  uniuerfalium,  ex  huiufcemodi  exemplis  magis  dilucet, 

BRASAVOLVS 

BRIMO  GalenusdocetprKcedentem  Aphorifmum,&fhunc  fimuIiungijimoK 
Oribafius  eos  fimul  coiunxiqKhic  eftipforumfenfus,  in  quo  morbo  fomnus  laborem 
fecit, mortaleifiuerd  iuuat,nonmortaIe.ubiiginir  fomnus  dehriumfedat,bonum.acfi 
exemplum  fingidarefermoni  antecedenti  imiuerfaliterdidiofubiungat,acfiitadixi(ret, 
ubi  dolorem  fomnus  fedat, bonum.ubi  febrem, ubi  inflamationem  fomnus  fedat,bonu. 

At  fatis  fuit  Hippocrati qui  breuitati  flxtdet,8i  qui  (ut  dicitPhilotheus)eft  <SAfsiruuv/ 
t»®-,  ideft,  breuitatis  amator,  folumpericulofiflimum  morbum  nominare,  nam  uniuer/ 
felium  fermonum  iteritas  ex  his  exemplis  magis  dilucet 

Inliuius  cqmmentatiqms  principio  deeft  particula, deinceps.nam  Gratcehocmodo 
feriptaeft,  tw  iMuAfij  sVafiite  xiuf  in^v!  tsj  x^6Zi<riiis,Ti7tji  ti 
ftivtij,  ideft.  Si  deinceps  dixerimus  ambos  aphorifmes,8C  hunc  fcilicet  8£  antecedetem 
inuicem  iungi, lief  mutuum  nexum  habere. 

Quod  legitur.  Sed  fatis  fuit  ei  tantum  periculofiorem  morbum  nominare,haecparti' 
ail^eriailofiorem,  in  Aldino  contextu  eodem  modo  legitur  Sed  ia 

noftro  antiquo  contextu  habetur  Ktv</luuieiAtsxny,  idcft,periculofiflimum. 

APHORISHVS  III 

S  Oremus, at^  uigilia,utraq^  fi  modum  excefferint, malum. 

B  R  A  S  A;  V  O  L  V-S  '  •  . 

H I  c  Aphorifinus  cum  praecedente  quodammodo  iungi  atqi  cotinuari  poflet  ineo 

«enim 


APHORISMVS  It 


dumexcelTemitj 


i  eft.Qiiod  ex  his  probari  pot  A.n: 


fc(aa,nonpoflui>tnifiabinteniioribus  caufis  quapi  natura  conuemat,  prodire,  nempe 
Juniralis  fomnus  fit  refitgerato  primo  ferforio,  8C  tara  diu  producitur,  quamdiu  natura/ 
lis  dorfflienps  conftitimo  exegerit .  At  fi  primum  fenforium  ramis  quam  conueniat,  in>, 
Wdatum  fit,  fomnus  induatur,  qui  modiun  excedit ,  8C  illius  temperanira  confuetudi/ 
^,propterea  malum  eft,K,qiBa  fignum  malum,K  quia  caufa  mala.  Atfi  primum  fen/ 
foriiTO  magis  calidum  fit  quam  conueniat ,  uMias  a  naturali  conftituripne  modum  ex/ 
«dentes j  8C  a  napirali  ordine;eius  qui  uigilat,  fadt.  propterea,'8(l  hoc  malum  fignum  eft» 
gCmala  caufa.  Cum  ergouel  fomnus,  uel  uigilia  modum  excedunt,  id  eft,  naturale  ufum» 

8C  naturalem  ordinem,at<j  temperatiiram.eius  qiri  hac  habet,malum  fignum  eft .  Vnde 
Galenus  in  huius,  partis  commentatione  dicit,  fomnum  efle  excedentem  natura  mo/ 
dum,  quando  folum tempore excelferit  modum  natura, ^nondum difficile  habuerit 
expergefa<3ioncm.quia  cum  difficilem  habet  expergefadionem,  fine  dubio  malum  cftv 
Hppoaates  prope  finem  fecundi  libri  Deratione  ui(Sus,defomno  8iiuigiliaagit,quan 
do  mala  fint.  Si.  quando  non  fint,  inqiriens:  fomni  ieiunu  emaciant ,  K  refrigerant,.nifi 
longi  fint.nam  humidum ,  quodineft,  euacuant.  hi  uero  magis  calefacientes,  carnem  It/ 

S‘‘  ciimt ,  corpu%  dilpargendo  diffoluunt ,  languidumij  reddunt.faturum  uero  cale/  , 
ites,  madefaciunt, nutrimentum^  per  corpus  Ipargunt .  Somnus  uero  poft  matu/ 
tinas  deambulationes  ualde  ficcat .  Vigilia  autem  faturos  reddit,  cibum  enim  liquefeere 
non  finit ;  ieiunos  emaciat  quidem,  fed  minus  laedit .  His  uerbis  Hippocrates  potius  do/ 
cet  quando  profint ,  id  eft ,  quo  tempore ,  &  obfint  fomnus  iiigilia ,  quam  aph  orifrat 
caufam  reddere  poftim.  Gtdenus  uero  libro  tertio  De  locis  affedis  capite  quarto ,  ubi 
^memoria  deperdita  agit ,  de^-alijs  affedhbus ,  qiri  circa  principem  anim*  facultatem 
eyenirepoffint,  prope  capitis  finem, hunc  aphorifmum  refert,  docettj  ardorem  uigilias 
fatere, refrigeratione  uero  foporem.Bft  iero  de  fomno  uigilia  non  medio  cre  dubiu,  a 
quibus  qualitatibus  potiffimumfiat,  an  ab  acftiuis,an  a  pafliuis.  alicui  enim  uidebiuff,  ex 
paffiuis  qualitatibus  foluinduci,ut  ex  humiditate fomnus  fiat,  ex  ficcitate  uigilia.  nam 
fomnus  fit  cum  implentur  humiditate  8C  uaporibus  uentriculi  cerebri,  cum  uero  defrmti 
autexiccati  fint, mgihf  confequunnir .  proptereauidebitur  expafliuis  qualitatibus  po/ 
tius  fieri ,  quam  ex  adiiuis .  tamen  Galenus  in  huius  aphorifmi  commentatione  exadli/ 
uis  qualitatibus  inferri  dicjt ,  inquiens,  ex  caliditate  uigilias, ex  frigiditate  fomnum  indiv 
ci  Idemfentit  tertio  libro  De  locis  affedis  capite  quaito  prope  finem ,  docens,  ex  frigi/ 
ditate  fomnum-,  ex  caliditate  Uigdias  fieri.  Et  qiua  pr®fcrtp,tum  dubium  fortaffls  offeiv 
diq  propterea  inter  loquendum  docet,  ficcitates  etiam.ijigilias,;K  humiditates  fomrium 
facere,  tamen  primas  partes  habent  caliditas ,  8C  frigiditas ;  fecundas  uero  humiditas ;  ^ 
fiedtas .  Galeni  uerbahate  funt,  quippe  quod  ad  uigilias  foporefrp  per  morbos  perti/ 
net,  calida,  frigidaqp  diftemperantia, primam  fibi  facultatem  uendicant.  altera  uero  ab 
hac  ad  h  timiditatem ,  ariditatemi^  refertur.  Item  Balnea  quoque,  eo  quod  caput  made/ 
faciunt^  foporiferaftint.haudfecus  uini  moderata  potio,  omnes  cibi  humedlantes  ,af/ 
que  ex  aetatibus  pueritia  quidem  ob  humorem  fomnolenta  eft:  fenes  uero  ob  ariditatem 
«igilijs  uexantur  Jgituromniahacc  argumentp  efle  pbffunt,  ad  animi  ignairiam  indu/ 
cendam,humiditatem  pr  jter  naturam  fecundas  partes  obtinere,  ffigiditatem  uero  prio/ 
tes .  proinde  ut  humiditas  abundans  uel  Ibla ,  longos  ,profrindol(pfomnos :  ita  ariditas 
quoeplbla  uigilias  efficit.Poftea  addit, de  quibus  difcofitiorabus  ab  Hippocrate  didum 
eft ,  fomnus ,  aut  uigilia  fi  alterutrum  modum  exceffit ,  malum  eft.  Sed  non  ab  re  dubi/ 
tarepoteris,  quid fiitumm fit, quando fimul  adbuae  Sfpafliug  qualitates mixtg  fuerint, 
ut  caliditas  K  humiditas,  frigiditas  SC  ficcitas.nam  una,  quantum  ex  fe  fit,  fomnum ;  al/ 
taa uigilias  inducit.  De  illis  uero  qualitatibus  non  loquor, 8C  earum  coniugatione,quae 
hmul  unam  ex  his  affedionibus  auget,fed  de  his  quarum  una  fomnum  facit,altera  pro/ 
hibet.namutpraccitato  loco  docet  Galenus,  Si  frigus  c2 humiditate  uthementer  in/ 
tendatur, foporem,  ftuporem^  conftitmt.  Nos  igitur  recondemus,  fi  calor  humidit^ 


tem  fuperauCTitjhiS  erit  magis  prompnrs  ad  uigiliastat  fi  calor  ab  humiditate  iupefetur 
in  fomnum  potius  inclinabit.  VndciUt  a  Galmo  prjdtato  locofcriptumeft,  hzcuarii 
coplicatio  facitjUt  multiferiae  inucmantur  caufae,qu?c  ammales  adbonesladerepoflimt 
8C  adde  qug  magnam  diucrfitatem  in  fomno  K  uigilia  faciunt.  V nde  cum  frigida  caLdis 
uelhumidaficcis  commifeentur,  affetfius  qiudam  fit, qlti  nominatur  uigilans  fopor.w 
cumbfliofapitmtofismifceturjita^Kdealijs  complicationibus  dicere  oportet,exqui. 
bus  affedfionimi  uarictates  nafcuSair.  Galenus  qUo<f  Iiirius  aphorifmi,  in  Exhortatione 
adbonas  artes, mentionem  facit,ubiomniamoderataeireiub  et, Kfomnum&uigiliM, 
vsry&^jijfvtryip,  /iccMnii  m?  latpis  yivoySj/it,  itftioV,  ideii.  Somnus,  uigilia] 

Utra» modum excedenria,mallnn.]NamutdidtPhflotheU5,  5nt'»p«,id 

eft.  Ambo  mala,utimmodcrata.Simt(^mala,Ktanquamfignum  malum,  8C  tanquam 
cauiimala.  De  ibmno  quidem, tanquam  fignum,  quoniam  ut  PMotheus  didt, 
wAstf©'  vAstiHsa  (/liu/ifiiai!,  ideft,  oltendit  materijmulfitudinem,8C uiriumim 

bedliitatem:tanqu5caufauerd,quomam(ut  idemauthorprofequitur)  aiiiraya 

Jix^tgxjluiia,  ideft.  Multitudinem  intendit,  non  permittes  ipfam 
‘  difaiti.  Vigilias  autem  malae  fimt,ut  fignum,  Kut  caufa.utfignum  quidem  ( eodemau/ 
thore)  quoniam, fsfiTST*,  ideft, Sicdtatemdemonftrat,tanquamcaufaue 
.  ro,  quoniam  4hTar«iu/74uT*j>«(fSj>«tfB,  ideft:,Intenditipfam,fcilicetficdtate,difcut 
fione  uel  cOncodhone.  Oribafius  dihitatjfifomnus  malus  eft,  Kuigiliac  malas, quid  erit 
bonOCDicimus  nos,nec  fomnu  nec  uigilias  efle  mala  ami  moderata  iunt,fedfolu  cum 
ideft,Immoderata.T amen  Oribafius  longo  difanfu  docet  3Ctates,in  quibus  c3 
uemat  fomnus,8C  qinbus  tngilig,K  qui  fiint  fomiu,K  quae  lugiliae  naturales,8C  quaepr;/ 
ter  naturam,  nam  hic  fomnus,  qui  modum  excedit,practernaturaeft.  Philotheus^oiJ 
hic  anriquorum  dubium  faqt,  inquiens,  «mgia  tivu  hiyavns,  en  Jii  n  mrip  vjrrtf 

t^XKgej;.  e  /ixxgo!  VTTve!  V7n'&',  i/Aee  xS/ex  en  eciAexiiiX,  x^xTAe/txxfi! 

vm&^.vi^yeifxSiixiviieveiiTSukLei^gxxTxet^ina.  kXlK  t&tTSJ^vmy^gm.eJ^itx- 
«5«  vevvi^yTii  ume  V  liipJt  xpu  Tv  eflvnyigna,  ideft,  Dubitant  uerd  quidam,  dicen/ 

tes,propterqindfomnumlongumdixerit.tumlongus  fomnus  non lbmnus,red coma, 
ideft,foporuocatur.  Sed  aliud  eft  conna,aliudfomnus  longus.  Comaetenimnonfolum 
longitudine  exprimitur, fed  di:  ex  eo  quod  eft  difficulter  exdtabilistlongus  uerd  fomnua 
'longo  quidem, fed  non  eo  quod  eft  difficulter  exdtabilis. 

Vna  deni^  eft  Galenifentetia  quarto  De fymptomatS  caufis  libro  propcfinem,quse 
ambigere  fedqari  fommis  longus  a  cerebri  frigiditatefiat :  ubi  didt,  dignum  efle,  medi' 
dnam,  quas  tantum  hurtfetfiatjfomraTeram  nuncupare.  Qiiaeuerd  feifiim  obtundit,  8C 
obftupefccre  facit.fomraTerauoeandanoneft.Refpondemus, omnino  perfedhimfotiv 
flum  ab  humiditate  fieri,  Stupidum  uero  fomnum  a  frigiditate. 

GALENVS 

NO  N  N  V  L  L I  ex  medicinae  profeflbribus  exiftimanmt,uigiliam  modum  excedai 
tem  malum  efle,8t  fignum, ac  caufam, non  tamen  fomnum.  Hunc  enim  femper 
bonum  efle,  SC  fignimi,  8C  caufam,  &  nunquam  fieri  fomnum  modum  excedcntemtplO/ 
rimos  uerd  decipi  arbitrantes  fbmnolentas,  8C  graues  diQjofitiones  indpietes,  fomniml 
eK  longUm.  V enim  hi  a  nobis  difeentes,  quod  nondum  fomnus  grauis  nominatur,  nifi 
diffidlem  habuerit  exp^efatftionem,  concedant  reifte  fomnum  fongo  nominari,  quan 
dofolum  tempore  exceflerit  modum  naturae  conuenientem,  nondum  habuerit difE' 
cilem  expergefadfionem.  Fit  autem  hiriufcemodi  fomnus  refrigerato  primo  fenfiouo, 
hoc  eft  cerebro  ipfo,  quae  refrigerario  aim  fortis  fuerit  mixta  quidem  humiditati  facit  le¬ 
thargicas  paffiones.Cum  ficdtateuerd  eas  quae  Grateo  uocabulo  catalepfes,  ideft,  de» 
prehenfiones  nominStur.  Sic  Si  uigiliac  fiunt  quidem  propter  calorem  primae  partis  fen/ 
fitiuac.fed  uel  exfola  intemperatura,uel  ex  humoris  biliofi  abimdantia.Honim  uerd  ta/ 
lium  omnium  demonftrationes  in  noftris  iimt  feriptae  traiSanbus.Nunc  autem  fuffidat 


APHORISHVS  Iltt  i}§' 

jo  exiftifflanint ,  nimqiiam  exna  modtim ,  fic  nonntflii  nftfiis  aiimt  uigfliam 
rnauam  efle moderatam. Sed  hoc  nomen  folam  immodetanriam  fignificare,  obliti  e/ 
■aax  in  ufii  uitx  feruatur  confiiemdmis ,  quomam  bi  mala  nonriunquam  mediocriS^ 
^mus magnorum  comparatione.  Sic igittoraiidureoportetuigiliam  mediocrem,  aefi 
Cgnificetparuam.  , 

PRIMO  Galenlis  duas  fententias  annuorum  de  fomho  refert .  nam  quidam  niedi' 
cioutarunt  lugilias  modum  excedentes  effefignum  malum, K  caufam  malam:  fomnum 
qiianmmcuncplongumjfcmper  efle  bonum  KfignumSC  catifam.proptereantil/ 
lusfomnus  excedit;  Horum  ratio  eiTepoterat,  qmafomnus  fit  (ut  putabant)  ex  pleratm 
dine  uaporofa,  qux  per  fomnum  refoluitur.  eam  uero  reiblm'  femper  bofmm  eft ,  ideo  S£ 
fomnusfemper  bonus  erit ,  Etre  uera  fi  perfomnumi  quietum  fomnum inteiligerentj 
noneffentfruftra  locuti.  At  qiria  de  onuiigenete  fomm' loquuntur,  proptereaarguen/ 
di  funt ,  a«5  explodendi .  QuOmam  lon^s  fomnus  ex  frigiditate  fit,  qux  efi;  mala  cau/ 
fa .  Alrj  uero  per  excedentem  fomnum ,  fomnolentam  difpofitionem  dC  grauem,  uel  Ihi 
porem  intdIigunt.Quos  Galenus  ex  confuetudineteprehendit.non  emmapud^xcos 
aithores  col&etum  eil ,  fomnum  longum, ftuporem ,  dC  fomnum  grauem  nuncupare, 
naifl  no  eftgrauis  fomnus  nifi  difficilem  excitatione  habuerit.  J-fjc  uero  differunt,  diffici 
lem  habere  excitationem ,  K  modum  naturx  conuenientem  e  ;:cedere.Longus  etenim 
fomnus  eft,  quando  modum  naturx  conucm'entem  excedit ,  8C  non  habet  difficilem  ex» 
pergcfaiftionem .  cmn  uero  difftcileffl  expergefadionem  habuerit ,  tulic  eft  graUis  fom/ 

nus,qui  coma  dicitur, uel  ftupor. 

^od  legitur,  Arbitrantes  fomnolentas  K  graites  difpofittdncs incipientes  fomnum 
dlelongum ,  grxcehabetuTjWf  KosiutTinAa!  vmtu  ?» 

«fip.iDifpofitioes  in  comaucl  fOpore  ^labetes  quuincipiut,  lon^fomnu  eiTearbitrStes, 
s  E  C  V  KtD  o  Galenus  docet,  cum  fomnus  fiat  refrigerato  primo  fenforio,id  eft,  cere 
bro,fi  refi:igei’an'o  imbecillis  fuerit, fomnus  debilis  erit.  St  uero  fortis  fuerit ,  &C  humidita 
ti  commixta,lethargiam  facin  Si  ficcitati,  catalcpfes,id  eft  deprehenfiones ,  quas  recentes 
coeelationes  uocant  Idem  funt  apudgrxcos  autores  KX‘n^&-,SC  W!r«fi.ii4i{,qux  fe*  •ri» 
quod  eft  Occupari  atej  detinere,  dicutur.  GalenusinlibroDefinitionumfibi 
adferipto,  dicit  hxc  effe  fenfiium  priuationes  in  anima,  cum  totius  corporis  conaetione, 
eo  modo  quo  res  aliqux  gelantur. 

TERTIO  Galenus  docet  uigflias  fieri  ob  calore  primi  fcnforij,id  eft,  cerebri,  qui  calor 
uel  ex  ibla  teperatura  prouemt,8C  a  recentib.fine  materia  uocatur,uel  ex  abimdatia  bilis, 
Deniqi  notat,aliquos  fuiife.qui  putarint  uigilias  femper  eflTe  immoderatas,  quos  Ga/ 
lenus  ex  confuetudine  reprehendit  nam  fi  uerum  fit,  quod  uigihd  immoderantia  ijuan 
dam  femper  fignificet,  tamen  mala  quandoi^  medioaiauocamuscomparationemalo/ 
nim.Itacg  dicimus  uigiliam  mediocrem, ad  maiorem  comparantes. 
^odlepnir,cumodo,Grxceefto-i//i/«ir>oi',8iquodextramodu,grscceefta»‘i^«(',' 

(^od  etiam  legitur,ac  fi  fignificet  paruam,gra:ce  eft  f  iV«  V 

APHORISHVS  lllI, 


NOn  fatietas,  non  fames,  necf  aliudqutdquam , quod  modum  natur*  ex/ 
cefferit. 

BRASAVOLVSf 

A  N  A  T  V  R  A  ipfa  omniiim  parente,  aphilofophis  ptt  traduce  quandam,at(:;^poe 
t!S)idquod  nimis,  exprobratum  eft,  ab  his  qui  naturaliter  uitse  mutifjs  utuntur, ex/ 
perientia  comprobatur .  Vnde  antiquiffimum  illud  oraculum  adagio  recepnim  eft.  Ne 

guidnimis,quod  Ariftoteles  tertio  RhetoricorS  libro  Biatiatmbuit,alfjueroalnsphilo 

lophis.aut  poetis,  imo  8C  diftichon  grg  cum  extat, 

TMtuie, 

(n  4  i«{>|{S| 


Ii\^rnp^iiiuineit,qtio4cuncpfuperfltrit;Aiunt. 

In  bilem  tranfit  mei  tjiio(^,firuinmm  e(i  , 

In  hoc  autem  Aphorifmo  ab  Hippocrate  huius  adagt)  lententia  quodammodo  expri¬ 
mitur,  cum  dicit,  facietas  illa  quae  modum  naturg  excedit,id  eft,  ramis  eft ,  bona  non  eft. 
fames,  qux  eundem  natura:  modum  excedit  K  quae  nimis  eft,bona  no  eft.8t  alia  eodeiii ' 

mpdOjUtcaliditas,qu*modanaturaeexcedi(i<rigiditas,humiditas,riccitas,fitis,Keiut 

dem  generis  reliqua, quae  aim  nimis  funt,bonanpnfunt.Namfaniras  eft  quaedam  aqua 
litas  commoderantia ,  a  qua  fi  quifpiam  digrediatur ,  in  immoderantiam  pertraidit, ' 
qux  ud^grinido  eft ,  ucl  aegritudineminducerepoteft,  fed  ut  Hefiodus  inquit  in  libro  | 
cui  titulqm  fecit,  opera  dies.  ; 

MiijJi?!)ij;AK«tat!,)BwpM</l’u^3'aini/(yis©'.ideft,  , 

Menfur^  ferua ,  modus  in  re  eft  optimus  omni. 

Hippperates  in  tertio  De  ratione  uiclus  libro  huius  aphorifmi  caiifam  reddere  uldetur.  ‘ 

In  hoc  enim  libro  plenitudinem  reprehendit ,  primo  plenitudinis  fignimiedocens ,  cum 
corpus  glenum  quiefeit,  meatus  fpiritus  clauduntur ,  quod  aim  labore  calefit ,  extenua- 
nn,  K  exccrnit.PauIopoft  aha  quaedam  adiecit  figna,inquiens,  corpus  totum  nonnullis ! 
dolet,  quibufdam  quaeuis  pars,  dolor  eft  ubilafflwdo.nam  defidia,  plenitate^  delaflariui' 
dennir, nec  prius  fe  curant,^  febris  ueruat,  quod  nec  adhuc  a^ofeunt,  fe4  balneis  K  d/  j 
.bis.utuntur,corpusi5  ad  pulmonis  uitium,  poftremum^  periculum  deducunt, petuenh,  '■ 
imt® ,  Ttup  eodemloco  multa  alia  plenitudinis  fignauidere  potes  in  Hippocrate  8( (fi-  'i 
iierfitatb.  Galenus  preterea  huius  aphoriTmi,  8C  prgcedentis  mentionem  facit  in  Exhor ! 
tationead  bonas  artes^ubiinathletasinuchinir,  Hippocratem  adducit,  qui  de  menda  ua'  ’ 
litudineloquens  inquit,  labores,  cibi,  potus, fomni,uenus, omnia  moderatatKinftijnte, 
libelli;  cui  timlus  eft,  Qiiodoptimusmeilicus  idem  fit  8Cphflolbphus,docet  ex  Hippocta. 
temoderandam  elTe  ui(ftus  rationem,8Cpairim  amedicis  receptum  eft,  omne  nimis  efle 
<  ijaturg  inimicum.  , 

.  ;  Ex  praecedenti ^horifmo,  K  eo  cpiem  nuper  interpretati  fumus, imus  in  hucmodum'  ' 
cqntinuus  fieri  polIet,fomnus  8C  uigilia,quz  rnodum  excedunt,  mala  lunt .  \dde  facie-  i 
tatem,femem,fitim,,calorem,frigus,8freliquaeiufdemgeneris,cummodumnattira;,ex-  1 
ceduntbona  npp-eire.  At  non  dicit  efle  fimpliciter  mala,quoraam  aliquafunt  mags,  afi  i 
qua  minus  mala,  ,  | 

Celfus  libro  primo  capite  fecundo  de  his  agens ,  qug  feruanda  fint  ftomacho  imbe-  ! 
cillis ,  inqm't,ubi  ad  cibum  uentum  eft,  faepe  inutilis  niinia  facietas ,  faepe  inutilis  nimia 
abftinentia, 

ow  7i*.Ha-iicvi.id  eft,Mon  farietas,perlatietatemplenimdinem  illamintellige,quamem 
hra  omnia  fatura  fint,  uel  folam  ciborum  facietatem.quoniam  apud  Galeninn  talis  uidty 
tur  huius  uocabiili  uftis,  qui  in  fepamo  decimo  aphorflmo  huius  libri  dicit ,  plus  enun  d-  ‘ 
bi,quam  modo  naturae  conueniat  eft,facietas  uocatur.Humorum  uero  ple  ■ 

nitudinem  TAiwifm.  nominare  coniiieuit .  T  amen  Ariftophanes  in  Pluto  utitur  uoc^ 
bulo  ad  cuiufcuncp  rei  fatietatem  intelligendam .  Chremilus  Plumm  alloqui-  j 

tur,dicit(pnemineminueniriPluto,ideft,ditHtijsplenum.  Ataliarumrerumeftfadetas, 

K utitur uocabulo  -^i/criuvH  inuarijsreb.Knoinfohscibis.Chremiliuerbahacclunt, 

TTjsM-ray^so-ftot-iadeft,  ,  \ 

Aliorum  enim,  omniuni  eft  fetietas.  ' 


Et  quae  fint  ifta,  enumerat  Chremilus,  quorum  fit  fatietas.His  uero  quae  refenmtur  ad 
animum  fpedlantia,  Carion  feruus  aliqua  femper  interponit  ad  ganeam  pertinentia, 
H£ccigiturfunt,quacdefatietate dicuntur,  tgar©'  Car. 

Chr.  taaiKHS  Car.  T^ayii^imy  Chr.ltM»?  Car. 

Ghr.  Kvt/jsgycc&iit!  Car.  Chr.  12Xfal.ii.ias  Car. 

Ght,  Car.  ijurw.ideft,  Amoris  Car.  Panum. 

Chr,  Muficac  Car.  Bellariorum  Chr.  Honoris.  Car.  Placentarum. 

Chr,  Virilitatis  Car,  Caricarum  (Chr.  Ambitionis  Car,  Mazae, id  eft» 

,  Sdtamea 


«dtainentiud  cupediae.  Chr.  Artis  militaris.  Car.  Lentis. 

®  Yidcs  igitur  ■xhv(ri^i>vluj,id  eft.plemtudmem  de  aiffs  rebus,  praeter  cibos  dici. tamen  ih 
oropofito  Hippocratem  de  fatietate  quo  ad  cibos  intelligamus  folajSC  non  deplenitudv 
M  qiiiE  «  uocatur. 

AiiiMjid  eft.  Non  fames ,  qujmodum  excedat]  Qiiidam  per  fame  euacuationein 
intdligunt  quae  plenitudim'  correipondet  Qiii  &C  fi  uerum  dicant,  tamenin  fame  intellt/ 
eendus  cft ,  quae  abomm  fatietaa  oppomtiir. 

°  ov</'’  MV  «»« «yaSiy,  Stj  w' pl <pvcriu!  s.id  eft,  aliud  quicquam  bonum, 

otiodmagis  naturae  fueritlid  eft,  quod  naturae  modum  exceflerit  Nam  Ut  Oribafius  db 
otnaturanecj  maius  neq?  minus  milt,fed  femper  gaudet  modo.bjc  autem  naturs  exceC- 
fus  confiderari  debet  penes  rius  uirinattiram  qui  patinir.  hoc  uero  ex  confuenidineillud 
paUcndi  deprehenditur .  T  uij  intellige  haec  perieuerare,  &C  non  tantum  femel  eflefada. 
philoriieus  in  hoc  aphorifino  ita  dubitat  Jiaii  iisa  Ai/i»  ^7Ti59« ,  s' 

(iHv  ,  oky  S^iiamxs>  xmx  -fS? tt®  xhiii  s^tniSUuy.a . 

yxf  ■mKv!  7»  TifLUxiiorS  yiviTXt  -p!  &^aiixraii,H  A  xyfvvrvix,  ■^^SxK.avi  M 
lii.il^ArtmyiSivttfcSiMKai^cycu/xyoiiUif&^^tlxii/,  iA  xTi^n  vAv xyx^oy^mxv tixTt^cif 
fl  ifvnus  ».  KStt  »  «Tia.oTj  iAv  xitiipcy  xyx&y .  id  eft ,  propter  quid  farietatis ,  K  famis 
hic  menrionem  fecit, 8C  non  alterius  ciuufpiam  con  arietaris,  ut  caliditatis  K  fi  igiditads, 
tanquam  eorum  qug prius  dida  funt  caufa:  mulus  enim fomnus  ciborum  fanetate  fit-  Vi 
giliaueroimmodicafame.abhisauteinuniuerfalius  prog5effiif,inquit,necpahiidquic^ 
quodmodum  natura:  exceflerit,  bonum.SC  caufa  eft,  quonia  nihil immoderatubonum. 


Rv  R  s  V  s  hic  aphorifmiis ,  ficut  alter  qui  antecedit,  quod  in  una  materia ,  idem 

inilt  intelligi  in  ommbus .  Nam  -Um  famtas  moderanria  quaedam  fit ,  necefle  eft 
mnes  immoderantias  quae  plurimum  i  modo  receflerunt  iam  aegriuidines  elfejquac  uerd 
nondum  id  quod  plurimum  obtinent,  agriuidinum  generationem  oftendere. 


PRIMO  Galenus  hunc  Aphorifmum  pratftripto  fere  continuat,  £C  utrifeg  uniuerftiy 
lem  quandam  conditione  edocet,fcilicet.  Idem  in  ommbus  materiebus  intelligedum  eO 
fc,quodin  ima  materia  dicitur, praelertim  in  fimilibus. 

QuodIegitiir,Rurfus  hic  aphorifmus,ficuti  SC  alter  qui  antecedit,  Graece  eft  mtAiji 
T®-  0  aJ).©',  ax7rij>  0  «/rfilh!©'  hftQixiui.  id  eft,  Rurfushicfermo ,  ficut  praefert/ 
ptus  aphorifmiis. 

Qirod  etiam  legiuu,  Idem  uult  intelligi  in  ommbus,  Graece  eft,  «ir>t  u^'  5TOire?i/  5«$« 
nira.id  eft, idem  uultuideri  in  ommbus. 

s  E  c  V  N  D  0  docet  famtatem  iK*',id  eft,  moderantiam  quandam  efie,propte 

rra  omnes  iyiipixsjd  eft,immodcranrias,qu3e  plinimum  a  xtiiiiiiiipix,id  eft  a  moderat» 
tia  K  modo  r ecefierut,  necefle  eft  efte  aegriuidines.  At  immoderantiae  illae,  quae  nondum 
obtinent  id  quod  plurimum  eft ,  aegriuidinum  generationem  oftendimt.Ex  hoc  loco  ait 
as,neumnn  colligi  pofle  apud  Galenum  putammus ,  quoniam  haec  pania  a  mediocrita/ 
tereceflio,(am'tas  dici non poteft,  nec  etiam  aegritudoetamenrem  Ipeculantes,  nommus 
«his  neiiuum  colligi  no  poflTe ,  quoniam  femper  fanitas  eft  quoufqt  fenfu  operationum 
lac.io  percipitur.y ermitame  hic  receffus  flituram  aegritudinem  fignificat,  nempe  fanitas 
atij  agrjuido  latitudinem  habent,fed  eorum  apices  in  indiinfibilt  confiftunt. 


S  Potitane*  laflitudim 


A  N  T I  (JV  V  s  nofter  cotextus  in  huius  aphorifini  principio  h5c  inferiptione  prefixS 
habet  TtStkytixxms  nrunjjjwy,  id  eft,  de  cognitioe  morboraut  aut  huius  famois  perfeda 


titio  habeatur, fcirc  oportet, Id  nomen laffitudo,quod  Gr*d  «urr©-  *cimt,apudGA 
nu  tripliciter  ufitrpanimrcperiri,idcp  eftinprint^io  quartilibri  defanitate  tuenda  in 
prxfcnri  comento  reperitur.VnaeftfpontinaIaffltudo,qu*a  Graecis  iddld 

cerofa, Altera  idcft,tcnfiua,Terna  ‘l>A4>'i'»«i»!!«,ideft,inflamatiQnisuocato 

prima proptereaulcerofa  di<aaeft,quia  ulceris fenfum facit,  fitauteex  acribus humdri,’ 
bus  ,tenuibus,8C  calidis, qui  corpus  erodunt,ftimulat,ac  pungut.unde  fequuturfynipto 
mata,  aut  grauis  fenfus,aut  corpus  ulceratur,  uel  in  cute,  uel  in  carrie,fi  uaIentior,ud  in 
cute,8il  carne,  fi  atrocior;hoc<5  'a  Galeno  laflitudinisfyniptomauocatttr,quela(i;tu(Jo 
^  quSdo  propter  aaes  humores  lafliim  corpus  fentimus,praefertini  du  moumur.  hac 
igitur  laffitudo,d3  quiercimus,n5fentitur,Si  agitemur,protinuslenritur,K  hanclaflitn 
dine  praecipue  fentiri  monet. T  enfiua  aut  lailitudo  eft,quadQ  quis  plethoriam  inrideri^ 
idcft,humorum,fednon  corruptoru,  nec  mala  qualitate  affedorum  abundantia,  ex  his 

folids  animalis  partes  tenduti!r,ita9fentiturgraaitas,pr:efertiminilhs patribus,  in quh 

bus  fimt  humores.Laffitudo  aut  phlegmones,idefl:,infemarionis,eftexutrif(j  compo, 
fita,  8C  ex  humoribus  acribus,  5C  uiriofls,&  ex  humoribus  multis,  &  bom' fued.  euHm, 
pocratesuocabulo  asir©',  ideft,  laffitudo  uritur,omne  genus  lalumdims  intelligit,8Cil 
cerofum,8C  tenfiuu,8C  inflamarionis,  modo  fitipontina  laflitudo.lllg  uerdfpontinsdi' 
cuntur  quae  fiunt  ab  intrinfeca  caufa,8t  non  aib  aliqua  extn'nfeca,ita  enim  Iponrinuintd 

Ugere oportet.  Cumigi*”rfpontinaclafl3tudincscontigerint,ftatimiudicapraefentee(re 
caufam,quaceftmorborumgcneratiua,immointenfiua,  8Cphlegmom'slaffltudinemot 

bus  in  numero  iam  adeft.  G3enus  uerd  in  quarto  D  e  fanitate  tuenda  hbro,hunc  Apho 
rifmum  in  iilcerofalaflitudine  intcliigit,  non  tamen  ita  intelligit,  quin  etiam  ad  alias  laffi/ 
tudinis  Ipecies  applicari  poffit.  Hippo  crates  etiam  in  tertio  DerationeuitSus  libro, ubi 
de  plenitudine  agit,  docet  dolorem  efieubi  laffitudo,8t  lafiitudinemubiplenitudo.  un/ 
de  laffitudo  eftfymptoma  plenitudinem  fequens,  quo  denotatur,  praefentem  effemor/ 
bum,  aut  morbi  caufam-  Id  uero  laffitudims  genus,  quod  Galenus  ifMyiiwiJltt ,  id 
eft.  Inflammationis  uocat,  Philodreus  «soHS!nM»c,id  eft.offium  laflttudinem  dicit  hac 
iunteiusuerba,»»,’  x-moi  Hsynt /iStf  airi  ,  oi  tK7rvAiiiimt!<fviruHii 

v  Sisii  (rSftxt^ir  ettSitrtaj  j-iMSiiUDi.  oi  <A'  lAxai</Iar.  eiirw^  iiKXS  tzvi} 

cuutu&i/nt  yiviTVlioi  nyXlr  y/iv^v-na  vii)!  -h  .  of  </h'  isiKSvMei 

ittsM  (TUunSiiStu  m  os«,  ^oiiXj/ot  tx  yyiai  ,ii  eft. 

Sed  hacfunttr es  laffitudines,iftae  enim  fimt  tenfluac, quae  ex flatuofisfpiritibus  tote cot/ 
pus  occupantes, cum  fenfu  fiunthguerd  ulcerofie.in his  fimilis  fenfus  fieri  uidetur  ficu/ 
ti  in ulcere,quae  fiunt  exmateriaacri  8>C  mordaci,  hac  uero  offiumlaffimdines dicuntur, 

,  quoniam  ofla  confringi  uidentur,qux  ex  crailo  St  terreo  humorefaiSg  ilmt 

xoOTi  «i-raVaaoi,  ideft.  Spontaneae  laffitudines,funt  uero  fpontaneae  illae  qiiae  ab  intria 
feca  cauiafadgfiint.Philotheus  dicit  cu-niucrxs  Kssrsc  (fc^iscUrtxsyt 

ytt^as  m/ntfxs  xvvaiSsitxas,  ideft,  iponrinaslaffitudines  nominat,fenfarioncs  moldte 
abfiy  exteriore  caufa  fadas.  Oribdius  hic  Galene  refert,  ac  fi  dixeritipontaneu  efle,  cu 
abfcp  motupracedente  talis  difpofirio  oritiir.tamena  Galeno  hocnon  dicinir. 

<fix(x<n  mo-xS)  fdeft,morbosprgdicunt,atcppracnunriant,q  'aexipfis  morbi caufam 
adefle  figmficatur.Philotheus  exponit  <ffx(x<n,  xx-ns>  Jhjhxm  ynvxxi  (cLKixxmi  f/n/ 

vony.-nxsyxfH^iyii  ayytii!,oi&Ti®'T£y  t<s-!tuy,!uiimy  M  vsifcyiyupiX'^iTxa,m7n'm, 

xcuinvky yxMTmyivvTXi  i'om(i«7«,idcft,pracdicunt,hoc  eft oftendunt,  Kindicatirior ! 
bumfuturum.Interea  tatiiper  enim  humor  qiuefcit,qui  eft  laifitudinum  caufa.  rdiquuiji ' 
«erdpofterius  obftruftur,corrumpitur,3t  hincmoleftifiuntmorbi. 

Aerius  uero  libro  quarto  capite  trigefimofexto  duplex  genus  laffimdinis  innuit,  V- 
num  ob  exercitium  uel  peregrinationem  fadhim.  Aliud  ipOntinum.  Quod  exerciriafe/ 
quitur,  intres  fpecies  diuidit,In  laffitudinem  ulcens  fenfum  inferentem,  qux  ob  te/; 
nuia,  acria,  mordaciaque  excrementa  contingit,  neque  hic  eft  pleninido  qu*  ladat, 
fedhumonim  acrimonia.  Multaque  ab  Aerio  de  hac  laffimdine  perpulchre  diflerim/ 
tur.  In  laffitudinem  tenfioms  feniiim  inferentem ,  quam  dicit  non  habere  excremen/ 
ftim  rarione  dignum  membris  annexum,' fed  muferili,  neruicp  ob  uehementes  exteii/ 
fiones  afficiuntur,  quas  exercitia  inuexeretin  hisenim  contingit  rei^s  mufculorum 

■  fibras 


APHo*.rsMVs  r  4? 

fibras  de&tigaM,  extendicp  i  utpropead  comwlfionem  deueruant-Id  Jaffi^dinis  genus 
r  jqpue  snuadit  homines  qui  boni  fuca'  funt,non  quidem  ualidis  exer  citfjs  defefIos,im 
md  magis  remi(lis,reddit^  lafibs  inflgra'ter  tardos, 8f  ad  fledlendos  artus  difficiles ,  hor^ 
rorem  tamen  non  inducit,  tieluti  laHitudo-ulceris  lenium  afferens,  quamuis  in  hac  non  mi 
nus,<jtamin  ulcerante  K  aridalaffitudtae  corpus  contrahatur, calidiuscp  qUampoftidet 
natura,  tangentibus  offeratur;8f  in  lalfinidinem  inflammantem,  SC  ad  oflaattingentenl, 
qus  osixptr©',id  effofliiimfafflnido  uocatuf,in  qua  mebraueluti  inffin^,inflamfnari<p 
rtdentur.  Solethacc  aienf  *  ubi  in  motionibusuehementiffimis  mufculi  excalfadh'  ad  fe 
attrahunt  foluta  excrementa,  folumcp id  laflinidims  genus  mufculos  eleuat,  fupra  id 
quodnat«fsconticrst,utinflamfflatioiualIimiIeairaffe(Sus.proptereafitangantur,do/ 
lent ,  calidiorefcp  apparent,  magis  tamen  dolent,  fi  ad  motum  cogantur, Qiiodfiin  pro/ 
_fando,  adchprdas  u%  8f  neruos  affedio  infederit,osoi03-©',id  dfjofliumlaffltudo  uo-- 
catur,qu2  plerumcp  accidit  his  qui  cxercitijs  non  affiieuerint.HaEC  Aetius  de  tribus  lafli 
tudinis  generibus ,  non  ipontim's.capite  uero  quadragefimo  quartum  genus  lalfitii^ 
dinispomt,quodobficcitatem  maciemcj  contingit,  tamen  dC  lilaffltndini affimiletui', 
non  eftuera  laflItudo,fed  ellmacies  tantum.hatc  igitur  animofos,plurimiltp  exercitatio/ 
^us  deditos  prgeipue  nexare  folct,  quando  plus  aequo  exercitati  perperam  ddneeps  re 
curantur. ita  enim  difcutiiintur  excrementa,  K relaxantur intenfae partes 8C nihil aliiid 
in  corpore,  praeter  ariditatem,  relinquinir,quae  nimia  motione  comparata  eft.  Adeft 
quinta  laflitudo  ob  cocubitum,de  qua  agit  capite  quadragefimoprimo,  quae  fit  ob  ufum 
uenetis  immoderatum,ad  quem  iririum  imbecillitas  confequi  folet,acpracdpue  in  debi/ 
lipribus  natura  corporibus.nimia  eih  motione  rarefeit  aitis,plurima<5  per  halitu  inanitio 
fit,proptereaficcitas,  immd  SC  frigiditas  quandoi^  fuccedit.  nam  parta  raritate  calidum 
eu worat,  K  innata  humiditas  a  plurimo  fudote  exhauritur.hae  omnes  fimt  non  Ipontihg 
laflitudines.Defpontaneauero  laffitudine  capite  quadragefimo  fecundo  agit,  quam  di/ 
dt  fecundum  Hippo  crate  morbos  praedicere,  Sf  capite  quadragefimotertio  deillafpon/ 
tanea,  quae ulceris  fenfum  affert,  di{reiit,inquiens,ob  acrium,  fubtiIium,calidorum4  bu/ 
inorum  maliciam  fenfiminueiSam  generari,  itaut  erodantur,  ftimidentur,  pungantinq; 
partes,  qute  fentiunt  ■  ac  donec  quidem  fuccus  is  malus  in  uenis  fanguini  mixtus  fuerit, 
tJtifper  uirtute  fanguinis  lucfius  latetaibi  uero  ad  carnes  cutim^  defertur,  8f  inora  impin/ 
gitur ,  deeris  affeaum  SC  fenfum  inducit :  tunc^  potillimum  membra  imbecillitas  obii/ 
det,ubi  ad  motum  fe  conferant. confiderando  ergo  m  his ,  utrum  in  aiti,  an  fub  proxi/ 
jnacarne,anuero  infanguineintra  uenarumcOncamtates  malus  fuccus  recludatur,  ha/ 
bebis  Angulorum  indicia  ex  urims ,  ex  cutis  mordicatione,  exfudoribus .  Capite  uero 
quadragefimoquarto  de  Ipontanea  tenfioms  laffitudine  tradat,  quae  fignificathumo/ 
rum  multitudinem ,  qui  nimia  copia  folida  animaUs  membra,  fed  prtecipue  mufculorum 
fibras  intenduntul  ceris  fenliis  in  hac  laffitudine  hon  percipitur,  necp  partis  cuiufpia  tu¬ 
mor  tadu,  autmfu  deprehenditur,  fedgrauitas  tantum  cum  extenfioneinfeftat,  quoni¬ 
am  in  corpore  folus  fangius  abundat .  At  capite  quadragefimo  qirinto  de  Ipontanea  in 
flammationis  fenllim  inferente  laffitudine  dtfferit.ob  doloris  ( inquit )  uehementiam ,  8C 
ob  infignem  inflammatorum  partium  ardorem ,  mufculos  in  tumorem  attollens ,  non/ 
dum  duorum  triumue  dierum  lpatio,fed  ne  horis  quidem  tribus  tolerat,  quin  repente  ar/ 
dcciffimafebrisfuperueniat,niflfanguinismiffloneprgueniatur.Hecllint,  quae  de  his  laf 
lliMnibus  ab  Aetio  referuntur.  Celliis  libro  fecimdo  capite  fecundo  de  flgnis  agens  ad/ 
uerfae  ualetudiriis  fumrae, dicit  hoc  effe  fignum  ftitufae  aegritudims ,  fi  genua  quui  fatiga/ 
tafimqtotumue  corpus  laflitudinemfentit. 


GALENVS 

Non  eius  quae  fit  ex  motionib.immoderatij  nomen  eftlalIitudo,fed  eius  qtif  adue 
mtin  corpotib.aramaliu  difpofitiois ;  ne<p  enim,laffitudinO  meminit, que  ex  talib, 
acaaunt  motionibus,fed  quae  fponte  continmmt.  Cuiginir  ab%  moni  hinufmodi  euene 
rit  Mpolitio,  nonfimpliciterlaffitudo,  fedlalTitudo  Ipgtanea  nominatur.Sed  cuttes  fint 
utudines,  queadmodu  mfalubnb.declarauimus ,  prima  qug  ulceru,fec5da  que  tentio/ 
s, tertia  quj  inflammatiois  fsnfum  habet,  qua:  ex  iliis  coponif  tPrima  quide  ex  mtiatis 

humori 


humoribus  ottum  habet ,  fecunda  ex  plenrtu*ne,t^a  exutns(^Qmrfcoftian(3K.§.  | 
eriimanobiseft  demonftratummea  quacdefalubribus  infcnbitur  todarione.Ouat,  f 
nontemeredidumeftfpontaneaslaffltudjnesmorbosnundarc.  ,  >  ' 


BRASAy-OI^VS 

p  RI W  o  docetjhocinlocononacdpiw^BWdeftdaffitudinemjproeaqusefe^ 

eximniodico.pioni,fedprofpontanea,ideftjinttmfeca.  .  ^  ^  . 

Quod  legitur.  Sed  quacfporite  contingunt,  Graece  eft  a»ue  '< 

SEC VNOodocet,quandoabf(jmotu,hascdifpoflttoaduenerit,nonfimpI{citaIagi  i 

tudineffl,fedfpontaneamlaflitudinemnorm'nari,  •  ..  | 

TERTiOjTresIaffltudinisfpeciesfuperiusenumcratas  jeJq)oftosrefert,'Helc0/  i 

.des,Tonodes,K  Phlegmonodes,  ,  ,  f 

(^lodlegiturjexiiiriatishumoribusortuinhabetjGraeceeft, ' 

^  tiitiatorum  hinnorum  plenitudine. 


Vbi  etiam  leginn-,T  ertia  ex  utrilip  fimid  coiundbsjaddi  deb  et,  apta  ellfieri,nam  Gtt 

cehabetur«</£'»j>iT^3'«<i  : 


APHORISiiyS  VJ. 

QVicuntp  dolentes  parte  aliquacotporis ,  omnino  dolotem  non  (cntla^tjhis 
mens*grotat. 

E  R  A  S  A  V  O  L  V  S 

<3  A  L  E  N  V  S  uartj S  in  lods  de  dolore  agit,fed  porifllmum  libro  terrio  De  fymptonw 
tum  differ  entia,  ubi  docet  poriffimos  dolores  fieri  fenfu  taefius ,  unde  aori%K  ociiloiii 
dolores  interififnmi  fimt  propter  t  adlS ,  D  e  eifdem  rebus  libfo  qiunto  D  e  fymptomatt 
caiifis  diflcrit,ubi  ea  fymptomata  profequitur,  qu j  ex  dolore  fequutur,  qug  no  efliinino 
ra  dicit ,  ^  illa,  quae  ex  timore  proficifeutur.  Ex  his  locis  colligo-e  potes  quid  fit  dotor  8£ 
quidlaEticia,8C  quo  circa  otfmes  fenfus  uerfentinr :  8C  hoc  praifertim  libro  quarto  coHigi' 
iur,ubi  docet, qui  fenfus  magis ,  8C  qui  mfrms  afficianuir.  Vifus  enim  dolore,K  deledia/ 
tione  minus  afficitur,  quam  fenfus.  tadus  autem,  Sf  giiffus  maxime  afficiunny .  mox 

ab  his  olfadus ,  atqj  hunc  feqiutur  auditus ;  tamen  omnes  fenfiis  ab  excellentibus  ferfi/ 
bilibus  corrumpuntur ,  fed  in  alijs  ita  dolore  non  afficimur ,  quamius  corrumpantur,  fi 
cuti  in  guftuSftadu,  Verum  tamen  nec  gi^sexccllcntiffimos  dolores  habet,'i^iry 
tione  qua  tadhis,  nam  ratione  quaguftus  ita  non  dolet,  immd  multifimtquiillumfen/ 
fum  amifere  f  unde  paflim  receptum  eft,dolorem  efle  n-iftem  fenfarionem ,  quiaeft  ma/ 
laaffeflio,  Sitriftis  alicuius.lenlus.  e  contra  deletffario.proptereainomra'  fenlti dolor, 
deledatio  inueniuntur ,  fed  potiffimum  in  fenlu  tadiim .  Hippo  crates  igitur  hoc  theo 
rema  propofitit :  qiricum^  in  aliqua  corporis  parte  dolorem  habent  i  quem  peiutns  non 
feqtinnt,  his  mentenasgrotare  .certum eft.  A  Galeno  autem  notamr,  dolorem dtrpli 
citer  accipi .  uno  modo  pro  diipofitione  in  qua  dolemus ,  ficuti  in  epidemiorum  libro  in 
Cranone  fieri  dixit  Hippo  crates ,  quod  dolores  antiqui  frigidi,  noui  calidi .  Certum  uo 
ro  eft ,  quod  hic  per  dolorem,  triftem  fenfationem  non  intellexit,  fed  affedfionem  &  in/ 
temperiem  ex  qua  fit  dolor,  undeinpropofito  Galenus  Hippocratem  ita  intelligit.  qui 
doloris  caufam  in  aliqua  corporis  parte  habent,  8f  dolorem,  id  eft,eius  caufam  nonfen/ 
tiimt,  his  mens  aegrotat .  fi  quifpiam  dubitet,  quo  nam  modo  medicus  intelligerepol/ 
fit,  liunc  habere  dolorem  cum  non  fentiat ,  Rcfpondemus ,  id  facile  percipi,  quoiuam 
medicus  doloris  caufam uidet,  id  eft,  uel ery fipelam,  uel inflammationem, ueluulnus, 
uelfra(ftionem,uelrupturam,Uelconuulfionem,uelmotusconuuIfiuos,qu*affe<ffion« 
cum  adfunt,  dolorem  femper  inducere  folent.  At  quia  hic  dolorem  non  fentit,propta« 
indicium  eft,huius  mentem  ^otare.imde  nos  fecundum  Galenum,Hippoaatefflhoc 
modo  intelligimus.Quicun^  dolentes  aliquaparte  corporis,  id  eft,quiprpfente  doloris 
caufam  in  aliqua  corporis  parte  habet ,  8f  dolore  nonfentiunt  qui  ab  illa  caufa  profidfd 
folet,  SC  qiu  re  uera  tunc  proficifdtur,hi mentem  egram  K  occupatam  habent.  Vnde illi 
Galenum  inepte  intelli^mt,  qui  himc  fenfum  ex  Tuis  comentarrjs  elidimt ,  ^'cunqt 
dolentes ^arte  aliqua  corporis,  dolorem  nort  fentiunt ,  id  eft,  doloris  caufam ,  Ss  mens 

ygrotat, Galenus  etenun  de  dolore,  id  eft,  tiiftifenfationeuabafecit,utfenfusfittqui' 


A'P  H  (S  R  I-S  M  V  S  ‘  VI  i4% 

nm*  dolens-,  jdeft  3  l^°riscaufemm  aliqua  corporis  parte  liabois ,  qUamiutiet  me^ 

H  oB  a^fortalfis  etiam  «eger, tamen  doIoreni,ideft,triftemfenfationemnonferitit,huic 
"ais  WrOtawit  in  prima  aphorifmi  parte  per  dolentes,  doloris  caufam  intelligat ,  in  fe/ 
^inda  Ucto  parte ,  per  dolorem,  uenim  dolorem,  qui  eft  triffis  fenfario.K  licet  G  alenus 
de  doloris  caufaloqiBuideatur,de  ealoqtun.n',ut  aftedix  parti  praefente,  dC  dolorem  infe 
ente  tamen  caufa  neceflario  non  fentitur,  ut  in  his  quibus  caput  uulneratum  eft,  pleriih 
aue  contingit,  iriphrenefi,  lethargia,  cathoco ,  comate  iDgiIi,2£  medio  quodmorbus 
mazuchiuocanir,afte(flis;Oribafius  docet,tribus  modis  dolorem  nonfentin',autpan^ 
rate  aut  obliuione,utin  eremitis  qui'  oblimfcunttir  doloris  &C  non  illum  continent,  unde 
giaiiqtiando  dicimt,  quum nori dolent,  oblitus  eftnoftrideusnofter.  Autminietate^ 
epando  in  nonfentientis  corpore  mens  ae^otat,  aim  antea  fenferit  doloremihatc^  Ga 
leno  confentiunt,  qui  in  feptimo  D  e  decretis  Hippocratis  &;  Platoms  libro  prope  findni, 
libiprobat  ^<ftionem;K  affetfWoms  fenfiim  inter  fedifferre,  h^c  uerbahabet.T  stnnm 
meininifle te  Udto, affeiftionem, quam  ct^oi-a  a  naturali  conftittitione  extiirbata  fulciri 
tint,Keiusaffe^iiomsfenfHm,interfediffOTe.qnandt>  quidem  k'norinullis,quemadmc|' 

UiM  ab  Hippo^rate,fenfus  foius,interda  dolor  appellatur.ubi  ii^uif,quictih^  aliqua^ 
rarte  cdippris  dolentes,plern^ dolores  no  fentiunt,ijs  mes  f  m6tat.hiC  em  dolentes  rio 
nmateos  qmdiqua  ili  parte  offenfi  fuhtiita  uehemeter,  ut  m'ff  delirio  premerdt  dolerei 
■  Cdfus  tameil  de  caiiia  dolorisint^giftnam  Aphorifmum  iftum  hoc  modo  refert  ca 
bito  feptimo  fectmdi  librijqiiibus  caufa  dolorisiijecj  biefenfus  eius  eft,  his  mens  labat.  ^ 
Pliilotheus  hunc  a^horilmum  procedenti  hoc  mbdo  continuat,  •  ■ 

ai/tti  /iSt»  viSfTti  mn 

(M/iaS«TOf,id  ■eft,8t  hicprgcedenti  aphorifmo  continuus  eft.  In  illo  eium  de 
doloreqmfentiniTjdiirermtdiic  liero  de  eo  qui  non  fentitur.  ' 

oioGi  eft,Quiamcj  Iaborantes,fcd  tali  labore  quo  doleamus, 

T(  ifi  caiiccT&.id  eft,  Aliquaparte  corporis,^  queeurte^  illa, 

mvaij  ft«  «iSwovTKi.id  eft,  magna  ex  parte  dolorem  non  fentiunt,uel  o/ 
l»ninola6bremhonfehtiunt,7  Philotheusexponithahcparticula,TO  '5»»i«,inqiuens'9 
</£  7re»iit«is «  vili),  (wai  mfl  &!  tTuViw.id  eft  hoc  uero  quod  dicitur  magna  ex  partem  nunc  ■ 
pro  eo  quod  eft  omnino  accipitur,plerim<p,quafl  femper. 

Tsrioiaj/ «  yvittfi  vixrts.id  eft,h^  mes  fgrotatij  Ng  ut  Philotheus  dicit,<il«asi  ydfoTiS 
^'imvh.id  eft ,  oftendit  enim  quod  cerebrum  offenium  eft.Dubitat  hic  Ori/ 
(,rfius,  ctitu  Hippoaates  teftetur  cerebrum  non  pati,  quomodo  nunc  dicat,his  mens  */ 
gfotat;  cum  ili  Cerebro  fitmens  1  in  merite  memoria,  &Cper  memoriamfentiamuSili.ef 
^ridet,  hunc  Hippocratis  diuidendt  modiuii  efle  figuratum ,  ut  a  parte  diceret  totum, 
cum  mentem  nominaret  '  ,  ! 


GALENVS 


Dox  oRe^S  folet  nominare  nonnunquam  dilpiofitiories  iplas  in  quibus  dole/ 
mus:inqUifo  ferifiirri  dicebatirilibfb  Epidimiarumjquodin  Cranone  antiqm' dolo 
res  frigidi,  noui' autem  calid,i ;  haitd  quaqu^m  dolores  c^idos ,  firigidos ,  ue ,  fed  difpolu 
riones  ex  qqibus  fiarit,ita  nOminans.Et  hOc  inloco  i^nir  eodem  modo  dolores  iplas  di/ 
roofitioriMnomiinam't,qu^amq!,cumdolorefierifuntnaturaaptac,quemadmodum  eri<  , 
rypelas^,inflammationein,8iuufnus,  8Cfra(Sionem,ati5rupturam,8tconuUlfionem,Si  ■ 
quodcu(|  tale  aliljuid,  quod  fi  adfit,8C  ab  aegroto  nonfentiatur,naente  indicat  aegrotare, 

SiUe  autem  menfem,fiue  apimum  dixerit,  nihil  ad  pr^fentia  refert 

.  ,  ,  '  .  ri.RAS  A  V  6  L  V.S  ,  . 

E  R  i  M  0  Galenus  docet,  apud  Hippocratem^  dolorem  quandocp  accipi  pro.  difpoli/ 
ftsne  faciente  dblorem,fiue  tri^a  qualitasjfiuefokitio  continui  fit, ficuti  in  epidemijs  an/ 
yos  dolores  fr^dos^ridiiqsautem  calidos,  dicebant  Certuuero  eft, dolores  ffgidos 
*^“^°S3nO'n  efrgri^s  ienlationeS  jTed  elfe  difpofitiones, ex  qtiibus  fiunt  dolores. 

Nota  Hippocrate  iri  epidiariijs  nd uti  uocabulo  Wvdipro  dolorib.feduQcabnlo 


£C  omne  tale.  Que 


,4«  tIBRI  SECVSD:!- 

corpore  adiit,K  ab  »gro  non  fentianir, mentem  aegrotare  fignificat  Atmpr^fentiatutt 

nihil  refert, fiue  mentem,  fiueanJimimtlixerit  „  .  ^  . 

‘  ■'  ur.fraAonematcp  rupturam, gracceeft,'>j=<a/(i«ei«!‘SA<tff';i«,eftjutj„^.  , 

.  ...r.  - '^-jUduiolentoicfhijUeluehementialiomotuiui 


Quod  leginn-jfraAonematcp  rupturam, «aece  eftj-jpca/ii*  KS^SAccr;!*,  eft  auti 
fin^ontuCo  uel  coUifio,  quz  iit  ex  cafu ,  ud  iriolento  icihi,  uel  uehementi  alio  motu,ud 
qniafubito  membra  prteter  modum  intenduntur.Inofre«A(t«jf  ab  aliquibus  inter  fiaeia 

ras  numeratur,  cum  tamennonfit.eftuerocontufio,  qua  os  in  intmoradefle<aitur,8c 
non  frangitur.Recentes  uero  fadimt  hoc  nomen  contufio, latius  quam  fit  id  nomen  (ac 
«if  ,uel  ^  aW«  apud  graecos  autores,na  recentes  fub  contufione  ao-«<rMo:,8i 

cople(5utur,gra:duero  9AKo-#j«,ideft,  cotufionea  pracdicais  fecernnt ,  eftuero 
(ar(iir/««inneruo  cotinuitatis  foIutio,abf($  uulnere  cotufis  nemorum  fibtis.iimaricj-ji, 
udo  di  euulfio ,  8Cfit  in  coniundionibus ,  id  eft,  ligamentis./»>At«  uero  eftrupuoabln 
uulnerationeincameipfa,  -  ,  ,  , 

Quodetiam  legitur,  Jilentem  fiue  ^'mum  ,'Graece  eft  *  Sieu/tut^,  fed  hfcio, 
'cusnonefl:,deuirtuteinaqugdw'oi<tagredsnuncupatur,difld-ere,  quam  Auerrois  eo 
gitariuam  uocat ,  8C  in  quinta  fetfbdne  tertij  D  e  anima  libri  definiri  dicit ,  InteUecHiniii 
materialem  ipfam  uoc^t.huius  Jlwoiitf.offidumeft  uniuerfalia,8C  fingularia  imeOigete 
H  componere,  diuidere ,  atqs  fyllogizare.  multi,5  philofophi  praeter  hanc  uurtutem  «i  tl 
cennbus  uocatam  cogitatiuam,  nihil  aliud  in  homine  pofuerunt,  ut  Alexander  Aphro, 
difeus  fedt,qui  putauit  intelledum  agentem  eflfe  deum,  At  SimpUeius  aittj  PhiloponiB 
praeter  dianoian  agentem  intdledum  poninit,qui  in  fufeipiendis  umuerfalibus  8C  fingu» 
..  laribusdianoeamaduat.hicuerointelledusagensaPlatone }'i'i*w,ideft,mensuoca/ 
lur.  pleruntj  uero  Galenus  Platohem  imitatur.  Sed  haec  a  nobis  longius  innoftrislibri 
D  e  anima  commetarijs  pertradata  funuNunc  fau's  fit  qouiflc ,  animam  apud  Platonog 
in  anunum  SC  mentem  dillingui. 


APHORISMVS  vir,’ 


V^reui,  i 


Vslotigo  tempore  extenuantur  corpora,  Ictitereficere  oportet  tQuatue» 
'  ’  breuiter. 


BRASAVOLVI 

TRES  Cmt  in  humano  corpore  generales  partium  difrerentiae.fpu-itus  faticebliimM 
res, 8Cfolidamembra.Spiritus  tenues  iitnt,  atep  exiles  ihumores  crafliores,folidamaii/ 
bra  aa(Iiffima.In  corporibus,  qug  ex  longo  tempore  attenuantur,  omnes  hac  tres  partes 
refoluuntur.  nam  fpiritus,  8C  humores  exinaniuntur,  Kconfumuntur.iblida uero  mon/ 
bra  contabefcunt,8C  imbecilla  fiunt,  propterea  fi  hi  refid  debeant  quibus  SCiblidameiiv 
bra  attenuata  fint,muIto  temporemd^ent,nonfolum  quia  ex  longo  tempore  attenuiia  ^ 
fint.fed  etiam  cum  haec  membra  imbedilia  effeda  flnt,parum  dbi  exhibere  oportet,  ali/  | 
ter  imbecilla  membrorum  iris  concoquere  non  poilet .  At  parum  cibi  parum  refidi, 
propter ea  longiori  tempore  indigemus,  quo  parum  exhibere  oportebit.  HocigttureS 
quod  ab  Hippocrate  dicitur,  Quae  longo  tempore  exteuantur  corpora,Iente,id  eft,pao 
latim,8Cper  longinn  tempus,  ea  reficere  oportet.  At  fi  corpora  breui  tempore  extenuata 
fuerint,  fieri  non  potefl:  ut  folidac  corporis  partes  confumptaefint ,  fed  feiritus  folmn ,  K 
hmnores  refolud  funtpropterea  haec  corpora  dtius  refiduntur ,  cum  qiria  breui  teinpo/ 
reconfuiTOta,nim  qiriafolida  membra  robufta  funt,  8C  fuffidentem  dbi  copiamco/ 
qiiere  poifunt.  Vnde  breuiter  ratione  temporis ,  Kinultitudmis  dbi  refidenda  (mtt. 
Philotiieus  eodem  fere  mododidt.Keiqionit,  quoa  nobis  fodum  eft , arius  uerbf 
ne  defideres,  haec  funt ,  <fi<ri  -ti^s  vy  iaipci/ ,  In  iSi  ^  cuaxt^ 

-n  Ycc-tiix  ,  s-n  vow«i/  »  .  ««  i/i  .  yA  .rtl  «,r«i/ .  ^  i 

jjo™  1(9«  Sfiiyu^nxonc  t/ziAaxr^f.Ksa  « f  artasi-i  ^ovw  * <r»fia  rt$Sgit ' 

Ttmsn  fv  YiAeuvi  ij?/  -riAycn  nis  f  nhitYi  vly«  Atiiji«/9d<ni/,iiiTl»v  , 

mo  A  *  7K  A’ S»  wWm  7»it  S^lTVAw-TOjWtt»  wi 


'aP  HORIS  MVS  VII  ^  147  . 

'/»«) v<riluTS!  1^04«  ?«•»}  a ^ 

r  ■rtf*i'  ■»<  ^  T»TOi<  9aff «i» »» 'fS' «{tiSi'  itflustcf.  id  eft. 

cofldera  praeteritu  morba,  andiutumuS 
fuerit, afi  acutustex  eo  enim  quoddixit,in  multo  aut  pauco  tempore, hgc  demonftrauit. 
Et  Cquidem  in  longiore  tempore  extenuatum  eft  corpus ,  tarde  nutri,  hot  eft,  longiore 
tempore  KparUculatim-  propterea  quod  in  longiore  tepore  extenuaris  carnes  eliquan 
tur  Kgracilcsfiimt  aliae  part«,per  quas  concoSiones  ^ciunmr,^  alimenti difiribu» 
fio  V  fa  fanguinem  conuridto.  Ob  id  non  poterit  tantum  cibi  conficere  coipus,  quanto 
indiget.  Si  uerobreuitepore,hoceft  colle(frimfeuconcife,plusnutrimenti  praebemus.' 
Inhoc  enimhumida:  tantum  partes  euacuataefunt.dblidae autem  funtimbecma.  Sicigi 
tur  oportet  in  his  confidere  folidarum  partium  imbedllitari.Oribafius  eandem  fgitend 
mfecutus^,inquies,intriaprincipiacorpusnofiriIdiuiditur,inlpiritt^humida,8Cfo 


cs.humidafunthumores. 


iumores,per  quos  nutrimur,lpiritus,per  que  uiuimus,roIida, 
i,at(jfubftetat,ideft,arterig,rierui,ueng,ofla,8£aliaidgftnus. 
liySjia  Biai*«7te.fdeft,Qu*  longo  tempore  extenuantur  corpo 


iidaspartes.hi 

perqufcoferuaturcorpus.al  ^  -  ..  .  . 

•  T*5vm!aef;^oviBXt7i7“"*(****‘®’<**'^‘tdeft,Qu*lDngotempore'extenuanturc6rpo 
r?.l  Inhis  omnes  parteSjK  Iblidaipiamembraextenuantur. 

■  rj«9?5eOT«'«'jj>t4ei/</!s.ideft,ient?reficereopbitetO.Namopuseftr^cilpiritus,hu 
'inores,K  folida  membra.propterea  non  mirum  fi  tarde  fuperniftrireoporteat.nos  poti/ 
iis  id  uocabulu  yuSfus  tarde,^  lente  interpretari  iubemus,  quamuis  lente  dici  pollet, 

ideft,Quguerobreui,breuiter.]  (^uiafoIiipiritus,8Chumores 
fefoIurifimt,&:  no  folida  membra.  Oribafius  Acit,uideamus  quae  fit  rqpehtina  exteniii 
tio,qug  cito  reparari  poteftfSubdudlione  uentris  multa  crebra^  extenuantur,  tanquarn 
fi  ttiginta  dies  aegrotaflent;hi  quocp  cito  reparantur,  quia  humida  uirtus  depbfita  eft,  fo 
lidaconftant.SCfpiritus  fimili  modo.  Ingredientes  balneum,  K  nimium  immorantes, 
cum  inutilibus  llmul  K  utilia  emanant,hoc  eft  cum  fudore  K  ipiritus.  iridem  defeenden 
tes  infrigidans  folium, citius  recreantur:  frigiditas  enim  aquae  codenfat  fuperfidem  po/ 
rorum,K  coadunat  fpiritum,Kfubito  eritrefedio.Hgc  Oribafius.Galcnus  infqptimo 
MeAodi  libro  circa  medium,  ubi  deficcitatibus  agit,in  quarta  flccitate ,  quae  ut  frigidi/ 
tas  potius  curatur ,  quam  ut  ficcitas ,  huius  aphorifmi  mentionem  fecit  inquietis :  au^ 
ho  c  fane  erat  quod  Hippocrates  praecepit :  quae  longo  ipatio  extauiata  corpora  furit  ea 
fegnitet  reficere  oportet:quae  breui,breuius.  Scire  autem  licet  folidorum  corporum  fio 
titatibus  fiperdurent ,  fuccedereneceflario  frigiditatem,  quippe  permanere  ficcitas  per 
fenon  mutata  oppofitione,  qute  ex  calido  8C  frigido  confiftit,  non  poteft,  celeriter  enim 
ex  nuttiendi  defedu  refrigerantur  partes ,  propterea  fcilicet  quod  ex  calido  fucco  faiv 
guinis  nutriuntur,  „ 

G  A  L  E  N  V  S 

QV  S.  enimpaucotemporeextenuatafunt  corpora  ob  humorum, Sifpfrituumeua 
niationem,non  ex  folidorum  colltquatione  id  perpefla  fimtiquae  uero  longo  tepo 
re  extenuantur,his  carnes  cotabefeunt.  Graciles  etiSreddutur  aliae  partes  per  quas  con 
■xoAo  in  animalibus,8Cdiftributio,8i6nguificario,atef  nutritio  petficitur,qua  tantum 
:  nonpoterit  cocoqui  alimentum,quanto  indiget  corpus. Quam  ob  caufam  talia  corpo^ 
:  ra  longiori  tempore  reficere  oportet ,  ati^  tenuiter,  quodlente  nominauit.In  quibus  au/ 
,  tem  fbli  humores,  8C  ipiritus  funt  euacuati,in  his  celaiter^ac  plenius  contingit  reficere, 
eum  fiduciamnobis  praeftet  folidarum  partium  robur  .In  ^cautem  aphorifmi  duplex 
fCTipturainuenitur,Si  idem  utrai^  fignificat,fiuebreui  caufei^latiuo ,  fiuebreuiter  ad/ 
■werbiahtCT  faiptum  fit. 

BRASAVOLVS 

■  PRiHO  notat  Galenus  corporaqugbreui  tepore  etiacuata  funt, idperpeflaelTeob 
liumj)rti8Cfpiritu8euacuatione,nonueroexfolidafupartiiScolliquatione.  Atquglori/ 
go  tepore  contabrfcut,id  fieri  no  poteft,  quin  Sf  carnes  ipfe  contabrfcant,  ^  illae  etiam 
partes  graciles  efFiciimtur,per  quas  conco<Sio,diftributio,fanguifi'catio,8!CnutritiQper/ 
‘™‘nitur, 8C  ideo  no  poterit  tantu  cocoqui  alimentu,  quato  indiget  corpus, ideo  haec 
aongiori  temporeindiget,firefid  debeant, quod  raSjifjid  eft,tarde,uel  letenominauit. 

n  a  Qiiod 


LI-B.RI  SECVNDl  I 

Ouodlegftur.Ob  humorum  SCfpirituii  euacuationejin  unanoftri  antiqui  cotean, 

leAone  n5  habetur  particula, fpirituiS,  K  loco  illius  particulae, humorum, addlparZ 
la  t/ jf  «f(/.Infecunda  leclione  legitur  KS»  «"f.  contextus  uero  Aldini# 

loco  illius  particulae ;t<'i'«il',<llam  habet 

Quodetiam  legitur, Quae  uero  longo  tempore  extenuantur, graece 
»1 WM  MTifuuiainii.id  eft^uac  uero  pluri  tempore  extenuantur. 

^od  etiam  legitur,Redduntur  ali*  partes,inAldinoc5textu,8d  in  prima  ledhone 

noftri  antiqui,  eodf  modo  habetur  t«  ee»«,fed  in  fecunda  letllione  feriptu  eR,m 
Quod  etiam  legitur,  contabefcat,graece  eft  UT*<ai''^ideft  eliquantur.plus  uero  di 
contabefcere,quam  liquefeere, tamen  8C  pro  eodem  poni pofliint. 

Quod  etiam  legitur ,  Atij  tenuiter,  in  Aldino  contextu,  K  in  prima  ledhonenoliii 

antiquihabeturhaccparticula,H9“  fed  in  ledlione  fecunda  abeft. 

s  E  c  V  ND  o  docet,eos'plenius,  8C celerius effe reficiendos ,  in  quibus folihumorn 
8C  fpiritus  iiint  euacuati.n5 folid*  parces,  8C  illae  per  quas  codiiones  fiunt,robu(hefunt, 
Quod  legitur,In  quibus  foli  humores.  Si  fpiritus  funt  euacuati,haec  particula  fpmttj} 
infecudaleoMone  noftri  antiqui  contextus  abeft.  Adde  quod  uocabulum  Humores, in 
hoc  Galeniloco  habetur 

Quod  etiamlegitur,celeriteracplenius,h3ccparticulaplenius  inaliquo  contexmie 
gitm',oAi  jttf,  ideft,breuiter,In  Aldino  ««{«r,  idal,fumme,innoftro  antiquo 
uero  putamus  ecicgai,  potius,  quamia^as  legendum  efle. 

T  E  R  T I  o  docet  Galenus,in fine aphorifini  dupliceferipturaminueniri,  Siutran^ 
idem  figm‘ficare.tma  legit  Mya  in  datiuo  cafu,nos  in  ablatiuo  uertimus  breui ,  alia  hv 
bet  oAiyof  aduerbialiter,quodbreuiterfigniflcatquandoadiun<ftumeft.«- 
Infinehuius  commenti  deeft particula  (itTK  iS>  <r,ideft,cumfigma. 

Eleg^tiam  illam  graecS  ^  o  Aiy» ,  o’ A/jot,profe(fto  reddere  non  polllnnus .  fententi» 
autemuc  forte  exprimi  poiTetjft  breui,  par  ce, aut  moderate 

APHORISMVS  VIII. 

SI  a  morbo  cibum  afliimens  quis  non  corroboratur ,  pluri  alimento  corpus  ad 
fignificatur.Quod  li  non  aiTumente  cibum  hoc  accidat, icire  oportet,  quoditv 
diget  cuacuatione. 

#  R  A  s  A  V  <5  L  V 

SI  Oy I s poftmorbSappetat,comedatqi,tamenno corroboretur,necuir« augeai 
tur,fcito  hScplus  comedere,^  fuis  uiribus  opus  fit.  At  fi  aliquis  poft  morbu  no  appeta^ 
nec  comedat,  tame  no  corrobotetur,ncc  reficiatur, tuc  conqcere  oportet  hSc  euacuatio 
neindigere.Philotheus  hoCmodo  introducit,  »t©-  iweAr^^i 

»(if  lt<foet(ritis.  ideft,  Bt  hic  prjcedenti  continuus  SCrefumptiuus  aphotifinus.  Oribafiiis 
Uero  dicitjHippocratem  caufam  exponentem  curauonem  oftendere, 

H»  i*  M«Ti.id^,Siamorbo,uel  exmorbo.Recentes  hic  dubitat  quid  intelligffeopor 
teatperjiancparticul^amorbo, ideft,  poft  morbuCRefpodentintelligendCidieneutni 
c5ualefcenti3e,ideft,ilIumhomine  qui  prius  erat  a:ger,Sd  fanus  effi'citur,fed  nunc  in  tali 
c6ftituti6ereperitur,utnec  aeger  fit, nec  fanustjger  quide  no  eft,  quia  operatioes  habe^ 
fed  imbecilliores  folitoinec  fanus  dici  poteft,  quia  adhuc  integre  fundlionBmunrjs  uti  no 
poteft.Nos  uero  illuintelligimus  qui  uerefanus  eft.  Sino  neuter,tame  ob  ^ppinquumor 
buimbecillior  eft,nontame  adeo  utfenfupercipiatur.Quippeapud  fummos  uirosHip 
pocrate  S£  GalenS  inter  ftnu  Si  aegrum  in  primo  flgm'ficato  neutru ,  ideft,  mediu  no  in' 
uemtur,ideft,forma  quaeda  tortiano  inuenitur  a  fano  Si  aegro  pofitiue  diftin(fla,qu{nee 
fana  fit  nec  ^a.hoc  his  medijs  findere  ftaniimus.  Galenus  in  principio  libriDefeSis, 
medicina  ddWe  uolens,inquit.  Si  ipfammedicin3,falubriu,  infalubriu^  fcientiS  elle, 

.  uetetuferipta  declarat. Salubria  quidem-uocant  tum  ad  praefente  fanitate  tuendam, tum 
ad  anuftknrecuperanda  accpmoda.lnfalubria  his  cotraria  funt, hic  nulla  facit  Galenas 

de  neutro 


APHORISMVS  vnt 


. r _ r  uaptefi 

Wn  ir  K  hoc  modo  detimtion?  colligae  indetur :  medicx  artis  fcopus  eft  faniias^,  euis 
f“.^fjnitatisboflreffio,undemediciisrciredebet,quib.autabfentefamfatereftituat 
rtordTente  tueri  poffit-pofthac  addit.  Illa  quxabfentercftituimtmedfcamentapr*/', 
(MiT nominantur.qusc  prjfentem  confeniant/alubris  uidus  ratio.Ex  his  infert,  medici 
affl  efleicientiafalubriujSf  infalubrium,horu,ut  reftituanttn,  illorum  ut  ioferiientur. 
"oftea  de  falubribus  SC  iiilalubribus  profequitur,de  neutro  nullam  mentiohem  fidehs. 

^  Pneterea  Galenus  in  primo,  K  fecundo  Methodi  medendi  libri ,  per  uiS  methodi  cu/ 
iufuis  jegritudims  elTentia  6C  natura  inquirit ,  etit  fanitatis,  tamen  nuh$  uel  mirnma 

mentioneneutriusfacit.Sedmiru procul  dubio  e(ret,quodin  hoc  loco, in qtiodefahita 
jegi^inidineuerbafacit,&C  in  quofuasdcliniti6esquerit,fineutru  dari putalTet, illud 
ho  pduiiret.In  primo  Methodi  libro,The{rali  opinione  defaibit,  qui dtio  niorborS  ge 
jjcrafacerat,tiuxu,K  claufura,uelrar38f  denfum,uel  durum  &:mollc,SC  iprufti  primo 
teprehedit,quia  melaroru  dilFetetiae  no  funt  morbi.  Secudo  quia  no  omnis  differetia  ad/ 
dita  generi  ad  Ipeciei  conftitutione  facit.T ertio  etfi  tuia  fit  inuenta  differ etia,tame  gene 
risfpecies  inuenta  no  eft,ut  liteuaru  aliae  cofonantes, aliae  uocales,perhoc  n6  cognofei 
mus  a  b.poftea  ipfe  uti  uult  methodo,  ideo  ab  empiricis  differt ,  qui  fine  ordineprpee 
flebant, K  forte  fortunainuemebat-ab  illis  etia  differt  quiratione  uti  uolimt,8C  demon/ 
ftratione  no  utuntur.  At  ipfe  iudicat,  in  re  medica  ad  primas  indemoftrabiles  propofi 
tiones  deueniendu  elle,quac  ex  fe  fide  feciut.  ut  igitur  methodu  curandi  omnes  morbos 
edoceat,morbi  definitionem  ex  commumb.  notionib  .inuenit,  Qiiifcp  fanus  eft,qiii  om 
nes  operariones  integras  habet, K  nulla  parte  lacfas.  Qiii  uero  omnes ,  uel  aliquas  la:fas 
habet, is  ea  parte  dicitur  atger,  proptereahatceft  methodus, aegrota  corpora  infanitate 
teftituere,iacft,a(Siones  lacfas  corrigere.undefi  oculus  fit,qui  prius  uidebat,nucno  ui/ 
det, ex  comuni  axiomate(quod  eft  abfcp  califa  nihil  fieri)  caufam  inuenire  oportet,  quae 
iitmalus  corporis  affedus,ideft,mala  qualitas.hic  ergo  tria  funt,  corpus,ideft,  oculus, 
mala  qualitas,uthumiditas,qujmorb,efl:,  impeditus  uifus  uel  diminutus,  quod  eft  fym 
ptoma  morbS  cofequensrcaufascp  in  intrinfecas  at(^  extrinfecas  d  ftinguit,  inferes  tria 
effe  qua  circa  animalis  corpus  prater  naturafunt,morbus,caufa,fymptoma,ut  hoc  de/ 
nicp  modo  affe(Susomnes,ex  quibus  a(Sioljditur,inueniedi  lint,ut  ipforumorborunu 
meru  cognofcamus,qu5tus,8t  qualis  fit.deinde  infecudo  libro  omnes  morbos  contem 
planir,8C  inide  proueniat,  tame  nuh^  uel  mimm5  neutrius  mentione  fecit.  T ame  opus 
ftiiffet  neutru  definire, ficuti  fanitate  K  agritudinc  definiuit,  docere  nuquid  eius  atSiq 
nes  integra  fint,  uel  no  integrf  :propterea  putandum  eft,  Galenum  inter  fanu  8C  agrum 
medium  effe  nunquam  fomniafle, 

Pratereaidem  Galenus  inprimodemorboradifferenttj'slibro,in  quo  flatiminprin 
cipio  docet,ab  illo  principio  incipienda  efle,  quod  nemo  non  probat/eft  autem  illuefle 
fanu  ^ui  operationes  integras  habet, e  cottario  illum  agrum, qui  eafde  lafes  habecin 
totorp  illo  libro  de  omnibus  morbis  dilferit ,  K  de  fanitate,  tamen  neutrius  mentionem 
nunquam  fecit, quod  equidem  neceffarium  fuiiret,fi  neutrum  efle  putaffet. 

Adde,  quod  oportuilfet  aliquo  in  loco,ipfum  de  neutro  mentione  facere,K  ficuti fa 
nu,Sf  agrii  defim'uit,ita  neutru  definire  oportebat,  dC  edocere  anneutrueffet  a  corpore 
nellendu. uel rerm.etif!  iVrnferiranrif?  Tn  nmml,  ^ 


ft,ubiaphorifmo  quarto  dicitfenitate  elTemoderantia.undeomms 
immoderatia  erit  f  gritudo :  inter  moderatia  uero  &  immoderatia  media  poni  no  debef, 

Pr3ctereadeneutroipfointcrrogareoportetanoperationeslefashabeat,ueln61pfas, 

quia  inter  l^um  8C  no  lafummediu  no  eft  inuenire:!!  lafas,igitur  agra:fi  no  Ipfes,igitur 
feum.  Si  dicas  lacfas.  Sino  lafes  habere,  hoc  abfurda  eft,  quoma  hj  c  duo, habere  lafas 
,K  no  habere  1  jfas ,  connadidoria  funt,  inter  quj  no  cadit  m  edia.Praterea  neuttu  effet 
fecimdilignificati,  quod  inaliquaparte  lafas  haberet,  in  alia  no  lafas  hoc  igitur  modo 
«gumenta  ef{ingamus.llla,quora  definitiones  contradidionis  natia-afepiunt.cotradi/ 
«oriam  natutShabent,fedfani,8C  agri  definitiones  cotradidionis  naturafepiat,quia  in 

n  ]  hiscon 


1^0  LIBRI  SECyNDI  > 

Kis  confiftunt.habere  IgfasjK  non  habere  latfas.  Igitur  (^um  Si  aegrum  confradidhonti 
naturam  habent.  At  cum  uero  contradiifloria  nonflnt ,  fllis  faltem  ineo  affimilabuntuf 
in  quo  fibi  propinqua  affimilantur,  fcilicetin  no  habere  mediufecudum  forma,  QvoiiJ 
fumimmediata  contraria .  exquifita  uero  cotradidoria  mediu  aliquo  modo  no  haBent, 

•  Prxtereaidem Galenus inlibro  Defanitatet«enda,defanitate,Kacgritudinediir6. 
rit,K  quomo  do  fanitas  conferuari  debeat,  8C  aegritudo  euitari,Si  uita  prolongari.tamen 
de  neutro  nunquam  egit,  quod  fieri  neceflarium  erat,fi  neutrum  elle  putaffk. 

Galenus  prxterea  ubicp  cu  de  xgritudine  uerba  facit,  eam  tunc  efle  dicit  quando  ud 
operatio  eft  ablata ,  uel  egregie  l3cfa,uel  diminute  laefa.  Tunc  uero  eftfanitas^iadoio/ 
tegra  npllo  modo  laefa,  haec  autem  medium  aliquod  habere  non  poliunt. nam 

11  dixeris  neutrum  elTe  medium  id  dicere  nonpotes,nifi  ob  id, quia  operationes  imbedl 
ias  haberet.  At  fi  haec  laello  fenflbilis  fit,  agritudo  eft.fi  infenfibilis,fanitas, 

Adde,fanitatemeflrenaturgbonum,sgritudinemmalum,fedinternaturaebonum8C 

malum  non  cadit  medium-Igitur  nec  inter  fanum  SC  aegrum.nam  bonum  Simalum  pri/ 
liatiuafHnt.intcr  priuariua  uero  non  eft  medium. 

Haec  quae  praedidafunt.  Coegerunt  nos  fateri, apud  GalenuneutrS  primi  fignificad 
no  dari,  nec  in  rerij  natura  poni  poffe.propterea  Arifto  teli  in  hoc  airentimus,qui  inter  fa 
nitatem  8C  aegritudine  medium  fecundu  forma  noh  poijit.  At  tibi  forte  mdebitur,neutr5 
dari,  quia  cu  homo  fanus  eft,  aegrotare  debeat,  uel  acgrotet,8C  fanus  fiat,  neceflariu  eft 
per  mediu  trafire,  quod  mediu  coualefcentig  uocatur,illud  uero  mediu  decide0'g,Rcfp5 
demus,ad  fanitate  Sf  aegritudine  nonelIemotu,fcdfolumutati6ne,  quiafam'tas  ipfaper 
feno  intenditur, aut  remitritur. cum  era  quifpfi  adfanitate  mouetur,qualitates  funqqug 
corriguntur, ad  quas  corredias  fanitas  cofequitur.Vnde  AriftotelesiWtate,8f  ^itudf 
nem  in  prima  qualitatis  fpe,in  qua  non  eft  motus,ponit.fanitas  em,8f  xgritudo,lbl5  ex 
alteratione  fiunt  quae  in  primis  qualitatib.fit,Sf  haec  alteratio  eft  uerus  motus.ad  aegtitu 
dine  uero  fanitate  uerimotusnS  fiunt,  tan^  ad  feipfas:fedad  qualitates  mutatas  cofe 


ad  ipfas  uere  motus  eft.  S  cito  igitur,  cu  medicus  fit  fenfualis  artifex,  femper  homine  ^o 
tum  nuncupabit,  quando  operationes  fuas  laefas  perfennre  poterit,uel  id  egregie  fit, uel 
paru,BeImodiciinme.  cum  autem  nihilfentiat  quod  operationes  laedat,  fanus  eft.EtfidI 
cas  remota  aegritudinis  caufa  adhuc  imbecillitatem  quandara  relinqui,  Reftiondemus, 
caufa  etiam  aegritudinis  remota,fi  talis  imbecillitas  perfeueret,  quae  aliqua  operatipnpn 
debilitet,  illeacger  eft,  fed minus  aeger  nam  caufis  aDlatis,acgritudines  iam  accenfae,per 
aliquod  temporis  Ipatium  adhucperdurarepolTunt .  Cum  igitur  fuerit  laello  fenflbilis, 
■fei^er  eft  acgritudo.cum  uero  non  eft  fenfibilis,fanitas  eft. 

Forte  Galenum  adduces ,  qui  in  libro  Artis  medicinalis  in  definitione  medicinae  utu 
tur  neutro,Rclpodemus  Galenum  in  illo  loco  definitione  fuam  no  accepille  ,fed  Hero 
phili  definitione  uti  uoIuit,ne  lira  elI«fufpe<fta,K  ut  oftenderet  quacunqj  medficinae  der 
finitione  accepta,per  refolutionem  definitionis  totam  artem  edoceri  poffc 
'  Nonulli  praeterea  m^iu  elle  inter  fanitate, jgritudine  pbare  conatur,  quia  laffitudi 
.It  t®ua,inflamati6is,8d  ulccrofa,no  funt  ^itudines,aliter  futuras  egritudines  no 


Orib  alius 


.  'u,  ut  fanitate  ingrelliis  fit,  qug  latitudine  quada  habet 

ro  neutru  pofuit,nam  hoc  loco  inquitiprius  enim  fanitas  eft,  inde  neutrii, 

..  n  .r.  jsafaratateperneutraleparteinmor  i 

:  per  neutru  ad  fanitat? 

-  — , - - - , - - — .„„,..„„„....„.,ueirenon  polle  ilidetur. 

Tij.  ideft,Cibu  allumes  quis.]Notat  Galenus,quehdaufumeirefer 
monis  afiaticnnempegracci  dient  alliimere  cib^  eum  qui  bene  appetit,8f  fimul  comer 
dit  ad  fatietateminon  aflumere  cibum,eum  quineq;  appetit ,  necj  adfatietatem  comer 
dit,  id  eft,  non  fe  fmplet.nam  11  non  appetit,  quantumcunip  parum  cibi  fumat,  femper  ad 
fatictatem  fumitifcd  intelligere  oportet,  ut  nec  appetat,nec  multum  comedat. 
«wij^v».ideft,noncorroboratur.]  Corroborarienimeftbenenuti.  i,uftesaugeri,K 

qiiod 


loa  . r-  -& _ m,reftaiiran',K  corpus  utprms  erat,impmgUaiiS< 

non  corroboretur,  8C  bene  comedat, id  feqiritur  quod  ftaum  fubiungit. 

«71 7i  «iA8»h  ;sU-na,  ideft,pluri  alimento  corpus  uri  ligm'ficanir, 

namutPhflotheus  dicit,magis  aggrauanir,§nutrianir,  ^Tr-wf  t» 

filM-m  iSivsf  «r«i«,K9“r'«7i;tvAs7nii)i<n(/^  Aoyn/,(««7v  i^cuiiiTsni/,  liirnyvlivyiyvi 

'id^jQuoma  naturales  corporis  irires  imbecilles  funt,&:  ne<^  humore  feundu  ra/ 
rione,nei^  (anguine  facint,necj  nutriStur.Ide  Philotheus  hoc  dubioutitur,« 
vis  » tr'nus  «t»  ogtysr-na  U  ^  tgfUSm  tU>  o^s*7J««(/  J^uLaiuyyX  tpitpivmt 

aStraae  7»f  iJ^«l«77«e»f,  »')plij«»TCt,  ideft, Si appetut, quomodo 

no  num'untur?Dicimus,q>  appetunt  qiride^qm  uis  appeririua  fortis  eft:  non  nuttiunnir 
liero  ob  alterariuac  imbedlhtate,K  ob  hoc  no  nutriutur.Oribafius  uerd  dicit.Virtus  im 
becillaad  concoctione  obeunda, excreriom'  mams  indulget,  &  cum  excretio  maior  fiie 
tit  concoctio  minima  accedit,  quumcp  minima  faerit,  nutrimentum  naturte  non  eft. 

’Sed  ut  huius  reiperfectacaufahabeatur,illain  memoria  reuocareoportet, quae  i  Ga 
leno  quarto  De  fymptomatS  caulis  dicutur.haec  uerca  fiint,  duplicem  efle  apperitu,  natu 
talem  unS,alteru  praeter  naturlad  appetitu  naturalem  hf  c  fecundS  Galenu  exiguntur, 
quxftatim  dicemus.  Primo  confiderat  Galenus, omne  animal  per  aite  in  ambientem 
gere  diffliri,K  diflbluilhoc  aSt  idfadt,quod  partes  ftarimfubditae  ciiri  inanes  reddutur. 
Docuituercj  Galenus  inIibroDepotenrijs  naniralibus,quod  hae  partes  naturalefacul 
late  habet, qua  cibu  a  propinqius  partibus  trahat, K  illae  prppinquac  ab  alijs  propinquis, 
ita  deinceps, quoiric^  ad  uenas  deueniatjtjuae  in  uetriculo  funt.hae  aut  uentriculi ueng 
inanes  redduntur,  irimtp  habet  ftimendi  fibi  cibu,8i  uetriculo,  ficuri  in  arboribus  radices 
a  terra,a radicibus  truncus, a truco  rami,a  ramis  ramuli,alimentufumunt.Vnde  uetricu 
Ius  eftquoddS  aborum  promptuariis,  liairiterrarefpeduarboru, eft  humiditaris,Ka!t' 
menti  promptuaria.  Cum  aut  hae  uentriculi uenae  exinanitae  funt,  impleri  defiderant,  8C 
toc  eft  naturale  quodda  defideriu,  quod  appetitus, uel  appetetia  nuncupattiriunde  cutis 
partes  a  propinqins  exugat,propinquf  ab  altjs,quou%  ad  uentticula  peruentu  eritsque 
exinaniutjfed  uentricuJus  hac  fudtionem  8£ inanitione  non  fert,propterea  impleri  quae/ 
rit:na  a  fiicSu  propinquari!  partium  infeftatur,8C  huic  moleftig  reraediu  quaerit.  Senties 
ergo  feexugiuentriculus,famefcit, quare  fames  eftfucSionisfenfus.  Secundu  Galenum 
iginu  hic  ordo  feniatur, Primo  eft  partiu  inani tio,inam'taepartes  natiualiter  appetut,ex 
quo.uentriculu  exu^mt,uetriculus  exucftione  fentiens  appetit,8i  hic  eft  natiualis  appc 
ritus.  Cum  er^oquifpiapoftxgritudinecibfia(rumit,ideft,apperit,8i;fimulbene  come/ 
diqappetituscp  naturalis  firiob  IticSione  partiupoft  partem,adeo  ut  uetticu!us,fudlionis 
fenfum  habeat, qui  mbil  aliud  eft, ^  fames  K  appeteria:id<^  merito  fit,  nS  in  aegritudine 
ut  plurimu,  eft  totius  corporis  obftru<Sio,8i  praefertim  cutanearu  partiu,  quae,  cum  fit  fa 
nitas,difflantur,  8C  aperiutur,ita<5  in  aere  continentem  euaporat,  Khoc  adeo  fit, ut  non 
modo  uentriculu  exinaniant,fed  ipfe  eriS  latis  nutrimenti  non  habeat:  haec  eft  natiuahs 
appetentia^qu5  cum  quis  habet  poftmorbu,K  tamen  comedat,K  no  reficiatur,  necme 
wa  re{hittemr,fignu  eft, quod  mmis  comeit.Krario  inproptu  eft, quia  uis  cocodtiix, 
oi  uentriculi, K  membroru  apta  non  eft,totam  illa  maflam  qu5  recipit,  in  nutrimentum 
couertere.  Ideo  hic  quicoualefeit  corrigendus  eft,8i  cibus  prohibendus,  neid  quod  ex 
■  cocoqiri  non poteft, corrnpatur,itaq!  recidiuarione  faciat.  Non  eft 

etiS  alienis,  quod  hic  uetriculus  appetar,  quia  ob  aegritudine  fi-igidus  effedlus  eft,K  imlie 
culis  reddinis.  Adde  quodmebra  omnia  euhoe  quod  euacuata  fint,  imbealliora  euafe/ 
re,  ut  facile  non  poflint  nutrimentu  in  nutriti  llibfta  nriS  couertere,  propter  ea  hic  no  re/ 
rumitur,nec  reficimr.T u  ergo  cuin  tuis  aegris  hoc  cotingere  noueris,cibn  minue,  cbue 
mente  corporis  exercitatione  praecipito,^;  cibaria  fint  ad  codbone  aptiora,  quf  li  obfer 
uari  iubeas, eu  refici  neceflariu  erit.Scito  etia  apperituillum  nanuale  efle  oportere;quo 
nian  praeter  iianuS  eflet, forte  non  ualde  comederet.  Vel  fi  tibi mens  fit, hocide inferne 
nimis  comedat, dulumitcibu,iIIiaphori{moinm'ripote. 
b  nutries, magis laedes.in eo  em  qmfemeprKternati' 


LIBRI  SECTNDl 

ttfeternatiirSfita  caufis  oppofids.undeinuetri^oma  drca  appetitu  wdareperiuttj. 
unacft  abolita  uelaimiraappeteaa,  ut  c2  qms  ob  malos  fuccos,more  uetriculi.auttoto 
nM  appetit, 6i;difficilis,ideft,imbedlla  SC  diminiita  appeteaa,cum  quis  parumud  mini 
tnumappetiLKdeprauata  appetenda,  haec  autem  eft  duplex,  qinauel  appedt  nimis  ra> 

tionequandtads  cibi,  uel  appedt  aliqiiadiuetfanim  qualitatum  quae  non  funteonfuo, 
abhoinimbus  comedi.hocuIdmumfituel,obmalam  qualitatem  wis  uetriculi,  uelqu,, 
uentriculi  tuniesprauo  aliquo  excremento  plenae  funt,  8Chaecafte<!lio  poteftquiaen, 

homimbuscotingere, tamen  utplurimiim, accidit  mulietibusjprjferdm  utero  geretibus 

in  fecundo, terdo,8C  quarto  menfibusta  Graecis  )U7j«  kimk  uocatur,ideft,pica,aPii, 
nio  malacia.  At  radone  quandtatis  fit  uel  caruna  appetenda  ob  acidum  humorem  in  ote 
Uentriculi.uel  ideft,uaccinafames:nam  magna  fames,quia  Us  p», 

ticulaeftapud  Graecos  intenfiua;  cum  omnia  membra  indigent,  Sfuentrictilus  penu, 
fla,imbccillitate,8irefifigerarioneafflcitur.HgcfuntiIla,qmbusappedwsinfertur,Kau 
fertur.ut  hinc  manifefte  appareat  innattirali  appetenda,  K  non  in  canina,  neque  in 
fiquis  amorbo  non  corroboretur,  quodpiuriciboudtur  quamopusfit  SCnecefla, 
rium  eft  intelligere,quodhic  cibaria  comedat  his  qui  conualefeunt  confueta.nam  fiprp 
duraK  cocoiSu  difficilia  comederet,  neceflTariu  non  effct,<juod  ex  illis  corpus  refleeref. 

«l(,<i?ij=(Kp*j/t<»A«i4j8«i'«rr(9'T»’mj'ij'i'ir'na,  ideft,SluerononaflumetecibumhocaC 

cidat,hoc  eh:,  Sineij  appctente,ne£p  comedente  aliquo  non  corroboretur. 

jj*  «a»  xivan^  ideft.  Scire  oportet  quod  euacuadone  indiget,  nam 
huius  uiri  corpus  nondum  eft  pafede  euacuaaim,lcd  adhuc  malignae  quadam  materij 
reliiSa  funt,praferdm  circa  uentricidum,  qua  euacuari  debent, aut  maJa  qualitas,  qu* 
id  omne  corrumpit,  8f  in  Iliam  naturam  tranlmutat  quod  comeditur,  tuncij  euacuatio/ 
neindigebit.  Nonappetereuerd  poteft  inteHigi,uel  penitus  non  appetere,  uel  dimimv 
te  appetere,  hoctp  ut  mpluribus  intelligi  debet,  nempenon  ob  uentriculumhoc  quan- 
do(5  condnget,imd  uentriculus  appetet,  fed  hic  non  refidetur,  quia  alia  prater  uentridj 
Ium  membra  male  affecfta  erunt 

In  hac  igitur  fecunda  aphoriimi  parte, per  eos  qiri  a  morbo  limt,uere  conualefcenta 
intelligit,inqiubus  tame  materia  aliqua  relidia  fit.  At  qua  in  morbis  poft  iudicadonem 
relinquuntur,recidiuas  facere  confueuerunt,unde  nifi  hac  materia  euacuetur,  recidiid 
facere  poterithiij,  ut  Philotheus  dicit,  nifi  euacuentur,  integram  fam'tatem  acquirert 
nonpofllintnam  non  pura  corpora,  quanto  magis  nutries,magisjades, 

GALENVS 


PRopterbreuiIoqirium,Kufumquendamdi(ftioni3,quiedameft  apud  nosinimil' 
tis  ciuitatibus  Alia,hic  aphorifmus  habiut  obfcuritatem.C6nluetum  em'm  eftno> 
bis  dicere  non  affiimere  cibum  illos  qui  fine  appedtu,  afllimere  autem  appetentes,  aepi 
ftos  u%  ad  fadetatem-  Qiucuni^  igitur  app  etentes,  K  abundans  alimentum  accipietes 
nprt  poflunt  falubres  uires  recimerare,ma^s  ex  eo  grauantur,ar  non  nutriutur.Qiriue' 
ro  necp  quodftds  fit pofluntaliumere,uidolbs  humores habet,quosmfieuaaiauerint, 
fieri  non  poteft  ut  robur  recuperent  famtads.  Hippocrates  uerd  non  hic  tanmm,  fed  8£ 
in  alijs  luis  commentarijs,  quando  inmcem  proporrioneleniata  humores  omnes  augei» 
tur,miffione  far^rinis  auxiliatur.  Vbi  uerd  imus  aliquis  ex  ipfis  iiiperabundat,  illi  pW' 
g^torium  dat  medicamen.  Vt  igitur  iftacognofcens,8f  qui  fapius  in  filis  commenta¬ 
rijs  eadem  tradiderit,  redle  duos  fequentes  aphorifmos  fubiimgit  in  qiribus  de  eadem 
docet  difbofitione,  de  qua  etiam  in  hoc  antecedentedocuitaphorilmo,inquiens,SiueA 
rd  non  aftumenteaegro  hoc  fiat,fcireoportet  quod  indiget  cuacuatione.]Bt  ordhie  qitt' 
dem  duorumfequendumaphorifmorum  puto 'efle  deprauatum in  multis  alijs  exempla 
ribus.  Illa  uerd  redhusfehabentinqtubus  alter  feribitur  prior.  Illeuidelicet.  Non  pura 
corpora  quanto  m^s  nutries  tanto  magis  laedes,  ut  totus  fermo  tiis  exiftat.  Si  uero  nS 
afllimente  hoc  accidat,fcire  oportet  quod  indiget  euacuadone.  Non  pura  enim  corpo/ 
ra  quanto  magis  nutries  magis  laedes.  Nos  uero  illum  fequentes  ordinem,  queminplq/ 
ribus  exemplaribus  feriptum  inuem'mus,fic  eorirni  fecimtis  expofitionem. 

BRASAVOLVS 

miuo  Galenus  docet  qirid  fit  aflltmete  cibu,  8C  non  afilmiere  apud  Afiadeos.  nS 

utbrtttf* 


Al>  H  O  R  I  S  M  V  S  .1  X  ~  ” 

nis,  qw'  eft  m  pluribus  Afiae  ciuv 
sy  idcft)  affifflere  dburrt 

de  his  didtiir  qm  appcxununon  auumcreucru.uoiuns  qui  non  app^nt.undc  appeten/ 
SC  abundans  nutrimentum  fecipientes,fi  non  recuperent  uires  falubres,  magis  gra/ 
uantur,quamnutriantur.Qm  Uerd  quod  faris  fit,afllimerenonpo(nmt,uiriofos  humo/ 
res  habit, quos  mfi  euacuaueris/amtaris  robur  recuperare  non  pofliinri  _  -  ' 

Ouod  legitur, paftos  uf($  ad  fatietatem,  Graece  eft  xi»  'rfUftv^vs  «551  wj». 

^od  etiam  legitur,8tnonnutriuntur,Gra;ce  eft,  i  ■jjFtiJiirTai:  tamen  in  quodam  ani 
tiquo  contextu  legitur, qu^m  nutriantur,  Qtiod mihi  commodius  iiidetur. 

^s  E  c  V  N  D  o  pulchrum  quoddam  annotatur,  quod  eft  Hippocratis  rcmda,  ubi  Hip 
j)Ocrates  tridet  omnes  humores  in  noftro  corpore  proportionabfliter  crcuine,femper  u/ 
ritur  uenae  fefrione.  Cum  igittir  unum  aliquem  uidebimus,  cuius  omnes  humores  cre- 
uerint,fangtrinem  mittere  conuem't,uel  per  uenam  nimamiquam  nunc  communem  uo 
cant,mtiqiu  bafilicam,uel  per  iecorariam,heparicam  a  Grgcis  di<ftam;ex  hochabemiis 
nonfemper  ex  qualibet  mirama oiicafione  demendum  efte  fahguineminam  fecare non 
ddiemus,nifi  omnium  humorum  acqtiale  ffementum  iridebimus. 

TERTIO  notat, Si  unus  humor  cretierit,  quod  per  rnedicamentttm  potius,  quaip 
per  uen*  fedlionem  euacuandum  finnempeuenae  fcAo  uniuerfalis  eft  euaaiatio,8f  no 
tmius  folius  humoris.  Imd  ft  dixeris  per  iienac  fedionem  fanguinem  mitri,  igitur  unus 
huinormittinir.Relpondebimus,nonmodol:mgirinem,ledK  omnes  humores  perud 
n*fe(fh'onemmitti.nam omnes  cumfanguineamafTamtxrifunt.  At  fiqirishumorexii 
peret,porius  per  medicamennim  fibi proprium  educi  debetnam  omnes  humores  pro/ 
pria  habent  medicamenta, quibus  educuntur  fanguine  dempto,  &  femper  per  medica/ 
menmm  conuementius  eft  partiailarem  humorem  euaaiare,  quam  per  uenae  feiftione. 

Quodlegitur,re(fteduosfequentesaphorifmosfubiungit,hocuerbum  Subiungitin 
prima noftri  anriqui contextus  ledhone  eft  infecimda  uerd  ledhone  lm!iV,quam 

inulti  contextus  habent, quamuis  Aldinus  Imcya  legat. 

Quod  etiam  legitur  in  hoc  antecedente  docmt  aphorifmo,  Grscceeft  ^-nyit^sK^ 
l&nijf  g(f  tztritiii  ideft.  In  hoc  propofito  docuit  aphorifmo. 

(^od  etiam  lamtur.  Si  uerd  non  afliimente  egro  hoc  fiat, illa  parti6ila  Aegro, uacat; 
nam  in  ommbus  Graecis  contextibus  deeft. 

Q_V  A  R  T  O  docet  ordinem  fequentium  aphoriTmorum  efte  deprauatum.nam  hic 
AphorifmuSjnonpura  corpora  quanto  magis  nutries,  magiVIaedes, huic  quem  interpre 
tari  fumus, quandocpiundUis  fuiriSed  in  exemplari  Galeni  minime,  proptereaipfe  in/ 
terpretationem  fuaih  profequatur,ut  fcriptos  aphorifmos  inueniet. 

Quodlegitur, in  quibus  alter  fcribitur  prior,  ille  uidelicet,Gra:ce  eft  ixaviti  J-tieit/ 
s^ot,  >utS«i7i5>oTtf©'«$«enr(<i)f  <u/TSy,yty^«iffM  imt.  fdcft,  in  qinbusfcnbiturpririr 
aphorifmus  exipfis,ftc  fcribitur.In  contextu  uerd  Aldfno  ita  habetur,**®’  a  0  Tipmj©* 
ideft,In  quibus  prior  aphorifmus  ex  ipfis  fle  fcribitur. 
Quodinfine  comentatioms  legitur,fecimus) Graece  eft  mi»aimix,ideR,  faciemus, 

apborismvs  iX 

P 

Orpora  cum  quilpiam  purgare  uotuetit,oportec  l^uicla  facerei 


utbreuis  efTet  Hippoaates,  Sd  ut  feruaretufum  didho 
citibus,obfcurus  fait.ufus  autem  eft  hic,  quod 


PVLCHER  efthicAphorifmUss&dignusutmemortecbmm^ndetur.narn  de  his 
quae  wenda  funtjpertradtat,  quando  aliquem  purgare  uoluerimus.inquit  autem,  quan/ 
S°.^i‘I'*^P'-it^‘'reftantifti,ideft,medicamento  exoluente  eUacuare,huiusuiri  corpus 
nuidum  facito,  ideft,  ipfum  praeparato,  ut  facile  8d  fine  aliqua  noxa  purgetur.  Philo/ 
meus  himc  Aphorifmum  praecedenti  ita  continuat,  xam  cruui^tw  i(^  ins  'c  «tfo, 
VI-MS.  v  y«t  JV  lUTS  iMyiy  i  inmKsir,!  ,  «ji  Ji  awmAwsvt©* 


liv  yiy^rra,  xipioiui  </!«-)«*.  «»•’  ••'«  w  a^oo^^wMaK  viiTvyie 

jKir;^!»  m  «</>*«<«  wi^rif'^  ifvmifddeR,  Et  hic  aphorifmus  per  continujJ 

tionemon  eo  enim  qiu  hunc  prsececkc,  dicebat  Hippocrates,fi  autem  non  accipiente  d 

bumbocacddat,eiiaciiationemdig(^SedneqiusimproiHde,Kiltcontmgit,pHrgao/ 

ruiniatm1iumpribeat,8Cimun'aaffldatae^otantem,didt. 

itcmit-x-m,  rdeftjCorporaJ  Corpus  uero  non  dixit  mfingulari,  ut  partes  iiarias, per 

quas  euacuatfo  fit, annotaret, propterea  a  Theodoro  Gaza  non  immerito  hic  AphorfC, 
mus  ita  uerrinir.Coroora  quecuncp  purgare  libuerit,  fliu  da  eo  facies;ac  fi  dicat,lllas  cor 
poris  partes  fluidas  facito,  per  quas  purgarelubuerit;  hanccp  arbitraremur  efljc  Hipp#, 
ci  aris  fenfenriam,nifi  eius  Graecus  contextus  id  jiraecife  fi^ifi caret, quodLeonicenm 

retulit.haccetcmmfuntHippOCTatisuerba,  m  aimm  ckv&i  tjj  jSaAnro  xstSci^ 

HVf  ix  mitaii,  adde<5  Galenum  hanefententiam  potius  (equi,  ejuamuis  8£pracc/ 
dentem  non  defpiciat,  tamen  ad  rem  ipfam  haec  nihil  faciunt:  nos  emm  in  aeSu  operati/ 
uo  Aphorifmum  interpretcmur,Hippocratis  SC  Galeni placita  (equentes. 

Shx  «m  rti  Hihi-nu.  HttSeufdy,  Jrtifo*  wsifcsj/,  ideft.  Cum  quilpiam  purgare  uoltierit 
Oportet  fluida  facere.]  purg»e  apud  Hippocratem  hocToco  figmficat  medicametopur 
ganje  uti,  quod  maiufdiilftme  oftendit  eius  uerbum  xitScugaii  uel  Ae,  ac  fidi/ 
cat  medicamento  purgante  uti,  hoc  autem  ( ut  hic  a  Galeno  admonemur,  SC  inlibdlo 
quos  oportet  purgar e,  qinbus  medicam  entis,  quo  tempore)  seque  per  uomitum  iSeii 
poteft,ficuriper  feceflimnullatemm  aliae  funtcuacuationes,  ad  quas  exercendas-me- 
dicam.ento,  de  quo  hic  loqiritur  Hippocrates, purgante  indigeamus.  Si  enim  uel  per  fu/ 

dorem,uel  per  urinam, uel  per  nares,uel  per  palatum  euacuaretentemus,purgantemc/ 

dicamento  non  utemiff,  tamen  8£  in  his  reddemus  fluidum  corpus  -In  his  emm  arcuatis 
in  quibus  nonmediocris  obftrutSio  contigit,  dC  fudorem  prouocareoptamus,8Cuiasa/ 

?erire,potiombus  atcpfyrupisutimur,8dhinnores  extenuamus,  ut  facile  exire pol&it; 
n  natibus  etiam, K  palato  iins  utimur  pracparamenris,  priufquam  materiam  qiiae  in  ip/ 
fis  contenta  eft,  educamus.  Sunt  uerd  praeparamenta  ex  fucco  bletae,  uel  amarad aqua 
uiigniseliquata,uelradicebletacnaribusimpofita.pro  palato  mafticem  ore  tratflamus, 

SI  inter  aures  multa  appom'mus,ut  materia  quae  ad  aures  decurrit,facile  exeat-  Cum  ue 
fo  Hippocrates  de  fola  per  uomitum  autfeceflum  euacuatione  uerbafadat,  quzlibct 
harum  euacuaripnum fi  fieri  debeat,  corpus  fluidum  facere  opus  eft.hocaittemuocabU 
Ium  flmdum  uel  fluxum  non  folum  loci  fluentiam,  fed  etiam  materiae  praeparamentum 
figmficat.  nonnulli  emm  ante  Galenum  per  flmdum  intelligebant  illa  efle  danda  qu* 
iid  uomimmprouocarent,uelfecefliim,qmbus  non  confentit  Cjalenus.nam  hoc  efipo 
rius  euacuare, fed  facere  flmdum  eft  uiam  praeparare,!!  obftrudia  fit  aperite,  emollire,K 
traffiim  humorem  attenuare.'  At  fi  ad  rem  ipfam,  SC  curandi  adhim  defeendamus,  inter/ 
rogabistpinuotmtuquidfit  uiam  praeparare,  Reljrondemus  ex  Galem'  fententiain  eo 
libro  quos  oporteat  purgare  inferipto.  Si  per  hellebofum,  aut  fimile  aliudmedicameri/ 
tum  per  fuperiores  partes  purgare  noluerimus,  hanc  partem  fluidam  fademus,  per  qiiS 
'  humor  abundans  tranfire’debet;  ipfe  autem  humor  attehiiandus  eft,  fi  crafliis  fit,K  dif 
fecandus,  fi  glutinofiis:  hoctf  corpus  humetflare  debes ,  ut  facilius  euomat,  quod  per 
quietem  facile  fit:  nam  qmes  corpora  humedat,  nam  e  contrario  motus  exiccat.  Sunt 
igitur  cibi  humedantesexhibei}di,8Cqm'efcendum.  humediant  uerd  cibi  illi,qm'uelie- 
mentem  aliquam  qualitatemnonhabent,  idcft,ncc  falfedinem,nec  acrimom’am,nec*/  j 
maritudinem,  nec  acerbitatem.  Intelligo  autem  haec  cibarianon  ita  affeda  humedare,  1 
fiin  magna  copialiimantur.Hippocrates  uero  unam  condirionem  addit(eptimo  Apho  i 

rifmotum  libro  aphorifmo  lexagefimofexto,  ubi  hic  aphoriWis  ad  uerbum  fere  feri/ 
binn.  At  ibi  dicit,  fi  per  fuperiora  purgandum  fit,  fiftendam  alimm,  uentriculum  pr*/ 
terea  ad  uomimmlem'  quodam  uomitorio  difponere  debes,ut  id  A  de  quo  Galenus  in  , 

hbro  quos  oporteat  purgare  docet:fdlicet  hellebori  ramufculos  in  oxymel  imponere,  | 
utiWpCT die  SCnodemcomorentur.Pofteainpotti  tribuamus, utuomituiafliiefcerein  ' 

cipiat,itacp  fepefaciat  ut  aduomitupra:paretur:que  deinde  aut  helleboro,  aut  alio  uelie  i 

menuomitorioeuomerefaciamus,Tamenoftrohocteporenonefthelleboriufus,ndc  | 
ctiSuoimnis  uliis,pracfertiinhuius  generis.  Nunc  einin  (olis  acceflionuimtijs,  SCinalu  . 

quibus  ' 


AjfHORISMrS.  IX 

•busuetriculi*gHtudmibus,S:a]m  profluiitjsuomitiim  prouocamus,  qtiein  ob  alias 
Sn  caufasantiqiii  exercebant  Hoc  igitur  eft  in  uomitu  facere  fluidat  corporajn  his  ue 
^inauibus  per  iecellum  expurgare  aoIumus,precitato  loco  Galenus  docet  facere  flui 
«)rpus,cum  ex  parte  materix,  tum  exparteloci.ex  parte  lod  aperire  inas.  Si  inte^ 
ftinalenhe.^iod  fit  clyfterijs,nos<j  potiombus,  quos  fyrupos  uocamus,  tidmur,  ciba> 
fiatg  eiufdem  generis  fumenda  praecipimus,  quae  icilicet  emolliant,  ut  iura,  atcp  iurulen/ 
parte uerdhumorum,fi  craflbs  tenaces  humores  attenuemus,  attf  incidamus, 
Quodapudanriquos  aim  cibarijs, tum  enam  potionibus,  quasnunciynipos  uocamus, 
&bat  Galenus  eodem  libro  podonis  ciriufdam  menoonem  fecit  ex  oxymelite,hyl/ 

fopo  origano,  tragorigmo,  pulegio,uelahquo,exattenuantibuS:utmanifeftumfir,  J)d 
ti^em  iftam,unum  efle  ex  his  fynipis,  quibus  cs  aflam  materiam  attenuamus, quod  di/ 
a  Galeno  penultino  aphorifmo  primi  libri  repetittir.  Ideo  non  folum  has  po¬ 
tiones  dabant  ut  alterarent  ( quod  nonnidli  recentes  arbitrati  funt)  fed etiam  ut  cOnto/ 
querent,hoc4  exploratum  eft,  nam  per  ipfes  attenuabant,  quod  eft  concoquere, prOptc 
tea  fyrupis  uti  nobislicet,  quodnonnulli  male  fmatitiiH  infoas  eimtptitartt  enim  hi  fy/ 
niponnnufum  apud  Graecos  non  extitiflTe,  de  qua  re nos  in  noftris  fyruporum  dialogis 
uboriffl  egifflus.unde  habetur, uel  per  fuperiora,  uel  per  inferiora  purgare  noluerimus, 
corpora  femper  fluida  facere  oportere,  quod  tam  ad  uiarum  praeparationem,  quam  ad 
materiam  ipfam  attenuandam  intelligere  oportet  At  fi  dixeris,  obi  materia  turgida  fit, 
h!ecpraeparandanoneire.Refpondemus,inhoccafu  medicus  coade  agit,  unde  ea/ 
dem  die  medicari  oportetQiiacucrd  nocumenta  fequantur,niflcorporafluidafi3t,Ga 
lenusK inhiniis  parris  commentatione,  in  libello  Qiios  oportetpurgare, docet 

Si  uerd  dixeris,  a  Galeno  de  his  folum  mcntionem15eri  fyrupis, qui-  in  nirgente  ma/ 
teria  dari  debeant,  cum  melicrati  memimt, origam', 8i  tragorigam',Refpodemus  id  qui/ 
dem  uerumeflc,fedfihocfacitin materia  turgida,quandooccafioprgftatur, quanto  ma 
gis  inmateriailla  faciendum  erit,  quae  in  aliquo  loco  firmata  codionem  expedabitif  Si 
uerd  dicas,  cum  materia  concoda  eft, ad  benignum  redada  eft,  igitur  euacuatione  non 
-indigetRefpondendum,  reduci  ad  benignum  nihil  aliud  efle,  quam  praeparari  ad  exi/ 
nim,  non  enim  ad  id  reducittir,  ut  corpus  nunire  poflit,  quando  femel  corrupta  fiie/ 
rit.  Adde<5,fua  quantitate  peccare,  K  apta  eft  ut  in  corruptionem  facile  reuertatur,  uel 
in  maiorem  dilabanir.  Inferamus  igitur  illa  quae  hic,  8C  in  feprimo libro  Hippoaa/ 
tes  dixerat.  Si  aliquod  corpus  purgarcuolueris,id  fluidum  facias.  Addit  uerd  feptimo  II 
bro,Etfirupra/iftere  aluHm,fiuerd  infra, humedare.Sf  aluum  lenire, uomiturKjj  hume 
dantia  comedere  debent. 

Dubium  hic  fecit  OribaliHs,inqm'ens,  Manifeftum  eftigintrex  iierbis  Galeni,  Hip 
pocratemdecathartico,quod  habet  fcamom'5intellexifte;led  aimfcamom'a  calida  fit 
8C  ficca,8C biliofus  humor  calidus  fit  K  ficcus,  K  fimflia  fimilibus  gaudet, quomodo  fi/ 
milis  fimile  fibi  deponere  poteft^SCnonpotius  contrarium  expellit  humorem,Relpori 
det,fcamomamexprecedentehumidouiduuires  accipereutqtisceft  calida  &;ficca,8C 
ideo  bili  fimilis  contraria  qualitate  uidus,  inuitet  K  educat  humorem ,  nam  ideo  offeri/ 
mus  cibos  humidoSjide^  laducas,oua  ibrbilia,K  alia  fimilia,ut  dum  datUm  fiierit  prat/ 
fidium, eius  qualitas  cibi  tempetantia  ualeat.  T itillat  enim  8C  deponit  humorem.  Sic  ite 
«X  contrario,pituita  calefit, SC  educitur,melancholiais  humedatur  atep  calefit,fic  nan/ 
que  eodem  ijiodo  educuntur  hinnores,H*c  Oribafius  de  mente  Galeni,  curneonftet 
apud  Galenum  nufquam  inuemri,ipfe  uerd  putat  eX  quadam  fubftariali  fimilitudine  hu 
■uMes  a  medicamentis  trahi  atep  educi, 

PhJotiieus  quo<5docet,eodemferemodo  quo  nos  ftiperitis  facimus,quomodo  finc 
corpora  fluida  reddenda :  inqiriens,Id  duobus 'modis  fieri,  ^  -tv  ‘ns  vA«f,  astt 

'»»1'  jiaMKKTfirt .  </!«  cuu  ^  m  Ksu  itjtu&<r(u,  W/ 

5M  H9U -rof/ Rjysaf/ -TK  5C/XIK  icvivgtwxt^i^ris  ^  Tii  caitcnt  , 

y-Aiirjjsj  }(yiiis  -ntiai/  mti  .  Srx  Jlitrn!  ip(CfiA«ias  wSapijx» ,  (tt/ 

n  cui-nv  ,  wt  yiviw  i  xseSxfns  cumis  )j!7  ov-re. 

aa-m/TOOTtitdi-reif,  ideft, 

na  extenuandam  materiam  emolliendos  meatus,  oportet  igitur  partes  ambientes 

continen/ 


,5^  HBRl  SECVMD'1 

continentes»  JaxareK  rarefacere, Kmeanis  aperire, 8C  uaforu  orificia  ampliare -8:  co, 
taitos  in  corpore  aalTos  K  tenaces  humores  incidere  atef  attenuare.  D  einde  ito  Z 
gatorio  pharmaco,ab  ipfo  appreheduntur  arripiunturtj,  K  optima  fit  omnino  ipfls^ 
purgatio.Net5enimtormina,necpuerti'gmes,mult*cp  uexationes  &depraiiati  pui^ 

refolunones»  ipfis  occurrunt. 

G  A  L  E  N  V  S 

Mv  L  T  J  quidem uolimt  corporafluidafieri,ubipermedicamentauotnitoria  e» 

cuatib  eft  facienda,  cum  his  quae  ad  uomendum  irritam.  Vbi  uero  per  deij  cientia, 
continuo  aluumfubiucendo.Et  ideo  totam  di{pofitioneutrifq;,his  quidem  ad 

dt^ionem,  his  uero.  ad  uomitum,faciut  habihorem.Ego  uero  Hippocratem  puto, noa 

ipiWmu  id,fed  aliquid  maius  hoc  inloco  nos  docereuoluifle,quod  nos  longa  expmen 

tia  didicimus  itafehab  er  e,Siquis  enim  e3rtenuet,atqueincidatcrafli>s,at^  tenaces  hu, 

mores  qui  in  corpore  (un^  K  meatus  aperiat  per  quos  ifti  tranlmittimtur,at<5  ttahumnt 
a  medicamentis.quac.ium  purgatoriam  habent,  tunepurgatio  in  omrahus  redie  proa, 
^t.Qiu  uero  iftud  neglexerint,  K:Uomitus,at(^  aluifubdudhone  procurauerintihis  di£. 
hdies  ueniuntpurgaliones,nonflnetorminibus,8C  quadam  uertigine,  falhdio^  multo 
K  malo  pulfu,ac  diflbIutione,8C  dif{icultate.Nos  uero  extenuante  utimur  indu,  dc^ 
iptegrum  fcripllmus  librum, K  nihil  horum  contingere  confueuit,fed  eorum  qujincot 
pore  psf  ter  naturam  continentin- fine  ulla  moleftia,  ac  celerrime,fiunt,euacuationes;Id> 
circo  tlippocratem  dicimus  fuo  adiecifle  fermom' :  Vhi  quis  uoluerit  purgare  corpora, 
oportetniridafaeere.acfiitadixiflret;Siueperuomitus,fiue  per  alui  fubdudione  purga; 
re  ueliSbfliridumtotum  corpus  efficiens,Cc  purgabis  optime.  Erit  autem  fluidu,  ut  dinV 
mus,  omnibus  meatibus  referatis,humoribus  ueroincifis,abfterfis,  atqueextenijatis,li 
qids  fuerit  humor  in  corpore  craflus,ac  gludnoius. 


PRIMO  Galenusfecundinnantiquos,qm'dfitcorporafluida facere docet.natnm/ 

qint  cum  eiiomere  debeant,  cum  his  quae  uomitum  faciunt,  purgatio  facienda.  At  fi  pa 
feceflum  purgare  uelimus,  illa  demus  quae  piugant.  at  Galeno  luTiun  eft  ( SC  nonab  te) 
maius  quoddam  ab  Hippocrate  dici,  quam  rflud  fit,  qiiod  hi  putarut. 

Vbi  legitur, ubi  uero  per  deijcienaa,  Grocce  eft  top  <li  vjr»A(t7Bp,qiioduocabuIumapu4 
G  alenum  Medicamentum  figmficat  per  alinim  educens, 

Qticid autem legitiff  faciunthabiliorem,  Graece  eft  uATad^esp 
aptum  praeparant. 

Qiiod  legitur  didicimus,  Graece  eft  l/sfaftS#. 

s  E  c  V  N  D  o  docet  fluidum  fieri  corpus.fi  tenaces,  8C  craflbs  humores  attenues,  atif 
incidas, K  mas  aperias,per  quas  materiae  d  medicamento  tr?dae  pertranfire  debeant. 

TERTIO  docet,fi  qir '  hoc  non  fecerit, fdlicet  humores  8d  mas  non  prg)arabit,(fif 
ficiles  (^irgationcs  confequttn.ir.  bC  quae  nam  fint  fllae  difficultates  edocet,  primo  tormt 
na  incident,  quos  spoijisf  iua  lingua  uocat,quac  proprie  fimt  in  inf  eftinis  a  torquendo  do 
lores.na  iriae  claiiiac  fimt,  per  quas  materiae  expurgari  debent,propterea  in  tranfitu  par/ 
tes  extendentes  dolorem  pariunt, qmbus  Sthmnorfl craflitiesadijeitur. Secundo uerii/ 
gines  inpdunt,  qlios  < Aijgar  uocat.na  debiles  funt  uertigines,  8C  non  feotodimiae  uapp/ 
rp,  qui  a  materia  ad  exeundu  inepta  afcendimt,  in  caula  fimt  cur  hac  uerogines  fiant,  tffl 
tio  faftidia  incidimt,  quoniam  aeque  bqni  ficuti  mali  humores  exeunt,  quod  fecitin  ho/ 
fninefaftidiiijSd  quandSin  uentriculo  perturbationem.propterea  quartum  iequituqia/ 
licet  malus  pulfiis,fcilicetla(nis,quandocpintermittens,imbecilIis.unde8iqmntufequl 
Jtir ,  quod  eft  diflolutio,&l  totius  corporis  laflitudo,  atque  difficultas,  quae  ornma  in  eo  Ii 
bro ,  Quos  oportet  purgare  infcripto,ad  uerbum  etiamenumerantur. 

C^od  legitur,  non  fine  torminibus,  Graece  eft  i/sto  jpoifap  lnW,  ideft,  cum  tonui' 
nibusaliquaiido.  ■ 

<^iod  etiam  legitur,4afti'dioq!multo,inprimaIe(Sionenonriantiqm'  contextus  eod? 
modo  l^ttir,««if  in  ireMHfa  fedmfecundaIedh'one,8din  Aldino  contexta  fcripmmha 
betur  «mnmtis,  ideft, fafttdio^quoda,quodmihimagis placet, ob particula 
quae  iterum  feqmtur.  .  .  -  • 

Quod 


APHOR-ISMVS  IX  lf7 

Qiiodetfamlegitur,EtmaIo  puIfu:Gr|ce€ft,  mA«i.  ideft,Etniuinim 

A  ifr  0  ,  Galenus  docet  quid  m  hoc  cafu  agat,  quando  purgare  expedit,  in/ 
quiens  fe  uri  uifSu  extenuante, ut  fcilicet  humores  attenuentur  K  incidantur .  Si  uero 
dixeris, quum  in  humano  corpore  gque  tenues  humores  inueiiiantur,ficuti  craisi;cur 
Galenus  de  praeparatione  aalibrum  humoru  folum  mentionem  fedt,8i  tenuium  co^ 
Aonem  praetermilltfRefpondemus  ,.Ne<^  hic,necp  in  libro  Quos  oporteat  purgare, 
ne*  Inquam  apud  Galenum  reperitiir,qudd  aliud  fit  coeSio  (praeferrim  quo  ad  humo 
resTquam  extenuare  quod  craflum  «ft  atej  incidere.Propterea  apud  Galenum  tenues 
humores, quantum  fit  ratione  humoru,praeparatione  non  indigentjfed  uiae  foliim  illae 
funt,qux  in  tenuibus  humoribus  fluxx  fieri  debent.  Sxpe  uero  tenuis  materia  mbbi/: 
lis  eft,ideo  non  expedanda  conco(3io:unde  dC  fi  Galenus  tenuem  materia  concedat, 
illam  tamen  inCTalfandam  efle  non  uult,ut  recentes  inquiunt. Sed  ipfamet  irijs  paratis 
exire  apta  eft.  Proptaea  in  huius  commentationis  fine  dicit,Erit  autem  fluidum  cOr/ 
pus,omnibus  meatibus  referatis, humoribus  uero  incifis  atcf  extenuaris,!!  quis  fuerit 
humor  in  corpore  craffus  aut  glutinofus,ac  fi  dixerit.  Si  humor  non  fuerit  crafTus  aut 
gliitinofus, quantum  fit  ratione  fui,prxpararione  non  indiget:fed  bene  quantum  fit  ra 
rione  uiarum,per  quas  tranfire  debetSed  tu  forte  in  hanc  fententiam  Galenum  addu 
ces  in  comentatione  aphorifmi  iexageliminom  qu^'  libri,ubi  dicit, quoniam  magna 
ex  parte  in  febribus  ex  urinis  ab  initio  tenuibus  fit  ad  crafsiores  conuerfio ,  tendente 
tam  morbo  ad  folutionem :  ex  quibus  uerbis  qiuipiam  putare  polIct,in  tenui  materia 
concoquere  efle  illam  incraflm-e.  Sed  re  uera  aliud  eft  de  eo  quod  per  minam  fignifi/ 
catur,loqui,aliud  de  materia  ipfa  qux  concoquitur,  nam  urina  tenms  mas  obftrudas 
eflefigmficat,K  materiam  craflam  nondum  concoqui.Quum  uero  urina  crafsior  effi 
atur,fignum  eft  materiam  craflam  concoqui,ideft  attenuari.Propterea  ad  uring  mea/ 
tus  fiicilius  peruemre  poteft,qua:  alioqm'  craffa  immobilis  erat,8£  ab  ipfa  non  decide/ 
bantur  urinx.  Nili  Galenus  8C  hic  dC  alibi  hiinc  aphorifmu  de  prxparatione  mate/ 
h’368i  uiarum  intelligeretmos  hic  de  m'arum  prgparatiorie  folun\  intelligeremus  quae 
fluiffcc  efficeretur, quum  in  illo  aphorifmo  concoda  medicari,  8C  mouere  non  auda, 
de  materiat  praeparatione  uerba  feciflet,  tamen  in  hac  ire  porius  Galeno  confentire  uo 
linnus,'quam  nobifeum  ita  opinari. 

Quod  legitur.  Sed  eorum  j^ux  in  corpore  prxter  naturam  continetur,  principium 
hiiius  partis, Grxee eft,  ^  lia  «wm'7»i(.ideft,Ineuacuationeomnium.poft' 

ea  fequatur,Quat  in  corpore  prxter  naturam  continentur .  tamen  Aldinus  contextus 
non  habet  particulam  ^ ,  neij  antiquus  nofter  in  prima  ledione ,  led  ita  ftmpliciter 
habent,  &  n  hnunny. 

s  In  fine  commentarioms  particula  Abfterfis,ih  Aldinb  contextu  abeftttamen  in  no, 
ftro  antiquo  habetur,  t&t 


_  APHORISHVS  X 

On  pura  corpora  «quanto  plus  nutries,  tanto  magis  Ixdes. 


BRAS AVOLVS 

GALENVS  hunc  apfiorifmum  illi  cOniungendumuolebat,qm' in  hunc  modum 
legebatur.  Si  a  morbo  cibiun  afliimens  qm's  hon  corroboratur, pluri  cibo  uti  fignifica 
tur.Si  uero  non  aflTumete  hoc  acddat,eiiacuatione  indigeqnam  impura  cprpora,quae 
K  prauis  humoribus  plena  8C  mala  affedione  infeda  funt, quanto  m^is  nutries, tan/ 
to  magis  Ixdes:  nempe  nutrimentum  illud  corrumpitur,8C  humorem  corruptum  po/ 
tius  auget,qii^  nutriat  corpUs .  Et  ideO  a  Galeno  non  ab  re  dicitur  «quantitatem  au/ 
geri,SC  malam  qualitate  feruari- Vnde  Philotheus  dicit ,  ^ 

y  &ofSi(u  .  ideft ,  Sicuri  em'm  pura  aqUa  in  coeno  admixta .  Poftea  lequitur, 

fiS/j/  liv  Ji  iQ)  TtticmmiUniriiVS^  1  <rnamt  yiti/ 

mi  Tjp  ipiifaf/.  ideft.  Augeri  quidem  quantitatem, feruari  uero  quaIitatem,K  hinc  im 
o  prudens 


HBRI  SECVNDI  I 

prudens  fitmttriendifntditio.  Galenus  primo  De  fimpKciumfflediamttitonim  6  ' 

cultatibus  libro, capite  ultimo,hrac  aphorifmu  ad  animam  etiam  ampliauit .  nam  hac 
in  parte  ieipfum  excuiat  cur  logicas  quxftiones  in  primo  fecundo  libro  non  ptanrf 
feritjOu*  tamen  pnemittendae  uidebanturde  excufat  inquam, quod  hoc  a  principioie 
dflet ,  nifi  plena  paralogifmis  at<$  erroribus  ommu  prope  iimiorum  eflent  udumina. 
quos  prius  extergere,  atcp  ex  animis  difcentium  delere  oportet,  ne  qirid  ueritaii  obj 
iitat.Nam  K  Hippocrates  inquitiSic  etiam  ait  Plato)Nonfolu  impura  corpora  quaa, 
to  plus  nutries, tanto  magis  la:des;ueru  etia  impuris  animis,fl  nutrietes  fermonw  offe 
ras.non  modo  nihil  profis,  uerum  etiam  magnopere  obfueris .  Quod  pluribus  nofco 
hoc  tempore  ufu  uenire  uidemus,  quos  quanto  blandioribus  uerbis  alloqueris,  tanta 
magis  ad  iram  incitatur:  adeo  inteperantes  8C  inexorabiles  funt,quos  ofBdjs  ad  iram 
contiimelijs  prouocas  ad  amorem.  Oribafius  exmplo  quodam  aphorifmu  uerum 
elle  oftendlt,inquiens:finge  aquam  turbidam,hiiic  fi  multam  immiferis  aquam, tolam 
mfides,8C  in  putridam  conuertes:Item,fi  aquae  lympidac  modica  mgriciem  fepiainm 
das, corrumpitur  illa,8C  nigra  efficitur.  Ita  corpora  humana  funttfi  parua  fuerit  putre/ 
do,quantumcimcp  dederis  dbum,totus  in  putredinem  conueititur;  ideo  inanitionem 
expofdt.  Galenus  in  libello  De  renum  affetSibus, de  exercitationibus  agens  probat 
ante  cibum  corpora  exctceda  efle, quia  meatus  expurgant,  euacuanti^  fuperflihtatesj 
Corpora  enim  non  pura,quanto  magis  nutries,tanto  magis  laedes. 

T(t  iti  xnSvcga  miuJmii.  Nofter  uero  antiquus  legit,  to  aa/tan.  ideft: 

Non  pura  corpora.  ]  Per  quae  illa  coqaora  intelhgas,  quae  malam  qualitate  fimu!  cum 
humorum  quantitate  peccantem  habent.  Si  uero  petas,  an  haec  corpora  fana  fint,uei 
aegra  :Refpondemus,  Si  illa  confideremus, ut  operationes  habent  quae  non  fontlafe, 
fana  efle  conftat,non  neutra, ut  recentes  putant ;  quoniam  nos  apud  Galenu  neutrum 
inuenire  nefcimus:imd  tanto  magis  corpora  iam  fana  intelligenda  funt,fi  hic  aphorif 
mus  illum  fequatur.  Si  a  morbo  dbum  aflumens  quis,non  corroboratur.nam  eo  loco  . 
de  iam  fano  loquitur, quamuis  euacuatione  indigeat,quia  illi  humores  tunc  operatio/  ' 
nem  non  impediunt.  Opus  eft  etiam, corporis  impuritatem  intelligere,in  illo  praafef 
tim  membro,  in  quo  fit  cotSiotpropterea  Galenus  uentriculum  intelligit,  quamuis  ad 
cotius  corpons,8C  cuiufcuncp  partis  impuritatem  ampliari  pofsit. 

eyny  w  ideft,Qiiantonutries,magisl*des.  ]  Hiceftuerui 

Hippoaatis  fenfus ,  Non  pura  corpora  ratione  qualitatis  Sf  quantitatis,quato  magis 
ea  nutries,tanto  magis  laidestut  hdefere  ditflum  fit  in  mulierculas, ffituos  uiros,qul 
quum  uident  conualefeetes  cito  non  refici,  cibos  prxftant  K  uarios  copitrfbs:  &  eo 

etiam  abnegante  comedeie  cogunt,  qui  quato  magis  infumit,  tanto  magis  lacditur,ob  ' 
afsignatam  caufam.  Quae  uero  hic  a  recentioribus  de  cibo  medicinalt,re(umptiuo 
8C  nutriduo  adduntur,nullius  momenti  ftmttnempe  opus  eft  fimplidter  tale  genus  ci/  ( 

bi  intclligere,  quale  ab  his  fumi  confueuit,  quando  uel  febris  dimiferit,fi  ab  segritudt'  I 
ne  lint,ut  Galmus  intelligitiuel  etiam  fint  corpore  non  puro, tamen  aegri ,  fed  thfpoll/  j 

tionem  in  aeMtudinem  habeant.  At  nos  potius  'cum  Galeno  poft  aegritudinem  intellit 
gimus.  At  11  huc  Galenum  adduxeris,qui  libro  primo  aphoriimo  decimofeptimo  uo*  I 

luerit,  cum  humores  corrupti  funt,refe(Sione  indigere.  Inquit  enim:fi  uires  laboranttJ 
^biles  lmt,a:  ea  quae  eft  in  corpore  difpofitio  fit  ex  corruptione  humoru  uel  defet^ 
iftis  dabimus  parum  Sf  facpe.Poftea  huius  rationem  reddit, inquiens ,  Parum  quidem!  l 
qtria  uirium  imbecillitas  non  poteft  totam  fimul  multitudine  alimenti  fubffihere.  Sse/  ] 
?  autOT, quoniam  nullis  indiget  difpofitio,  ut  manifefte  uelit  dilpofitionem  multis  1 
cibis  indigere.C^tare  eft  non  pura,SC  humores  corrupti  fiint.Igitur  in  corporibus  non 
puris,murta  praelidia  exhibere  oportet;  imo  ideo  iubet  exhibendos  dbos,quia  humo/ 
malifrat .  Addite^  paulopofttSi  cum  humorum  defeClu  uel  corruptione  uires  ua/ 
hdac  fuerint, tunc  multos  cibos,atcg  multoties  his  qm'  ita  laborauerint,dabimus:inpo/ 
te  multos  exigente  difpofitione,K  natura  robufta  potente  illos  concoquere. Vides  i^ 
tur  ffifpofitioniVdeft  corruptionis  humorum  multos  exhibere. .  l 

Krtpondemus ,  Si  Galemmi  fimpliciter  intelligeremus,ut  prxeitata  uerba  prae  fe  | 
terre  uidentur,ommno  ille  Galeni  contextus  huic  aphotilhw  opponeref.Qiuim  uero  I 


nos  arbitrari  fton  poisimus, Hippocrati  Galenum  opponi,  Propterea  dicamus  Gale/ 
num  de  dbo  qui  alteret, intelligere;  &  de  eo  qui  malam  illam  qualitatem  ad  tempera/ 
mentum  ducit .  Vnde  quum  de  his  uerba  fedilct,qui  imbecillam  uirtutem  habent, 8^ 
humorum  corruptionem, dicebat.-corruptio  uero  ejcigit  contemperamentum.  Vel  di/ 
camus,  Galenum  corruptos  humores  confiderare,quos  ut  conteperet, cibum  praebe^ 
ne  corruptio  intendatur, fed  ut  cibus  commixtus  corruptione  remittat, non  alterando 
ad  oppoutum,fed  ex  commixtione  remittestfleuti  fi  quis  auftero  uino  aquam  miTciie/ 
rit, ut  qualitate  illam  contemperet  remittatnmde  8C  fi  in  hoc  obeiTe  pofsit,qudd  hti 
mores  aefeunt,  8^  mala  qualitM  non  immutatur  quin  talis  fit  j  tameri  in  hoc  mutatur 
quod  remittitur, Kjron  eft  adeo  intenfa  ut  prius  erat .  At  fi  hoc  dicwet,  fibi  ibfi  in  hac 
'commentatione  opponeretur.  Et  praeterea  omnes  inquiunt,Kin  confeflb  cfi:,illc)s  ci/ 
bos  eadem  corruptione  corrumpi ,  3i  eadem  alFecSione  affici  ,qua  totum  corpiis  affe/ 
■dum  erat  .Vel  hoc  intclligit  folum  ratione  mifcell*,ut  mixnim  temperamentu  quod/ 
dam  &ciat:hoc<5  aliqm'd  fit,  quod  in  corruptionem, quam  humores  habent,  cotriimpi 
nonpofsit. 

Solent  K  recentes,  Auicennac  didum  inhanefententiam  adducere,  quod  clt  tertia 
primi  in  capite  De  regimine  cius  quod  comeditur  SC  bibitur, ubiinqiiitrSaepe  conue/ 
nit  ei  in  cuius  corpore  humores  abundant  corrupti ,  ut  rem  bonam  largiter  coftiedaii 
Tamen  Auicenna  hoc  didum  a  Galeno  accepit, K  per  rem  bonam, rem  aptatu  infelli 
git,K  illi  corpori  conuem'entem. 

Galenus  uero  in  ultimo  Artis  medicinalis  capite, quomodo,  hate  corpora  eoru  qui 
conualefcunt,regenda  fint,cdocet,inquiens,Habent  exiguum  ranguinem,8<r  ipiritum 
animalem  exigutimadeo  imbecilles  uires  habent,  8£  corpus  frigidum:propterea  iubet 
ut  cibi  in-principio  fint  humidi  8C  cocodu  feciles,nec^  frigidi;  deinde  illa  dentur, qux 
multu  mitrianctamen  dC  non  pura  corpora  efle  pofrunt,etiam  finon  fit  conualefeens, 
fedfimpliciter  abfcp  atgritudine  pracedente.  Superius  uero  docuerat, non  pinra  corpo/ 
ra,non  efie  cibanda  eopipfe, 

GALENVS' 

CORRVHPITVR  em’m  aducniens  alimetum  corpori  malos  humores  haben/ 
ti, ita  quod  ipfius  qmdem  quantitas  augetur,  qualitas  uero  ferliatur .  Hoc  uero 
wacipue  fit  quando  uentriculus  quibufda  humoribus  uitiofis  plenus  extiterit,ex  qui 
bus  paulo  antea  didus  reualefcetibUs  aCcidit  cafus,  no  polTe  uidelicet  cibu  affumere. 
BRASAVOLVS 

P  R I H  o,  Galenus  rationem  reddit, cur  alimentum  his  obfit,qtii  corpora  non  pu/ 
ra  habent,quomam  materia  quantitas  augetur,SC  qualitas  ieruatur. 

Quod  legitur,  Ita  quod  ipfius  qmdem  quantitas  augetur .  lege,  Ipforum .  nam  re/ 
fert,  humores. 

Qiiod  legitur.  Corrumpitur  enim  adueniens  alimetum  corpori  trialos  humores  ha 
benti.Grace  eft ,  truuc^cpSsgtrcu  »  tn-smeOmt  Tpnp»  ■n  7r8>\ari^;(0vV!i  ^  hh/ 

mmx .  Simul  enim  corrumpitur  alimentum  fuperueniens  malis  humoribus  praexi 
nentibus  in  corpore.  .  ' 

^  SECVNDo  notat,  id prafertim fieri, quando  fdeft uentriculus  quibul/ 

dam  humoribus  uitiofis  plenus  extiterit ,  ex  quo  dubiu  fuperius  fedum  folui  poteft: 
idfcilicet,qma  Galenus  aphorifmo  decimofeptimo  primi  libri  feriptum  reliquerat,  ci/ 
bumhis  dandum  ene,qui corruptos  humores  habent. Quod  didum  intelligere  opor/ 
tet,modo  non  fint  in  uentriculo :  quia  fi  hi  humores  in  uentriculo  corrupti  fint,auge/ 
nir  quantitas,8(r  eadem  qualitas  remanet .  Si  uero  corrupti  humores  in  uetriculo  non 
Imqtunc  optime  infumere  pofTumus,  quoniam  &  fi  quantitas  augeatur, eadem  quali/ 
tas  non  remaneqfed  remittiturtideo  temperamentum  fit;de  quo  Galenus  in  pracitato 
aphoriimo  loquebatur. 

tertio  notat,  quando  augetur  quantitas,8i  qualitas  eadem  remanet;quia  hu/ 
mwes  in  uentriculo  fint,eorum  cafus  accidit,qui  ab  agritudine  non  afliimunt  cibum, 
Wat  nec  appetunt, nec  comedunt. 

Vbi  le^tur,  Ex  quibus  paulo  antea  didus  reualefeenubus  accidit  cafus.  dceft  par/ 
o  X  ticula 


l(o 

ticuIa,Exmorbis:nam.Grstce  eft,  i4  /a^fiy  WS?»  ^etylUty  <rv»<5?i,w^ 

«««iijfsnWois  U  •»•  vinay  (rvyRtiva.  ideft.  Ex  quibus  pauloantea  diiSus  reualefcom, 
bus  ex  morbi*  acddit  cafus  uel  fymptom^. 


APHORISMVS  XI 


]p  Acilius  eft  impleti  potu, quam  cibis. 


BRASAVOLVS 

N  V  t  L  V  M  fuit  atuum,  in  quo  iui  Momi  non  fuerint,  nec  Hippocratis  tempore 
Hippocratomaftiges  defuere, qui  in  hoc  aphorifmo  tam  fapientifsimum  ufrum  deride 
bantjueluti  illutn  qui  ea  fcribat,quae  etiam  ignarum  quemlibet  dicere  fdiriflet: nempe 
is  Tircfia  quidem  caecior  eflet,qui  non  agnofceret, facilius  efle  bibere,mam  comede» 
rejimd  hoc  ufu  uenit  multis,qui  etiam  abfi^  cibo  bibere  confueuerunt,Sed  hi  Hippo, 
cratem  non  intelligunt,  qui  non  de  hoc  bibendi,  autxomedendi  adhi  loquitur,  fed  de 
nutritibne  ip^quac  ab  his  quae  infumatur,fit.Itacp  fenfus  eius  eft&cilius  efle  non  qui 
dem  impleri  aentriculum,fed  ucnas,  8t  imiurfum  corpus  potu,  ideftre  liquida, quim 
dbis,ideft  re  aafsiori,qu3e  mafticatione  indiget. 

Galenus  hunc  aphorifmum  ita  continuat,  Sicuti  f^erius  de  his  qui  ab  aegritudine 
erant, loquebaturrideft  de  his  qui  refumebanturrita  hic  aphorifinus  in  refumptione  iii, 
telligendus  eft,  quando  aliqms  poft  aegritudinem  iam  fanus  effedhis  eft,fed  K  fangnii 
8C  corporis  humiditates  refolutae  funt :  docecq;  quo  nam  modo  citius  refidendaefint, 
inquies  id  potu  potius  fieri,  quam  cibis.  Oribafius  8C  ipfe  de  refedione  quae  poft  agri, 
tudinem  fit,intelligit. 

.  iddl ,  Facilius ,  ]  Quod  duo  notat,  8C  in  codlione  facilitatem,  8d  quod  cito 
comequantur. 

mt^nOSta,  idef^Impleri,  1  Hic  liero  Hippocrates  de  plenitudine  illa  non  intelliat,’ 
de  qua  librum  fecit  Galenus  De  plenitudine  infcriptumtfed  per  Impleri,refld  intdli, 
git,8C  refumi  corpus  ob  aegritudinem  exangue,8i  quod  refaSione  indiget. 

PfnS  «  ffiT,®!,.  ideft,Potu,quam  cibis.  ]  Perpotum,rem  omnem  potabilem  non  itt,. 
telligit  Hippocratcs,quoniam  aqua  potabilis  eft,  quae  tamen  nec  fadle  nec  difficulter 
nutrit.  Sed  id  potabile  efle  intelligit,quod  abft^  mafticatione  deglutitur,8i  cito  conco 
quitur,8C  fecundum  plures  partes  in  nutrimenta  pertranfit,  ut  uinum  praefertim  quod 
nos  creticum  uocamus,8i  oua  tenella  non  requieta, Si  iura,  dC  quod  ex  attrita  Si  pilla 
came  contufum  uocamus.hacc  enim  Si  facile  concoquuntHr,8i  fecundum  plures  par, 
tes  nutriunt,quod  in  maiori  parte  intelligimus:  nempe  in  aliqmbus  oua  potius  in  uen 
triculo  corrumpatur,quam  concoquantur,  ut  in  his  qui  ignea  caliditate  calidum  uen/ 
triculum  habenttSi  in  aliquibus  praepotetia  uina  non  nutriimt.Propterea  iftud  in  plu, 
ribus  intelligere  oportet.  Per  cibum  uero,omne  id  intelligit  quod  nutrit  corpus/ed 
mafticatione  indiget;ut  hic  fit  aphorifmi  fenfus, Inter  ea  quae  nutriunt, ita  ut  facife  con 
coquantur.  Si  pro  maiori  parte  in  iiibftantiam  nutriti  conuertantur,  illa  quat  in  potus 
fpeciem  funt,  facilius  hoc  faciunt,  quam  quae  in  cibi  Ipeciem  fumimtur. 

,  Philotheus  eodem  fere  modo  intelligit,inquiens ,  5,«««  yc^  emfi  Iu  -iKify 
tHvmMaiwTi!  «iij,  H9»  .  i  Ji  ,  «f  ini/tat  m/xJfJh», 

■p^lul  mni/  ««SvsW  «w  so^«t©-  .  kx!  v 

iv-na  vyf£t.'ipc(fH!  ««r©"  •  -nv-nv  ipoijm!  (/teXtep  HhcwMny  KS» 

yxyay  hs«  </luIiX(ay  i/Jpa-Kiif«Sa<riui  AuiJti^cy.  cv  fimy  A  ia«wi 

WiafSdtTiif  apo^KWTteT©-.  laa  /utiMsu  e  f«,9i>j,Kga  wf/of  S  e7f&‘.cvr@‘ 

yif  veu/m  Ses©' .  ideft.  Omne  enim  nutrimentum  efculentum,  ficuti  aafsiusita 
difficilius  alterari,8i  per  membra  difsipari  ac  diftribui  potcft.humidum  autem  ficut  £i 
alius  alteratur,ita  promptius  per  membra  diftribuitur.  Verum  per  potum  intelligen/ 
dum  eft, non  omne  humidu  per  os  aflumptum.  Sed, ficuti  ditffum  in  libro  De  alimeiv 
to  humido, nutrimenti  uehiculS  eft  uinum.Nihil  enim  eft  hoc  inter  cibos  aptius,quod 


APHORISMVS  xi  i6i 

drflribuatur  K  colligat  K  mres  corroboretNon  folum  autem  facite  tfafmitti  8C  diftri/ 
'  biri  poteft,fed  etiam  inhacrere.S:  propter  hoc  nutnendo  accommodatifsimumlpratfef 
m  n  fit  flamnn  K  rufiim  uelgiluum.Hoc  enim  ommno  eft  optimum.Nos  igitur  pti/ 
amus  in  hoc  loco  non  •mxfof,  ideft  amarum,fed  roi/ffor,  ideftrufum,uel  S(ff©-,ideft 
Eiluum,qui  coIor(tefte  GeIlio)medius  eft  inter  album  K  m'grum .  Apud  Plihiu  lego 
■  quidem^  uina  uetuftate  transire  in  amaritudinem .  Vnde  illud  Catulli, 

'  higff  mi  calices  amariores.  Seddehisnonputoloqm'Philotheum. 

Oribafius  dubitat,Quare  potu, magis  quam  cibo.Reip6det,Si  uolueris  cibumof> 
ferre  adfaturitatem,uirtutem  non  efle  quae  illum  concoquatSubtilior  autem  potus  ci 
bo  dtK  dto  injplet .  D  einde  ait ;Finge  tres  ueficas,in  unam  mitte  aquam,in  alteram 
olcum,in  tertiam  uiniirn:  plus  tenditur  quae  uinum  habet, quam  qus  aquam;plus  illa 
qu» oleum, quam  quac  umum.  Tamen  hoc  exemplum,ad  rem  non  multum  facit. 

Dubitant  hic  recentes, de  liquidis  cibis  a  uetriculo  calido  iumptis,cUr  corrumpaiv 
turmam  ut  G^enus  capite  fexagefimofecudo  Artis  medicinalis  dicit,  qua:  faale  tral/ 
mutantur  a  ftomacho  calido,fecile  corrumpatur :  nec  defunt  qlii  hoc  dixerint,liquida 
non  magis  nutrire, quia  a  ftomacho  calido  corrumpimtitr,  hoc^  in  ftomacho  ita  affe/ 
(So  folum  reperiri.  At  nos  aliter  dicimus:nam  Galenus  fimpliater  no  uult  omnia  cor./ 
rumpi  qua:  facile  alterantur,fed  aliqua  folummec  iftud  eft  in  fimpliciter  calido  uentri/ 
culojled  in  habente  igneam  caliditatem.  Adde,hoc  non  efle  in  potu  intclligendumam 
mnum  non  corrumpetur, etiam  Ii  ab  eo  qui  calidum  uentriculum  habeat,fumatin-. 

Nec  dubium  illud  praetermittere  oportet,  quod  per  fimilitudinem  fitmempe  cibus 
:  eft  corpori  fimilior,quam  flt  potus ,  Facilius  igitur  corpus  cibo  inipleri  debet ,  quam 
potutquia  in  habentibus  iymbolum  facilior  eft  tranfitus. 

Nos  huic  dtdaio  rd5)ondemus,  quicquid  a  recerioribus  dicatur,id  quod  durum  eftj 
K  in  cibi  forma,a  nutritione  magis  longinquu  eft,^  quod  eft  in  forma  potus.mam  qd? 
eft  in  forma  potus,iam  liquidum  eftiquod  uero  cibi  formam  haber,  eliquari  oportet, ft 
nutrire  debeatHic  enim  eft  ordo, ut  quum  cibus  uetriculum  ingreditur, ftatim  coco/ 
quafjK  in  fubftatiam  quadam  eliquata  c6uertat;deinde  per  inteftina  trafiens, tenuior 
pars  a  iecore  per  uenas  meferaicas  trahitur,  crafsior  defcendit,&  in  crafsioribus  intefti 
nis  ftercoris  formam  acquirit, ac  per  anum  emittitur.Illa  uero  tenuior  pars  quae  a  ieco 
re  trahitur,iterum  coquitur,K  fanguis  at^  humor  efficitur,  qui  ftint  tenuiores,  quW 
illa  tenms  pars  qua  primo  ad  iecur  peruenit;  poftea  a  iecore  per  uerias  transit,&  alte/ 
ram riutritionem  in  membris  facit  rprafertim  quum  eft  in  uenis  maioribus,acquirit<^ 
Ut  ad  minores,K  ufq?  ad  capillares  transire  polsit,8C  fieri  nutrimentum ,  Vnde  in  hoc 
proccflii  uides  id  quod  eft  potabile ,  efle  magis  propinquum  huic  ultimo  firii ,  quam 
quod  eft  comeftibile. 

Id  etiam  quod  a  recentibus  dubitatur.  Si  potabilia  facilius  nutrirent,omm'acorpo/ 
ta  his  elTent  nutrienda :  itai^  non  indigeremus  dentibiK,nec  cibi  puerorum  ab  illis  fe/ 
num  differrent. Vanum  eftmempe  cibi  non  folum  fiimutur,ut  nutrianttfcd  ut  folidum 
Miain  nutrimentum  condonent, &  quod  diu  perduret.Ideo  cibos  praduros  SC  denfos 
fiimimus,K  non  liquidos  8C  potabiles,mTi  quando  in  agritudinibus  opus  eft. 

GALENVS 

Gk  V  V  M  fermo  ipfi  de  his  qUi  indigent  corporis  refedhone  antea  fit  habitus,  pro/ 
'  pterea  nunc  fcripfit  materierum  diuerfitates  ex  quibus  nutriuntur. Scriptum  au 
tem  eft  ab  ipfo  8C  in  libro  De  alimeto  fic.Qiiicun^  indigent  citifsima  adie(fhone,hu/ 
midum  remediUm  ad  recuperandas  uires  optimum  eft .  Vbi  autem  adhuc  citius ,  pet 
odoratum.  Oportet  aut  non  fimpliciter  intelligere  in  utroqi  libro,  ucl  in  illo  humidS, 
uel  hic  potum,fed  hinnida,8C  potus, qua  fuapte  natura  apta  funt  nutrire  corpus.Nam 
«non ita nutriunt,ficuti folidiora,fupc;  nt tamen nutriedo  celeritate,ficuti Uina  cral/ 
«ora.nam  aquofa(fic  autem  nominant  alba,&;  tenuia)ficuti  aqua  fimilem  formam  ha 
wnt,ita  etiam  Uimtquare  urinam  cient, Si  minime  nutriunt,  qua  uero,  bC  crafla  funt»: 
^  colore  rub^a,plus  alimenti  habent  quam  reliquamna .  Ineft  autem  'eis,&:  citifsime 
upplere  corpora  euacuata,&i  ob  hoc  indigentia  adiedtione.Qiiod  uero  humidum  ali/ 
o  ^  mentum 


1  IB  R 


SE  C  V  N  D  I 


mentum,K  pracipiiif  natma  calidum  facilius  nuttiat,manifcflum  his  qiji  nonmt  qt» 
modo  &  co(3io  8C  diflribuao  fiant. 


brasavolvs 

PRIMO,  Galenus  hunc  Aphorifmum  praecedentibus  continuat, hoc  niodo* 
Quum  dercfeiftione  corporis  fuperius  loquutus  fit,  nunc  materiarum  diuerCtatesoi 

quibus  nutriatur, edocet. 

s  E  c  V  N  D  o  notat,  hoc  idem  ab  Hippocrate  in  libro  De  alimentis  politum  effe 
ubi  Hippocrates  edocere  ftatuit,in  his  qui  indigent  citifsima  reftauratione,quj 
exhibenda  fint:ficuti  nonnullis  ae^is  contingit, quibus  uires  defunt.In  his(inqiiit)htt. 
midum  remediu  ad  recuperadas  uires  optimum  efle,  Humidum  uero  intelligiqquoj 
potabilem  formam  habet :  imd  addit.  Si  hic  citiori  reftauratione  adhuc  indigea^hoc 
fieri  per  odoratum ;  nam  res  odoratae  ipiritus  reficiSt  bC  augent, membra  autem  foliiJa 
minime.Sicuti  enim  foetor  iriter  illa  connumeratur  quae  uires  profternimt,  ita  odori 
contrario  eafdem  reficit 

Quod  legitur.  Scriptum  autem  eft  ab  ibfo  SC  in  libro  De  alimento.fuperflue  habet 
hanc  particulam.  Ab  ipfo  ■  nam  Graece  eft ,  .  foi, 

ptum  eft  autem  in  ipfo  De  alimento,fcilicet  libro. 

Quod  etiam  legitur, Humidum  remedium.  Graece  eft,  iy^cy  iffitx. 

TERTIO  notat,  per  potum  intelligere  oportere,  omne  quod  humidu  eft,  &  om¬ 
nem  potum  qui  corpus  nutrire  aptus  fit .  Haec  enim  non  ita  penitus  nutriunt  robidio 
alimento, ut  folidi  cibi  fatiunt ;  tamen  folida  ipfa  nutriendi  celeritate  uincunt ,  ut  fimt 
crafsiora  uina. 

Quod  legitur,  Namfinon.Grxceeft,  s 

VBi  etiam  legitur,  Superant  tamen  nutriendo  celeritate.Hacc  duo  uerbaTamtn,8C 
Nutriendo, uacant.Nam  Graece  eft,  :isAt<inKT«(m  V  myei, 

QV  A  R  T  o  notat ,  uina  aquofa, qualia  funt  alba  tenuia ,  ut  funt  aquae  fimilia,fie 
etiam  uim  aqueam  habentjideo  urinam  prouocant. 

Sed  tu  forte  Hippoaatem  in  Galenum  adduces,qui  libro  tertio  De  ratione  mdlus 
in  morbis  acutis, in  principio,  ubi  de  uino  albo  uinofo  uerba  facit,  inquicFacibus  om 
ni  alio  ad  ueficam  tranfit,UBnam  ciet,magnumi^  femper  auxilium  in  his  morbis  affer 
re  foletQuamuis  enim, quod  ad  reliquos  ufus  attjnet,ab  alio  trino  fuperetur;  quia  ta/ 
men  per  ueficam  purgat,magnifice  liberat,fi  exhibeatur, ut  oportet.  Igitur  aquofo  ui/ 

.  no,uinofum  praemittit  in  prouocando  urinamiquauis  8C  Galenus  in  duodecimo  Mri 
I  thodi  curandi  libro, de  hoc  albo  aquolb  idem  praenuntiauerit;  6C  in  quinto  De  lanita- 
y  te  tuenda,qudd  urinam  proritat. 

7  Refpondemus ,  id  uerum  efie  quod  ab  Hippoaate  didtur.  Vina  alba  uinofa  uti/ 
,  nam  prouocare ;  nempe,calida  funt,8f  ad  monendas  ueficae  partes  apta .  Tamen  non 
j  errat  Galenus  ;  nam  &  aquofa  uina  urinam  promouet,quia  corpus  modice  nutriunt, 
1  &r  pro  maiori  parte  ad  urinae  trias  tendtmriitatj  urinam  proritant.  Hoc  autem  non  eft 
I  per  fe,quia  taleifed  per  accidens, quia  urina  multiplicatur,quac  in  illis  partibus,aUqufr 
■  bus  mixta,illa  fecum  ducit.  Propterea  a  Galeno  hic  non  ab  re  dicittn-,haec  uina  aquo/ 
fa  trim  aquae  habereiquia  ficut  aqua  non  nutrit,fed  ad  ueficam  ttanfiqita  haec  uina  pro 
maiori  parte  in  ueficam  defcendtmt. 

At  recentiorum  dubium  nullius  momenti  eft,quo  dicunt :  Si  haec  uera  fint, aliqua 
frigida  urinam  prouocare .  Nos  ifttid  concedimus,  fed  per  accidens  fit .  Adde, haec 
uina  non  efle  penitus  frigidaicerttim  uero  eft, calidiora  magis  urinam  prouocare.Pro/ 
pterea  Si  in  libro  qui  apud  Hippocratem  fimpliciter  De  ratione  ui(ftus,uel  De  aliiren 
tis  infoibitur,  diaum  eft ,  Album  uinum  8C  afperum.  calefacit ,  Si  magis  lotium  cit, 
quam  iientrem.  T amen  ex  eo  argumentu  fumere  potes,quod  SC  illa  quae  frigida  funt, 
urinam  prouocent .  Nam  Hippocrates  in  libro  De  morbis  qui  extra,inqtrit ;  Vettifta 
^uina,  uentrem  lotium^  dunt:uina  autem  uetuftate  frigidiora  fiimt.  Bt  in  eodem  libro 
y  inquiriVinum  aiperum  lotium  dt-Sed  addit,Praefertim  uetuftum, album  SC  tcnue:ut 
♦  cxiietu/ 


APHORISMV*  XI 


itf} 

—nrtuftate  frigiditatem  iudicarepofsis.  ,  .  „  *  . 

In  fumma  igitur, apud  Hippocratem  SC  Galenum  per  fe  uina  albajUel  ( ut  Gallus 
dicit  in  quinto  De  fanitate  tuenda )  quae  ab  Hippoaate  dicuntur  iijf/a ,  ideft  fidua; 

^iua,li  Gellio  credimus ;  uel  fmH,  ideft flaua,ri  tenuia flnt,  urinam  ciunt. 
Aquofa  autem  hoc  fadunt  per  accidens.  Galenus  Uerd  praecitato  locoj qua: 'uiija  leni¬ 
bus  eonueniant  edocens,inquit.  Ea  effe  qiia:  habent  fubftaptiam  tenuemjideojffinas 
BiouentjSi  colorem  flauum .  Addit^jhimc  colorem  efle  proprium  pracalbidbrum  ui- 
norumtnaminrmibus  hoc  uinum  optimu  eft,qiria  totum  corpus  calrfacft,  K  per 
nas  ferum  languinis  expurgat.  Ihhis  ergo,in  qtribus  urinam  prouof are  indigemus, 
taiuia  irina  &  aquofa  danda  non  funt,  fcd  tenuia  SC  irinofa  flaua,quac  calidifsima  func 

multum  aperientia,  _ 

Q_v  I N  T  o  Galenus  docet' Vina  craftajK  colore  rubra,  plus  alimenti  praeftaire, , 
quup reliqua uinarideo  cito.implent  euacuata  corpora, quia  7f‘iiZt(‘irxTtt.nttu/TWf  «X- 
fi»(/ X«V,  «t  Galem' uerbis  utartideft.  Magis  nuttiunt,quam  caetera  uina. 

At  forte  dubitabis,  Galenum  decimootSauo  huius  libri  aphorifmo,  ifinq  nigra  ui ! 
nuffiendo  cacteris  praeferre. 

Recenriores  refpondent.  Vinum  mgrum  robuftius  mitrunentum  praeftare, rubrum 
Uero  celerius.  Hic  uero  non  fatisfaduntNam  alter  eftK  uerus  modus  reddent  Ga/ 
leniim  fibi  ipft  conflantem ;  quOniam  in  decimoo(ftaUo  aphorilmo  non  dicit,  Ni^unt 
prx  exteris  nutrire.ficuti  hic  rubru:  fcd  inquit,Nigrum  bene  nutrireta:  eadem  mgra, 
fiifcis  crafsioribus.non  rubris  praefert.Quac, dicit  tantum  excedere  fufea  innutriendo, 
quantum  fufea  excedunt  nigra  in  prxftando  uniuerfum  8f  uelox  nutrimentum .  Et  fi 
Hippocratem  legeris  in  tertio  De  ratione  uicftus  libro, certe  colliges ,  irinfi  fuluum  8C 
nigrum  non  multum  differre.  Imd  8£  Galenus  ipfe  in  tertio  De  alimentOnnn  facultas 
obus, urinarum  differenuas  fecundum  alendi  rationem  ponens,inquit:  Inter  omnia  ui 
na,nira  craflacp  fanguini  generando  accomodatifsima  ftmt;  ut  quae  minimo  negotio 
in  eius  naturam  tranlcant.  Mox,  Nigra  craflacp  cum  quadam  dulcedine.ut  manifeftiC- 
(ime  uideas, inter  rubra  8f  nigra  uina  multam  differetiam  non  fecifle,fed  iminn  ftatim 
alterum  fequi.  De  hac  autem  re  alias  agemus. 

In  hac  prxterea  fententia  dubitant  recetes.  An  uina  alba  tenuia  uim  aquae  habeantt 
ut  hic  didt  Galenus.Ncmpe,fi  aquae  irim  haljuerint,  extra  uini  fpeciem  efle  confequi/ 
tur;etem'm  irinum  caUdum  hunridum  eft,aqua  ftigida. 

Nos  hiric  dubio  relpondemus.  Non  Iblum  corporis  noftri  ratione  irina  aliqua  fti/ 
rida  cflerimd  St  uehementius  infrigidare,  quam  aqua:  nam  aqua  fimpliciter  folum  in/ 
frigidat, quia  frigida  eft :  fed  hxc  uina  aquofa,  ratione  frigiditatis  infrigidant :  ratione  ^ 
autem  alterius  qualitatis,fcilicet  faporis  acerbi, interius  penetrant :  propter  hoc  magis 
infrigidant, quam  aqua .  Huius  generis  funt  uina  multa  Ferrarienlia,  quae  a  nobis  AI> 
bana  uocantur,  qua:  non  folum  fuapte  natura  infrigidarent :  fed  id  adtjcitur ,  quod  ad 
hxc  uina  orprimenda  immaturae  uuae  colliguntur.  Id  uerd  qiiod  a  rccentioribus  du¬ 
citur,  quod  fpeciei  conuem't,omni  indiuiduo  conuemre,  ut  efle  calidum  irino  conue/ 
nit  ut  uinum ,  propterea  St  omni  (peciei  conuenire  oportebit .  Reftjondemus,  dC  ufr 
mim  efle  genus,8t  eius  Ipecies  proprietates  fuas  habere, St  omne  uinum  quodammo/ 
do  ^e  calidum :  tamen  uinum  aliquod  humano  corpori  comparatum  St  eius  calorij 
frigidum  dici  poteft  .Vnde  Galenus  duodecimo  Methodi  curandi  libro  infert ,  Nei^ 
enim  inuenias  ex  albo  uinorum  genere  calidum  ullum .  Oribalius, rubrum  uinuni  ifr 
aphorilmo  intelligendum  eflTe  iubet. 

APHORISMVS  XlJ 

^  V*  relinquuntur  in  morbis  poft  indicationem  ,  recidiuas  facete  confue^ 
V^uerunt. 


brasa/ 


LIBRI  .  SE  G  VKD 


|6+ 

BRASAVOLVS  , 

«Vnc  etiam  aphorifinum  Galenus  in  praecedentium  fefieinor*ftat,i‘nquia^ 
Cumfuperius  eos  qui poitmorbumnon appetunt, euacuarionemdigereedocuaft» 

quid  agendu  antequam  pudentur,  nunc  caufam  docet  quare  illi  fint  purgandi’,  ut  S 
fere  fenfus  fit-fi  quis  non  affimens  cibum, ideft  poft  morbu  rion  appetebs.K  non  cm' 
roboretur ,  fignum  cft  quod  euacuatione  indiget:  nam  praui  qirida  humores  derelnm 
ftmt,qui  nifi  remoueantur,acgritudme  faciunt.quac  enim  relinquuntur  in  morbis  tjoft 
iudtcauonem,recidiuas  facere  coidueuerunt;quippeh*  materiae  quae  dereliflxfJSJ,:^ 
natura  exjpelli  non  potuere,  fed  quia  pauc^,  aegritudinem  facere  non  poirunt,nifiai«s 
additts,  qu*  uel  per  cibos 'fiunt, uel  in  corpore  funt,  8C  ob  mifcellS  cum  bis  corrupi 
corrumpuntur:  propter  ea  reddiua  faciunnideft  in  eandem  morbi  fpeciem,uel  in  mot 
bum  is  coincidit,qui  iam  conualefeere  uidebatiir. 

-  Oribafius  uerp  dubitat,  quomodo  cognofeCre  pofsimuis  morbum  perfeflCnondTe 
ludicatum^ .  Relpondet,  Si  ante  iudicatorium  ^■em,f^a  iudicatoria  pracceflerinqhic 
recidiuam  non  incidet, quia  perfetfle  indicatus  At  fi  nop  praeceflerint  figna,iuici, 
tio  imperfeda  efl:,K  ita  recidiuam  incidet,  tamen  8C  ex  habitudine  corporis  hoc  colli. 
gitin;,8i  ex  imbecillitate, &  ^ute  acritudinis. 

T(t  ^  voimuny  laiic  Lijimy .  ideft.  Quae  relinquuntur  in 

morbis  poft  indicationem .  ]  Vocat  autem  illa  quae  relinquuntur ,  ut  Philotheus  iiv 
quit, 

ideft ,  Prauorum  humorum  reliquias,  quae  quidem  tempore  corruptae  febres  necdiJ 
rio  accendunt. 

•i^spttpdi  Tmtaii  aaSyir,  ideft,Recidiuas  facere  confueuerunt.  ]  Quoniam  humores 
bonos  corrumrmt,8C  in  eorum  naturam  ducunt.  Vt  autem  perfedlius  huius  aphoriO 
mi  fententiam  intclligamus,fcire  oportet,Iudicationes  efle  materierum  peccantiu  Ih/ 
tutis  quibufdam  diebus  motus,  quibus  medicus  iudicare  poteft,an  aeger  moriturus  fit 
uel  ad  fanitatem  profetSurus .  In  hoc  autem  materierum  motu,quandot^  tota  materia 
non  expellitur, fed  porrio  quadam  derelinquitur ,  quam  uel  natura  expellere  non  po/ 
teft,uel  ipfamet  tunc  eft  ad  exeundum  inepta.  Haec  autem  materia  fi  talis  Iit,  ut  paulae 
tim  non  relbluattir  K  euanefeat,  alias  materias  corrumpit,  &C  recidiuam  facit .  At  fi  pe/ 
tas  quomodo  cognoftere  expediat,!!  indicatio  peifeda  fit:Galenus  in  principio  libeh 
Ii  De  diebus  decretorlis,alio  modo  quam  Oribafius  fecerit,edocet:inquiens,  Vt  folu' 
tiones  morborum  qui  nonpaulan’m,uerum  fubito  finierimt, certas  efle  cognoftamus, 
excretio  quaeda  copiofa,uel  abfceflTus  infigms  apparebit,  nam  qui  morbi  citra  haeret 
ced'unt,in  rjs  recidiua  timedum  effinon  enim  fit  femper,  fed  fieri  poteft  ut  feinper  fiat; 
propterea  dicit,  miiay  esiSjv  ideft,  conuerfiones,quas  Latim'  reddiuas  uw 

cant,facere  coiifueuerunt:uel  ut  ali)  contextus  dicunt,  vmspncpiiAa.  unde  5C  in  Pro/ 
gnoflacis  Hippocrates,8C  in  pracitato  libro  Galenus  figna  edocere  conantur,  quibus 
morbi  cuiufpiam  magni  foluno  haberi  pofsit .  Intelligo  autem  firmam  folutionem,  K 
hoc  per  figna  qua  apud  Hippocratem  Avrieia .  ideft,folutoria  dicunnir,Quinn  fudo; 
res  bonios  ex  toto  corpore  manantes  inderis, uel  urinarum, uel  alui  excremltorum  co 
piam, Uel  uomitum,uel  profufionem  fanguims  ex  naribus,  uel  per  hamorrhoidas,rief 
per  muliebres  locos, uel  abfceflTus  in  glandibus, uel  in  aliqua  parte  ignobili)  uel  in  ard 
culis :  Sd  hac  fint  notatu  digna,  ager^  alleuiatus  fit,  quamuis  forte  laflus,  tunc  iridica 
crifin  perfecftam  fadhm,  8C  uere  fanatum  morbum.  Si  uero  mhil  horum  appareat :  uel 
fi  appareat,  tenuiter  8i  debiliter  fiatitamen  ager  fanetur ,  Hippocrates  dicit.  Qua  fine 
lignis  finita  funt,fere  reuertiinir.-a:  hoc  in  Prognoftids.Intellige  autem  fineffinis,uel 
cum  debilifsimis  8d  pauefisinjis. 

Hanc  iudicationem,in  qua  aliquid  relinquitur,  Galenus  iudicauonem  id' 
eft  im^fediam  uocat ;  tamen  quia  confingit  has  imperfedias  iudicafiones  quandoi? 

confequantur  recidiua,  quia  illa  materia  paulafim  refolui  po 
teftiproptCTM  eodem  in  loco  his  nomen  inuenit,qua  recidiuam  facere  debent:  iltasc^ 
etrtscvt ,  ideft,  incertas  SC  infidas  uocauit .  Vnde  fi  ahqmd  relinquatur,uel  debeat  fe/ 

qui  recidi» 


AJ  H  ORISHVS  X  II  ifiy 

mi  taiiita,viel  non,funt  impafe<fhc.  At  fl  cum  hoc  reddiua  «tfam  fequi  debeat, funt 
fafida  8C  incertae .  Quando  uero  aifis  euidentem  exaetione  non  fecit, uel  euidenteirt 
^fcdrum,illam  appellat  ideftobfcuraffl&iminanifeftam,inultis^alt)siudi/ 

canonum  nomimbus  utimur, quae  alio  loco  commodius  adducentur,  nobis  fatis  fit  in 
propoflto  iudicationem  illam  quae  aliquid  relinquit,  imperfedam  efle .  quae  uero  non 

cwnit  dignum  notatu, obfcuram,at  quae  recidiuam  fedt,incertam,8C  infidam,  Indi/ 
cano  hxc,  de  qua  loquebatur  Hippoaates,  quia  aliqm'd  relinquit, imperfedla  eftjfed 
quia  reddiuam  fecere  poteft,  fi  feciat,infida  fimul  cum  imperfectione  nominada  erit; 
qu2  fi  excellens  aliquid  non  emiferit,&  obicuram  fimul  nominabis ,  Nec  opus  eft,  ut 
htec materia, quae  relinqmtur, corrupta  fit,  fed  fatis  eft,quod  facile  corrumpi  pofsit,S£ 
corrupnoni  apta  fit, ut  lecunclum  recentes  fit  morbi  antecedens  caufa,non  comunda. 
Sed  hic  dubitare  poteris, an  fi  aliqua  praua  qualitas  poft  iudicarione  relin(ruatur,nun 
cupari  pofsiqaliqiud  poft  indicatione  derelidum ,  Relpondemus,nullus  eft  apud  Ga 
ienum  locus,in  quo  hoc  dicatur.nam  ipfe  folum  uocat  iudicium  propter  motum  mate 
ri2,quofflodocuncg  fiat,uel  petfede,uel  imperfede,  uel  obfcure,uel  infide.Ideo  apud 
■ipfum,uel  apud  Hippocratem  praua  qualitas  aliquid  relidum  poft  iudicationem  dici 
non  poteft ;  tamen  non  eo  inficias  malam  cnialitatem  morbi  caufam  efle  pofie,  fi  poft: 
perfedam  iudicatione  in  corpore  derelida  fit;  fed  quia  hoc  rarum  eft,8f  difficile, pro/ 
pterea  Hippocrates  K  Galenus  de  eo  mentionem  non  fecere. 

Quid  autem  fit  uera  recidiua,ex  Hippocrate  8f  Galeno  pratcitatis  locis,fecile  cofe 
ligi  poteft. uolunt  enim  reddiuam  fleri, quando  indicatum  fuit  «!nt4)M,ideft  incertum 

8iinfidum,8C  ideft  imperfedum.quando  autem  ita  fuit,portio  dufdem  mate 

riz  relinquebatur,  quae  prius  mOrbum  faciebat,  propterea  fi  Iterum  morbum  fcceriti 
eiufdem  fpeciei  cum  praccedete  necelTario  erit,  quia  ab  eadem  fit  materia.fed  quia  for/ 
te  extra  uenas  tranfmitti  pollet ,  cum  prius  in  uenis  corrupta  primum  morbS  faceret, 
propter  hoc  primus  morbus, Si  recidiua  different .  Hinc  cuiuldam  recentiorum  dubij 
lolutio  patet,  quo  dubitat ,  an  recidiua  eadem  numero  fit  cum  fua  prima  aegritudtftej 
^efpondemus  efle  quidem  eandem  fpecie,fed  non  eandem  numero.  At  recentes  ean/ 
dem  numero  effe  probant,  Primo,in  quatuor  umuerfalibus  unius  morbi  temporibus 
radix  K  recfdiiia  fimul  claudutur.  Igitur  idem  numero  funt.  Sequela  conueniens  eft, 
antecedens  ex  Galeno  probatur  in  duodecimo  primi  libri  aphorifmo,  ubi  Anaxioms 
cafum  refert,qui  morbum  lateralem  patiebatur. Pratterea  recidiua  cum  fua  radice  mi/ 
norem  unitatem  non  habet,  quam  dubndae  tertianae  uel  quartanae  fimul  accefsiones, 
fed  in  his  eft  una  numero  aegritudo,igitur  8f  recidiua  una  numero  eft,  cum  fua  radice. 
Tcrtio,radix  ad  recidiuam  terminatiff.  Igitur  recidiua  quid  intrinfecum  faltcm  eft  uei 
pars  intrinfeca  radicis.Igitur  idem  numero  fimt. 

Nos  uero  dicimus,recidiuam  a  fuo  prinabali  morbo  efle  numero  diftindbm .  Pri/ 
tnocpunumfupponimus  quodftiperius  probatum  eft,  Sf  de  quo  commodius  at(^  am/ 
piius  in  libro  Artis  medicinalis  agemus,  apud  Galenu  non  dari  neutrum,  addimus(^ 
nim  qui  tmperfetfte  iudicatur,  fenS  efle,  ut  ex  Hippocrate  8C  Galeno  praccitatis  locis 
fecile  colligi  poteft,  poteft^  6c  breui,  dt  longiori  tempore  in  hoc  flatu  permanere, an/ 
^uam  agrotet  Igitur  erit  altera  febris  numero,quia  8C  fi  ab  eadem  materia  flaf,non' 
ot  eadtm  mfi  fpecie,8£  maiorem  etiam  corruptionem  acquifiuit,qiBm  prius  haberet 
liel  quum  accidens  fit,  &  accidentia  numero  dilbnguantur  uel  per  fiibietSum  uel  per 
tempus,hdc  per  temporis  diuerfitatem  numero  difbnguitur.  Non  eft  autem  par  ratio 
de  accefsionibus  tertiante  aut  quartana, quod  diftin<ftac  numero  febres  nuncupari  de/ 
b^ttquia  in  illis  eft  ordo  8C  determinatio  dierum, qua:  in  hac  recidiua  non  lunqhcet 
sb  eadem  materia  poft  iudicationem  derclicfta  fiat ,  Propterea,  recidiua  non  mt  idem 
numwo  morbus,fed  bene  fpecie .  Ex  his  ad  argumenta  facile  refpondebimus. 

Ad  primum  didmus ,  Recidiuam  non  concludi,  nec  comprehendi  fub  eifden» 
nwbi  temporibus,  nifl  tempora  ampliantes :  ut  etiam  id  medium,  in  quo  hic  qui  re/ 
Odiuam  incidit ,  fanus  eft ,  fub  aliquo  morbi  tempore  comprehendatur .  Quod  di/ 
«u  uanum  erit .  Ad  id  uero  quod  de  Anaxione  in  teftimoraum  adducitur ;  dici/ 
mus ,  a  principio  ufque  ad  trigefimum  quartum  diem  morbum  lateralem  habuilfe 

quamui» 


,6«  tIBRi'  SECVJN0I  Ji 

quamuis  febris  u/gefimo  die  defierit,  SC  uigefimofeptimo  itenrni  rediait;  ittide  trs» 
unius  morbi  tempora  fcilicet  lateris  in  numero;at  rarione  febris  erant  difiindla  nu^ 
ro  nam  K  fine  febre  expurgari  potuiflTet .  nec  fuit  uerus  aut  exquifitiis  lateralis  moi, 
bus,  quia  exquifitus  acutus  eft,  nec  quartumdedmum  diem  excedit ,  nec  Hippocf,, 
tes  ucl  Galenus  in  hoc  Anaxionis  cafu ,  dicimt  ifta  fub  eifdem  uniuerfalibns  moti* 
temporibus  fuifle.  Ad  fecundum  dicimus  maiorem  efle  unitate  accefsioniim  tertii 
na.uel  quartanae, quam  recidiuac  cum  fua  radice.quia  reddiua  ordinem  no  habet, n* 
ftatuto  tempore  fit,  fed  harum  febrium  accefsiones,  Sf  ftatuto  temporefiunf,  Stordi, 
nem  habent.  Ad  tertium  negamus  radicem  ad  recidiuam  terminari, mfi  intcIleiaB 
terminari,ideft  inta  radicem  recidiuam, nullam  alteram  testudine  interponi, tmu 

uero  confequetiam  inficiamur,fcilicet.  Igitur  eft  aliqua  pars  intrinfeca  radids.  Si  uo» 
inferrentiigitur  aliquo  modo  conuemunqhoc  concedimus,  nam  Ijjede  falcem  coniis 
liiunt.  Ad  rem  igitur,una  reddiua  ab  eadem  materia  cum  fua  radice  fit, quae  poft  iu,  • 
dicationem  derelicSa  fit,tamen  lios  uulgo  reddiuam  nuncupare  lblemus,&  hominein 
reddiuare,  quando  poft  aegrinidineni  ^edus  fanus,3egritudin£  aliam  incidat,  uel  hac 
fit  in  eadem  fpecie,  uel  in  diuerfa  ipecie. 

Sed  recentes  quidS  de  reddiua  ambigunt, probant<p,a  materia  relida  fieri  non  poD 
fe,  imo  fuadent  nullam  derelinqm'  materiam ,  quoniam  fi  natura  potens  fuit  magnam 
materiae  portionem  expellere,  minorem  etiam  portionem  expellere  apta  erit.  Etenim 
'quod  fupra  duo  potens  erit,fupra  imum  pofle  nemo  dubitabit. 

Hi  uero  Galenum  in  libro  De  diebus  iudicatortjs  non  cofiderarimt.qui  uult  poft 
iudicationem,materiam  remanere  pofle,8C  naturam  partem  aliquam  expellere  potuit 
fe,non  tamen  totum,quia  ad  exeundu  aptum  non  erat,&:  erat  incodum,quod(fecun/ 
dum  recentes)  caufam  antecedentem  uocare  poflemus.nec  illud  uerum  eft,fi  quid  m/ 
leat  fupra  duo,  quod  etiam  fupra  unum  ualere  pofsit;  nempe  fieri  poteft  ut  aliquid  fu/ 
pra  duo  pofsit, cum  haec  duo  expuIerit,adeo  defefilim  fit, ut  unff  ejtpellere  non  pot 
fit,quamuis  in  principio  duos  expulillct,8f  pa  fe  etiam  imum  facile  expellere  ponat 


fet.l 


quamuis  in  principio  duos  expulillct,8fpafeeti  ^  ^ _ 

:.fed  hoc  ad  rem  nihil  facit, quia  natura,quac  magnam  quandam  materiae  portionem  i 


expellere  apta  eft,  pauca  etiam  expellere  poterit,  modo  illa  praeparata  fit,&C  adexeun/ 
dum  apta.  Si  uero  petas, ob  quot  caufas  natura  in  iudicio  totam  mataiam  eScpIle/ 

re  non  pofsit,  refpondebimus  unam  cairiam  iam  efle  afsignatam,  quia  uirtus  imbedt 
lis  effeda  totum  expellere  non  potuit,  quamuis  parte  quandam,  8C  plerunq!  maiorem 
expellere  potuiflet.  Secunda  caufa  efle  poterit,  quia  materia  in  diuerfa  membra dt 
foartita  erit,ideo  natina  ab  uno  membro, dC  non  ab  alio  trahere  poterit.  Tertia  cau/  ' 
fe  efle  poterit  materiaum  diuerfitas,  ut  natura  materiam  imam  trahere  pofsit,  altcnm 
uero  minime.  Afsignant  recentes  6C  quarta  caufam  ex  his  qug  cxtrinfecus  adueniimq  • 
ut  fi  in  crifi  contingat,  quod  hic  aliqua  arnmi  pafsioneperturbetur,  ucl  aliciiiusmenv  i 
bri  dolorem  uehem  entem  inciderit,  uel  fadia  iit  aliqua  planetarum  coniim<3io,de  qua 


n  inciderit,  uel  fadia  fit  aliqua  planetarum  coniim<3io,de  qua 
re  hic  difputare  non  eft  opus,an  planet»  fupra  hxc  inferiora  pofsint,8f  an  inclinent. 


TT  1 C  etiam  aphoriimus  antecedetibus  fungitur.  Nam  cum  Hippoaates  dixerit.' 
XT.  Si  a  morbo  cibum  afliimens  quis  non  corroboratur,  pluri  alimento  corpus ud 
rignificatur,quod,fi  non  afliimente  cibum  hoc  accidat,fcire  oportet  quod  indiget  euai 
citatione .  Et  ob  hanc  caiifem  cum  deincejas  de  euacuationibus  lermonem  hd/uiflet, 
nime  caufam  afsignat  ob  quam  oporteat  euacuare  eos  qui  poft  morbu  non  appenml, 
ac  fi  totus  fertao  ita  ab  ipfo  tranflgeretur.  Quod  fi  non  afliimente  cibum  hoc  accidal; 
fcire  oportet  quod  indiget  cuacuatione.  Qu*  enim  relinquuntur  in  morbis  poft  iudi/ 
cationem  recidiuas  facere  confuaiereiper  ea  quae  relinquOtur  in  morbis  malorum  re/ 
Kquias  intelligens.quas  neceflarium  efttempore  putrefeentes  febres  acccndere.-fi  qui/ 
dem  omnis  humor  alienus  a  natura  corporis  in  quo  continetur,  necp  aptus  natura  eft 
ad  eiiB  nutrmonem, quare  relinquitur, ut  necelTario  ad  putredinem  couertattir.  Cum 
uero  St  locus  cahdus  erit  in  quo  fuerit  coIledJus.tunc  celerrime  putridus  fit, 

Brafi/ 


BRASAVOLVS 


B  coft{inuaf,«  pi-sfettfm  flII 


fUtaol  Galeftushuncaphorifmumpr - ^  . . 

jrri  fllius  aphorifini,  Si  uero  non  aflumente  cibum  hoc  accidat, fignum  e{t,quod  eu» 
^flone  indigecquam  fi  non  feceris, recidiuam  ingreditur,  nam  qu*  relinquuntur  in 
o^is  poft  iudicationem,recidiuas  facere  confueuerunt. 

“jggyfjDO.  docet,  quod  ea  quae  relinquuntur,npn  funt  uel  mala  qualitas,  itel  ali^ 
ouod  (imilefed  ifunt  malorum  humorum  reliquif ,  qug  tamen  non  funt  putridx/ed  ad 
^edinem  aptat.  Qtias  fi  m  antecedentem  caufam  nuncupare  uolueris,ut  lubet  nun/ 
Vnum  eft  quod  tempore  putrefcuntjK  recidiuam  faciunt:  nam  hic  humor  b  na^ 
tura  corporis  in  quo  eff,  alienus  uidetur,quia  ad  putredine  aptus :  nec  etiam  ?ptus  eft 
adnutrieniim  id  corpiB,  nec  natura  ipliim  in  nutrimentum  trahere  poteft .  Ideo  reli/ 
quum  Aut  putrefeat.  Proptereafcito,omnem, humore  qui  in  aliquo  membro,eft,8£ 
S)  eius  membri  natura  alienus  eft,necdrario  piitrefcers ;  quod  intelligere  oportefenili 

(ittampaucus,utfecilerefoluipofsit,  _ 

In  duobus  huius  commentationis  locis,  Leomeenus  interpretatus  eft.  Scire  opor/ 
ta  Sed  in  primo  loco  Graecus  contextus  didt,.  asidni  >  «deft  iigmim .  In  fecimdo  lo/ 
£0,  ffi/aara,  idAfignificat.  . 

tertio  addit,hunc.derelicflum  humore  celerrime  putrefcere,fi  locus  fuerit  cali 
dus,in  quo  continetur-Intelllge  uero, fi  locus  fitcaIidus,8C  humor  ipfc  fit  humidus,Si 
caliditas  multa  non  ficaliter  exficcare  poflet. 

Quodlegitur,Tunc  celerrime  putridus  fit:Gracceeft,  Tin  M  musten  «ok  ttgMdi 
mmrtti,  id3l,T unc  celerrime  8C  maxime  putridus  fit,  uel  computteld^ 

APHORISMVS  XIll 

QVibul^nque  erifiSjidefliudicatio  (it,his  nox  grauis  ante  acceisionein.Quie 
uero  fubiequicur,magna  ex  parte  leuiot  exiftit. 


B  R  A  s  A  V  01,  Y  S 

Q_V  V  M  de  iudicatione  in  praecedenti  aphorifmo  metionem  fecerit  Hippocrates, 
nunc  conditionem  quandam  qu*  iudicium  cofequitur, edocet.  Senfus  uero  eft,Inhi$ 
aegris  in  quibus  iudicatio  fit;hi  ante  quam  fiat  iudicatoria  accefsio,no<3em  grauem  ha 
b,cnt;quia  nox  illa  qiiae  iudicium  praccedit,ob  ijlam  caufam  eft  grauioftquoniam  natu 
ta  iam  coepit  materias  bonas  a  malis  fegregareyn  illo  autem  motu  nox  ^auior  effici' 
turaiox  uero  quae  fubfequitur,ut  plurimUm  eft  bona,fi  iudicatio  ad  bonum  fiat.  At  fi 
ad  malum  fieret,mala  eflet.  Sed  quia  maior  aegrorum  pars  fanatur  ( nili  morbus  pefti/ 
lens  fit )  propterea  dixit,  magna  ex  parte  nodem  illam  eflfe  leuiorem .  In  his  enim  fo/ 
Ium  mala  A  qui  mori  debent. 

insmui  idm  yinnu .  idA,C^uibufc3(5  iudicatio  fit.]  Nifi  in  Graeco  codice  legeret 
jirfitu,  quod  Leonicenus  non  ab  re,fit,interpretaf:nos  Theodoro  potius  confentire/ 
mus,qui  legit:  Qiubufcui^  iudicatio  inftat.nempe  nox,  quae  iudiciS  antecedit,non  eft 
dum  mfa  fit  iudicatio,fed  m  antequam  fiat.Propterea  fi  legerimus,fit:8(;  nOn  expona/ 
mus,Ht,ideft  futura  A ,  neceflarium  erit  per  iudicationem  totum  illud  tempus  intelli' 
gere, quo  natura  materiam  ad  iudicium  monere  coepit, 8C  etiam  motum  ipfum  ufep  in 
nnemnec  iftud  incoueniens  A:imd  Galenus  in  principio  ftatim  primi  De  iudicatio/ 
nibus  libri,id  diipuiare  praetermittit,Nimquid  iudicario  umuerfam  mutatione  in  itior 
po  Ugnificet,uel  folum  momentum  in  melius,fiue  perturbationem  pracueni€tem,fiue 
rint^am  folutionem  morbi ,  uel  bona  tantu  mutationem:ibi  uero  difputare  dcfpexit, 
tum  quia  non  curat  de  nominibus,uel  eo  modo,uel  altero  uoces:tum  etiam  quia  non 
pertinet  ad  illum  locum, fed  ita  uocare  nihil  diffat. 

Hic  uero  a  Galeno  in  hac  commentatione,  iudicatio  definitur  efle  fubita  in  mor/ 
po,  quo  ad  falutem,  uel  ad  morterri  mutatione :  qiias  definitio  ad  iudicationem  pertt/ 
netjUt  in  potifsinio  accipitur  fignificato.nam  ut  Galenus  in  tertio  De  iudicationib usi 

Ubro 


libro  ftatim  in  principio  doccr,fola  hatc  fubita  mutatio  ucl  ad  falutem  iiel  ad  motton 
ea  eft  qu*  merito  judicatio  appellari  debet ;  docettj  eodem  loco, in  morbis  fexm^ 
tidnes  fieri  polTe :  nam  uel  ftatim  in  famtatem  fiunt, uel  ftatim  in  interitum,uel 
tim  in  ftinitatem  tendunt,uel  paulatim  in  mortem:tamcn  iftac  duae  'udicationes  prinio' 
fadant  infigne  momentum:  deinde  paulatim  in  morrem,  uel  in  fanitatem  tOK^t^ 
nullo  faiSo  infigni  momento  in  mortem  paulatim,  uel  in  fanitatem  accedant,  dno  S 
membra  quado  fit  magna  mutatio .  Sed  poftea  paulatim  in  fanitatem  uel  in  intenW 
tendimt, indicationes  imperfedias  uocauit  Galenus.  At  duo  illa  membra,in  qmbi^ 
a  principio  femper  inceftus  eft  modicus, n6  quidem  iudicationes,fed  flmplicittrft, 
lutiones  uocari  praecepitDuo  autem  prima  membra, quado  mutatio  uel  infimitatent 
uel  in  necem  fubita  eft,  exquifitam  indicationem  efle  dicic,quam  8C  llmpliciteriudia 
tionis  nomine  infigniuit.V nde  in  hac  commentatione  Galenus  iudicationem  exqiaS 
tam,8i  illam  quae  uere  iudicano  j^pellaturjdefimuitelTefnbitam  mutauonem  inmot 
bo  ucl  ad  falutem  uel  ad  mortem,quomodocun(5  fiar,K  per  quemami^  locum, 
TtvnatTiif  H  viif  Maipcg®-  *  tiS)  ■vufafvfiuv .  iddft,His  nox  grauis  ante  accefiio^ 

nem .  1  Nam  in  iudicarione  neceflarium  eft  jegrum  uehementer  uexati  ante  accrf^ 
nem,ideft  anteqiBm  indicatio  accedar,  uel  antequam  accedat  accefsio  illa  in  qua  fit  ia 
diciuintnempe  iudiciu  in  una  paruculari  accefsione  fit.  At  uel  nox  fit,uel  dies,id  too, 
pus  quod  iudicationem  praecedit,fempcr  fgros  perturbat.Hippoaates  uero  de  node 
ponus  nientionem  fecit,quam  de  die,ob  ea  quae  a  Galeno  in  comentatione  dicunnir 
8C  nos  deinceps  repetemus.  Illa  uero  eft  potifsima  caufa,quia  nodiu  perturbatioesma 
gis  fentimus,quam  interdiu .  Oribafiiis4  hanc  rationem  affert, inquienstSicut  homo 
ceflat  ab  operibus  fuis,ita  etiam  quodammodo  a  corporeis  fenfibus,no(flis  torporefi/ 
mul  8i  horrore  occupatus,  corporeorum  fcnfuum  exerdtiumfnon  habetinaturacnim 
humana  gaudet  ijs  excitari,  quoru  exercitatione  moderata  folet  pliuimSfoueri.Quum 
igitur  acuta  aegritudine  aliquis  detineatur,  quomodo  grauem  nodem  no  habet^tiura 
hinc  »gritudincpremitiu,hinc  uero  torpet  adiutorio  fenfuufNecefle  igitur  eft, ut  no/ 
defentiat  aeger  moleftiam.  In  die  uero  quamuis  non  operenir  homo, tamen  feidiis  ui/ 
gilant,8f  alia  officia  naturae .  Philotheus  etiam  ita  cauiam  affert,  inquiens,  ^  m 

0»  -n  ihuitgim  (fSjliSm  ilii  •»(/  Swnf  4»  flrn/ 

/  Sed  in  node ,  quoniam  tunc  manifefte  uexatio  licI  inqines  perfentitar, 
fomno  a  perturbatione  interrupto.  Dubitat  etiam  Oribafius  quare  ante  iudicatorium 
diem  perturbario  fiat.Reiponder, quia  natura  pro  tribunali  fedet,uirtus  K  humores  If 
tigant;  fi  natura  iungatur  cum  humoribus, uincitur  tiirtus :  fi  uero  cum  uirtute,uincit 
lurtus .  At  raflo  quare  id  fiat  ante  hunc  diem, eft  maxima  maferiae  cum  nanira  pugna. 
Philotheus  etiam  exemplum  de  bellatore  pofnit ,  inquiens  efle  rationabile  przcedaK 
rem  nodem  efle  diflicilem :  ucar^  cc^hHTut  h  sftcnycgt  covi/  avmco  'rei  aywr©' 
fCUoi/  TiSsg  (iSj/  TOJ  mAt/iwif  li!rtA8e(/,m*  </f  «nS 

l**AiV«.  «VTO  Ksa  »  <?l/(nf  7i^T«a>iti'?iTTO,  Sl7j»tsn^ovi«e  w  eio/fl  wSf  n 

/«,)(9a  «JAmdo-nM  ilw  yammtiy  v\lm,luuni\ji<fi  J'v<rifoec<e  'yinTta.  ideft.  Sicut  enim  athle/ 
ta  uel  imperator,nodumpropofita  pugna,  perturbatur  8C  pr«neditatur  quomodo  ho 
ftibus  debet  occurrere,K  quomodo  eos  declinare;fic  8C  natura  perturbatur  prsemedii 
tans  SC  praeordinans  fuas  uires  ad  depellendam  8£  alterandam  fiue  immutandam  mate 
nam  morbi  cffedricem:8C  hinc  inquies  illa  fiue  perturbatio  fittimd  fi  iudicarioras  de^ 
finition^  apud  ipfum  Philotheum  confideremus ,  in  pugna  confiftit :  inqiut  erani, 

teinf  Jit  «yua  (fvnu!  k^u  f  ro(r«i  inm&tKi,  ideft,IudiCaO'oatt 

tem  eft  naturae  pugna  &  morbi,  8C  colleda  feu  uniuerfa  in  morbo  mutano. 

Si  igitur  perfeda  iudicario  fieri  debeat, quae  eft  fubita  mntatio,fieri  non  poteft  ( ut 
Galenus  tertio  De  iudicatiombus,  capite  primo,  docet )  mfi  magna  quaedam  leaerii) 
8C  euidens  fiat,ut  fanguims  narium  fluxus, uel  per  fecefllim  humorum  motus,uel  uo/ 
mirus, uel  magnus  fudor,uel  abfceffus  infignis;nifih3ecfiant,illafequatur  quae  in  pr* 
cedenti  aphorifino  dida  funt,reddiuam  inciduqquae  etiam  deterior  eft  fua  radice.  At 
hac  feCTetio  fleri  non  poteft, uel  hic  abfcelTus  ( ut  in  articulis, uel  emundorijs,  hoc  eft 
adenoiis  parnbus )  nifi  in  agri  corpore  magna 'perturbatio  fequatur. 


Si  autem 


APHORISHVi  Xtii  1631 

Si  autem quaa-as  quacnam  perturbatio  ilk fit,  Galenus  praecitato  loco relponder. 
•Sciis  aiJt  tu  omnia  hacc  uni  aegro  no  euenirerfed  aliq^ua  unijalia  alteri  cotiri^nuquat 
U  aiumerare  tentem,ha£c  funt:  per  totum  corpus  difticultateni  perfentiur,8i  irifomma 
difficilia  habent, deliriatp:  habent  quendam  fomnum  ftupidum,fpirandi  difficultatem, 
uerfig<nes,K  circa fenfus  difficultates, capitis  dolore, ceruia's,ueritriculi,8<rmultarum 
pjiitium  h^ent,imo  loco  ftare  non  poffimt,fed  pa  ledum  uolutatur,  fomtus  aurium 
perfefitiuntjUidenup  ante  oculos  iplendorem  quendam,  lachrymant  etiam  ipfis  nolen/ 
nbus, lirina  fiffidftit,  labra  conamuntur  8C  coffemifcurit,  imo  8C  manus  8i  aliae  partes 
tnueniiliunt,obliuifcimtur  praefentium,  incidunt  magnos  rigores,  Accefsio  etiam  qug 
folita  eft  hunc  corripere,multo  tempore  ante  pracuenit,  ut  per  multas  horas  anticipet; 
habent  caliditate  magnam  per  totum  corpus, 8i  magnam  Utim  habent:clamat,&  taiv 
quam  attoniti  exiliunqnec  poffimt  feruare  eunde  iacendi  habitum,fed  hincinde  fe  uol 
mmtffitec  funt  indicia,  ifeqp  funt  motiones,quibus  infeftaf  aeger  cui  inftat  crifistpoft/ 
ea  fuccedit'ains,quae  fit,  aut  quia  fudor  multus  derepete  fluit,aut  uomitus  multus  fit, 
aut  ueter  uniuadim  refoluitur,aut  large  fanginne  fundtmt,  aut  omma  fimul  incidunt, 
adeo  ut  afsiftetes  haec  uidentes,ualde  timeant, omnes  pr*fentes  iam  clament, &  iii/ 
dicant  de  uita  illius  propttf  ea  etiam  inuentum  eft  hoc  nomen  iudicium,  quod  non  eft 
'  ndmen  medici  propriumded  propter  haec  medicus  perturbari  non  debetSed  debet  fci 
re  quid  futurum  fit,8C  quid  debeat  euenire,8i  perfuadere  aegro  SC  afsiftetibus  non  efle 
timendum, fi  perfedus  Iit  medicus .  haec  eft  perturbatio,  8i  hac  eft  difficultas,  qu«  hi$ 
accidit,quibus  inftatrudiciumtaccidit  autem  noc!lu,fi  fequetiti  die  futtira  fit  ittdicatio; 
uel  die,li  nocSu  futura  fit;nam  5C  fi  de  futura  die  locutus  fit  Hippocrates,per  id  tamen 
non  it  infidas,qUando(5  fierf  iudicationem  nodlii. 

Huc  notiones  omnes  adducere  tentaflem,quibus  cognofci  pofsit,q|uado  iudicario/ 
hes  fieri  deberiqSf  quomodo.  Sed  quia  Galenus ‘in  primo  (ecundo  De  indicationi/ 
bus  libro,  8C  in  primo  De  diebus  iudicatdrijs,  de  his  diffufifsime  agit ;  propterea  illas 
omittere  deaeuimus.Id  tame  annotabimus, hos  iudicatorios  motus  non  femper  fieri, 
fed  maior  eorum  qui  fanantur,  uel  obeimt  pars,  per  mutatione  paulatim  ad  fanitatem 
uel  ad  mortem  fadlam  fanatur, uel  obeunt,  Galehuscp  hos  motus  iudicationes  non  uo 
cauiqfed  potius  mutationes  uel  ad  falutem  uel  ad  mortem. 

Scito  etiam  pratcitata  figna  ut  plurimum  in  bona  indicatione  euenire ;  eftqp  maiori 
ex  parte  bona  iudicario;  quum  nero  aegri  in  mortem  inclinant^nec  uomitus, nec  fudo/ 
res.nec  qiricquam  aliud  ex  his  quae  enarrata  funt,cotingit;imo  fi  contingat,  eft  imper/ 
fedus  motus,a:  mors  ipfa  confeqtiitur, 

Aerius  libro  quinto, capite  uigefimofecimdo,omnia  quae  fuperius  didla  fimt,refer^ 
ubi  figna  ponit, quae  indicationem  praecedunt.Et  hunc  aphorifmum  in  teftimoniu  ad/ 
ducit .  Eadem  a  Paulo  libro  fecundo, capite  ncsho, repetuntur :  qui  cum  Galeno  figna 
diftirmuit,(juac  materiam  per  fiipcriora  tendere,ab  his  quae  per  fuperiora  expellendam 
fignificantiidij  eft  decimo  eiufdem  libri  capite, ficuti  a  Galeno  tertio  Decrifi,decitlia 
capite,fcripta  funt;Dolor  enim  capitis, defipientia,8C  figna  huius  generis  alia,quac  ca/ 
put  impetere  uidentur,materiam  per  fuperiora  euacuandam  efle  fignificant,  Alia  uero 
ut  fuminis  lancinatio  6C  rofio  circa  umbilicum  torfio,  quae  a  Graecis  dici/ 

tur,K  alia  fimilia,materiara  inferiora  petere  fignificant.  At  quomodo  perfedam  iudi/ 
carionem  cognofeere  pofsis,  atque  imperfe<3am,praccitatos  authores  in  eifdem  locis, 
fed  in  his  quae  lequuntur  capitibus,  legas ,  ne  cogamur  huic  noftro  labori  libros  om/ 
nes  commifeere. 

*  A  SaioOflt  JflijoffflTiijs'»  ut  In  alio  contextu  habetur,  iSe  S5f  »0  «rai.  Sed 

fenfus  efle  debet,  6uae  uero  fubfequitUr, magna  ex  parte  leuior  exiftit .  ]  Quod  in  his 
uerum  eft,  qui  ad  lanitatem  proficifeuntur ,  ad  quam  maior  aegrorum  pars  proficifd/ 
tiu :  nam  rari  ad  mortem  incedimt .  Proptered  nox  quae  fubfequitur,ut  plurimum  le/ 
Uior  exiftit .  In  his  uero  qUi  occumbere  debent ,  grauior  eft ;  quoniam  in  peius  fem/ 
pernumt.  : 


E  i  V  N  D  l 


GAEENVS  I 

IVDICATIO  €ftfubitammorbo,ueladfanitatein,ueladmortemmiitatio*it»,  * 

tem  natura  fepatante  a  bonis  mala,&:  ad  excernedum  praeparantaNon  temtre^ 
tur  in  tali  turbatione  grauitcr  fe  habent ;  grauitas  hacc  nodu  fit  ttianifelhor .  nZ  ' 

hoc  tempore  dormire  confueuimus.Somms  ergo  a  turbatione  interruptis, clarius 
uitas  illa  percipiturdicetfimilis  fiat  intCTdiuquandoaturbatro, quando  no^efeqS, 
te  eft  indicatio  futura.  Quod  autem  in  fine  aphorifmi  fcnbitur,Quac  uero  fubfequitii, 
magna  ex  parte  leuior  exifiitiin  multis  exemplaribus  non  habetur.  Vult  autem  doce, 
re  ifos,qu6d  fubfequens  magna  ex  parte  pofi:  iudicationOT  facilior  exiftat ,  quonim, 
plurcs  indicationes  bene  terminantur.  Nouimus  enim  plures  die  ex  aegrotis  fanatoj 
qiBmmortuos,nififitpeftilensconftitutio,  ’ 

BRASAVOLVS 

VT  GALENVS  perfe<3ehuius aphorilmi fententiam enodaret, exquifitamiH(fe 
cationis  definitionem  praemifit :  nam  dixit  indicationem  cfle  cfvfftmy ,  idcft  fiiton» 
mutationem, uel  ad  Ialutem,uel  ad  mortem :  fed  recetes  in  hanc  definitionem  abfurde 
dubitant  probare  uolentesiiudicationcm  non  effe  mutationem,  fed  alterationem  pr*, 
exiftetcmteorum  uero  error  eft,  quia  ut  Galenus  in  principio  libri  De  iudicatiomim 
docet, quando$  nomen  crifis,idm  iudicatio,uniuetfam  mutationem  in  morbo  figni, 
fi'cat:quando(^  momentum  in  melius  tantummodo,  imo  quandocg  id  fignificat  quod 
pra:cedit;Ied  nunc  Galeno  placet, iudicationem  praefertim  exqmfitam,eire  fubitamil/ 
lam  mutationem  alteratione  praeexiftente  non  confiderata .  Ita  enim  iudicationem  K 
Hippocrates  in  Aphorifmo  intelligit,  quoniam  nox  quae  iudicationan  praccedi^noa 
ob  aliud  grauior  exiftit,  nifi  quia  illam  praecedit  alteratio ,  ideft  ad  hunc  fubitum  mo' 
tum  praeparatio. 

s  E  C  V  N  D  o,  Galenus  docet,iudicationem  fieri,natura  a  bonis  mala  fepatante, K 
ad  excernendum  praeparantemon  quod  per  ifta,iudicationem  intelligat,fed  ad  ipfafe/ 
quitur  iudicatio.Hacc  autem  praeparatio  at(^  difcretio,in  tempore  iudicationem  ante/ 
cedente  grauitatem  facit .  Quod  uero  a  recentibus  dubitatur,  non  uideri  in  aliquibus 
hanc  praecedentem  comotionem  fleri, praelertim  fi  materia  in  urjs  fuerit:&  fi  coda  fit, 
non  indiget  ut  expulfioni  praeparetur,  immerito  dubitatur .  Nos  etenim  diicmus,8i  fi 
materia  in  uijs  fit, tamen  hanc  commotionem  fieri,  fed  non  tam  magnamtfi  uero  mate 
ria  coda  fit,indiget  etiam  ut  ad  uias  dirigaturtfi  uero  fit  Goda,8C  etiam  in  utjs,hic  non 
acgrotauit,uel  fit  alia  commotio  quamuis  intefa  non  fit.  In  his  &iam  qui  mori  debent, 
commotionem  praecedere  necefiarium  eft,{i  materia  fit  adeo  praua  bC  adeo  uenenofa. 
Ut  natura  nullo  modo  eammouerepofsit,ficuti  quandotf  contingere  poteft. 

Quod  legitur,Non  temere  igitur.Graece  eft,  aHsms  oii. 

Et  quod  legitur,Grauiterfe  habent. Graece  eft,  oC<ri . 

TERTIO  docct,hanc  comotionem  efle  magis  nodu  manifeftam,quam  die,qu(V 
niam  nodu  dormire  cofueti  fumusjfed  propter  iftam  perturbationem  non  poffumro, 
in  die  uero  dormire  affiieti  non  fumustpropterea  hac  perturbatione  facSa,quia  in  iom/ 
no  nos  non  impedit,minus  molefta  efie  uidetin-.Tu  uero  rationem  alteram  adde, quo 
niam  8C  materiae  8C  calor  nodu  intus  clauduntur,  unde  ad  maiorem  faciunt  agitatio/ 
nem.  A  recentibus  praeterea  altera  additur  caufa  non  contenenda,quom'am  in  die  ha 
manus  animus  humana  cogitatio  circa  plura  uerfatur:  quodfacit  ut  perturbatio  ita 
non  fentiatur  in  die  ficuti  in  node. 

Qiiod  legitur,Et  grauitas  haec  nodu  fit  maiufeftior.Grxce  eft,  i^ci  <1«  vtitcf 

H  </tvtr<p»eix  yinreu  -ms  mnaf. 

Suod  etia  legitur,  Clarius  grauitas  illa  percipitur,  £  /vripc^ce 

[ic  uero  dubitant  recentes.  An  indicatio  nodurna  perfedior  fit  diurna, uel  econ/ 
trario.Nos  huic  dubio  refpondemns, attendendum  efle  aegritudims  initium  K  princi/ 
pium  at<^  finem  diei  iudicatori).  Si  principium  aegritudinis  ea  hora  incipiat,utnox  lit 
principium  diei  iudicatorij,tunc  nox  perfedam  iudicationem  facitifi  uero  dies  fitpria 
cipium  diei  iudicatorrj,tunc  dies  perfedam  iudicationem  faciet,  unde  nec  diuma,no/ 
duma,nec  nodutna  diurna  perfedior  eftjfed  aeque  poflunt  efle  perfed*,ut*gritudi/ 


APHORISHVS  Xlli  171 

nis  motus  contingit.  Sed  hacc  dubitatio  altetam  fecum  ducit,  An  iudicario  magis  no^ 
auEat,qt^  ie,K  hoc  pracfertimin  mala  iudicationef  Et  ad  hunc  ordinem  diijjlita/ 
tio  rtfettur.  An  qui  moriuntur,in  nocfle  motianttirc’  De  qua  te  Conciliator  agitjdiffe/ 
rentia  centcfimatertiajSd  qui^uid  ab  hoc  uir<3  dicatur, ^etietia  o^ehdifjplures  non 
‘  mori  nofSu  qUam  die;  fed  aliquos  nodhi, aliquos  interdiu  obire, ut  ugritudims  motus 
''^aaeuideMc-  .  ^ 

Ad  hunc  etiam  ordinem  difpirtatio  illa  duci  poflet,  An  plures  hyeme,  qipm  acftate 
mohmturfflC  qua  de  caufaf  8C  non  modo  quam  in  ari(late,fed  etiam  in  autumno  De 
quo  potifsimum  dubitatio  fieri  poflet.  Ariftoteles  primo  Probitatum  libro,prob|e/ 
mate  uigefimoqmntO,  huic  dubio  fatisfacere  uidetur ;  non  tamm  diceris, plures  mori 
hyeme,quam  aEftate,fed  de  his  folum  qui  acgrotant.Imd  hyems  cseteris  anni  tempori/ 
bus  E  minus  mortifera,  qUamuis  uer  cacteris  ab  Hippocrate  praeponatur.  At  Ariftb/ 
telis  dii itatio  hacC  eft ;  Cur  per  xftatem  magis  aduerfa  ualetudine  laboretiu.-per  hye/ 
irietri  uero  magis  qui  laborant, emorianturfRelpondet,  An  quia  calor, qui  pet  hyeme 
innis  propter  corporum  denfitatem  coercetur, parum  adiuuat ;  nec  labor  operum,qui 
amplius  perid  tempus  fufcipitur,  excrementa  humorum  poteft  coricqquere;ideo  uali 
dam  efle  mali  originem  necefle  A .  Quod  qiium  ita  fit,  permciofum  morbum  urgere 
rario  AContra  in  jftate  quoniam  corpus  imiuerfum  rarum,refrigeratum,relblutum, 
at£j  liorum  impatiens  elt,  idcirco  morbos  plures  quidem  oriri  neceflarium  uidetur, 
uidelicetob  lafsitudine,cruditatemij  ciborum,  Noui  etenim  frudusjunc  adfunttnbn 
tamen  ita  ualidos  elTe  naturae  ratio  patitur.  Quamobrem  facultas  hifce  fuccurrendi  da 
tuf  fe'dlius.  Sed  aliud  problema  fiatim  confequitur,  qUod  an  tierum  fit,  tibi  cofideran/ 
dum  omittimus, nriric  folum  eius  uerba  referentes,quse  dicimt.  Cur  poft  uttulibetfol/ 
(btium  per  centum  dierum  Ipatiiim  mori  maxime  accidat,  Relpondet,  An  quod  eate/ 
nus  utta<5  uehefnetia  caloris  frigoris  fe  dilatat, quae  morbos  perniciemij  afferre  in/ 
firmis  poteft .  Poflemtis  8C  ad  hoc  propofitum  uigefimumodauurn'  referre  problema; 
quod  eft,Cur  per  hyemem  minus  quidem  quM  per  aftatem,  fed  perniciofius  aegrote 
tur.Sed  quoniam  de  hac  te  in  tertio  libro  agemus,  propterea  ad  illam  partem  haec  difr 
cutienda  refeniabimus. 

QV  ARTO,  ne  quis  putet  indicationem  in  die  femper  fieri,  in  node  pratceden/ 
te  perturbationem.  Galenus  addit,  quando  confequete  node  hxc  iudfcatio  fiitura  eft, 
haec  perturbatio  interdiu  fit. 

Quod  legitur,lqicet  fimilis  fiat  interdiu  quandoi^  turbatio;Graece  eft,  i«e  »1  K9« 
iitij!»!  iiaitui 

Q_v  IN  f  o  notat, ultimam  aphorilmi  partem,fcilicet, Quae  uero  fubfequitur,ma/ 
gjia  ex  parte  leuior  exiftiuin  multis  exeplaribus  deelle  ;  Vult  autem  per  hanc  partem 
edoceri, quod  plures  indicationes  bene  termmantur,pauciores  male;  nam  plures  agri 
fanantur, quam  defiderentur. Opus  uero  eft,hoc  cum  pracifione  intelIigere,quoniam 
in  pcftilenti  conftitutione  oppofitum  inuemtur:  in  ea  enim  plures  moriuntur,  quamfa 
nentur;led  hoc  eft  ob  materieriim  uenenofitate,qua  Ipiritus  ita  afftciunt,ut  mors  eUi/ 
tari  non  pofsit. 

Vbi  legitur.  Quod  fubfequens  riiagna  ex  parte  poft  iudicationem  facilior  exiftat. 
Deeft  particula  t^x.Ita  enim  legi  debet, Quod  fubfequens  nox .  Nam  Grace  habe/ 
tur,  ii  H  liim  tHi  iceiW  vi/f  ir&syivySirti  i^i/.  quod  poft  iudicationem 

nox  fubfequens  eft  pracedente  tolerabilior. 

Quod  etiam  legitur, Quomam  plures  iiidicationes  bene  taminantur.Iegedum  eft, ' 
Ad  bonum,non  BeneiqUohiam  Grace  habetur, :  at  «j/aSij/. 

Quod  etiam  legitur,Nouimus  enim.GraCe  eft,  iVfilU  .  ideft, Scimus  em'm, 

APNORISMVS  XIIII 

T  N  ptbfltiuijs  alui  j  mutationes  excrementorum  iuuanttnifi  ad  mala  muta/ 
X  tio  fiat. 

p  i  brasA/ 


tfx 


L  ri!  R  I  s  E  C  V  N  D  I 

brasavolvs 

POSSET  Khic  apfiorifmus  praecedentibus  coniungi,  ut  quum  Hippocrates  ct 
temporis  difpofitione  poft  iudicationem  ^erit  nunc  lignum  proponat  quo  bonamin 
dicatione  cognofeere  pofsimiis .  Hic  uero  eft  Hippoaatis  fenfus.  Quum  aliquis  aiitf 
profluuio  correptus  efi:, excrementa  confiderato:  quas  li  permutata  appareant, bonum 
iudicato.SC  fanitatem  iam  in  foribus  eiTKfed  intelligere  opus  eft,  ne  eiufmodi  mutjtii, 
ad  malunifit-  Oribafius  talem  quendam  fenfum  fibi  fingit, inquienssSi  cui  refpodait 
uenter,iuuat.Nam  plus  eft  quod  facit  natura,  quam  quod  ars,m'fl  in  praiia  mutet;hoc 
eftjfubitd  ad  dyfenteriam,de  dyfenteria  in  lienteriam,8f  iftud  quocp  pefiimu  eft .  Phi, 
lotheus  uero  ita  dicit,  f  «[59«  7mite<Fijl(a(n  M^u<ny,iva  iuJ3ii{,g  tias* 

■^ivny.aia  mtAca  fMiSa,»  WiAw?r«  iffi  ts  ««awi/  (J, 

«  «fliWTii  5»  HBAMOi/  lii7ti^xTikey,yivufKM7t  ;^vv»V  ^  idiyxuylm  Slnj, 
eia  7«)ff  r>  •Awuamia  yi  vi' utit&ium}/  ia  «itw,»  iqk  ai  ya^na  ym, 

wwtst',  Itw  y»  (Ave-ifteia  'tf^y .  ideft,  Hic  tradit  diflm(ftionem,ut  cet 
tius  cognofcas,fi  perfecSa  fit  iudicatio  nec  ne.Et  dicit, ut  animaduertas  quate  mutatio 
nem  habeant  excrementa  ex  defluxu  uentris;8£  an  prius  flaua  uel  pallida, nunc  cospe/ 
rint  in  melius  commutari, uel  non  in  melius.Et  fi  in  melius  mutationem  deprehende* 
tis,intellige,nihil  efle  in  corpore  laxum  uel  redundansjtametfi  non  lequatur  Edhs  to 
lerantia.  Si  uero  eadem  exaementa  permaneant,  uel  in  peius  commutentur,  tunc  ma/ 
lumltametfi  fortafle  netj  difficultas  adfit,ne(:j  intolerantia. 

E(/  Tvn  fl  »oiA(w  nmny .  ideft, In  profluuijs  alui.]  De  his  uero  proflutrijs  intelligere 
oportetjin  quibus  iolum  humores  profluunt,  quas  diarrhia  profluuia  nuncupantur»* 
men  5C  ad  inteftinorum  difficultatem,  Sf  ad  inteftinoru  leuitatem  ampliare  poflumus; 
Philotheo  etiam  dicente,  «smj*  </6,07»  out©*  i  Aoj*©-  esu  xaSeMio!  AiiaTta  e»«.w  yy 
ny  k(yilgyasfk,k^«  vm  ymm  Lyiunus.  ideft.  Sciendum  uero  quod  hic 

fermo  umuerfaMs  elTe  poteft ,  etenim  in  uentris  defluxu  folum  non  congruit,fed  8Cin 
omni  euacuationetnam  in  inteftinorum  difficultate,mutationes  excrementorfibona. 
Eodem  modo  in  inteftinorum  leuitatetid  femper  addentes,Modo  ad  malum  tranfmu 
tatio  non  fiaf.  Quum  enim  excrementa  mutantur,indidum  eft.nihil  amplius  eius  hu* 
moris  qui  euacuabatur  8i  profluuium  faciebat, fuperefle;  unde  totius  corporis  exqui* 
fita  mimdicies  fit,intrinlecis  uiribus  dominis  effedhs,^  refiduum  prauarum  materie* 
rum  quae  in  corpore  funt, expellere  potetibusinam  8£  fi  imus  humor  in  alui  profluuio 
uideretur,in  corpore  tamen  plures  erant.  At  quum  ille  in  maiori  copia  ab3daret,ah'oS 
fimul  mixtos  protegebat ;  eo  autem  euacuato,altj  apparere  incipiunt.  Hoc  igitur  bo* 
num  indicium  eft,quonia  fignificatiu'  unum  himiorem,8C  illum  qui  erat  ualde  copior 
fus,iam  expulfum  effe, 

A»  yimScT^at  -fit  ^yoiynuamy  uifiJiitsiny.  ideft,Mutationes  excrementorum  iuuant.J 
Hoc  eft,bonum  portendunt, &:  ad  fanitate  proficifd  figmficant  Quid  uero  intelhgen 
dum  fit  per  excrementoru  mutationes,  apud  rccetes  incertum  uidetur.  Nos  uero  cum 
Galeno  excrementa  illa  intelligjjmusjqute  multis  formis  uariantur.  Quod  uetum  efti 
etiam  fi  uice  fingula  uariam  formam  habuerint,ut  nunc  unam  formam, deinde  aliam, 
tertia  uice  diuerfam  habeant:  uel  quum  una  uice  excernutur,eadem  uiCe  diuofam  fot 
mam  habeant.  Si  uero  petas, an  hoc  femper  bonum  fit  indicium,  Re^ondemus,l9 
principio  defluxus  bonum  non  efle;  quia  materieru  putridariS  magnam  copiam  figni* 
tteat .  Sed  in  declinatione  fola,»;  fada  materias  cocSione,bona  fignum  efttimd  ex  hoc 
nos  cpgnofcimus  materiam  efle  coccxftamtut  fi  quis  diarrhiam  patiatur,  SiT  ea  qua:  est 
eunt,femper  biliofa  uideantur,quum  colores  mutantur, hunc  uirum  fanari  oftenditur,' 
Color  autem  mittatur,  quia  pituita  uideri  indpit ,  K  bilis  non  ^  adeo  flaua,  utpriu» 
erattimd  adeo  abudabat,utpttuitaim  &:  alios  hurtioires  occultaret:  nunc  uero  quum  ia 
minori  c^ia  fit,  8C*gerfanitari  reftituatitr,alij  humores  mixti  uideri  incipiunt. 

■  «i»  <«>  ffii  Tisi/rj*  ,  ideft,Nifi  ad  mala  mutatio  fiat.  ]  Duo  aute  apud  Gate 

mim  intelligere  poflumusiper  hoc  quod  ab  Hippocrate  dicit ,  Mutari  in  mala:unmto 
dt  m  mala,ideft  in  corrupta:aIiud  in  mala,  ideft  in  ea  qu*  quum  excut,maiu  eift  quoa 

exeant 


APMORiSilVs  XV  iyj 

oceant,&r  uter<j  fenfus  conueniens  eft .  Si  uero  petas,qux  fint  hxc  mala,ideft  comi/ 
ptasiro  nobis  rdpondebit  Hippocrates, K  primo  in  quarto  De  ratione  iiidus  in  mor 
bis  acutis,  ubi  de  altero  angin*  genere  Uerba  fecfcinter  figna  mortis, nigra  excremen 
ta  defcribitQuum  igitur  ad  mgrum  pemm^untur,erit  permutatio  ad  malum:  prat/ 
fertim  quum  Hmpocrates  in  quarto  libr^atram  bilem  uel  fupra  uel  infra  exeuntem, 
letale  l^um  elle  edocuerit:  nigra  uero  excrementa  ad  atrae  bilis  genera  deducuntur. 
Mutantur  prxterea  ad  malum  quxcuncj  fimilitudinem  habent  cum  cxcremetis,qute 
ab  Hippocrate  primo  PrognofficorUm  libro  enumeratur, ubi  dicit.  Si  qiiod  exit  perii 
quidum  fit,  albicans,  pallidum, uehementer  rufFum,aut  ipumans  eft .  Item  malum  eft 
quod  exiguum,glua'nofum,  idemif  fubpallidurn  eft.  Omnia  maxime  letiferum  eft  ni/ 
grum,pingue,  liuens,  aut  quod  peioris  eft  odoris,qu^  pro  confuetudine :  hoc  emm 
magnam  corruptione  figruficat.In  primo  etiam  De  prsedidione  libro,qui  tatnen  Hip 
pocratis  non  aeditur, dicit :  C^iiim  quis  non  defipiens  tenuia  liquida  iienoh  fentims 
dimittit, malum  di.8C  deinde  in  eodem  libro,fubalbida  diflbluta,liquida(5  oletula,ma 
la .  Imd  dande  annotare  uidetur ,  qiiae  excrementa  niala  fint  poft  id  gmus  profluuif, 
quod  dyfenteria  uocatur,inquiens ,  Poft  fangiums  eruptionem,  fi  higrademittantur, 
malum  eft.'pefsimum  uero  fi  perrubra.  Hac  funt  mUtariones  exaemetorum  quo  ad 
malum,  quia  mala  funt  excrementauiunc  modo  eorum  malitia  oftendamus:  non  qm'a 
mala  fint  quae  exeant,  fed  qiua  ea  exire  malum  fit,fi  poft  daediones  appareant  ueluti 
pinguedinesjuel  colores,  quales  in  iride,  quonia  fignificann-  corporis  partes  colliqua/ 
ri:propterea  hacc  permutatio  ad  malum  eft:etem'm  malu  eft, ea  exire  quat  exeunt:nam 
funt  corporis  pinguedines,per  quas  colliquatur  K  tabefeit. 

GALENVS 

MVTATIONES  excremStorum qUs rilultis formis uariantUr,  exquifitius cor 
piis  expurg5t,nifi  adfint  ligna  colliquatic)m’s,aut  putredinis:de  quibus  in  Pro/ 
gnolhds  dixit,  ubi  Sf  pinguiu  8C  foetidorum  ac  male  olentiu  meminit  excrementoru. 


GALENVS  commentationem  fuam  breuibus  expedit,  quod  excrementoru  mif 
lationes  qUac  multas  humorS  formas  euacuant,  corpus  exquifitius  purgare  folent,m6 
do  non  adfint  colliquationis  K  putredim’s  figna :  de  qiiibus  in  libro  Prognofticoruni 
dixitjubi  de  pinguibus,fcEtidis  8C  prauis  humoribus  mentionem  facit. 

'  Quod  leg'tur,QU3e  multis  formis  uariantUr:Gra:ce  eft,  TraaMcr  WUf  tKxy/cvtret  jfv/ 
(«Sil.  ideft,Quac  multas  humorum  formas  euacuant.  . 

Quod  legtur, Colliquationis  aiit  pUtredims.  in  noftro  antiquo  contextu  eode  mo 
do  praedfe  habet, »  ffli?rt(AV©'.Sed  in  Aldino  contextu  legitur  iau,8C  non  «: 

Quod  legitur.  Ac  male  olentiu.hacc  particula  fuperflua  Cfttnanvquum  dixerit  Foc> 
tidorum,fiq)erfluum  eft  addere  Male  oIentium:&  Graecus  contextus  ibi  dicit ,  lotss/ 
ideft Malorum hUmorum. 

APHORISMVS  Xv 

V  Bi  fauces  *grotant,aut  tubercula  nafcuntur  iti  corpore, excretiones  inlpP 
cerc  oportet.  Natti  fi  biliofx  fuerint, corpus  una  aegrotat:  fi  uero  fimiies 
lanis, tutum  eft  corpus  nutrire.  , 

BRASAVOLVS  , 

CLV  V  M  aliquis  adeo  faucibus  aegrotat,  ut  in  ipfis  puftulae  fiant  uel  tumores  uel 
ttmae,K  prsterea  paruae  puftulae,quac  a  Graccis,a  Latinis  tubercula  nuncu/ 

pmtur,  per  corpus  fparfa  appareant,  tunc  anceps  elle  debes,  SC  ex  hoc  nihil  iudicare, 
fed  excrementa  inlpicere,qu{  ex  hoc  corpore  exeunnurinam  inquam, 8C  alui  feces.  Si 
qiridem  excrementa  biliofa  fint,ftatim  iudica:non  modo  hanc  parte,ideft  feices  ipfas  j 
uel  cutem  morbo  affeda  eire,fed  dC  uniuerfum  corpus  aegrotare,idA  hoc  humore  ple 
num  elle, qui  aptus  natus  eft  morbos  inferre  .Ita*  ab  huius  corporis  nutritione  abfti/ 

netoaion  enim  tutum  eft  tale  corpus  nntrire.Bcotrario  autem  fi  his  ( 


fi  his  quae  exeunt  inlpe 
p  5  dis 


dlis,fams  fimilia  fint,  reliqiiS  corpus  fanum  etk  dicito, «  a  corporis  nutrkione  ae  ^ 
ftineas,nam  tutum  eftnutrire.H*c  eft  brcuis  huius  aphorifini  fentetia.Nunc  fingui^ 
tim  particulas  omnes  in  eo  pofitas  examinabimus, fi  prius  illa  in  medium  adducemi» 
qux  a  Philotheo  pro  aphorifmi  intelledhone  dicmtursinquit  enim,  .S  teiW  ^ 

■  <>«  -«i  Wtoi, 

mv.vwi  ccmstmy  ym^it  u&nai  ^Myi^tpal<rxicii,o^v  tfxfvyf  ntisj  ^ 

lutm  ^  w  aoitXTi  txtfvitm,  tndv^i&iu  W!  ixx^aixs.Jim  i*  TrvTOj/  Awlun  yvivu,a  n  ® 
tnmJham  »  vA». «  ij?/  niittstcni/ .  s  j<^  ^s«nu!  <f^’vntt  m  4(X'»?m- 

w  ;jAM/«,3r«^»As('  C7t  i  icTsxX^cJ^  -n  a-iSintyXTitm  a, 

etx  metx  ^  «Ja’  itTi  affaswmf .  Jii  ygli  IVK  «<r|i«Adf  TptiJ «j/  'tirn.  tAa.e  jtSUin 

m  Sjicix  inx^t  ifvny.-Tin  7ij>«</’j(As(i  oat  'Britrti  «  VA*  ^  ArtWsanp  «,b 

jSj  4*  6vj>ia(i,«“'  7«  Kwso-pi^*  /Joet*,it9“  irifx^&  itwiwvTtt  J^S  ipitpey  7»  «■«?(<*.  idefi, 
luicatio  duplex  dl;nam  uel  per  euacuationem  fit,uel  per  abfceflum;  8f  de  iudicatio/ 
ne  qiridem  per  euacuationem  fa(3a,fuperius  difputauit ,  in  eo  aphorifino  in  quo  dicet 
bat,In  profluuns  alui  mutationes  exaementorum  iuuant .  Nunc  uero  de  iudiatione 
per  abftelTum  fadh  diirerit,inquiens,  Vbi  fauces  aegrotant, aut  tubercula  nafcuntut  in 
corpore,  excretiones  confiderare  oportet,  quomam  ex  his  cognofeere  poteris,  fmeperj 
parricipatione  materia  inuedla  fuerit, Cue  per  tranfitum.  Si  enim  fado  abfcelfu  exae< 
menta  biliofa  deferantur :  certum, eft  per  participationem  materiam  inuedlam  eift,  SC 
no  liberatu  efle  Corpus,hoc  eft  principales  partes  a  prauis  humoribus, fed  adhuc  *gro; 
care;unde  K  tunc  tuto  nutrire  non  opeurtet.  Si  uero  excremeta  his  fimilia  fuainqqu* 
fecimdum  naturam  funt,  tunc  fine  dubio  tota  materia  per  trafitum  h  principalibus  ad 
ignobiliores  partes  conuerritur,K  tunc  tuto  corpus  nutrire  oportet 

Sasvifiqit/yf  Muis.ideft,  Vbi  fauces  aegrotant]  Quid  fint  tpi^fvyf  8C  Au^vj-I,  abim/ 
de  libro  terrio  difputatum  habes.Hic  uero  dicit  aegrotare  fauces, quia  plerun^  quum 
praui  humores  Caput  oppleuerint,  natura  illos  ad  ignobiliora  loca,8t  qiiac  facilius  re/ 
cipiuntjtranfmittit:  qualia  funt  feuces,ad  quas  uis  capitis  natiua,fupernua  tranfmitte/ 
re  foletHippocrates  enim  in  libro  De  glandulis  per  omnia  membra,  caput  tres  mea/ 
tus  naturales  habere  dicit, qui  femper  naturae  lege  manant;  hi  autem  fimt  ocnli,nares,, 
aures.Poftea  addit.  Sunt  K  alij  meatus  per  palatum  in  fauces,  deinde  in  uentriculum, 

aier  uenas  in  iangmne,K  in  (pinae  medullam, qui  omnes  feptem  funt, qui  malamo 
CTebroscp  humores  demuntquos  nifi  depiant,protinus  in  eo  morbi  crratur,fic4 
inreliquo  corporeiunde  unus  locus  ad  que  tranfinittit  natura  funt  fauces,  quum  ergo 
fauces  acgrotant,ideft  plenae  fint  K  diftentj,aut  ulcus  habeant, aut  tubercula, tunc  ex/ 
crementa  in(picito,8f  reliqua.  Non  defimt  uero  recentes,  qui  per  fauces  omma  glan 
dtdofa  membra  intcUigant,8f  adeno(a,(^iod  8C  fi  uerum  fit, tamen  Hippocrates  ptx/ 
citato  loco  oftendit,qHod  intrinfecas  partes  inteHigat,quae  funt  capitis  ema(Soria.Ori 
bsfius  docet,uocabule  fauces  indubie  labia,  palatum  8C  uuam  lignificat,quac  duobus 
pauimtur  modis, qnalitate,aut  quatitate:qualitate, quia  palatum  noftrum  (icut  coelum 
eft  pofitum:quantitate,quia  immoderatus  uapor  humorum  ab  inferiori  parte  afeendit 
fu|3erius,a<:  intempme  in  faucibus  facit;n«tf  iri  tunc,atq^  temperari  debent  per  cibos, 
«  aaiiXTt  auputna.  ideft,yel  tuberculanafcuntur  in  corpore.]  Recen 

fes  per  tubercula  paruos  quofdam  tumores  iritelligurifeqiii  per  cutem  Iparguntur  tan/ 
quam  milif  grana .  At  nos  rnaiora  etiam  tubercula  inteHiglmus,  abundecp  in  tertio  li/ 
bro  feriptum  eft,quid  fignificet  uocabulum  (pv/si« ,  quod  Leonicenus  tuberculum  ih/ 
te^retatur.Hic  igitur  per  ifi/iutm,  ideft  tuberculatomne  tuberculorum  genus  intelli/ 
gimus,uel  magnum  fit, uel  panium,  quod  per  uarias  humani  corporis  partes  quadoqt; 
app»et,quando  natura  prauas  materias  ad  cutem,  8C  partem  hanc  extimam  tranfinit/ 
«tifiuntej  maiora  quando(^,&:  quSdocp  minora,ab  eadem  tamen  materia;  nam  quum 
materia  per  uarias  corporis  partes  difpergit  6C  difpartitur, minora  tubercula  faciuquS. 

'"unum  coIligittir,maius,  tubercula  facit.  Eodem  fere  modo  quo  pluuise  labro/ 
terac  »muq  tempore  fiimt,  in  quibus  multi  fimul  uapores  coadunantur,ut  latas  aquae 
guttas  feaant.  Si  uero  petas,  an  aliqua  habeatur  tuberculorum  do(3rina,fine  excie/- 

mentorum 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  XV  17^ 

«mtoruin  infpaflione.Refpondemus.Hippocrateni  poft  principium  fexti  Epidemio 
mtori  de  tuberculis  nonnulla  tradlare.tnquienSjT  ubercula  qusc  foras  extuberant, 
A^da  acuta,plana, pariter  tumenria,maturefcentia,non  circunquaij  dura,fimul  co/ 
^non  diuifa, meliora  funt-Contraria  uero  mala,qug^  his  ualde  contraria  funt,pefll 
^Jit  ex  his  folo  intuitu  quae  fint  tubercula  mala,K  quae  bona  dignofeere  poflimus. 

Sdto  autem  haec  tubercula  quandoif  gigni  alia  aegritudine  pr^ente,quae  tamen  in 
iflchnatione  non  fit, ut  in  tabidis  contingit, in  qitibus  8L  tubercula  per  corpus,K  ad  ar 
ticuloj  fiunt, K  in  hydrope .  De  his  Hippocrates  in  libro  De  lods  in  homine,agit.  In 
Duibus  aphorifinus  intelligendus  non  ^ ,  nec  opus  eft  tunc  excrementa  conflderare, 
QUoniam  hic  proculdubio  *grotat,quia  tabidus  uel  aquam  intercute  patitur.  Pofllmt 
&  hxc  tubercula  apparereCquod  etiam  in  faucium  ae^itudihe  intelligo)uel  poft  alicit 
ius  morbi  inclinationem  uel  corpore  apparente  fano,  in  his  opus  eft  exaementa  infpi 
cerc,undeab  Hippocrate  id  dicitur. 

ideft,Excretiones  inlpicei-e  oportet  3  Praefertim  in  cor 
pore  apparente  fano, in  quo  tubercula  ivaturiant,ut  indies  experientia  duce  uidemus: 
h:ec  autem  tubercula  fiunt, natura  ad  curim  id  expellente, quod  nec  per  urin5,nec  pa 
liui  exaementa  expellae  poteft,  imo  nec  pa  cunm  emitti  poteft  hic  humor,  quia  ni/ 
mis  cralTus  eftmempe  fi  tenuis  fuiftet,  natura  illum  per  infenfibiles  meatus  expuliffet, 
ut  fudorem  expellit  At  quia  cra(rus,pa  cutaneas  partes  emitti  non  potefttfed  uft^  ad 
ultimam  cutis  partem  expellitur, ibi^  eleuanonem  facit,  ut  tubaculum  nuct^ari  me/ 
rcatur.dicuti  id  nomen  tubera  fignificat,qu*  in  tma  nafcuntur,ad  quorum  fimilitudi/ 
nem  iftae  in  noftro  corpore  excrefeentiae  8C  eminentia,tubercula  nuncupantur. 

i&m.v  (Tuita  fuoroAs.  ideft,Nam  fi  biliofte  fuaint, corpus  Urta  egro 
tat  ]  Hoc  ita  efle  iudicatur,quonia  8C  intus  &  in  cute  prauos  humores  efle  fignificat, 
unde  totS  corpus  segrotat,uel  aegrotare  aptum  eftjntelligere  autem  oportet, quod  hte 
deieiftiones  pafeuerent,quomam  fi  tantum  femel  apparaet,  forte  natura  una  uice  per 
urinam,per  alui  exaementa, 8C  pa  cutem  quaccunm  praua  intus  elTent  expuliftd.  At 
fipafeuaent,neceHarium  eft  corpus  aegrotare,  ideft  ad  aegritudine  efle  paratum,  quia 
prauis  humoribus  plenum  eft.  Proptaea  corpus  hoc  multis  cibis  nutrire  no  oportetj 
fed  id  fblu  condonanda,  ut  fupauiuae  pofsit,ac  paulatim  humores  cOfilumae-Quod 
longe  breuius  fiet,fi  cocodis  humoribus  hunc  ita  affedinn  euacuemus.Oribaflus  dt/ 
cit,  Si  biliofae  funt  exaetiones,humorum  abimdantia  eft,Sf  natura  purgari  defiderat.' 

«(( A'  ms  vyiitinm  ylvm-nu,«<7(fcc>i.i!  »  irSfue  ipitpay.  ideft.  Si  uao  fimiles  fa/ 
nis  fimt,tutu  eft  corpus  nutrire.]  Modo  in  finulitudine  hac  diu  pareuaent,quom'am 
Cgnificatur,  natmam  robuftam  omnem  malam  mataiam  ad  cutem  expuliife,  8C  nihil 
intus  relidiim  elTe,  quod  aegritudinem  facae  pofsittunde  fanum  eft  corpus,  SC  tutum 
ipfum  nutrire, quia  purum  efttpurum  uao  corpus  fi  nutrias, iuuabis.Impurum  autem 
quanto  m^is  nutries,tanto  magis  laedes. Oribafius  dicit,Si  uao  flmiles  fanis, exacef 
batio  eft.T  ubaculum  corpori  obortinn  cum  ualida  natura,  fuperfluitatem  in  fuperfi/ , 
ciem  iadaitit,ut  liberaret  uitalia  loca.  Atcp  tunc  non  eft  necefle  purgari, fed  nuuiri  cox 
pus  8C  temperari,  quia  felTa  eft  tunc  natura, quae  illud  laborado  expulit;quum  enim  la 
borauait  natura  fuperflua  emittendo,fi  nutrimentum  in  tempore  non  accepait,auxi/ 
lium  amplius  debilitat,  dC  potius  morti  fuccumbioquam  uitam  raineat.  quamuis  a/ 
go  natura  pa  tubercula  ulcaationem  faciat  cutis, tame  fine  periculo  eft  mortis.  Haec 
Oribafius.  ^  Duo  hoc  loco  'a  recentibus  in  dubium  uatuntur,  Vftum  eft  quomodo 
ilui  excremeta  fupra  umuerfum  cornus  fignificare  pofsint,quum  folum  fint  fupra  uert 
triculum,autinteftma  fignificantia(ReipondemHs,eorum  nugis  omiisis,Galenum  in- 
principio  quinti  libri  De  ufu  partium,  &  primo  De  crifi,  K  in  fecundo  Prognoftico/ 
tum,fcdione  decimatertia,edocere ,  Alui  exaementa  folum  de  his  partibus  quae  fub 
fepto  tranfuerfo  funt ,  iudicium  pracftare  polle :  imde  8C  de  iecore  iudicium  ex  eifdem 
exaementis  habebitur.  At  quum  a  iecore  uenae  omnes  oriantur, quae  uniuerfum  cor/ 
piis  nutriunt;  proptaea  K  de  uniuafo  corpore  iudicium  habai  potait ;  tamen  prius 
fupra  ftomaclrum,  6C  inteftina  iudicabunt  i  deinde  fupra  iecur,  denique  fupra  uniua/ 
Ium  corpus, 


Aliud 


,^6  libri  SE  CVN  DI 

Aliud  dubium  qua  corporis  parte  excremeta  formam  accipiam, ideftin  ou. 

loco  ftercus  id  acquirat,ut  ftercus  nucupari  pofsit.  Recentes  putanqid  fieri  in  ue^ 
culoiquod  Galeno  aduerfaturinam  apud  ipfum,fiut  in  inteftinis  ftercora,8C  in  iplis  fe, 
paratur  chylus  a  crafsiore  parte, imo  perfeda  forma  eft  in  inteftino  crafsiori  colon  na, 
«to.  Incidit  K  tertium  dubium.  An  chyfmata  nutrire  pofsintrin  qua  re  nos  non  ib 

bitamusmam  fcimus  in  talem  locu  pofle  afcendere  chyfmata,  ut  per  meferaicas  na^ 
iecur  attraherepofsitNoscp  in  praefentiarum  mulierem  quandam  ciiramus,quej^ 
chen,ideft  angindm  in  fiftula  cibali  patitur,&;  fanitate  prope  nuc  eft,  quam  folisS 
maribus  odo  dierum  ^ario  uiuam  ieruauimus,tam€  diutius  prorogari  non  ponm 
GALENVS 

Dv  o  S  inuicem  fermones  ex  adueifo  ponens, in  utro$  id  quod  cofcqiaturpt*, 
termifit .  Quare  fi  utrit^  id  quod  deeft  adiungatur,  erit  imiuerfa oratio  hiriuTce, 
modi:  Vbi  fauces  aegrotanqaut  tubercula  nafcuntur  in  corporc,in^icere  excretiono 
oportet  Si  enim  biliofae  fuerint,  corpus  una  enotat, neqs  tutum  eft  ipfum  nmrire .  Si 
«erd  fimiles  fanis,ne4  corpus  una  *^Otat,K  tutu  eft  ipfum  nutrire.  Bx  quibiis  netS 
mflii  uidetur  Hippoaates  ipfe  fibiipfi  perfuadens,inhunc  modefcripfifle,iam  dicain; 
>^'malium  natura  nonnunqua  ex  principalibus  membris  humores  malos  euacuans' 
ahos  per  urinas  uel  uomitus  uel  aluum  inferiorem  excernit ;  quofdam  uero  extra  tn) 
hit,ut  ad  curim,  8C  quum  non  pofsit  euacuare  propter  eorum  crafsitudincm,ibi  repo, 
Bifatque  hoc  modo  tubercula  nafcuntur  in  corporerfacpius  SC  fauces,cx  capite 
tes  humores  fufcipientes  infeftantur.T unc  igitur  confiderandu  eft  ac  diftinguenduni’ 
nunquid  natura  totam  r^onat  patientibus  partibus  (uperfluitate,an  adliuc  etiam  cor 
pus  uitiofis  humoribus  {uperabundet,quod  exaementa  indicabunt ,  Narii  fi  omnino 
natura  mota  eft  ad  expurgandum  corpus, biliofa  apparebunnquomam  tuberculafaiv 
guine  calefado,a  biliofo  humore  fieri,naturam  habentEt  liquet,  prius  effe  pufganda, 
non  nutrienda  huiufcemodi  corpora .  Non  pura  enim  corpora  quanto  magis  nutries', 
magis  laedes .  Si  uerd  excretiones  funt  fimiles  fanis,  totum  corpus  bonos  habaehu- 
mores  indicatur,8C  fine  ullo  periculo  nutriri  poteft. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, quum  dux  fint  in  hoc  aphorifmo  conclufiones,uel  dte 
propofitiones,  uel  duo  oppofita  theoremata ,  in  unoquo<$  ipforum  id  quodfequitur, 
prxtermifit.  Prpnd  ad  illud,  Corpus  una  aegrotat :  feqiritur,qudd  nutriri  non  debeat 
Ad  id  uerd.  Si  uerd  fimiles  fanis :  fequitur,ideo  corpus  una  non  xgrotat, unde  nutri/ 
retutumeft. 

Qiiod  legitur,  D  uos  inuicem  fermones  ex  aduerfo  ponens,in  afirot^  id  quod  coiu 
fequitur,pr*termifit.Grxceeft,  </>««  «MsAsif  «raiSar  ^ 

&twnufiuviii!ljicy  hiyu .  ideft,I)uos  fermones  intricem  oppones, in  utro^  praetermi/ 
fit  quod  fermoni  conlequens  A.  Nofter  antiquus  contextus  in  fecSda  ledhone  habe^ 

WTKAtAS^M  ,  non  STKfBAtAaTfltt. 

s  E  c  V  N  D  o  notat  ammalium  naturam,  idefi  uim  naturx,  cuius  inftrumentum  ell 
calor  naturalis,  quando^  malos  humores  euacuare, prxiertim  quando  potens  eft,ud 
per  urinam  uel  per  uomitum  uel  per  fecefltimttamen  &  hoc  quadotj  facit  per  cuton, 
led  contingit  humores  aliquos  cralTos  el!e,  qui  per  cutem  exire  non  polliinttled  ibi  fir 
mantur,6f  tubercula  feciunt:  quandocp  eadem  natura  materias  quxin  capite  funqad 
fauces  tranfmittit,8C  ibi  firmantur,8C  fauces  miro  modo  infeftant. 

Quod  legitur,  At$  hoc  modo  tubercula  nafcimtur  in  corpore,fapius  Si  feuccs,In 
prima  noftri  antiqui  contextus  ledhone,hxc  particula  Sxpius,cum'prxcedetibus  iun 
gttur,ut  hoc  modo  legamus ,  At^  hoc  modo  tubercula  fepius  nafcuntur  in  cotpore 
uel  fauces.Ita  eram  dicit,  ipviieeMpSi  ctw  nm  yinim  n  .  Atinfe 

eunda  ledtione  comungit  cum  fequentibus,  ut  Leonicenus  fecit ;  K  habet  contextus 
Aldinus  hoc  inquam  modo,  <pvtutm  «  ^  V  tjoiixTt  cura  yivfntt,m}kiJittS  dS 
In  Aldino  uerd  contextu  habetur,  mXicJiu!  Aun  ^cijvyf . 

TERTIO  notat,  quum  uidemus  materias  ad  cutm  uel  ad  fauces  tranfmilTaSjCOH 
fiderandu  elTe,  nunquid  natura  totem  prauam  materia  ad  cutem  tranfiniferiquel  non. 


t4ocaiitaniaale«'exaementis  percipitur ;  fiquidem  cxcrancnta  biliofa  fint  j  indi' 
Wim  eftnon  modo  materiam  ad  cutem  tranfmilTam  elTe/ed  adeo  edam  ab  undare, Ut 
^c  materise  copia  fimerfit,quam  non  trafmiferit;materia  autem  hxc  qusc  tranfmid. 
«tur  biliofa  eft,fed  crafla :  nam  tubercula  fiunt,  fanguine  a  bilipfo  humore  calefadlo,. 
Hic  tiero  biliofus  humor,neceiIarid  craflus  eft:quom'am  fi  tenms  effet,per  cutem  ejnV 
let  SC  hic  tubercula  non  inciderent .  Hoc  autem  a  Galeno  dicitur,quia  ut  plurimum 
tubercula  ab  hoc  humore  biliofo.fiunt.  Tanien  Galenus  e*:  hoc  npn  it  inficias,  tuber/, 
ttda  etiam  ab  atra  bile,&:  a  pitinta  fieri,fed  rarius  cotingit;tunc  uerd  neceflarium  non 
fft  exaementa  biliofa  cfle,fed  ratione  peccantis  humoris  erunt  aflFe(3a;Imd  hic  unum 
addere  hon  dubitamus ;  Hscc  tuberquiabiliola  eli[e,nihil  impedire, tamen  feces  altero 
humore  affedlx  fint,  in  quo  fi  perfeueretit,  corpus  una  tegrotabit ;  quoniam  natura  idl 
quod  tenuius  erat,ad  cute  ttatifmifictamennon  erat  adeo  tenue,  ut  exite  poflettquod 
tiero  oafsius  erat,  in  uentticulo,in  uenis,in  iecore,in  inteftinis,&  breinter  ip.  toto  cor. 
porereliflum  dialiter  haec  excrementa  ita  diu  perfeuetare  non  poflent, 

:  Vbi  legitur,  Time  igitur  confiderandum  ellhacc  particula  Tunc, in  Graeco  contcjcj 
tu  aibeft;nam  ita  legit,  miifiti/  tamen  in  noftro  antiquo  contextu,  in  Aldi* 

no,adcft particula  liiiwtvTa,  ftatimpoft particulam  ai) i 

•  Quod  etiam  legitur.  An  aijue  etia  corpus  uitiofis  humoribus  fuperabundet,quo4 

exaementa  indicabunt,  Graece  eft,  « •«  iSij/  tn  icga  kuScKsv  •nsi  -a  <rSiut 

Xvitii/  .^rlktvina .  TOit  imeidioiy .  ideft.  An  adhuc  etiam  in  totius  ani/i 

malis  corpore  malignorum  humorum  adflt  redundantia:  hoc  autem  manifeftum  eft 
abexaementis. 

Quod  etiam  legitur, Naturam  habent:Graece  eft,  ,  ideft  Apta  nata  funt. 

•  Q.VARTO  Galenus notat,haeccorpora|taaffe(Sa,priuseirepurganda,quamnil 
m'mda:non  quia  cibus  dari  non  dcbeat,fed  no  multus;at  folum  in  tanta  copia, ut  per/ 
durare  pofsitmam  fi  nutriremus,magis  l|^deremus,  quia  non  pura  corpora  quanto  ma 
gis  nutries, tanto  magis  laedes. 

qv I N T o  docet,nutriendum effe,!! egelHones fint fimiles fanisinam fignificatur 
6:  corpus  fanum, Sf  bom's  humoribus  plenunt  eflfe. 

Quod  l^itur,T otum  corpus  bonos  habere  humores  indicatur .  in  prima  leiSione 
noftri  antiqui  contextus,ita  praecife  habetur,  ^xyttiy  m  ^(/'sxvvna  ra  ifsy  aviw  <r<S(«e. 
Sed  in  fecunda  ledlione,^  in  contextu  Aldino,  Sf  in  pluribus  alijs  Graecis  codicibus 
fcdprnm  eft ,  iyuutiy  YJ^mvvna  -n  eMy  «rat  iriSyx  <■  ideft ,  Totum  corpus  fanum  elle 
indicatur.  . 


fames, laborandum  non  eft, 

ERASAVOLVS 

B  R  E  V I S  S I M  V  S  eft  hic  aphorifmus,in  quo  potius  quid  fano  agehdum  ftqedd/ 
cet,quam  aegro ;  tamen  mhil  etiam  impedit  in  xffo  intelligeremnde  8i  Philotheus  iri' 
princ^io  fuae  commentatioms  dicit,  cvt©'  o  «(ptoMitif  !i&  vyuuecrmy .  ideft^ 

Hic  aphorifmus  in  fams  cqngrutw  eft .  At  in  fine  fuae  commentationis  jta  dicit,  isM> 
A,m  uS  tomuLmy  J^uLietui  «vt©-  o'  «tfoeirius  fiyS&m,  ideft.  Sciendum  uero  quoii 
“  in  agris  hic  aphorilmus  dici  poteft.Nos  potius  in  faho,quam  in.jgro,aphoriimuni 
‘Melligimus :  quamiris  K  adae^os  ampliet  Galenus .  Hi  enim  laborare  iion  debenq 
qiMdo  famefcimqnei^  corpora  exercere, 

»«»  Myes,  ideft, Vbi  fames.  ]  Per  famem,in  hoc  loco  Hippomtes  naturale  fitmenl 
intelugit,quae  ( ut  Galeniis  quarto  De  fymptomatum  caufis  libro  dixit)  eft:  fuiftioms' 
lenlus,quando  alia  membra  a  uetriculo  exi4unt,8C  ipfe  inanitus  appetit,  cibumif  de) 
^fMt;  de  qua  fame  fuperius  aphorifmo  o(ftauo,fecundum  Galenum  egimus.  Vnde  n 
ualeno  in  hac  Commentatione  dicitur ,  Eos  famefeete,  qui  ob  ciborum  inopiam,a(i‘ 
fttreni^  efuritionem  deueniunt ;  itaque  defedlus  ciborum  liel  nu'tiimenti,eft  femes; 

Quare 


i^8  LIBRI  SECVNDI 

Qiiare  membra, quse  hutrimettim  non  habent, etiam  fi  fudbonis  fenllim  hon  habtai» 
Smefcere  dicuntur;  K  ideo  fl  quis  adeo  famefcat,ut  omnia  membra  nutrimento  ^ 
geantihic  uero  ratione  appetentiacCqusc  a  Galeno  qbarto  De  fymptomanim  aoflsfu 
«onis  fenfus  dicitur)ita  comedat  ut  fatur  fitifed  nondum  m^ra  fint  fatura,hicetiaiB 
laborare  non  debet, quo  ad  membra  fuain  faniem  non  extinxerint:  quod  tunc  coeno, 
fcetur,quum  is  percipiet  fe  fortiorem  SC  robultiorem,quam  prius ;  ita$  laborem  Sci, 
pere  poterit .  Fames  uero  dupliciter  ih  nobis  fit,  aut  quia  non  habemus  quarcomtefa, 
mus,  ut  in  penuria  8C  feme:aut  quia  nobis  ipfis  fponte  ieiuma  impommus,  ut  reliaofi 
faciunt,aut  praefidentium  iuflu.uel  niedicorum,quando  aliquos  idunare  iubent  Phi, 
lotheus  etiam  de  ufu  hiuiis  uocabuli  fames  haec  differit,  isiofi  </6,  m  o'  ^/ut 

tt  7ii>  cinv  IV  ^  tAiAi/jSiij  lititvfna  At Aijji  ca»e«i}*V|j 

rOr  o-xtAte-wtfaTttflr  tjS^avT»;  i  s^'time  ciw  vH  ,  Tivnsi  W  «JTtvi  Aijmj  Ai^Tla. 

de>i«ey»fifl<t7iiB  k  «  anTiit  9*7k59«  ittiitinu.  ideft,Sa'endum  ueroqBoJ 

fames  duplex  eft,femes  indigentia  cibi:  cuius  Hippocrates  iri  Epidemrjs  meniaHt,iiv 
quieris  ^  Iri  J£rio,  in  fame  his  qui  legumina  comedere,  criua  debilia  dC  iriualfda  (uSt 
furit.ptiiiatio  eius  quod  iifui  eftjhoc  eft  cibi  fames  dicitur;riuncupatur  autem  etiam  fa 
mes  K  iiiediaj  citius  8C  hic  meminit , 

6t>  </*a  Tnirtai;  i  ideft, Laborare  nori  oportet.]  Labor  eft  uehemens  5C  continuus  mo 
tus, quem  exercitis  iiocamus:de  quo  Hippocrates  in  fecundo  De  uiiftus  rationqagit: 
quamuis  Galenus  nbri  HippOctatis ,  fed  Theflali ,  uel  Herophili  libnnn  elle  iudicet; 
hasc  uero  dicit  HijspocrateS  i  COntfaria  nanque  inter  fe  funt  cibaria  Si  labores,  tamni 
utracj  fariitati  conferirntilabores  eriim  fuapte  natura  fuperflua  demunt, Cibaria  autem 
8C  po'culauacua  complent.  Quum  ergo  labores  fuperflua  demant^  fi  quis  uacuusia, 
borabif, nihil  quod  fuperfluum  fit  demi  poterittfed  quod  erit  neceflariu  animantitideo 
rrfoliientur  fpiritus  Si  humores,Si  mebra  fdlida.Propterea  in  tertio  libro  Deeiitidem 
ttidus  ratione  Habetiu.Labor  autem  cbtpus  ficcat,ualidum<5  reddit;  hoc  intelligendS 
dbqtiado  non  adfit  fames:rtam  qtlarido  fames  adefl:,ficcat  8C  inualidum  redditiLabot 
dtim  corpora  macra  reddfccuius  caufam  Hippocrates  in  tertio  De  morbis,refert,in/ 
quiens.  Corpora  laboratium  calefieri,quibu3  calefadtis  fiat  macilentia:  ledreuerafioc 
eft,  quia  calor  ille  exiccat.  EbriHh  uero  qui  laborant  oleta,qualia  efle  debeanqHippo/ 
crates  libro  fecudo  De  pracdiilione  (quamuis  hic  liber  non  exiftimetur  Hippoaatis) 
docet,inquiens.  Laborantium  udro  fefep  exercentis  oletum,modicum  Si  durumdlc 
debet,  dum  parum  cOmedimt ;  hoc  uero  ex  nulla  alia  caufa  efle  poteft,nifi  qiria  ab  a/ 
ercitio  Si  labore  exficcantur.i 

Qiium  igitur  aliquis  fame  preflus  fit, Si  hoc  non  modo  in  uentriculo,fed  Si  in  om, 
nibus  membris, hic  laborare  non  debeqnec  corpus  defatigare  aut  exercere ;  quoniam 
&  fpiritus  Si  humoreSjSi  folida  membra  nimis  exficcarentur;qui;  aphorifmus  K  infa 
nis  Si  in  aegris  uerus  eft, ut  in  Commentatione  uidebitur.Nos  uero  in  lanis  potifsimii 
intelli^mus.Philotheus  etiam  ita  aphorifmi  rationem  afsignat;  ow  i/la  >4  yviinJdff 

ats»  itisii  da  ■n  iih  uuItotiJSk!  bitf  Aij^p  iS/  yuiirKnuy  vlai  pfomvx.u  » 

(oi  KScmSUtiSSru  rxf  JiucJitst  wi  m  ■ntmn  luviim .  otAint  «mt ,  'in  lau  n 
«  (7nr4X{«/7»f,i7<i&  vyuurmmy  in  ev  yiiiy  lil  rony 

TA't7Ta,«»ice  KS«  7^"  «uir»»  vyltim  (J>wA«(|m  n^Tmvna.  ideft,Non  enim  oportet  exercf/ 
re  Si  mouere  femefeentes ,  ne  exerdtationum  ratione  ficcitas  augeatur ,  uel  ne  in  tali 
motu  itires  magis  proftemantur .  Si  uero  hoc  qitis  dixerit, Et  quam  indigetiam  habet 
Hippocrates  de  fanis  mentionem  faciendi  i  Dicimus,  quod  non  Iblum  morbum  adb 
mere  cogitat,fed  Si  praelentem  fam'tatem  leruare  intenmt .  Oribafius  putaqleconduin 
Galenum  aphprilmum  hoc  modo  interpretandum, Qiif  non  fimt  reficiendi  cibo,hei> 
illis  aliquem  laborem  iniungere  oporteqnetj  lauari.quialauacrum  attenuationem 
ciqnecp  ungi,ne(5  tunc  facere  aliqm'd,nem  abftinere,fed  paulatim  reficere. 

Nota  pra:terea,non  folum  laborem  in  famefeente  emtandum,fcd  etiam  in  fitiente, 
K  in  eo  qui  ahqua  re  indiget,  ex  his  qua:  reficint  corpus, ut  in  eo  qirf  dormire  non  d£/ 
beat,fed  itigilare  cogatur. 

saU' 


APHORISMVJ  XV 


GALENVS 

FA  ji  i  S  E  R  E  illos  dicimus  qui  ob  ciborum  inopiam  ad  extremam  efuritionem 
peruemuntSic  igitur  Hippocrates  ipfe  fecundo  libro  Epidemiarum  dixit.In  op/ 
oido  *no  qui  ob  famem  legumimbus  uefcebantur,  aura  debilitata  funt .  Et  quidem 
omnem  eximium  ciborii  drfeiSum,  fi  etiam  citra  penuriam  ex  elecSione,ueI  iuiTu  fiat, 
fiman  confueuit  appellare, ueluti  cum  ait.  Carnes  humidas  habentibus  famem  adhi/ 
bere  conuem't;fames  enim  exficcat  corpora.  Et  ciim  in  Pro^ofticis  inqiut,Interroga 
te  oportet  nunquid  uigilauerit  homo ,  uel  alims  fortiter  exinanita  fuerit ,  uel  fi  fames 
obfederiqpro  defedu  ciborii  famem  accipit,Et  hoc  etiam  in  loco  fic  dixit.  Vbi  fames, 
non  oportet  laborare,  ac  fi  ita  dixilTet ,  (^n  non  funt  reficiendi  cibo ,  necf  illo  die  ali/ 
quem  laborem  iniimgere  oportet.Hic  aute  per  laborem  oportet  intelligere  uehemen/ 
tem  motum  quem  exercitium  nominant.  In  hanc  igitur  fententiam  ipfe  dicebat,  labo/ 
tes  cibum  antecedantEfl:  autem  ipfi  fermo  communis  ad  aegros, fanos.  Sanis  enim 
non  funt  prtecipienda  exer  citia  fimul  cum  inedia ,  ne*  etiam  aegris  aliquis  uehemen/ 
dor  motus  adhibendus  una  cum  cibi  abftinetia,ne(:^  languinem  mittere  oportet, nec^ 
citare  uomitum.necp  purgare,  ne^  multa  uti  ffieSione,  necg  in  uniuerfum  aliquo  forti 
motu, uel  corporis  alteratione.  In  talibus  fiquide  motibus  omnibus  ubi  cibus  defntii/ 
rus  fiquires  difToluunf  ,fiue  »grotent,fiue  etiam  fani  fint  homines  .Vbicp  uero  Hippo 
aates  magnum  ftudium  habet  feruare  fortem  eam  quae  regit  animalia  potenam.  Siue 
igitur  numero  fingulari  potentiam  dixerimusj  flue  plurali  potentias, nil  refert .  Et  hoc 
ipiiim  in  libro  De  alimmto  Hippocrates  dixit, potentia  una,  non  una,  genere  qui/ 

dem  oftendens  uiiarn  effe  potendam,fpecies  autem  pluresi 
X  BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,eos  famefcere,qui  ob  ciborii  inopiam,ad  extremam  efu/ 
ritionem  deueniunt ,  in  qUo  fignificato  Hippoaates  in  fecundo  Epidemiorum  ( licet 
nos  hoc  inuenerimus  in  fexto )  dicebat,in  oppido  jEno,qui  l^umirabus  uefcebantur 
propter  famem,quia  nihil  aliud  habebant  quod  comedere  pofftnt,illis  crura  debilitata 
funt .  In  his  uero  hoc  intellige,qui  prius  optima  cibaria  comedere  afliieti  erant .  Nam 
utdiuus  Hieronymus  in  louimanuffl  agens  dicit,Pafti  legumiiubus  uiuidiorem  calw 
rem  habent, id  intellige  quando  afliieti  funt. 

Quodlegitur,Ob  ciborum  inopiam ;  GriCce  eft,  «5^;  irijeii»’ OTTjfflp. 

Qtf  etia  legit, Ad  extremS  efurition?  perueniuntiGracce  eft,  es  ixfty  me»©', 

s  E  c  V  ND  o  docet,omnem  eximium  ciborii  defedium,famem  nuncupar  i, quam/ 
uis  penuria  non  fit,fed  aliquis  aut  (ponte  ieiunat,  aut  illi  ieiimium  impofitum  eft.  imde 
feptimo  Aphorifmorum  libro  dicitur.  Corporibus  carnes  habetibus  humidas  famem 
adhibete  conuenit.fames  enim  corpora  ficcat;  nam  8C  hacc  eft  efinitio, quando  aliquis 
abfque  cibo  diu  fuerit.8d  in  hoc  eodem  fignificato  in  Prognofticis  feriptum  eft.  Inter/ 

■  rogandum  efle  hominem,  an  uigilauerit ,  uel  aluus  fortiter  exinanita  fit ,  uel  fi  fames 
obfederitiunde  infert,famem  in  his  locis  ab  Hippocrate  pro  ciborum  defedu  fumi. 
Vbi  legitur,  defedlum,  Graece  eft  ubi  penuriam,  Graece  eft 

tertio  inquit,  Hippoaatem  in  hoc  aphorifmo  per  famem, ciborum  defedhim 
intelligere.  nos  uero  id  intelligimus  quod  ad  ciborum  defedlum  confequitur,quod  8C 
Galenum  fenfiife  arbitramur,  quamuis  dicat,  quod  pro  ciborum  defedlu  famem  acce/ 
pit-  fed  8d  fi  Galenus  aphorifinum  mmis  ardlare  uideatur,necefle  eft  ipfiim  redle  intel 
ligCTe .  nam  hoc  modo  ariSat,  quid  uelle  uidetiir  hunc  efle  aphoriimi  (enfumiqui  cibo 
reficiendi  non  funt,  ner^  illo  dic  aliquo  labore  funt  exercendiiut  ad  illius  diei  cibatio/ 
nem  ardlare  uideatur.  tamen  fi  quis  praecedenti  die  bene  comederit,  fequenti  die  a  Iv 
bore  prohib  endus  non  eft .  fed  necellario  de  his  Galenum  intelligere  oportet,  qui  iam 
■■^^l^nnqquos  exercere  non  debes,  mfi  reficiantur .  At  fi  contingat,quod  aliqua  die 
tma  hon  debeant, eadem  etiam  die  laborare  non  debenKuel  per  cibum,illum  non  iiy 
tdugamus  quem  comedimus,  fed  illum  qui  membra  nutrire  debet. 

Qj,VARto  notat,laboreuehemhnte motu figmficare, qui exerciriunucupatur.In 
^0  fenfu  alibi  ab  Hippocrate  didlu  eft, labores  cibum  antecedant  hoc  aiit  eft  in  fexto; 
bpidemiorujiibi  dicit,Iabores,exercitationesq  cibum  precedanqquado  ad  fanitatent 

faciunt 


fachmt.  At  fi  dicas,  Hippocratent  fibi  ipfi  oppofitum  uiderunam  prius  didium  eAi*;- 
fames,!aborandum  non  cftan  Epidemijs  uero  diciMabores  cibum  pracccduniarfZ 
demus, hunc  Epidemiorum  locum  intelligedum  eflre:quando  quis  exhauftus  noji* 
&  famem  non  habet,labores,ideft  exercitium  ante  cibum  fieri  debet,ut  praEfump,i^ 
bi  fuperfluitates  confumantur.imde  fecundo  libro  Deiamtate  menda  habetnr,con)o, 
ra  qiK  cibum  fumpferint,non  effe  exercitanda,  quod  intelligere  oportcr,ftanni  p(^ 
bum,uel  parum  poft.Sed  ante  alterum  cibum  fumendum,quia  exercitium  fupaffgjj; 
tes  rrfoIuit,8d  naniralem  calorem  intenfiorem  reddit.  Ha:c  eadem  afa  Auicenna  tertij 
primi  dicunmr  dodrina  fecunda,  ubi  de  horis  exercim  agit,  5C  de  regimine  eius 
comeditur  8d  bibitur:inquit,^um  cibus  m  uentricuid  conu'rtetur,_corpus  exerrion, 
dum  non  effe, quia  hoc  exercitium  concodHonem  prohibetrimo  eodem  loco  docetSi 
poft  prandiu  ambulare  debeas^  id  leniter  fenfini  fiat, ut  coenam  fibi  paret,  em’  qi^j, 
prope  eftjgrefllis  accelCTare  debet. 

Qiidd  lemtur,Hic  autem  per  laborem.Iegendum  elt,Nuncaute  per  laborem^  lua 
Graece  adeft  particula,  ttw. 

Q_VINT  o  docet,huncaphoriimuinae^iseileuerum,at(j(anis:fedinfanoniiii 

labore  ati^  actorum  differentiam  facit:  nam  in  fanis  exerdtationes  intelligit  qu^finj 
motiones  :fcd  in  xgris  ueh  emetes  motus  intelligit,qui  in  ipfis  fiunt,  ut  mittere  fangiii. 
nem, citare  uomitum,medicameto  purgante  uti,8d  multa  m(Sione;in  aegris  famefceiv 
tibiis  haec  fieri  non  debent, quoniam  re  uera  ifh'  his  non  indigent,  (^od  fi  nbi  minoii 
uideatur  haec  fieri  in  aegro  cibato ,  Relpondemus,  non  intelligere  i^um  pafhim  cibo, 
que  nuper  acceperirifed  re, quae  propinque  nutriat .  nam  in  his  motibus  ubi  cibus 
ftiturus  eft,uires  diflbluuntur,uel  in  fam's,uel  in  aegris.  Ideo  Galenus  non  fblum  conj 
derat, quando  iam  adii  femefcit,fed etiam  quado  famefeere  debet.  In  macilentis  igittit  , 
BC  extenuatis  haec  fieri  non  debent, etiam  fi  fani  fint:  praefertim  quando  reficiendi  non  ' 
funt  •  Vnde  9C  Hippocrates  in  libro  De  prifea  mediana, dicit;  pars  enim  famis  &  ine  ' 
diae  plurimum  in  hominis  natura  potefi  K  ualentem  facere,8d  infirmum, &  perimere,  j 
(^od  legitur, Vbf  cibus  defuturus  fit,uires  difibluuntur.Graece  eft,  «nw  Adi  ifii  i 
qi»f  j-iVanTKtjKirwaviAo  k'<fluu«iaSt 

s  E  X  r  o  docet,cur  hi  uehementes  motus  in  fameicentibus  cuitari  debeantjquii^ 
inquit,  Hippoaates  magnum  ftudium  habet  eam  potentiam  fortem  feruarejqiw  anf  i 
malia  regit,  eft  autem  haec  uis,(ectmdum  aliquos  anima,fecundum  alios  natutaSs  cl'  ' 
lor,qui  diftribuit,concoquit,  attrahit, omnia  expellit  quae  ftimuntur, 

Q#  legit,Eam  qua  r^t  an|malia  poteria. Grjce  efi,^  J)iiiiav<riur  m  fd* 
SEPTIMO  Galeniis  docet,  uel  Potentiam  dixeris  in  fingulari,  uel  Potentias,  in  ; 
plurali,nihil  refcrtlquoniam  Hippocrates  itflibro  De  alimentis,dicit,Potentia  unam, 
&  non  unam.  Vna  quidem  genere  eft,fed  ipecies  pliues  habet.In  quo  loco  de  Galeno 
miror, qui  librum  illum  De  alimctis,alibi  Hippocratis  effe  negauerit,  fed  illum  ThcC 
lalo  aut  Herophilo  attribtririnunc  uero  fub  Hippoaatis  nomine  addudcforte  hic  Ga 
lemis  iecimdum  comunem  omnium  opinionem  hunc  librum  ftib  HippoCTatisnomi' 
ne  in  praefentiariim  citaiiiriSi  uero  Hippocratis  uerba  audire  pcrciipias,haccruntqi«  .| 
ftatim  in  principio  libri  in  hunc  modum  feripta  inuenies,in  quibus  modo  de  dbarijs,  1 
poftea  de  uiribus  loqui  uidettir.Inquit  autem,  Species  quidem  alimeti  una  eft,Smill'  ( 
tac.una  quid?, quatenus  unum  genus  eft.  Species  uero  humiditate  &  ficcitatefwcK 
in  his  formae  quaedam,  quantum  etiam  ineft,K  ad  quaedam  &  totidem:nam  horSqu*  ! 
dam  augent,quacdam  uires  fubminiftrant, carnem  quaedam  aggerant;fimilinidinc,aH  | 
contm,quaedam  fuapte  natura  faciimt, quaedam  iti  per  exordia.  Similitudinem  uerofi  | 
-  citK  robur, cum  quod  intrat, fiiperaricuiti  quod  inerat,euanefcit,contra;teporis  enim 
'•  ipatio  diiroluitur,Si  reliquarqiia:  fi  referre  uoluerim,nimis  longu  eflet;  tamen  Hipp«'  1 
crates  uideturiion  folum  diftinguere  in  unam  K  pliires  potentias  uim  intrinfec5,qii*  I 
alit,diftribuit,8f  concoquit,fed  etiam  nutrimenta  ipfa,ideft  cibos  iri  Onam  genere  pO' 
tentiam,8f  plures  (joecie  partiri.  I 

Vbi  in  fine  legitur,  Species  autem  pliires.deeft  uerbiim, Habere .  nam  Gtaecelegi' 
tur,  ^  tjAmvc  | 

Cufl 


APHORISMVS  XVIt  iSi 

Cum  autem  deIabore,<deft,  corporis  exercitatione  fermo  feAis  fit, fi  tibi  menti  fit,8C 
«erdtarioms  modos  8ifpedescognofcere,8i;qtiomodouarichumani corporis  partes 
«creeri  poffint,5C  quibus  nominibus  ab  anoqms  uocarerur,  fecundum  Galeni  librum 
Defanitate  tuenda  perlegas,in  quo  omnes  exercitatioms  antiquas  fpecies,  que  innent 
fi  poffint,pertra<Sat;nec  fecundum  Hippo  cratis  librum  D  e  uidus  ratione,  uel  de  alime 
tisomittasjinquo  de  eifdem  fpedebus  optime  agit. 

APHORISMVSXVII 

VBi  cibus  pr*ter  naturam  plus  ingeftuseft,  hic  morbum  facit,  oftenditaur 
tem  (anatio. 

bRasavolvs 

ab  Hippocrate  in  hoc  aphorifmoadmoneminr  (nifi  aegrotare  uelimus)necibipne> 
ter  naturam  mmium  ingeramus,  nempe  hic  praeter  natura  cibus  fi  plus  ingeftus  fiqmor 
bum  faciq  ut  huius  morbi  fanatio  oftcndit,nam  euacuatione  fanamr. 

.Cias  w  ifcifM  ideft,  Vbi  cibus  praeter  naturam  plus  ingeftus 

eft.]  Qiriddbus  fit,  uiucuicj  notu  elle  arbitramur, Id  enim  cibus  uocatur  quodnoftruin 
coqjus  ii^ediens,  ipfum  nuuire  poteft.  Philotheus  uerd  de  triplici  cibo  diibngtnt,  2£  in 
ommbusaphorifmum  intelli^t,lnquitenm 

v  •  xy^cs  ^  m  yxsf  s.  Tf  cifH  -n  ■jf ly  cvci>.«^i-rvi,i»ff  «(» 

yrT«/9«aj/«  A^s  uft 
•^cerpt- 

crlssi, « ^cu/rlcy  •^xycylssi,  uSi'  30 <pv<ny,  IjiwixAsolf,  &i&cu,tcnpcui  «rifechH  rli> 
my  Bhicpifctriey  itrlay  «mifouvci  tmicctumy,  ideft.  Cibus  triplex  eft,  cibus  qui  ftinirus  eft 
utpabulumtcibus  ut  humor  in  uentre,  cibus  qiu^nutn^qui  K  proprie  cibus  nimaipa 
tur,per  quem  quod  neruo  oppofinim  eft,  fit  neruus,  8C  in  mufeuto  mufailus,  in  uena, 
uena.Hic  iginir  fermo  in  omni  cibo.inquit  enim:obi  cibus  fecudum  qualitatem  immo/ 
deratus,8f  fecundum  quantitatem  pcruerfus,uel  in  contrariam  dedudione,  inidiMod 
eft  fecundu  naturam  reuocatio,firmiorc,8ife'curamcaufaruqu3enocent,oftenditiighi 
ficationem.T  amen  fi  rede  Philotheum  confideremus,non  uidetur  integre  aphorifitiira 
rioneafllgnare,neq3fedusfenfusfuisuerbis  dari  poteft  Uithincancipitesfiierimus  an 
hfc  pars  medofa  enet, SC  illa  omiiino  iiilpedti  cfle  iudicauimusttame  nos  incidimus  co* 
dice  qupndS  ftns  tfisyniS  peregrini  interpretis,  qui  habetide  principiu  cuPhilotheiiiv 
terptetatione,  in  fine  itero  differt,  exeo  integer  fenfus  elicitur,  qui  apte  exPhilothei 
addudacomentationeeducinonpoteft.Eftucrdhjcquf  fequinircomentatio,»  tpoifH 
«  30  jct}l\.cy,csoym<nfnt,-jpctfs  30  cuy  cxvkis  isyin  ya^s.rnpccfH  -n  ipiipcy^  C7^ 
KSUmeius-jpcsfll cvcici^fniUi,  x^tfyirs.csas Tpccfi mnTHia  •^scty aisi!iiy,-mnvv>y  veny 
7reis.7»f  <ft  yc^  4viny  Av/zoin-m, ideft.  Cibus  triplex,  cibus  qui  futtirus  cft,ut  paz 

bulum.  cibus  qui  ut  chylus  in  uentriailo,abus  qiri  nutrit,qui8f  proprie  cibus  nuncupa 
tur;8C  didtubi  cibus  fecundum  quantitatem  plus  ingeftus  eft,  hic  morbumfacit,  huiuS 
ttemm  immoderantia  naniram  laedit- 

QiHd  uerp  fit  praeter  naturam  cibus,  antiqui,  K  recentes  in  affignatione  diflentiunt. 
ab  antiquis  igitur  exordientes, nonnulli  per  hanc  particulam  Praeter  natin-am,  idem  in/ 
telIexere,quod  exuperanter,  8C  ualde  .unde  Oribafius  fecundum  iftos  exponit  praeter 
natui^,ideft,prxtermenfuram,ut  fenfus  fit,  Vbi  cibus  exupei  anter  corpus  ingrefliis 
%  "'ptbum  facitmam  fi  quis  cibum  parum  excedentem  fumat,hic  morbum  non  fe 
aqftd  fi  immodiceliimatur,morbum  fadt.nempemedioaitatem  mulwm  excedere  pe 
bet  dbus  is  qui  piorbum  fa&irus  eft.  qux  enim  modica  ftmt  obeffe  non  iblent,  immo., 
(ut  G^enus  ^cit)  neque  in  illis  partibus,  in  quibus  poriflimum  noeere  deberent,  utfi 
pauxillum  htmiiditatis  per  feram  arteriam  ad  pulmonem  dcfccnderit,  quando  pota/ 
mus,  aut  pauxillum  aeris  ad  uentriail^eruenei  it  dum  aerem  attrahimus,per  hxc  tam 
modica,  nec  pulmo,  necuentriculus  offendentur.  Hfcigitureftunaexpofitio,iitpr?ter 
nati)ramdbiisisfitquiexuperanterfumptuseft,2Cinm?ioricopiaquam  comieniat. 

.  q  GaSenus 


Galenus  hanc  expofirionem  ueramiudicauit,fe<|aphorifino  incominfedam,utntn, 
qiiameft,quonlam  cibus  plus  quam  conueniatmgeftus, morbum  facere  confueuit  C 
hxc  Hippocratis  fententia  effe  non  potui't,primo,quia  apud  antiquos  mos  nonefthj. 
difcnclioneuti,hxcref  multum  excedens,  nonpariun  excedens  morbum  fed 
fimpliciter,8i  abfqueulla  adieAone  in  genere  dicunt, humorum  comiptio,exuiW,ut| 
lHgefaA'o,uel  cruditas  morbum  facit.  Eodem  modo  plenitudo  morbiim  fadt,  gCno^ 
mSta  plemtudo.nam  non  addunt  hancparttculam,unde  fi  haec  atp6fiti6uetafit,tj! 
men  Hippocratis  mentem  effugit-  Addetu,n(Mire(!lelimulcomph'cari,  pra:tcrnatii, 
ram,ideft,exuperanter,K  ualde  cum  plus.dicitur  enim  fua  lingua  aAa»  -^x  <f  inii.Mtjj 
(fecimdum  hanc  expofitionem)  plus  exuperanter:  ut  hic  fit  fenius,  ubi  dbusplus  eat 
peranter,idcft,plusplus,utfiatexpreflanegatio.  ,  , 

PractereainquftGalenus,practcrid,quod  curiofius  exponunt Hippoaafem, quin 
iieterum  confuctudinem  deceat,  etiam  uioletius  exponunthuius  uocis,praeter  naturam, 
fignificatum.nufquim  enim  repetitur,  quod  haec  tiox  prteter  naturam,l]gnificet  exup^ 
•ranterjncc  apudaliquem  authoreminhoc  fenfu  accepta  inuenitur. 

Alij  per  cibum  praeter  naturam  illum  intelUgunt,  qui  habeat  qualitatem,  quae  fit  pr*. 
ter  naturam,  uel  corporis, uel  membri, quodnutriri  debet,  quam  expofitionem  SCuerJ 
ede  Galenus,  iudicat  quoraam  quaelibet  noftri  corporis  pars  ex  proprio  alimento  nu- 
tritiu,  quod  aiimentiun,  illi  membro  praeter  natiuamtede  dici  poteft.  Si  autem  adlianc 
partetn  humor  aliqtas  ^erueniauqui  non  fit  illi  proprius,nec  fecundum  naturam,fedal/ 
t?rl  membro  proprius  fit.&C  fecundum  naturam,  hic  humor,  Sf  hoc  alimentum  huic  me 
brp  malum  erit,quianoncftilli  proprium, tamen  aegritudinem  non  fadet,  nifi  illuc  co< 

.  piofeperueniat,  Vnde  ab  Hippocrate  dicitur, ubi  cibus  praeter  naturam,  ideft,  fecundS 
malam  qualitatem  plus  ingeftus  eft,hic  morbum  faciunam  fi  paucus  ingeftus  effet,mor 
bumnon  facereuimmd  addit  Galenus,cum  nequemedicamenta,quat  habent  naturam 
exitialem,iit  mandragora, papauer,  cicuta,non  poflimt  fine  quantitate  nocere,  tanto  nd 
nus  illa  quae  alimenta  iimt  &  membra  nutriunt, non  poterunt  fine  quantitate  nocereqjo 
niti^  exemplum  de  pauxillo  aedsaduentriculumtendentis.SCdepaiDulIopotus  adpdl 
monem,  quae  aegritudinem  non  faciunt,  quia  pauxilla. 

Anuerd  G^enus  hos  reprehendat,  uel  nonreprehendat,  aliquibus  dubimnuidty 
tuf,  tamen  fi  retSe  confideretur,  eos  reprehendit,  quom'am  aliquid  artifidoliim  dicere 
non  uideantur  illi  qin'  ita  dicunt.  Certum  enim  eft  uenena  non  nifi  fua  quantitate  noce/ 
re,ideo  nec  cibi, qirifuntuerenutrimenta.rationefuae  qualitatis  oberunt,  fed  folumra/ 
tione  quantitatis,  tamen  qualitate  connexa.IdeoHippOaatis  mens  non  eft,  per  cibum 
praeter  naturam  illum  intelligere  qiri  ejualitate  peccet,  fed  plus  fumendus  fit,  namhoc 
notiinmumeftjimmoKinuenemsrationequantitatis  fit  laefio.ut  argumentum  ama/ 
iori  fit:  Si  uenena  non  nifirationequantitatisnocent,igiturneccibi,^iturnonetit qua/ 
ktas.  tamen  SC  qualitas  ipfa  nocet,  (cd  diuerfb  modo,  nempe  qualitas  illa  eft  quae  agit.  At 
aAonem  imprimere  non  poteft,  nifi  fub  aliqua  quafitate  fit,  adeo  funt  commixta  quan 
titas  Si  qualitas,  unde  re  uera  nec  quantitas  fine  qualitate,  nec  qualitas  fine  quantitatea/ 
^t.  Si  ideo  fi  cahdum  in  quarto  gradu  accipies,  aget  etiam  fi  eius  fubftantiat  mili}  quan/ 
titate  fumes  ■  At  fi  quantitatem  minues,  non  aget,  aut  aA'o  nulhus  mometi  erit,  unde  ad 
hoc  ut  aAo  fiat,determinata  quantitas  exigitur.  Si  etiam  cahdum  in  primo  gradu  ad  6/ 
ba:  quantitatem  acciptp»,  non  aget.  Si  quantitatem  augebis.aget.  Qiiare  Si  quantitas 
plurimum  faceremdetur,  propterea dicemus  quantitatem  Si  qualitatem  adeo  uno  api/ 
eeiuncftaefle.utunumabfque  altero  operari  non  ponit,Ita(5  deus  res  multashocmodo 
conftituit.ut  altera  alterius  ope  indigeret.  Galenus  uerd  hanc  particulam,  practernatu 
ra,aIio  modo  interpretatur.  Primo  notans  id-quod  dicitur  plus  ad  aliqirid  effe,  in  nobi! 
autem  duo  fimt,8iuafa  quae  cibum  recipiunt,8inatura  ipia,  quae  concoquit,  diftribaih 
Si  afsimilaL  Cum  igitur  ab  Hippocrate  dicitur  praeter  nanram  plus  dbifumi.poflet  in/ 
telligi  quo  ad  uaforum  capacitatem,  ut  aliqins  praeter  fuonim  uentriailorum  capacita/ 
icm  cibumfumeret,  Sihuncfenfiim  abfurdum  putat  Galenus.  Alterfenfus  eft  denatu/ 
ra,  quae  noftrum  corpus  gubernat,  hoc  modo,  Vbi  cibus  praeter  naturam,  plus  inge-* 
ftus  eftjideft,  ubipltis  cibi  fumptum  fuerit  praeter  naturam,ideft,qudminttinfecanataa 


apho'r  ishVs  XVI  i  iii 

jnta  fit  cocoqUtfe,  difiribiiere,  &C  affinulare,hic  dbiis  morbum  facit.  Sr  enim  qiiifpiam 
in  tanta  copia  cibum  fumat,  ut  uentricuIusK  tota  cuus  extendatur, ^en  naturam  ha/ 
beat  qute  concoquere  pofflt,  hic  plus  cibi  praeter  naturam  non  fumit,  immo  fecundum 
naturam  cft.  Si  e  contrario  aliquis  fit,  qui  uentres  non  impleat,  immo  relfeiit  celluteim- 
olendx,  K  latebrae,  ac  profundae  cauemac,ut  eius  uis.eius  natura,faris  non  fit  paucahl  A/ 
lam  cibi  quantitatem  concoquere,  hic  plus  cibi  accepit  praeter  naturam  fuamcohco/ 
Aicem,alteratricem,8C  diftributricem.  Hoc  autem  experientia  facillime  deprehendi/ 
nir.Siis  qui  ad  cutis  extenfionem  plenus  eft,  abos  concodhi  faciles  infumpferit,  is  iie/ 
ro  qiri  uentrem  non  impleuerit,  cibos  concoiSu  difficiles  ederit.  Hic  ergo  eft  Hippo/ 
aaris  f^us  apud  Galenum,  ubi  cibus  praeter  naturam,ideft,luprapotenriam,a  qua  uni 
aerfaharegimuir,plusingeftus  eft,  hic  morbum  facit  Illaaute  pars,  quae  fequitur,often 
dit  autemfanatio,a  Galeno legitur,oftendit  Sifanatio.nam  plura funt, quae  morbum  ex 
multa  cibi  copia, quam  naturae  conueniat,fed5  efie  oftendutrt,ut  corporis  rubor, pleni/ 
t;ido,ac  uenarum  tumor;fed  praeter  haecid  ^iodeuem't,hoc  etiam  oftenditunde  K  yfa 
fanitas  hoc oftendit, morbum  ex  pluriin^efto  cibo  ftnflemamfolaeuacuationefanan/ 
tur,quo  fignifleatur  illam  efle  plenitudinem. quamins  8i  Galenus  illam  parton,  often/ 
dit'autemlanatio,etiamfine  copula  8i,  intelhgat;  quia  hiprOprieper  euacuationem  fi/ 
nantur,  non  autem  per  purgationem,  eft  equidOT  euaciratio  fimpliciter,  quando  humo 
res  omnes  aequaliter  euacuantur,  purgatio  uerd  quando  humores  praua  quahtate  fimt 
afrcifii,dequarein  Galem'  commentarione nonnihil  agemus.Fqrte  Hippocrates  per  cl 
bum  praeter  naturam,  cibum  fano  inconucnientem  intelligit  Conuenienria  uerd  in  'fex 
rebus  fita  eft,  quae  a  recentioribus  numeratur,  uria  eft  conueniens  quantitas,  altera  Coti/' 
ucniens  qualitas,  quae  in  cibi  praeparatione  etiam  cOnfiftit,utin  mediocri  codione,  qua 
nec  crudus  fit  cibus,ncc  exuftus.hsc  em'm  extrema  praeter  naturam  fimt  T ertio  poteft' 
effe  aliqua  autapparens,aut  occulta  proprietas,  quae  cibum  praeter  riattiram  efle  faciet. 
Quarto  conuementem  fubftantiam  habere  debet,ideft,  neque  craflam  nimis,neque  te/ 
nuem.  Quinto  ftamto  tempore  8C  conuenienti  dari  debet,  ailiter  eft  praeter  naturam, 
Sexto, ordine  quodam  eft  exhibendus,aliter  eftprjter  naturam  tnempe  fecundum  na/ 
turamconucnit,uctenins  cibus,8£  qui  facile  coquinir,prgmittatur,  qui  uerd  difficilius, 
poftponatiir. Omnibus  his  modis  cibus  prgter  naturam  uocatur,quandp  indebite  funv 
puis  eft.  Aphorifinus  igitur  ita  fimpliciter  intelligi  pofTet,  quando  cibus  prgter  naturam, 
idcfl:,preter  conditiones  enumeratas  plus  ingeftus  eft,  hic  morbum  facit,  oftenclitau/ 
temfanatiotnam  illo  remoto  quod  erat  pretdnaturam,fanatur.  At  quod  opus  fit  horni/ 
nem  abos  fibi  proprios  atque  peculiares  habere,  ab  Hippocrate  docemur,  ftatim  poft 
principiumlibriDyirifcameclicina,ubidicit,nonfuifreinuentam8C  quefitam medici- 
nam,nifieaindiguificnt  languentes,'8C  rtifi uterentur  alfjs  cibis,  86  alijs  rebus  nunica/ 
rentiirjquamfani.Imd  paulo  altius  rem  hanc  exorditur,inquies.  Sani  homines  non ex/ 
cogitaflent,nec  inue  nifTent  cibaria,  qinbus  nunc  uefcimtinr,fi  faris  illis  fiufTet  comedere 
8Cbiberequfboues,86equi,86cjterabrutacomedut,utherba,ff6des,&udus,  femina, 
qux  terra  fporite  facit,  fine  aliquo  labord.  Imd  putat  Hippocrates,  homines  in  princi/ 
pio  ufos  efle  brutorum  cibis,  pofteauerd  cibaria  quxiriufii  funtifuifTe  ab  hominibus 
inuenta  SC  excogifata,8Clongo  tempore  artepeipolita,nam  in  principio  qiiia  homines 
ferino  uidu  utebannir,propterea  ingentia  mala  incidebant,ficut  eria  nunc  inciderent, fi 
uterentur;immo  tunc  minus  infeftabantur,  quia  erant  aflueti,  qua  nunc  faceret, 
hulo  ferino  uidu  titereturjtamen  86  illo  teporeimbecilles  peribarit,forriores  fiiperabat, 
propter  hoc  quxfiuef  e  iridum  comodum  naturae  humante,  ut  tritiefi  terentes,moletes, 
cnbrantes,luDigetes,coquetes  panem  fccerut,placcntas<^  f  iire  maza  hordeacea,  pluri/ 
ma^  ex  hac  re  efficiebam,  quxda  elixabant,aflabant,mifcebat,dilUebant,ualidarebus 
inhrmis  permixta  coformabant,ad  naturat^  humana  omma  accomodabanr,  86  reliqua 
eode  loco  de  ciborum  inuerione,ut  nanira:  humanj  accomodantur,ab  Hippocrate  de/ 
Icnpte.  Addit  deinde  de{groru  cibo, qui  inuentus  eft,  quonia  nonpoflunt  illaiuperare 
»ut  cocoquerc  quf  ad  fanos  pertinent,  immo  inter  aegros  aliqui  adeo  imbecilles  funt,  ut 
obo  non  indigeant,quo  alfj  xgri  utBtur,fed potius  forbitiombus  indiget, utpote  his  que 
•aoiius  concoqmmtur;  86  a  naturali  iri  comodius  fuperantur,quam  ea  quj  mafticariohe 
q  a  indigent. 


indigentP  oft  hxc  de  hii  fanis  mentione  facit,  qui  non  nifi  femel  in  die  comedere  poD 
funt,dehis  quibis.Kqiupluries.hi  enim  robur  natur*  a  confuetudineetiajn  piu 

•r  imum  adiuuantur.Imd  K  horas  fetuandas  eile  fuadet;  nam  fi  quis  confuetus  prandae, 
non  prandeat,  cum  ptimShorattanfit,cofeftimuehemens  debiIitas,tremor,  animi  d^ 
fedius,os  amarrfcit,luteiinfuperocuIifiunt,  lotiu  aafliim  calidum  demittit,  lancinaaa 
fateftina, caligant  oculi, concitanir  ira, difficulter  fpirat,laguidus  effi'citur,omma9h*c 
propterea  patitur.  Cum  aut  coenj  accinginir,  comedere  non  poteft,ea4  cinn  defcenda 
torqucnt,l&epunt,  uentriculu^  claudunt,hi9  difficilius  dormiutjfomiuaij  tumidtuofa 
K  perturbata  ludenir,  quod  pleri%  morbi  principio  extitit.  Ab  re  i^nir  non  eft,fl  Hip 

pOCTatedecibopternaturaintellexerimus,ideft,deeoquefufceperitquis,autptaniol, 

dum  homini  cpnfuetu,  aut  pr^er  tempus,  aut  aliquid  fimile  ex  his  c6ditionibus,qojfp, 
perius  enumeratg  funt;  quauis  Hippoaatis  mente  illam  efle  putemus,  qua  ex  Galeno 
dedimus,K  qua  Oribafius  refat,  edi  aliqua  ipfe  addat, que  Galenus  nu^  excogitauit, 
Si  uerd  petas,  quomodo  is  cognofcedus  fit,  qui  plus  ingefti  cibi  habet,Refp6demus 
ad  Hippo  crate  confagiendu  eflfe,  qui  in  tertio  libro  D  e  uitSus  ratione,  uel  de  alimetis 
multa  plenitudinis  figna  defcribit,ubi  uideris  mucca,et  fputu,hgc  ftmt  decretoria, et  ple 
nitatis  figna,Kcorpus,uelpars  dolet,  dolore  taqualaffitudotaliquibus  caput  dolet,gta/ 
uatur,pofl:  ccena  fuper  cilia  decidunt,fomnus  gturbatur.  Calor  inefletiidetur,  quando^ 
ueter  fifiiturteii  afit  coiuit,ftatim  leuatur,fed  pofi ea  magis  grauanir,  multa  alia  pleni, 
tudims  figna  hinc  inde  in  illo  libro  ab  Hippoaate  defeributur,  quae  tu  ipfe  in  unii  colli, 

gere potes;utfin6(5uexpergifcanir,maioreaebriore<jfpirituc6cuti,cu  quo  calidum 

quid, Si  acidu  exibiqexquo  morbi  creatur.St  plura  alia  de  pleratttdine  eodem  libro  tra 
aat.Im6  dC  Galenus  particulare  libro  deplenitudinefecit,in  quo  potiflimo duas  pleni 
tudinis  notiones  ponit,unaex  uafis  fumpta,aliam  ex  ipfa  facultate  K  uiribus  ipfis,  que 
librum  (fi  lubet)  pro  hoc  Aphorifino  exquifiteintelligendo  tonim  perlegerepotes,i4i 
pulcherrima  deillaplenitudinehabentur,qu*  ex  pluri  ingefto  cibo  fieri  confueuitjmi 
Hippocrates  in  libro  Demorbis  qui  extra,  quem^Galenus  Polybi, no  Hippoaa/ 
tis  putat,  quid  agendo  fit  docet,quand^lus  cibiingeftifuerit,Khocuna  breui  fenten, 
tia,qu*  unius  aphorifmi  loco  citari poflet,eft  uerd  haec  Cum  quis  cibus,  potufue  con/ 
lucto  plus  fumpfit,ftatimuomito.deinde in liimendis  cibis  quem  ordine  obferuareopor 
ceat,docet,inquiens,Poma  uerd,  cacteratj  talia  poft  cibum  propterea  magis  fifumanir, 
fanum  8C  languente  uexant^uoraam  corpus  ijs  deuoratis  humoremhaurit-ut  aphorit 
mus  fimpliciter  intelligi  poifitipratter  naturam  cibus,  ideft,  qui  non  fit,ut  conuenit-K  11 
cet  ab  Hippocrate  dicatur  morbum  fecere,  tamen  femper  facere  non  eft  opus,  fed  fatii 
«ft  facaepolle,  8C  non  multo  l^ore. , 


QVod  in  altero  aphorifino  uniuerfaliter  dixit,  ho  c  ftuc  in  una  Ipecie  docet  Vniuer, 
falis  enim  eft  hic  fermo.Non  fatietas,n5  fomes,  necj  aliud  aliquidbonu  quodmo 
dum  naturae  exceflerit.  uctu  propofitus  aphorifinus  de  una  re,fcilicet  fatietate,pronun/ 
ciatPlus  em  cibi  quam  modo  naturae  c6ueniat,repletio  nominatur,  Semper  igitur  id 
quodplus.ad  aliquid  dicitur.  Veru  in  noftris  corporibus  duplex  eft, uno  quantS ad  uf 
forii  ampla  capacitate,  alterum  quanto  ad  illam  quae  nos  gubernat  natura,  de  quo  nunc 
Hippoaates  doces  dixit.  Cibo  excedente  eflepratter  naturatne  eos  qui  ita  cibo  funt  re, 
pletijUt  ueter  extendatur,  omruno  ex  hoc  arbitremur  fenfuros  l*fione,ne<^  eos  quibus 
aliquid  dceft  ad  c6ceptacuh'me(ura,paucaaflumpfine,  et  omnino  illa  bene  cocodhjros. 
Na  priores  cotingit  quae  pleno  uetriculo  continetur  c6coquere,fi  natura  fortis  extite, 
tit.Secudos  uerd  non  polTe  concoquere  propter  imbecillitate,  tunc  praefertim  c5  priQ/ 
res  aflumpicrint  cibos  cScodhi  faciles, lecudos  uerd  cocodhi  difficiles.Sic  8(  in  diftri, 
butionealimeti,potetiafanguificailli  proportionalis  quae  in  uentre  cibu  c6coquit,n8/ 
nun^  ex  imbecillitate  non  alterabit  humore  ad  uenas  diftributu.etia  fi  modicus  elfeul 
deanir. Aliquando  uerd  iftius  multiplicepromptein  fanginne  tr5finutabit,8f  exiiiiro/ 
bore,8t  ex  cibi  nanira  ad  cocftione  idonea.Eode  modo  tertium  alimetum,quodffla/ 
ximepropriualimetumnominamus,quod(cilicetpartibusanimalisadrjciturpronata 
rapotetiscjuel  txcedae,uel  non  excedere  dicetur,8C  uel  bene  cocoquetur,  fidnutriet. 


APHORISMVS  XV  I  I  (Sf 

g,  -yxta  hoc,ueI  ab  ipfa  obtinebitur, uel  non  obtentu  corridetur,  K  morbu  generabit. 
Vna  igitur  ^ofitio  haec  efl:,IIlud  quod  plus  cft,quantiS  ad  pOteiida  i  qita  animalia  re/ 

guntur  nobis  intelligentibus.  Altera  quantu  ad  qualitatem  praeter  natura ,  uera  K  ipfa. 
Nutritur  fiquide  pars  unaquaecp  ex  proprio  ahmeto,  quod  rede  diceremus  eile  illife/ 
£undum  naturam.  Cum  igitur  aliquando  ad  ipfamperuenerit  aliquis  humor  qui  alteri 
quide  fit  fecundum  natura,ipfi  uerd  alienus  K  prgter  natura, malum  quide  hoc  exiftit, 
non  tamen  exneceflitatefequitur  morbus,  ubi  exigua  portio  fuerit-Nam  cum  nem  illa 
fliedicamcta  qu  j  natura  habent  exitiale,ficud  ma£ag0ra,papauer,at9  cicuta,poirunt 
fine  quaritate  nocere,  multo  minus  huiufcemodi  humor  qui  praeter  id  a  non  eft  exitia/ 
l,s,etiaalias partes  enutrire  poteftjalioquinne^alimentS  uocaretur  nili  tali  elTet  natu/ 
ra  prseditus .  Sicuti  igitur,fi  paru  aliquid  aeris  per  gula  ad  uetriculum  deferretur,  aut  po 
tjhumiditatis  pauxilla  ad  pulmone  per  afpera  arteria  dilalberetur,ne<^  uetriculus  quo 
ad  hoc  aegrotaret,necj  pulmotEode  modo  feres  habet  Kin  aliarupartiu  alimento.  Et 
quide  alia  eft  tertia  expofitio  dida  a  qmbufda  qui  nos  audire  iubet  pter  natura  pro  u^ 
de,2Cexuperater,acfiita  diceretur.  Vbi  cibus  exaiperaterintrauerit,hucfaceremorbu. 
Nam  tiba  paululum  medioaitate  excedetem  nondu  polle  facere  morbu,fed  adhuc  fer 
uare  corpus  inti  a  latitudine  fanitatis.  Vera  quide  Khatcfentetia.  Oportet  fiqiude  ciba 
qui  morbu  fadurus  fitino  paruo  aliquo  excedere  exquifita  mediocritate,  uerum  no  eft 
jnos  ob  hoc  fermone  diftinguere. Solet  enim  ipfumtantumodo  genus  enatiare,ucl  hu/ 
moru  corruptione,  uel  exuftione,uel  frigefadione,  uel  cruditate,  quaecBij  alia  huiuf 
cemodi  morba  facere  dicetes,  quafi  nos  in  lingulis  horu  effatu  dignS  quantitate  fubin/ 
telligamus.Eode  igitur  modo,£C  cibu  excedente  dicimt  facere  morbujnonaiijdentes 
multo,canos  nonlateat,afiquintadecima unius  drachmae  partemediocritate  excelle 
fit,nondapoteft  morbu  efficere,  ueruflhicexcelTusmultipliceturjfacietKiplealiquan 
do  morba:ex  genere  enim  caufaru  eft  maxime  quae  morbos  comittendi  uim  habet.  Se/ 
eunda  hsec  iginir  tertia  expofitio,  etfl  ^  maxime  uera  Iit, mihi  tamen  uidetur  efle  curio/ 
fior,quSdeceatueteru  confuetudine, praeter  idquoduioletiusexponituocisillius,prg/ 
ter  natura, fignilicatu.V erba  autem  quae  infine  aphorifmi  feribuntur,  ubi  ait.  Offendit 
autfanatio,melius  feriberetur  cu  c6iundione,8C,hoc  modo. Offendit aute  Kfanatio. 
Necf  enim  fola  fanatio  offendit  cibu  ubi  plus  moffico  ingeritur  faceremorbu,fed  ut  rei 
natura  indicat,  atteftSte  fimul  etiam  fanatione;in  ommbus  fiquide  artibus  his  quae  func 
recle  excogitatae,accedit  etiam  ex  euentu  teftimom'u.Quodnaiginff  illud  eft  in  prglen 
tifermonefea  quae  fequitinr  ad  noxioru  humorum  euacuationes  lWtio,qua  etiam  He/ 
tqihilus  in  triteporea  lignificatione  uocata  coprehendit.  Si  quis  enim  plus  confueto-af 
(iimpferit  cibi,  aequali  aute  prioribus,  aut  etia  minori  utatur  exercitio,  mox  aggrauato 
corpore  cu  rubore, atqj  tumore  uenaru  incipiat  febricitare,non  ab%  ratione  quilpia  il 
lu  ex  multitudine  febricitare  exiftimauerit.Si  igitur  euacuatus  inde  iuuatur,  ftatim  exi 
ftimatio  demultitudine  conlirmabitur,8C  crefeet  audacia  in  etfde  fimili  modo  euacuan 
di,non  expetffantibus  empuricoru  obferuatione,quam  ipfi  aiunt  eoriS  efle  qux  faepius 
in  eifdem  eode  modo  coiltigerunt.Forte  igitur  K  in  aphorilmo  adietffa  erat  coiumSio, 
&,  detnde  aliquis  tanquam  fuperflua  abftuUt.  Forte  aute  8i  ipfe  Hippocrates  ab  im'tio 
fimpliciterfcripfitabfcp  coiundhonetOftenditautefanatio.acfiita  dixillet :  His  enitri 
quae  prms  ditfta  funt,ita  le  habentibus,  ut  didla  eft,hoc  eft  pliuimo  cibo  prgter  naturam 
coprehab  in  corpore,ubi  adhibita  euacuationeaegrotus  leuabitur,argumeto  eritmor 
bum  aduenille  ex  multitudine  cibi.  Quod  aut  euacuation?  fimpliciter  Hippocrates  di/ 
cere  confuaierit,quSdo  humores  omnes  squaliter  euacuStur,  purgationem  aut  quari 
^praua  affetffi  qualitateaneminille  oportet, 8C  q,  praeiens  fanatio,n5  a  purgatione  fa/ 
cta,fed  euacuatione,atteftatur  illi  quae  fuit  de  mulntudine  exiftimationi.Euacuario  au 
tem  omniahumoru  aequaliter,  quae  quide  exquifitiflima  eft,fitper  uenac  fetffione.Pro/ 
ama  aute  hm'c  eft  quae  per  tibiaru  fcarificationc,ut  nos  facere  confueirimus,  et  quae  per 
ttercitia,8f  fri<fiiones,Kbalnea,SC  praeterea  ex  accidenti per  inedia.Dixi  aute  ex  acci 
<!enn,quoni3  non  per  feipfam  inedia  euacuat,  ut  lingula  antea  ditfta,  uerO  euacuatio  fit 
modo  naturali  tranfpirationis,  nullo  uero  accedente  alimeto  in  loc0  eius  quod  fiiit  eua 
oatO,tunc  fenfu  manifefte  deprehediiw  quae  tante  antea  latuerat,Haec  igitur  fitficiSt 

q  5  ad 


,85  LrBill  S-E^rMOl. 

ad  aphorifmi  cxpofitiotie.  Qui  uero  uult  fermone  de  multitudine  diligetius  peri®-» 
unu  habet  uolumen  integru  a  nobis  confcrtptu.  Cui  titulus  eft  De  multitudineN^ 
ro  ho  c  tantum  fufficiet  adiungere,his  qtig  pt ius  a  nobis  funt  enaiTata:qj  facipcte 
poteft  ea  qute  ad  uircs  referturmuititudo  abftp  corruptione,  uerum  non  poteft  opuim 

permanere.naomninoneceflreeft,utfecundaquaIitatetrafmuteturi8tproceirut^Bo 
riscorrupaturtuerumctfiiftud  fiat, interimmultitudineipfamnominabimus  donec® 

fuperflui  euaciiatione  refiduum  optimu  fieri  poffinQuod  enim  in  uinis  acciditacefcc, 
tirus,tale  quodda  SCin  fanguinis  alteratione  contingit.  Qiiod  autein  uinis  accidit  tab 
eft,  Vbi'  ex  toto  acida  fada  funt,  non  redeunt  nufum  ad  uini  natura;  paruo  aute  in  infi, 
facftomomento.ita  qj  acidum  quide  habent  faporem,nondum  tamen  acetumfuntmHl 
taftepius  ex  his  priftinam  naturam  recUperarunt.Hoc  idem  infanguine  euenit;  nam8£ 
ipfe  ubi  magna  in  eo  fit  fatfia  corriqrtio,  nonredit  amplius  ad  habitum  naturalem.  Si 
uero  paulatim  fiat, ubi  id  quod  fuperfluum  fuerit  euacuatum,  quodrefiduum  exiftit  ad 
fiiamnaturam  reftituitur.Et  quidem  confuetum  eft  huiufcemodi  difpofitionem  no  cot 
ruptionem,ied  multitudinem  nominare,  illa  ut  dixi  folauocata  corruptione  qua  tam 
efetu  dignam  habet  eam  qu:e  ad  natur*  contrarium  euerfionem,  ut  non  poflit  ituum 
ex  natur*  codione  ad  primam  humoris  redire  bonitatem.  , 

P  R  .1 H  o  Galenus  notat  illa  Aphorifmu,  Nonfatictas,nonfames,ifto  uniuetfaliore 
eire,qui  de  fatietate,ideft,  plenitudine  folum  intelligit,nec  quicquS  refert,  quodih  illo 
dicat  non  fatietas,ho  fomes, poftea  concludat  bona.nepe  idem  m  eode  loco,diceren5 
bonu,  ac  fi  dixerimus  morbu  facere,  quonia  propter  hoc  no  eft  bono,  quia  morbu  fadt. 

s  E  C  V  N  D  o  notat  5)Aj,ir/a(ifiu',qua  Lconicenus  repletionem  interpretatur,  nospo. 
tius  dicere  debemus  fotietate,tunc  efle,  quoties  plus  cibi  aflumitur,  quam  8Cnatiir*,8d 
uafi  conueniat,unde8C  id  uerbu  Plus, ad  aliquid  dicit  tonmino  aAso-fto»»  aliquid  plus  fo 
gnificat,qu3mfatietate.  Nam  Gr*ci  etia  ingurgitatione  TihHa-tiivlw  uocat.Hictuno> 
ta  Leonicenafcmperinterpretataeftefiiperius  uocabulum  5iA»<r;«ot/B,ideft,fatietasduc 
uero  interpretatur  repletio  . ubi  enim  Galenus  dicit «  TAaoni  ni  ■nSi 

<pvnu!^  ivonx^iTtu  irt!r<r*eov«,Lconicenus  ucrttt,plus  enim  cibi,  quam  modo  natur*  c5 
ueniat,rcpletio  nominatur.Nos  potius  interpretadu  ducimus  fatietasnominaturjiaiA 
quatuor  apud  Galenu  uocabulainueniutur,qu*  raro  in  alio  fignificato  ufurpat,  qiam 
in  eo,qiiod  nunc  referemus, :»A«S©'uelnA»Wf«,  i8tio,^w/<(it,sjA!i(ri»5viutad 
primu incipiamus, uocabulu7iAMn|i«redudantia,uel  plenitudo  interpretatur,  8Cplc/ 
runm  ad  plethora,  ad  cacochymia,  K  ad  fatietate  tan$  genus  eft:quandoqp  ide  A  quod 
5»A«SM8C'!5A»9i6p«,fdeft,plenitudo,uelmultitudo.Eth*cintelligantiudeplenitudinc, 
qu*  eft  omnium  humorum  ex  *quo,  uel  crefeant  omnes  humores,  etfi  unus  plurimum 
excedat,modo  omnes  CTefcant.  vstxaxynia  uero  eft  unius  humoris  abundantia, 
fd  eft  ciborum  plenitudo,  hic  proprius  eft  apud  Galenum  horum  uoCabulorum  ufus, 
quamuis  aliterapudalios  intienianturufurpata. 

TERTIO  fuaexpofitione  defcribit,qua  nos  iliperius  in  interptatioefecutifufflus.! 
CiVARTO  tuinhacpartenota,innoftrocorporeapudGalenutres  coAonesfie 
ri.prima  fit  in  uentriculo;fecunda  in  iec  ore,  qu*  potentia  fanguifica  dicitur,  qu*  flmiJ 
Kfemel  fanguine  ad  omnia  membra  diftribuit,fed  eum  fanguinem  fi  imbecillis  fit,non 
concoquinfifortis,  concoquit.Eft  tertia  co<ftio,cum  mebro  affimilatur,Khoc  propriS 
K maximu  alimenta  uocat  Galenus, no  quia  alia  alimeta  n6fmt,immo  hoc  eft  alimen 
tupropter  alia,quia  ex  alijs  factem  eft.  nam  ex  cibis  fit  fanguis,  ex  ftnguine,hocfitftt' 
maxime  alimentum  dicitur,  quia  abfcp  medio  in  nutriti  fubftantiam  tranimutatur.  ' 
Qtrqd  legitur,imum  quantum  ad  uaforum  amplam  capacitatem, Grpee eft 
ad  uaforum  amplitudinem.  ■ 

Qiiod  etiam  legitur.  Si nattira  fortis  extiterit,legi  debet, finatura  eorumfortis  extb 

teritnamGr*cehabetur  ' 

vQd  etia  legit,  fle  in  diftributione  alimcti  poteria  fanguifica  illi  portio"**'®  “1“,* 
in  uehtre  ciba  cocoquit,  Gr*ce  eft  xiw»  -ns  cu/aMams  opocf «,  i  cUtuti&m 

wnAojat.alij  cptextus  habet  cwccAsjci/  rto  yctstja.i.SicK in  diftfibu'- 


APVrtoRISMVS  xvii  m 

j-h  alifflito  poteria  faflguifica  proportionalitet  aget,  ut  illa  quae  m  uetre  abu  cocO^mu 

®^Ouoderiamlegitur,uelexccderc,uclnonBxcederedicetur,GfaEcedi:,  «r><5iAei»iA,* 

.J^j,j,^;it^»(ri’7az,idefl:,uelplus  uelnonplus  cfledicetur. 

*  QV  ARTO  aliam  expofitioncm  ponit,  quam  nos  fujjerius  addiiximus; 
^iodlcgitur,Exproprioalimento,Graececft^^»(*a«ft<o'V*  „  , 

^i  legitur,  Qui  alteri  quidem  fit  fecundum  naturam,  addenda  eft  nate  dicno  parti/ 
ttilxnam  Gr*cehabetiBSi'JjSi>“pld'/'«e/Mt??  <?»«(/ av.ideft, qui  alteri  quidem particidf 

fit  fecundum  naturam;  ' 

Vbietiamlegitur,  Alioquinecp  alimentum  uocaretur,  addidebeth*cparricula,ab 
initio  minimum.nam  Graece  eft  a*  w  ivmccari  ipctpLu  «/•nir.ideftj  Alioqui 

ae*  alimentum  ab  initio  minimum  uocaretur. 

Hoc  inloco  recentiores  difputationem  faciunt,  An  medicamentum  ucnenofum,uel  • . 
ucncn3ipfinn(utdeman:dragora,papauere,  atep  cicuta  in  hac  parte  Galenus  dicae  mV 
■dcniriquamuis  id  non  dicatimiitrire  poflSt.Nos  hanc  dubitatione  Galenum  imitari  hoc 
ivibdo  diflbluemus.  Galenus  libro  tertio  De  fimplicium  medicamentorum  facultatibus 
fcapitefeptimodecirao  de  anitquadam  Athemenfehiflrqria  refert,  qua:  paulatim  cicntie 
adeo  in  dbis  alTueucrit/ut  ea  nutriretur,  eft  autem  notior  hacchiftoria,  quam  ut  anobis 
referri  nunc  digna  fit.  Ad  rem  igitur  redeuntes.  Apud  Galenum,  SC  omnes  antiquiores  • 

inedicosjuenena,;ji«t#i«i(#,ideft,medicamentauocabantur,  unde  Sf  apud  Graecoshoc 
nomen  if«?i'«'0(',8f^pudlarinos  hoc  nomen  medicamentum, tam  uencnis,quamaltjs 
medicamentis  qup  non  interficiunt,  cpmune  eft.  unde  apud  Galenum  precitato  lo  co  a. 
capite  feptimodecimo  ufep  in  finem  libri  duo  pharmacoru  uel  medicamentoru  genera 
mueniuhtitr.unuquodmedicamenta</!»A»T»e«i!,ideft,deleteria.  Aliud  )«e9Kj>niae,ideft, 
purgantia  uocSt.Deleteriamedicainenta,qUfuenenafunt, in  duas  partes  diuidit,  inffi' 
gida  qup  fuaifigiditate ,  interimunt ,  calorem  extinguentia ,  8f  in  calida ,  quas  uel  ero/ 
dendo interimunt,  uel  putrefaciendo .  Idem  Galenus  decimoodiauo  eiufdem  terti)  libri 
capitedocet,nullum  medicamentum  Frigidum  quodf^afrigiditateinterficit,fecundum^ 
fuBgenus  effe  letale  uel  deleteriu,fed  tantu  ratione  fu*  quantitatis',  ad  hoc  enim  ut  fi-igc/ 
dum  uenenu  innos  agat, duo  folu  exiguntin .  unu  quod  a  noftro  natiub  calore  cominua  ^ 
tur.aliud,  quod  ab  eodem  calore  motu  accipiat:propterea  ab  antiquis  mcdicatneta  pote  ' 
llatefrigidanuncupantur,utnonodccimoeiufdelibricapitehabetur.Tameinquacuqj  ' 
Quantitate  no  interficiut.fi  enim  pauciilima  fit  aut  cicutp,  aut  mecontj  quantitas, no  mo 
ao  a  noftro  naturali  calore  diffoluimtur,8f  motu  acquiruqfed  etia  uincuntur,ut  in  nutri 
mentutrarifeant.undefiquis  cicuta  trino  mifcuerit,  ut  in  necandis  fontibus  Atheniefes 
feciebarit,  citius  interficit,nam  uini  calore  afluatur.  Atfi  cicuta  modica  eftet,  SC  irinum 
E6piofehaUrireair,rrih{l  obeiret,prarfcrtim  fi  trinum  fit  generofum,  ideft,  tenue,perlHci 
dami^fubfiaritia  habuerit,  colore  flauo,odore  grato,  quodtj  multa  aqu*  mixtura  expo 
fcat.haEc  uerb  frigida  fi  interficere  debeat,  cor  petere  opus  eft,  unde  frigidiores  homines  ' 
ab  hfe  tardius  necantur,  quia  eoru  calor  paulatim  haec  medicamenta  afluat,  8C  ideo  inte 
rim  c6coquuntur,Ethinc  eft,  quod  in  Phedone,  cu  Socrates  cicuta  bibiflet,  iubet  carni 
fex  utdeambulet,quoirfq?  perftntiat  crilra  defefla.Id  aut  fit,  ut  is  motus  calore  exaugeat, 
qui  mox  ueheni  frigiditate  afluet.propterea  Galenus  capite  feptimodecimo  eiufdem  li/ 
bri  dicit  lafluc*fuccum,fi  cpr  cito  peteret,intcrficere,no  fecus  ate^  cicuta, fed  quia  cun 
flanifiproptereacoqtrituf.fi  ita  cunflaretUrcicuta,concoquirieceirariueiret.  Cicuta  ue 
rohommes  necat  tumob  nieatuu  amplitudine,  calorifif  multitudine,  tum  ob  attraflio/ 
his  yteriarum  robur  ualidumjCtiamnu  ad  cor  pertingens.  Sturnos  ucro  no  interficit  ob 
fatifascotrarias,  quia  retineturvSicunflaturSC  teporis  fraflu  concoqui,  &Cpr*pararia 
mrde  tan^  a  foco  incalefces  firiat  no  fecUs  ac  ligna  extrinfccus.  Ex  his  igitur  qUp  prpdi/ 
flafimtdUo  colligi  nihil  impedit-  Vnueftifigida  uenena  cum  diutius  in  corpore  manet 
pritis^  afluentur, minus  nocere, 8C  minus  interficere.  Aliiid  eft,  frigida  uenena  fiio  ge/ 
ntie  non  efle  uehCna  nec  delet eria,  fed  fua  quStitate  elle  uenena:  unde  hacc  frigida  fecuri 
dum  Galenunutrirepolfunt,  quod  in  pauca  quantitate  fumimtur.  imo  laflucsefuccum 
uenmu  Reputat  8C  deleterium  fua  quantitate, tamen  nutrit  corpus,qnando  a  calore  na 
hirahfupcratufildem  eft  in  €icUtaj8Cin  alijs  frigidis  apud:  Galeniim  indicium. 

q  4  Deca/  • 


jgg  libM  sbcvndi 

Dccalidfc  autem  Si  deletertjs  uenenis  apud  eundem  Galmumfeojsdicendumrf 

Nam  capite  uigefuno  eiufdem  terti)  libri  De  fimplicium  medicamentorS  fecultat*^ 
de  his  fcrnionem  inchoans ,  duo  ipforum  genera  fecit,  unum,  quod  erodendo  interfit»’ 
aliudputrefeciendo.Quodcimcp  genus  fit.permoramm  noftro  corpore,uires  acq^ 
Si  efficacius  interficit.Cuius  oppofitu  uenena  frigida  faciebant.  SecOdo  docet, 

genere  interftdunt,8CnonfoIummulritudine,utrefrigerantiafedut,quaetantuinin,i, 

timdinenecant.undeminima erodentium, &;putrefecientium  uenenorum  quantis, 
interficit  .  In  putrefacientibus  em'm  cu  putrefetffio  i  calido  8C  humido  fi'at,fanguis^ 
calidus  6C  humidus  fit ,  propterea  nunquanyjoflunt  celfere  putrefcere.nonnulfe 
funt,  qux  longo  tempore  interimut,  quia  crafla,  terrenatp  eflentia  funt  nam  h*c  nofttis 
corporibus  inhxrentia ,  deinde  temporis  fpatioputrefcentia,  erodunt,  corrumpumii 
.iiicinas  partes:  haec  uero  8C  ad  feftinam  perfetffionem  calore  indigent ,  tamen  Kfmtw 
-  agunt, ideo  frigidis  opponaturttum  in  eo  quodinfuo  genere  necant  non  ratione  qmn, 
titatis,tu  quia  quanto  diutius  in  corpore  morantur ,  tanto  funt  ad  agenda  aptioraildto 
8C  tertia  fequitur  quod  hacc  nutrire  non  poflimt ,  propterea  quae  in  hiftorqs  leguntur  4 
his  mtilierib.qua:  ueneno  nutritj  er2t,aut  defimilibus,  ommain  frigido  aliquoueneno 

intelligendaftmt.  Knoincalido,utincicuta,mandragora,acom'to,hyofcyamo,8i{iini 

libus.  At  II  dicas,  no  uideri  uera,  illa  qug  eroiintK  putrefaciunt  a  toto  interficere  quia 
fi  ita  effet  in  quacaqi  medica  quatitate  genere  interficeret :  multi  uao  repti  funt  qui  his 
medicametis  in  partta  copia  fumetes  fuperuixere;  Galenus  praecitato  lib,  capite  uigA 

mofecudorefpSdet, dupli  cidecauiapoflecotingereutputrefacienaKerodetiauenena 

no  interflciat.ima  caufa  efl:,fl  cu  excremetis  excernatur,  prius$  iiuuria  corpus  afficii, 
,  .  i^hocfolgfeciutqutetenmbrafunt.  Akeracaufaeft,  fi  accipienti  bonafeueat  fortuna, 
tridclicct,aut  cibis,aut  qup  alioqui  conferut  utenti, aut  medica  qui  curado  pr*lit;naao. 
N3  ubi  gratiis  ab  ijs  nota  illata  m,  malu  netp  uidus  rationcjnecf  generofornmedicaal 
aSummcdicii  auxilianris  ope  filii  poteft:  ut  hinc  trideas  quomodo  ille  euadat.  nempe 
Jiqiris  centeflmam  drachmae  particulam  cantharidum  fi.imat,aptaeft  nocere,  tamen pti 
ufquS  noceat, una  cu  urina  exccmitur.nam  Kfi  ditfla  fit,  in  quacneg  quantitate  a  fuo  ge 
nerenocere,tame  opus  eft  ut  fit  in  aliquanta  magnitudine :  nam  fecundum  fuam  magni 
tC'7udineinagit«iamfimim'mu.Vndein  his  quae  urinam  promouere  debent,  cantharida 
apponuntur,fed  in  pauciflima  copia,  ut  alia  quat  optima  funt  ad  ueficam  ducant  ,  8C  hj« 
mixta  prohibent,ne  cantharides  uefleaerodant .  Vincentius  Grema  nuncupatus ,  diu 
rurgus  infignis  medicamenta  bibit ,  cuius  pulueres  in  mortariolo  pinfifuaant,  in  quo 
prius  cantharides  in  puluae  redierat  hic  lur  ab  ore  uCj  ad  anum  excoriatus  eft,  K  mi 
ram  ueficte  excoriationem  habuit,  decem  K  otffo  menfifi  ipatio,fanitati  refhtutus  eft.ta/ 
menno  aderant  adu  cantharides, feduis  qujdam  circa  mortariolum  derelida.Vti^itut 
hoc  negociu  deuenenis  fimamus ,  cu  Galeno  in  fine  capitis  uigefimi  fecundi  terti)  lihri 
dcfimplicium  medicamentorum  fecultatibus  dicereaggrediemur,qusecuncpfiigiclitatc 
.  interimunt,  fi  modice  fumantur,  corpus  nirtrirepoffuntjUt  laduc3cluccus.Illauero,qu{ 
putrefaciendo  erodendo  necant,nun3  nutrire,  ne  fi  paruitatequide  innoxia  corpus 
perraeenugenere  nanep  talia  humanat  aduerfantur  naturp .  Ex  his  recentiorB  dubitatio 
facile  folui  potcft,ncc  ardua  efl:  omnia  eoru  argumenta  perimere,  qiribus  uenena  nutrire 
probantItacphuicambiMitatifinemfaciamusjKad  Galeni  comentationem  exponat 
dam  reuertamur,in  qua  Galenus  fibi  affinis  tria  quae  frigida  funt, enumerauit, Mandra/ 
goram,papauer,8i:  cicutam, qug  a  toto  generenonnocent,led  a  quantitate  foltim. 

oy  I N  T  o  notat ,  flatum  per  gulam  quandocp  ad  uentriculum  tranfire,  qui  fi  fiieril 
nota  dignus,plurimunocet.Vnde  his  nocet,  qui  per  illas  ampullas  bibat  e  quibus  aqi» 
murmuras  d&endit.Idem  euemtfi  aqua, aut  Irquor  alter  ad  pulmone  defcendat,pauctB 
no  nocct,multu3nocet,&^radertim  fi  res  craflafit,  ut  Anacreonti  lyricopoetae  conti/ 
git ,  qui  ridens  a  grano  palUilarum  per  aiperam  arteria  defeendente  illico  fuffb, catus  cft, 
&  nos  in  dies  experimur ,  quando  aliqua  huiruditas  per  hanc  fpiritalem  canam  defeeit' 
derit,tuinm  K  miram  angultiam  prouocarc ;  ideo  credendumeli,  contra  aliquos 
le  feriatos  uiros,  eclegmata  per  illam  uiam  polTe  nanfire. 

Vetus  quxitio,  an  P  feto  rede  dixait  iti  T  im  jo ,  potu  pulmonem  humedari ;  q>»® 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  XV  I  i  K? 

fcntentiamErafiftratus  defendit, fedinepte.namcafuguttaquandoi^perhancufamde' 
fcenit^KiM^^  otpofitionemrefertjK  camrepreheditjUta  nobis  fiiperius  didte  eft; 
Ouod  legitur, Pro  uaIdeKexuperaer,Gr2eceeft  wTi-jtf  ly 

^od  etiam  legitiVjK  cibum  excedentem,  Graece  eft  mTjw7iken>vx'jpoi^lw. 

■  Etiam  Iegitut,Ex  genere  enim  caufarS  eft  maxime ,  legi  debet,  ex  genere  enim 

-  autoum  una  elitameninnoflTO  antiquo  contextu  primalediio  idemhabet  quodLeo/ 
^cenus  interpretatus  eft,  nmpe  dicit,  t*  yxf  mP  in  fecunda  ledione 

inhaberiffUyef 'nSi 

Ou^  etiam  legitur,  curiofior,  Graece  eft  7i^^yo-rSp)if.7riel<^y&-  proprie  dicitur  qui 
inrOTUsinutilibusanxius8Ccuriofuseft,8fuitiumilludsrifei4>'‘'«- 
septimo  docet  legendum  eflejOftendit  K  fanatio,interim  documentum  referes, 
fcilicet  in  omra'  arte  ad  perfedionem  fui,8i  ad  uehementioiem  aftrudionem  teftimonia 

bceuentumulturn  facere.  __  , 

Quodlegitur,  Sed  utreinatura  indicat,  Graece  eft,  «AA  htC 
«rvTO.ideft,  Sed  rei  natura  indicat.  Altd'  contextus  dicit,  «aAie  fipsi «  mP  7rfxytiXT(S'<fvint 
^,i'a*v»Twideft,SedKreinatiuacoindicat.  .  ' 

Qiiodenam  legitur,  Accedit  autem  ex  euentu  teftimonium,  Graece  eft 
fi«»f  (“tSTvet* 

0  C  T  A  V  O  ,fanationis  exemplum  ponit,  in  quo  perpulchrum  documentu  habetur, 
exemplum  uero  hoc  eft;fi  quis  plus  confueto  comedat, K  minori  exercitio,  quam  prius 
utatur,poftea  aggrauato  corpore  cu  rubore,  atij  uenaru  tumore,  8i  febricitare  incipiati 
coueniens  erit  iudicare,eum  ex  multitudine  febricitare:fi  hic  poftea  euacuatus  iuuetur, 
ftatim  id  indicium  de  euacuatione  confirmabitin',&i  crefeet  audada  in  fimilibus  euacu/ 
andi.DocUmentu  igitur  hoc  eft,imica  experientia  cum  ratione  inlequendS  efle,  nec  ex/ 
pedSda  ut  empirici  faciut,  qui  obferuare  uolut,an  in  eifde  eode  modo  fatpius  contigerit. 
Quod  legitur,empiricorum  obferuationem,  Grece  eft,  •rUi  if^l/iTrasiKiSii 
NONO  dicit,particuIam,Si>forte  ab  Hippoaatepofitam  effejfcd  ablatam  fuiire,uel 
etiam  ab  Hippocrate  pofitanon  fuit. 

D  E  C I M  o  Galenus  differetiaponit  inter  «5S'aiiii/,ideft, euacuatione, SC  «iSuf  <ni/,ideft, 
purgationem:8i  hoc  in  dogmate  Hippocratis  fadt.  nam  Hippocrates  ita  loqui  confue/ 
tus  dl.c3  enimdehumorib,  fola  quantitatepeccantib.  uerbafacit,  eos  euacuari  dicit,  8i 
*^(n[/,idcft  euacuatione  fieri,h6  aut  <np,ideft,purgationenepe  ,  ideft  ena/ 

cuan'o,eft  quando  humores  omnes  atqualiter  euacuatur.w9Kfntafit,idcftpurgatio,eft 
quado  praua  qualitate  afFedH  humores  euacuanf  .hoc  inaphorifmo  Galenus  de  eliacua 
tioeHippocrate  intelligit,  no  aut  de  purgati6e,qup  per  fanatione, plenitudine  oftedat. 

V  N  D  E  CT  H  o  ,ri  petas  quaena  euacuatio  fit  haec,  qua  humores  omnes  euacUantur, 
®i ab  Hippocrate euacuatiofimpliciter  nominatur.hic  ab  Hippocrate egregierefoon/ 
detur,8i  quae  dicit,  obferuanda  funt.  Exquifitiflima  omnium  htimoru  euacuatio  nt  p  er 
umj  ledione,uenam  aut  no  ^ecificat .  Nos  iecoraria,uel  media  ftimendam  iubemus, 
aut  qualibet  altera,  cumomnis  uena  a  toto  euacuet  Euacuatio  uniuerl^is  etia  qua:  non 
tftita  exquifim,fit  per  tibiaru  fcarificanone, tamen  Si  hpc  a  toto  euacUauquia  uenae  ape 
riuntur,quac  a  toto  educut.T mio  omnes  alias  uniua  fales  cuacuationes  refert,  quae  lui 
mores  omne^euacuant,fed  no  ftmt  fimplidter  cuacuationes,  ut  exercitia,  fridliones,8C 
balnea.hacc  em  omnia,omnes  humores  <xhaiuiut.  Si  nounufolS.  Deniij  euacuatione 
quada  ponit, quaper  accides  uocat,fcilicctinedia.natranfpirat  per  carnis  meatus  uapo/ 
teSjin  quoru  m'ces  alij  fuccedere  debent,  Si  ddnde  alij.  hi  uero  corpus  exhauriunt.nam 
Attenuatis  humoribus  fiunt.  Si  ita  humores  exhauriuntur,  fed  hoc  eft  per  accides,  nam 
tx  confequenti  fit, Sino  per  fe.hinc  quando  alique  curas, qui  plenus  fit,pulcherrimu  do 
™™®t“^Abes,ut  femper  abftp  alio  medicamento, huic  ucnam  iccari  itibcas,nempecft 
FWcntiftimu  remediu.Hic  uero  ambigere  poteris,  cur  inter  uniucrfalcs  eua citationes, 

"‘Am, quaper  medicamento fi't,n6enumeraucrit.Refpodcmus,idfa(flu  efle, quianullu 

medKamentumrepcritur,quod  omnes  humores  primo  atq  aqualiter  euacuct.  nam  ali 
SUodimumcuacuat,  aliud  altnum,  utfcanionio bilis, pituita  agarico  cuacuatur,  Si  ita 

dcalijs 


quodiangumem  eiiacuac,nuimicruii<ii,  oLucueimmiit. 

Quod  legitur  i  Quae  per  nbiariimfcarificationem,  Graece  eft,  «t 

<r^vici/  Graeci  uocantnontibiam,fedtaIum8Cmaleolum,ideft,partemin{e  1 

riorem,  pedi  proximam.  , 

Vbi  legitur ,  Qiiae  tamen  antea  latuerat ,  particula  tamen,  abeffe  debetnam  Gr*ce 

fcriptUmeft»7i5’0'i^i>l'A(ct'Siu'»Cir.  l 

DvpDECiMO  notat,  quod  ^  'rgi  TiAihf,  ideft,  de  plenitudine  librum 
quo  de  hac  re  plurimahabentur,8t  Hippo aates  ipfein  libro  De  alimentis  multa  deple 
nitudine  diiTerit,  quae  omnia  in  huiic  Io  cum  adducenda  funt,fl  exquiiltiffimam  huiiB  j, 
phoriimi  fententiam  habere  uolueris. 

DECIHOTERTIO  ,notat  polle  qmdem  reperiri  multitudinem  in  aliquo  ctwpote 
abfcp  corruptione,  fed  no  poteftoptimapermanere.proptereabonos  habitus  foluendos 
elle  iubebat  Hippocrates.  Opus  enim  eft,  ut  per  teporis  proceflummultitudo  corrum/ 
patur.  Si  uero  petas,  quando  humores  in  corruptione  funt,nonda  tamen  corrupti, quo/ 
modo  eos  nuncupare  oporteat, Refpondet  Galenus,  quoad  fadia  fitperfcdla  corruptio,' 
femper  quantitate  dC  multitudine  peccare  dicendi  funt.hoc  uero  ita  intelligo,  donec hii 
mores  tales  fint(Iicet  pro  parte  corrupti)  quod  una  parte  euacuata,  dC  reliqua  adbenigna 
reduci point,femperrolamultitudinepeccaredicentur,Kcureducin6poirunt,etiaii/ 
naparteeuacuati,8<lmalaqualitate,SCmuItitudinepeccaredicetur.Galenus(5puldict 
rimum  exemplum  in  uino,  SCfan^ine  affignat.In  uino  qiridem.nam  11  penitus  acidum 
fadum  Itt,  ad  mni  naturam  regredi  non  potefttat  fl  modice  acidum  fit,  in  priftinam  natu 
ram  regredi  potelLimo  hoc  indies  uidemus,aliqua  uina  qugacidafieri  coeperunt,  Dbi/  j 
bantur ,  in  priftinum  uim'  laporem  reftituuntur .  Idem  in  fanguine  contingit,  fi  ita  punit 
dus  fit,  ut  etiam  fuperfluo  euacuato ,  inpropriam  naturam  reftituinon  poffit,  quiama/  i 
gnam  corruptionem  habeat ,  inhoc  cafuno  dicemusmultitudinem/ed  corruptionem. 

Si  uero  non  fit  tanta  corruptio ,  fed  fedla  euacuatione  reduci  polfit ,  hic  fanguis  merito 
multus  dicitur.  Quod  autem  Galenus  de  inguine  dicit,  in  omnibus  humoribus  liv  j 
telligere  oportet. 

C^iodlegitim,  optima,  8d  optimum,  Graece  eft  ' 

Qiiod  etiam  legitur ,  Nam  8C  ipfum  ubi  magna  in  eo  fit  fatfta  corruptio ,  legi  debe%  j 
Nam  K  ipfefcilicetfanguis, 

Qiiod  etiam  Iegitur,paulatim,Grgce  eft  j 

APHORISMVS  Xvm  ! 


E  Orum  ,  quae 
tiones. 


uniuetfim ,  8d  uelociter  nutriunt, ueloces  quoque  fiunt  excw 


BRASAVOLVS 

Ex  hoc  aphorifino  id  boni  enancifti  pbllumus,fcilieet  praenoicerc  quae  nutriiticBB 
ad  reficiendum  aptiora  fint,  8C  quae  citius  nuttiimt,  cito  etiam  habere  exaementaiqu* 
uero  tardius,tarde. 

Ttfr  Tjptif  iK7»ii/.ideft,Eorinn  quae  nutriimt.lPer  quae  non  folum  illa  intellige  quaio 
uentriciilo  cocoquutur,  Sed  8d  illa  quae  iniecore,  SCquae  in  toto  corpore.nepe  in  tribus 
noftri  corporis  locis  concotftio  potiftlmu  fit, in  uentricuIo,in  iecore,  K  in  toto  eotporfc 

ASjo»f,ideft,uniuerfim  8Cc6prehefim.I  Galenus  hBc  aphor^uhoc  modo  riitcUigt 

dump«»‘ 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  s  xvnr  i?l 

A,mBiJtatOii!enutriunt«^jS«r,{deft,Qugcoprchenrun,^coJl£!:lim,Kmimiuafum 

alimmtum  ex  fe  breiii  tempore  coipori  pr^ant,poftqu^  alere  coeperunt.  Sed 
In r/nfiim  inteUigimiis,quod  lirniil  &:  femel,udodter  SCiiniiierfim  lungat.nam  umuer 
'fimnutrire  nihil  aliud  eft,  quam  fecundum  fe  totum,  uel  fecundum  maiorem  fui  par^ 
Xfieri  corporis  nutrimentum.  ideft,8f  uelociter.  eauero  uelodter  nuttire 

dicuntur, quicpatuo  tepore  poftairumptione,ftanm  nutriunt, SfhoerarioHe  fui, no  ra^ 

tione  furcipienris,quonia  aliqui  cibi  ratione  diuerforum  hominu,  ratione  diuerforiim 
ucntriculomm  uclodternutrire  dicentur,  qui  in  alijs.  tarde  nutrimentum  prsEftabunt,un 
dc  hoc intelligebamus  efle  ratione  cibi, qiu  facile  a  quocucji  uentriculo, 8C  iecore, K  cor/ 
coris  parte  quaamc)?  dto  in  nutrimentum  duci  polut,  K  ideo  hoc  ratione  fili  j  St  non  ra/ 
jdone  humana:  naturae  contingit.  Ex  his  quattior  flmpUciaalimentotiumgenera  collige/ 
re  poirumus,qira  uniuerfim  nutriant,  qux  umuerfim  non  nutriant,  qpac  uelodter  nutri? 
ant,K  qiKE  tardenutriant .  Quatuor  praeterea  fiimt  nutrimentorum  comnmSiones.fimt 
enim  qua  uniuerfim.  St  uelociter  nutriant, ut  uinum.  Sunt  quae  uniuerfim,  6t«jtai;de,ut  ali 
:ca.Suntqugn6'uniuerfim,8tuelociter,vitprifangfuccus.Sunt  quarto  qugnouhiuerfim 
8ttardcnutriant,utCarobubula,cochleae,gammari,locufbc.'  . 

;  iis  ita  difpofitis,  de  his  folum  Hippocrates  loqmtur ,  quae  uniuerfim  St  tielociter  nu/ 
triimt,hac  inquiqueloces  habent  excretiones.nam  cum  uelodter  nufriant ,  nihil  autem 
nutrit',  a  quo  fua  excrementa  non  decidantur ,  propterea  8t  excretiones  uelo  citer  fiunt» 
Si  ueropetas  quid  per  hoc  didiceris,Re^ondemus,exhocfacilecognofcipoire,  quae  ci 
to  nutriant, St  umuerfim ,  St  haec  eft  maxima  rd  medicae  pars ,  cibariorum  naturam  co/ 
gnofcerceunde  per  ueloces  excretiones,  quando  quis  alique  cibum  fumpferit,  ftatim  in/ 
telliges  illum  cibumuniuerfim,8t  uelodter  nutrire, eoqs  uti  poteris  quando  opus  erit.hu 
ms  aiit  rdpericulum facere  poteris  in  bene  fehabentibvtsfolum, St  in  illis  cibis  in  quibus 
nihil  adfit  falfuginei ,  St  nitrofi,  ficuti  eft  braflica .  nain  in  ea  praefertim  in  prima  coeSura 
ueloces  excretiones  fiuntttamen  uniuerfim  non  nutrit,  fed  haec  in  Galeni  commentatio 
ncubertim  explicabimus,in  qua  huius  generis  multa  confiderabimus-  Gognofees  prae/ 
terea ,  uelociter  St  uniuerfim  quempianutriri,  quando  uires  dto  refumet.  St  pingurfeet. 

:  T«](S(u  tfflK  ch.  ftxxafHOK!  >'i)'Mr7ra.ideft, Veloces  quoi^  fiunt  excretiones,]  Per  quas 
excretiones  non  folum  illas  intelligere  oportet ,  quat  per  aluurofubduaintur,fed  uoca/ 
btilum  commuraus  eft  ad  omnes  quat  excernuntur  fuperfluitates ,  per  quacuncppattenj 
excernannir,H3cc  erat  expofitio,  qua  huic  Aphorifmo  fiiperioribus  laniiis  aptabamus, 
Atnac  uidimus  Galenu  aliud  quiddafenrire,de  quo  in  comentatione  agemus,ne  apho 
rifinumbis  interpretari  cogamunPhilotheus  aphorifmumodo  quodam  introdticitiqui 
fatis  coueniens  non  uidetur, inquit  enim,  inaM  w» 

is  Tiv©'  isjicrO-jiatt  mixMy  ficy  Tirite  x  At j-wpjStrjOTt/i 

«5«i/ 1« /oSto? M  tIw  ■tfXHfltu,  IxxetnTttt  m  («TK-.TjAeorat.tg  « yniic 

5iAcI()|((es,(/'vGta\o/a>T©'.a,9(>i«j^7]ot(f«iji(sa 
,  mi^xs  v^tiiifx  tuy  o'  div©-,  i(sa  a  7i  •nt5-ny.ceSl'i!(oS’tf‘l<fa^  oKiyta^^c/ 

I-B.K9U  Ttcyiui,^  aovT  tsi  liiT  Myty  myty^-^(r<fii^xsx}l,iiKyXjhs.  o&SvhSj 

«{ ipufejTurjttffif  t(sa  AxxufitTm.  i^  Ji hfaAiH 

Tiuy  itpi-7U!,-nv  omxiixny  tAxafir  ivraifi'  m?  tIiSUcxBtx 

uAt  TituAxx^ifv^y  «>teudeft,Qttoniafupcrius;dixcrat,facilius  effeimpleripotti,  qiam 
emis,  ac  fi  qinipiam  dubitaret.  St  qualia  funt  facilius  implentia  St  qualia  no  facilius.nund 

at}OT,inquiens,il!a  qu*  uelo  citer  implent,  uelociter  excemuntiinqug  uero  tarde,  tarde, 
imdequgrere  oportet,  flpoft  unam  horam, a  qua  datum  eft  nutrimenttim  jfuperfluaex/ 
cermnan^an  poft  plures  .Et  fi  quidem  poft  unam, (cire,  oportet,  nutrimentum  fecile  al/ 
tn-abileclfe:  fi  iiero  poftplures,difRculter  alterabile.Vniuerfim  iicro  nutfit,8t  uelocitei* 

Bumidius  nutrim  entum,  ut  uinum.  St  fi  quid  taleicollcdtim  nutrit,  ho  c  eft  breui  tempo/ 

,re:8«cleriter,idcft, ftatim  dbo  ingefto  alterato  St  commutato. Qiiaccimcp  igitur  uniuer 
^  St  uelociter  nutriSt, uelociter  etiam  excernuntur :  Qiigcuncp  uero  bretii,  contrariSi 
y  enter  oiim  primum  dbis  fmitur,exipfis  familiare  filccum  attrahensjpoftea^andsffa 
«urtUentjtuc  adcxpellaidO  exaemeta  couertif,  OribaCus  aliafenfiimhiuc  aphorifmo 

afiignat 


aflignatjquam  faciat  Gal£nus,Kquamipfe  Hippocrates  fentiatlnquit  enim,  hicaniio 
tifinus  fenfum  talem  habet, fi  quis  comedit  tan^,quantimmlet  cocoqutte,&^ 
nere,  dC  nutrimentum  natur*  implere,  bonii  eft.  Si  tamen  Sc  facilis  fit  uenter,optinm,„ 

eft,&argumentumeft,falubreeumcorpushaberc. 


Velociter  quidem  nutrire  audiendum  eft  ab  ipfo  dici ,  ea  qu*  paruo  poB  jt 
fumptionem  tempore  ftatimnutriunt,fu3C  natur*  ratione,  quam  in  his  explon, 
tnusquiinti^ra  famtate  fruuntur.  Vniucrfim  autem  qu*  poftquam  alere  ccepenm 
exiguo  tempore  totum  ex  fe  pratftant  corpori  alimentum.TaIia  igitur  quantum  ad  hoc 
folum  attinet,  quod  uniucrfim  nutriunt ,  etiam  ueloces  habebunt  excretiones .  Siuao 
aliqua  adfit  acritudp  excitans  ad  excretionem ,  aut  lentor  ob  quem  magis  retineatur 
h*c  quidem  uelocius  ad  excretionem  prorumpent ,  h*c  uero  tardius .  Celetrimefe 
tur.  Si  uniuerfim  maxime  uinum  alit,  tardius  autem  SC  paulatim  caro  bubula,8i  cocu» 
Siuaticelli  marini,  fquill*,  cammari,  attp  locuft* .  Et  (utfummatim  comprehendat^ 
qu*cun<^  dura  carne  conftant,eandem  cum  his  naturam  habent, SC  caiei  duri,caraesli 
Iit*, lentes  ac  bulbi,  necnonouaufc^  quotndurefcant  eIixata.H*cenimomniamuIto 
poft  affiimprionem  tempore,ati$  paulatim  nutriunt.  Indicium  autem  tibi  Iit  uelods  nu 
tritionis  ex  aflumpto  cibo,inpulfi)Us  quidem  fortitado,ac  magmtudo,in  motibus  au, 
tem  uoluntarijs  robur  nutriris  adietSum  Ipfiim  uero  pr*cipue  oportet  eaqjiorare in  illts 
qui  ex  cuacuarione  ahqua  fbifibili  lunt  diflbiuti,  Uel  propter  euacuatione  aliquamfav 
fu  perceptibilem ,  uel  propter  laborem  fuperfluum,  uel  propter  inediam.Inhifce^ituc 
qu*  antea  diximus  omnibus  tarde  fiunt  excretiones,  hoc  eft  longo  poftaftumptionem 
tempore,  in  cotrartjs  uero  ueloces.  Maxime  autem  omnium,  contraria  eft  irinum, edet 
rime,urdiximus  nutriens,poft:  ipfum  uero  per  ordinem  alia,dequibus  fermone feriatu, 
Et  primum  de  uims  ipfis  percurrens .  Et  enim  aquofa  ex  eis  exiguum  pr*bent  comori 
alimentum.Sunthxc  colore  quidem  alba,  tenuia  uero  fubftanria.  Cralla  autem  SCMa 
multo  magis  corpus  alimt.Tantu  uero  uincuntur  a  nigrioribus  in  nutriendo  plurimum, 
quantum  uiperant  in  pracftando  uniuerfum  SC  uelox  dimetatum .  QuKcunt^  uero  uina 
alba  ftint,  fedSCcrafla,  minus  quidem  his  alunt,  plus  autem  tenuibus,SCalbis,felnetf 
uelociter,necp  uniuerfim  alunt. Quantum  uero  in  hifce  differunt,  tantum  SC in  exaetio 
Ite.  Aquofa  enim  celeriter  per  urinam  excernuntur ,  quia  celerrime  tota  fere  anticipant 
refumi .  Ex  alijs  uero  ommbus  quantum  aliquid  uentrem  fubierit,manifeft*pto« 
portionalem  nutririoms  temporihabetexcrettone ,  Hoc  idem  in  alijs  omnibus  accidit, 
Namfticcusprifanp  nonmultopoft  affumprionem  temporeuideturnuo'ire,non  tamen 
multum  pr*bere  corpori  alimentum,id  uero  brciii  tempore  prpbcre  uniuerfum .  Alica 
uero  neq;  paucum,  ne<^  loiiuerftun  aftert  alimentum,  fed  mulco  tempore  multum  aHert 
alimentum ,  Oportet  autem  SC  ea  qup  inuicem  comparantur  elTe  fecundum  fubftanriam 
nmiIia,SC  non  effe  hoc  quidem  erfqirifitehumidum ,  hoc  uero  extreme  ficcum.In  ptifi/ 
naigitur,8C  alica ,  SChuiufcemodi  ommbus  quxcuncp  parantur  ex  milijs,  uelfebis,uel 
alijs  frudbbus,  eodem  modo  fe  habeant  qu*  comparantur  fecundum  fubftanri*  quali 
tatem. In  carmbus  autepropriaeft  uniulcuiufcp  confidentia.  Comparare igituripfaoi 
portet  fecundum  modum  quo  parantur ,  uel  utriftp  a(ns,uel  eodem  modo  elixaris.Au> 
Jerreaiitem  oportet,SCdum  paratUr  mordaces  humores,queadmodum  in  bralica,acl« 
guminibusjft  certam  uelis  habereexperientiam  dus  qup  inipfis  alitfubftantip.AuffflUB 
tur  autem  humores  didlffi  dum  elixantur  ab  una  aqua  ad  aliam  transferantur.Si  igiM 
adhibita  dilhndhone  diligente  ommu  feceris  inquifirione,inuenies  omnia  qupinpauco 
cempore  nutriunt,hoc  autem  eft  uniuerfim ,  SC  paruo  poft  affumprionem  tempore, hoc 
enim  eft  ueIociter,etia  ueloce  habere  excretione, quando  hominibus  eodemmodo  affe 
dhs  exhibentur .  Nam  SC  hoc  in  talibus  omnibus  oportet  pr*finire.  At  qu*  contrariam 
naturain  habent  tarde  excerni.  Caufam  horum  inuemes  ex  his  qu*  oftenia  funt  in  com 
mentaj^s  depocenrijs  naturahbus,In  his  uero  oftendebatur uentriculus  prior,  pro^ 
um  fibi  ipli,ex  cibis  alimentum  atcraherc,SCfiris  apponerenmicis.Mox  ubi  hic  merrifa 
turatus  tunc  ipfosemitteread  excretionem. Inhocaute  tempore,  SC  hepar  oftendeba/ 
tur  ex  obis  attrahere,  ubi  indigeret  alimento.  Nam  fi  non  egeat,  illo  quod  prius  adoat 

perhui 


A  P  H  O  R  I  ff  M  V  S  XVlir  195 

n^ui  Eodem  autem temporetraherenirfus  exhepate  totum  corpus, qito  tempore fcili 
hoc  indiget  alimento.  Vnde  in  qiuhus  totum  corpus  eft  uacuum ,  quiljjiam  maxi/ 
e  Doffit  expffiti  qui  cibi  fmt  imiuerlim,&;  uelocitcr  nutrientes,  quibus  btilliid  ineft  ce 
ILtCTtendereadexcretionem, quantum  adid  attinet.  Verum  nonnulli  dixere  eam  quae 
firextoto  corporeeuacuarionem,ab  ipfo  excrerionem  nominari,  ut  idem  fit  quod  nunc 
^cenir ,  ei  quod  dixit  in  libro  de  alimento ,  ubi  inquit .  Cibus  qui  difficulter  alteratur, 
difficulter  abfumitur,  qui  facile  appomtur,  facile  abfumitur.  Qiiod  ditSum  ueriffimum 
auide  eft,  non  tamen  proprie  indetur  audiri  (iib  appellatione  excretionis.Namagis  prox 
orie  didmr  folum  de  ea  quae  fit  per  uentre :  poflumus  quidem  8d  ipfam  audire  de  ea  quae 
foextoto  corpore.Differtem’mexcretionem,uelfubdu(Sionem  dicere.  Subdudfioigi/ 
tur  Iblum  de  his  dicitur  quae  per  aluum  deij  ciuntur .  Contingit  autem  excretioms  uoca/ 
bulumefle  commune .  Carnes  itacg  fuillac,  quaccuncp  lentos  ac  oraflbs  humores  hax 
bent  in  tempore  faciunt  ex  toto  corpore  tranfpirationem .  Olera  uero ,  K  pifces  faxatix 
les  K  fimpliciter  quaccimcj  tenuem  habent  humorem  diftribuedum,  celeritate  quidem 
diftributioms ,  atque  appofitioms  exuperant ,  ft^dem  uero  naturam  non  habent ,  («1 
fecile  difflant. 

BRASAVOLVS 

P  R I H  0  docet  quid  fit  ideft,  uelociter  nutrire,  de  qua  re  fiiperius  in  aphorifi 

mo  locuti  fumus. 

S  E  c  V  N  D  o  docet, quidfit  aJsow,  ideft, uniuerfim  nutrire  de  quo  etiam  fuperius.In 
hac  tamen  parte  addit,hacc  quantum  ad  hoc  folum  quod  nutriunt,  ueloces  exactiones 
habebunt,  ut  caufamrcddaeiudeatur,  cur  exactiones  ueloces  fmt,qiria  uniuerfim  nu/ 
m'unt,fed  haec  non  uidebitur  conueniens  caufa .  nam  aliqua  uniuerfim  nutriunt ,  tamen 
non  indentur  cito  excani,  ut  illa,  quonim  pars  maior  in  nirtrimenttim  conuatitur, 
fedidfittardius. 

Nos  autem  Galenum  hic  confiderantes,aliumfen<um  in  ipfo  inuenimus,quam  is  fit 
a  nobis  in  aphorifmi  expofitione  pofitus.  V elle  em'm  uidetur ,  id  uelociter  nutrire,  quod 
paruo  tenroorepoft  afturriptionem  nutrit.uniuerfim  uero  nutrire  in  duobus  conftct,  pri 
mo  quod  fer  e  fecundum  fe  totum  alimetum  praeftet,  ut  pars  maior  in  alimentum  conua 
tatur.fecundo  quod  pofteaquam  alae  coepit,  totum  alimentum  exiguo  tempore  condo 
net.Tuuero  ambigerepoteris,ex  hOc  fraui,in  uniuerfim  nutrireuelociter  nutrire  conti 
neri ,  Refpondemus ,  hoc  uaum  nOn  efle;  nam  ad  hoc  ut  aliquod  uelocita  nutriat,  exix 
ginir,  quod  ftatim,  uel  paulopoft  affiimptione  nutriat.  At  ad  imiuafim  nutrire,  id  folum 
exigitur ,  quod  totum  alimentum  ex  fe  tribuat ,  hoc  totum  alimentum,  quando  dare 
incipit, exiguo  tempore  det,uel  tarde,uel  cito  dare  incipiat,  dummodo  quando  alimerix 
mm  dare  incipit,  exiguo  tempore  d« ,  hoc  eft  imiuafim  nutrire .  ex  his  uides  uniuafiffl 
nutrire  a  uelociter  nutrire  difrare,proptaea  addit  Talia  quo  ad  hoc,quoduniuafim  nti 
triimt, ueloces  etiam  excretiones  habebunt.Nam  fi  umuafim,  id  eft,  pofteaquam  ince> 
perint,  cito  faciant,  cito  etiam  excrementa  feparabunt.  Non  eft  autem  putandum,  quod 
ueloces  excretiones  habere  fit  extra  excanae,  fcd  intelligi  deb«,habaeexaementa  i 
nutrimento  fecreta.  V nde  non  ab  re  addit,fi  aUqua  adfit  acritudo,  quae  uias  mordicrt,irt 
quibus  hac  mataia  continaur, excitat  ad  excrerionem,  K  taba  cito  excanuntur;fi  Uex 
ro  nonadfit  acritudo,fed  potius  lentor  quidam, magis  retinentur  ha  mataij,^  tardius 
excemuntur.Hanc  uao  efle  Galeni  fententiam,  quod  pa  uniuafim  intelfigat  quando 
nutrire  incipit, quod  hoc  cito  faciat, 8C  ex  fe  totu  Vimentum  praftrt,  ex  his  qua  fequun/ 
iw  colligi  poteft,nam  dicit,  Celarime  igitur  iC  uniuerfim  maxime  uinum  alit,  hac  par/ 
ticula  Celerrime  pofita  eft,ut  umuafim  determinet,  quoniam  K  fi  imiuafim  cito  nutri/ 
te%mficrt ,  id  tamen  intelligitur  qumdo  ninrire  incepait:  fed  dicens  Uel  Uelociter  uel 
celerrime  8Cuniu(B:fim,  idem  eft  ac  fi  dicat,  qua  ftatim  pofteaquam  fumprafimt,  niv 
m'imt ,  non  expeeSantes  quod  id  faciant ,  quando  nutrire  inceperunt ,  fed  pofteaquam 
fumptafuntjid  ftatim  faciunt ,  propterea  dicere  noluit ,  uelociter  H.  uniuafim .  Tameft 
hoc  non  eft  quod  probet  illam  fuiue  Galeni  fententiam  fupaius  a  nobis  pofitam,fed  id 
quodfeqmtur .  nam  Galenus  addit,  tardius  autem, eft,paulatim.hic  ue/ 
to  duo  ponuntiff ,  qua  duobus  de  trino  didris  pa  oppofitucorrefpondent,  nam  de  uino  • 

r  dixerat 


d.xerat,quod  ««foi-TK-rt.ideft,  (ut  Leqmcenus  interpretatin-)  celemme,K  uftjuerfm^ 

triebaFjde  carnebubuIaoppolicumdtcit,8C  alrjs, quod  tarde, 8iCpaulati'mnutrtiin£,'p2^  l 
de  opponitur  illi  irini  conditiohi,quacelerrimedicebatur;Paulatirti,ueroiIli  qua 
fim  dicebatur  •  unde  haec  particula  ideft,  paulatim,  illi  opponitur, qu^  ^ 

ttSgm!,  ideft  uniuerfiin .  Non  eft  autem  dicendum ,  quod  bubula  caro  multumnoanui 

triaqnempemultumnutrit.  Similiter  cochleae,  cammari.locuftacjSi;  quae  duram  carnem 
habent, Koua praedura,  Kcafeiduri,tamenjpaulatimnutriredicuntin-,quiaetiampol}, 

quamnutrire coeperunt, cito  non nutriunt,fed paulatim. undehabemus,  uniuerfiinnii, 
trirein  hoc  confiftere ,  quod  cito  nutriat  pofteaquam  nutrire  inegerit ,  Idem  prsterea  ' 

exmcdiacomentationispartefumipoteft,ubidealicaagensdieit,alicauerone(5pau, 

cum,ne<5  uniuerfum  affert  alimentu,fedmulto  teporemultuaffert  alimentu.Quoin  lo,  ' 

co  dicit, necfpaucu,quiamultaaffert;dicituero,necpuniuerfum,quiamulto  indiget  tf, 

pore.hacc  igitur  particula, uniuerfum, hoc  in  pauco  tepore  perfici  iignificabit  Hac  igi, 
tur  ultima  fit  huius  rei  noftra  refolutio  ■  Galenus  per  hanc  particula,  uniuerlim  nutnre 
ihtelligit  id  nutrimentu  quod  habet  cito  exhibere,  quado  nutrire  incepit.  8C  fi  dicas  tunc 
nos  eodem  modo  no  intelligere,ut  fuperius  faciebamus,  quod  uniuerfim  nutrire,litnu 
gna  portione  alimenti  ex  fe  darei  S(  hoc  cito  fecere  quando  incepit, Relpondemus  hanc 
GOnitione  non  efle  eodem  modo  intelligenda  ut  fuperius  faciebamus, quod  uniuerfim 
nutrire,  fit  magna  fui  partem  habere,  qua  in  nutrimentum  tranfeat,fed  folum  hoc  modo 
intelligere  oportet,  id  uniuerfim  nutrire,  quod  cunutrit  in  pauco  temporehoc  fecitpcr 
uniuerfum  corpus  difeurrens,  ipfum  nutriens .  unde  ita  exponatur,  uniuerfim  autem 
qua  poftqua  alere  coeperut, exiguo  tempore  totu  ex  fepraftant  corpori  alimentu,ide^ 
totum  alimentum  quod  habent,  uel  paucum  uel  multum  fit,  corpori  prpftant.  (Juod  aiiit 
Ijac  fit  Galeni  fentetia ,  ex  media  comentationis  parte  facile  ftimi  poteft,  ubi  de  ptifan» 
fucco  agens  inquit,  hunc  non  multo  poft  aflumptionem  tempore  uideri  nutrire,  non  ta 
men  multum  prebere  corpori  alimentum,id  uero  breui  tempore  prabet  uniuerfum;  ut 

hinchabeatur,fuccumptifanahabercpaucumalimentum,fedidtotumquodhabetiini 

uerfum  prgb  et ,  ideft ,  quando  incipit  nutrire ,  cito  nutrit,  per  totum  fpargitur,  hoccf  i 
paulatim  non  facit,  ut  hinc  uera  occafio  haberi  pofflt  intelligendi  Galenum,  qui  alteram 
intentionem  habet  -,  quam  illa  fit  qua  in  aphorifmi  expolitione  citata  eft ,  cum  diceba/ 
mus,  uniuerfim  nutrire,  effe  habete  magnam  fui  partem,  qua  in  nutrimentum  tranfeat, 

8d  hoc  breui  tempore  feciat,miando  tranfit.  Vnde  breuibus  fecundum  Galenuiq  uelbd 
ter  nutrire ,  eftparum  poft  aflumptionem  nutrire ;  Vniucrfim  uero  nutrire ,  eliquando 
iam  coepit  nutrire,  uel  fit  cibus  pauci,uelmulti  nutrimeti,citonutrire,8dnonpaulatim. 
hoc  autem  eft,  quia  cito  per  corpus  totum  difpargitur.bd  hac  eft  uera  Galeni  intelkdbo 
8d  Hippocratis ,  ut  uelociter  nutrire  citam  ( poft  aflumptionem )  nutritione  fignifiett. 
uniuerfim  uero  citam  poft  inceptionem  nutritionis .  propterea  Galenus  redle  addidit; 
talia  igitur  quantum  adhoc  folum  attinet ,  quod  uniuerfim  nutriunt,  etiam  uelocesha/ 
beb  unt  excretiones;quia  ponit  uniuerfim  nutrire  in  hoc  confiftere,  quod  exiguo  tentpo  | 
re  alat,pofteaquam  alere  coeperit.Quodetiamhocuelit,exeademmedia  commentario 
nis  parte  fumi  poteft,  ubi  docet,quomodo  a  braflica,&d  a  legumimbus  mordaces  humo  1 
res  auferre  poteris.poftea  fequitur,  fi  igitur  adhibita  diftindlione  diligenter  omniumfe/  i 
ceris  inquifitionem,inucnies  omnia  qua  inpauco  temporenutriunt,hoc  eftimiuerflffl,  j 
8f  pauco  poft  afllimptionem  tempore,  hoc  enim  eft  uelociter,  etiam  uelocem  habere 
exactionem  •  In  quibus  uerbis  idquod  ditSum  eft ,  manifefte  colligitur .  Vides  igitur  1 
cxGaleno  diftindlionem  illam  fuperius  a  nobis  in  aphorifmi  expofitionepofitamnon  | 
educi ,  tamen  ipfafecundum  fe  uaa  eft,hac  uero  educi  pot  A  Aliqua  uelociter,8d  uni/  . 
uafimnutriunt,utuinum;aliquatarde,  paulatim,utcarobubu!a.Pofthfcnos  alias  • 
duas  addamus.  Aliqua uelocitCT,8fpauiatimnutrire,fiinuenratur.AUqua  tarde8d  uni/ 
uerfim,hac  inueniri  poflunt ,  fcd  duo  prima  membra  illa  funt  qua  a  Galeno  ponuntur, 

,  legitur.  Aut  lentor  ob  quem  magis  retineatur,  Grace  eft  * 

V*»’ 4i/  4^  TiAtof/ iat74;t‘'n>“  ideft,  aut  lentor  adeft,ob  quem  plus  retineatur. 

Atproperfedliori  eorum  qua  didla  funt intellc<flu,necelle eft  per  plura  fimpBdi 
partim  medicamenta,  partim  cibaria  confidaare  quid  fint .  primum  ^  Cochlea,  qua® 

fualin/ 


APHORISMVS  XVIII  19^ 

fua lingua  Galenus  uocatha  quidem  inmuItipBci differentia  inueniuntur ,  SC 

nr^ertimapudautores,  utDiofcorides,  at^  Plinius,  in  quatuor  genera  partiuntur,  u/ 
num  genus  tmeflre  eft, aliud  marinum,  8C  terreftre  in  dias  partes  diuiditin ,  in  domum 
portans ,  K  in  domo  carens ,  itacp  marinum  diftingui  poffe .  T ertium  genus  eft  fluuia/ 
rile.  Quartum  genus  fylueftre  dicitur.  Confueuimusnos  ea  genera  folum  comedere, 
qui  teiia  teguntur :  quj  uero  extra  teftam  funt  abfj  ciimtur ,  K  fert  apud  nos  in  latrinis 
dcgunt,K  hurrimniaus  locis,ac  cloacis.quamuis  in  Aphrica  unum  genus  fit,  quod  nir- 
d^  uefcirntiu,  ut  authores  dicunt,  &  noftri  Ferrarienfes  retulere,  qui  15  J5. 

cum  imperatore  Carolo  quinto  in,  Aphricam  commigrarunt,  ut  T uneti  regem  in  (iiam 
ditionem  reftituerent.  fed  ad  rem  noftr^  redeuntes,  terrenarum  cochlearum  cibus  ( ut 
Diofcorides  inquit)  ftomachum  reficit ,  acgretp  corrumpitur,  dicit  uero  reficere  ftqma/ 
chum,quia  ipfumroboratpraeterw  dant  firmum  nutrimentum,  licet  tarde  nutriat.funt 
autem  ili  j  qu2  in  terra  inueniuntur,  qu  j  terram  exeunt  quando  in  uere  pluit,  K  quae/ 
cunqi  hiuus  generis  in  altioribus ,  Kmontuofis  locis  inueniuntur,  fapidiores  fununos 
his  folis  Ferrari*  uefcimur ,  quiamarinas  nonhabemus,  nifi  adpbrtentur ,  quod  quan/ 
doipfitabhis  qui  fofllam  Clodiam  incoluntpifcatoribus.NoftrjmuliereslecretS  quod/ 
dam  genus  coclurac  fciunt,  qiio  adeo  tenellae  elRcumtur,  ut  in  ore  liquefcant.  Si  nihil  cal 
lofitaris  habere  uideantur.Nobis  etiam  non  defunt  fluuiatiles  cochleae,  illae  fimt,quae  in 
flumimbus  nafcuntur,8i  infoffis,quo  genere  no  uefcimur .  ueteres  ita  cochleis  obletfia 
bantur,ut  etiam  cochlearum  haberent  uiuariatin  quibus  farina  eas  pafcerent,tefte  Var/ 
tone  de  re  ruftica .  Habemus  Si  fylueftres  cochleas ,  uel  arboreas ,  illf  funt  quae  frutetis 
adhierent ,  Si  fentibus ,  ahquac  inter  ipfas  albae  fimt ,  aliae  pr*ter  albedinem ,  nigris ,  rii 
bris ,  uel  luteis  impreflj  funt ,  Si  fere  opere  uermiculato  a  natura  elaboratae ,  his  autem 
no  uefcimur.hoc  genus  a  grg cis  fefilon  uocatur,quod  Diofcorides  dicit  ftomachu  Si  al 
uum  circumagere ,  Si  uomitionesmouere.fortehocincaufaeftcur  illis  non  uefcamtir. 
led  nos  plerunij  hoc  genus  comedimus ,  nam  Si  fi  paruae  fint  tales  cochleae ,  multis  ta/ 
men fapidiores  runt,nec  unquam  uel  circumagi  aluum,  uel  uomitum  prouocari  perlen 
fi.forte  ab  alijs  edultjs  opprefi*,  fuuhoc  opus  a  Diofeoride  feriptum  perficere  non  po/ 
tuaunt .  Idem  Diofcorides  marinas  ftomacho  utiles  elfe  dicit ,  Si  facile  defj ci .  fi  uero 
ita  dubites ;  facile  deijciuntur  figitur  uniuerfim  nuuiunt.Refpondere  poflemus,  id 
proptereaeffe,  quoniam  falfuginem quandam  habent, ob  quam  aluus  adeijciendum 
iritatur, tamen  id  quoda  fupernuo  efj  ciendo  feiundum  eft,  cito  no  nuttit,fed  paulatim; 
unde  Si  fi  excretiones  ueloces  habent, tame  uniuerfim  no  nuuiunt.  Vel  dicamus, quod 
excretiones  ueloces  non  habeht,idcft,cito  excrementa  anutrimento  no  feparantur;fed 
pofteaquam  excrementa  feparata  funt,ob  falfedinem  quam  mixtam  habent, facile  excer 
nuntur.unde.concedimus,  hoc  habet  ueloces  exctetiones,igitur  uniuerfim  nutrittficu/ 
ti  e  Contrario,  uniuerfim  hutritjigitur  habet  ueloces  excretiones.  Quare  in  hoc  fenfu  il/ 
lac  propofitiones  inter  fe  conuertentur,  quamins  in  altero  fenfu  conuerti  non  poffint.  Ad 
prdpofitum  igitur  redeuntes ,  Galenus  de  omm  cochlearum  genere  intelligit ,  cum  di/ 
cit,  tardeSi  paulatim  nutrire,8ipracfertimdedomiportis,quas  Si  Gracci^iiistofxsfjideft, 
domiportas  uocant  .  haec  cochlearum  definitio  Ciceroni  attribuitur ,  terrigenam ,  her/ 
bi^adam,  domiporta,  fanguine  caflam.  Alio  autem  modo  ipfam  definiuit  T eticer,  efle 
animal  fine  pedibusjfinelpinis, fine  offibus,crufta tum,  oculos  nunc  exer ens  ,nuncre/ 
trahens .  Athenaeus  in  fecundo  Dipnofophifton  adferibit  Aenigma  de  cochlea  inhgc 
uaba,  i^'ffiHS,cu/«iccur^&-,ta’MiJ.xT&-,yy^<iKihAiS&‘,  Lurigena,  exfpinis,exanguis,hu/ 
midigrada.Hacctp  de  cochleis  fatis. 

V erticilli  marini,  ita  Leomeenus  interpretatus  eft,  quod  fua  lingua  Galenus  cmM» 
asi  dixit,ad  fimilitudinem  ipondyloru  dorfi,ficuti  enim  a!r«r;/'i/Aaf,ideft,uerte 

bras  interpretatus  eft,itanunchos  uerticillos  marinos  per  fimilitu 

4nem  atep  diminutionem  uertit.Quid  uero  fint,haud  plane  conftat,nempe  de  fpondylo 
herba  Si  Diofcorides,  Si  Galenus,Si  cacteri  antiqmores  loquimtur,  fed  delpondyli  ani 
mali  perpauci ,  praefertimdemarino .  feimu?  enim  fpondylon  efte  fufi  perpendiculum, 
«juodinftrumentum  adhocufi^  tempus  a  noftris  mulieribus  fufarolo  nuncupatur',  Itn/ 
tno  K  Atlienacus  id  echinata ipecie, quod  inmiigilum  capiteinuenitur,  fpondylonnq/ 


nominari  cenfct.quodnos  afimilimdinequamhabet  ciim  muliebri  inftrUthento,  quoj 
eft fufi perpendiculum, /B/itroli)  etiaiainuncupamus,quampartGmobamarorcm  prom  ^  i 
cimus,  tamen  multi  etiam  inueniimtur ,  qui  illam  comedunt .  Galeninn  dehac  reloqui 

crederenon  oportet,quamuis  putandum  fit, quod  tarde,paulatim,immdKparumnu, 

triat.  hoc  autem uocabulum  uerticillus  nufquam  apudlatinos  (quodfciaerim)  inuem; 
Apud  Plinium  folummodo  legi  fpondylum  genus  ferpetis  efle  libro  uigefimofeptinio 
capite  ultimo  prope  finem ,  quid  uerd  fit,  nec  docet ,  nec  exprimit, nec  aliqUibus  uerbu 
offendit.  At  cS  hic  ferpens  no  comedatur,  immd  uenenofus  efle  debeat,  quia  Ueftenofis 
radicibus  uefcitur,ut  eodem  loco  Plinius  dicit, propterea  Galenum  de  hoc  loqui  uerifi, 
milenondft.Athen3coaatplacetgenusfalfamentiefleipondylen,dequo  Galenusin, 
telligere  poflet ,  id  tamen  non  credimus ,  quoniam  paulopoff  de  falla  came  agit.Hanc  ' 
^tiff  rem  interius  confiderantes,in  hoc  inclinaiiit  animus,  ut  (pondy  his  in  hoc  loco  fit 
concharum  genus  (quamuis  nonnulli  uelint  fpondylum  efle  camem,uel  omnium  con, 
charum  callum ,  at  nobis  potius  uifum  eff  efle  concharum  fpeciem )  argumentumhinc 
fuimmus,  quia  Plin.  capite  dedmo  libri  trigefimi  fecundi,  ubi  remedia  ad  omnes  febres ' 
defcribit,pracfertim  ex  pifcibus,inquit,  T ertianis  mederi  dicitur  Ipondylus  perfe  ad 

alligatus.  Quartanis  cochlegfluuiatiles  in  cibo  recentes.Prius  enim  Axerat,  aliquifan/ 
guinem  teff  udinu  lethargicis  illinunt .  Si  hunc  P  linij  progrefliim  confideremus,  primo 
teftudine  quaeteffa  contegiturponit,terrio  loco  cochleam,  quatSf  ipfateffamhaba-ue 
-  rifimile  igitur  eff, id  quodfecimdo  loco  pofitu  eff,teffaceu  quoddam  cire,prffertim  qma 
hic  Galenus  teffaceaquatdamrefert.  Adde,  aliud  indicia  ex  undecimo  capite  eiufdemli 
bri  circa  finem  fumi  pofle,  ubi  centufeptuaginta  fex  genera  animalium  in  mari  uiucnnS 
numerans,lpondylum  inter  onychem  &C  finaridem  ponit,  qua:  eiufde  generis  funt,pra, 
fertim  onyx,  qui  inter  conchas  numeratur ,  dicitur  uero  a  noffris  pharmacopolis  blatta 
bifantia.  Nihil  aut  refert,  Si.  fi  fmaris  pifciculus  fit.ut  igitur  in  fumma  colligamus, gemis 
id  concharum,  quod  a  noffris  fpoletta  uocatur,  forte  per  corruptionem  huius  uocabuli 
lpondylus,apiidGalenumfpondyluseireuidetur,quodanuerumnt,iudicinferrepnt/ 
termittimus .  Leoniceno  placuit  uerticillum  interpretari ,  at  unde  id  acceperit,  ignora/ 
mustconffat  uero  carnem  haberc,qua:  SC tarde, Sfpaulatim  nutriat.  Non  defunt  tamen 
qui  uelint  dadylos,  ideff,  digitos  marinos  efle  Ipolettas ,  tamen  SC  de  fpondylo  Plimiis 
libro  trigefimoteftio,8f  Macrobius  in  Saturnalibus  meminerunt, fcd  quis  pifeis  fit  nOn 
explicant.  Alij  fpondylum  inter  zoophytaannumerant,qugAriffoteIes  SfPliauocant 
holothuria.Theodorus  nunc  uertibula,nunc  callos,nunc  tubera  tranfluh't.funt  qUtuul 
go  fpongiolas  marinas  putent  uocitari .  Quid  fi  fpondylum  dorfuariam  illam  pauem 
Thunni ,  aliorum  cetariorum  pifeium  intelligamus ,  ex  qua  deinde  falfa  Athenstus 

pretiofum  lalfamentum  fieri  tradidit,  quod  (pondylum  etiam  appellat.  Nos  fchina/ 
lem,  quafi  fpmalemnuncupamus,grscciRJhaclunuocitant.Tuergofuprah*ciudi'  ' 
cium  ferre  poteris.  • 

Squilloe.  Galenus  hiefua  lingua  dicit  Usiga&i ,  «saiet,  ideftlocuftse,  carabi, 

cSmari.Noscp  non  uidemus,nec  inuemmus,quod  de  fquillis  mentionem  ullam  facia^ 
nam  uocabulum  eexelf  locuffamfignificat,noiifquillam.Ut  autem  Leonicenum  defen/ 
dere  multa  cxcmplariagracca  infpexi ,  8f  prgfertim  antiqiriffimtim ,  quod  apudnos  eft  i 
in  quo  a*e/</'<Hr ,  ideff ,  locuff*  legebatur .  forte  erant  in  tertio  loco  locute ,  ideff,  iji  . 
uocabulum  (c*eic!cir,  propterea  tertio  loco  dixit  locuffa ,  uel  eius  codex  aliter  legcf  ' 
batur,  utubinos  legimus  exaCiAilr^  ipfe  haberet  xscei<nar,ide{l,  fquillx.nam  welta/'  j 
pud  Grtecos  fquillam  fignificat ,  quamuis  curidas: ,  eafdem  fqtiillas  iio/ 

cent.  Sunt  autem  fquilla  apudnos  notiflima: ,  cammari  imaginem  referentes ,  K  idno/ 
men  fquilla  utilgo  feruant .  Plinius  capite  quadragefimo  fecimdo  libri  noni  pinnothe-  j 
rem ,  bc  pinnophylacem  uocat  fecimdum  aliquos .  Conflat  autem  fquillam  8i  tarde, 

Si  paulatim  nutrire ,  nam  carnem  habet  cammaro  fimilem ,  ueruntamen  tanto  tardi/ 
us  imtrit ,  quanto  conditura  praeftat ,  qua  tefta  fua  ( quae  tamen  tenella  ^ )  nona/' 
bqcitur .  Nos  in  conchilibus  fif  oftreis  fquillas  iffas  uidimus,  ut  inde  pinnothereffl'  j 
efle  iudicauerimus .  Tamen  bene  etiam  penfitandum  ^  an  fquilla  fit  pifciculus  | 
notiflimus  qui  inter  ideff ,  fufaneos  K  mifcellaneos  cenfetur:Nam  apud^ 


APHORISMVS  XVIIt  «97 

rteres  fquilla  magnus  pifcis  habebatur.imde  luuen. 

**  Afpice  quam  longo  diftendat  pecSorelancem,  Qu^  fertur  domino  fquiHa, 

Et  Plinius  in  undecimo  loculfis  8C  fquilUs  oculos  tribuit  prteduros  8C  prominentes, 
uerumpifaculus  ille  parmis  qui  milgo  fqirilla  didtur,  tarde  &  paulatim  nutrit.  Quid  ue/ 
ro  fit  magna  illalmienalis  fquilla  ignoramus,  conflat  tamen  K  pariram  fquillam  praedm 
ros  oculos  habereKprominentes.Camari.  grj cus  cotextus  dicit  wsafoi.  Athenxus  au 
hor  eft  quadocp  pro  locuflis ,  quandoi^ro  c5mms  a  ueterib.a«ipi  Pli.Iib.ix. 

cap  3txxi  ■  inquit  Carabos  cancrorum  genus  efle ,  quod  a  eseteris  cancris  cauda  diflat. 
to  emmftit  arbifforlCarabbqui caudam paru latiore  habent;  eoru  caro  tardeK  paula 
tim  nutrit, quia  dura  eft;Locuft3c,hic  contextus  gracus  no  dicit  «aetVidrjidefl,  locuflsc, 
p^(jjj«,oi,eflueroapudgr3ecos,is«>i9scamarus.imdePli.trigefimoprimo  capitenoni 
libri  cancrorum  genera  enumerans  Carabos  K  Aflacos  refert.funt  maiores  camari ,  de 
quibus  Aetius  libro  fecundo  capite  143.  K  ziSi.Veneti)s  adlnic  idem  fere  nomen  feruat 
Aftefijqu^*  Aflaci.Leom'cenus  forte  ne  iterum  diceret  camari,  quia  prius  wjxifsf  inter 
pretatus  fuerat  cSmaros,locuflas  dixit  T amen  locufla  in  alio  genere  continetur ,  nam 
flia  eft, quam  nos  cauallettam  uulgo  uocamus ,  K  quam  ditius  Hieronymus  K  in  iieteri 
ijiftrumento,  K  in  iiiris  patrum  pro  cib(s  fuifle  tradit,8t  diuum  loannem  locuflas  come 
diiiet^turjK  contra louinianum  apud  Aphros  cibum  eflerefertfi  de  his  locuflis  Ga 
Unus  intelligeret.illi  non  confentiremus,  quod  tarde  Si  paulatim  nutrirentnam  cmz  hii 
«IS generis flint,Airamcamemhabent  conflat  uero  has  terrenas  locuftasmolliliimam 
carnem  habere,eft  autem  cibus  ludacis  non  interdiifhis .  Nos  arbitramur  hic  Galenum 
per  locuftas,marinas  potius  intelligere,de  quibus  Plinius  libro  trigefimo  fecundo  capi/ 
te  ultimo  mentione  fadtnam  lacertorS  genera  enumerans  inter  ipfa  locuftas  comifetiit 
Venetijsloaiftasuidimus,  quacpifcatoribusnotiflimaEfunt,Cruftahabent,  utPlinius 
etiam  meminit  libro  nono  cap  .xij. Refert^  tertio  capite  duidem  libri,  ubi  de  beluis  Indi 
ci  maris  agit ,  in  hoc  mari  locuftas  quaterna  cubita  implere .  habent  uero  formam  quo/ 
dammodo terrenis  locuflis  fimilem, fed diffitiediuerfafunt,  quippe aufta integuntur, 
earum  caro  dura  eft,  unde  tarde.  Si  paulatim  nutriut .  Si  igitur  Gdeni  uerba  referamus, 
ita  interpretandus  eft:ubiLeonicenus  didtfquillje,  cancri,  atcjlocuftg,nos  interprete/ 
-lur, locufla:, canai  qui  Carabi,8i  qui  Aftad  appellantur.ait  duo  cancrorum  generanu 


KinlibrcDellmpliciummedicamentorumfacultatibusfcriptumreliquit.inhuncordi 
nem  TVf  «Ijideft  duri  cafei  referuntur,  qui  tarde  Si  paulatim  nutriunt,  quonia  com 

padam  K  aaflam  fubftantiam habent .  de  quibus  in  tertio  De  alimentoru  iacultatibiis 
libro  inquit:  maxime  uero  inueterato  acrimorua  crefeit.  Si  omnino  quam  antea  calidior 
urentiorip  is  redditur, ideo^  Sifiticulofior  Si  cocoiboni  rebellior,Si  fucco  deterior  tan 
dem  euadit;  dicitipfuccum  habere  ad  renum  calculos  conficiendos  apaim. 

Numerat  etiam  Galenus  inter  illa  quae  tarde  Si  paulatim  nutriunt,  m 

iMx  '?6'**{toii/.ideft,8i  carnes  falitas,qufcraflum  Si  durum  alimentutribuunt,fed  ex  ani 
malium  diuerfitate,Si  ipfa  differunt.$<i:i»i  tamen,ideftlentes,  inter  ea  quf  tarde  Si  paula 
omnutriunt,  numerantur .  Galenus  in  primo  dealimentorufacultanbus  libro  delente 
inquit;  cortex  eius  uehementer  adftringit,  corneafubftantia  teniriter,qu3e  Si  craffl  fucci 
Si  terreiflis  eft, propterea  nutrimentum  eius  uniuerfim  alere  non  poteit 

£«Afo'i,ideftBulbi,8iipfi  inter  illa  quae  tarde  Si  paulatim  nutritmt,referuntur.iiint  ue 
toBulbicut  ex  Galeno  libro  fecudo  De  alimentorum  facultatibus  fumi  poteft)  radices  ’ 
illsc,  quas  nos  afcalonias  uocamus ,  quas  eodem  loco  G  alenus  amaram  aufteramip  uim 
habere  diciuMulti  era  hic  decipiutur ,  qui  per  bulbos  genus  illud  boleti  intelligut,quod 
exfimilitudine  quahabet  cum{p6gia,uulgus  fpongiola  nuncupauit.nec  rnirO  uideatur, 
quod  bulbus,  ideftdida  afcalonia, tarde  Si  paulatim  nutriat,  quamuis  predidufaporem 
habeat.quoma  ut  Galenus  prjcitato  loco  dicit, crafliore  Si  glutinofiore  corporis  fubfta 
tia  habet, fed  amaror  craffitudini  reluiftatur,propterea  no  funt  ita  tardi  nutrimeti  ut  mul 


ipg  LIBRI  SEC,VNDI  I 

id  non  diximus ,  quia  K  tac  non  fint  crafliefubftanti*,»:  tarde  acpauIatim  nonnmr&  | 
antjimmo  huius  generis  fnnt,-at  id  diximus, ut  antiquos  medicos  fequeremur.quiafQ,  ’ 
Ionias  bulbos  uocant.immd  unum  genus  eft,quodab  affeflubulbus  uomitorius  appei 

latur.AnueroAfcalonfeuocenturquafiAfcalonitacignoramus.fcimustamenbulbos  ' 

Megarenfes  K  Africanos  apud  ueteres  fuifle  celebratos. 

I^*ter  hxc  Galenus  inter  illa  quae  tarde  K  paulatim  nutriunt,  enumerat  Hsa 
m!i«-*A!,jii.9i»«-#K''»(iS(/a<pt4»f^«.ideft,  &C  ouaufcp  quo  induruerint elixata.Veruni 

cum  deouis  inprffentiarumfermo  inciderit, quae  in  ufum  medicum ,  ptsefertimproro/ 
borandis  uiribus,auc  conferuandis  frequetiffime  ueniunt,proptereanon  ab  re  erit,  fi  (fe  ' 

ipfis  aliquidloquamur,8Ceo  maxime  quodinhis  libris;  nulla  deouis  loquMipriefetur  ■ 

occafio.Quum  uero  de  ouis  fermo  fiuurtis  fit,  de  Gallinj  ouis  potiffimum  fiet-quamois 
DiofcoridesK Galenus  deomniuolatiliumououcrba  facere  uifi fint, tamen  nosper 
prdporrionem  quandam ,  aliorum  uolatilium  oua  fubintelligere  poterimus .  Vnadl 
K  omnium  prima  otiorum  differentia  uel  confideratio ,  quoniam  aliqua  recentia  funt, 
alia  qiiac  uulgo  dicuntur  euanida ,  Ferrariae  ftantita ,  a  latinis  uero  requieta .  At  Galo 
nus libro  tertio  De  alimentorum  facultatibus  extribus  oua  confidaanda docet, pti/ 
mum  eft  a  propria  fubftantia,  fecundum  ab  eo  quodrecentia,  SC  uetera  furit,  tertium 
aratione  cot^urac. 

A  propria  fubftantia  contemplatio  fit ,  fi  cuius  animalis  fint ,  confideremus ,  flam 
Gallinarum  K  phafianafum  oua  CKtcris  pracftant.  Anferilm,  Si  Struthocamelorum  de/ 
terrima  efte  conftat.Nos  exftruthocamelo  oua  comedentes,guftum  quendamfapidum 
habere  inuenimus.Domihabebamus  fuperioribus  annis  hoCanimalis  genus,  erat  uero  i 
fcemina,8d  oua  faciebat.Illuftr.  Alphonfus  Ferraria:  dux  ad  nos  idanimal  mifit,ut  ano/ 
do,qui  eius  collSoccupabat  fanaretur.  Ab  eo  qi  reCetia,K  uetera  furtt,quonia  probatio 
ris,melioris,8d  copiofioris  nutrimenti  funt  recentia,  quam  requieta:8d  ab  aiitoribus  ma 
gis  probantur,  nam ,  Ut  praedtato  loco  Galenus  dicit,optifflafunt  reccntifflma.*peflinii 
per  quam  diu  afleruata:Qiuc  autem  in  medio  funt,  tanto  funt  pdora ,  quanto  magisre/ 
cedunt  a  recentiffimis ,  tendunt  ad  diu  afteruata :  Quanto  autem  funt  propinquiora 
'  recentifnmis,tarttomelioraiiint.Afflodo  co(Suraemultaefuntdifferenti.Tc ,  quaspotiffl/ 
mum  medicus  obferuare  debet  nam plurimum  ualet&l in  tuendafanitate,2i in redden/ 
da,co£fturaEra0dus :  hos  uero  de  his  cotSurac  modis  quobrcuiits  atque  ordinatius  fieri 
poterit,  agemus,  antiquorum  modos  recentibus  comparantes.  Oua  igitur  nel  per 
fe  coquuntur ,  uel  cum  alqs  rebus  mixta .  fi  per  fe  coquantur ,  hoc  uel  in  aqua ,  uelttt 
calidis  cineribus ,  uelin  fartaginefit .  Sicodlurasinuicem  comparemus,  illa quaina/ 
qua  fit  cscteras  bonitate  excedit ,  fif  oUa  in  Cineribus  codla  his  praeferuntur ,  quae  farta/  ; 
ginis  codiuram  accepere  thacccpitaintelligas,  utfemper  uniis  codliuae  modus  alteri  fi/  ; 
bi  fimili  comparetur,  ut  in  omni  codlurae  modo  molliampIlibus,&  dura  duris  compa/  j 
rentur  ,non  autm  Atra  mollibus .  quoniam  molliatn cineribus,  duris  inaquacodis  i 
prteferre  oportet ,  non  autem  mollibus  in  aqua  codis .  Qiiac  in  aqua  coquuntur,  quan 
doque  in  aquam  calidam  abfcp  tefta  quandoque  cum  tdta  imponuntur ,  5C 
ideft,exaphetaagr3ecis dicuntur.  At qugin cineribus  codluramaccipiunt,abcifda« 
ideft,optethenta,  acfl  dixeris  cinere  tofta  nuncupantur.  Quae  uero  infarti/ 
gine  decodafunt,ab  ipfo  inftrumcnto  apud  grecos  nome  fortiutur,  nam  \ 

tageniftaueltaganiftauocantur,  Si  omnium dcteirima funt,  Galenoprecitatolocodi/ 
centc,dumconcOquuntur,nidorem,acfumumpdere,fuccuscpextjsprOg5natus,  nonfo  j 
.  liirn  craffilis ,  uerumetiam  prauus ,  Si  excremenricius  eft.  Ad  illa  igitiff,qup  in  aquis  civ  j 
qimntnr  redeuntes ,  ita  de  illis  agemus,  ut  tu  ipfe  ex  his  propOrtionem  quandam  in  alijs  ^ 
diucrfomodo  codis  tanqitam  exemplar  fumerepoftis.  In  his  triplex  diuerfitas  inuent/ 
tUi  mairi  aliqua  funt, qiij  tantum  incalcfcunt,8C  a  nobis, ex  ufu,fbrbilianocantur,  no”' 
pe  forbehtur,  unde  Si  Grg  ci  fotfn-ni ,  ac  fi  dixeris  forbilia,  nominaht.haec  uerononto 
coda,reduixdenfarf  coepere,quoniam  calorem  modice  perfenfere.his  nonutimur/ni®  : 
cum  oua  funt  recentiflima, ut  naturale  Gallinae  calore  adhuc  foiient.  Cum  uero  magis.  I 
e6quutur,quo  ad  albumen  in  coagulati  ladis  fpecie  ueniat,  agrjcis  57r«A«,ideft,tene^  | 

lajuell{qufdadicutur.Recentesuerofemicodainterpretantur,8f  elixa;fedanbenciuffl  I 


A  rm  ferre  nolo-forte  illa  funt,  quae  a  Celfo  capite  uigcfimooiSauo  fecundi  libri  mollia 
°  .  u{ji(Jicitouummolle,uelforbilecflrcjmbccilli(limtemateric,duru ucro ualen 


•ffimre  Si  adhuc  magis  coquatur  ut  ad  mediocre  uft^  confiftenriam  uenianqKitaflat, 
"it  cum  eputamine  educuntur,  tremwe  uideantur,  trometa,  ideft,  tremula  di/ 

**unttir-Suntqui  uelint  haec  illa  eflequat  Ceifusmollia  uocairit, Sed  K  tremula,  Si  mol 
ha  2£forbilia,acfiidefint,accipimus, nec  ulla  differentia, qugdignanotanifiqfacimus. 
i  Galeni  mens  fit,Tremulaomniu  belliffime  nutrire.  Sorbilia  uerd  minus^  fed 


Qiiaiiis  G 

ri  adperfeda  codlufam  ducatur  ephtha, ideft,  codla  Grici  nominat, funt  aut  illa 

unos  uulgo  ouaapta  ut  ex  pane  comedatur,  nuncupamus  Si  adhucmagis  coquan 
tiir  duraftunt,8C  o-xX^ct  aGrxcis.ideft, dura di(ftaftmt,quxpfe(fteco<fta funt, Si Hkc 
dura  difficile  codbone  habent,8i  tardepertranfcunt,ut  Galenus  tertio  De  alimentorft 
facultatibus  libro  teftis  eft,qui  ephtha,ideft,  codla,  Si  dura  pro  eodem  fumere  uidetut. 
Hxcauttaliafimtjirtperfemafticaripoffint.HispeioraputanfjSiquaepaulatimacma 
gis  tarde nutriat,illa  quat  fub  cineribus  calidis  induruerint,  na  fi  quid  habet  humidi  ex/ 
^catS  eft.His  adhuc  peiora  funt,  qua  in  fartagine  coda  induruerint.  Ha  funt  antiquo/ 
tunotiones  de  ouis  quoties  per  fe  coquutur-  Cum  uerd  alijs  rebus  mifcetur,uarias  com 
politiones  efficiut,dequibus  nos  egregie.  Si  permetliodi  moduptradare auderemus, 
nili  coquinaria  artem  potius  $  medica  edocere  uidcremur.Tamen  ab  imo  Galeni  mo 
dononabftinebimus,quilibroprgcitato,Ouaexoleo,garo,8imomento  uini  coquere  ■ 
uolens  in  uasponit,deindehocuasinaliudaquaplenu, iit  in  cobulliant.  Si  coquantur. 
Nos  inhoc  condimeto  butyro  uti  folemus.Greci  uocant  pnidon,  quida  in  Paulo  Ae/ 
gineta libro  primo  capite  oduagefimotertio  interpretatus  eft  pfocata,fed  eduliu  cft  no 
Uro  palato  ingratu,  tamen  Si  ftomachus  nofter  oua  refugit,  atep  abhorret.  Potuiftemiis 
hoc  in  loco.  Si  de  ouis  cS  tefta,  Si  fine  tefta  codis  diflercr^,Si  de  placenta  ex  ouis,  quam 
nos  fridata  uocamus, quae  Si  tardi  Si  nidorofi  nutrimenti  catifa  cft.  Atne  de  his  rebus 
plus  quamfatis  fitagamus,huicdeouisfcrmoni  finefaciemus,addcntesfolum  Simeo,' 
nem  de  cibarijs  haec  fere  omniaa  Galeno  dida  repetifle. 

TERTIO  Galenus  docet  quibus  indictjs  cibum  aliquem  uelociter  nutrire  Cogno 
fcerepoffis.unum  indicium  cft  pulfus,qui  fortis  Si  magnus  fit,  quando  cibus  cito  nu/ 
trit, ideft, hic  pulfus  cito  fortis  Simagnus  cuadit.  Aliud  indicium  ex  uoluntarijs  moti/, 
biis  accipitur.  Sunt  autem  apud  Galenum  motus  mufculorum  omnium  uoluntarri,un 
deambulare,exercere  corpora, Sihuius  generis  alia,fipoft  ftimptu  cibum  cito  crefeat, 
indicium  eft  cibu  uelociter  nutrire.  At  quia  hoc  in  nobis  facile  experiri  non  pofTumus, 
ideo ftatim docet  inquo  cafupcriculum facere pofrimus,inquiens,hocuideri  pofle  in 
hominibus  per  aliquam  euacuationem  diflblutis.nam  cum  hi  refumptione  indigeant, 
pcriculumfacerepo(Iumus,anhacc  cibaria, ucl  illa  citius,tardiufue  refumanr.  per  eua/ 
cuationem  uerd  omne  euacuationis  genus  intelligit,  ucl  fpontefadac,  uef  a  medico  ui 
metficamenti,uel  per  ucnac  fedionem,uel  per  laborem  fuperfliium,qui  corpora  exhaii 
rit,uelpcrinediam,quacSiipfa  corpus  confumit,  licet  id  per  accidens  fit,utin  praece¬ 
dentibus  aphorifmis  a  Galeno  didum  cft. 

(^uod  legitur, indicium  autem  tibi  fit  uelocis  nutritiois  ex  aftlimpto  cibo,  Graece  cft 
miien/A'  tsffi  -iptiffii/  ikAh  ideft,  indicium  autem  tibi  fit,  cibum 

affumptumiamnutriuifle. 

<5_uod  etiam  legitur,In  motibus  autem  uoluntarijs,  Graece  eft,  f  <A' -roj  i«£^’  opta 
In  motibus  fecundum  impulfum  animi. 

:  Qiiod  etiam  legitur, uel  propter  euacuationem  aliquam  fenfu  pcrcepnbilem.In  AI/ 
dino  contextu  haec  particula  abeft,  innoftro  autem  antiquo  adcft.nam  ita  dicit  «vt 
*iy<xnii  Tivx  «tSoTto.  magis  probo  quod  abfit.nam  fl  adeffet,  idem  a  Galeno  bis  dicc/ 
retur.nempefuperius  ftatim  dixerat,in  illis  qui  ex  euacuatione  aliqua fenfibili  funt  dif 
fqliiti.  Aldinus  autem  contextus  ita  applicat  illam  particulam  uSi  katAvtiWaj,  ' 

Ctv  ART  o  notat Galenus,uii 


...  - - - - - ...,mcnutrirc,quoddeomniuinouniuerfa/ ' 

«tet  intelligere  oportet, alijs  rebus  uinum  c6parantes,fed  unum  uini  genus  altoi  cofe/ 
r  4  rentea 


f  entes,  aliquod  uinu  repentur jquod  alto  magis  nutrit, celerius.  V inorum  a^t  gen^] 
quo  breutus  fieri  poterit,  adducemus.  Aquolatiina,  quae  alba  funt.K  tenuia,  exiguy^ 
praebent  alimentum,  tamen  hoc  exiguu  quod  habent, uelocfter  SC  uniuerfim  prsflaj, 
&C  ueloces  quotp  exaetiones  habent,  quia  ftatim  per  urinam  deijciuntur,  utapud^ 
quxdam  uina  funt,quac  albana  uocatur,non  quidem  omnia, fed  albanonflaua. 

Vina  alba  Sicraila  magis  nutriut,c^  tenuia,fed minus  uelociterK  imiuerfini,  h*cil 
Ia  funt  qu*  nos  tiulgo  non  quide  albana, fed  uina  alba  uocamus.  Vina  crafla  fafcajd, 
huc  magis  nutriunt,^  alba  craira,fed  minus  uelociterifimt  aute  illa  qugnos  uulgo  Ce, 
fuola  uocamus ,  quado  crafla  fuerint,  no  cefuola  illa  qusc  tenuia  funt,nempe  uerenmj 
n51tint,fed  in  nig  u  tendut,propterea  nos  uulgo  fub  uocabulo  ni^i  uini  copIeiSii^^ 
Vina  nigra  crafla  magis  nutriut  ^  fufea  crafla,fed  minus  uelociter  jfunt  aut  illaqnoj 
fimplici  uocabulo  nigra  uocamus, intellige  uero  uinauinis,8f  no  alijs  rebus  coganta, 
S  cito  aiit  rubra  uina,  uel  flaua,  de  quibus  mentione  no  facit,  plus  alimenti  hahae  S 
reliqua  uina.  Ideo  qui  dicut  Galenum  fibi  cotradicere  hic,  8C  in  Aphorifmo  undecim^ 

mentiatur, quoniahicnihil  de  rubro  uino,ibiomnibus  in  nittriedopponebatdicutiK 
in  tertioDefimpliciumcdicamentoru  facultatibus  libro  capitededmoquinto,8C  in  Ii, 
bro  Defanitate  tueda;8falibifjpefecerat.Suntaatflauauina,qualiaea  qupnosaeti/ 

cu  Sfpaflum  uocamus,Rubra  uero,qualeid  quod  ex  ea  parte  alportatur  quae  Nauplii 
uulgo  Napoli  de  Romania  dicitur,8f  lunum  ipfum  a  loco  nomenibrtitum  eft, 
Qiiod  legitur,  poft  ipfum  uerd  g  ordhie.haec  particula,  per  ordine  in  primanollri  an 
tiqui  contextus  ledlione  habetur  in  fecunda  uero, bCfimul  in  Aldino  con/ 

textu, 

Qiiod  etiam  legitur,  exiguum  praebet  cotpori  alimentum,  Graece  eft,  lyii 

ideft,minimum  praeb  ' 


Leonicenusuocabulu  flauum  interpretatus  eft,  alibi  ruffa.Nosin  uinisfufcum 
non  di  ceremus,  fed  potius  flauum,  uel  ruffum,  Gellius  Giluum  interpretatur. 

QcF  legit  Aquofa  ein  celeriter, haec  particula  celeriter  Gr  jce  eft  mxtsttA-celatmt 
,  Qiiod eti51cgitur,quiacelerrimetotafereanticipatrefumi,exalijsuerdomnibusin 
noftro  antiquocotextuduslecftionesinueniutur.primaeft  Aldino  contextui  affinis, 
hoc  modo^dji:  n  If  Sanati,  crj^ti/loti  waAasijSovtcSwt  JAsv.tbj,  </t'  «Suoji  arewTBfjKtO 

liqua.Sihaec  erat  Icdio  qua  Leonicenusfecutus  eft.SecudaletftiohgcciltoJiooi^wsii 
<rj(i<l^iti  lay  s«e»nii/,i,Qiiia  celerrime  anticipatrelumi,Sf  fere  alijs 
(iVARTO  Si  de  excretionis  tempore  dubitares,  Galemis  generale  quen/ (magis, 
dam  canonem  docet,  excretionem  tempus  proportioale  habere  nutriaoni;undeqi&o 
diutius  nutritio  rctardatur,tanto  SCperproportionem  excrerio. 


Q_v  I N  T  o  Galenus  dicit,ptifanacfucca,uniuerfum  bCuelociter nutrire, fedparuffl 
iutrire.(^iid  uerd  fitptifanae  fuccus  edocereemortet.Hippocrates  in  primo  libro  De 
atione  iiiJlus  in  morbis  acutis  inquit,  ptifana  fieri  ex  hordeo  ^  optimo,  8C  ea  probe  co, 


nutrire.l^ 

ratione  iiiJlus  in  morl>is  acutis  inquit,  ptifana  lieri  ex  horaeo  ^  optimo,  8C  ea  probe  co, 
quere,  8f  hoc  praeiertim  fi  non  fblo  cremore  uti  decreuerimus.ex  quo  loco  duo  in  ptffa/ 
naeffecolligimus;unucfttotahordeuprobedeco(Sa,quodaGalenoptifananoncoh 
ta  uocaturtaliud  eft  cremor, ideft  codh'  hordei  expreflio,qua:  dicit  ptifanoc  cremor,  hic 
a  Galeno  fuccus  ptifanx  dicitur.  Nec  Hippocrates  quo  modo  fiat  aliter  ^  fupra  dido 


Dus  adeo  teritur,  ut  tenuis  mebrana  colpiciatur.  poitea  iteru  manibus  ualeter  cotent, 
ut  quodep  glumofum  excutiatur.  Si  cui  aut  mes  nt,hancmagis  abfterfiua  eflScere,fm«j> 


.  .  .  -'nnondocetanaliquidcHmhordeopon _ _ 

10  illos  reprehendere uidetur,qui  aliqtrid  fimul  comifeebant.  Paulus  Aegineta libro 
primo  capite  feptuagcfimoodhuo  inquit.  Coquit  aute  p^ana  hoc  modo:una  eius  pars 
in  quindecim  aqugpartibus  pufillo  olo  adiecfto,et  cuintumuerit,aceto  ctia.  ubi  uero  ad 

ungue 


A  P  H  O  R.  TM  VS 


,M!Tue  decodb  fuerit, fiipcrimjdedus  quocp  tenuis  K  exigulisfa!,  nec  defirnt  qui  porri 
tauid  aKR  anethi  addat.  Veriitamen  no  putamus  hoc  loco  Paulu  de  ptilana  h&rdea- 
ccaloqui.^K  ex  tritico, 8i.  ex  alijs  frugibus  prifana  coficiebattir.  At  eo  loco  de  oryza  - 
agit  P  auliis,  unde  nos  illu  de  oryze  ptiiana  loqui  arbitramur,ii6  uero  de  hordeacea  ptS 
to.Quod  aut  ex  oryza  fieret,  Horatius  oftedit,inquies,Sume  hoc  ptifanariu  oryzae, 
ud  c^aulus  de  omnibus  frugibus  locutus  eflet,  ex  quibtis  omnibus  ptifana  fieri  po/ 
tdl  in  fine  modu  conficiedi  ptiiana,  non  ta  hordei,  ^  aliarS  fr  u^  edociut.  At  no  deiimt 
antiqui)quiexdcceaquac]Mrnbus,unahordeiptifanacoficiebant.Nullus  eft  certus  lo 
cus  quo  optime  edud  pollet,  quo  nam  modo  conficeretup.T amenapud  Romanos  Irt 
inaOTO  ufuerat,adeo,utfummi  uiri quomodo  fieret, tan®  re  notiffima  omittetes,edo/ 
cc^defpexerintunde  Plinius  de  illa  agens  inquit,  eius  elTe  uulgata  ratione  quomodo* 
fiatNos  aut  quicquid  ex  diuerfis  authoribus  fparfim  conif  cere  potuimus,  in  unu  colle' 
eimusiKhacc  quae  feqUiStur,ordinauimus.Proconficiedaptifanahordeu  non  moleba/ 
w,fed tudebatur.  Argumenta  fumi poteft  ex  eiu?  nomine,  quoniaptifana  dicitur  icm' 

•?  4^ii>jai/, quod  eft  pinfere,  ab  aliquibus  etiapifana  dicit,  Kab  alijsdifana.tofo  hordeo,' 
infole  flccabatjK  cufuo  polline  condebat  utpduraret  ad  ufus.hoc  tundere  id  eft, quod 
exGaleno  fuperius  dicebamus  friaremanibus.pofteacoquebant, ut  ex  Hippocratem 
libto  quarti  De  ratione  uidlus  in  morbis  acutis  colligi  poteft.CocSio  aute  uaria  erat.na'  i 
fiptifana  uti  uolebat,bene  coquere  opus  erat.  Si  eius  cremore, ita  coquere  nihil  refere/' 
bicCoquebSt  uerd  hordeo  mudo  quindecim  aquae  libras  pro  hordei  librafuoaddetes, 
^Uis  nonulli  fint  qiu  dece  dixerint.Nos  potius  probamus  qiiod  quindecim  lumanttir, 
Kita  credimus  ciiPaulo  Aegineta  antiquos  in  hac  decodionefeciffe.quado  hordeum 
gfcdlt  decocftu  fuerit,  tria  in  uafe  cotinentur,  primu  eft  hordeu  in  pulte  fere  redacftii,  qcf 
,pprfe ptifana  uocatur,quK  cu  ad  fummu  coda  eft,non  adeo  exhatifit  aqua,  quin  aliqua 
portio  non  fugfit.Qiia:aqupportiolHptifanafeparetur,ptifanKpotusn£icupatur,uue 
ro  pult5  illa  fumamus,  quaeptilana  dicitur, exprimamus,  expreftiim  illud  ptifane  cre 
mor  uoCatur.Hoc  ex  Hippocrate  KGaleno  in  fine  terttj  libri  De  ratione  uidus  in  mor' 
bis  acutis  colligit. Ptifana  totacinquit  Hippocrates) qui  accipiut, tutius  uti  balneqpofr 
funt,^  quilblo  ututurcrcmore.  Sedquipotufolo  utuntur,minime  balneo  uti  poliunt. 
Galenus  uerd  in  comentatione  docet, in  quibus’ac^itudinibus  fit  horu  ufuS,inquiens,  ‘ 
ptifana  aut  totam  porrigut  his  qui  mitius,quietius(p  habent :  folij  uerd  cremore  his  qui' 
deterius  degut.Veruhis  qui  giculofius  acutiusqj  laborat,potus  folus.uthinc  facile  coi/ 
ligipoirit,nofolu  quid,  quomodouefint, fed  etia  in  quibUs  morbis  ualeant.na  in  pericU 
lofis  acuris  morbis  fola  aqua  uel  potu  praebent, quod  eft  ptifanx  colamentu,ut  in  an' 
gina,inquafepte  dierumfpatio  nihil  datur,nifi  in  primis  aqua  qtiy  a  ptifana  percolatur 
uel  decodio,  deinde  cremor,  deniqt  mitioribus  morbis  ptifana  dabat.  Nota  tamen  coti 
uenietius  eflredicere,pti(anaidtotuelIe.s.hordeudecodufitnulcum  aqua  in  qiiadeco 
dio  perfeda  eft,^  fol5  pulte.na  Galenus  in  primo  Deratione  uidus  in  morbis  acutis, 
ubi  Hippoaates  dicir,T alia  aut  parte  plurima  profunt  his  qai  tota  ututtir  ptifana,  expet 
nitiduocabulu  tota,inquies,fiue  dicat  cotextus  Hippocratistotaptifana,fiuehordea/ 
cea  ptifana,fmc  fimpliciter  ptifana,femper  unum  Sf  ide  flgnificat.s.ptifan5  nOn  colatS* 
uhdeptifana  eft  duplex, colata, S^non  colata.  Quando  aqua  fimul  mixtam  habet  crd 
morejdicitur  tota  &  integra, St  no  colata  ptifana.  ciim  uerd  illS  ab  aqua ,  in  qua  fada  fit 
decodio  percolamus,ptifana  colata  dicitur.  Si  uerd  ab  ipla  pcolata  tenuiore  fuccu  ex/ 
primamus,hic  nec  eft  ptiiana  tota,nec  ptifana  colata,  fed  ptifane  cremor.  Aqua  uerd  pti 
lanxpotusnScupatunHab  es  igitur  quidfit  colata  ptifana.  Sino  colata, quSdo  apud  au 
thores  haec  nomina  fefipta  reperies.Et  hxc  de  ptifana  fatis  fiht,fi  addamus  pleriinq?  an 
tiquos  alia  etia multaptilanxaddidille, quod  manifefte  ex  Galeho  fumif  in  primo  De 
alimmtoru  facultatibus, ubi  de  lente  agens,  ex  lente  eduliBponir,in  quo  fatureia,K  pu/ 
ftgiu  addit  At  dcit,hxc  no  elTe  iucuda  in  ptifana,  fed  in  ipfa  potius  porru  bC  anethu  po 
nimustquamuis  hic  locus  deIentisptilanapotms,qUam  hordeacaintelligendus  fit. 

,  °  dicit,Alicamultunutrimentuexhibere,lcdmultoteporc,undeGalcmis 

de  Alica  in  libro  Decibis  boni  8d  malifucci  agcs,fnquit.  Alica  uerd,ficut  BC  fuilla  caro 
«exadeinuetriculo  c5coquantur,cuinfanguine  a  ucntticulo  c6ucrtantur,probatifii/ 


mos  Iiumores  g;gnut,fedgIuttnofialiquidmfchabet,ob  idqj  iniis  iecurobftruat,&^ 
nes,  qui  hos  a  natura  adllriclos  meatus  habentunde  certe  mdes  elTe  Ualentifflniinm 
meti  Alica.fed  quid  fit  Alica,  K  quomodo  fiebaqab  re  dubitarenonerit.;{V^„  S , 
chodrus  a  T.atims  alica  diciturtutrucfe  nomen ta apud  Graecos.» 


■o,ut  de  farris  genere  agit,  &C  in  primo  etia  libro  > 

es  uerbjubi  adeft  uocabulu  ;(pi'<^oi,femper  Alica  int 


tus  Galeidlocusdefrugeintelliged 
torii  facultatibus  libro  de  chodro,u 

mentortS  facultatibus.Interptes  uero,UDi  aaeit  uocaotuu  ;)(OKyooc,iemper  Alica  intaS,  ■ 

tatur,utinhoc loco Leonicenits facit, a:Theodorusubi(^ in TheophraftodedPaulS!  i 

Aegineta  folus  inter  chondrS,  Sf  Alica  diftindlione  ponere  uidetur.fl  Hermolao  aej,  i 
mus-uulteni  diuerfa  elTe  fr  ugis  genera,  tamen  nos  uiderenefcimus  quodPaulus  diot  I 
alica  elTe  fruge, fed  potius  alica  efle  pulte  ex  ehSdro.fl  aut  eitis  uerbafrirepcupias,lijf  ' 
funt  quae  libro  primo  capite  feptuageflmoodiauo  circa  principium  pofuiqTsp  ainfL 

i  o  ySj/  mA-nj  J  ' 

{«,6a-85r!|»  \-niyms  Ji  o^vAm  kut»  SAjxsiAij 

•^XTAvnas  ad  «Ai/ «  ySj/  yovJ}F>iti  sjjmolxt,  (i«AA«i)  A  ycesfii  «li/tifiini, 

aic.Qiie  fi  ad  uerbQ  referre  noluerim, haec  dicit. ex  his  quae  frumetacea  nominatur, dio 
drus  egregie  nutrit,  Sf  glutinofos  humores  generat, led  puls  ex  eo  <:onfediaobeft,qi^ 
doquide  ^primu  ctalTefcens  incotSa  permanet,  probatur  potius  futcus  ipfius,exiiitt, 
gro  chondro  bene  decodlo  exprelliis  ptifanae  inftar.  Alica  uero  in  cjtefis  quid?  chotfo 
(hoc  eft  frugi  unde  haec  omnia  fiuOno  abfrmilis  eft,fed  alim  magis  adlbingit.Hfcfiiit 
Pauli  uerbaex  eius  fonte  accepta,  in  qltibus  manifefte  apparet,Hermblauh5re(!lef£i  j 
tire,qui  apud  Paiilu  alicS  8?  chondru  diuerfa  frugis  genera  efle  putauitjhoctamennfe  I 
us,fed  potius  chondrSgenus  frugis, alicS genus  pultis  exhacfrugeefledidt. 


hic  etia  dicit  Paulus  alica  in  Cgteris  efle  chondro  fimile,  ideft,  chodri  pulteioes  chondn' 
uireshabct,hocdeptoquodaIicaaluumagisadftringit,^ch5drus.hocautacquititali  | 
caexco<flura,8f  ex  his  quacmifcetur,quodn6habct  chodrus.  Adreigiturredeutes,'q3  I 
chodrus  frugis  genus  fit,K  ex  Galeno,  5C  ex  Paulo  pcitato  loco, 8?  libro  feptimp  inii/  * 
teraA^.prope  fine.  At  apud  Diofcoride  libro  fecundo  chodrus  efl:genuspidtis.IlIiuao  ' 
decipiatur,  qui  dicut,  ap  ud  D  iofcoride  chondrtoo  fruge  no  reperiri.qin  dC  fi  de  chon/ 
dro  frugeperfeno loquaf,idfacittan^ re  notiflimaomittes.poteftaut exhoc  autlmre  ' 
facile  colligi  chondriieflegenus  frugis.nade  trago  ages  dicit, snpiyie  -n  <ryi!yit/iltli^it/  i 
7iApirlwr3yovt^i>i  ideft, T ragus  figura  quid?  chondro  fimilis  uidetur. Certu uao 

eftdechodro  pulte  no  loquiinaTragusfigurapuItis  no  habet, fed  eftgenusfrugis,aii 
cognome  eft  CTTO</lf,fdelt,cereale,ad  differentia  tragi  herb3c.nullus  uero  eftfanamca 
tis,quiiudicetcoparaflefrugepulti.(^odfidtcas,immo  coparafTe,  fed  coparatiotieih 
nutriedo  fecifle,  Jjpterea  mox  addit  minus  nutrire  ®  zeatat  hoc  didno  po  teft,quia  tra/ 
gu  ehodro  «•;t*f‘*>ideft,figura  coparaqQliid  uero  fithocgenus  fiTjgis,qubd  Grjd  clio 
dru  uocat,  incerta  uidet,  nos  alias  far  noftru  efle  putauimus,quod  aniierufit,  nucdiffe/ 
rerepwmittcmus.Atqtiid  fit  apudGraccosnofiTufar,nifi  chondru  elTedicamus, inter 
ta  uidet. an  uero  fit  «jiW, ideft, hordeu,uel  laltehordei  gcnus,fuo  loco  difleremus.  Sat 
nue  eft  ubi  deerat zea,antiquos  Romanos  far  accepine,8f  nuc  Pataufj  ex  zea,ideft,fpel 
ta  cofrej  far, ideft, quod  uulgo  far  dicitur,  mc  quo  genus  unum  pultis  fit, quod  far  etfluo 
cat.  Alias  noftru  far,quoddicoccueft,adoreumefleiudicauimus.Phmo  libro  decimo/ 
otftauo  capite  Otftauo  dicetetuulgatiflima  fer,  quod  adoreuueteres  appellauere.  Sed  ne 
re  rei  n)ifceamus,hacc  in  aliud  tepus  difeuaeda  differatur,  ad  re  igitur  redeutes, chodrus, 
apud  Gracos, 8f  genus  frugis, 8?  genus  pultis  fignificat, qd*  mamfefliflime  ex  uno  G» 
leni  loco  fumi poteft  libro  primo  D  e  alimentoru  facul  tatib  us,  tamen  alia  res  eft  Galeni 
spuite eoloco,~ 


chodrus qspulte  eo  loco,$  Diofwridis  chodrus  propulte.na’  Galeni  chodrus  excho 
dro  frugefit.Diofcoridis  uero  chodrus  ex  zea  q  duo  granahabet,^ptereadicoccSu(V 


«.Nunc  aBt  oftedamus  Kapd' Latinos  alica  8fgenus  frums,  8?  etia  genus  pul 


ftru  uocat.  Plinius  aut  libro  decimootftauo  capite  undecimo  alica  genus  frugis  efle  ma/ 
nifefte  oftedit,8C  eodelibrodidt,Tunic*feumetoplures,hordeu  maxime  nudff,8i  ali/ 


APHORISMVS  ,XVIII  . 

«.Alica  uefo  apd  eimde  Plimugenus  pultis  fignilkare,eode  locomamfelln  eft,  K  po 
''SimO  etia  Iforo  liigefimofecudo  capite  uigefiffloquinto,ubi  inquit.  Alica  res  romana 
efl-ac  honpride  excogitata,  alioqiiin  no  puflanae  potius  laudes  fcripfiflent  Graeci.no/ 
da  arbitror  PSpei Magni  jtatein  ufufui(re,8t  ideo  uix  quiccp  de  eafcriptu  ab  Afdepia 
dis  fchola.D  e  Marcello  miror,  qui  Pliniu  rephendere  qideatur,  qm  ea  apud  Hippoaa/ 
te  inuenerftjtaine  Hippocratis  locu  no  citatNos  em  Alica^ud  HipjJocrate  nunquS 
/nuenimus,necatitePiofcoridis  tepora, immo  res  altera  eft  illa, quae  a  Diofcoridepa/ 
tat  ab  illa  q  a  Galeno  fit  K  alijs  Graecis,  Vt  aut  re  hac  egregie  difcutiamus,fctre  opor/ 
tet  aliud  eile  apud  Gr  jcos  aA»|, aliud  Latinoru  Alica, quauis  multi  interpretes  cu  apud 
Grecos  inueniut  uocabulu(eAij;,alica  uertut.  Apud  Galenuin  primo  De  alimentorula 
ailtatibusyubi  de  Chodro  agit,  chondru  uocat  pulte,  qug  ex  chodro  fruge  fit,interptes 
per  cliondrSlpulte,alic5referut.Paulus  Aegineta  dicit  ex  chodro  fri^epultefieri,quf 
a  Grtccis  «Arf  dicit -Pauli  interptes,ubi  dicit  <tAi|,alica  uertut.Ide  obferuari  poteft  ap<f 
Alexandri!  Trallianu,ubi  *Ai|  habet, interptes  femper  alica  interptanf,utmanifcfte  ap 
naret  libro  primo  capite  uigefimotertiopropefine,ubi.remediaad  aegylopas  recefens, 
unS  dcfcribitiin  quo  eft  «A(|,|£  libro  tertio,  capite  decimonono  in  quoda  cataplafinate 
ide  ponitlnterpretes  uerd  exponut  alicl  Sed  h  jc  noftro  palato  no  fapiut.nepe  cu  Grg 
ci  dicSt  «Ai/,nos  fimpliciter  alix  interpretanda  indicamus,  &:  no  alica,  qm  alica  ex  eho 
dro  nonfit,fi«iti  fit  alix,fedfit  ex  2ea,ut  deinceps  oftedemus.  forte oes  interpretes  uli 
funthoc  uocabulo  alica,  quia  tibi  Theodorus  Gaza  chondru  inuenit, alica  interpreta^ 
tus  eft.  Galenus  aut  riecutif  hoc  nomine  alix  in  pulte  quscfit  exch6dro,fed  SC  chondru 
uocat,ipfum  frugis  gcnus,8C  etiafi  decoquat, uel  inaqua  dutaxat  camulfo,8C  dulci  irfr 
no,aut  aufteroTumatur,uel  ex  oleo,faleue  condiatur.lmmo  addit  illi  addi  quandoc^ 
acetu,appellatui<5  chondru,  8iDiocles,acPhilotimusptifanatriticeahoc  modocodi/ 
fidiondruappellatmo  aut  alica, ut  Galeni  interpres  dicit  primo  lib.  Defimpliciu  me' 
dicamentorii  fecultatibus.  ideo  Galeni  chondrus  eft  ex  chodro  fruge  que  dicit  cfle  ua 
lentiilimiS  triticn,8i  addit  cius  nome  fuiffepraru  apud  antiquositamen  Hippocrates  in 
libro  de  uiiftus  ratione  de  chondro  agi^qdP  forte  in  caufa  fuit,  ut  Marcelluyiutarit  Hip' 
pocrate  de  alicalocutu,propterea  Pliniu  rephedebat,qui  dixerat  alica  eflere  romanl 
naputabatfeinuenifTealicaapud  Hippocrate,  quanecinuenietapaGalcnu.8i  ne  quis 
putet  Galenuinprimo  De  alimetoru  facultatibus  de  chondro  ex  2ealoqui,utDiofco 
rides  facit,f  pter  hoc  intelligere  non  polle  oftedemusitu  quia  dicit  chondru  efle  ualerv 
tiflimu  triticu,  8C  in  ocftauo  Defimpliciu  medicametoru  facultatibus  de  chondro  ages 
dicit  ^lod  habet  nutrimentu  optimu  ut  triticu.  In  quarto  aiSt  libro,  ubi  de  zea  agit,  in/ 
quit  cue  media  inter  hordeu,  SC  triticuiunde  per  chondru  id  intelligere  no  poteft  qcF  fit 
ex  2ea,qmnon  eft  ualentiffimu  ut  tritiCu  id  quod  ex  zea  fit.  Habes  igitur  apud  Galenu 
chondru,n5  elfe  Latinoru  K  Plinij  alica,nec  Diofcoridis  chodruratquonianecPlinq 
alica,ncc  Diofcoridis  chodrus,ex  chondro  fnige  fiimt,fed  ex  zea, quae  inter  hordeu  8£ 
rtticumediaeft,u^Galenusinquit.Nucuerd  quomq  apdantiquos  fieret,  edoceamus. 
Diofeorides  de  chodro  quide  libro  fccudo  metione  facit,  Sf  ex  zea  fieri  dicit, fod  paran 
di  modii  pretemiittit.hic  uerd  modus  a  Plinio  colligitur  libro  dedmoocftauo  capite  no 
^“^•^^bre  noeritprius^  hos  modos  enarremus, quidfitzea,edoceamus;Eftautzea 
id  friigis  genus,  qd  uulgus  fpelta  uocat.Diofcorides  duo  zeae  genera  refert,  alteru  una 
^anahabes,alternduo,j3ptereadicoccuuocatur.Nosutru(pgenushabemus,8fpfer/ 
dm  quod  duo  grana  habet, tamen  SC  far  dicoccu  eft,8i  ide  uideretur  cuzea,  nifi  maiora 
haberet  grana,  8C  tritico  fimillima.Exillo-2eacgenere,quod  duo  grana  habet,Diofcori 
«s  fuu  chondru  facit,8fPlim'us  ex  zea  alica  fieri  dicit,imdePlinij  alica Diofcoridis 
chon*iis  idem  cfle  conftat.  At  nullus  eft  praeter  P  liniu,  apud  antiquos,  qui  conficiendi 
modSedoceatlpfe  enim  libro  decimoodlauo  capite  undecimo  modos  paradi  alicare/ 
•^,S(eS  inqua  q  perfecfta  eft,  8C  impfecfta-  A  ccipiut  zeae,  i-lpeltg  grana,  in  lignea  pila 
cotundift;quia  lapidis  duritia coterit.'  excuflis  tunids,  medulla ftiis  armametis  nudata 
cocidit.P oftea  fi®  tria  alicae  gcnera,minimu,fecundariu,  8C  grSdifl?m5,q3  Aphgrema 
uoat.nihilcp  an^plius  de  cius  cofedione  foribit,folu  addit,  creta  fimul  admifeeri,  q  trafit 
incorpusjcolorerjjSftenaitate  affert.  At  qusCretafitilladoceqinquies,  incolleinter 

Neapolim 


Neapolim, KPiiteoIosLoieogeo  appellato  inueniri:  hinc  cr^  alba acdpiunt-„  I 
alibx  mifcent.  Superiori  armo  in  hoc  collefuimus,  quuilliiftriHimus  Hercules  1^  ! 
dus.  Dux  Ferrari* quartus, patronus  nofter  inuicfhirimus  Neapoli effet  apud  Carda 
imperatorem  quintilluimiis  praeterea  ad  fulphuris  rmnerSjCiiius  eode  loco  Plinii»  ms 
tionem  facitPutamus  genus  incretae  addi ob  codura,ficuti  mulieres  noftraccino-tfc 
loit  legumina  codibihorareddere.Adremigitur redeuntes, nihil  aliud  apudPlininij, 
uenitur.Gypfum  dicitai  Aphricana  alica  pora',  K  adulterinas  quafda  fpedes  enarrat, 
quaru  etiaftrudlura  practerijtNos  uerd  quod  ex  Graeds  colligere  potuimus,  immo& 
nuncitaparat,edocebimus.Zeam  acdpiut,<jua  nunc  Athenis  etiatlicet  difierfe&jj 
folut*fint,potius9magalia,quamurbs)zdjfuamatema  linguauocat,  eam^tundik 
8^  in  calida  aqua  ponimt,poftea  exprimut,8£;  in  tenuiffimu  polUne  iteru  tundunt,deiv  ' 
de  exigua  gypfi  quantitate  addunt,poft  hate  filis  p«3  per  to tu  afpergetes,  K  ardentica 
ne  oriete  infolat.  Cu  uerd  per  dies  aliquotinfolatafit,cribratur,8C  ad  ufus  feruatur.Atll 
hos  ufus  qu*fiueris,fcito illos  efle  ufus,  quos  Pliiuus  capite  uigefimoquinto  libri ubj 
fimifecundirefert,ul3iinquit(de  alica agens)E(Ie  quideeximie  utile  nemo  dubitat,l^t 
eluta  detur  ex  aqua  mulfa,fiu?  inforbitiones  decodia,fhie  in  pixlte,  eade  in  aluo  flftenda 

torretur, ddnfauorS  cera  coquituTjUtlupra  diximus, peculiariter  tamen loi^o  morio 

ad  tabitudine  redadiis  fubuenit,T erms  eius  cyathis  in  fextariu  aquae  fenfim  deco(5(8,d* 
nec  omnis  aqua  cofumaturtpoftea  fextario  ladhs  ouilli,aut  caprim'  addito  per  cotinuoi 
dies,pofteaadiecao  melle.Taliforbitiois  genereemendaturiyntexes.Poftaliquotiio, 

fus  eode  loco  dicit,ptifanac,qu*  ex  hordeo  fit, laudes  uno  uolumine  codidit  Hippocn 
tes,qu:c  nuc  oes  in  alica  tranleat,immo  addit,  contra  quato  innocentior  eft  alica.Htiili, 
cS  ptifin*  ex  hordeo  pferre  uideatur,  8C  proculdubio  pams  ex  zea,  ideft,  Ipelta  fidus, 
hordeaceo  pferenduS  eft,magis  eih  nutrit,  SC  facile  cocoquitur.  immoin  Gallia  multi 
nobilcyrane  ex  fpeltauefcuf,  qui  guftu  etia  couenit.  Nos  fuperioribus  annis  fuafimuj 
iUuftriilima  Alphofum  Ferrarif  duce  uti  hoc  generepanis,  qui  obteperans  a  quadi ue 
triculi  noxa  leiiatus  eft .  Inuenio  aut  8d- Alexandru  T  rallianu  huius  chondri,ideft,  alte 
ex  zeamentionefecilfe,  libro  tertio,  capite  uigefimofexto,  ubi  de  lienis  inflamatione,tt 
eius  curatione  ages,  cu  denutricatu,qui  in  ftatu  expedit, uerba  facit,huius  alicae  memi 
nit,  qua  dicit  multu  nutrire.dicit  uerd  chondru  efle,  qui  fit  ex  zea,  ut  hic  certe  fit  de  quo 
Diofeorides  8C  Plinius.nam  alijs  in  locis, ubi  de  chondro  frugelocutus  fuerat,dixera(,  | 
Alix  qug  ex  chodro  fruge  fiebat, Sf  no  ex  zea.unde‘hgc  fit  hmus  rei  fummatquadoapS  I 
Galena  inuenif  chodrus  pro  pulte,no  eftinterptandus  Alica, ita  apud  alios,fedffi5  ' 
drus  puls,  quia  fit  ex  chondro  fruge.  Similiter  quado  inuenitur  Alix,  quae  fit  ex  chodro  , 
fruge  fimpliciter  interptandu  duco  Alix.ca  uerd  inuenif  chodrus  pro  pulte  ex  zea,t5c  ' 
alica  interptarer, ut  in  rebus  couenietia  fieret,n6  autin  nonunibuspropterea  illos  no  | 
laudo  qui  in  Galeno  chondrum  inuenientes  fempa  alicam  interpretantur,  idemq in  | 
Paulo,  Aetio,8i  Tralliano  intelligo. 

Quod  legitur.  Sed  multo  tepore  multu  affert  alimentu,  Graece  eft  ^  OTjai  ii  ){• 

74uij>«4i«i/,ideft,Sedinmultotempore,KmultuafFert  alimetimi.  j 

SEPTI  M  o  Galenus  doceqin quo  edulia  copararidebeat,8f  quomodo  quotie$c5  | 
paraf,inquies,illa  r^juj  compantur  debere  eflefimiliafecundufubftantiam,  8C  ununon 
debere  efle  extreme  humidu,  aliud  extreme  ficcu.propterea  unu  notat  aliqua  coparari 
fecunda  fubftanua,  alia  fecunda  modu  quo  parant.  Secundu  fubfhmtia  intelligit,  idd^ 
fecunda  qualitates  pprias,uiide8C  alica, 8Cpn'fina,8Ccacteraquae ex  miliis,uelfebis,rf 
ahjs  fru(ftibus,uel  frugibus  fiatlecundafubftantif  qualitate  coparatur.  Incariubusne 
rd,in  quibus  eft  ppria  cofiftentia(8f  no  funt  fadla  ex  aliis,ftcuti  prifana  ex  frugibus,  K 

alica,quaeiudicaturfecundafubftantia,ideft,ppriaqua!itate)coparariofitfecundnco/ 

<ftura.aut  quia  duae  carnes  fint  alTguel  eode  modo  elixatg.na  uarij  funt  elixadi  modiue  | 
rotamen  quia  coringit  aliquos  cibos,quinonfuntcx  altjs,aliquas  partes  mordaces  ha/ 
adeo  filfugineas,  ut  ueloces  feciat  excreaoes,ppterea  mo(Ja  docet,  quo  hatei#' 
uice  cogaridebeat.nainhismordaceshumoresauferridebet,utinbrafltca8flegu«i'  i 
nibus,in  qutbus  15  compatione  fecereuolueris,8£  fubl^tia  fu5  que  alit, in  ipfls  cogno 
fcere,elixa  ea,SC  cB  elixata  fuerint, ab  una  aqua  ad  alia  trasferaSjitarp  iufta  coparatiow 


AP  H  GE  I.IM  Y  S  ,  X  V  IU  lOf 

qm  p»  prima  illa  elixatione  mordaces  humore^  falfogmd  aufei^jr,  8i  hoc 

^?)efimplici5mcdicamentorfifacul^'bush'bro,capitequartodecimo,qd'  debraffi/ 
ca  intelligere  oportet,  quae  bis  codb  fit,  SC  a  prima  aqua  in  qua  elixata  fuefit,ad  aliam 
tranfinuteta.  nam  prima  illa  decoeSio  fpluiqquia  uiriofas  brafsicf  partes, &  fuperficia/ 
ks  accepit,in  fecunda  UCTO  cocaura  adftritlgit. 

Quod  legitur, Vcl  alfjs  fru<aibus,in  antiquo  noftro  contextu,8i  in  Aldino  ita  legi/ 
tur  i  nrdp  «ifatdp  .  Nos  potius  interpretandum  ducimus  uel  alijs  fri^bus, 

aut,uel  alijs  feminibus. 

OCTAVO  librum  refert  De  potentijs  naturalibus,in  quo  docuit,uentriculum  fi/ 
bi  dbum  fiimere  ex  eo  quem  iri  fe  habet :  hepar  autem  a  uditriculo  trahere  quando 
indigetiK  ciim  etia  uniuerfum  corpus  indiget,ab  hepate  triere.  Haec  igitur  caufa  eft 
cur  aliqui  multum  excernant,  liquidum,  cum  per  aliquot  dies  multum  comederint, 
quia  hepar  nihil  trahit ,  nam  fere  femper  plenum  eft,8f  alio  non  indigetypropterea  uis 
uentricuU  expultrix,id  quod  crafsius  efl:„8£  quod  tenuius  adinteftina  tramfmittit.  No/ 
ta(j  hic  uniuerfum  corpus,quandocp  uacuum  efle  polTe. 

1  Qiiod  legitiflr,Bx  cibis  alimentum  attrahere,  haec  particula  alimentum ;  Graece  e(i 
id^fucCum. 

NbiJo  documetumedocet,quod  in  corporibus,ubi  totum  eft  uacuum,facileex/ 
periri  pbflumiB,  qutriam  cibi  facile  SC  iielociter  nutriant,quibus  6C  hoc  ineft,  tendere 
ueloqter  ad  exaetionem,quantum  ad  hoc  amriet.  < 

1  DECi.M p  ponitquorundaintelle<!lum,qui  dicebant,excretioneelleeuacuatione 
ex  toto  corpore, uthoc  idem  fit, SC  illud  quod  in  libro  De  alimeto  habetur,ubi  inquit, 
cdsus  qui  difficulter  alteratur,  difficulter  abfumitur;qui  facile  apponitur,facile  abfumi/ 
iur.unde  euaciiatione  illam  intelligebant,quac  per  inletifibilem  tranipirationem  in  to/ 
to  corpore  fit-fed  Galenus  dicit,Hippoaatis  fenteriam,qiiam  adducunt,  effe  quidem 
uer^,quia  cibi  qui  difficulter  alterantur,etiam  difficulter  abfumuntur  8C  conlumun/ 
tur;  qui  uero  fadle  apponuntur  SCnutriunt, facile  abfumuntur  SedGalenus  uult  di/ 
(Sum  quod  hic  ponitur,de  excretione  illa  maxime  intelligendum  effe, quae  fit  per  uen/ 
tran,quomam  fub  exactionis  appellatipne,haec  proprie  non  intelliguntur,que  funt  a 
toto  corpore  exaementatquamuis  addat  SC  aphorifmum  iri  excretione,  quae  eft  in  to/ 
to  corpore, intelligipofle  ,  differentiamcj  ponit  inta  excretione  8C  fub  duClionem,  uel 
(ut  eius  uCrbis  utar)  inta  \x!sxigH!nii,i^  ideft,  Subdu<5lionem8Cexcretio/ 

nem.nam  uocabuliim  fiibdudio  de  his  folum  dicitur, quae  pa  aluum  fubijciqnturiex/ 
aetio  uero,licct  idem  fignificet  quod  fubdudio,tamen  contingit  effe  nomen  commu 
nius  ad  omnes  excretiones  qug  etiam  pa  aliam  uiam  fiunt, qumn  pa  yxsiSftc.  iddf,al/ 
uuni.exemplum<5  ponit ,  in  quo  uidere  potes  id  effe  uerum,  quod  ab  Hippocrate  di/ 
(Sum  eft,uidelica  quae  difficulta  altaantur,difficulta  abfumuntur:quoriiam,inqtiit, 

;  fuilla:  cames,8C  quaecunc^  lentos  8C  craflbs  humores  habent,tranfptratioriem  quidem 
in  toto  corpore  faciunt,SC  hate  exeunt  tanquam  exaementa,  fed  lioc  tarde  fit,propte/ 
rea  nec  ueloa'ta,nec  uniuafim  nutriunt.  Olaa  uero,pifces  faxatiles,8C  quaecuncp  te/ 
nuem  humoreirijiabent  diftribuendum,  cito  diftribuutur,fed  non  habent  naturamjfta/ 
bilem,imd  facile  difilant,ideo  habent  ueloces  exaetiones.Nos  igitur  Galenum  intel/ 
ligimus,ut  illorum  ercpofitiorie  acc^tet,quod  pa  exactiones  totius  corporis  nanfcl 
rationem  intelligae  oporteat ,  addit  tamen  etiam  de  fubdutSione  intelligendum  effe: 
imo  hoc  prpeipue  uult, quod  de  exactione  pa  (eceffum  intelligatur,tamen  SC  de  alijs 
etiam  excretionibus,8C  de  illa  rotiUs  corporis  intelligi  poffe  non  negat,  nam  in  omni/ 
,bus  exaetionibus,8C  in  illa  fimul  qiiac  per  tranipirationem  fit,  id  quod  dicitur  uerum 
eft,illa  qu*  uelocita  8C  uniuerfim  riutriimt,uelcices  quo($  excretiones  habae. 

•  Vbi  legitur,Cibus  qui  difficulter  alteratur,difficuitaabfumitur.In  Aldino  contex/ 

tu  habetur,  i  <AvmXk.cmT@-  Et  eodem  modo  habetur  in  prima  lecSio 

ne  noftri  antiqui  cotcxtus.In  fecunda  uao  letSione  prius  habet  <ititAAtia)T©-,((V«^iw«l/ 
attr©-,  Poftealequitur  TotahaicparsCpoffumus  qui 

dem  SC  iplam  audire  de  ea  quae  fit  ex  toto  corpore,  differt  enim  exactionem  uel iub/ 
s  dutSioneirt 


du<!Honem  dicere, fubduAo  igitur  fohim  de  rjs  dicinir,qua  p»  atuum  deijciSnjfjCo- 
tingit  autem  excretionis  uocabiHum  ede  commune )  in  aliquibus  contextibus  ua^, 
quamuis  in  noftro  annquo,  K  in  Aldino  pofita  fltin  quoda  etiam  contextu  loce  hi^ 
ius  partis  folum  h*c  uerba  leguntur, commune  autem  utrifqj  excretionis  effenomoi: 

Hic  autem  contemplari  oportet,per  faxatiles  pifces  quid  Galenus  intelligat.in  ta, 
tio  De  alimentorum  facultatibus  libro,huic  nodo  fatis  facit,inquiens,Scarimi,tn{nj, 
lam,turdum,iuliam,ficedulam,percam,pirces  faxatiles  efle  a  lods  in  quibus  diuerfan, 
tur.Sunt  autem  hi  omnes  marini, &:  fanifsimi,quia  conco<Sufeciles,&  mediae  confli, 
tutionis  fanguinem  generant,ne(^  admodum  tenuis  eft,ne(J  admodum  aquoiusjne* 
impendio  crafliis .  Qm  uerofinthi  pifceSjK  quibus  nominibus  uulgo  nuncupentiff 
alias  oftedemus,nunc  ifta  perquirere  non  poiUnnus.  De  fcaro  feTtur,quod  piiciumfo 
Ius  ruminat,K  herbas  pafcit,quia  non  habet  ferratos  dentes,proptarea  de  illo  in  hijnc 
modum  Opianus  cecinit; 

Hic  fearus  faxa  frequentat, 

Qui  mites  inter  pifces  clamore  tremendo 
Intonat, K  folus  pallentes  ruminat  herbas. 

Eodem  tertio  De  alimentorum  facultatibus  libro  Galenu^obionem  inter  concodd 
facillimos  pifces  numerat,  tamen  illi  duriorem  carnem  inefle  dicit,  quam  faxatiUbus, 
fed  molliore  habet, quam  ullus  alter.is  eft  qui  uulgo  eodem  nomine  didtur ,  fed  cum 
apud  nos  hf  c  piicium  genera  non  fint,pifciculis  quibufdam  Padanis  utimur  albis,6!v 
longis,  conco(Sufacilh'mis,marina  ligulae  flmilibus,  quos  uulgus  noftruftrwiuocat, 
Hippoaates  in  fecundo  De  alimentis, de  iixatilibus  ita  dicit,faxatiles  uao  rermt  ora 
nes  leues  funt,merula,tin-dus,phycis,clephetis,  cobius. 

Quum  autem  apud  Hippocrate  fepius  dC  Galenu,8i  antiquiores  medicos, hocuo 
cabulum  olus  feriptu  reperiatur,quod  ad  herbas  generale  eft,propterea  non  ab  re  erit 
gd  per  olera  intelligere  oporteat,inqrere.  Omnes  herbae  quae  in  ufu  cibario  funt,apud 
nos  ab  alendo  olera  dicuntur, nam  homines  herbis  antiquitus  alebantur  JvIarcus  Vat 
ro  olus  ab  olla 'dliSum  efle  mauult ,  quamcuncg  herbam  quae  in  olla  coquitur .  unde 
Itero  Nonius  Marcellus  Feftus  deducant, qui  olera  Inter  afpirata  conumerantjipfi 
oilendantiNos  ad  rem  noftraredeuntes,8i  medice  loquentes,omne3  herbas, quas lub 


mentorum  ta 

loqui  uult,8f  ,  ,  ...  - 

haec  omnia  enumerat, quae  deinceps  in  ordine  difponemus,ut  quifq;  fecile  uidere  poD 
fit, quae  nomine  K  oleris  apud  antiquos  ueniantequippehaec  eft  optima incet 

dendi  uia,pracfertim  apud  antiquos  cum  de  oleribus  agunt.Nunc  igitur  fecudum  Gj 
leni  ordinem  enumeremus:la<ftuca,intubus,quam  amn  uocat,maIua,beta,brafsicJ, 
atriplex, blitum,portulaca,rumex,oxylapatum,ftrichnum,ideftfolanu,cinara,apiuin, 
equapium,fium,olufatrum,eruca,  urtica, gingidium,fcandix,ozimum,fcEniculus,afl 
paragus,rapa,aron,dracontium,haftula  regia,  bulbus,paftinaca,daucus,carus,tuber,. 
Fungus, radicula, cepa,allium,  porrumjampeloprafliim .  Haec  omnia  iunt,quae  a  Gat 
leno  inter  AiSjikv*,  ideft  olera  enumeranturtimd  addit  K  arborum  K  herbarum  onv 
nium  turiones  uel  germina,ideft  afparagos .  Sunt  autem  cacumina  dum  tenellafunt, 
ut  afparagorum  more  edi  pofsint .  Nos  alia  habemus  qnx  a  Galeno  enumeratanon 
fimt,ut  (pinachia  dida,8i  bryOn,ideft  luuerticium. Verum  tame  quia  aliqui  putarunt 
nec  allium, nec  cepas,nec  bulbos  a  Latinis  inter  olera  numerari, quamuis  apud  Gnu 
'COS  flntipropterea  apud  Latinos  olera  efle  offendemus.  Nam  Celflis  libra 

fecundo  capite  decimoo<flauo,ubi  titulum  praefixit, Qui  cibi  potionesbe  aut  ualend» 
aut  media:  aut  imbecillae  materis  fint :  inquit  ante  mediam  capitis  partem ,  Ex  olerb 
bus  ualentior  rapa,  napii^ ,  8C  omnes  bulbi,  in  quibus  cepam  quoi^  K  allium  nuine'  • 
ro,ffi  paflinaca,uel  qus  fpedaliter  radicula  appellatur .  poftea  fequitur.  Item  firmiot 
brafsica  &  beta  porrum,  quam  ladluca  uel  cucurbita  uel  afparagus ;  ut  ex  hoc  Lat 
tino  authore  facile  colligere  pofsimus ,  8C  allium  8C  cepas  8C  bulbos  fub  nomen  olus 
uem're,8(;  fub  nomen  :  quampis  Galeni  authoritas  ad  hoc  fatis  fuper^  fint’ 


APHORISMYS  .  XIX  toy 

fet :  imo  K  Hippocrates  in  libro  De  alimentis,  prope  finem,  hxc  inter  ;  ideffi 

oto  numerat :  addittp  coriandrum, quod  a  Galeno  enumeratu  non  eft.  Paulus  eriam 
jBgiheta  olera  enumerans,  quae  edendo  funt ;  illa  refert,  quae  nos  ex  Galeno  adduxi' 
8^  halimon  dC  nafturrium  5C  finapi  6c  gingidium  addidit, Dem'$  hacc  omnia 
Ibbiietrt  naturam  non  habent,  fed  celeriter  nutriunt,  &  celeres  quoij  exaetiones  ha/ 
bent,  illam  etiam  per  excretionem  intelligentes ,  quae  in  totcf  corpore  fit  tranlpiratiq. 
Cum  igitur  apud  Hippocrate  aut  Galenum  Si  alium  ex  antiquioribus  faxatilium  pu 
fdum  aUt  olerum  metionem  faeSam  inuenies,hacc  intelligas  quae  fiqietius  a  nobis  enu 
merata  funt,m'fi  unum  aut  alterum  defit,  quae  ex  his  intelligi  facile  polfimt .  Ad  perfe/ 
ftorem  ptaterea  huius  Commetationis  intelledionem.  Si  ad  cognofeendos  ualentes 
giimbedllos  cibos ,  Gelfum  legere  potes  libro  fecundo,  capite  decimo  o(SaUo,8i  per 

multa  capita  confequentia. 

A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  .  X  I  X 

ACutorum  morborum  non  omnino  funt  certa:  pronuntiationes  aut  faU 
tis  4ut  mortis. 

BRA^AVOLVS 

tN  HOC  aphorifino  ab  Hippoaatedocemur,morbos  acutos  certitudinem  noti 

()abere,an  fanari  debeant, uel  interimere  aegrum,  nempe  acuti  morbi  tales  fimt,iit  cer/ 
te  6i  fine  aliquo  dubio  praedicere  nonpofsimus,  an  aeger  moriturus  fit, uel  fanitati  re/ 
ftiniendus.Ne  igitur  putes,acutos  morbos  omnes  certum  falutis  aut  mortis  indicium 
habete, fed  aliqui  reperiuntur  qui  funt  incerti, 

Tij/  of Up  vcmiutlmif .  ideft.  Acutorum  morborum .  il  D  uae  funt  conditiones,  quae 
apud  Galenum  acutum  morbum  conftituunt :  ima  efi:,qudd  cito  terminatur ,  fed  ipfa 
non  eft  fatis, aliter  ephemera  febris,  qug  cito  terminatur,  effet  morbus  acutus.  Alia  con 
ditio  eft,qupd  fbtini  in  principio  magnitudinerri  haBeat.  Cognofeitur  uero  ipfius  ma 
mitudo  ex  intehfis  fymptomatibus  K  faeuis;fed  ut  hic  docet  Galenus,duae  funt  mpr/ 
horum  acutprum  natiuae:una  eft,  quae  ab  humoribus  fumftUr,quia  calidi  fununon  ta/ 
men  aliquo  in  loco  prafi'xi:fed  qui  in  omni  animalis  parte  aequaliter  generari  poffunt. 
Altera  natura  ex  loco  fiimit,  in  quo  fit  morbus:nam  lateralis  morbus  acutus  eft,qiria 
in  pedore  fit, in  quo  eft  principalifsimum  SC  nobilifsimu  membrum  cor.  Praeterea  in/ 
flammatio  pulmonis  acutum  morbiim  facit, quia  hic  locus  nobilifsimus  eft,SC  pulmo 
inftriimentum  eftnoftrae  uitac  neceirarfjlsimum;  Si  angina  etiam, quae  fit  in  loco  angu 
fto,  per  quem  fpiritus  quo  uiuimus  tranfit.  Si  qui  fi  abfit,  animal  ftatim  perit.  Hi  funt 
acuti  morbi,qui  habent  fympfomata  praua,Si  funt  citx  terminationis;cita  uero  termi 
natio  eft  modo  non  tranfcedat  decimum  quartum  diemtquoniam  ut  Hippoaates  de/ 
inceps  edocebit,acuti  morbi  in  quatuordecim  diebus  finiunnln  primo  aut  libro  mor/ 
borum  diuifioriem  fecimdum  Hippocratem  Si  Galenum  edocuimus.  Nunc  uero  pro 
perfediori  intelledu,  acutorum  morborum  diiiifionem  referre  non  pigebit .  Galenus 
infecimdo  De  diebus  deaetorijs  librp ,  Morbos  fimpliciter  acutos  nuncupat,  qui  in 
quatuordecim  diebus  finiunt, peracutos  fimpliciter  qui  in  fepte,exacfte  peracutos  qui 
in  quatuor,  acutos  ex  decidentia  qui  in  mgefimo  die  ufi^  ad  quadrageflmg;  quamuis 
Galenus  hic  dicat  ufeg  ad  fexagefimum:fed  hi  iam  diuturni  effetSifunt.  Omnes  igitur 
acuti  morbi  potifsimum  fimpliciter, uel  exade  peracuti,8i  non  exade  ( hos  enim  fub/ 
acutos  intelligo;  certas  non  habent  falutis  aut  mortis  praaiuntiationes.Propterea  Hip 
pocrates  in  libro  De  morbis  qui  extra, que  Galenus  non  Hippocratis  fed  Polybi  efle 
affirmat,  inquit:  Morbi  acuti  ferme  omnes  uel  necant,  iiel  maximum  negotium  facei/, 
funt, quos  diligenter  obferuato  curatoi^lSC  cin:ando,ne  quid  mali  inferas,caueto.  Sed 
tantum  quatenus  pofsis, morbo  refiftito,quod  optimum  eft.  Celfus  huius  Aphorifini 
mentionem  facit  libro, fecundo,  capite  fexto ,  in  quo  de  figms  mortis  agens  in  fine  di/ 
tit ;  Necp  tamen  ignorare  oport€t,in  acutis  morbis  fallaces  magis  notas  efle  8C  ftlutis 
•s  i  8C  mcitits 


iog  libri  secvndi 

mortis.  Et  idem  Ceifus  capite  primo  libri  tertij  dicit,  Magis  ignofcenduffl  medico 
cffe  in  acutis  parum  proficienti,  quam  in  longis.  Hic  enim  breue  fpatiu  eft,  intra  quod 
fi  quod  auxiliiunnon  profuit ,  *ger  extinguitur :  ibi  8C  deliberationi  K  mutationi  re, 
mediorum  tempus  patet,adeo  ut  raro  fi  inter  initia  mediais  accefsit,  obfemens  *gei 
fine  illius  uitio  pereat .  Philotheus  idem  fere  repetit  quod  a  Galeno  diiSum  efi,iii, 

quiens,  iftct  vcmlMia  itfiAa,»»»  oAiyiy  ftovo-M» 

cliur,  Ksa  .  i(s«  «7ik£t  rm  bt  ytviiiAta,  aJA*  rmi-nt  3 

lail  ^  «irem  ■nis  n  icfiym,»  jv  otww  «vi  Brt?n)rSo7j,«s 

lavlcc  KS“  luaiiulyx'^-^  -nviay  tuu  7$?  iftmy  vomyamy  lii  vta/n^iSt  «<r<f«Aas  <u 
cvti  vymiciinn  SavcJ-nVtJji  tio  yr  «unt!  o|vff07ni(/  wmlic^Iu}, »  Tjf  yiitvim  7»  ^ 

^ya^nySU/cy  yunk  }(yiu\!,x^  -n  «jfja^fai;  OTj/  AvcnuioTa  yyiuy  «§•  tiiiiiaj)  ^ 

-Ttvnsiy  4s  (««kW  Lvemy  es  ,  fc»  axiguii  ac  4««« .  ideft.  Acutos  morbos  uocat 
eos  quicuncj}  dC  paruo  tempore  uigent,  8C  feruentem  atcp  urentem  cah'ditateni,&nio 
lefta  fymptomata  habet, &  fimplidter  qui  ex  bile  fadi  funt.*led  hi  uc!  aequaliter  in  om 
ribus  animalis  partibus  fiunt, ut.ardentes  febres ;  uel  in  loco  aliquo  patiente,  utpeti, 
pneumonia  &  angina.  In  his  igitur  acutis  morbis  non  omnino  certae  pronuntiationes 
falutis  aut  mortis,uel  propter  celerem  mutationem  qu*  in  ipfis  fit, quae  humorem  fe, 
ciente  ipfos  morbos  natura  depafcitur,uel  quod  humor  affligens,ex  altjs  in  alia  qiian 
do(^  transfluit,hoc  eil  a  partibus  principalibus  ad  minus  principales, &  a  minus  ptiiv 
cipalibus  ad  principales,  „  ra  ,  ,  v 

Ow  5TO(i5f!t(f  ia-<pxAiib'  cu  •n^xyif^l!in^,ovn  rl  v^aiUtCVTt.  -nSI  Sm/iii/OTt/.ideftjNonom 
-  tiino  funt  tutae  praenuntiationes  lalutts  aUt  mortis .]  Haec  particula  Non  omnino,pofl 
ta  eft  ut  fignificetur  non  efle  certitudinem,  tamen  in  aliquibus  Iblum  errari,&  non  in 
maiori  parte, ut  Galenus  in  Commentatione  edocebit. 

Praenuntiatio, eft  medici  praedidio  de  aegri  falute  aut  morte ;  nam  ut  Hippoaates 
in  principio  primi  Prognofticorum  libri ;  Neceflarium  eft  medicum  uti  prxdiAone, 
Haec  uero  necefsitas  propter  duo  eft ;  primo,  quia  medicus  oftenAt  ft  circa  artem  fa/ 
pientemt&S  ille  melior  medicus  eft,qtu  ih  praedicendo  minus  errat .  Imo  haec  fimt  eo/ 
dem  loco  Hippocratis  uerba :  Optimum  eire,medicum  uti  praeuidentia;  quia  praedi/ 
cens  futura  KpraefentiaiSd  commemorans  praeterita ,  creditur  agnofeere  agti  condi/ 
tionem.hinc  audent  homines,magis  huic  medico  fe  concredere ,  imo  K  medicus  qui 
futura  cognofeit ,  melius  fatiar^otell: .  Aliud  eft  qUod  medicum  cogit  ad  praediAo/ 
nem:id  inquam  quod  ab  sgri  affinibus  dC  domefti cis, quid  de  ggro  futinum  fit,indies 
interrogatur.  In  acutis  temere  pronutiare  non  eft  opus, quia  non  funt  certa  falutis  aut 
mortis  figna,  quae  adeo  necefsitent,ut  aliquo  cafu  deficere  polsint .  Hoc  autem  indies 
cuenit,ut  aliqui  medicorum  legibus  defiderari  debeant  qui  fananturtK  econtrarioali/ 
■qiu,quibus  fanitatem  promittit  ars,tamen  occumbimt.Nam  materia  quae  acutu mot/ 
bum  facit, calida  eft,  K  de  loco  ad  locum  mobilis,  quando  nos  illam  fiftere  putamus, 
Si  ex  infperato  de  ignobili  membro  ad  nobile  monetur, 8d  interficit:  ecotrario  in  uno 
nobili  membro  fixa  uidetur,in  quo  quum  fit,  interficere  debetttamen  uel  ad  ignobile 
membrum  mouetur,uel  ad  uias  per  quas  euacuatur,8d  ita  fanus  efficitur. 

Si  uero  petas,in  acutis  morbis  quae  fint  figna  futuram  mortem  oftedentia,HippO' 
crates  in  primo  Prognofticorum  illa  enumerat,inquiens ,  Signum  fahms  eire,hiere 
fadem  fimilem  fibi  fano.  At  fi  ualde  difsimilem  a  fe  ipfb  fano  habuerft,indicium  tnor/ 
tis  efle  iudicatd,t8muMioc  certifsime  pronuntiare  non  debes,  quia  facere  poflunt .  Si 
etiam  uideris  comprefTum  nafum,  oculos  concauos,  tempora  adfhrida,  aures  contra/ 
dias  SC  fi-igidas,  aurium  fibras  euerlas,  cutem  circa  frontem  duram,intentam,aridaffl, 
colorem  totius  faciei  uiridem  aut  nigrum.Si  hacc  infint  habenti  acutum  morbum,  a' 
men  non  uigilauerit,  nec  rdbluta  eft  aluus,nec  fame  affecflus  eft,  himc  moriturum,8i 
citifsime  iudicato.  At  fi  indicia  fint  his  oppofita,himc  fanitati  reftituendum  praditito, 
Cumtp  haec  figna  apparent,  rarifsimum  eft, quod  illi  non  moriantur,  hi  non  fanen/ 
turttamen  quia  quandoc^CSC  fi  rarolmedicus  falli  pofsit,  propterea  dixit.  Non  omni*' 
no  funt  certatquoniam  in  aliquibus  licet  paucifsimis  funt  incerta,  ut  in  Galeni  coni/ 
mentatione  edoedsimus.  At  alia  figna  funt, qua  mortem  portendunt,prafertim  feci» 


A?HORISHVi!  XIX  loj# 

dum  particularem  morbi  eflentiam,quem  xgcr  affcdus  patitiKfiempe  in  omm'  partiV 
culari  morbo  lua  iunt  particularia  fi^a,  qu*  ex  libro  Prognofticoriim  fumi  poffiint: 
nam  ab  oculis  incipit  Hippoaates ,  8£  ad  omnes  particulares  corporis  partes  defcen/ 
dit,&  ad  sgritudincs  etiam  particulares:  imb  haec  fimt  Hippocratis  uaba  tertio  Pro/ 
cnofticorum  fetSione  feptima,  qinbus  oftendit  in  principi)  s  diuturnorum  morborum 
mafentiendi  difficultatemt-wi/Ttai;  Jt  y/  «S  i^i^cv/ 

7«  M  LeinSva .  o(i«o7K7tf<  yc^  any .  ideftjn  horum  aiite  prin/ 

cipijs  difficilius  dlpncdicere,  ea  qu»  parte  maxima  temporis  indicanda  funt :  eoriim 
enim  principia  flmillima  iiint .  Pauiopoft  addit,  -ri  A  Ifutxtsv  /teiV»/ 

^ ,  ^aimvTiS^pic  .  lAyisa  m  mymoiy .  ideft,Qli* 

autem  breuiori  tempore  iudicanda  furit,  praedici  propenfius  poflimt :  maxinie  enim  » 
principio  difsident.  Morbi  igitur  acuti ,  fua  habent  primis  ftatim  diebus  fafutis  aut 

morti?  indida, 

Qiiod  1^'tur,  Salutis  &  mortis ,  in  aliquibus  contexubus,  laluti  mors  prtefertur, 
hpemodo,  mn  -rf)  dvcv«lnv,tvn  fl  vyaxt-  ideft,Necp  mortis, necj  falutis.  Ita^  Hip 
poCTates  fibi  ipfi  affinis  eft  in  libro  De  morbis  qui  extra,  qui  de  morbis  acutis  agens, 
faluti  mortem  praeponit, 

Sdto  praeterea, nos  in  morbo  acuto  plura  pradicere  pofle,  ut  quod  fudor  fieri  de/ 
beaqquod haec  uel  illa  fymptomata  confequi  debeant, de  his  non  infelligit  Hippocra/ 
tesrnec  dicit  quod  horum  praedidliones  certae  uel  incertae  fint,ied  quod  illae  fblum  iii/ 
certa  funt,qua  de  morte  uel  de  falute  fiunt,id(5  indies  medico  totingiupropterca  me 
dici,in  aaitis  morbis  temere  praedicere  caueant,quicquid  ab  Hippocrate  prinio  Pro/ 
gnofticotum  dicaturjfemper  tamen  medicus  fub  conditione  loqui  debet, 

GALENVS 

AC  V  T I  morbi,  praeter  id  qUod  celeriter  indicatur,  ftatim  etiam  magnitudinem 
habentiNam  febres  diariae,quas  Graeci  ephemeras  uocanqlicct  cito  finiantiir, 
non  tamen  acuti  morbi  nomihantur,Puplex  autem  eft  acutorum  morborum  natura. 
Vel  enim  in  humoribus  calidis  folis,qui  nullum  obfedere  locum,fed  aequaliter  in  onv 
mbus  animalis  partibus  apti  fimt  ex  fua  natiua  generari, Uel  loco  aliquo  patiete  fiimi:, 
ut  in  morbo  laterali, pulmonis  inflSmatione,  angina,  8C  omnino  in  acutis  morbis  funt 
febres  continuae ,  Rari  enim  funt  ex  ipfis  quibtis  febres  non  adfint,ut  morbus  attoni/ 

;  tus,quem  Graeci  apoplexiam  uocant.  Morbi  uero  lOngi  ob  cra(lbs,lciKos,ac  frigidos 
;  fiunt  humores, qui  non  facile  cocoqiu'  poliunt, 8f  in  patientibus  partibus  impaeSi  funt 
atej  agglutinati, ita  quod  eoru  difpofitiones  magis  praeduris  tumoribus  quam  inflanv 
mationibus  afsimilantur;  Pauci  uero  ex  ipfis  fiunt  per  compafsioncm,Sf  abique  loco 
patiente,  in  quibus  uenac  Omnes  *qualiter  habent  humores  putrefcentes,uel  atras  bi/ 
lis,uel  pituitae  natura  prae  (e  ferehtcs.Iri  his  omnibus  uidetur  Hippoaates  fidere  pr*/ 
cbgnitionibus,in  acutis  uero  non  oinnibus. Verum  eft  aliquado,quod  K  falli  praeco/ 

'  gnitionem  confitetur ,  Tale  enim  quid  eft  quod  dicitur.  Non  omnino,hoc  eft, non  in 
omnibus:quod  genus  fermonis  ufurpare  confueuerunt, quando  paucos  ex  multis  uo/ 
lunt  excipere, ut  quum  dicunt.  Non  omnes  homines  mali. Qui  enim  hoc  dicit,often/ 

■  dit  paucifsimos  eUe  bonos,Ita  igitur  8f  nunc  Hippocrates  oftendit,inquies,Non  om/ 
nino  certas  elle  in  morbis  acutis  praenutiationessquum  aliquando,quamuis  raro  con/ 
tingat  medicum  optimum  aberrare, 'hoc  auton  fit  propter  lubitam  in  iudicatione  pa/ 
mutationem,  quae  naturam  humorum  fequitur  morbincorum,K  quia  nonnunqua  hii 
mor  noxius  ex  uno  ibeo  transfertur  ad  alterum, 

BRAS AVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  quid  per  acutos  morbos  intelligi  oporteat,nempe  illos 
qui  cito  tcrminantur,8f  qui  ftatim  magrtitudinem  habent,  que  magmtudo  eft  qiridem 
quo  ad  eftentiam  morbi,8f  potifsimuni  in  fymptomatibus  cognofeitur, 

S  E  c  V  N  D  0  docet,  duplex  genus  acutorum  morborum,  unum  ratione  calidita/ 
s  j  ■  tis  materiat 


libri  S-EGVNDI 

tis  maten'se,c|U*  cito  mouetur,»;  cito  alteratur, 8C  in  magnitudinem  deuenft;alwdt»e 
lione  loci  in  quo  fit,  ut  morbus  lateralis,  inflammatio  pulmonis, angina ;  imo  &  ipf, 
febres  non  intermittentes, inter  morbos  acutos  enumerantur ;  Krari  funt  acuti  nion. 
bi  quos  febres  non  intermittentes  non  concomftcntur :  8£  exemplum  in  uno  acuto 
morbo  ponit ,  in  quo  non  eft  febris  non  intermittens,  fcilicet  apoplexia ,  quem  Lati, 
ni  attonitum  morbum  appellant,de  quo  Cellus  libro  tertio,capite  uigefimo  fextotii, 
eet  ibi  non  modo  attonitos  uocet,  illos  qui  incidere ,  ied  etiam  eos  quJ 

idhi  fulminis ,  corpus  K  mentem  ftupidam  habent  t  quamuis  etiam  capite  uigefi^ 
feptimo ,  paralyfim  S{  apoplexiam  apud  ipfum  idem  efle  uideatur .  Sed  illud  eftft, 
eundum  loquendi  modum  fuf  temporis, non  quia  ignotauerit,apoplexiam  paraljini 
antecedere. 

Quod  Icgitur.Obfedere.  Graece  eft,  lywrtArijioflit. 

Quod  legitur,Et  omnino  in  acutis  morbis  funt  febres  continuae.  Graeceefl;  j 

TOVf^i  TsmTriu'  do-ij/ ,  jv  « ■rtie  o|4<n  ncHnim.  ideft,Et  febres  uniuerfalitet 

non  intermittetes  ftmt,in  acutis  morbisjin  quibus  fdUcet  funt  febres:  quoniam  aliqui 
acuti  funt  abftp  febre,  ut  apoplexia, epilepfla. 

TERTIO  notat ,  morbos  longos,  ob  craflbsjlentos  ac  fi-igidos  humores  fie< 
ri,  qui  facile  concoqui  non  pofllint,  8C  in  patientibus  partibus  impadh  funt,  atque  iiu 
glutinati ;  unde  comparationem  quandam  facit,  quod  hi  morbi  diuturni,  duris  tuiiio/ 
ribus  potius  comparari  poflimqqi^  inflammationibus .  Morbi  ifftur  acuri  inflanv 
mationibus  comparabuntur ;  nam  praeduri  tumores ,  a  frigida,  crafe  bC  lenta  materi» 
fiunt :  inflammariones  uero  a  calida,  tenui,  8C  facile  mobili ;  propterea  illi  diu  perdu/ 
rant,hi  cito  abeunt. 

Qjr  A  R  T  o  notat,paucos  elTe  diuturnos  morbos,  qui  fiant  per  compafsionein,K 
non  abf(^  loco  patiente, in  quibus  uenae  omnes  aequaliter  habent  humores  putrefeet» 
tesjuel  atrae  bilis  uel  pituitae  naturam  prae  fe  ferentes.In  hac  cotextus  parte  uaria  funt 
ledhones :  nam  antiquus  Leonfeeni  codex  ita  lemt,Pauci  uero  ex  iplis  fiunt, per  com 
pafsioneffl,&  ablque  loco  patiente.Leomcenus  le  ipfum  correxit,ut  deinde  illam  pt/ 
ticulam  legeret  abfque  hac  parte  Per  comjaafsionem,  8C  fequenti  parti  adderet  aduere 
bium  negandi,hoc  modotPauci  uero  ex  ipfis  fiunt, K  non  abfque  loco  patiente.Qui/ 
dam  uero  addunt  8C  illam  particulam  Compafsionem,  ut  fenium  faciant ;  Pauci  uero 
ex  iplis  fiimt  per  compafsionem,K  non  abfr^  loco  patiente.  Antiqua  translatio  legili 
Rari  autem  funt  diuturm’  morbi  non  inferentes  palsionem  alicui  membro .  Eft  etiam 
in  Graecis  codicibus  differetiatnam  Aldinus  primam  Leoniceni  ledhonem  habet  hoc 
modo,  ifiiyx  <At  «it»!/  ytyn-na  ric  xttrie  cvitvdSstw,  1®«  rimtv  miwwSw®/. 
ideft ,  P  auci  autem  ex  ipfis  ( fcilicet  morbis  longis,  de  quibus  ftatim  fuperius  loque/ 
batur )  fiunt  per  compafsionem, &  fine  loco  patiente .  Nofter  uero  antiquus  contex/ 
tus  hoc  modo  legit,  mtSv  (in  margine  additum  eft,  yiwm*^ 

Xxiit  TOOTw  ideft.  Pauci  autem  ex  ipfis  ( fcilicet  diuturnis )  fiunqStabfi 

que  loco  patiente.  Nota  praeterea, in  antiquo  contextu  deefle  illam  particulam,  ^ 

«f ,  ideft,in  quibus;quam  tamen  Leonicenus  interpretatur, in  imprefsis  pafsim  cor 
dicibus  inuenitiir .  Quicquid  fit ,  huius  partis  feniiis  eft ;  In  morbis  diutumferaruffl 
eire,qudd  materia  alicui  loco  infixa  non  fit:raro  etenim  eft, quod  omnes  nenaxqualJ 
ter  putrefeentibus  humoribus  fint  plena;  humoribus,inquam,uel  atra  bilis  naturam, 
uel  pituita  pra  fe  ferentibus .  Propterea  in  hunc  modum  legendum  putamus :  Paud 
uero  ex  ipfis  (fcilicet  dimurms )  fiunt,  in  quibus  omnes  uena  aqualiter  humores  po/ 
trefeentes  habeant, atra  bilis, aut  pituita  naturam  pra  fe  ferentes,^  non  abfque  loco 
patiente.  Vel  hunc  fenfum  feciamus :  Pauci  funt  morbi  diuturni, qui  fiant  abfque  loco 
,  patiente:ideft,qudd  omnes  uena  humoribus  putrefeentibus  fint  aqualiter  plena, qid 
habeant  atra  bilis,aut  pituita  naturam;tunc<5  hoc  modo  Galem'  commentationem  1« 
gemus.  Pauci  uero  ex  ipfis ,fiunt,&:  abfcp  loco  patiente, in  quibus  uena  omnes  aqua/ 
liter  habent  humores  putrelcentes,  uel  atra  bilis, uel  pituita  naturam  pra  fe  ferentes.’ 
Omnes  hi  fenfus  St  ueri  funt.  St  aliquibus  Gracis  codicibus  cotuieniunt.  Quicquid 


APHORISMVS  XIX  iil 

ihdubitatum  eft,a  Galeno  edoceri,  diuturnos  morbos  ut  plurimum  efle  in  fla/ 
^  noftri  corporis  loco  fixos,K  non  in  onmibus  uem's:tamen  quando^  fiint  in  oni/ 
hibus  uems .  Non  defunt  tamen ,  qui  antiquam  translationem  potius  imitantes  ien/ 
fum  ladant  :Rari  funt  diuturni  morbi,  qui  alicui  membro  pafsionem  non  inferant,8£ 
hoc  fecundum  genaa  atr*  bilis,uel  pituitae,  qua:  aequaliter  in  lieras  abundant 

QV I N  T  o  notat  diuturnorum  morborum  praccognitiones,apud  Hippocratem 
certas  efle,  SC  in  ipfis  fidere:  fed  in  ommbus  acutis  non  fidit .  Tamen  hic  dubium  fi'Crl 
poterit,quia  in  Hippocrate  exprefla  contradiiflio  uidrtur,  nempe  tertio  PrognofticO/ 
(ijmIibm,fe<flione  feptima,&;  Hippocrates  5C  in  Commentatione  Galenus  dfcimtjiii 
acuris  morbis  certiores  efle  iudicationes ,  quam  in  diuturms ;  imo  eodem  loco  Gale/ 
ntis  de  ludlantibus  exemplum  pomt ,  quos  quum  inipexeris ,  fi  unum  alterum  excel¬ 
lenter  fuperare  uidebis,de  uiifloria  ftatim  iudicas,6f  cui  danda  fit  decernis.  Sed  fi  non 
uideris  alterum  eorum  magnopere  fuperare, eos  diu  pugnaturos  iudicas:tamen  incer/ 
tus  cs  aii  uiiSoriam  decernere  debeas.h  aegritudinibus  aeque  efi:;nam  in  acutis  ftatim 
a  principio  uidebit, an  natura  uel  materia  fuperare  deb^t;in  diuturnis, imnime.  Acu/ 
tarum  igitur  aegritudinum  indicia  erunt  magis  certa,quam  diuturnarum.  Sed  re  uera, 
fi  Hippocratem  8C  Galenum  eo  libro  contemplemur,  fibi  ipfis  non  cotradicunt,  quia 
folum  de  cognofeendi  celeritate  loquuntur,non  autem  de  certitudine, quod  Galenus 
cx  Iiittetorum  exemplo  manifefte  olkndit ,  Hic  igitur  in  toto  morbo  loquens  dicit. 
In  diuturnis  morbis  certiores  e(re,quam  in  acutis  praedi(Siones.In  praecitato  uero  ter/ 
tij  Prognofticorum  loco, dicit ,  in  acutis  citius  cogiiofci  quid  praedicendum  fit, quam 
in  diuturnis:  hoc  non  immerito,  quomam  in  acutis  naturae  pugna  dim  materia  fta/ 
tim  uidctur,ini  diuturms  autem  non .  nam  haec  pugna  non  uidetur  nifi  in  proceflli  :K 
quia  in  diutimus  iudidum  differtur ,  propterea  fingulos  quaternarios  confiderandos 
iubet .  Si  uero  diuturnum  morbum  in  ftatu  acdpias,ubi  eft  maxima  naturae  cum  ma/ 
teria pugna, tunc  certius  iudicium  facies, quam  in  acutis:  qm'a  in  acutis  quandoeg  fal/ 
Icte  poteft  (licet  raro  hic  fecimdum  Galenum)  in  diuturnis  uero  nunquam  fallit.  Nos 
tamen  confidimus ,  quantumcunqg  fit  uir  ingemo  pollens,  ut  quanto  minus  fieri  poC- 
lit,prsedicat .  nam  tot  praeter  expedationem  contingere  poffunt,  ut  errare  fadllimum 
fit.Galenus  igitur  qmequid  noluerit  dicat,  indicet  ipfe  fuo  iudicio,Illum  medicum 
nondffe  optimum, qui  non  praedixerit.  Nos  femper  fcholafticis  noftris  fuadere  ftatUi/ 
mus, ut  quantum  pofsibile  fit, a  pr*di<ftionibus  adrftineaiit :  fed  folum  fibi  ipfis  in  ani/ 
ma  praedidiones  figant, ut  agrum  curare  pofsint,8f  a  futuris  malis  pracauere.^os  to 
ties  mdimus  fummos  uiros,8f  omni  docflrinarum  genere  praeditos,in  praedicendo  ab> 
errare,ut  referre  nos  pudeat, quoties, quando,&:  in  qua  aegritudine. Scimus  enim,facf 
lius  efle  faibere,qiBm  quod  feriptum  eft  exercere.  Arbitramunp  plura  per  intelledus 
confiderationem, quam  per  oculatum  fenfum  efleferipta .  Qiiifcg  igitUr  quantum  po/ 
tdft  ( nam  femper  tum  ob  aegritudinem,tum  ob  afsiffentCs  euitari  non  poteft )  a  praedi 
dioneabftineat. 

SEXTO  expom’t  illam  particulam ,  Non  omnino :  quae  fua  lingua  dicit,  ov 
vditwtti/ ,  quam  uult  pofltam  efle, Ut  palici  e  multis  excipiantur .  Eft  autem  loquen/ 
*  quidam  modus,  quo  &  nos  in  praefentiarum  utimur ;  quum  enim  paucos  homines 
bonos  efle  enuntiare  uoiumus,dicere  (olemus.  Non  omnes  homines  mali :  iddl:,pau/ 
d  funt  bom'.Hoc  loquendi  modo  utimur, quando  e  multis  paucos  excipere  uolumus; 
propterea  praecUdiones  aliquas  in  morbis  acutis  excipere  uolentes,  dicimus,Non  on» 
nino  funt  certae :  ideft,non  penitus  omnes  funt  certac,fed  paucae  funt  incertae :  nempe 
optimus  medicus  aut  ntihquam,  aut  raro  errat.  At  errores  contingere  poflunt,  uel 
quia  morbi  acuti  uelociorem  motum  habuerint,  propter  fuae  materi»  naturam :  unde 
fa  hoc  decipi  poteft :  uel  quia  noxius  humor  de  loco  in  locum  transfertur :  uel  quia 
pnn  ignobili  loco,  &  ad  nobilem  mouetur ,  itaque  interimit,  qUando  (anitatem  me/ 
rabat  medicus :  uel  qma  a  loco  nobili  ad  ignobilem  mouetur,  ita  (anus  aeger  Mci/ 
tur.qui  a  medico  ad  mortem  indicatus  erat. 

Notat  tamen, optimum  medicum  rwo  aberrare, uerotamen  errare  pofle.  Ab  Hippo’ 
t...  s  4.  crate  uetoi 


crate  uero  in  principio  primf  Prognofticorum  libri ,  Medicus  tantocxcellen6btia, 
dicatur,  quanto  minus  in  indicando  errat .  Sed  quod  nos  fuperius  tam  affe&t^  ^ 
mus,  iterum  in  prxfenuarum  repetemus,  ne  in  iudicando  K  praedicendo  prarcetn  tis 
-At  quifpiam  forte  iudicabit,  nos  plauntf  in  iudic^do  foiflb  deceptos,  ut  mri  tanifo 
dulc  pradidionem  prohibeamus.  Hiuc  refpondebimus :  Nos, deo  optimo  fauaittm 
excellentifsimora  uirorum  collegtjs  &:  publicis  ac  priuatis  colloqui) s,fempafd„Jjj^ 
tne  pradixiflettame  uidimus  celeberrimos  uiros  in  pradicendo  mire  cefpitaffe.Vnde 
Nicolaus  Lconicenus  prgeepror  cclebcrrimus,in  acutis  uel  diuturnis  morbis  nunqia 
nifi  coafte  pradicebat.  Neque  a  loanne  Manardo  in  pradidione  uerbum  extorfilfe 
adeo  hi  mri  pradidhones  refugiebant .  Propterea  SC  fl  Galenus  in  aliquibus  incatai 
efle  falutis  aut  mortis  pradidiones  intellexerit,  nobis  no  ab  re  nidetur,Hippoaatan 
fimpheiter  accipere,qudd  in  acutis,falutis  aut  mortis  pradidioes  incertj  funt:&  (cie, 
,ne  fecile  attj  temere  pradicamus, admonet.  Quod  autem  a  Galeno  additur,m  diumt 
nis  elTe  certastdicemus.  Si  in  acutis  incerta  funqin  diuturnis  etiam  incertas  elTeopot 
tebit:  quia  in  longis  itineribus,qua  pracipitia,quas  ruinas,qua  flumin^quaeftagiij 
quos  lapides  inuenire  attp  incidere  debeamus, ignoramus.  Vnde  Galeni  feruata^ce 
morbos  acutos  difficulter  iudicari  cenfemus, diuturnos  uero  difficiliustproptereaHip 
pocrates  hunc  aphoriimum  feribens  a  temeraria  pradidione  hos  deteneqne  pradpi, 
tes  fimus,SC  derifui  efRciamur. 

Quod  legitur,Tale  em'm  quid  eft  qtf  dicif,Non  ommnp,hoc  efl:,non  in  omnibus; 
itaGrace habet, TO(V7»(/  lfhr>ty  ^  cv  ei  wmt 

AA,'rtanii  iss  "n  ei  TmiiimyMoy  ^,tvx  iwi  icM^ney,  ide{f,Tale  enim  quiddf 

quod  dicitur,non  omnino,  negatio  exiftens .  Hoc  autem  quod  dicitur  Non  omnino, 
idem  fignificat  quod  Non  in  totum .  Et  hoc  quod  dicitur  Non  omnino,aquale  eft  d 
quod  dicitur  Non  in  omnibus.  Sed  hic  dubitat  Oribafius,quum  Hippocrates  ali/ 
bi  ( fcilicet  in  libro  Prognofticoru )  teftetur,  a  medico  prafeienda  efle  pracfeiitiai,)»» 
terita  &  futura,  cur  hic  dicit  non  poffe  pradici  uitam  uel  mortem  in  acutis  f  Re^oii/ 
Iset  Oribafius ,  agritudines  in  acutas,peracutaS,medias  &  longas  diftingui ;  nunc  ab 
Hippocrate  de  acutis  peracutis  ucf ba  fieri :  dubitat^  an  de  acutis  cum  febre  uel  fi/ 
tic  febre  loquatur;Rc(pondetcp,de  pleuritica  SCfynanchica  pafsione  ipfum  fenfilTetdi/ 
citep,  pleuritica  pafsio  iuxta  uitalia  fit  loca,  qua  quum  fubitd  traliitur  ad  pulmonem; 
fit  peripneumonia,Sir  transfertur. ex  icuta  ad  peracuta ;  K  propter  iftam  mobilitatem, 
Hippocrates  dubium  uoluit  efle  medic3,ne  in  aliquo  fallax  inueniretur ,  Sic  item  an/ 
gina  eft  affe<Sio,qua  fit  in  ipfo  principio  nutritorq  loci,  uel  uitalis,qua  dimi  emenda/ 
ri  uidetur,  tunc  recidit  ad  pulmones,  K  mortem  infert,  8C  in  mutatione  de  loco  in  Io/ 
tum  dubium  eft.  Ideo  Hippocrates  uoluit,medicum  nei^  pradicere  mortem,ne(^fa/ 
lutem;  ut  hinc  facile  haberi  pofsit ,  in  aliquibus  folum  acutis  Hippocratis  fententjam 


V  Vibus  iunenibus  adhuc  aluus  humedta  efl:,his  fenefeentibus  cxiccatur.Qui 
/  busuero  fuuenibus  adhuc  aluus  ficcaeft,his  fenefeentibus  humedatur. 


NE  LECTOREM  diumoreminr,  huius  aphorifmibreuis  lenius  eft,  Qiii  in  iu/ 
uentute  aluum  humidam  habent,  his  in  fenedute  ficca  efficitur,  id^,  Qui  boiemiil/ 
oentute  excernunt,agre  irt  feneeSute  excernunt ;  hoc  eft ,  Si  alui  exermenta  BC  feces 
in  iuuentute  humida  funt ,  in  fenedlute  ficca  &  pradura  efficiuntur ;  econtrario  qui 
in  iuuentute  ficcam  aluum  habuerint ,  in  fenecftute  humediam  faciunt .  Quod  an  ue/ 
rum  fit,  dubitare  conungeret :  mfi  Galenus  hoc  uniucrfaliter  ucrum  non^rffe  exprel/ 
fe  docuiffet .  An  uero  hic  Aphorifmiw  idem  cum  illo  fit ,  qui  in  huius  Iffiti  calce  de/ 

faibetut 


APrfORISilV 


fc^lvhin-fdlicetvOuorum  aluus  htunida  eft/i  iuuenes  faerint  in  melms  commutanti 
"*^^auibus  effiicca.  In  fenedute  uero  detertus,nam  magna  ex  parte  fenefcctibiis 
SdccattW  fuo  loco  qutd  dicendum  fit,expIicabimus,oftendentes  quodam  modo  difi' 
^e,SC  alio  quodam  conuemVe.  Philotheus  his  uerbis  prxfentem  aphorilmum  in^ 


u8f  -rS 


>i{  yvpi<rnsvn  fuftu»  Jii 
xi/j-nVTtif  y«ial(riav(n\/  fsfoe , 
Jffit  ytvmti  «  yasiif,  h  Siifli/ 


■33  ^  ^  ^  aHiMCovmi 

evm  ^  « fyi 

^  ■■  7'  - 

«•Ksunp  VWW,»^  4v)inH-7«.m  «&  M«/^oyoJ  A’  f<As^  }$^Si,-nini!  hgy«i(dmvMl>.  . 

^  ,  flyj^  «jtA -TO  /xft  <5jy;v«(Sta  p(0h{jj) ,  fl:a\K  vwo  ttAsScv?  jScw^t&we.  ck  Hfltt  n«// 

>«WI  ?«f«  0^  yi"  1^7  9Vo'joy  (W«l<ftinp  «^^e«  ■n»  «siaT^./sMp  ,/6,  oaj  vj^oi  mjugeii 
Uya  vitf.<^'«,ou  TfSt  Tii  «u«'ia',«»(i  7K  ^•7lm«'ni.lsii!y  Jt  ksu  n!»>,«7>  owt©'  o'  AoV 

iinniAv  (fit.  tdeft.  In  his  qui  in  uigore  aetatis  funt,humidi  fiunt  uentres,uel  ob 
fiigiditatem  circa  uentrem  exiftentem,uel  ob  excretius  potentiae  robur, uel  olxbtlenl. 
ad  uentrem  K  inteftina  profluentem.C^ibus  iuuenibus  aetates  humid»  ob  uehtris  frij 
giditatem.his  fenefeentibus  ficcg  ob  frigiditatis  intcnfionem.Et  quibus  iuuenibus  hu 
fflidze  ob  exaetiux  potentiae  robur ,  his  fenefeentibus  flccae  ob  poteiitiae  imbecillitati 
icm.Et  quibus  iuuenibus  humidac  ob  defluentem  bilem, his  fenrfcentibus  liccacjquo/  ’ 
niam  in  ipfis  non  fit  bilis .  Rurfus  in  uigore  aetatis  ficci  fiunt  uentres,  uel  ob  calidita/ 
tem  circa  uentrem  exiftentem,  ucl  quoniam  bilis  in  uentrem  8d  inteftina  non  defluit,^,  _ 
«el  per  anadofin,ideft  diftnbutionem  fecundum  rationem.piiibus  iuuenibus  uentres 
ficci  ob  caliditate,his  fenefeentibus  humidi  ob  frigiditatem.Et  quibus  iuuenibus  ficci 
ob  bilis  defeduin,his  fenefeentibus  humidi,  non  fimpliciter,quia  bilis  non  gignatur,  | 
fed  quoniam  a  multitudine  humorum  grauatur ,  quibus  SC  iuuenibus  ficci  ob  anado/i 
fin,ideft  diftributionem  fecundum  rationem  ex  iecoris  imbecillitate.  Sciendum  uero, , 
quod  humidum  dC  ficcum  uentrem  dicit,non  guidem  quo  ad  fubftantiatti,fed  quo  ad 
cxcrementa.Hoc  etiam  feire  oportet,hunc  fermonem  ut  plurimum  efle. 

Oribafius  uidetur  haec  ad  uidlum  &  ad  regionem  comparare,nempe  dicit.  Si  habt/ 
tauerit  in  regione  calida  8C  ftcca,  8C  cibis  talibus  ufus  fit, quis  ignorat  talem  efie  iuue/ 
nemCOmnia  fiquidem  talia  folet  adftringere.Immutata  uero  aetate, necelTe  eft,ut  onv 
nia  immutetur,  SC  humentem  habeant  aluum.  Nam  biliofis  ficeus  per  immutationem 
aetatis  uiClus,  a  frigida  pituita  temperatur,  S*^  humediatio  ex  ea  temperatura  fit ,  linde 
alui  folutionitiuuenis  uero  folutum  habeat  uentrem, fituregioms  accidit,8C  ciboruni 
copia, quia  a  biliofo  incitatur  Contentiua  uirtus,8C  folutionem  facit  uentris.In  fenedu 
te  emm  immutatio  fit, quod  pitiuta  foleat  conftringere  8C  conftipare.  H*c  Oribafius,' 
qu3c  partim  uera  funt,partim  falfa  &  ad  Hippocratis  fententiam  nihil  attinentia. 

Cidmm  rtwinji  ac  hsiAiiu  vyi«l  eoi.  ideft,Qiiibus  iuuenibus  exiftentibus  aluus 
hvimidae  funt.  ]  Leonicenus  illam  particulam  ioOmi/,  interpretatur  adhuc,  quae  figiii/i 
ficat  Exiftentibus;8C  qUamuis  iuuenilis  aetas  a  pueritia  8C  confiftentia  diftinda  elft  ui 
dratur ,  tamen  in  pracientiarum  per  iuuenes  illos  intelligit ,  qui  funt  citra  primum  le/ 
niuni.Per  aluum  uero  intelligit  inferiorem  uentrem, qui  iecur,uentriculum,K.inteftfr 
m  connnet;etem’m  ab  his  membris,  alui  liibricitas  &  humeClatio  fit :  fed  potifsimum 
a  uentriculo  ortum  habet. Qiiot  uero  fint  humidae  alui  caufse,a  Galeno  in  Cofflmen^ 
tatione  refertur ,  quas  ft  huc  adducere  tentaremus,Galeni  Commentationem  prseue/ 
nir^us.nam  in  commentationis  examine  eas  referre  tentabimus, Scito  Uero  nuncu/ 
pari  lubricam  aluum  8C  hirmidam, quoties  facile,  bene,multum,Si  liquidum  excerni/' 
tur .  Stipticam  uero  aut  ficcam, quoties  difficulter,male,parum  8C  durum  excernittir. 

Scito  etiam  aptius  eflfe  legere  in  plurali  Alui  humeClac  flmt,  ut  omma  compledia/ 
mur  mcmbra,quae  humiditatem  alui  faciunt,quam  in  lingulari  legere. 

Tii/ntm  Ksynialirpvin  ^t/icic  j-iVornu,  ideft,His  fepefcentibus  exiccantur,]  Cuius  rai 

iionemi 


tionem  tn  Galeni  commentatione  oftendernusmarn  edocebit  Galenus  caufas  himwji 
tatis  alui  in  iuuenibus.in  fenioribus  in  cotrarium  mutarirpropterea  neceiTariun, 
effeAim  in  cotrarium  permutari.EflFctaus  uero  erat,iuuenes  ob  illas  caufas  humiiS 
'r^(Tarium  erit,  cum  caiifac  in  fenioriDus  m  contrarium 


almim  habere:unde  neceflarium  erit,  cum  caiifac  in  femoribus  in  contrarium  fiant^ 
dus  contrarios  effici, ideft  uice  uerfa  dicere  oportet. 

cHiocun  A  vUmy  mvo)?  «  iO<A.'«|9e«  ideft, Oni 

bus  aute  iuuenibus  alui  ficcac  funt,his  fenefeentibus  humedantur.]  Quod  per  op^fi 
tas  caufas  intelligere  oportet;de  quibus  in  Galeni  commentatione  agemus. 

Aphorifmus  autem  probe  intelligedus  eft,ut  uniufcuiu%  lubricitas  SC  humiditas 
fuse  naturali  duritiei  comparetur:  non  autem  diuerfe  8C  aliena:,  unde  intelligere  opor* 
tet,fi  iuuenis  hionidam  aluum  habuerit,quando  fenex  efRcietur,ficcam  habebit, r^ 
du  illius  lubricitatis  quam  iniuuentute  nadus  erat;&:  ideo  Accitas  humiditas  & 
perrefpedu  fui  ipfius  intelligenda  funt,8f  non  comparantes  uel  ad  naturam  tempera, 
■  tam,uel  ad  altam.  Adde.iemper  eundem  uidus  modum  feruandum  effetnamCiii, 
uenis  humida  comederet, 8f  ficcam  aluum  haberet ,  fenex  autem  efFedus  ficcis  uefcc, 
retiff,aphorifmum  in  tali  cafu  uerificari  non  eftet  opus,  irt  exqirifitius  in  Galeni  coin, 
mentatione  oftendemus.Bft  autem  hic  aphorifmus  ut  plurimu  qerus,  8f  ex  ep  id  com 
irinHi' habebimus,  cluodfciemus  quibus  edulijs,quibus'uemedicamentt'spromoitav 
'da  aluo  in  his  a:tatibus  uti  debeamus. 


fequentes  hunc  fcribms  aphoriimu.  (>i 
rintmelius  commutant,  quam  hi  quibus  eft  ficca,in  fenedute  i 


fiatjK  non  fempcr,oftendit  ipfe, inter 


:o  deterius,namnia. 


_gracx  parte  fenefeentibus  exiccatur.  Oportet  autem  hutnidas,8i:  ficcas  aluos  intelli/ 


gere,non  fimpliciter,fed  eade  uidus  feruatatatione.Si  quis  enim  iniuuentute  Ala^ 


_ ro  nihil  horum  afiimierct,  lentem  autem  efitaret,8C  uinum  aufterum  potaret, quo 

pado  diceremus  huius  hormnis  deiediones  aetatis  ratione  permutarif  Sic  qui  in  iu, 
uentute  lentibus  uefceretur,8t  mefpilis,  8C  uinum  aufteru  potaret,  in  fenedute  autem 
uidu  uteretur  Alexandrinoru,at(|  ita  cum  uidu  excretiones  mutaret, np  rede  ex  de/ 
iedionibus  iudiem fecerimus.  Sed  clim  omnia  alia,nonfolum  qua:  ad  cibos  attinent, 
paria  agentur,  deiediones  comutabuntur,  timc  redum  fiet  indicium  de  his  qua  ab 
Hippocrate  in  hoc  aphorifmo  dicuntur.  Variantur  autem  deiediones  atatum  ration? 
fecundum  eas  qua  in  corpore  mutantur  dilpofitiones ,  ex  quibus  aluus  Accior  humi/ 
dipriie  fit .  Qiianam  uero  fint  ha  dilpofitiones, unum  eft  ex  his  qua  quaruntur,at$ 
adeq  longum  mihi  futurum  fuper  hoc  fermonem  exiftimo,  fi  proprias  fttiduero  adhf 
bere.demonftrationes,  quod  unus  integer  liber  erit  necelTarius .  Sed  hoc  alias  forte  a 
nobis  fiet.  Nune  breuibus  capita  cxpcdiam,his  utens  qua  in  commentartjs  depoten/ 
tqs  naturalibus,  K  de  caufis  accidentiu^-n  demonftraui .  Plus  quam  modo  conuemat, 
fit  aluus  humidior, quando  cibus  in  chylum  coucrfus,m  ipla  parcius  Aftribuitur.Sic/ 
cior  uero  rurfus,omni  humore  in  ipfa  contento  ad  hepar  relato .  Caufa  uero  ob  quam 
parcius  diftribuitur,eft  aut  quia  plus  cibi  aliquando  afrumimus,qtram  hqjar  indigeaq 
Contingit  autem  quando<:g,ut  citius  deijciatiir.Nam  cum  abus  modum  excedit,eiH» 
fiiperfluum  derelinquitur,  ubi  hepar  tantum  ad  fe  attraxerit,  qtianto  iiJdiguerit .  Cura 
uero  properat  ad  exeundum,  non  procuenit  hepar  tantum  attrahere ,  qiiantiim  ipfi  eft 
neceffarium .  Citius  autem  feftinat  ad  exitum  id  quod  excernitur ,  nonnimquam  ob 
multitudinem  bilis  ad  aluum  defluentis  quae  iritat  ad  excretionem,  nonnuquam  lierd 
ipfa  alui  potentia  retentiua  facfta  debiliori ,  expulfiua  uero  eius  ati^  inteitinorum  forti 
exiftente.Plura  igitur  appetimus  cum  os  uentriculi(in  hoc  enim  uis  appetendi  pratd/ 
pue  cofiftit) frigidiore  habuerit  temperatura.  Sic  uero  df  hepar  minus  attrahit  propter 
frigiditatem  .Vim  aut  retentiuam  habet  uentriculus  imbecilliore  propter  humiditate, 
ficuti  expulfiua  fortiorem  propter  ficcitatem.  Senum  igitur  corpus  cum  frigidu  efflcia 
tur,tantu  augeri  contingit  in  ore  uentriculi  frigiditate, ut  appetitus  deficiat,atcy  ita  ex; 
crementa  exiccentur,inopia  eorS  quae  diftribuutur.Sic  8C  quicui^  ob  multitudinevUeI 

naturam 


•rftiMmhomotisbiliofi  aiuumhumecSam  habent,  adcotraruinitfanfmtitanttir,cum 
in  fenecSute  deficiat.  Quibus  uero  ob  uirtutis  retentiuac  debilitatem  almis 
*  nnetSatur  non  ommbus  tranfinutatio  aduenir,fed  pro  quStitate  caloris  adiunifH.  St 
e^-ftatim^ab  initio  fi:i^'diorem  habuerit  alutis  temperaturam,  mox  ad  immodicam 
*^i£ns  in  foetSute  mtemperiem,  fecundum  fi-igiditatem,uirtutem  retentiuam  acqiie 
habebit  imbecillem, quonia  omms  immodica  intemperies  operatione  exoluit ;  Qiiod 
C  cxqiDfite  calida  fuerit  in  longo  aetatis  poceflli  fortem  habebit  operationem  retenti/ 
uam  ut  qax  neutram  habebit  exquifite  intemperiem,necp  eam  quae  eft  fecundum  fic/ 
citaran,fiquidem  erat  ommno  humidior  natura,  alioquin  non  habuiflTet  debilem  uir/ 
tutem rrtmtiuam,necf  fecundum  caliditatem,hoc  enim  fupponebatur.  Liquet  igitur, 
ouodfere  omnibus  qui  aluos  haboit  natura  humidiores,  fit  ad  eotraria  fendeentibus 
B^mutario ;  qui  uero  ficciores,  his  fient  in  fenedute  humidiores  propter  contrarias . 
temperaturas .  uel  enim  quia  minus  aflumitur  cibi,quam  potentiae  hepatis  congruat,  ■ 
uel  quia  parum  bilis  confluit  ad  aliimn ,  uel  propter  potentii  retentiusc  robur  excrc' ; 
Bienta  exiccantur.  Ex  his  autem  quod  parum  appetant, 8C  dtius  impleatur,fit  propter - 
partium  appetetium  caliditatem.Quod  uero  dbus  afllimptus  exiccettir  contingit,  uti . 
modice  fe  habente  hepate  fecundum  temperaturam,  uel  paulo  plus  modico  calidiore,: 
Quod  uero  pauca  bilis  confluat  ad  aluum,hoc  ex  eo  accidit,  quia  etiam  pauca  genera- 
tm  ob  uifeeris  fi-igiditatem.Fortts  autem  iuuenibus  ineil  retennua  poteiitia,  quoniam; 
ad  iicciorem  uergtmt  temperaturam.  Non  abiep  ratione  igitur  in  omnibus  quos  dixi/  ■ 
mus  fenibus  fit  ad  contraria  tranfmutatio .  Nam  qui  non  appetunt  ob  caliditatem ,  in 
progreflu  aetatis  plus  etiam  appetent, quam  pofsit  hepar  cuincere.C>iibus  uero  ob  in/ 
natam  ficcitatem  Uirtus  retetiua  fortior  extiterat,  his  fenefcentib  lisRet  imbecillior  ob 
ficcitatis  exceifum,  &  ea  ratione  excrementa  humedabuntur,  quoniam  ciborum  exi/ 
tus  fdilinat .  Quibus  uero  propter  bilis  defedum  tardante  excretione ,  ob  exitus  mo/ 
ram,plurima  humiditatis  abfumitur,fieri  poteft,ut  eadem  dilpofitio  perieueret.  Con/ 
tingit  etiam,  quod  propter  immodicam  hepatis  frigiditatem,  ad  fatis  magnam  perue/ 
niente  alimenti  diftributione  imbecillitatem^  fiant  excrementa  humidiora .  Hsce  in 
prstfenti  didafufficiant,  de  caufa  earum  quae  fiunt  in  aetatibus  permutationum,  quan/ 
tum  ad  alui  attinet  humiditatem  ac  ficcitatem,  qUp  propter  breuitatem  funt  futura  ob/ 
fcura  his, qui  in  nuper  didis  Commetationibus  non  funt  exercitati.  Sed  mox  aliquari 
db  peninum  uolumen  integrum  de  eifdem  clariorem  dodrinam  faciemus.Qpantum 
ante  ad  ufum  artis  attinet ,  hoc  folum  fcille  fufficiat  quod  fuit  ab  Hippoaate  idJiimj 
etiam  fi  caufa  non  adij  ciatur, 


BRASAVeiLVS 

P  R 1 H  6  Galenus  per  quinquagefittmm  tertium  huiils  libri  aphorifmum  oftendit 
ppfentem  aphorifmum  non  effe  iiniuerfaliter  uerum,fed  pro  maiori  folum  parteinam 
in  femoribus  pro  maiori  parte  aluus  exiccatur. 

S  E  c  V  N  D  o  notat,aluos  humidas  K  liceas  intelligendas  eilc,fi  eandem  iiidtis  ra/ 
tionem  feruauerit :  nam  fi  quis  in  iiiuentutc  Alexandrinorum  uidu  utatur,idefl:  ludu 
aluum  proritante,  quali  Alexandrini  ututurinam  falfis  cibis  uefcimtur  qui  aluum  pro/ 
titant  &  lubricam  faciunt,  ututurij  porris  K  zytho,quac  K  ipfa  aluum  emolliut,  poft/ 
ea  in  fenedute  lentes  comedat,8iCaiifl:erumuinumexliauriat,qug  aluum  adftringunti 
eadem  uidus  ratio  non  feruatur:  propter  ea  neceflarium  non  eft,  quod  hic  in  ienedute 
humidam  aluum  habeat,quamuis  in  iuuentute  humida  fueritiidemtj  euenit.  Ii  contra 
rius  uidus  modus  in  his  aetatibus  (eruetunpropterea  opus  eft  Hippocratem  intellige/ 
r€,eadem  in  omni  aetate  feruata  uidus  ratione,uel  faltem  parum  immutata. 

^  _Qiiod  l^tur,Si  quis  enim.in  noftro  antiquo  codice  duae  lediones  funt, una  eft,«s 
»«*  w.  i.uelud  fi  quis.  Altera  qug  in  Aldiiio  quS  Leomeenus  habebat,»  yc^i  tH. 

Q^d  legitur, Et  uinum  aiifterum.in  uno  contextu  habetur,  ^  «tof/  cius» jij/  mVa  tai* 
ideftK  uinum  atifterum  etiam  potaret.In  alijs  codicibus  abeft  illa  particula  l-n. 

Vbi  etiam  legitur.  Quo  pado  diceremus  huius  hominis  deiediones  aetatis  ratione 
permutariitrcs  fimt  lediones;ima  eft  quam  Leonicenus  habuit,  sr*  w  tpiu^jiSOt  <aj»Ae 
fliu  T»7»i  m  My^fhiiish  ra  A«r«i  »A«h«.  Alia  kdio  habet,i((n(«;  m/  hit^ij^ScU ; 


tIBRI  SECVNDI 


«0«  « ^  -5^.*/«.  id^jPrauenacf  diceremus hmiB homini, 

deieffiones  xtatis  ratione  permutant  At  terna  ledho  negzme  W  «, 

Nonne  praUe  diceremusf  Si  quis  reCte  computet,omnes  hat  lectiones  conueniteorf 
funtfed  terna  hanc  magis  probo, alijs  tamen  non  derpeClis,quas  fummi  uiri  fem^ 

At  pro  perfectiori  intellectione  eorum  qu3t  hic  a  Galeno  diCb  funt,  dubitJnW 

poflet  de  falfis  cibis.an  aluum  humidam  faciant,  quoniam  potius  adftnngere tiide^ 
nir-nam  Galenus  undecimo  De  fimplicium  medicamentorinn  facultanbns  libro'2 
de  fale  uerba  facit,falem  adftringere  rimpliciter,profitetur :  imo  marinum  falem  twt, 

no  comparans  dicit,exterraefFolIummagis  adffringere,(raam  exmari;uthmclaiip|i  i 

citer  habeatur,  omnem  falem  adftringendi  ui  prtcditum  eUc,at(f  exficcandi :  cuin^  | 
illud  etiam  ttflimoniumelTepoteft,  quoniam  illa  etiam  conferuaf  quzhumidafBnt  | 
ut  in  fuilla  carne  omniu  humidifsima  finalis  armis  erqjerimur .  Et  Diofcorides  Hnn  I 
quinto  dicit,falem  habo-e  uim  sviifmtui ,  ideft  ftypticam.Qitomodo  igitur  Alexjndtj  ' 
notum  uiClus,quia  falfis  utebantur, lubrica  corpora  reddebatf  Refp5demus,imjmK 

.  - -ir., 


eandem  rem  uario  modo  fumptam  diuerfos  effeCtus  effi'cere,aptam  eflfcimd  8C  conm 


iiquod  in  fale  exploranfsimum  cft,  8C  iri  lalla  aqua  marina,quam  fi  quis  potauoi^ 
um  mire  educicfl  uero  fe  lauet,  exficcat  8C  ftypticat:  ut  in  his  qui  crura  humida 
it,uidere  licet,  quum  marinat  aquae  balneo  utuntur,  Diofcorides  igitur  qui  modos  ' 


aluum  mire  edudtjl 

bent,uidere  licet, quum  marinat  aquae  balneo  utuntur.  Diofcorides  igitur  qid  modos  ' 
non  diftinguit,  quomodo  unum  oppofita  efficere  pofsit,  quum  de  faleagiqprintdh,  l 
cit  ipllim  ^pticum,pofl:ea  folutiuum;ut  iri  his  uerbis  conflat, quibus  inquit,  [ 

A.  i}^v(ny  oi  «ASIr  Ksivue  ideft.  Vim  autem  in  cottunum'  ad  mnf  | 

tos  ufus  accomodatum  habent  prxdiCli  lales.Potentias  uero  enumerans  addit,  stR^  | 
my,  iry^HTiKHy  JSxjcynxhy.  ideft,Styptica(p  uim  habet, abfta  1 

gitrice,expurgatrice,&:  quae  dtffundat.multas(^  alias  uires  addit, quas  hicreferrcnon 
eft  opus.  Ab  hoc  tame  abftinere  non  potui,addidifle5cIyfteribtis  utiliter  mifcetfcqiod 
alia  de  caufa  non  eft,nifl  ut  mordicet  inteftina,  prouocet,8C  ueluti  calcar  ad  exeSdum 
IhmuletQuamobrem  quum  de  fale  loquimur,rebus<5  falfis,  fimpliciter  diccdumtft, 
dcficcantia  8C  ftyptica.  Per  accidens  uero  educutmam  fua  faifedine,uias  per  quss 
tranfetmt,proritant,a:  uim  expultricem  exfufcitant, ut  ea  qu*  in  inteftims  funt,expel/ 
Iant:famen  corpus  qiiod  nutriunt,  exficcant.Propterea  Hippocrates  in  fecudo  De  ali 
ipentis  librojubi  de  falfa  carne  agit,inquit :  Salitae  uerd(fcilicet  carnes)  propterfalem 
inirius  nutriut,fale  humore  priuatae,licet  emaciant, ficcant,8d  magis  monent,  quodde 
alui  motione  infelligimus,quK  fit  potius  ranone  ftimilli,  quam  fecundum  fuam  mtio 
ram  educant:  tamen  hic  ftimulus  fatis  cft  in  propofito  noftro  ad  lubricitatem  quathiv 
'midam  aluum  faciatln  eodem  etiam  libro, ubi  de  falfis  pifcibus  agit,inquit:Sie  corv 
diti(fcilicet  pifces)plcrScp  ficcant  dC  maciant,modice9  mouentquod  intelligere  o^r 
cet  de  Monere  aluum.Mouet  igitur  proHocando,fed  potifsitnum  mouet,quinn  rei 61 
fae  coniunsitur:qualibus  utebantur  Alexandrini.  Salfa  autc  cibaria,ut  illa  quas  ab  aiv 
Sardica  falfamenta  nucupantUr,quorum  Galenus  in  fine  tertfj  libri  De 


alimentorum  facultatibus  meminittin  quo  etiam  loco  docuit,  falem  dupliccfti  uiinlia 
berc,difcutiendi  8d  incidendi  corpora  quibus  applicatur.  8d  eo  etiam  loco  dehisagi^ 
quibus  falem  applicare  couenit,&l  quibus  nontnam  ualde  ficca  8C  ualde  hunuda,non 
umtfale  feruanda.  Ad  rem  igitur  redetintessex  his  quae  didJa  funt,  conftat  quomodo 
lal  lubricam  8d  humidam  aluum  reddere  pofsit,  ftimulans,  8C  etiam  incidens;ut  pried 
tato  loco  Galenus  dicit.Nam  ut  libro  quarto  De  fimplicium  medicamentoru  faculta 
fibus,capite  uigefimo  habetur,  Salfum  fapprem  efle  calidum  8d  terrefeem,ficuri  ama/ 
rus  eftifed  falfus  magis  calidus  eft  calore  arido, quam  'amarus.  At  rei  calida:  natura,cft 
aluum  prouocare.Si  uero  exterius  applicetur,miiltum  exficcat;  ut  Hippocrates^lfo 
eundo  De  ranone  uitftus  in  morbis  acutis, docenubi  fometum  ex  fale  dC  milio  defod/ 
hitjnter  illa  etiam  qug  aluum  humidam  feruant,  porrum  a  Galeno  numeranim  eft,(lt 
quo  in  fine  fecundi  libri  De  alimentorS  facultatibus,agit:primd  de  allio  dicens, quod 
non  modo  obfomum  eft ,  uerum  etiam  ut  medicamentum  fanitati  accommodum  A, 


quod  obftrucSa  fohicre  8d  difeurere  pofsit,  aliquarifper  elixum, ufa  dum  acritodinon 
abijciatjut  uiribus  fuis  imbecillius  fiat,praui  certe  fucci  notam  defoit ;  queadmodum 
•  8d porrum 


APHORISJHVS  XX  117 

K  obtirtiffl  SC  cepe^cum  bis  fuerint  decodlaipropterca  idem  iri  porto  intelligit  quod  in 
allio  Ideo  porrum  quia  obftrutSa  aperire  poteft,aIuum  etiam  irime  poteft.Quod  ue^ 
ro  obftruAones  aperiat,&cile  poteft  ex  eiulmodi  libri  fine  colligi, ubi  dicit  porrum  bi 
liofis  naturis  non  conuenire,fed  folum  pituitofis  SC  habentibus  crudu,  crdflum  &  glu 
rinofum  humorem.  At  non  exhiberetur, m'fi  uim  haberet  refolutiua,aperitiuam  &:  iiv 
cifiuawiqliam  uim  fi  quae  habent  eduha,illa  etiam  aluum  hume<Sam  feruant,S£f  atio..- 
ne  fui  acrimoniae  ad  excernenda  ftimulantHippoaates  uero  exprefsius  porrum  fob 
uere  oftendit  in  libro  De  morbis  qm  extra, quem  non  Hippoaatis,  fed  Polybi  Gale/ 
nus  elfe  iudicauit;inqint  Uero(  quifquis  fit  huius  libri  author)  porrum  dec!baum,uem 
frem  lotiumtp  cit,  audum,acftuofum  pituitofun»^  eft. An  uero  audunl  fimpliciter  pi/ 
tuitofum  fit,uel  folum  facSa  comparatione  ad  coAum,  in  praefennarum  dilputarcrion  - 
intendo.Seo  eimdem  Hippocratem  in  fecudo  De  alimentis  adducam,ubi  cum  de  ce/ 
pa  uerba  fedflet,  addit ,  Porrum  minus  calefacit  uentrem,  &  lotium  cit,  quod  habet 
quod purgct,madefacit, cruditatem  fedaqfi  ulrimo  loco  comedatur.  SC  etiam  Diofco/ 
rides  libro  ftcudo,  ubi  7rl&  Li(p«Mfnv,  ideft  de  porro  capitato  tradat(ita  eniiri 

Romani  noftrum  uulgare  porrum  uocaOdicit  elle, ideft  urinsepro/ 

uocatiuum  efle,8C  bonam  facere  aluum, ideft  fluidam.  Vides  igitur  porrum  ex  his  eife 
qux  aluum  humidam  faciunt,ideft  qute  proritant  SC  ad  excernedum  ftimuIantiK  hoc 
edam  non  ab  re, quia  acre  eft.  Acria  uero, ut  Galenus  teftatur  quarto  libro  De  fithphV 
cium  medicamentorum  facultatibus,  c^ite  leptimodecimo,  calida  ftint ;  imo  acria  in 
fummo  urimupropterea  eodem  loco  infet.  Amara, dulcia  K  acria  efle  calida:fed  ama  1 
tum  abftergere  habet, aae  urere,dulce  nutrire, quando  unumquodi^  eft  in  fummo  fui  ^ 
faporislunde  alia  fimt  acria  qu»  comedntin-,alia  quae  tantum  obfonqs  mifcentur,quia , 
per  fe  comedi  non  poflimrialia  nullo  modo  colligi  poITunt,  8£  horum  aliqua  funt  mor  * 
tifera,alia  fimpliciter  medicametatuocat  autem  edulium  acre,quod  dum  guftatur,for/ 
dter  excalfacit,  imde  porri  fapor  acer  eft,allij  cepy.Inter  illa  etiam  quae  mollem  ueri 
trcm  SC  fluidum  feruant,zythUffl  eft;at  per  zythum  genus  potus  intelligit:  aliter  uane 
dixilTetjZythumi^  fuperbibens .  Hoc  autem  addere  uoluimus, quoniam  nonnulli  te' 
centes  putarunt, zythum  efle  genus  frugis;  quia  apud  Galenum  fexto  De  fimplicium 
medicamentorum  facultatibus  libro,  fcriptum  inuenere ,  Zythus  hordeo  non  parum 
acrioif  ft,&:  fucci  praui,  utpote  qui  ex  puriedirie  proueniat ;  eft  8C  flatuofus.tum  par/ 
tim  atris  eft  &calidus, parte  uero  phirima  frigidus,aqueus,acidus.Per  hjc  Galeni  uer 
ba  inquiunt ,  zythum  efle  genus  fegctis  colligi  pofle ;  nam  ipfum  hordeo  comparat. 
Adde,a  Paulo  .ffigineta  eadem  dici  in  litera  Z,quamuis  illum  hordeo  non  comparet 
Aerius  uero  illum  etiam  hordeo  comparat,inquiens,Zythus  acrior  hordeo  eft,natuo 
fus,ft:omacho  infeftus,tanquam  qui  ex  putredine  fiatNos  uero  in  pryfentiarum  often 
demus  efle  genus  potus  apud  Galen3.In  primis  i^'tur  hic  locus  oftendit  zythum  efl~e 
genus  potus ,  quia  dicit  fuperbibitum .  Pratterea  in  quarto  libro  De  ratione  uidlus  iri 
morbis  acutis, ubi  Hippoaates  de  febre  fingultuofa  agit,inquit:  Quod  fi  fupra  modu 
fu^ultuofi  fint, bibant  aquam  hordei .  Galenus  hunc  locum  exponens, inquit, Qiiod 
potum  hunc  tanquam  fitim  adimentem  exhibeat,  eft  manifeftum.Sed  melius  fedflet, 
fi  prius  quonam  modo  parare  hordeum  oporteat,  enutiaiTeriutrumne  fimpliciter  ma> 
cefcerejuel  ex  eo  zythum, ut  huius  temporis  homines  conficere, uel  quouis  alio  para/ 
re  modo.Ex  his  habetur,zythum  efle  genus  potus  ex  hordeo  confecJum.  Sed  Diofco 
tides  prae  cacteris  hoc  oftendit, qui  dicit,  zythinn  ex  hordeo  confici, potum  urinam 
prouocare.In  fine  eriam  illius  partis  dicit,  vsvf&y  -nm-M 

Tf&s  iaaCjCtut  i/Jjiaiie  JlftTwi*.  ideft ,  Cohfidunt  etiam  ex  tiiticea  fruge  hu/ 
fufeemodi  pocula, ut  in  Hifpania  Iberia  8C  Britania .  Columella  de  zythi  ufti  agens, iri 
Sgypte^uentum  efle  teftatur,in  hunc  modum  canens; 

™  flfe  Aflyrioij  uemt  quae  femine  radix, 

Sedaif  prarbetur  madido  fociata  lupino, 

Vt  P eluftaci  proritet  pocula  zythi. 

lamen  nondu  fcimus  quomodo  fieret  apud  antiquos  zythus ;  nei$  Plinius, qui  nihil 
•ntentatum  omittit,eura  conficere  docet.  Quum  iiero  in  fine  libri  uigefimifccundi,de 


frugibus  locutus  elTet^K  de  hordeo,dicit  ex  afdem  fiimt  potus  zythu  m  ffigypto.cfr 
iiali  ceria  in  Hifpania,  ceruifia  &  plura  genera  m  Galli^i,ali)%  proumct)s:  fed  exhi, 
uerbis  non  conflat  quomodo  flat,  uolimt  auttm  aaem  flporem  haberqK  ex  putril^ 
sine  fi'eri.nunc  etiam  eo  utuntur  potu  GraccuK  qui  u^Grecia  uinum^ere  noa  pot 
funt  quod  plurimi  uenditur, zythum  bibunt.  Nam  luliu  imperatoris  T urcarum  uitej 
nmnesabfdfa;  funt.  Graci  in  prsefentiarum  zythum  eorum  materna  lingua  phocadS 
'■'^oranr  nempe  frequenter  comuni  eorum  lingua, materna  inquam  8C  uulgari.diAoJ 
nes  in  iota  finiunt.  Conficiendi  uero  modus  hic  eft:  hordeum  aqua  madefadimt^quo 
ufi*  in  liquorem  fimilem  uino  refoluatur;  fit  enim  ex  acefeente  putrilaginc,propta6,  ‘ 
aemdinem  habet, imd  fi  copiofe  bibatur,inebriat  ut  uinum.  Nimc  ex  zea,ideft  fp«iB  ' 
in  Gallia  potum  paranqquem  birram  uocant,  lupulum  tamen  addunt, qui  potus  aca 
'  fit,atper  decorSionem  paratur,nec  ommbus  egregie  parare  datum  eft:  hocrp  potus  ge 
nus  ut  uinum  fere  inebriat,  S  unt  qui  dc  hordeo  parent  in  Galh’a,fed  illud  eile  arliitrot 
quod  a  Diofloride  curmi  uocatur,a:  a  Plinio  celia .  omitto  in  praefentiarum  enarrare 
"^us  ex  fruifiibus  confe<ftos,8C  aiomatibus,in  Gallia,  GermaniajSt  Pannbnia,oinit( 
to  K  potus  genera,quibus  T  urcp  utuntm.Illud  folum  admonentes,zytili  ufum  apud 
antiquos  medicos  fuiirc,fed  quomodo  fieret,aliter  non  conflat, quam  ut  nos  fupaius 
edocuimus.imd  SC  Suidas  haec  folum  de  zytho  dicit,potn  effe  ex  hordeo  confeflum, 
qui  tamen  author  alioqui  res  foleat  plene  ati^  integre  traiftare .  Zythum  igitur  fi  quis 
bibat,cum  acrem  faporem  habeat,  uentrem  emolliet j  St  praefertim  quia  ex  hordeo  fa/ 
(3us  eft, Si  uarias  qualitates  habet ,  ratione  acredmis  &  caliditatis,  quam  illi  Galenus. 
.  attribuit,aluum  emollitifed  forte  ratione  aciditatis,quam  etiam  habet,8i  aliarum  com 
'  ditionum, quaru  Galenus  meminit,aliquo  modo  adftringiflfed  cum  alijs  flmul  aluum 
humidamfouat 

Poft  haec  Galatus  cibaria  illa  recenfet,qua:  adftrirfloria  ui  praedita  fiint.  Primo  Icn/, 
tem  enumerans, quam  recentes  dicunt  aluum  foluere,  8C  adagio  apud  Ferrarienfe  uul 
gus  receptum  eft:fi  quis  lentis  pateram  ederit,litulam  excernere,  proptereauidetetut 


potius  lentem  aluum  iritare  &  hume(flare,quam  adftringere.Galenus  tamen  hiuc  no. 
do  optime  fatis  facit  in  oiflauo  libro  De  fimy'  '  - - ^  -  - ' 


exprefle  docet  qntnio',  ideft Iente,adftringere,&  aluum fiftere.nam  inquit eflemedia 
naturae  inter  frigidum  8d  calidumefed  in  fecundo  ordine  exiccare,  propta  han^ualie 
tatem  dicit,  quod  uniuerfum  corous  exiccant,&  aluum  adftringunt .  Poftea  nonnulla 
addit,  qua:  totam  recetiorum  difficultatem  remouent;  fcilicet  earum  decoflum  aluum 
prouocare;  ideo  primam  aquam,in  qua  coqHitur,abrjciedam  efle,qnando  retentionis 
^atia  exhibetur.ut  hinc  uidere  liceat,  experientia  decepifle  recentes  atep  uulgus,quia 
uident  foluere,  eo  quod  primam  coduram  infumimt,quac  partes  quafdam  lentis  fupet 
ficiales  nitrofas  atej  falfugineas  recepit, qu*  aluS  foluere  apta:  funt, unde  lentem  folue 
~  re  putanttfed  idem  in  lente  contingit  quod  in  brafsica.quj  adftringiqtamen  foluae  ui 
detur,  quia  prima  brafsicae  coiflura,  qug  Si  ipfa  fuperficiales  quafdam  nitrofas  partes  re 
cipit,foluit.Vndcfimpliciter  pronuntiandum  eft, 'lefttm  adlningere.  Alfj  ucrorecem 
tes  qui  hanc  rem  prefsius  excogitafle  putarunt,  inqftitint,  lentis  cortice  lbluere,lentq 
uero  fubftantia  adftringere.cum  igitiu:  adftringere  opus  fit,excorticata  lente  utuntur: 
quod  tamen  non  iubet  Galenus ,  fed  uoluit  folum  mutandam  effe  primam  aquam, ut 
in  illo  etiam  aphorifmo  edocebat, EorUm  qu«  uniuerfim  Si  uelocitcr  nuniunt.K  c» 
tera,de  leguminibus  Si  brafsica  agensrin  quibus  quando  eorum  fubftantiam  iudicare 
Holumus,iubet  ob  prfditflam  caulam,primam  cofluram  abqciendam  effe.  Hoc  igitut 
eft  quod  induxit  uulgus,ut  lentem  foluere  putaret .  Non  defimt  tamen  qui  uelint  len/ 
tem  excorticatam  adln'ingere,cumcortice  uero  aperire, quod  abfurdum  eft.  Nam  Ga 
lenus  Si  corticem  ipfum  ficcum  facit,  imo  Si  in  primo  libro  De  alimentorum  facul» 
tibus  dicit,lentis  corticem  uehemeter  adftringere.  Si  uero  petas  qiiid  illud  fit,qUodia 
prima  decotflione foluat:Relpondemus,efle partem  quandam  abftcrfi«am,qusc cftlfr 
pra  corticem.  Si  falfugineam,  qua:  in  decotftionem  recipitur,  imde  Galenus  prscirato 
loco  docet  corticem  uchementer  adftrint -  ^  .  „  .  . 


et  corticem  uchementer  adftringere,carneam  uero  fubftantiam  tenuiter-Do/ 
cet  autem  ex  lente  iufculum  fieri,  quod  deij ciendi  inm  habebit ;  fi  lens  in  aqua  elixa® 

ScBc 


K  fale  garo  K  oleo  condita  bibatur .  Propterea  Heraclides  T arentinus  compofitiun 
ouodcto  ferculi  genus  adinuenit  ex  lente  beta,  ideo  ipfum  nominauit  Tiilias  / 
ideft  (fi  nobis  nomen  fingere  liceat)  betilentem  foculum, quod  eft  ex  pugnan/ 
^^compofinim, proritantibus  fcilicet  aluum  adftringentibus :  propterea  tardius 
nuam  beta,8^  citius  qiam  lens  per  aluum  defcendit.  Ex  quibus  ommbus  colligere  hV 
(et  lentem  adftringere :  imo  Galenus  prtecitato  loco  dicit,ualere  ad  jirofluuia  niulfo 
eiam  inidonea  uero  eft  ad  prouocandos  menfes .  Forte  contra  htec  Hippocratem  ad' 
duces, qui  fecundo  De  alimenris  libro  didt ,  Lens  acftuofa  eft,  deftillationem  moiiet, 
uentrOT  rie$  mouet,ne(^  fiftit-  Igitur  Hippocrates  uelle  uidetur  uetrem  a^ingere, 
imd  magis  aperire,quia  deftillationes  mouet.  Sed  huic  dubio  8C  pluribus  fimilibus  fa 
tisfacit  Galenus ,  qui  hunc  librum  Hippocratis  non  elTe  dicit ,  fed  uel  Herophili,ueI 
Theirdi,quia  in  quarto  De  ratioe  uidus  in  morbis  acutis,poftquam  de  peripneurao/ 
nia  egitjuerba  quaedam  de  legumimbus  addit,ubi  dicit,  fingulas  fpedes  habere  fiia  ui 
tiaipofteafeqiritur.  Lens  non  detrado  cortice  adftrin^t,tumultummeffldt.  Pfopterr 
ea  ii liber  ille  qui  De  alimentis  infoibitur,Hippoaatis  fit,  ficuti  a  (jaleno  quandocp 
pro  Hippocratis  libro  citatur;quauis  an  Hippocratis  fit,alibi  poftea  dubitatjdiccmus 
in  eo  De  alimentis  libro,  de  lente  excorticata  loqui,  quam  dicit  ne^  adftringere,ne(^ 
aluum  mouere,ideft  haec  infigniter  non  facere, ut  fenfu  percipiatur.fn  libro  autem  De 
ratione  uidus  in  morbis  acutis,  cum  cortice  adftringere  dicit;  non  quia  K  fine  cortice 
id  hon  fadatjfed  id  infigniter  non  facit, quod  cum  cortice  oculata  fide  deprehenditur. 
Recentes  uero  in  errore  incidere  ob  Diofcoridem,qui  de  lente  agens,fimpliciter  hsc 
profert, Cum  cortice  deuorata  emollit  aluum,  (^uam  fententiam  Hermolaus  uir  egre/ 
gius  prxdido  modo  interpretatus  eft.Imd  nonnullos  Graecos  codices  confidcrantes, 
in  haec  uerba  incidimus ;  «siAfo  Ji  <ruu  Aots  tSwftii»©' .  C^iae  uerba  fi 

ita  referamus  ut  foipta  funt,haec  dicunt.  Ventrem  aute  emollit  cum  ftio  cortice  fi  co/ 
medatur- At  ftatim  uidebitur  Diofcoridem  fibi  ipfi  repugnare,qui  dicit,adftringetein 
uim  8C  naturam  habere  lentem.Ideo4  aluum  fiftit  fuo  cortice  denudata  diligetercj;  eli 
xa,8«:  prima  in  coquedo  perfufa  aqua,quia  dus  primum  decodum  aluum  foluit.  Prae 
terea  omnes  alij  antiquiores  Diofeoridi  oppugnare  uideretur,  qui  imiuerfam  lentem 
adftringere  fatentur,&potifsimum  corticem, ut  Galenus  diCebatSi  Paulus  JEgineta 
libro  fexto  inquit,Totum  lentis  corpus  ( ideft  tam  caro,quam  cortex )  aluum  fiftit  SC 
ficcat.K  AetiUs  libro  primo  inquit,  Lentes  impenfe  adftringunt, inter  calorem  ac  firiV 
gus  mediae,fed  fecundo  ordine  exiccantrearum  quidem  corpus  arefacit, fiftitip  aluum: 
ius  uero  iritattprior  igitur  aqUa  effundenda  eft,  ubi  retentionis  gratia  finnitur.  Alexan 
der  praeterea  Trallianus  libro  tertio,  capite  decimo  nono,  de  uentris  profluuio  fecurv 
dum  Philemonem  agens, pulticulam  quandam  ex  lente  bis  coda  fadam  refert, ut  ad/ 
ftringat.  Nunc  uero  ad  noftros,ideft  Latinos  defcendamus.Plfous  ultimo  capite  li/ 
bri  uigefimi  fecundi,lentem  in  cibo  fiimptam  aluum  adftringere  monet.Ita^  de  lente 
apud  omnes  antiquos  feriptum  repetitur .  Propterea  in  Diofeoridis  ledione  fulpicari 
coepimus, quam  hoc  modo  intelligendam  iudicabam:quum  dicit,Ientem  cum  cortice 
deuoratam  aluum  emollire, intelligebam, fi  cum  iure  primo  comederetur, id<p  ratione 
fuperficialium  partium  fleri.Sed  in  duos  Diofeoridis  codices  incidimus,in  quibus  op 
politum  potius  foiptum  eratiriam  hoc  modo  legebatur,  usiAief  </g  sirATJjiif  <rtw  At/ 
jra  .  ideft,  Aluum  autem  ciim  fuo  cortice  cibo  fumpta  adftringit.Ex  his  ta/ 

tnen non  arguo  Hermolaum, qui  ut  inuenit,uertitfed  ne  Diofeorides  cum  caeteris  an 
tiquioribus  certet,iple  quocp  antiquus,hscc  ledio  magis  arridere  uidetur.  Nunc  uero 
receptui  canamus ,  K  quicquid  in  hac  re  ueri  ex  antiquioribus  colligitur,  enodemus. 
Lens  tota  adftringit, cortex  uero  magis, caro  minus. Cur  uero  recentes  8C  uulgirs  mnl 
tim  foluere  putent, prima  illa  codura  in  caufa  eft,tn  qua  partes  qu*dam  fiperficiales 
nitrofae.falfugineac  8£  abfterfiuat  ab  aqua  in  qua  decodio  flt,recipiuntur.  Rede  igitur 
hic  Galenus  lentem  inter  cibaria  quae  aluum  adftrirtgunt,enumerauit. 

Pqfthacc,  Galenus  inter  illa  qu*  adftringunt, uinum  aufterum  enumerat:in  quO  lo 
co  fcire  oportet,uinum  ratione  qua  uinum,non  adftringere :  fi  Uero  auftcru.n  adftrin/ 
S®t,hoc  fecit  huius  faporis  ratione,  qui  fapor  necelTario  ex  tma  primarum  qualitatum 
t  J.  dependet 


wo  libri  SECVNbl 

dependet, de  qua  nunc  agere  decreuimus.  Scito  autem  tam  Graecos  quam  LatinosM 
dem  nomine  utiiquod  enim  Laumaufterum  Grxci  uocant.  Galenus  qu,^ 

libro  De  fimplicium  medicamentorum  facultatibus, capite  feptimo,de  auftero  fapore 
nonnihil  agit,hoc modo generari  docens:  Corpora acerba,ut frudius  acerbi, funite, 
rei  frigidi.Propter  hoc  necei&ium  eft,ut  uno  trium  modorum  refoluatur,ud  in„ 
lefcendo,uel  humecaando,uel  fimul  utruncp  agendo .  Si  acerbum  folum  calefcat,nea 
humidius  fiat  aut  mollius, fed  durum, dulce  folum  efficitur, ut  funt  caftanete .  Si  ac^ 
bum  folum  humefcat,a:  craflas  partes  habeat,  aqueam  humiditatem,  fit  aufienam 
nam  tris  aquea  humidaretimdit  cuiufcuncp  faporis  uires.In  calce  autem  ferehuiiB 
partis  docet,rem  notam  elle  aufteram,  ut  quifcp  facile  pofsit  guftare  8C  cognofcerefj/ 
porem  aufterum.Nam  palmg  fi-udus  hunc  faporem  habet,  quia  aufterus  eft  8C  duitis 
&  uinum  Surrentlnum,ac  Sabinum  auftera  funt ;  quae  uina,  pracfertim  Sabinimi,a(b 
huc  Romae  habentur,fed  non  fub  hoc  nomine :  in  his  pracife  aufteritatem  deprehene 
des, quae  ftypticitate  in^uftu  prx  fe  fert,nedum  in  effedu:  SC  hoc  non  ab  re,quia  cimi 
auftaitas  ex  re  acerba  fiat,  folum  per  humiditate  relinquitur  frigiditas,  qua:  fruticat, 
K  ficcitas  propter  aduementem  humiditatem  parum  aboletin;  &  hace  eft  caula  quate 
ilina  auftera  adftringantiut  hic  Galenus  egre^e  dixerlt,auftera  uina  adftringere,fi  bii 
bantur :  eo  maxime,  C  cibaria  quae  ftyptica  ftmt  comedantur .  Nec  a  Theophrafio 
diffidet  Galenus,  qui  fexto  De  plantarum  caufis  libro,ubi  de  laporibus  agit,dicit,aiii 
fterum  acutum  fapores  humiditatis  potius  efte  uidentur,quam  ficcitatis,  Aetius  ]y 
bro  primo,  capite  primo ,  eadem  ferme  dicit  de  aiffiero  fapore ,  quae  'a  Galeno  fcripo 
funt,inquien8;Auftera  cum  dulcedine  palmula  eft,&:  uinum  Surrentinu,8C  qupcunij 
mixtam  habent  adftridioni  dulcedinemtunde  &:  libro  decimo  capite  undecimo,idem 
Aetius  de  cura  fplenis  in  fcirrhum  indurati  fecundum  Galenu  loquens,  diciqquando 
diutius  malum  durat,in  Iplene  naturalem  firmitatem  cuftodire  oportet.  Proptereaiu/ 
bet  hinc  amara  exhibenda,quibus  aliquado  ex  aufteris  quidpiam  ammifcemus.Ama/ 
ra  quidem,ut  humoris  crafsitiem  fecent,ac  repurgent:auftera  autem, ut  robur  &  &ml 
tatem  eius  conferuent.  Roboratur  autem  hoc  membra  adfliingentibusfproptereacx/ 
hibet  auftera, quae  tiim  adftridoriam  habent, unde  Paulus  libro  primo,capite  odua 
gefimo  primo,de  pomis  agens  dicitiAuftera  dein  ftomachum  roborant, 8C  aluumfup 
primuntHoc  autem  non  taciunt,nifi  adftringendo,quia  uetriculus  per  adftridionem 
roboratur.Ex  his  Galenus  in  fecundo  De  alimentorum  facultatibus,  quum  de  palma 
tradat, inquit.  Dulcem  uero  fuccum  alendo  efle,  aufterum  ftomacho  conuenire,K 
aluum  retinere  monftrauimus.  ut  in  fumma  cum  Galeno  inferamus,uinum  auftaum 
adftringcre;quale  id  eft,  quod  apud  nos  cum  bibitur,  os  exiccatum  relinquit,  acerum 
dici  pofle  iridetur,&:  acredinem  quandam  habere :  unde  8C  Horatius  in  Sermonibus, 
laborem  aufterum,id£ftafperum  uocat,quum  inquit, 

Molliter  aufterum  ftudio  fallente  laborem. 

Ideo  aufterum  uinum  aiperitatem  quandam  habet :  propterea  8C  Suidas  multis  te/ 

bus  aidVerum  coniungit,qua  non  iapores  funt,nec  edi  aut  bibi  polTunt 

Inter  illa  etiam  quae  adftringunt, Galenus  mcfpila  numerauiqfiiaqp  lingua  (iiariA* 
uocat.  At  quid  fint  melpila  apud  antiquos  quifpiam  non  ab  re  ambigere  pofTetltamen 
nullus  eft  antiquus  quum  Graccorum,tum  Latinorum, qui  ftatim  melpila  adflringere 
non  fateatur :  unde  &:  Hippocrates  in  fecimdo  De  alimentis,  dicit,  Meljsila  fiihmtK 
afperant  guftu.Sed  ut  nos  breuibus  quid  fit  mefpilum,apud  Diofeoride  SC  Galenum 
ac  cacteros  antiquos  oftendamus ,  dicemus  frudum  illum  quem  uulgd  azarolumuei 
lazarolum  uocamus,efle  mefpilum  antiquoru:  quod  facile  ex  Diofeoridis  uerbis  fui/ 
deri  poteft,quum  primo  libro  dicit,  Melpilum  elTe  arborem  aculeatam,folio  pyxacao 
thte,  pomum  ferens  paruo  malo  fimile ,  guftu  iucimdum,  terms  intus  ofsiculis,  unde 
nomen  apud  aliquos  tricoccus.fera  et  matinitas,  adftringunt  hac  efu,ftomachum  ade 
luuanqfiftuntcp  aluum.Si  huic  deferiptioni  azarolum  confcras,tm're  conuemre  dqsre 
hendeSjK  eum  delirare, qiri  azarolum  mefpilum  elle  dubitet .  Galenus  idem  fentitfe' 
ptimo  De  fimplicium  medicamentoru  facultatibus  hbro,,ubi  dicit,  Mefpilum,alq  tffi 
coccum  nominant, quoniam  tria  intus  in  tmiuerfum  gerat  grana.  Sed  id  mirum  eft  ia 

Galeno 


APaoRISMVS  .XX  iil 

rdeno  aued  fcquitiWj  Arboris  hirius  frudhis  admodum  acubus  eft,uix<5  edi  pofsit, 
iientremlirennue  coercens.Mirum  quippe  eft  Galenum  dudflejVix  edi  poflemifi  ity 
tdlcxerit  ob  acerbitate  ftupidos  dentes  reddererquod  Certe  facit,  K  propterea  edi  uix 
oofsit.De  mefpilo  tertio  libto  De  plantarum  hiftoria  Theophraftus  dilIerit,K  eodem 
fcmodotfedW  mefpilonnn  genera  refert,ahthedon,fetaniinn,K  Gallicumtut  Pii/ 
nius  etiam  libro  decimoquinto, capite  uigefimo,enumeraUit.Theophraftus  uero  hasc 
tria  mefpilorum  genera  deferibens, dicit  habere  folia  apij :  ut  proculdubio  accipiatur, 
hsc  efle  noftri  azaroli  generamam  habet  folia  uel  apio  uel  pyxaCath*  fimitojUt  Dio 
fcorides  dicit:  SC  fua  folia  antequam  dccidant,uehementer  rubent ;  quatnuis  &C  noftri 
oulgaris  meipili  folia  in  principio  hyemis  rubeant,  uel  in  fine  autumni ;  fed  adeo  fibri 
tubent,  ut  azaroli  folia  cafura  faciunt ;  imo  K  omnium  fere  arborum  folia  ante  qtiam 
decidant, rubefcunt,uel  faltem  lutea  fiunt;  ut  nonulli  putarint  hunc  colorem, mortem 
SC  ejctiniSionem  fignificare .  Qiii^uid  autem  de  alijs  arboribus  fit, azaroli  folia  in  fi> 
ne  autumni  uehemenrifsime  rub^unt.  Ad  rem  igitur. Quando  antiqui  de  meipilo 
lDquimtur,azaroIum  femper  intelligut:  ideo  eorum  melpilum,tricoccum  uocattquod 
inltalia  Catonis  tempore  non  fuiflfe,  Plimus  teftatin".  Apud  nos  autem, non  fimt  de/ 
ceiii  aitoi  qaod  uirent.  In  Neapolitano  regno  diu  eft  quod  fruCfificant.  FruCius  Nea/ 
boli  Ferrariam  adueliebatur,  nunc  in  noftro  folo  uirent ;  &C  mire  proueniunt,  fi  fupra 
pyxacantham  inferantur, quam  uulgd  J^ino  hknco  uocamus;apud  nos  frequentem,cu/ 
IUS  folia  azarolus  rtpratfentat .  Aliquis  autem  de  noftro  uulgari  mefpilo  dubitare 
poiret,an  apud  antiquos  extiterit :  quippe  tricoccus  did  non  poteft,  fed  pentacocciis 
&  heptacOccus,quoniam  quincp  uel  feptem  gj-ana  habet.  Relp6demus,noftrum  util/ 


nialirimilitudine,foIio  tatum  minor.  Vt  ex  hoc  tacile  iitmi  pofsit, deceptum  ef 
molaum;quoniam  Theophrafti  fetanium,non  eft  hoc  Dibfcoridis  fetamum .  Qtiippe 
Dibfcoridis  fetanium  habet  mali  folia:fed  Theophrafti  fetatuj,ficiiti  aliorum  melpi 
loriim  ab  ipfo  nominatorum,folia  funt  incila,ut  apium  imitari  Uideatiir.  Vnde  de  no/ 
ftro  uulgari.meipilo,  nihil  in  fiiis  melpilis  agit  Theophraftus :  ied  Diofebrides  ipfum 
pingit,  epimelida,uel  fetanium  uocans ;  Et  quod  hoc  fit  noftrtim  utllgare  mefpilum, 
hzc  uerba  quae  ftatim  in  Diofeoride  fequuntutioftendunttPomum  quoc^  huic  rotun 
dum,efculentum<5,fundo  in  latitudinem  refimo,  adftringentis  ingenij,8f  tarde  matu/ 
refcentis.Hac  autem  notae  omnes  noftro  meipilo  conueniuncut  conftet,Dibfcoridcm 
mefpilum  noftrum  pinxiiTe .  Sed  apud  Plinium  libro  tiigefimo  tertio,  capite  ieptimo, 
fetanium,  noftrum  mcipilum  non  uidetur ;  ham  didt,  Meipila,exceptis  fetahijs,  quae 
malo  propiorem  iiim  habent,reliqua  adfeingut  ftomachum,fiftunt<5  aluum.Sed  non 
mitum,fi  Plinij  fetamu  id  non  eft,  quod  a  Diofeoride  pidum  eft.*quum  Plinius  Theo 
phraftum  in  plantis  fequi  foleat .  An  uero  Hippbcrates  8f  Galenus  noftrum  uulgare 
m^ilum  cognouerint,in  dubiu  uerti  poteft .  Hermolaus  putat  quod  amamelis  apud 


m  hoc  genus  mefpili  Diofcoridis,quod  noftrti  eft, 
in  Italiaipropterea  coniedlandum,  Hippocratis  ama/ 
melidas  efle  Diofeoridis  cpimelidas,idcft  noftru  uulgare  mefpilum .  Nos  autem  non/ 
dum  fciuimus  apud  Hippocratem  8£  Galenii  amamelidas  inuenire.  Qtium  uero  Qa/ 
lenus  de  epimelide  loquatin- ,  multi  putarunt  noftrum  uulgare  mefpilum  efle  Galeni 
epimelida.  At  mire  decipiuntur, ut  ftatim  oftehdemus.Nam  Galenus  foxto  De  fimpli 
cium  medicamentorum  facultatibus  libro ,  de  epimelide  hoc  modo  diflerit :  uSSiiuif,- 
nw  lis  &!  cS/  ami  tu  ayelut  iiffiiie.  KStfiaiM  S  vsii)  ■fS'  ^  iWXiW 

eft'  TSTtSlAltlleio!  J-IJ-VtUU.O  HptgTlit  eft'  «vfl  SfV^K  /M,I(SU  X/lXi 

W(Mrj:(^eft',i(sa  Li<ple!^a^y^!M■a|^^laK'na  yt}  aMsuST©-  Tau-nt .  Qiiem  fi  ad  uer 

bum  refere  uelimus.hsec  dicit:Epimelis,acerba  haec  planta  efl:,8C  ( ut  quifpiain  dixe/ 
nt )  agreftis  pomus;  uocatur  autem  ab  Italis  ruftids,unedo;copiofus  dus  iri  Calabria 
t  }  JiruuentriS 


proiientuS :  fru<fhK  eius  acerbus  qmdcin ,  fed  K  ftomacho  inCrfus  &  capitis  dolerf^ 
(ritans:ctenim  quaedam  aliena  qualitas  ei  admncetur.Ex  his  igitur  uidere  liceqpa-  eni 
melida  non  quidem  mefpilum.lbd  unedonem  intelligae  Galenum :  nam  dicit  ita  iX 
cari  ab  Italia  rufticis,  8C  potifsimum  nafei  in  Calabria ,  per  quam  fi  quis  eqmtet  ina, 
montes  potifsimum  frequentifsime  unedonem  inueniet .  Forte  hoc  modo  dubitabis 
quum  epimelis  unedo  fit,8C  unedo  apud  Plinium  K  noftros  arbuti  ffuiSas  CtA 
Mbutus  i  ideo  idem  erunt  epimelis, arbutus, SC  unedo .  Refpondemus,  apud  Pli^J^ 
idem  funt  arbutu?  K  imedoilicet  quando<$  unedo  pro  arbuti  frudtu  fumatur.Nam  U, 
bro  decimoquinto,  capite  uigefimoquartO)  ubi  de  iiliquis  camofis  pomis  8C  mor» 
loquitur, quum  de  moris  uerba  feciflet,in  hunc  modum  profequitur:AIiud  corpus  tft 
terreftribus  fragisjaliud  cogeneri  eorum  unedom',  quod  folum  pomum  flmilefri^ 
terrae  gigra'tiir;arbor  ipfa  fruticofa,fi:iKSus  anno  maturefdt,  pariter^  floret  fubnafces, 
8i  prior  coquitur.  Mas  fit  an  foemina  fl:erilis,inter  authores  non  conftaupomum  inh» 
norum,ut  cui  nomen  ex  argumento  fit  imum  tantum  edendi.  Hoc  tamen  duobus  no 
minibus  Graeci  uocant,comaron,8f  memecylon;  ex  quo  apparet  totidem  effe  genera 
apud  nos.Idem  igitur  funt  unedo  SC  arbutus,8f  idem  comaron  dC  memecylon, fecinv 
dum  Plinium .  Adde,eundem  authorem  libro  uigefimotertio,  capite  o<3{iiio,di3dfrq 
Arbutus,fiue  unedo,fru<flum  fert  difficilem  codionfiSi  ftomacho  inutilem. (^od au 
tem  apud  Graecos  inueniri  poteft,non  eft  q>  arbuti  frudu  comaron  8C  memecylonu» 
cant:imd  comaron  eft  arbor, ideft  arbutus,memecylon  eft  frudus,8f  nuc  per  tota  Gtf 
ciam  his  nominibus  utuntur.  Hoc  aute  oftendi  poteft  ex  Diofeoride  in  primis,qui  de 
ipfo  ita  differitjHSfii^©- 

wAsjSp.fComarus  uel  arbutus  malo  cotoneae  fimilis 
lio  tenui,frudu  habet  ad  magnitudine  primi,flne  nucleo, que  memecylon  uocantVn 
de  apud  Diofcoridem,comarus  eft  arbor,memecylon  frudus.Idem  poteft  ex  Galeno 
oftendi  fecundo  librp  De  alimentoru  facultatib.ubi  enim  de  agreflfum  plantarS  fiuiM 
bus  diflerit,de arbuti frudu h jc didq-w rea ii mi,»  ’ 
TOAa-aStAsif  3  ims  i  ?  mojis  xjtfTnif.i.  Corna  igitur  &  mora  8t  glandes  K  memecylafic 
autem  uocatur  comari, ideft  arbuti  frudus.Deinde  profeqnituqq,  haec  funt  rufticis  iii 
cibario  uftu  ftd  manifefte  apparet, cp  facit  comarum  arbutum, Si  memecyltim  eius  fru 
dumtnoh  aute  ut  Plinius  chcebat,q>  comaron  fit  frudus,ficut  memecylonmifi  ftitelle 
xerimus,per  comaru  Grgeos  idem  tntelligere,quod  Latini  per  arbutu  uel  unedonen), 
quia  quando^  arborem,quandocp  frudum  ex  eo  nomine  intelligimus .  Sed  anidera 
fint  arbutus  St  unedo,apud  authores  ddbium  uidetur.Nam  Theophraftus  diucrfaeD 
fe  oftendere  uidetur, quippe  primo  libroDe  plantarum  hiftoria,ubi  corticum  differm 
das  enarrat,inquit:(^ibtfdam  cadere  corticem  radicis:  qua  fint  hac, enumerat, di 
cens ,  Potulaca,uneab,arbutus ;  ut  manifefte  oftendaqarbutum  rem  diwerfam  efieab 
unedone, 8d  arbutum  uocanic  .  Paulopoft  ubi  de  his  arboribus  qua  continuo 

uirefcunt  in  monte  01ympo,agit ,  potulacam  numerat,  arbuttim,terebinthS, laurum: 
poftea  addit:Potulaca  atque  unedo  foHa  inferiora  demittant,  Loquitinr  uero  de  re  di/ 
ftinda  ab  arbuto :  tamen  de  unedone  arbore,nufquam  particulariter  loquutus  eft, nec 
ipfam  defcripfit.  Quod  mirum  eflet  fi  unedo  elfe  arbor  diflinda  ab  arbuto:nam  libro 
tertio,  arbutum  defcribit,8f  potulacam ,  non  autem  unedonem :  nam  etll  ellet  unedo 
diftindus  ab  arbuto,tamen  illi  eflet  congener.  Poftea  Galenum  uideo  inter  arbutum 
8d  unedonem  differentiam  ponentem-Et  hoc  clarifsime  conftaqnam  fexto  De  fimpli/ 
Cium  medicamentorum  facultatibus  libro,  ubi  de  epimelide  tradat,  imedonem  effe  dfi 
cit .  Poftea  feptimo  libro,de  comaro,ideft  arbuto  agit :  8C  ea  refert, qua  a  Diofeoride 
dida  fimqhabere  frudum  quem  memecylon  uocant.Hoc  etiam  exprefsius  ex  eoden» 
Galeno  fumitur  fecundo  libro  De  alimentorum  facultatibus, ubi  de  agreftium  piant» 
rum  frudibus  dilTerit,  arbores  illas  enumerat, qua  repaftinatione  non  indigeqnecin/ 
digent  ut  ferantur,uel  aliqua  humana  operaiinter  has  uero  ideft  arbutum  ml 

mera t:poftca addit,  6  ia -rite  mtAdna  A  ijFI itw  innJca/  wnA 

t/lay.  ideft.  Et  illa  fcilicet  arbor  qua  fert  epimelidas,  quam  Italia  rura  imedonem  nor 
canL  Vt  manifefte  inter  arbutum  dC  arborem  epimelidas  ferentem, uel  unedonem  dif/ 


AP  HORIS  H  VJ  .  XX  iiji 

ieqrla,que  dicit  efle  arbuti  fiucJKisiut  liquidum 
Idra  ex  Paulo  iEgineta  confirmari  polTeqquI 
an  dicit  quse  a  Galeno  fcripta  funt,6C  ab  Itali* 
omaro,ideft  arbuto,  tanquam  de  re  diftintSa  lo-< 

nuitur  oicensjciu»  u  _ _ nominari  i  In  Simplicibus  tamen  medicametis 

^em’a  Paulo  8C  Aetio  referuntur ,  quae  priiis  a  Galeno  fcripta  funt .  In  tanta  igitur 
^trouerfia  quid  dicendum  fit ,  quif$  etiam  perfpicacioris  ingenij  ambigere  poiTet, 
ffebis  autem  in  lumc  modum  refpondendum  eflTe  uidetur, Huius  arboris  duo  lunt  ge 
iicra,qua:  adeo  affima  funt, ut  unum  pro  alio  fumaturi  FrlicSu  autem  differunt, maiore 
minore;difFerut  etiam,quia  una  magis  aefcit  quam  altorauamen  ob  paruam  quam 
habent  differentiam.pro  una  ab  aliquibus  authoribus  accipiuntur, praclertim  quia  eal/ 
dem  uires  habent;nam  Ii  uideas  quid  Galenus  dixerit  de  epimebde,inuenies  wnssiiue 
«(I  efle  ideftinfeftufi-udumftomachoK  capiti  infenfum.Idempoft/_ 

«  dicit  de  arbuti  firuifhr .  Idem  Diofcorides  de  arbuti  ffutSu  dicit:  idem  Aetius:  idem 
Paulus  de  epimelide  fiue  unedone, SC  de  memecyIo,arbuti  fi-liduiPropterea  qim  eati/- 
dem  figur3  habeant, SC  eafdem  uires,non  mirum  eft  fi  Plinius, taquam  idem  ^ent,ac 
cepiqK  unedonem  ac  arbutu  idem  efle  iudicauit.  Ad  rem  igitur  primS  redclmtes,de 
mefpilo  hic  Galenus,ideft  noftro  uocato  «sn-olo  intelligiq^uis  omnes  etia  prgdicSi  fru 
«Sus  uim  adftri(3ori5  habeat,  &  nollra  eoa  uulgaria  mefpila  eifde  uirib»  inngnita  funt. . 

TERTIO  Galenus  docet,  quomodo  deieSiones  aetatum  ratione  uariantur,fecun 
dum  difpofltiones  quae  ratione  aetatum  in  noftro  corpore  mut5tur,multas<5  trfett 
fas:una  eft,  quum  adeo  comedimUs,ut  totus  chylus  a  iecore  non  trahatur ,  fed  portio 
quaedam  in  inteftinis  maneat,  tunc  aluus  humida  fit ;  iecur  autem  tantum  chyli  trahiti 
nuantum  ipfi  fatis  eft:,iK  in  libro  De  potenti|s  naturalibus  docuitquando  igitur  quod 
hbi  neceflariu  eft,trahit,K  adhuc  portio  aligua  chyli  fupereft,quum  fit  res  mollis  MCjf 
lubrica,alui  humiditas  fit;uel  etiam  quia  defjcitursante  quam  iecur  trahat.Nam  quum 
iniecore  adhuc  aliqua  fint  concoquenda, uel  nondu  diftribiita, nihil  trahit  prius  quam 
co<SumfIt,expulfum  SC  diftributum  quodinipfo  eotinetiur.Proptereahaec  quandocp 
tecoris  operationem  pracueniut,8C  prius  exeunt, quam  a  iecore  trahantuh  Hoc  autem 
fit,uel  quia  uis  retentiua  imbecilla  fit,uel  expulfiua  fbrtis:uel  quia  bilis  portio  eft  huic 
rei  mhcta  quae  exire  debet :  uel  etiam  quia  iecur  uim  atffadliUa  imbecillam  habet, qu* 
antequam  trahat,multum  immoratur,  Hat  igitur  fimt  cauf3e,quas  in  ordinem  difporie 
mus, cur  aliquis  humida  afutim  habeat.  Primo,  qltia  nimis  comedimus;ideo  iecur  tra/ 
hens  quatitum  ipfi  fatis  eftireliquum  quod  non  trahitjaluum  humecftat .  Secudo,quia 
aliji  uis  expulfiua  potentior  eft  retentiua;ideo  iecOris  attradhonem  prteuentt, iecur  au» 
tem  imbecille  attrahit-T ertio,ob  bilis  multitudinem, qu*  aluum  ad  excernendum  iri/ 
taticui  addo.bC  pituitae  falfac  multitudinem ,  Econtrario  tres  funt  ficcitatis  alui  caufac* 
uel  qma  minus  comedimus  quam  iecoris  potentiae  conuemat .  Vel  quia  uis  expultrix 
debilior,retentiua  fortior.  Vel  quia  parum  bihs  ad  aluum  confluit.  Si  autem  in  prae/ 
fentiarum  caufas  reddere  uoluerimus,atr  aluus  in  iuuene  humida  fit, uel  fieca :  ftatim 
per  oppofitas  caufas  in  fenio  fieri  deprehedemus,8d  hoc  faltem  in  pluribus.  Cuius  rei 
ut  pafedla  dodlrina  habeatur,nos  per  exempla  explicare  tentabimits.  Sit  iuuenis,  qui 
cx  nimio  cibo  quem  infumit, aluum  humidam  habeaqhoc  ob  aliud  no  eft, quam  quii 
nimis  appetit,ac  iecur  quantum  deberet  non  attrahit,nimia  appetentia  ex  oris  uentri/ 
culi  fi-igiditate  prouenit :  nam  in  hac  parte  potifsimum  uiget  appetetia,iecur  etiam  ob 
frigiditatem  non  attrahit.Quum  igitur  aliquis  iuuenis  ob  ciborum  copiam  humidam 
aluum  habeat,  quando  fenex  fiet,  neceflario  exiccabitur,K  ratio  ih  promptu  eft :  harii 
leniorum  corpus  quum  fi-igidum  efficiatur,  oris  uentriculi  frigiditas  adeo  augetur,  ut 
®PP^«ntia  deficiannec  dicere  ualet,fi  augetur  frigiditas, quod  etiam  appetentia  auge/ 
“I  Galenus  dicit.  Omnis  immodica  intemperies  operationem  exoluit: 

K  fi.  appetentia  ex  oris  uentriculi  frigiditate  fiat,  tamen  ex  nimia  frigiditate  nort 
nt-Quum  ergo  in  fenibus  mulrtS.eycedat,  illa  qu*  faciebat  appetetiam  frigiditas,pro/ 
pterea  non  appetiit :  quum  nOn  appetant,noh  multii  comedimtiitaq;  aluus  exiccaturj ' 
01  uero  iuuenis  ftypticus  fit, quia  parum  comedat, minus  fcilicet  qiiam  iecoris  poten/ 


feentlain  fedauftnd  ftatim  pom't  mra 
g,  apud  hos  authores  h*c  diuerfa  efle. 
Ubro  feptimo,de  epimelide^ms,  ezdt 
ndlids  unedonem  uocari.  Poftea  de  c, 


tise  conuehiat ;  hbc  fdco  eft,qma  pahim  appetit ,  At  parum  appetit  ob  oris  uenfrfct*, 
caliditatcm:propterea  parum  comcdicSC  hoc  quod  comedit,exiccatur,  uel  qufa 
eft  temperatum,uel  excedit  in  caliditate.In  tali  iuuene  procedente  artate, calor  ille  ot» 
uentriculi  remittitur  ;propterea  magis  appetit:  ideo  magis  comedit, 8f  feces  non  adeo 
exiccantur.Itaque  in  femo  lubricam  alnum  alTequuntur.  Hic  eflrigitur  unus  cafus  ^ 
primus  in  ordine.  Secundus  cafus.  Sit  iuuenis  qui  aluum  humidam.iiabeat,ob  k, 

liofos  humores  ad  inteftina  tendentes.Hocmerito  eft, quia  xtzs  biliofa  biliofos  humo 
res  gignit.Quum  uero  hi  fenes  efRciuntur,non  tranfmimtur  bilis :  quoniam  &  in  baj 
aetate  nongeneratur;ideo  aluu  ficcam  contrahimt.  Bcotrariojfi  iuuenis  ficcamalunn. 
habuerit ,  quia  bilis  ad  mas  inteftina  non  tranfmittatur ,  quum  in  fenio  minus  bilis 
generetur,non  eft  neceflarium ,  hos  quum  fenes  effi'ciuntur,aluum  humidam  habere 
propter  contrarias  caufas,  quia  bilis  in  fenio  non  generabitur .  Hic  propterea  unos  eft 
cafus^qui  aphorifinum  uniuetfalem  non  efle  oftendit.  T  ertius  caius,Sit  iuuenis  qm 
expultricem  tiim  fortiorem  habeat ,  retentricem  imbecilliorem, 8C  propter  hochiinlfr 
dam  aluum  habeat ;  hoc  ideo  eft, quia  m's  retentrix  in  humido  mget,expultr&  uero  ia 
ficco;nam  expultrix,qUia  in  ficco,fortior  eft;retentrix,qHia  in  humido  uiget,imbecib 
lior.  In  hoc  cafu  certa  regula  dari  non  poteft ;  nam  neceflarium  non  eft,in  fenio  uini 
retentricem  fortiorem  fieri, expultrice  imbecilliorem.  Hic  igitur  eft  alte»  cafus, qa' 
facit  aphorifinum  non  efle  uniuerfalem.  Sed  (ut  dicit  Galenus;  pro  quantitate  caloris 
adiundli  fequitiu.Nam  fi  quis  alumn  ftigidiorem  in  fenio  habuerit, frigiditas  angetur: 

ideo  ilis  retetrix  eft  etiam  imbecillior,quia  omnis  immodica  intemperies  operatio/i 
nem  exolmt.  At  fi  aluus  calida  fit,in  longo  proceflii  statis  retentneem  uim  fortem  ha 
bebit:quia  nullam  exquifite  habet  harum  intemperierum,  non  ficcitatem,quia 
tura  hiimidiormam  fi  non  fuiflet  humidior,  imbecillam  uim  retentrice  non  habmlTet} 
neqj  caliditatem,quia  hoc  fuppofitpm  eft :  propterea  in  hoc  cafu  certa  regula  non  ha/ 
betur.  Si  uero  fit  iuuenis,qui  ficcam  aluum  habeat,  quomam  uis  retentrix  fit  fortis^ 
Gcpultrix  imbecilla,hoc  erit, quia  retentrix  erit  ficca,&(  expultrix  humida:quare  hi'al( 
uum  ficcam  habebunt,fed  in  fenetSute  hi  humidam  habebunt,  qm'a  fenetSus  cum  flo 
citate  ueniuideo  uis  retentrix  in  fenio  nimis  ficca  efficietur ;  imde  propter  illam  com/ 
mimem  regulam,  Omrns  immodica  intemperies  operationem  exoKut/uO  officio  fim/ 
gi  non  poteriripropterea  excremeta  8C  aluus  ipfa  humida  fient.  Quumf  igituf  duos 
cafus  recenfuerimits,in  quibus  Aphorifmus  non  eft  uerus ,  fimpliciter'  dicendum;  eft, 
non  efle  uniuerfalem. 

Galenus  praeterea  alium  cafum  enarr?t,fcilicet  quando:^  ob  immodica  iecoris  fri» 
giditatem,  pracueniente  alimenti  diftributione  ad  fatis  magnam  imbecillitatem  excre/ 
menta  humidiora  fleri  cotingere.Sed  hunc  cafum  ultimo  iam  di(fto  complicare  opor/ 
teuquando  iuuenis  ficcam  alutim  habuerit,quia  uis  retentrix: fit  fortis, expultrix imb« 
dlla :  poftea  quum  hic  fenex  efficietur,  ob  caufam  quam  hic  alsignat  Galenus,aluum 
humidam  contrahet.  Haec  eft  huius  Commentationis  fere  fumma:reliqm,qu*in 
ipfa  funt,nulla  expofitione  indigent  .Vnde  &C  nos  liberi  ab  eius  examine  eflemus,nifi 
quaedam  circa  contextum  occurrerent  confideranda- 

Vbi  luitur,  Variantur  autem  deie<ftiones,aetatum  ratione,  deeft  particula,Naturai 
Ita^  legi  debet.  Variantur  autem  deiediones  natura,aetatum  ratione-Nam  contextus 
Graecus  ita  habet,  eft'  to  ^  w  uSi  tb  ifves 

Qitod  legitur,  Vnum  eft  ex  his  quae  qu*ratur,atcp  adeo  longum  mihi  futurum  fw 
per  hoc  fermonem  exiftimo,fi  proprias  ftuduero  adhibere  demoftrationes.Grscce  eft, 
4S,ksci  ouTuyi  liXTqii/  lut  vo/dja  vy  Aoyiii.B  nw  •nu!  eixaeus 

fsoi  turiitf  .  ideft,  Vnum  eft  ex  ijs  quae  expofitione  indigent,atque 

'  longum  mihi  fitturum  opinor  fuper  hoc  fermonem ,  fi  fimul  cum  proprrjs  ipfumfo» 
bere  uoluero  demonftratiombus. 

Quod  etiam  legtur.  Et  de  caufis  acddentium.Graece  eft,  avif^mtuJ-wy  .Leonico’ 
nus  mi^  uerrit  id  uocabulum  ,  cafus:  prarter  quam  in  hoc  loco,  in  quo  dh 

dt  Accidcntium,uerbum  ex  uerbo  reddens. 

Quod 


APttOMSMVS  X'X  tif. 

Quod  etiim  legitw.  Plus  quam  modo  conueniat,fiat  aluus  humidiof;  Graece  eftj 
iyfn^  J-fVtaiw  «  yxshg . 

^uod  etiam  legitur, In  ipfa.Gracce  efl,  penpfam- 

legitur,  Aut  quia  plus  cibi  aliquando  aflimiimus.illa  particula  Aut,  uacat  ^ 

Ouod  etiam  legitur.  Contingit  autem  quandocg  ut  citius  deijciatur.  Graece  eft,  tsj 
^  ^  uSi  itw  interdum  quoniam  citius  ad 

exactionem  it  aluus.  _  . 

Quod  etiam  legitur,  Vt  appetitus  defidat.  Graece  eft,  <Sf  inmTa^ay  es  rnegt^m,  id 
eft^t  transferatur  ad  inappetentiam. 

Quod  criam  legitur, Inopia  eorum  quae  diftributmtur.  Graece  eft,  ^Aea  if!  •n^<r<fi/ 
idtift.  Inopia  eorum  qu»  affumuntur  ad  diftributionem .  Nofter  tamen  antfe; 
quus  codex  aliam  ledlione  habet,fcilicet  ■^Abx  ifS?  i.Inopia  efculentorum. 

^  Quod  etiam  legitur, In  longo  aetatis  proceflii .  legi  debet, Vfque  ad  plurimum  aeta/ 
tis:tM  Graece  hiSetur,  aiAss»  fl  Afiudas, 

Quod  etiam  legitur,  Alioqui  nonhabuillet  debilem  uirtute  retentiuam.  Graece  eft, 

3  ji*  <w  e}(i  rhl  KdSixn*»!'  fiwa/ai/ . 

Quod  etiam  le^tur,Propter  conarias  temperaturas.  In  noftro  antiquo  codice  funt 
dujlediones .  ima  dicit,  LfcJaes ,  ideft  temperaturasmt  etiam  habet  Aldihus  codex*. 
Alia  dicit,  it-nas,  ideft  Caufas.Vtraque  leoio  conuenit. 

Quod  etiam  legitur,Bx  his  autem  quod  parum  appetunt .  Graece  eft,  ■nvmt  <li  •ii 
(de l^oii  'afiyi&m  •  ideft,Ex  his  autem  quod  parum  quidem  appetunt. 

Vbi  etiam  legitur,  Quoniam  ad  ficciorem  uergunt  tetuperatura .  in  noftro  antiquo 
cqdice  eodem  modo  habetur,  fcilicet ;  ita^  Alinus  habet .  Alij  uero  codi/ 

ces  in  fuperlatiuo  legimt  Siccifiimam. 

Sid  etiam  legitur, Qiioniam  ciborum  exitus  feftinat.Grace  eft,  V 
<n7j’6i(/.  ideft, Qtiom'am  ciborum  exitus  feftinabit* 


jP  Amem ,  thorexis  ( ideft  nini  potio )  foluit* 

BRASAVOLVS 

ia_v  V  H  doiftoralibiis  itifighibtis  munirer,forte  fortima  hic  aphorifmus  mihi  coh/ 
tigit  exponedusrcmus  fenfus  hic  eft,Fames  illa  extrema, quam  homines  habent,dum 
illa  nexantur,  ex  fimilitudine  famis  canum,  qui  nunquam  explentur,  fed  uoracifsime 
tuburcinantur,a  uini  potione  fanatur. 

Ai(<oj,.  ideft ,  Famem .  ]  Pa  excellentiam  de  illa  rabida  intelligitur,  qua  ut  canes 
nunquam  explai  pollimt ;  imo  nonnulli  egregie  la:duntur,nifi  comedefihti  Defanie 
SC  eius  caulis  didJum  eft  abunde  a  riobis  in  odtauo  pratfentis  libri  aphorilino ,  K  quo7 
modo  naturalis  fames  eflet  fticflionis  fenilis ,  quoties  difflatae  cutaneae  partes  iit  conti/ 
nentem  aerem  ne  uacuae  efleht,  continentem  aerem  attrahebant  j  SC  illae  aliae  ab  alijs, 
quoufcj  ad  uentri culum  peruenirent ,  qlri  a  propinquis  partibus  fe  etiacuari  fentiens, 
appetere  incipiebat .  Propterea  Galmus  quarto  De  fymptomatum  caufis  libro, dice/ 
Mt,famem  eue  (iicSionis  ienfum.De  hac  uero  fame,hic  nOn  eft  intelligendus  Hippo/ 
crates :  nempe  uim'  potio  ipfam  non  foluit,fed  cibi  potius  fumptioicum  quo  tamen  dC 
uihum  m^ifc«ur,ad  fitim  exnnguedam,quae  eX  cibi  mafticatione  fit,  SC  ut  id  quod  in/ 
lumitut,facilius  concoquatur.  Sed  nunc  Hippoaatis  fermo  eft,de  illa  fame  agae, 
quam  medicum  expellere  necelle  fit.  Eft  uero  fames  praeter  naturam ,  uel  appetentia 
bratter  naturamifed  potius  famem  nuncupemus, quam  appetentiam, iit  Hippocratem 
imitemiir,qui  dicit  Aiftoj, ,  fua  lingUa,ideft  famem :  quamuis  fames,appetena'a  fit:&C 
qui  res  ipfas  curat, 8C  iion  nomina,  uel  fames,uel  appetentia  dicatur,parum  ciirat :  ta/' 
"°"rcn  Fames,porius  in  malum,  &  Appetentia, in  bonum  fiimutur,  quam/ 
tas  8c  plaunquc  confundantur.  Quum  uero  appetentia, uel  fames, quae  medico  iri/ 

diget' 


1 


„5  libri  secvn&i 

diget,multiplex  fit ,  quot  fpedes  habeat  confiderare  oportet^  &  nimquid  omnes  ua,- 
potione  fanentur, uel  una  foIa,de  qua  hic  intendat  Hippocrates  -Hoc  autem  comn,^  I 
de  fiet,  fi  illa  iri  memoriam  reuocauerimus,  quae  a  Galeno  quarto  De  fymptomatum 
caufis  libro, dicunturiubi  de  appetentia  loquens,illam  in  duas  partes  diftingmt,inii^ 
turalem,8C  praeter  naturamide  naturali,in  pracfentiarum  nihil  agemus. Qto  nao  pt» 
ter  naturam  eft,  in  tres  partes  diftii^uitur :  in  abolitam,  quando  aliquis  nihil  app^r 
Graeci  cw(i;4i<a/  >  ideft  fimpliciter  inappetentiam  uocant:  iri  difficilem, &  eft  illa  qq, 
imbecilla  eft .  de  his  mhil  agemus,  quia  fames  non  uocantur.T ertium  uero  genus  eft. 
quod  deprauata  appetentia  uocaturiSf  hoc  in  duas  partes  diftinguitur,in  illam  I 

miam  quantitatem  appetit,  8£  in  illam  quae  alienam  qualitatem  appetit ,  ideft  ea  appe,  | 
~tit  quae  non  funt  hominibus  confueta,ut  in  utero  gerentibus,  quae  aGr*cis,id  I 

eftpica,aPlim'o  utero  gerentium  malacia  nuncupatur.de  hac  etiam  non  eft  in  | 

tiarum  fermo,  qiua  nec  fames  dicitur,  nec  uino  fanatur,fad  potius  efu  feminUin  ciuo, 
^rum.Nunc  de  appetentia  &  fame  folu  ratione  quantitatis  fermo  eft,idelt  quando  plus 
,<y  appetimus  quam  conueniatln  hac  autem  appetentia, qua  plus  appetitur  quam  coW 
niat,funt  duae  afFeiffioriesluna  ideft  ma^a  fames  ex  magnitudlne,nam 

dft  particula  intenfiua  apud  Graccos,ut  Mmi,  ideft  magnus  puer:  ualde 

fuperbus.  Altera,  Ium  As ,  ideft  camna  a  uoradtate  uocatur.  Non  defuere  antiqiB,K 
illi  quidem  non  pauci, qui  expofuere  Hippocrate, quum  dicit  famem,ideft  uehemou 
tem  efuritionem,quac  Roi/Mpt®-  appellatur.  Hos  nero  duobus  argumentis  reprehen/  i 
dit  Galenus ;  primo,quia  Hippocratem  nimis  areftum  SC  particularem  faciunt,  quum  ' 
ipfefuamfententiamuniuerfalius  protulerit.  Pr*terea abfurdum eft didu,  Mluiai 
^  famem,  quomam  eft  potentiae  cafus  ex  firgiditate  exteriore,  qui  a  fame  quidem  in/ 
cohauit,fed  non  habet  amplius  coniundam  fenem. 

At  in  haec  duo  Galeni  argumenta  dubitare  contingit, quoniam  in  primo  (inquit)  | 
hos  fkcere  Hippocratis  fententia  particularem,  quum  tamen  fit  uniuerfalis.Igitur  Ga/ 
lenus  innuere  uidetur,de  omni  fame  Hippocratem  inteIlexifle,S(  etiam  de  bulimo.lgi 
tur  Sf  uino  fanabitur.  Si  aliter  intelligatur,non  eft  cur  uniuerfalius  fit  dicae 

fames, caninam  intelligentes,  quae  eft  una  ipecies,quam  magna  8C  intenfa,  ideft  buli/  j 
mos, quae  eft  alia  fpecies.  Recentes  putarunt  a  Galeno  oppofitum  dici,  ut  Galenus 
probet  hos  facere  Hippoaatem  imiuerfalem,  quum  fit  particularis :  qui  decipiuntur. 
Primo,quia  bulimos  non  eft  camna  fame  umuerfalior,  imo  potius  camna  femes  buli/ 
iiio.Hoc  autem  ita  demonftrari  poteft,  quia  Galenus  libro  quarto  De  fymptomanan 
caufisjubi  de  canina  appetetia  agit, ex  pluribus  caufis  illam  neri  dicit,  quam  bulimos. 
Igitur  uniuerfahus  eft  dicere  canina  appetentia  bulimo .  Adde ,  Graeca  Galeni  uerba 
idem  oftendere,quae  flint  haec :  (tSi  ca-n  j^iwi/  n  laju  K»8»Ast/,  muiwrilr  eMif  ; 

■n  «SK  »jfl  .  qu*  fi  penficulate  confideremus,hunc  fenfum  faciuntPrimum  qui/  j 
dem  pro  generali  SC  uniuerfah'  fpedale  8C  particulare  facientes:  unde  dicendum  elt,ar 
gumentum  inferre  Hippocratem  fieri  particularem,  &  ad  hanc  famis  particulam  con/ 
tradumtnam  8C  fi  canina  appetetia  particularis  fit,  tamen  amplior  eft  quam  bulimos: 
uel  etiam  dici  polTetCnifi  iecimdum  argumentum  impediredquod  fub  fame,tara  cani/ 
riam  quam  bulimum  intelligeret.  Sed  re  ipfa  fcito,bulimon  famem  etiam  uino  curari, 
non  tamen  puro  SC  meraciore,  quiarobuftis  indiget  cibarfjs ,  fi  ea  fames  tolli  debea^ 
qua  omnia  membra  appetimqSC  uentriculus  non  appetit:  propterea  bulimos  quidem 
femes  ad  fui  curam  uinum  recipit,  ut  membra  re  cito  nutriente  reaflumantur :  K  ideo 
adj^c  etiam  ampliari  poteft:fed  uinum  folum  hoc  non  faciqimd  alfjs  etiam  indicet, 
_^ima  uero  fames  folo  uino  curari  poteft,  quamuis  dC  alia  a^ibeantur  pafsim  a  me/ 
Jlicis  praefidia.De  hac  igitur  pr^cipue  Hippocrates  intelligit,unde  a  Philotheo*^ 
dtur,  Aiftoj/  ^7w53w  riu  <r<pAiii^xi>  1®«  «areo/stf/  cf^iy  miai/  yriw 

<d»  wfemjofSl/Wffii/.  ideft.  Famem  hic  intenfiorem  8C  inceflantem  appetentia  ciborum 
nominat, quam  normulli  caninam  uocant. 

Alwd  Galeni  argumetu  ambigintate  habet,  quia  bulimos  eft  fames.  Rei5)odeffliB| 
non  ^  uetriculi  fame:nam  uentriculus  in  principio  quide  appetebat,poftea  imbetil 
hor  effechis  nihil  appetit, Sf  h  jc  appetetia  ratione  uctriculi  eft  deperdita,ratione  uero 

aliorum 


APHORISHVS  XXI  ii7 

***  eft  intelligere  Hippocrate  in  canina  fame.  Galenus  uero  ptx, 

Wtato  quarto  De  fymptomatii  caulis  libro,dirpIicem  famis  caninie  caufam  ponit:una 
Stquories  uentriculi  os  humoribus  acidis  infeftaf.qui  frigidi  funtSed  in  huius  apho 
Sm  commetadone  hanc  caufam  in  duas  partitiir,ut  nos  hoc  modo  dicere  poflemus, 
Ganma  femes  ex  frigiditate  oris  uentriculi  fit, quae  polTet  uel  effe  pura  intemperies  frj. 
oida  fine  materia,  uel  cum  materia, quae  alia  efie  no  poteft,quam  humor  acidus  in  ore 
uenfficuli  imbibitus.  Altera  caufa  eft,ubt  totum  corpus  difsipatura  bC  difiblutum  afsi/ 
duantitticatiotte  indiget.  Haec  autem  fames  fit  uel  propta  uim  caloris,  quonia  ut  Ale 
xander  Trallianus  libro  tertio,  capite  fecundo, docet.  Si  in  uentriculo  fit  uehementifsi 
OH  caliditas,qu2  uetriculum  rafmciat,3C  eadem  caliditts  fit  in  membris,  ut  rarefcant 
adeo  ut  exeant  quae  alere  deberent  in  uapores  difsipata, etiam  camna  fames  inducitur: 
uel,ut  addit  ibi  Galenus, quia  uis  retentrix  eft  imbecilla;  ideo  illa  quae  infumutur,  cito 
tranfinittunturtpropterea  fames  intenfa  fit, ut  continua  edendi  folicitudine  teneantur,. 
K  ideo  inanitio  per  totum  corpus  camna  famem  excitat,  quae  inanitio  uel  caloris  uim 
fequituriqiM  calor,quae  ingefta  fi.mt,plurimum  deljcit:uel  ob  retehtricis  facuitatis  im 
b«illitatem, propter  quam  cibus  per  corpus  ftatim  meat. Cum  igitur  caninam  famem 
ex  caliditate  faciat,  dubitare  poteris,an  hic  uino  fanari  pofsit.  Refpondemus,uino  po/; . 
cus  augerirquia  uinum  calidum, praefertim  id  de  quo  nnc  intelligimustproptcrca  non 
eft  intelligedus  Hippocrates  de  hac  camna  feme  quae  i  caliditate  fiat;unde  in  hac  com 
mentatione  de  hac  nullam  mentionem  facit  Galenus ,  fed  illius  tantum  quae  a  frigidi/ 
tatefit;  unde  Si  Alexander  Trallianus  libro  tertio,  capite  fecudo,ubi  caninam  faniOT 
ex  cdiditate  curare  docet,Inter  prima  inqmt  maxime  abftinendum  efle  a  uino  Si  a  re 
bus  calidis, iubet(5  dandam  elle  bubulam  camem,ftruthionis,qua  etiam  caremus,for/ 
te  eius  loco  anferinam  dare  poffemuSjSi  imjencae  pedes.  Aetius  uero  libro  nono,  capi 
teuigefimo  fecundo,  huius  appetentiae  curam  longioribus  uerbis  profequitur,  quam  * 
Trallianus  fecerit.In  fiimma  igitur  de  illa  folum  camna  appetentia  uerba  facit  Hippo 
crates  qug  ex  frigiditate  fit, uel  modo  fit  mala  qualitas  pura,uel  materia  pura.Qiiod  Si 
Philotheus  ipfe  teftatur,inquies,  Avt«  A  • » /rte  Ai  «itiTfvtf  jyiumt 
iA  rih  yxsijicCiCS  m  ^ </fa  Inrij-sfa  Rtu 

hia  ji  11^  etix&huia  lim  mXhlui  ihjspiftifuu  AxixRtu/ovmtJ,  cv  Tti^svn  A 

S>si/  v  <rSna>r«JJilui  twj  »  SB/jf/i},»  joi  «Kjxtvmmx  tsiUiH.  ■xfxvvitm  yxj  xli- 
•Titf  iflSsaf  0  Ai/ioe.  uS  7»  ■mmiH  ^  Tthain  ^iya  ot/ra  ■acu/fnxt  -n  i^xif 

tHi  vhluj  Tsy  Ais<o{i  ^yx^oj^Lu  m  &^^itx(ncf  iS  emv .  ideft ,  Ipfa  autem  duplex: 
ha:c  enim  per  immodicam  fit  alui  deiediionem ,  illa  uero  projpter  frigidum  humoreni 


n,qui  frigidii 


at;diflbluit  ue 


ro  Si  obtundit  co<ftionem,Si  hinc  multum  cibum  accipiunt, non  concoquunt  autem. 
Si  totum  corpus  abfumitur.hanc  enim  thorexis, ideft  meracioris  uirii  potatio  fedat.fta 
tim  enim  fames  his  placatur.In  tali  autem  uidus  genere  hoc  facientibus  miilto  tempe» 
redic  definit  exhalare  materia  faciens  famem  ob  uini  caliditaf .  V eritm  quia  petere 
poircs,cmus  generis  materiae  fit  illa  frigida,quac  hanc  famem  infert.  Paulus  libro  fe/ 
eundo,  capite  ^inquagefimofecundo ,  Si  Aetius  libro  nono,  capite  uigefimo  primo, 
refpondent ,  efle  acidam  pituitam  in  ore  uentriculi  exiftentem ;  nos  uero  addimus-8(: 
afram  bilem.Imo  imum  in  praefentiarum  addemus,quod  forte  ledloribus  mTriim  uide 
bitur ;  Si  certe  mirum  eft:  hoc  anno  millefimo  quingentefimo  trigefimo  Odlauo,cahi> 
nam  hanc  appetentiam  Ferrarite  fuiffe  morburn  epittoicum ,  Si  potius  fiiilTe  es 


X  acida  pituita.Omnes  autem  quos  curauicfriere 
aute  nortpauci)  ex  infufione  fetia:  fanitati  reftituti  fiint.SC  adhiic  religiofam  quandami 
«hac  afletftione  nime  cUro  die  fexta  NOuembris,quj  tamen  famtati  fere  reftitiita  eft. 
Erat  autem  haec  appetentia  ponfsimu  in  principtjs  accefsionu;  raritj  ex  his  fuere,  qut 
quaitanS  non  inciderent, fed  breui  terminu  habefaatDehac  tatur  canina  fame,qug  ^ 
frigiditate  fit,  uerba  habet  Hippocrates.nam  haec  proprie  Si  fimplici  uocabulo  fames 
^pcllari  poteft,quia  cum  naturali  fame  fimilitudinem  habet  ut  Galenus  dicit  quarto 
Deiymptomatu  caufis  fibro.frigidi  etenim  humores  in  ore  uentriculi  rofionem  quan 


•1 


dam  inducunt, quae  fuiflioni  proportione  refpondet,8i non  aliter  quan  naturale  bsth, 
ma  fecit  8C  etiam  fi  fit  pura  qualitas  frigida  ipfa  hoc  idem  fecit, qiria  ut  eodemlocoS 
cit  Galenus,fi^igus  uacua  reddit  corpora,&  ipforu  tunicas  cogens,  conftringensit 
mem  fufcitatde  hac  igitur  fame  loquens  Hippocrates, quam  camnam  uocant,ttL, 
ditate,uel  fiigidis  humoribus  fa(fiam,eam  dicebat  fanari  uino,  quod  intelligo  uinom 
■ro,etiam  fine  alrjs  cibarijs.nam  qui  eam  patitur,  fi  genetofum  uinum  biberit,  fanate 
■"SZaiiiare  non  indiget,  tame  prima  uice  non  fanaturtfed  fi  per  aliquod  teporis  fpati  J 
tali  uino  utatur.  At  quia  non  pofliimus  tam  diu  iriuere  fine  dbis,  propterea  Gakai# 

'  pingues  SColeagineos  cibos  infumedos  iubet,8i  uinugenerofumbibendum.Qu,',,j, 
ro  imt  hi  cibi,Trallianus  libro  tertio  capite  fecimdo  enumerat,  copiofius  A^us  uj, 
gefimoprimo  capite  nom'  libri.ut  autem  a  carnibus  ipfis  exor^amur,pinguiores  extj 
betuolucrii  partes  cerebella,  8C  bulbos  ex  meile  multo, oleo,pinguedine  asfeino  1 

gallinaceo,ac  fuillp.  De  oleribusjmaluam  edi  iiibent,pani  mifcent  cuminum,anifiiiit’ 
petrofelinum.  Imd  hacc  eadem  uino  mifcent,addimt^  piper,mel,nardi  fpicain;bef 
laria  dant  piftacia,amygdalas,  nuces  pineas,oliuas  colymbades ,  fed  ex  mellctdaatK 
lac  per  ie,8i  cum  paflo,dant  ex  lade  potiones,8f  parant  placentas,dant<i  oryzani.iii/ 


lac  per  fe,8C  cum  paflo,dant  ex  lade  potiones,8f  parant  placentas,dant<5  oryzamui, 
fcera  cataplafinate  hordeace*  farinae  circumlinunt ,  dant(^  medicamenta  hieram  pi/ 
eram .  Sed  omnia  conueniunt  qua:  pituitam  acidam,  uel  atram  bilan  educunt, fiet 
atra  bile  fit.  Si  uero  fit  mala  qualitas  ftigida  abfque  materia, caliditatem  inducetefiifis 
eft,8f  uinum  potare. 

Si  uero  petas  cur  canina  femes,uel  appetentia  uocetur,  Aetius  uigefimoprimo  ca/ 
pite  noni  libri  relpondet:  ita  uocari, qiria  plures  cibos  appetunt,  cum  ueroappeteriam 
cohibere  nequeant,  in  ingerendis  nimijs  cibis  modum  excedunt,  deinde  multinidine 
eorum  aggrauati,8C  afliimptos  citra  nocumentum  fei-re  non  potentes, ad  uomitumdi 
uertunt,  deinde  rurfus  cibo  fe  explentes  rutiljs  ad  uomitum  reuertuntur,quemadmo> 
dum  canes,propterea  canina  appetentia  nimcupanir.Nobis  autem  uidetur,ideo  cani/ 
nam  appetentiam  dici,  quia  uehementifsima  eft,  fimilis  appetentia:  canum,  qusc  nim/ 
quam  expletur. 

Non  defunt  etiam  recentes,  qui  caninam  appetentiam  ex  uermibus  fieri  contende/ 
rint,imd  eorum  dux  efl:  Auicetma  decimatertia  tertij  tradlatu  fecundo,in  capitido  De 
cura  appetitus  canini:8d  Serapio  tertio  libro  fui  Breuiarif  capite  primo,8f  huius  rdra 
tio  in  promptu  efie  poteft,  quia  titillationem  faciunt  circa  os  uentriculi,  quae  fpeciem 
quandam  famis  repracfentat,K  forte  talis  canina  appetetia  potu  uini  copiofioreibkie' 
tin',quia  uermes  ex  eius  impetu  deorium  deducentur.  At  nihil  refert  an  generofimiul 
num  fit,nec  ne.hi  uero  potifsimum  picra  fanantur,unde  8C  Trallianus  libro  tertio, ea/ 
pite  tertio  hiiloriam  quandam  refert ,  fe  fcilicet  matronam  quandam  nouifle, cuius  al/ 
uus  pliuribus  diebus  adftridla  fuerat, tamen  magnam  ciborS  copiam  infumebaqK  pro 
be  concoquebat,  propter  hoc  Iancinationem,K  moriiim  quendam  in  uentre  perfentit 
bat,K  de  iugi  capitis  dolore  conquerebatur .  hoc  uidens  Trallianus  hieram  illi  dedit, 
hieram  inquam  illa  quae  cathartica  efl:,ut  illam  ab  eo  morbo  liberaret.cum  hiera  fuaiA 
,  .-operationem  incepit. uermem  inanem  amphtudine  duodecim  cubitorum  eiecit,8i  ft» 


tim  a  rabida  ciborum  appetetia  liberata  eft.  Vnde  exiftimabat  hanc  pati  bulimum,fed 
CTat  o-xaAjiiaiAi;/®' ,  ideft  famiuermis.hoc  eft  ex  uerme  fadla  &mes,unde  no  ab  re  Aul 
cenna,  Serapio, recentes  hanc  femem  ex  uermibus  quandot^  fedlam putarunt, 

Ai/a.  ideft.  Vini  potio  foluit .  ]  Hoc  a  Galeno  adeo  clare  in  commentatione 
oftenditur,ut  ej^ofitione  non  indigeat.nam  Hippoaates  aquam  bibentes  contra  tho 
rexemenos  diftiMtrit .  Illi  igitur  thorexemeni  funt,  qui  irinu  bihunt,quamiris  aliquis 
hic  ambigere  pollet  de  his  qui  cermfiam,zythum,birram,at^  ceriam  bibunt,quod  W 
diftingtii  pofsint  contra  bibentes  aquam;nam  per  aquam,puram  aquam  intelligit,p« 
thorexemenos  quemcucp  alium  potum  qui  non  fit  aqua.  Medones  etenim  funt  ponis 
ex  ftuduum  fuccis,8C  non  aqua.  Re  autem  uera  ibi'  Hippocrates  uini  potatores  inteh 
ligit,  qiria  hi  alij  potus  fub  aqua  potius  referuntur.  Tamen  fi  quis  per  thorexin,potw« 
fubftantia  8C  potentia  calidum  intelligere  noluerit,  non  iremus  inficias  quemlibet  pw 
tum  calidum  hanc  camnam  femem  fanare  aptum  efie,  praefertim  fi  egregie  calidus  Dt, 

ut  funt 


APHORISMVS  XXI  US» 

iit  finit  expipffCjS^ 

3  dubioinus, Hippocratem  hic  per  Thorexemenos  uim'  potatores  intelligere,  K  per 
Thorexim,uinipotionem.Diciturautem  Sigtip}  uim  potio»  quia  liirn' potione  thorax 
Kpertusincalefcaeuidetur.atcp armari.  .  ,  .  . 

Ariftoteles  quarto  feprim j  particidg  problemate,  ex  frigore  qiridem  uoluit  caninam 
ippetentia  induci, fed  c  jorem  intus  repellentejmmo  dicit  hyeme  fieri,ut  fufpicer 
^^otele  non  de  hac  canina  Hippocratis  appetentia  uerba  fecifle,fed  de  illa  naturali  fa/ 
me  qua  qtiifcp  hyemis  tempore  in  feipfo  experir^otuitproblematis  uerba  hjcfunt,ne/ 
quica  omittamus  quod  huic  expofitioni  prodeile  uideatur:  cur  tempore  frigido  maxfr 
me  uis  illa  famis  intolerabihs  incidit,  quae  canina  appetentia  uocataeft,  8thibernopo/ 
tius  ®  £eftiuo,Refpondet,An  quod  uitiuhoc  ob  inopiam  aUmeti  ficci  foleat  accidere, 
tempore  autem  frigido,hiberno  cum  calor  in  angufta  fe  contrahit, ocius  interdum  defi 
cit  alimentu,quod  cum  defuerit,  uitium  id  exoriendi  accidere  cofentaneum  eft.  Atfi  in 
ea  cibi  uitiofe  cupidi  taterefolutioimbecilIitas(jfecutaeft,materiaftaatn  interna  corpo 
ris  a colledo  calore  colliquefcit. quae  fi  ad  lo cum  cibo  a  natura  dfcftinatii  influxerit, pro 
eibo  feipiam  corpori  applicabit,fed  fi  Ipirairdi  fedem  adiuerit,obmutefcere,  atij  lague/ 
renecefleeft.obmutefcereinquam,quoniamfpirandimeatus  interfepitur,  aKpobfide/ 
tur.  languefcere  autem  propter  inediam,  confumptionemij  corporis.  Celeriter  tamen 
paucisip  remedijs  fubu£nitur,eo  quod  eius  mali  ortus  extrinfecus  eft.  frigus  enim  calo 
rem  corporis  noftri  intus  compellens  ac  contrahens,  infatiabilem  illam  edendi  cupidi- 
tateminijeit  atc^  intendit.  Qiiamobrem  quomodo  qui  in  metuendo  tremebant,  pallee 
baht(j,periculo  demum  liberati  fubito  ad  priorem  redeunt  ftatum,  ftc  etiam  efurientes 
illi  ubi parumfumpferunt  panis,  citiffime  recreantur,  ut  qui  ui  paulo  a  natursc  ratione 
fummoti  aberrent, non  qui  pemtus  corrupti  defcifcant.Quod  enim  naturae  tenorem  in 
partem  aduei  fam  uiolat,idem  fiiae  naturae  eundem  reitituit.  Ergo  dimififle  tStummodo 
fat  eft,  quemadmodum  cum  aduerfi  inter  fepuCTi  fimem  enixi  retrahimt,  quippe  qui  fu 
nedimillbrefupiniprotinusdecidant.  Haec  Ariftoteles,  Qiiemtuipfeconudera.  iram 
facile  uidere  poteris  ab  Hippocrate  quodammodo  diferepare,  (1  de  hac  canina  Hippo/ 
aatis  appetentia  uerba  fecerit, 

G  ALENV  S 

Vini  potionem  thorexim  nominare  corifueuitln  libro  igitur  D  e  natura  hominis, 
SC  de  uidus  rationeinhunc  modumfcripfit.Liquetigitur  quod  uidus  finguloru 
non funt  caufa, quando  omnes  fubinde  morbo  corripiatur, luniores  fcilicet  ac feniores, 
uiri  fimul,  ac  mulieres,fimiliter  84  thorefcemeni,&i  aquae  potatores.  Cum  ergo  aquepo 
latores  thorefeemenis  ex  aducifo  diftinguat,hincofteriditur  ipfum  per  thorefccmcnos 
uinum  potantes  intelligere.  Quare  8C  thorexis  uini  potus  ab  ipfo  dicitur,  quem  dicit  fa 
me  foluere,nonper  iouem  quecunij  defediun  fame  nominans,ficuti  nonulli  arbinan/ 
tur,fed  necp  illam  quae  cum  appetitu  fit,ied  eam  quam  habent  qui  hac  paflione  laborat, 
qU«  uehemens  84  iedari  contumax  ciborum  appetentia  dicitur,  quam  K  quidam  medi 
eorum  appetentia  caninam  nominant.T aleiri  enim  famem  uini  potio  fanat, non  ea  qug 
ex  lon^jiredia,  uel  aliu  profluuio,  aut  fluxu  fangiiinis,  aut  aliqua  alia  fada  eft  cuacua/ 
tione,N^  qui  ex  tali  aliqua  indigent  caufa,  ne  dum  aliquam  ex  uini  potu  capiant  utili¬ 
tatem,  etiam  plurimu  offenduntur,  quonia8fcc?nuulfionibus,atcfedelirtjsc5feftim  cor 
ripiiintur,fiante^  cibos  aiTumpferint  uinum  potauerint.Quiuerd  famem  quini  dixi¬ 
mus  patiimtur,his  uini  potus,non  cibi  multitudo, remedium  eft.  Equidem  multos  ipfe 
lanaui  qui  indefinenter  famefeebant, irinum  ipfis  abundanter  exhibens,ex eorum  gene 
rc  qiwfufficieter  calefaciunt.  Necp  enim  acerba  uina  talem  famem  fanant,  fiquideneq» 
calefaciimt,fed  qug  colore  fubrubeum  habet,  uel  rubeuabfcp  acri  fapore,  maximo  funt 
nlis  remedio  qui  canino  laborant  appetitu.  Oportet  fiquidem  cum  ad  prandium  acce/ 
ounqprimu  illis  afferre  pinguia  edulia,  atq?  ut  ita  dixerim  oleaginea,  2i  quaecuncp  alia 
tt  plurimo  paratur  oleo,  (ed  in  primis  nihil  aufterum,  aut  aae  offeratur;  poftea  ununi 
aliquod  exuinis  qup  diximus, etiam  fi  nondum  fitierint  ad  potandum  dari  prgeipimus, 
htatim  enim  fedatur  fames,  84  tale  Iqmo  tempore  uicftum  exhibedo,ceflat  omnino.  ^ 
noe mihimagis  uidetur  in  praefentiapboriimo  Hippocrate  docere.  Cum  enim  canini 
u  appetitus 


appetitus, uelproptafolainfatemperaturafrigidiore,iielpropterhimiofesacfdosi;ai  I 

Cohfueueruhtqubs  exfbrbuitos  uetricuhjhaccueroambofanarepot^uinS  qtioddi,  I 
ximus,no  fmeratione  cclTarefacit  caninos  appetitus.C^i  uero  putam  uehementeefu,  ( 
titione  qua  Grtecibulimon  uocant,fuilTe  nuc  fame  ab  Hippo,  nominata,  no  fatis  retJe 

niihiuiderfffermon5accipere.PfimuquiaipfumprogeneraIi,atcpuniuerfaIifeci0tfpt 

ciale,ac  magis  gticuIare.Deinde  et  metiuf ,na  paffio  bulimos  nominata, eft  cafus  potf 
ti*  ex  frigiditate  exteriore,  qui  a  fame  quide  inchoauit,fedno  habet  eaapiius  adiumji 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet Thoreximiiim  potionefignificareperdtftin<3ioneacS)iv 

irario  arguens.  ,  _ 

Qii6dlegitur,in  libro  igitur  De  natmahominis, in  aliquibus  cotextibus  leginir  vA 
floiugitur.In  aliquibus  j«ai>,ideft,igitur.potius  probo  ut  legamus  y^,{enfus^ 
libro  enim  De  natura  hominis.  ,  ' 

Quod  legitur,  liquet  igitur,  quod  uitSus  fingulorum  non  funt  caufa,  quando  omne 
fubinde  morbo  corripiantur,  Graece  eft  djsurhtixm 

■tume  Ifti/.oTj  itMiay  h  viaticis,  id^,  Liquet  igitur  quod  uicftus  unicuiufA 

hbftrum,nonftmtcaufa,quodomnesfubindemorbo  corripiantur.  ^ 

S  E  c  V  N  D  o  docetiper famem caninaintelligendaeire,n5aut illam quaefitexint/ 

dia,  uel  alui  profluuio,uel  fanguinis  fluxu, uel  aliqua  alia  euacuatione,  quiahispotiis 
iiini  potio  obeft,  $  prolit.nam  hi  uinu  potare  no  debetjnifi  prius  comederint,aliter  aut 
deliria,aut  conuulfiones  fequimtur. 

QiiodlcgiturQuemcun<5defe(ftufamemnominans,GraEceefl:  «arairw^/swoM/  * 

Ai/iof,,  ideft.  Quamcun(5  indigentiam  famem  nominans. 

’  Quod  etiam  legitur,  fed  eam  quam  habent  qm'  hac  paflione  laborant,  lege  Qui  ea  f 
pafhonelaborant.  i 

Qiiod  etiam  legitur  Et  fedari  contumax,  Grtece  eft  «5rw/s*i/ inceiTabilfs.  | 

TERTIO  moda  docet  quomodo  multos  habetes  fame  caninJ  fanauerit, magnam  | 
iebrum  uinoru  copia  exhibens  qus  calefaciuntfufflcieter,ideft,fatis.proptereano  funi  i 
danda  uina  acerba,quia  non  calefaciut-Eft  aut  acerbus  fapor  terreus  ac  frigidus, ut  Ga  ! 
lenus  quarto  Defimpliciumcdicamentorufacultatibus  libro  capitefeptimo  docet  Vi 
na  aut  acerba  illa  ftmt,  qu«e  ex  immaturis  uuis  exprefla  feruantur.Ideo  in  illa  parte  a  Ga 
leno  offenditur  ex  re  acerba,  (modo  coqui  poflSt)fieri  aufterUm  faporem  acidu  dulcem  i 
ac  pingueihoc  aut  fit  cum  res  acerba  incalefcit,  Sf  magis  coquitur-  In  genere  igitur  res  [ 
'acerb3cfrigidaefunt,Siterreat,8f  ideo  acerbuuinumtaleeritpropterea  calefacerenon  , 
poterit,  nec  famem  caninam,  ex  frigore  uel  frigidis  humoribus  fadlam  auferreded  id  ui 
num  hoc  faciet,  quod  in  fe  egregiam  caliditatem  habet.  Graeci  acerbum  uinum  spi/iffif 
■«(vui/uocant.nam  dentes  ftupefcere  facit,  utfuntuinailIa,quganobis  dicuntur  albana, 
quae  ex  uuis  non  bene  maturis  exprimuntur. 

CLV  ART  o  docetqujnauinafintpotuidandainhacfame,Rubrainquit,ueIfid» 
rubra,fine  acri  fapore,fua  lingua  dicit  «M’  hy,.  -Aw 

ideft.  Sed  qugeu»  colore  cirru,  uel  erythron,  ab%  hoc  quod  in  guftu  adftringaqfdlicet 
■habet.ubi  nota  a  Leoniceno  xif/of/  colore  pro  fubrubro  interptatu-  Sut  uero  qui  «/f*! 
giluSexponatlmmo  Aulus  Gellius  in  Nodibus.atticis  dicit  tres  efTe  colores,albn,ni> 
grum,&  mediC,  ^uem  >ti//»i/  uocant,idcft,giluu.Multi  nero  buxi  colore  cirruinKgll 
uu  uocat,uolunt9  colore  uulgo  gialu  nuncupatu  eo  dici  quafi  giluS.  Sertuus  in  Geor/ 
Hgicis,ubi  de  equorucoloribusVirgiliusagit,Kgilui  coloris  mentione fadqipfeinta/ 
pretaturgiluu,ideft,mcllin5colorem.Aliqui  uero  per  *iVfaEflauuinteIligut,alijfuluS. 
^os  uero  per  uinu  wVfop,  flauii  intelligimus  Galem'  authoritate  freti,  qui  hbrO  quinto 
'Defamtate  tuenda,  ubi  docet  quae  uinafenior  biberedebeat,inqmt  in  fubftantiatenuif 
fimu  efle  debet,  colore,  quod  Hippocrates  «i/foy  uocat.poterat  autbf  |wd«V  appellare, 
'quibiis  uerbis  riianifefte  d^henditur, colore  efle  fcuiSit  fimilem.eft  aut 

tuis,  unde  Ariftoteles  tertio  D  e  natura  ammaliu  libro  S  camandru  fluuiiun  Trioianim» 
jm/Sii/  appellari  tradidit,  quoniam  oues  quae  inYpfo  potare  confueueruntflauas  reddit. 
Qijare  quodhic  dicit  Galenus  uinum  «iff  «i/.nos  interpretandum  putamus  flauum, 


A  P  H  0  R  I  M  VS  X  V  I  I  I  t,i 

hoc  rationabile  cft,quonia  utprxcitato  loco  Galenus  dicit,  calidiffimu  dl  flauum  irinu 
ex  his  quse  enumerauit.nam  capite  dccimonono  tertij  libri  Defimplicium  medicamen 
tora  facultatibus  prope  finem, quae  fimpliciter  fint  calidiffima  uina  enarrat.  Indigemus 
.autem  in  canina  &me,calidifflmo  uino.Pro  igiturflauumintelli^mus,8inonut 

Leonicenus  facii,fubrubrum.forte  Leonicenus  per  fubrubru  flauum  intelligit,  tamen 
per  magis  K  minus  in  coloris  intentione  differunt. 

Addit  poftea  uel  rubrum  fine  acri  lapore,quodiua  fingua  erythron  uocat,8f  re  uera 
tr^iron  rubrum  eft,fed  quia  omnia  rubra  non  funt  calida, proptereaaddit  fine  acri  fax 
pote. Quod  ad  rubrum, Si nonadflauum  addi  debet, quia  flauaacremfaporem  non  ha 
^thocautemell  fi  Galeni  contextus  ita  cficat,Atre  uera  in  Galeno  nonadefthaec 
particula,  Sine  aaiiaj3ore,fed  ifta,;ti)elr  lii  sv^air,  ideft,ab^  eo  quodftypticitatem  ha 
beatjueladflringat,  enim  eftobftruo.Reperiutur  uero  rubra  uinaftyptica,8i  qug 

adftringant.  Styptica  autem  os  uentriculi  coprimtmt,  Si  famem  inducunt  potius,  quam 
Icuetit-namadftringendo  illam  faciunt,ficuti  frigida  adftringendo  idem  efficiunt.PrK/ 
terea  quod  aaes  dicere  non  poflit,in  promptu  ratio  eft,  quia  acres  fapores,  quos 
Cneci  uocant,omnes  calidi  fimtimmo  quarto  libro  De  fimpliciu  medicamentoru  fax 
tultatibus  illos  deridet, qui  dubitant  antes  acres  calida  fint,cum  fenfuipfo  conflet  efle 
ealidiflimas.Bfl  autem  «Jai/aw  apud  Gracos  fapor  acer.  Si  acutus, qualem  habent  pix 
per, allium,  cepe,  pyretrum,naflurtium.  quoih  loco  cocludit  acremfaporeip  omnium 
caIidiinmumefre,Si  ideo  non  dicebat  Galenus,nec  dicere  poterat,  abCp  acri  fapore;fed 
potius  qua  aaemfaporem  habent,  in  hac  cura  funt  recipienda,  quia  calidiffima.  At  di- 
cebafcfine  aliqua  fiypticitate,uel  adflricSione.hoc  enim  •nP  potius  flgnifix 
cat,ideft,abfm  aliqua  flypticitate,uel  adflridione.  ut  huius  partis  fententia  fit ,  Vinum, 
quodin  hac  fame  propinandum  efl,  uel  flauum,  uel  rubrum  fit,fed  rubrum  line  ftyp  tici 
tate  uel  adftritfrione.  quia  illa  luna,  qua  Si  rubra  Si  flyptica  funt,frfgf  da  etiam  (idefl  mi 
nus  calida)  efTe  oportet, Si  famem  potius  augere  apta  funt,  quam  fedare. 

Q_V  I N  T  O  curationem  huius  famis  profequitur  Galenus,iubes,ut  his  hominibus 
dentur  pinguia  edulia,  qug  fcilicet  uel  ex  multo  oleo,  uel  multa  pinguedine  parata  fint. 
nam  Si  oleum  Si  pinguia,  hanc  famem  contunduntiunde  quando  iis  carnes  exhibetur, 
ea  partes  potiflimu  fumuntur,  qug  in  animalibus  pinguillimaefuntjsi  qua  in  fanis  nau 
feam  mouerefolent,Si  faflidium  cibi, ut  quiCp  in  omnibus  facile  experiri  potefl. 

SEXTO  notat  Galenus,priufquam  hac  cibaria, qua  oleaginea,  Si  pinguia  funt, 
exhibeantur,nihilpraceirerit,  quod  auflerumuel  acre  fit.  In  quare  de  Leonicenonoh 
polfiim  fatis  mirari,  qui  acre  iterum  uertat,cum  de  acredinenihil  dicat  Galenus, Si  acre 
do  inhac  canina  appetentia  conueniat,quia  calida  funt.  Galeni  autem  uerba  hac  flint 
lixMsteJS  iisAV  di/xtigJi/,  H  spvif  roi' 'is®.  Qua  hocmodo  interpretanda  indicamus,  maxi 
me  autem  nihil  aufletum,  aut  acerbu  fit.  unde  quod  Leonicenus  interpretatus  efl  acre, 
acerbum  interpretari  oportebat.Efl  autem  ( utfuperius  a  nobis  didum  eft)  acerbus  fax 
por, frigidus. 

SEPTIH  o  notat,  etfinonfitierint  (quod  ut  plurimum  contingit)  tamen  efle  prox 
pellendos  ad  bibendum,quiacitiusfanantur.  At  tibi forte  uidebitur  in  Galeno  contra/ 
di(aio,quidicatftatimfedarifamem:poftea dicit, qiiod exhibendo  talem uidhim  longo 
temporeomnino  ceflatiuidetur  ergo  contradi<Sio,quippe  fi  ftatimfedatur,cur  exhibe/ 
re  longo  tempore  talem  uidlum.  Si  cur  dicit  ommno  ceffate'  S  ciendum  hanc  famem  fe- 
dari,8i  deinde  iterum  fuperueniretquia  uini  copia  una  uice  fumpta  non  eft  fatis  ad  refol 
uendosomiies  humores,  qui  in  ore  uentriculi  continentur,  tamen  aliquos  refoliiit,  Si 
femes  indutias  prgftat,fed  iterum  accedit.propterea  fi  diu  eo  uidhi  utamur,  tota  deniij 
aufmur,  ut  hiepoflit  omnia  quae  lubuerint,  comedere:  tamenhanc  famem  non  inci/ 
det.  Vel  dicas,  a  Galeno  dici  Sedari,ideft,placari  aliquantifjper,non  tamen  perfirde  fa 
iwi,quod  Graecum  uerbumoftendit  5ijS>«tfr47tttmitigatur,ideft,placatur,fed  ex  longb 
ufu  penitus  remouetur. 

o  c  T  A  V  o  docet,8i  ex  fola  frigida  intemperatura.  Si  ex  materia  frigida  fieti  haric 
tamem,fed  utrae^  ttino  fanari  pofTunt. 

nono  diiiumfacit  de  bulimo,  quem  Galenus  ad  Glauconem  dicit  nihil  alind 
u  a  efTe 


effe-quam  quendam  animi  defe(??:um:fcd  cum  dehoc  dubio  nos  inter  ocponendumi 
bhorifmum  plura  egerimus,illuclcAorem  tranfmittcndum  elTeiudicauimus. 

QuodlegiturNonfatisre<fte,GraEC«eft«A9y<i«Ta. 

Vbiiegitur,SpeciaIem,acmagisparticulare,haecparticuIaMagis>uacat.namGKt 

ceeft  ,  -n  ^  ■ 

<^uod  etiam  Iegitur,eft  cafus  potentiae,illa particula  Potentia;.  Greceeltc/im^t 

ideft.uirtuus.  , ,  .  ,  .  .  ^ 

(^uodlegitur,Quiaafamequideminchoauit,intelligeafameuera.Vndeaianiuo^ 


QVicunqp  morbi  ex  repletione  fiunt, curat  euacuatiot  Et  quicuncpexeuacua/ 
tiotic.repletio,  6£  aliorum  contrarietas. 

ERASAVOLVS 

T7  X  boc  egregio  Aphorifmo  maxima  quxdam,at(5  dignitas.immo  totius  nolir|at 
r >tis  fundamentum  colligitur, imdehic  ab  Oribafio  dicitur, Hippoaatemoftende/ 
re  quomodo  apud  eum  fit  doinita  medicina.  Philotheus  uerd  praecedentem  Aphoiit 
mumhuicita  continuat, ^ to  Tiyci-nSic/t  (‘■wx-lulemiav) 

•jtw  Sihfipi/  Jivuy,  ^<ft'T»Tffl,iBi!lli>A«(i(i7rsia7KfJT)i» Aoj«(i,idcft,ineoaphorifinoquihimc 
praecedit,  particularem  curationem  fecit.famemperuinipotionemfoluens.Inhocaii' 
tem  imiucrfalem  facit  fermonem.  Eft  autem  maxima  SC  principium  immediatumhoc, 
Contraria  contrarijs  curari.  Hippocrates  in  aliquibus  contranjsfpecificat.poftea  uni/ 
uerfum  circa  omnia  idem  profert-  particulariter  inquit,  omnes  morbos  fac  repletione 
fadfos,  8^non  ex  aliacaufa,euacuatione  ciurari.  nam  materia  illa  qux  irnplebateuaci» 
ta,  is  qui  repletus  erat,  non  eft  amplius  repletus,  fed  quantum  fit  huius  ratione.fanusif 
fecftus  eft.  E  contrario  quilibet  morbus  ex  euacuatione  fadus,  in  quo  fola  euacuatio 
morbum  faciat;  repletione  curatur,  non  ejuidem  fitrfplici,fed  tali,  ut  quod  uacuum  eft, 
'repleatur.  His  etemm partibus  repletis,quae  uacuae  erant,  SCobidmorbus  fiebat,  cet 
fat  morbus.  Verum  ut  rei  fiimmam  complecSatur,  K  oftendat  contraria  contrarijs  cu/ 

'  rari,  addit,  unamquamcp  contrarietatem  fua  contrarietate  curari,  ut  calidi  morbi  fiigi' 
dis,  frigidi  calidis,humidificcis,ficcihumidts;  8C  fi  compofiti  fint,  compofitis  contra/ 
rijs  uel  mixtis,  quae  talis  generis  fint, ut  unum  fiat  quod  morbo  opponatur.  Et  fiidob/ 
ijcias,quoda  Galeno  dicitur  decimo  Methodi  libro,  fi-igida  aqua  non  femper  curan/ 
dam  efle  febrem,  cum  tamen  fit  febri  contraria,  nos  huic  dubio  ex  Galeni  uerbisrcfpo 
debimus.  docetpriuspraefidiaillaquacdocettjsacgrisefleapplicada,  quosferuarifpes 
efttquando  aegris,  qui  infanabiles  funt,  his  nec  tempus  ullum  opportimum,  nec  prafi/ 
dium  eft.  Atij  hoc  mihi  per  omnem  fermonem  teneri  memoria  uelim,quominus  pra/ 
cipuailla  prima^  omniu  curationis  indicatio  conuelli  aliquando  pofle  uideatur-  (^uip 
pe  cum  dicat  Hippocrates,  contraria  efle  contrariorum  remedia, quid  uetat  omnibusfe 
bricitantibus  frigidam  uno  ordine  exhibere  ^  Verum  nec  exhibenda  eft,nec  fubueitp 
tur  eo  tempore  generalis  omms  curationis  indicatio,  unum  enim  ex  ij  s  qua;  adlii  refti/ 
gerant,  aqua  frigida  eft,fed  Si  alia  plura  funt,  quae  partim  poteftate  (ut  didum  eft)  refti/ 
gcrent,partim  ex  accidenti,  quorum  alfjs  propter  concurfum  pugnantium  inter  feini 
cationum  alias  utimur.  Porro  tradita  iam  methodus  eft,  eius  quod  conducit,  antealia 
femper  deligendi.  Oftenfum  praeterea  eft,  ipfius  febri^,  prout  febris  efl,  aquam  frigft 
dam  femper  ede  remedium,  quod  ad  alia  fpedat  non  femper  tueluti  cum  ex  obfttU' 
dione  glutinofi  3C  craffi  humoris  putredo  oritur.  Haec  Galenus,  quibus  facile  prxili' 
da;  ambiguitatis  folutio haberi poteft,  SCeo  magis  fi  reliqua  quoeinGalenofequuiV 
tur,  confiderabis. 

Hic  notare  potes,  optime  ab  Hippocrate  primo  didumeffe.  Morbos  qui ex  pW 
tudinefiunt  uel  fatietate,;eu3cuatione  fanari;  S(  qui  ab  euacuatione, feplctionc,^ft5* 


ikaltis  contrarijsgencralempropofirione  edocuit,  quia  generalis  fllapropofitio  in  qua 
roribus  poriflimum  intelligitur,  quarum  una, quae  alteri  contrariatur  fi  ea  fortior  fit,  al 
terando  illam  expelliriTamenfi in aliquomorbo  qui  abilcortum  habuCTit, quae  calida 
rft, medicus  quifpiam  Rhabarbarum  praebeat,  quod  bilem  educens,fanitati  aegrum  re> 
liimaqhic  a  fuo  contrario  fanatus  efle  non  uidetur,fed  potius  a  fimili.immo  hec  eft  Ga 
leni  fententia,  quod  medicamenta  obfubftantialem  fimilitudinem  educant,  &  non  ob 
aliud,quando  aliquis  per  euacuationem  ex  medicamento  in  qualitate  fimili  fanitati  r&- 
ftituitm.fedhac  ambiguitas  facile  folui  poteft,  Namhicduofunt,  unum  eft  humoris 
peccantis  quantitas, aliud  qualitas  ipfabilis,quac  calida  eft.In  eo  qui  ex  Rhabarbari  po 
tu  a  biliofa  febre  fanatus  eft,  fanitas  ratione  quantitatis  humoris  A  per  fe  faefia,  quia  il/ 
Ic  his  humoribus  ad  inducendam  febrem  aptis  plenus  eratifed  ratione  qualitatis  que  fi/ 
milis  eft,peracddens  inducitur  fanitas.  nam  ad  quantitatis  euacuationem  qualitatis 
euacuatio  confequitur,  qua:  fimul  cum  quantitate  mixta  eft,  itaque  morbus  quilibet 
perfea  contrariofanatur.  ContingitueroSCfanitatem  induci  a  non  contrario,  fed  id 
perascidens  eft, 

Hippocrates  in  libro  De  hominis  naturahunc  aphorifmumad  uerbum  referre  ui/ 
detur, inquiens;  fic  medicum  morbis  mederi  oportet,  habita  bene  cuiufip  quod  in  cor/ 
pore,prp  tempore  8C  eius  natura  uigetratione;  in  primistj  praeterea  non  ignorare  de/ 
beqmorbos  qui  ex  repletione  proficifcutur,exinamtione  curari;  qui  a  labore, hos  quie/ 
te;quiex  otio,eos  exercitatione  euinci.  In  fiimma  oportet  medicum  fcireobfifterein/ 
Ihntibus,SC  morbis,8C  formis,8C  temporibus,  &  statibus, K  contenta  laxare, 8C  laxata 
contendere. tali  namtj  modo  morbi  uitium  facillime  defiftere  poterit.  St-  hoc  mihifana/ 
tio  ^e  uidetur.  Idem  Hippocrates  in  principio  libelli  D  e  flatibus,huius  aphorifmi  fea 
tenriamexuerbisqu*fequuntur,confirmauit.  Namfi  quis  morbi  caufam  co^ofeat, 
Ijicpoterit  qus  corpori  conducere  ualeant,  admouere.  quippe  qui  ex  contrarijs  sgri/ 
tudines  fieri  non  ignorat,  nam  hscmedicinainprimis  eftnaturalis.Moxfiquidemfe/ 
messgritudo  eft,  quicquid  enim  moleftia  afficit  hominem,  idipfumsgritudo  uoca/ 
tur.  quod  eft  igitur  famis  remediumf  quod  famem  amouet,  hoc  autem  di  cibus,  illo 
hoc  curandum.  Rurfum  fitim  amouet  potio.  Contrarepletionem  fanat  euacuatio,eua 
cuationem  repletio. laborem  quies,  quietem  labor,  atque  ut  una  breuicp  oratione  com/ 
pleiSar,  Contraria  contrarijs  curantur,  etenim  medicina  eft  additio,  fubtradiotf,  fub/ 
traiSip  fuperantium,additio  deficientiumtqui^hoc  optime  facit  optimus  eft  medicus, 
qui  autem  ab  hoc  plurimum  difcellit,  plurimum  etiam  ab  arte  difcelIit.Ha(Senus  Hip 
pooates.  Hinchijes  unde  illud  rei  medies  axioma  habeatur.  Contraria  contrarijs 
curantur. 


Galenus  etiam  in  libro  D  e  ietftis,  cafum  quendam  ponens  fimul  edocet  contrario/ 
tum  contraria  efle  remedia,  Cafus  autem  hic  eft.aliquis  fit,  qui  aCTiter  febricitet, qui 
grauitatem  corporis  fentiat  ad  motumfegnem,K  fit  tumidus,  dC  rubicundior  ^  prius, 
SCuenx  tumidiores  appareant,  qiris  dubitat  fanguinis  calidioris  copiam  huic  redunda/ 
ref  Quod  igitur  remediimiC'  Nimirum  euacuatio,  qus  abundantis  eft  contraria,  nam 
contrariorum  contraria  funt  remedia.In  libro  fibi  adferipto,  qui  Introdu(flio,uel  Medi/ 
cusuocatur,medicorumfeiftasreferens,8f  earum  notas  fubfcribens,  tres  fedas  refert, 
Rationalem,En^iricam,8C  Methodicam.Rationalis  naturs  rationem  prsbenmorbo 
tumcaufas  inquirit, 8C  figms  ad  illarum  inuentionem  utitur, curationem  capit  a  cotra/ 
tio.nam  contrariorum  contrariafuntremedia. 


Idem  Galenus  primo  D  e  ratione  uitftus  in  morbis  acutis  libro,  ubi  Hippoaates  pti/ 
fanam  in  morbis  acutis,  csteris  frumentaceis  condimentis  prsfert,  in  illius  partis  com/ 
mentatione  inquit,  Hippocratem  febrem  magnam  uocare  ignem,  quafinon  aliamha/ 
beatnaturam,prsterquamignisfubftantiam;poftea addit,  fiigitur  contraria  contra¬ 
riorum  remedia  fimt,fane  febris  peculiare  remedium  eft,  ut  uirtute,tum  frigidum,  tum 
humidum  exhibeamus . 

Idem  Galenus  inquintoDelatietatetuendabisteruehanc  maximam  repetit, in 
libro  De  cqnftitittione  artis  idem  fecit,  non  modo  uolens  contrariorum  contraria  efle 
»«nedia,f€dparticuIariumpatticularia.Cum  ucrdfexceta  Galenilocafint,qiiibushgc 
u  j  propofitio 


.libri  :  SE  CVNCr 

propofitio  exponitur, refertur, ati^  repetitur, nobis  il!a  referre  prseter  rem  potiiuu/ir,  I 
tur,quam  data  opera  filere.  Sanus  autem  erit,  Aphorifmi  particulas  c6templan-,qi^  I 

hxc  quaequifcg  uiderepoteft,referre. 

0Hi;<r?c  vomiAXTtcxm  5iAj<rM»i'i;s,ideft,Quicunqucmorbiexrepletione  uelexfatietjtt 

fiunt.Hicproexquifirioriquorundamuocabuloruexpofirione,difcutereoportet,qKi(l 

apud  Hippocratem  SC  Galenii  fi^ficet  uocabulu  TiAi/triioviiyidif  fiet  comodms,fiqqi 

edocuerimus, quid  quid  iTA/;«©'ueliiA!(&»£«,Kquid>(«>(S>;t‘'t'<«-Etenim  hoc 

loco  Leonicenus  interpretatus  eft  uocabuluhoc  TrKwiicm,  ideft,plcnitudo.  In  alio  aut 
aphorifinodicentcNonfatietas,nonfames,quodruaIinguadicit  »’ atUi(rwr«,Leo„jjj 
nus  interpretatur  fatietas.Eftaute  differentia  interplenitudine8Cfatietatem,quiap1eni 
tudo  amplior  eft,  quam  fatietas,  proefertim  apud  medicos,  quippe  apud  GalenSaiitir. 

uideture(Ieciborumplenitudo,quacfatietas  diciturmndefuperius  Aphorifmofo 
ptimodecimodicebat,  »  TSxiiixxtstpvnms, 

,id^,plusenimcibi,quammodo  naturae  conueniat,  ^Hariuvi,  ideft.  Satietas  nomini 
tur.Ita  enim  potius  interpretandum  indicamus,  quam  ut  facit  Leonicenus,replctio.  S/ 
ais  apud  Ariftopliancm,K  alios  authores  Graecos  id  uocabulum  TriljKr/towi  prp  cuiut 
cuntjreifatietate  ufurpatu  inueniatur.Eft  autem  talis  fatietas, in  qua  is  qui fatur  eft,  ple 
nus  eft,fed  potiffimiim  apud  Graecos  medicos  in  cibis  intelligitur.  uero  4 

uocabulum, quod  Galenus  tam  qualitati, quam  quantitati  coniungit.  nos  interpretari 
polTumus  abimdantia  uel  exundantia, uel  fuperabudantia.  Adeft  locus  Galeni  otSau» 
Medrodi  libro  in  principio  ubi  ofteditur,  de  fola  qualitate  dici,  inqiut  enim, 

Intemperiei  febricitantium  exceflus  in  caloris  TAitvifU,  ideft,  abundantia  confiftitAt 
■!Wltiii't/ia,ideft,abundatiafecundSquantitatem,fifitinomnibus  humoribus 
8f  3A«^(&'a  Galeno  dicitur, ideft,plenitutio.Recentes  eodem  uocabulo  utuntur  dicen 
tes  plethoria.  At  fi  ■aAtari/i*,  ideft,  redundantia  in  uno  folum  fit  humore,  iti»®;tvju'«,id 
eft, humoris  pfauitas,uelfucci  uitium nuncupatur;  Sf  ideo  Galenus  in  TiAiSsj uensefe/ 
(ftione  utitur,in  medicameto  purgante.  Ad  Aphorifmi  uerba  redeuntes  cS  ' 

7>A(r<rft9v«,  ideft,  fatietas,  uel  plenitudo  ad  fatietate  fit,  uel  quo  ad  uafa,  uel  quo  ad  uires, 
utfuperiusaphorifmo  feptimodecimo  docuit,  in  omni  fatietate  uerus  eft  aphorifmus, 
quiaha:cplenitudo(ut  nuctali  uocabulo  utamur)  euacuatione  fanatur. nepe  fi  uafafuit 
nimis  plena,  tamen  uires  corporis  copiS  illamfuperare  poiIint,fed  a  uafis  contineri  noi) 
pofirnt,  quia  8f  uehementer  intumefcimt,8f  extenduntur,  ut  fere  difrumpantur,  immo 
quandocj  difrumpi  pofrunt,uel  faltem  haec  extenfio  operationes  laedatthi  fanantur  eua 
cuatione.  Si  una  iundla  fit  mala  qualitas  aliqua,  fuo  conn-ario  &C  ipfa  expellitur.Per  ua 
fa  autem,  SC  uenas,8f  uentriculum,  omnem  aliam  noflri  corporis  catiitatem  intelligl 

mus,  quae  humorum  capax  fit.  Satietas  autem,  uel  plenitudo  quo  ad  uires  (fi  tali  uo/  i 
cabulo  uti  uoluero )  eft  cum  aliquis  adeo  ingeffi't,ut  eius  uires  coquerenon  polfint,  ft 
morbus  ex  repletione, quo  ad  uires,  quamuis  uafa  ipfa  extenfa  non  fint,  nec  multita)  j 
plena,  ex  hac  morbi  omnes  fieri  poiTunt,  qui  ex  cruditatibus  ortum  habent,  hi  quo/ 
queeuacuationefanantiir.  . 

S  cito  prxterea  id  uerbum  fleri  a  Galeno  pro  his  morbis  intelligi,  qui  nondum  fa<5i  ! 
funt,  fed  fiunt,  8f  forte  ob  hanc  caufam,  quia  aliqui  funt  morbi  ex  repletione  8f  fatie/ 
tatefatfti,  quiperfolameuacuationemnoncuranturtut  firepletio  continui  folutionem 
fecerit,  hate  folutio  morbus  eft  ex  repletione  fadlus,  tamen  ob  euacuationem  non  fana/ 
turfed  umone  indiget,  forte  ob  hanc  caufam  Galenus  intelligere  uoluit  morbos  qui 
fiunt,tdeft,  (utRecentiorumuerbisutar)  infieriftmt.  Tamen  K  fi  in  hoc  cafu,mor/ 
bus  ex  euatuatione  non  curetur,  nos  fimpliciter  de  omni  morbo  intcliigimus,  qui  ex 
repletione  ortum  habuerit,  modo  repletio  caufa  fit  quae  morbum  induxerit,8f  quae  ib 
Ium  conferuet.  Verum  in  hoc  cafu  morbus  femper  fieri  uidetur,  quia  lemper  dependet 
a  caufa.  unde  cum  fanare  morbum  fit  eius  caufam  remonere,  moribus  autem  a  plcnini/ 
dine  dependeat,  ideo  plenitudinem  reinouentes,ftatim  Sf  morbus  ipfc  remouetur.pro/ 
pterea  Galenus  in  commentationis  principio  notat  Hippocratem  de  morbis  ex  reple/ 
tione  intelligendum  efle,  quando  adhuc  repletio  perieuerat,  8C  illum  facit,  non  autem 
de  ilUs  in  quibus  non  perfeuetat  una  repletio,  fed  abijt  relido  morbo.In  hoc  cniin  cafu 


APHORISMVS  XXII  i3{ 

eftofus  repletionem  remouere,  fcd  morbi  contrarium  agere ;  ut  in  prjdida  conti/ 
^  folutibne,  non  eft  opus  plemtudinem  remouere  ( mfi  multi  humores  etiarn  fint  qui 
nutionem  augeant)fed  opus  eft  unire  partes.  Hippocrates  igitur  fecundum  Galenum 

.demorbis,dumfiunt,intelligenduseft.  ^  ^  ^  , 

Kw«inf<'«'r“.ideft)^“^‘^“^“°"^*^^tur,modoplemtudotpfaperfeueret,Hfia«xsfeiqf 
Miim®-  ?rt»<rf<«t'«.ideft,Et  qui  fit  ex  euacuatione,  fatictate  uel  repletione  fanatur.Ita  itu 
^'gentes,  quod  ab  euacuatione,  ut  euacuatio  eft, fiat,  &C  per  repletionem  uclfatietatem 
illam  intelligere  oportet ,  quae  euacutionem  illam  corrigat,  nam  repletio  morbi  cauiam 
(jgnificare  uidetur.Repletio  autem  euacuatione  corrigens,  alterius  morbi  caufam  remo 
liae  poteft.unde  nihil  aliud  erit  hic  repletio  uel  fatietas  qua:  euacuationem  faciat; 
fluam  refetftio  Sf  reftaufatio.  fi  autem  petas  qui  nam  morbi  illi  fint ,  qm'  ex  euacuatione 
fiant,  Galenus  in  commentatione  refpondet,  in  primis  notans  per  euacuationem  for/ 
te  euacuationem  intelligendam  efle,  quae  uel  fit  ex  utero  muliebri,  uel  ex  uenis  h*mor/ 
rhoidibos ,  uel  ex  ulcere .  adde  tu ,  uel  ex  aluo ,-  uel  ex  fluxu  fanguinis  narium ,  uel  ex 
inedia,  uel  ex  labore,  ex  his  euactiationibus  uari*  operationes  laedi  poflunt,  unde8i, 
morbi  plures  fiunt-  Nam  ex  fanguinis  defluxu, quociincp  fiat,  aqua  intercus  fieri  poteft, 
iccore  ob  magnam  fenguims  copiam  quae  exierit ,  imbecilliore  facfto .  Poteft  8f  hic  uir 
ftipra  modum  euacuanis  fttiporem  incurrere,  deliria,uertigines,  Sf  multa  alia,  qua:  reple 
tioneKfatietatefanantur,pr£fertimdumfiunt,nonautepoftquamfaaafunt.Diuturng 
etiam  inediae  corpus  exiccant,8f  ethicamfebrem,atcg  marafmum  inducere  poflunt,  un 
de  omnes  morbi,  ejiri  euacuatione  fiunt,  dum  fiunt,repIetione,ideft,  refedione  fananturj 

Kw#  «  vETvrwTiaiTif.ideft, Et  aliorum  contrarietas.]Ingenerenunc  breuibus 
edocet  contraria  omnia  contrarijs  curari,  nam  omnis  curatio  fit  per  contrariu  latius  con 
trarium  accipientes  ut  fe  extendit  ad  omne  id  quod  alteru  pellit ,  hictj  eft  (ut  Philothe/ 
us dicit)  fecimdum  Hippocrate, medicae  facultatis  finis.  Nempe  Hippocrates  medicina 
hoc  modo  definiuit  i  iatfinH  Trfoa-hns  iq  tc^ftufiois.nfso-hns  pS}/  w 

fWt  A  ■f8'  .  ideft ,  medicina  eft  additio ,  &C  ablatio ,  additio  quidem  eorum 

quae  defuntablatio  uero  eorum  quae  fuperfunt,  uel  redundant. 

Recentiores  medici  ambiguitates  quafdam  in  medium  proferunt ,  quibus  probare 
conantur  contrarium  a  contrario  non  curari,  fcd  potius  h  firaili,  uel  a  no  contrario  habe 
quo  dicitur .  Qtiae/ 

.  ,  .  ,  .  ,  :  fenguis  fluit,  aut flu 

^  nefleopus  refrigeratacalefacere,fedpotius  infrigidare., 

Pratercain  aphoriimo  uigefimoprimo  eitifdem  quinti  libri  docet  Hippocrates  di/ 
ftentionem ,  quae  fit  a  pituita ,  fanari  per  multae  frigidae  aqua  perfufionem ,  tamen  hac 
curatio  non  m a  contrario ,  quia  pituita  frigida  Khumida  eft,  quas  etiam  qualitate» 
habet  aqua. 

Adde  morbum  calidum  a  naturali  calore  airari ,  tamen  calor  non  eft  calori  contra/ 
rius .  Qtiarto ,  fcammomo  calido  K  ficco  biliofa  febris  arcetur .  bilis  autem  calida  8C 
ficca  eft.  AmbigimtK  de  morbis  innumero  8t  in  quantitate,  quomodo  curari poi> 
fint  fi  omnis  curatio  per  contrarium  fiat .  nam  in  praedicamento  quantitatis  contrarium 

Habetur  bC  tertio  D  e  fanitate  tuenda  libro,  oportere  labore  laborem  foluere  D  eni 
que  alia  quaedam  argumenta  recenfent  in  particularibus  quibufdam  aegritudinibus, 
qua:  fine  contrario  fanariuidentur.Addunt(p'ab  Hippocrate  infecundo  Epidemid/ 
riimdicfdolore  dolorem  folui,8C  ab  Hippocrate  inferius  dicetur,  duorum  dolorum  e/ 
imdem  locum  infeftantium  maiorem  obfcurare  minorem.  Nos  igitur  hanc  propofi/ 
tioneni, contraria  c6trarijscurari,fimpliciter  theorema  cflTemedicum,  quodnunquafal 
l>t,aut  fallerepofllt, dicamus, quod  quidem  theorema  SC  a  Philofophis  etiam  probatur, 
etmim  Ariftoteles  primo  De  generatione  8C  corruptione  libro ,  8f  in  primo  Ethico/ 
'“mjmuerfaliterfcript3reliquit,omnem  adiionem  fieri  per  contrarium.  Curatio  uero 
■norbiadfe  eft.fedhoc  elucubratius  fecudo  Ethicoru  libro  oftendit,ubi  dicit, medicinas 
anatas  eftefieriper  cotrariS.8f  primo  problematuli.problematefccudo  ide  ceftiit.  Nuc 
"'Ppoe.SC  Galenifententias  de  hac  re  fuperius  addudias  omittamus ,  id  folu  addentes, 
u  4  Calenum 


Non  cft  eriam  opus  eodem  modo  nos  hic  contraria  diftinguere,utrecentioresfac& 
&C  conari, quid  fint  uera  cotraria,totis  uiribus  edocere, K  quod  fint  qualitates  in  eodS 
genere  maxime  diftantes ,  ut  in  libris  Primxphilofophiacab  Ariftotele  edocemur ‘fei 
inprsefenriarum  eo  modo  contrarium  accipimus,  quo  Ariftoteies  in  primo  Dephw 
fico  auditu  libro  iifus  cft ,  ubi  dicebat ,  formam  8C  priuationem  effc  contraria.Imo  nw 
hic  Galenum  imitabimur ,  qui  in  undecimo  Medendi  metliodi  notat,  fi  dicae  noliie, 
ris,  cotraria  contrarqs  curari,  quoniam  tibi  foUe  hoc  nomen,  contrarium,m'mis  arftn, 

uideatur,  faltem  dicoppofita  oppofitis  curarfutoftendat  Galenus  non  efleintellfeoi/ 

dam  «ontrarietatem  pro  illa  exquifita ,  quae  eft  una  oppofitionis  ipecies ,  K  eft  maxiinj 
inter  duo  extrema  diftantia,fed  contrarietatem  accipit  pro  quacuncp  oppofitione,etiaia 
fi  parum  diftet ,  modo  fitremotiua  contrartj .  Nof^  hic  addimus,  in  expellendo  morbo 
femper  elfe  notabilem  diftantiam.  V nde  cum  nobis  aeger  quifpiam  pr*fentatur,utinua 
decimo  Methodi ,  8C  in  praecedentibus  libris  ubertim  habetiu- ,  prima  cin-atiua  intentio 

occurrit,  qujeftremouereac^itudinem.hocremouere,ae«itudinispetfeuCTann!eop/ 

ponitur,  haec  autem  aegritudinis  remotio  fieri  non  poteft,nifl  inftrumentis,  K  aliquibus 
qus  funt  aegritudini  oppofita.K  hoc  fetnper  intelligo  in  curatione  quae  per  fe  fittquoni, 
am  per  accidens  quandoque  curatio  fit  a  fimili.  T amen  fi  id  fimile  confiderabimusjfan 
per  contrartj  naturamhabereinucniemus,ut  in  argumentorum  diflbliitione  uiderelice 
pit.namremouenda  funt,nele<ftoris  animum  diutius  perturbent. 

.  Ad  primum  Galenus  eodem  loco  optime  reipondet ,  notans  K  ipfe  argumentum 

quod  ex  Aphorifmo  fleri  poterat.proptereadicit,quodnoneuertit  theorema  illud,  con 

trariorum  contraria  elfe  remedia, de  quo  in  Metliodo  medendi  plura  edocuCTat ;  ubi  da 
cebat,  efle  ante  hoc  theorema,  contrariorum  contraria  elfe  remedia,  aliud  magis  necet 
farium,fcilicet,illa  prius  curareoportetquac  magis  urgent,  ideft,quac  maius  periculum 
afferunt ,  ut  in  propofito  fluxus  fanguinis  narium  cafu .  T  amen  fi  tibi  placeat  K  nunc 
dicere,  hanc  curationem  fieri  a  contrario ,  fcito  hic  duo  efle; unum  quod  frigiditate 
peccat,  8d  hoc  calefacientibus  indiget :  aliud  quod  apertum  eft,  uel  aperietur,  &C  hoc 
adftridione  indiget .  Veruntamen  quia  periculofior  eft  hic  fanguinis  defluxus ,  quam 
illa  frigiditas ,  propterea  huic  potius  attendimus ,  adftringtmus,quod  tamen  fit  con/ 
trario :  pofteaquam  ex  hoc  fanus  euaferit ,  fanabitur  etiam  ab  aegritudine  frigida, fed  a/ 
fido,  quia  iam  tutus  erit ,  quod  fanguis  amplius  non  exibit .  unde  cum  Hippocrates  di/ 
cit,intrigidata  calefacere, hoc  intelligit  ut  fanentur.ubi  uero  addit, nifi  uel  fluat ,  uel  flu/ 
xurus  fit  fanguis :  non  intelligit  quod  illa  refrigerata, in  quibus  uel  fluit,  uel  fluxurus  eft 
fanguis,flnt  alijs  fananda  8d  non  calidis,  fed  quod  ob  fanguinis  periculum  calidis  uti  no 
debemus.cumuero  calidis  non  utemur,refrigeratanonfanabimtur,imd maius  aemen 
tum  forte  accipienttfed  pofteaquam  a  fanguinis  fluxu  lib  eri  crimus,refrigerata(abf$  faa 
guinis  fufpitione)  fanare  poterimus, 

:  Ad  fecundum  Galenus  in  commentatione  optime  reipondet .  nam  Hippoaates  in/ 
quit  diftentionem  fanari ,  quae  eft  a  pituita ,  per  aquam  frigidam ,  fed  id  fitper  accidens, 
K  non  per  fe.per  fe  uero  fanatur  a  calore  naturali  fortificato .  quippe  Hippocrates  didt, 
In  iuuene  bene  camofo  aeftatis  tempore  fi  diftentionem  habeat ,  multa  aqua  frigida  pet/ 
fufa  fanat .  nam  illa  aqua  calorem  reuocat,  calor  autem  hanc  foluit.unde  uides  SC  ipuM 
Hippo  cratem  non  dicere,  ab  aquae  frigiditate  fanari ,  fed  potius  i  calore,  aqua  uero  quae 
frigida  eft,  8d  naturali  calori  aduerfatur,caloremreuocauit,8iexcitauit,  qui  fere  fopitus 
iacebat,  8C  in  materiam  non  agebat,  T  amen  haec  curatio  perraro  fiat,8d  non  nifi  in  cai 
nDfis,Kiuuenibus  in  media  aeftate,  Kinnaturis  biliofis,atq;  robuftis.aliterSdmo''' 
bus  crefcerepoflct,8d.  aegrum  interimere. 

•  Ad  tertium ,  falfum  eftatc^  abfiirdum  ditftu,  quod  naturalis  calor,8f  morbus  calidiS 
non  fint  contrarfj  calores,  imo  limt  adeo  contrarij  ut  imus  alium  expellat .  nam  Sdi  uW' 
que  calores  fint,  tamen  unus  eft  naturalis,  alter  praeter  naturam .  naturaUs  etiam  ea/ 
for  non  expellit  eum  qui  praeternatinram  ^  ut  calor  dl ,  fed  expellit ,  ut  pr?eter  natif 


137 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  XXrl 

Adonaitum (Kfl prius  etiam rcfponfionem  exhibuerimus) Scamonium, KRha^ 
barbara  febre  quidejcurant,  quia  aiacuat  quod  plenu  eft,  ad  hanc  nero  euacuatione  cali 
ditatis  bilis  extincftioconfequiturtproptercahatc  curare  non  dicuntur,  qtiia calidum 
ortinguantjfedquia  calidatn  materiam  educant ,  qua  eduda ,  non  eft  amplius  calor  of- 
faid&;K  ideo  no  curat  febre  ut  caliditas  eft,fed  ut  febris  ab  humoru  plenitudine  depen 
det.  hoc  intelligo  in  omni  medicamento  ratione  qua  educit,  SC  fanitate  infert,  hanc 
inatia  infert  ratione  euacuarionis,8C  no  ratione  qualitatis.  Si  nero  poft  bilis  euacuatione 
alidiBfehrilis  qualitas  abfqj  materia  relinqueret,  frigidis  exungui  deberet,5C  no  calidis. 

Ad  quintS,Morbi  ih  numero  per  cotraria  curantur, nemperemouendo.tame  eft  con 
trarietas  non  exquiflta,'fed  oppofitafunt.Etenim  auferre, ei  opponitur  quod  eft  ih  eode 
ftatu  pcrfeuerare-Ide  de  morbis.in  quantitate  dicere  oportet:8C  illud  eft  uaniftimu  argii 
menta, quod  morbi  in  quatitate  cotrarijs  non  fanentur, quia  in  quatitatis  pracdicameto 
non  eft  cotrarietas.naK  in  quantitatis  prsedicameto  h  jc  cotrarietas  lato  modo  accepta 
quioppofitio  quacdaeft,  inuenitur.  Bt  addehos  morbos  in  quatitate  fubftantia:  inniti. 

^  Ad  lextum.  Cum  repetitur  dolore  dolorem  folui,  aut  laborem  labore ,  hsec  fiunt  per 
acddcns,naturamprouocantes,ut  ad  unum  locum,in  quo  prius  non  erat,  conuertattir. 
lta<s  naturalis  calor ,  ad  locum  in  quo  eft  dolor  proritatus  dolorem  foluiteodem  modo 
de  labore  tranfpirationem  faciente  dicere  oportet.  Quod  uero  Hippocratis  aphorifino 
dicitur,  duorum  dolorum  eimdem  locum  inteftantium  minorem  maior  offufcat,non  in> 
fdligitur,  quod  maior  minoremfanct,  fed  quod  tanta  eft  rnaioris  uehementia  ut  minor 
fcntiri  non  poffit,K  fi  duo  lumina  accenfa  extenl ,  minus  a  maiori  offufc.arur.hec  de  ifta 
ambiguitate  didlafintfatis  8Cfuper,quamitauelutipertran(ennam  potius  expedire  uo 
luimus,quam  in  multis  diftiniftionibus  affignandis  tempus  conterere, 

GALENVS  ; 

NO  N  ftquidfadlu  ex  repletione, ne(^  ipfa,nori  amplius  es:iftente,fiquid  remanferit 
curat  euacuatio,fed  quaccuncp  eo  ipfo  quo  fiunt tenmore  curate  aggredimirr  eua/ 
ciiationeindigetia.quod  quide  igitur  multitudci  morbu  efficiat, antea  diclum  eft";  quod 
aut  euacuatio  fit  eius  curatio,no  opus  eft  dicere,  fieuti  necj  de  omnibus  alqs  caufis  qug 
morbos  c5mittunt,quod  per  cotraria  curentur.NecJ  enim  aliud  quicqua  quimus  exeo 
gitare,pr£ter  contraria  caufis  ipfis  efficientibus  morbos,ficuti  in  morbis  ipfis  iam  faCiis 
rurfus  conliderabimus,queadmoda  SC  in  cafibus  qui  ad  eos  ex  neceffitate  confequutuf, 
fednunc  de  his  qui  adhuc  fiunt,fermo  a  nobis  habetur.Liquet  igitur  quod  una  cu  caufis 
ipfos  facientibus  deftruutur,c.aufara  uero  facientiu  abolitio  fit  ex  contrarrjs.  Si  emm  ex 
refrigaatione  morbus  fiat,  curatio  eft  per  calefaCfionetfi  uero  ex  calcfeClionc,  per  refi-fe 
getatione.  Sic  Sefipropter  repletione  morbus  coftituatur, tunc  oportet  multitudine  eua 
cuare, fieuti  Sf  fi  propter  euacuatione,  reficere  protinus  couenit.  Atqui  nonullis  irides 
tiir  nu®  fieri  ab  euacuatiSe  morbu,  exiftimSt  aut  ut  apparet  huiufcemodi  homincs,fola 
febre  ene  morbfi.qudd  fi  didieiffent  quamlibet  laedente  operatioes  difpofitione,  rnorbu 
eire,8C  quod  a  uehementibus  intemperaturis  operationes  Itedunttir,  haud  qua^  dubita 
tetit,  an  fortes  euacuationes  morbos  efficiatSanguis  enim  cufupramodS ,  aut  ex  utero 
muliebri,  aut  ex  uenis  quachgmorrhoides  appellantur ,  aut  ex  ulcere  fluxerit,  nmc  hCt 
omnes, uel  plurimas  operationes  hi  qui  ita  affedi  funt  offenfas  habet.  N onulli  uero  ipfo 
nimnS  modo  haec  patiuntur,  ueruetia  aqua  interente  corripiuntur.  Longae  aut  inedite 
his  qui  calore  habent  ad  igneS  natura propenfiore,prtcter  alia  mala,  inftiper  afferunt  fe/ 
brem .  Qiiantu  ueritas  ipia,atcp  urilitas  exigebat  didu  a  nobis  eft.  Sed  K  his  addamus  a/ 
liquidpropterdeliros,quales  funt  quida  medici  rccentiores,quidenominibus  altercan 
tut,SC  putat  fede  rebus  ipfis  habere  fermone.Hi  igitur  funt  qui  aiunt.catifarum  efficieti 
um  morbos  abolitionenoneffecuratione,fedpr£fcruatione.Qiii  primfr  quidem  docert 
diiunt,qudd  de  nomine  litigat. D  einde  q,  neqi  de  hoc  ipfo  rede.  Vbi  eih  caufa  noadeft 
9“*feorba  efficiat,hic  fola  curatio  fadorS  relinquitur.  Vbi  uero  ea  qu*  ineft  corpori  dl 
fpofitio,nond£raliquidfacit,uelutquxplethora,ideft,plemtudouocatur,hoc.idprKfei- 
uatiua  artis  attinet  parte, fi  huiufmodi  caufgdeftruantur.Cnmuero  iam  aliquid  agit, mi 
Jitum  iam  eft  huiufmodi  opus  ex  preferuatione ,  ac  curatione.  Nam  quod  fadurte  ei  ant 

caufse 


caufeilk, prohibitum  eftflcri=Khoc  ad  artem  attimpr^feruatmam'.  Quodueroa. 
fedum  eft  «raorbo,propriam  exigit  curationem .  Quapropter  cum  mixtafinttaC  l 
prxferuationc,,  ac  curatione,  proprio  caremus  nomine ,  atcp  idcirco  alias  aliautij,”  ^ 
appellatione ,  nonnunquamprieferuari  dicentes ,  ne  morbus  qiuiam  incipit  gene^ 

■  ad  complementum  perducatur,nonnunquam  ucro  curari,  quemadmodum  in  his 
canis  rabidus  momorderit,  quat  enim  iplis  adhibentur  medicinae  duplicem  haberu  jn, 
pellationem.  Nam  dC  nonnunquam  rabiei  remedia  dicuntur,  ac  fi  rabiem  facietis  dfc 
litionis  dicerentur .  Nonnunquam  uero  non  remedia  praefentis  dilpofitioms  appei^ 

tur  fed  a  rabie  futura  praeferuantia. 

■  '  .  BRASAVOLVS  | 

PRIMO  Galenus  docet ,  Aphorifmum  in  his  morbis  intelligendum  elTe  qui  ' 
exiftente  euacuatione,8f  non  in  his  qui  fiunt  euacuatione  abfente.  i 

Initium  huius  commentationis  hoc  eft  in  Leoniceni  interpretatione.  Nam  fi  qijd^ 

.  (ftu  ex  replctione,ne(j  ipfa  no  amplius  exiftente  fi  quid  remaferit,  wat  euacuano.Gt* 

’  ce  uero  itahabetur,»*  -tAttriiOvis  tS axtT  sj 

K^ai(7if.ideft,Idquod  non  adhuc  fit  ex  fatictate  uel  ex  repletione ,  netj  ipfa  amplius 
ftente,  fi  quid  remanferit ,  hoc  curatio  euacuat. 

Qiiod  etiam  legitur, Euacuatione  indigentia ,  Grpee  eft 

Vbileginir,QHodquidemigiturmultitudo  morbum  efficiat,  iduocabulummultitu 

.(io  Graceeft  siAuS©-,  quod  plenitudinem  omnium  humorum  fignificat.  ! 

S  E  C  V  N  D  o  docctjiiihil  aliud  in  morbis  excogitandum  effe,  quam  contrarium  cau  . 
fis  facientibus  morbos, quia  contraria  cotrarijs  curantur,  poftea  confiderandumdefyn 

Etomatibus  uel  cafibus  qui  morbos  confequantur;pro  qua  refeire  oportet,  morbos  au/ 
rrri  cotrarijs  remonentibus  caufas.  At  quia  fymptomata  morbos  feqinmtur,proptaea 
ipfis  morbisremoris  fymptomata  auferentur,modononfint  talis  genaislymptomaa, 
quf  ad  fe  curationem  trahantmt  funt  dolores ,  qui  aliqua  malam  temperatura  fequumn 
quibHS(omnibusalijsdereli<ftis)ob  eorum  fieuitiem,ftatim  opem  ferimus, Kquandocp 
ad  philoma,8f  ad  ipfum  opium  peruenimus,ne  aeger  doloris  uehementiafuccumbat/ 
Quod  etiam  legitur ,  Sicut  in  morbis  ipfis  iamfatftis  rurfus  confiderabimus,lcgepo 
ftea  confiderabimus. 

Quod  etiam  legitur,liquet  igitur  quod  una  cum  caufis  ipfos  fadentibus  defiruuntur, 
GrjceeftlfUi/lj/Asp^l-Mja/raTsijsTiiiaOTj/tttTJMS , 
f  a<ft.ideft.liquet  igitur  quod  una  cum  caufis  ipfos  facietibus,  necellariu  eft  ipfos  quoiji 
coauferri  uel  fimid  auferri.Scito  Leonicenum  inhac  parte  interpretari  hocuocabuliira 
7iA»«'noi'»repletio,8Cftatim'iterumidem  uocabulum  interpretari multitudodemper  ut/ 
ro  fignificare  uidetur  repletionem  ad  fatietatem. 

TERTIO  notat,aliquos  fuifle,  qui  putarunt  nunqua  fadios  elTe  morbos  ex  euacua/ 
donC)  quia  hi  putabant  folam  febrem  elfe  morbum ,  fed  hi  ignorabat  quid  eifet  morbus. 
Galenus  uero  docet, omnem  difpofitionem  laedentem  operationes,  elfe  morbii,  Kideo 
fortis  euacuatio  morbum  facit, de  quo  fuperiorein  aphorilmo  diximus. 

(^od  legitut)  An  fortes  euacuationes  morbos  efficiant,  Graece  eft  rria 
foo-wj/.ideft,  fortes  euacuationes  caufas  fieri  morborum. 

Quod  legitur,offenfas  habent,  Gr3cceeftM<ci^bvTK£.ideft,laeduntur. 

.  Quod  etiam  legitur,  calorem  habentad  igneam  naturam  propenfiorem ,  Grate  cH 

Q_V  ARTO, In  deh'rosqupfdaminuehitur,quiinhocuocabulo  curatio, altercariuo 
Iunt.nam  cofiderantes,  quod  remouere  eaufam  morbi, dft  praeferuare  a  morbo, proptc' 
rea  nolebat  dici  curari,  quado  morbi  eaufam  rcmouemus,fed  potius  praeferuari.  hi  igitui 
,confiderabant>fi  in  corpore  fit  morbi  caufa,  tamen  nondum  faciat  morbum ,  remouert 
illam  eaufam  non  eft  curatio ,  ied  pracleruano .  Ideo  ab  Hippocrate  redie  didS  non  efti 
morbos  qui  fiunt  ex  plenitudine  xyiiuinj  («tth,  ideft, euacuatio  curat^fed potius  dicendS 
erat  pr*leruat.  Imdhi  hanc  anfam  habebant,  praefertim  fidemorbodum  fit  Sinon/ 
dumfadlointelligamus.  Galenus  autem  oftendit,hos  deliros  non  intelligere  quid ft 
curatio ,  SC  folum  de  nominibus  altercari ,  non  aute  de  rebus.nam  fadlo  morbo,  fi  «ufi 


APHORISMVS  XXIII 

Mitou*  morbum  tffidt,  non eft opus  caiiftmremoaerf.qtiia  nonadeft,  fedrolum 
^ouere  quodiam  feclum  eft:ut  in  foluaone  cotitinui  lion  eft  opus  remonere  caufam, 
'^crtim  fi  ab  extrinfeco  fada  fit,fedbene  opus  eftfohmonem  remouere ,  qux  lam  fa/ 

eft. Quando  autem  fuerit  difpofitio  in  corpore,  quae  fit  apta  morbum  facere,  fed  noiv 
d  eftpIethora,idcft,pIenitudo,hanc  difpoftrione  remouere,  ad  parte  praefer 

^ua  pertinet. Cum  autmorbus  fit  partimfedus,K  partim  futurus,ut  funt  fere  omnes 
orbi,  ratione  qua  eft  unapars  fa<aa,remouere  illam  pertinet  ad  parte  curatiu5;fed  pro 
bibere  ne  altera  materia  illuc  defluat,  ne  morbus  alterius  procedat,  ad  praeferuati/ 
uam  partem  fpeiSat .  8f  haec  eft  caufa  cur  hi  deliri  decipiantur  ,*qia  nefciunt ,  cum  non 
adfit  commane  nomen  ad  hos  morbos  qui  fimt  partim  fadbpartim  futuri, nos  litino/ 
(ninibus  indifferenter ,  ut  quandoqj  dicamus  de  aliquo  morbo,  quod  qiris  praeferuatuf, 
Quandot^  quod  curatur ;  tamen  in  eodem  modo  ob  uarios  refpedlus,  ad  qiios  confpid/ 
mus.Dat<^  Galenus  pulcherrimum  exemplum,fi  qiris  a  cane  rabido  morfus  fit  ,.ftatim 
rabidus  non  fit  3  necp  hydrophobiam  patitur ,  fed  per  tempus .  imo  omnia  ariimalia  pri/ 
Us  rabiunt  homine,  quia  reperti  funt  qui  uf^  ad  fexdecim  annos  perUenef  int ,  nunquam 
caIiaffe<Sioneaffe(flifint.Sihoscuraretentemus,quandoq?dicimUsnoscuraremorfum 
tabidi  canis,quando(5  preferuarene  in  hydrophobiam, 8C  rabiem  ueniat.ut  breuibus  ni 

hilaliuduehtGalenus,quam  edocere, apud  Hippocratem, reliquos  authoresconfun 
dl  uocabulaj  ut  quando^  euacuare  dicamus,  quando  pra:feruamus,8f  curatio  fit,  ab  ali 

quo  morbo'pr*lcruatio. 

Quod  legitur,  Vbi  uero  qug  ineft  corpori  difpofitio, haec  particula  difpofitio,  Graece 
eft«7)»ii,ideft,  caufa. 

Vbiieginn-,Mixtumiam  eft,adde  aliquo  modo,nam  Gr*Cc  dicitur /luc-reV  rrsit 
■  ^uodlegitur,Aliasaliautamur  appcllatiDne,^acenonhabetin-,  utimur  appellatio 
ne,fedhabetur  •ji®(<t>'Of^»in(/o(<«7jPcii.idefl,Mediciutunturappellatiorie. 

Vbilegiturpropeflnemcomentarionis ,  nonnunquam  uero  non  remedia  praefentis 
difpofitionis  appellatur,hec  parti  cula,]^racfentis  difpofitionis,fupcrflua,nam  grpeus  con 
textushocfolummddo  habet)  ynW  s*  iitutair 


APHORISMVS  XXIII 


morbi  in  quatuordecim  diebus  iudicantur. 


BRASAVOLVS 

A  B  RE  N  O  Nftrilfet,!! medicae  rei  parens  Hippocrates  poft  illum  aphorifmum.  Acu 
tqmm  morborS  non  omnino  funt  certae  prjnunciationes  falutis  aut  mortis,  hunc  ftibie^ 
eifleqinquodeeifdemacutis  morbis  agens ,  docet  eorum  terminCiefledecimumquar/ 
tum  diem.nam  ut  in  prgcedenti  dixerat,acutos  morbos  non  habere  certa  aut  falutis,  aut 
morns  indicia,fiatim  imum  falte  edocuiffet, in  quo  de  morbis  acutis  certi  fumus.hoc  aat 
eft  dierum  numerus  quo  finiunt, ueliudicantur.  At  putare  non  oportet  quod  femper  ue 
ro  judicio  indicentur,  quod  eft  fubita ad falutem  uel  mortem mutatiotled  fatis elf,  quod 
uelillo  modo  mutentur, uel  excellens  ad  bonum  uel  malum  mutatio  fiat,  poftea  paula/ 
timincedant,  uel  aliqua  mutatio  fubita  nonfiat ,  fed  morbus  paulanm  admortc,uel  ad 
«lutem  incedat ,  ut  dl  in  multis  lateralibus  morbis ,  in  quibus  paidatim  indicium  fit, 
m  TOdecima,  uel  decimaquarta  die  paulatim  incedentes  fanantur,  propterea  fi  hoc  in 
ptffentianim  non  uocetur  erilis,  ideft,  indicium  a  Galeno,fed  potius  lblutio,8f  Hippo/ 
cratis  aphorifinus  dicat  *«'iit-r«a,id  eft,iudicatur;ob  hoc  tamennon  eft  opus,uerum  iudi; 
«lum  inteUigerc,  quod  cftfubitamutatioffed  iudicium  intcllige, ut  etiam  folutionem  quj 
Wulatim  fit,  comple(ftitur,8f  uerum  iudiciumac  perfedfum ,  quando  fubito  feqirinir  fa/ 
Ujs  uel  mors,  uel  magnum  momentu  ad  mortem  uel  ad  falute  fecit,  poftea  paulatim  ince 
dit,^am  crifim  uel  iudiciu  impcrfcdtim  uocauit  Galenus.hic  igiair  dicit  eu  magni  fint 
®'°™?^“)Weoinparuo  teporemagnas  faci®  permutationes, quod  idem  eftatcp  iud» 
«tuNa  Hippocrates  iftas  mutatipnes  uniuerfim  in  morbo  fe<ftii,  crifes,  ideft,iudicatip 

nesappeh 


1 


,40  '  LISRI  SECVNDl 

nes  appellare  confueuit Galenus  ucro  folum  quatuor  crifes.ideft.iudicationestn,*,. 
ratjfcilicet  adfalutem,ad  mortem, adbonum, ad  malum,  ut  fecit  Hippocratesmpri-o 
Epidcmiorum.eorum  ucro,quipauIatimfoluuntur ,  nullam  mentione  fadt,cumtZ 
SCde  his  mentio  fieri  debebatnec  ualct,  quodhi  morbi  qui  paulatim  inceduntacugaj: 
fint,quia.multos  uidemtis  laterales  morbos  ita  paulatim  finire,5C  non  per  ahquemmj 
tum  notatu  dignum.prbpterea  hic  forte  erit  Hippocratis  fenfus,  fi  de  uero  iudicio  loquj 
tur,  quod,eft  fubita  mutatio ,  aut  ad  bonu  aut  ad  malum,  aiir ad  mortem  aut  ad  falut^ 
acuti  morbi  qui  iudicationem  habent ,  in  quatuordecim  diebus  iudicatur,uelmodo(lt 
pcrfedla  quae  eft  fubito  ad  mortem  uel  ad  falutem ,  uel  imperfetfia  qu*  fubito  cftadbo/ 
num  uel  ad  maliun.uel  intelligamus,acuti  morbi  iudicantur,ideft,foIuutur,ut  uel  cun 
iudicio,  ucl  fine  iudicio,  in  quatuordecim  diebus  finiantait  hinc  difcamus,ad  quantum 
trapus  acuti  morbi  fe  extendere  poflint. 

T«  ifix  #Vair«ft(eTO(/  ^  tk&  ntKsie(arK(uJ'iiac  «ittgKn ,  ideft,  Acutimorbiiu 
.quatuordecim  diebus  indicantur.  Codexnoflrer  antiquus  antehunc^horifmumtalan 
infaiptione  habet  ^  xeinus  riiir#*i«7»i/,i<kif:de  iudicatioe  acutorumorfaorii, 
qui  uero  fint  acua  morbi fuperius  ditfium  cft.per  acutos  uero  fimpliciter  acutos  inteffi, 
git, 84  omnes  illos  qui  in  minori  etiam  tempore  finiunt, unde 8C  fi  in  undecim  diebus  ta 
minantur, uel  infeptem,uelin  quatuor,acUti  adhuefunt.  propterea  Hippomtisfenfui 

eft,acutimorbidecimumquartumdiemnontranfeunt,quodiudicantur,(edhocfkciHnt 

ucl  in  ipfo  decimoquarto,uel  ante  dccimumquartum.  84  ratio  in  promptu  eft,  quia  aoi/ 
tus  morbus-magnus  eft, ideo  celerrime  adftaturafeftinatinon  poteft autem  quartumde 
cimum  diem  tranfire,quin  uel  ager  fuccumbat,uel  fuperet.fi  igitiu  morbus  primis  dio 
bus  mitior  fit ,  84  quarto  uel  quinto  diemtlltum  uexarc  incipiat,inhac  magna  affldbo/ 
ne  quatuordecim  dies  tranfire  non  poteft ,  propterea  decimofeptimo  die  terminu  fuum 
habebit.fi  uero  u%  ad  feptimum  uel  ocftauum  mitis  fit,  poftea  inCTudefeere  incipiat ,  K 
hoc  aqualiter  facit,  quatuordecim  dies  tranfire  non  potcft.propterea  uigeCmo  die  iudi/ 
cafur  u  ucro  primo  mitis  fit,poftea  intendatur  per  aliquot  dies,  deinde  mitior  fiat,84ite 
«rum  intendatur, mitior^  fiat, hic  morbus breui  terminu  non  habet,fcdquadragefimura 
diem  attingere  poteft .  84  hac  eft  caufa  cur  a  recentioribus  acuti  tropici  nuncupentur, 
ideft,  conuerfiui,  quia  conuertimt  fe  modo  ad  intenfioncm,modo  ad  remiffionetab 
pocrate  uero  nimcupantur  acuti  cum  hac  additione,  qui  in  quadraginta  diebus  iudiean 
tur .  tamen  Galeno  placet ,  quod  illi  mantfeftius  declarent  hos  morbos  qui  eos  uocant 
d|fc«.ideft, ex  decidentia  uel  exrelapfuacutos,84  hoc  eadem  rarionequa 
recentes  illos  uocant  tropicos.nam  quihos  morbos  habent,  in  morbos  decidere  uiden 
tur,84deindefanari,atcpitcruminmbrbos  decideTe.HippocratesinlibroDecrifi,idell, 
deiudicatione,hunc  aphorifiiium  ad  uerbum  fere  ponit  inquienstmorbi  itero  gratiesK 
acuti  quatuor  84  decem  diebus  plerunq?  decernunt. 

Rccentiores  medici  praeter  materiae  motum  in  morbo  acuto ,  qui  fit  a  naturali  ca/ 
lore ,  uel  aui  naturae ,  uolunt  etiam  a  motu  lunae  adiuuari  ,  dicentes  aciitos  morbos  fe/ 
eundum  lima:  influentiam  mouai,  quia  ipfa  eft  humiditatu,84  confequenter  humorum 
dominatrix .  propterea  84  fluxum  84  refluxum  maris  facit,  ic  ea  crefeente  inquiunt  roe/ 
dullam  inter  ofla  crefcei-e,  84  in  plantis  meditullium,84  cerrfira  in  animalibus  fecimduffl 
liing  crementum  creffcere.  Unde  84  humores  mouentur,84  acutte  mgritudihes  eius  motu 
teguntur.Iirtd  experimenti! in  lignis  adducunt, qumfi  inplenilunio  incidantur,  no  mar 
cefcunt.In  alio  tempore  84  marcefeunt,  84  a  tineis  ei  odentur.  An  uero  iftud  uerum  fit, tu 
ipfeauthofes  legerepoteris :  namPlinius  libro  decimofexto,  84  alij  filenteluna,ideftin 

coitu,lignacpedendae(reprmcipiunt,utnOnmarcefcant.  Prmtereacouenienseftlunl 
in  aegritudines  acutas  agere, qiria  eft  planeta  cacteris  nobis propinquior,84  ideofadfii» 
nos  immutarepoteft.  Addunt efleuelociflimam omnium  planetarum,ideofupfatos 
morbos  poteft  qtri  uelociffime  mouentur ,  quales  ftmt  acuti  morbi,  quiueloci  motu  in 
indicium  tendunt.  Dent^  inquiunt  quadraturariiaipeeSus,  qui  experimento  inuenti 
funt,mult3facere.  Vtetiam  exquifitius  rem  fuam  corroborent,  notant  cum  lunaerit 
fecundum  quadraturam  oppofita,  nmc  oppofito  modo  influit,  quam  feca-it.  cum  oitin 
«Uo  fignoi  in  quo  morbus  incepit,  cum  etiam  eft  in  oppofito  cdirfedo  ,adhuc  magis 


A  P  H  Q  R  I  S  M  VS  ■  X  X  I  I  i  14I 

toflmtideo  fiunt  motus  oppofiti.hocaufan  potiffimum  eftinfeptimo  die,pi  in  quaito 
d^moMuia  in  feptimo  die  eft  in  qua^ato,  in  quartodedmo  eft  in  oppoCtiohe,  His  igj 
pffdiebiKiudicationespotiffimum  fiunt,  ,  ,  .  l 

Re  autem  «eranos  putamus  hos  motus  per  lunae  quadras  ad  morbum  mna  tacere, 
-^Hippocrates  atqf  Galenus  de  illis  parum  curarut.  Quod  autent  Litna  tot  hon  faciat^ 
ntrecaites  illi  attribuunt ubertim a  loannePicocontraaftronomos  difpUtatumeft, 
utuideremurnoslatcremlauare, fi  eandem  cantilenamcanereuoluerimUs,qUamfum/ 
oius  ille  m'r  8C  dode  H  egregie  cecinit  VnUm  eft  qUod  in  prtcfcntiarUm  itos  dicemus, 
nunquam  inueritos  efle  morbos,  qui  cum  fua  magna  acutie  quartumdetirnu  diem  tran 
(irepotui&ntjhoc^naturacattribuimusKmateria:,  quaipermaitis  tempus  pugnare 
ponpofTunqut  eamerientia  edocuit-Hippocratem  in  epidemijs  contemplare, nulluim 
ucnies  ex  morbo  (Impliciter  atuto  ultra  quarttmdedmum  diem  iudicatum,  Galenus 
idem  ubie^  affirmat,  8C  Lunte  ac  ipfius  motui  parum  fidit. 

Non  defuere  tamen  antiquiores  interpretes,qui  Hippocratembocmodo  intelligC/ 
rent  (ut  Galenus  propefinem  fecundi  libri  De  diebus  decretorijs  refert)  cum  acutoru 
morborum  finis  fint  dies  quadragin^  completflentes  8C  acutos  ex  decidentia,  8C  fimpH 
citCTacutos,inhocfpatio  dicebant  efle  folii  quatuordecim  diesilidicatorios.  Ideo  apho 
rifmi  fenfus  feamdum  iftos  eft,acuti  morbi  in  quatuordecim  diebus  iudicantitf,  ideft, 
in  uno  quatuordecim  dierum  decretoriorum,  qui  infra  quadragefimum  diem  continen 
tur.nam  dicunt  inipatio  quadraginta  dierum  efle  quatuordecim  dies  iudicatorios.Imd 
audior  illius  comentarij(upraaphorifmos,quod  Oribafioinfcriptumeft,  eandem  fen^ 
tendam  fequitur. 

At  Galenus  hos  egregie  reprehendit,  nam  per  iudicatorios  uel  hos  folos  perfeiSoS 
intelligunt  qui  per  quaterniones  fe  fequuntur,  uel  omnes  iudicatorios  ab  Hippocrate 
nominatos.  Si  per  quatermones  hi  incedere  uoluerint,manifefte  apparet,infra  quadra/- 
gefimum  diemnon  eflTe  quatuordecim,fedtatum duodecim  diesilidicatorios,  propter 
feptimanaru  coincidentias, quos  fi  enumerare  uoluerim,hifimt:quartus,feptimus,um 
dedmus,decimufquartus,decimu(reptimus,uigefimus.hicfunttreshebdomadg,inqut 
busfuntfolufex  dies  iudicatorij  per  quaterniones  conumerati.  Siuerdufipad  quadrae 
gefimu  die  progredi  uoluerimus,habemus  tres  alias  hebdomadas, qugfex  quaternioni 
buscoftant,ut  duodecim  efficiatur.Quaternioesuerdhifunt,uigefimusquartus,iiigefi 
musfeptimus,trigcfimusprimus,trigefimusquartHs,trigefimusfeptimus,8Cdeni(5qua 
drageUmuSjUt  fex  etiam  fint  iudicatorij  dies  inhac  triumhebdomadaru  numeratione.  . 
propterea  infra  quadrageflmu  die  duodecim  folu erunt  iudicatorij  dies,  undeilli  perpe 
ram  Hippocrate  intelhgunt, quod  de  perfecftis&C  per  quaterniones  enumeratis  diebus 
loquatur,  K  dicat  quatuordecim  efle  intra  quadragefimu  die.Si  uerd  ta  de  his  qui  per 
quaterniones,^  dealijs  qui  decernunt, Hippocrate  intelligere  uelint,hos  aberrarefta/ 
timdeprehendetur,fi  Hippocrate  inprimo  Epidemiconinfpexerint,in  cirius  libro  phi 
res  ^  quatuordecim  iudicatorij  dies  legutur.Nos  uerd  ut  oftedamus  plures  efle  cp  qiia 
tnordecim,  tres  falte  referamus.Intelligo  aut  tres  fupra  duodecim  quaterniones  enume 
ratqs,quifunthi,Tertius,Qinntus,Nonus,8(Decimusquintus,in  eo  libro  pro  decre/ 
Mrijs  enumera  ti;unde  numerti  decimuquartum  excedunt,  quia  funt  fexdecim,fi  pr  jdi/ 
ctis  duodecim  hos  quatuor  coiungamusjprgter  alios  eria,quos  inprgfentiaru  data  ope/ 
mpractereo.Praueigiturilli  intelligunt  qui  intra  quadraginta  dies  folu  quatuordeam 
iudicatorios  faciunt, ta  quaternarios  ^  alios  intelligentes.  propterea  dicere  no  oportet 
quod  hsce  fit  Hippocratis  mens,immo  potius  illa  eft, quam  fuperius  adduximus,  mor 
™s  acutos  in  quatuordecim  diebus  iudicari, ideft,  infra  fpatiu  quatuordecim  dieru, 

nos  non  excedut,  unde  K  Philotheus  dicit, 

CTJJ  i/ii  dtxfTiu)  -rtvKjTlu/  •^ieJ^i<Aas(n!f,T«  ytf  o|t<t  vdmy.aiailSihi^^liKj  J^it/ 

(iStir  tIui vWxfi- 

tycuiiSatt-Aiuifimi/  tTnysfamniu),  As-n  huJitSfowne  ^vmvrm ^ cai^ct^ 
■"tjieu  itui  *5((ni(,ideft,Hic  extremu  terminum  acutoru morboru  deci 

mumquartu  diem  Hippocrates  traditacuti  enim  morbi  ex  tenui  &C  acri  materia  fiunt, 
quae  ob  confiftentia fuam  h abet,  quod  benerefolubilis  eft,ob  acrimong  uerd  bene  iu/ 

"  X  dTcabilis 


.  dicabilts .  etemm  natura  mordens,»:  laccffens  «citat  ipfairt,  Ut  ea  quae  in  cotporf  a. 

loreafficiunt,depellat,Kcitoiudicanonemconftituat.  I 

G  A  L  E  N  V  S  I 

A  Cuti  morbi  magni  funt,8£  ad  fuum  trigore  celerrime  pt operant  Nonabfqjr»,- 

neigiturinpaucotepor6,8Cmagnasfaciuntpermutationes,quodidem^^  I 

iudicari.Htuufcemodi  enim  pttmutationes, quando  umuerfim  inmorbo  fiunt  t 

crates  crifes  uocat,ideft,iudtcationes,in  quibus  nontin^  fubito  integra  fanitasrdSS  \ 
tur,nonnun(|  uerd  moritur  gger.aut  magna  fi't,uel  ad  falute,  uel  admorte  permoti 

non  tameautfubito  fanantur, autmori3tur.Ita  ut  quatuorfintinipfisfubitaperniiT 
tiones,  quas  ipfe  docuit  in  primo  libro  Epidemiaru,tnquiens,  Ad  falute, aut  motte,  uti 

inclinatio  ad  melius,  aut  ad  peius. Qiiod  uerd  fit  necellariu  ob  morborS  magriifuite 
ac  caduim  uehementia, uel  cito  uires  profterni  adeo,ut  homo  moriatur, uel  fi  adhoxfo  ' 

rumhiimoruexcretionemimpetufaciant,Kquosinuafit,exuperent,bonafequiiu(|,(, 

tione,fi  uerd  exuperentur  mala,unicuic5  fit  manifen:um.Propterea  igitur  ell  impofllbj 
le,  ut  in  longu  tepus  iudicatio  differatur  in  morbis  acutis.T erminu  igitur  in  hifceona) 
bus  Hippocrates  pofuit  duarufeptimanarumjtan^  nullus  eoru  ulterius  progrediatiit. 
Verum  ante  quartu  decimum  die  multi  pollint  indicari.  Etenim  undecimus, nonus, fe^  • 
ptimus,8f  quintusjmultos  uififunt  iudicaffe  in  libris  epidemiaru.  ludicat  aiitK foajs  ■ 
nonullos,fed  n5  bene,ficuti  in  libris  de  iudicatorijs  diebus  plenius  oftendimus,iiiqui/ 
bus  fi  quis  debeat  exercitari, illu  uolumus  ea  cofedari,  quae  Hippocrates  breui  fenna, 
neperlirinxit.Qiisecucg  uefd  indicationes  funt,ueluti  imperfedae,  his  fine  impomtali/ 
quis  alius, ex  eoru  numero,  qui  deinceps  fequuntur,de  quibus  quales  nam  finqinlibtis 
Prognofticis  Hippocrates  docuit,  fedSf  deipfis  aliquid  in  fequeti  docebit  aphorifmo,' 
Eft  autSf  harum  imperfedaru  iudicationu  terminus  quida  exterior,pofl:  quem  noiiaiti 
piius  fieri  progrefllis  natura  poteft,  dies  quadragefimus .  Quicucp  igitur  morbi  intra  die  ' 
quartSdecimu  integre iudicatur,hos  folet  Hippocrates  acutos  fimpliciter  nominare,  t 
Quicucp  uerd  imperfedie  iudicati,feruati  funt  in  procelTu  dieru,ufcp  ad  quadrageftmu,  ; 
hos  no  folet  fimplicer  acutosiiominare,fed  appellatione  copofita  per  haec  uerbafimul,  ] 
acuti  quiin  quadraginta  diebus  iudicanturtuerumanifeftius  illi  declarant,qui  eofdem  j 
morbos,acutos  ex  decidentia  uocat.Dehis  igitur  in  Prognoftico  faibit  inhucmodu.  I 
Oportet  autem  exiftimare  fpirandi  facilitate  magnam  habere  uim  ad  falute  in  omnibus  ] 
acuris  morbis,  quicimcp  febres  habent  adiimdlas,  Sd  in  quadraginta  diebus  iudicahtur.  ' 
Nunc  uerdinaphorifmis  de  acutis  fimpliciteroftendes,ait  eos  intra  quartu  decima  dic 
iudicari.  Non  per  loue  hoc  dicens  quod  nonulli  exiftimarunt,  qf  quatuordecimfintmi/ 
mero  dies  qui  in  his  morbis  faciant  indicatione, Nam  fecimduhanc  expolitione  etiam . 
illos  qui  iudicat  morbos  acutos  ex  deddetia  nominatos,  dicemus  efie  numero  quada 
ginta,cum  ide  loquendimodus  in  utrifcp,hicquide  cum  ait,morbos  acutos  in  quatuot 
decim  dieb  us  iudicari :  In  Prognofticis  aut,  quicucp  cu  febrib  us  in  quadraginta  diebus 
indicantur.  V eru  hi  cB  non  inuenlat,  qui  pofiint  oftendere  utrofip  fermones,  K  huc  qui 
in  Aphorifmis  fcribitur,  &C  alteru  qui  in  Prognoftico, fibi  inuice  efle  cocordes,hanc  ab 
furda  excogitarunt  expolitione.Necp  emm  quatuordecim  funt,uftp  ad  quadragefimi^ 
dies  iudicatorij,fed  cu  inter eidetibus  quide  plures,abl<j  illis  uerd  pauciores, queadmoi 
dum  clareinnoftraoftenditurDe  diebus  iudicatorijs  tratSatioe,.  SedKipfarerSnatti 
ra  fuf&agatur  ei  ratiocinio, quo  dicit,  acutos  morbos  habere  terminu  indicationis  quar 
tudecimum  die.  Nullus  eniminuentus  eft  un^  qui  ab  initio  uelociter  moueretur,hBC 
tranfgredi  termina,  qui  aliquam  ex  didis  non  accepere  mutationem, ficuti  quida  leties, 
aeparui  circa  primos  dies  exiftetes,quarto,aut  quinto  die,  continui,uehemetes,S:  acu 
ti  fieri  incipientes,  ad  decimum  feptimum  terminarunt.  AJij  uerd  fexto,  aut  feprimo  die 
exacui  Incipientes,  ad  uigefimum  terminarunt,  adeo  quod  morbi  continui  acuties  nun 
quam  poteft  plures  quam  quatuordecim  obtineredies.Bxhis  uerd  qui  motus  habent 
inaequales,  multi  exteduntur  uCp  ad  aliquod  tempus  exterius  praefinitum.  D-ico  autem 
inaequales  habere  motus  eos, qui  aliquot  diebus  fuere uehementiores,  poftea  Cneali/ 
quafignificationetorpuerunt.  Deinde  rurfus  adaudi  continuitatem  acceperunt.  Si 
quis  igitur,  ut  dixi, faciat  in  aegrotantibus  obleruationem,  omnes  inuemet  qin  duas  fe' 

ptimanas 


APHORI.SHVS  XXUI  lA,i 

otimanss  uelocfter  mouentur, nunquam  ad  cjsteriorem  progredi  terminum. 

“  brasaVolvs 

PRIMO  acuti  morbi  eilenria  a  Galeno  quodamodo  ofteditur,quia  magni  quo  ad 
cfrenniSiJ  quoadfymptomata,  &  quiaceIerrimeflniunt.Ex  his  reddit  caulam,  cur  in 
cuatuordedm  diebus  finiant  acuti  morbi.  '  ^  , 

Quod  legitur.  Celerrime, in  aliquibus  codicibus  legitur  ejstwjttej/.in  aliqilibtis  cjg 
in  alijs  wjtinr,  Celeriter  legendum  eft. 

f  Quod  dicitur,  umuerfim- Graece  eft  Mfcois,  figmficat  autem  fimul  totiHn,fedftatim. 

'  Le^cenus  eandem  particulam  interpretatus  eftfubito.  .  , 

s  n  c  V  N  D  o ,  Quatuor  iudicationum  modos  enumerat  fecundum  Hippoaatem, 
fubitafanitasj  liibitamors:  magna  mutatio  ad  ianitatem,  magnamutatio  ad  mortem. 

De  his  uerd  fuperius  aphorifmo  duodecimo,  SCdecimotertio  huius  libri  egimiiSi 
propterea  letSorem  illuc  remittemus.  Scitoij  Galenum  feipfum  exponere,  ut  oftendat 
quodpermorbimagnitudinem,  tam  magnitudine  quo  adellentiam,quam  quo  ad  fym 
ptomata  intelligat.  quia  inquit,quod  uerd  fitneceltoiiim  ob  morborum  magnitudine 
ac  fymptomatumuehementiam,8C  reliqua,  ^ 

Quod  legitiff.  Vel  cito  uires  profterni,  Grgce  eft  </luLxniy,  quod  infingulari  eft,uim. 
nainTatis  eft  uim  uitalem  profterni. 

Qiiod  legitur,Et  quos  inuafit,  fi  confideremus  feriein,  uidetur  legendu  Inuaferunt, 
8C quod  dicit, fi  uerd  cxuperentin-.legendum  eft.  Si  uerdexuperetur, 

TERNIO  docet, acutorum  morborum  terminum  efle  duas  feptimanas,8i  de  alijs 
termim's,ac  diebus  decretoriis,ante  quartumdecimum  diem  plura  commentatur,  qux 
in  praefennarum  omittemus, quomam  infequenti aphorifino  omnia  ad  unguem  expo/ 
iituri  fumus,imperfed?as  etiam  indicationes  addentes. 

Quodlegitur,In  quibus  fi  quis  debeat  exercitari,  Graece  habetur,  In  quibus  fi  quis 
uult  exercitari. 

CLV  A  R  T  o  notat, Imperfedlas  efle  acutorii  indicationes,  quado  tranfcendut  qiiar/ 
tudecimumdie,tamehabet8Cfuuterminu.s.quadragefimri,^ptereahiS  morbis  fuano 
minaaflignatnam  qui  in  quatuordecim  diebus  iudicatur,fimpliciter  acuti  dicutur,  qui 
uerd  in  quaiftaginta  acuti  ex  decidetia,uel  acuti  qui  in  quadraginta  diebus  indicantur. 

Quod  legitur, uelutiimperfede,Gr*ce  eft  K  ubi  graecus  Galeni  co/ 

dex hoc  uocabulo  utitur, (emper  Leonicenus  iniperfedium  ipterpretatiir,  £C  re  uera, 
quodfemifadumeft,imperfeiftumeft.  , 

Qiiodftatim  fequif,Iis  fine  imponit,in  prima  ledlione  noftri  antiqui  codicis  habetur 
eode  modo,  tm-rsis  -n  •jvA©',  fed  in  fecunda  habetur  Tci/Ttij  ■si  .i.ijs  celeritatem. 

Quod  etiam  legitur,  eft  autem  harum  imperfecftarum  iudicationu  terminus  qui/ 
damexterior,addi  debethtee  particula  Alius,  ut  legatur,  alius  quidaru  terminus  exte/ 
tiOr;  Gratce  enim  dicit  tsj<A'  iSiJ  ifts 

«(Kffssni,  femiuergentes  8C  dubn.  tradia  eft  ea  uox  a  bilance,  quando  neque  reda  eft 
ne(|  in  totirni propendet:  fed  quali  anceps  confiftit.  jiisr»  enim  eft  bilancis  inclinatio. 

QVInto  exHippoaatisfententiainIibro  Prognofticorumdpcet,fpirandifaci/ 
litatem  habere  magnam  uim  ad  omnes  acutos  morbos,  in  quibus  eft  iunda  febris,  8d  in 
quadraginta  diebus  indicantur,  fed  hic  de  fimpliciter  acutis  loquitur. Vbi  etiam  notare 
debes  aliquos  morbos  acutos  efle  abfq?  febre,fuperius  aphorifmo  decimononp  morbi 
4ttPnirimenti6nemfecit,K  aphorifmo  trigefimo  quinti  libri  de  eodem  attonito  morbo 
dicitefleacutum  morbiun  fine  febre,  cui  addit  8d  morbum  comitialem,  8d  conuulfio/ 
nem,  dddiftentionem. 

■  •  'J‘)®?’*^“'’®'^‘^°®‘''d'®fl"®''f'''"’^f‘^‘*"“‘J‘«*nftidftari,legendumeft,  Inquatuorde 
cimdiebusiudicari.Graeceenimcft 

SEXT  o  Illorum opinionemreprehendit, qui exponebantaciitosmorbos in  qua/ 
mor^cim  diebus  iudicari,ideft,in  uno  quatuordecim  dierum  iudicatorioru,  qui  intra 
Ipatia  quadraginta  dierum  cotinentur.fed  quia  recentiores  in  hac  parte  G  alenum  non 
'"'“"g^bnam  eius  fententia  itareferimt  ac  fi  dixerit,  Quatuordecim  funt  dies  iudica/ 

‘Orq, ideft, quilibet  dies  ex  quatuordecim  eft  iudicatorius,  quod  nonfomniauitGale/ 

X  a  nus 


nus,propt€fea  Galeffl' fententiamm  hacpatereferreftatuini«s.h6s.GaIenush6c(iin 

do  reprehendit,  qui  nolebant  intra  quadraginta  efle  quatiiordecim  dies  iudicatorioiSt 
fntelligcret  quod  aani  morbi  habent  quatuordccim  dies,quibtis  iudicatur,e£ia,n„®' 
bis  acutis  ex  decidetia  opus  edet  eodem  modo  intelligere,  c5  in  libro  Prognofticon^ 
dixit, acutos  ex  decidentiamorbos  in  quadraginta  diebus  itidicari:unde  opus  eniiW 
ligere, ede  quadraginta  dies  iudicatorios,  in  quibus  illi  morbi  iudicabuntur.  fedhicf- 

fus  eft  falfusnmde  fi  acceperint  folum  decretorios  dies,  duodecimu  numerum  non  «ce 
derittfi  uerd  incidentes  accipiant  (utfuperius  didum  eft)eruntplures  ^  duodccini,fe(l 
hxc  a  Galeno  prope  finem  fecundi  libri  De  diebus  iudicatorrjs  diffufefaipta  funt 

SEPTIMO  Galenus  notat, quandomorbusinfeptimodecimo  die, uelinuigefliBn 
terminari  debeat.namfiin  principio  letum  motu  habuerint,po(k:a  acui  incipiat, 8( hos 

fit  quarto  uel  quinto  die,  hi  dedmofepnmo  die  finiunt.  Si  ataemfit  lexto,uelfmtinifc 
uigefimo  die  finiunt.  Notacp  quando  acui  incepit,  in  ilkacutie  non  polle  tranfirc  dias  ( 
feptimanas, jjptereain  quatuordecim  diebus  femper habet fua  crifim.8f  hoc  eftfifnm  ‘ 
lem  motum  uehemente  habuerint,  quia  fi  motus  fit  inaequalis,  quoniam  ita  acuti  non 

fint,pofteaintendantur,iterumtp  remittantur, maius  teporis fpatiumtranftepolTunt, 

Reliquaqin  comentatione  funt, nulla  expofitioneindiget,fiuerba  qutcdSnotetiff 
Vbi  legitur,  qui  aliqua  ex  didis  nonacceperemutatione, legi debet.  Qtii  unaaliquanj 
ex  quatuorcrifibus  didis  non  acciperet.nam  Graece  habetur  »nrtr  tS 

Qiiod  etiam  legitur,  adeo  ut  morbi  continui  acuties,  Grgceeftwst  «I», 

W  i/dcx/iXT®'  a-iwtjfi!. 

Quod  etiam  legitur, multi  extenduntur  uf«  ad  aliquod  tempus  exterius  prafiniti^ 
Graece  eft,  UranTOt  7nK.«  mij  tfuTif  ®  irfoiicriHSy. 

Qd*  etia  legit, poftea  fine  aliqua  fignificatione torpueriit,  Grgce  eft  ntw  ToSitciclu 
(iU!  tf^xsxavta-cw.uhi  uidetur  uocabulu  xmyMs  figmficare  fine  fignp,  8C  fere  deficientes, 
Vbi  in  fine  legitur.  Omnes  inuemet  qui  duas  feptimanas  uelocfter  mouentur,  nun/ 
quam  ad  exterius  progredi  terminum,  dpeft  una  particula  fcilicet  Totas,  nam  Greceh 
gitur  7mv7«  tk  <A’  oKity -my  J^vtiy  tJiJhit.iJhty  cfiU!  KivfSivrx,  iixAvA 

aj>ot5j^'(eir«,;d^.  Omnes  inueniet,quipertotas,  uel  per  integras  duas  feptimanas  De< 
lociter  mouentur, nunqumn  ad  exteriorem  terminum  progr^ 

APH6RISMVS  XXIIII 

Q  Pptenorum  quartus  eft  index.  Aftetius  (eptimang  otftauus  tarmcipium.Eflia 
OtemSi: undecimus  contemplabilis  .Ipfeenim quartuseft alterius feptimans. 
Rurfus  ucro  K  decimusfeptimus  contemplabilis, ipfe  fiquidem  quartus  eft  a  quat 
todccimo,feptimus  uero  ab  undecimo. 

BRASAVOLVS  ' 

pro  exquifitiori  huius  aphorifmi  intelledione,nece(rarin  eff,multafe  metem  reno/ 

care,  quaa  Galeno  in  libro  Dcdiebusiudicatorijsfcriptafunt,Kab  Hippo  cratem  k 
bro  Prognofticoru,  attp  Epidemicoa  ut  aute  hac  in  re,  ordine  quoda  incedamus, opus 
eft  numera  dierum  aiu  feptimanarum  accipere,  8C  dies  oes  in  ipfis  cotentos  fpcculari, 
qtionia  Ungulae  ffes  feptimanac  deinceps  eode  ordinefehal^t, Primae  tres  feptimanas 
apud  Hippocrate  in  uigintt  diebus  terminum  habent, ut  ex  tertio  Prognofticonmi  hst 
betur,Kinhac  comentationea  Galeno,Kin  librisDc  diebus  deaetortjs-SecadftrtS 
feptimanae  in  quadraginta  diebus  finiunt.  T ertiae  tres  feptananae  in  fexaginta  di®m> 
C^uartae  tres  feptimanac  in  otSuaginta  diebus.  Quintae  tres  feptimanain  centudiebtK 
Bniat,itac^  in  infinitu  procedi  poteft.  unde  diern  trium  primarn  fepomanaru^liatione 
habetes, omnia  aUorum  diera,quiin  alfjs  tribus  fcptimaius  cotinentur,  rarionchabdil 
tnus,&:  ita  de  alijs  intelligetes,femg  per  iriginti  8C  niginti  dies  difeurretes.  Ad  re 
tedeuntes,primafeptimana  fecunda-Hippocrate  feptima  die  finit-  Secuda  decimaquat 
tadie.Tertia  wgelima  die,  unde  dies  feptiinanarunumer5tes  primus  fecud8efepti»®“£ 


APHORlSMVS  XXIIII  Hf 


^Eodem  modo  in  omnibus  alijs  tribusfeptimanis  confiderare  oportet,  nam  prima  fi 
nit  uieefimafepama  die,K  incipit  a  uigefimaprima  die.  Secunda  incipit  uigefimaodia 
die  K  finit  trigdrimaquarta.Initiu  uerb  tertiat  feptimanx  eft  ide  dies  trigefimiisquar 
tus  EodemodouCjadfex^efimuprogrediehtes  quadragefimusf^timuseftfinispri/ 
msfectimantc.qiunquage&nusquartus  finis  fccuhdaE.Ide  fexagefimusquartus  dl  inu 
da  terna  feptimanajitaqp  in  infinita  difcurrendo,  jier  iingulos  uiginti  dies  femper  in  ip 
fos  HoC  Ordine  tres  feptimanas  diiponere  debes,  Guruero  abHippoc.  uigefimusdies 
pro  ultimo  teraat  feptimaneftatuatur  Galenus  ratione  reddit  ex  lunari  curfu  tertio  D  e 
diebus  deaetortjs  libro  -Luna  etenim  in  uigindfeptc  diebus  et  oAo  horis  fuu  curfum  in 
aodiaco  perficit.  Si  totu  hoc  ipatiu  in  quatuor  partes  diuidamus,qugerutquatuorfepti 
mana  nulla  ieptimana  integros  fepte  dies  habere  poterit,  fed  unicuicp  deerut  quatubr 
hora,  ideftjfextas  unius  diei,  na  uiginti  fepte  dies  &  odo  hora  per  quatuor  diiiifi,  una/ 

SharB  quatuor  partiu  fex  dies  8C  uiginti  horas  copledetur.  Si  uerd  tres  feptimanas 
exaggeremus,funt  uiginti  dies,8f  horg  duodedm,  quare  Uigefimi^rimu  dic  attin 
gtreno  ponunt.  Addutprgterea,experietia  uifumelTeuigcfima  multos  iudicafle,etno 
mgefimuprimu,  ut  in  libris  Epidemioru&equeterab  Hippocrate  refert, Kinlibris  etia 
Prognofticoru.Siuerd  dubites  curhidies-aquales  no  fmt,  Hippocrates  ihProgndfti/ 
cis  docet, no  elTe  miru  fi  fepnmana  integra  no  fintmam  netp  annus  integer  eft.  quippe 
qm  guenit  ad  trecetos  fexagintaquini^  dies  &d  quadrSte.  Nec  mefis  integer  eft,  quia  ad 
hoc  utlriginta  dies  copleat,duodecimhoris  indget,hic  uerd  permenfem  apud  Hippo; 
nate  et  Galenu  intelligo,no  circuitu  illu,quo Luna  zodiacu  Circuit, qui  in uigintifepte 
diebus  &C  odo  horis  fit, fed  fpatiu  a  coitu  Luna  ad  aliu  coitii.na  cum  Luna  a  coitu  rece/ 
dit,nun$redit  in  Iocu,in  quo  fecerat  coftS,nifi  in  uigintifepte  diebus  8C  odo  horis, ue/ 
ru, quia  inhocteporisipatioSolprogreffus  eft  uigintifepte  feregradus, propter  eafiLii 
nacoire  debeatjneceflariu  eftiUtladeo  progredi  ut  hos  ^adus  gqiret,quod  fecit  in  duo/ 
bus  diebus,  quatuor  horis  uel  circa;quos  dies  fi  addiderimus  uigintifepte  diebus,  SC 
odo  hons  i%.  traadis,  efficiStur  dies  iiigintinoue,K  hora  duodecim,  8C  tuc  Lima  cu  So 
le  coitu  feciechictp  dicitur  mefis  a  coitu  ad  coitu,  quino  implet  nifl  uigintinoue  dies,. 
8i  horas  duodecim.na  Luna  fingulis  diebus  tredecim  gradus  fere  peragit,  femper  aute. 
dico  feretquiahic  coputus  minutiffima  quawf  no  recipit.  Ad  reigitur,non  miru  fi  fepti/f 
mana  integra  non  fint,  cum  nec  annus  nec  mefes  integri  fint.  V igefimus  igitur  dies  eft 
terminus tertiafeptimana,licetduodecimhorafuperfint,integrum  Luna  curfum  per- 
zodiacuaccipientes.  At  Galenus  tres  dies  abijciedos  confiderat, quibus  Luna  coit,  na 
iniftis  licet  fint  aliquieffedus,  tamen  pauci  funt,nec  luminefuo  agiuideo  a  menfeitite 
«o.qui  uiginti  nouem  dies  c6pleditur,ac  duodedm  horas, fi  tres  dies  auferamus,  qui/, 
bus  Lima  non  lucet,  erunt  uigintifex' dies,  K  hora  duodecim,  fi  hos  dies  in  partes  qtia/ 
tuor  diuidamus,  quglibet  pars  fex  dies  habebit,  K  horas  quindecim. fed  cu  in  noftro  cof 
pore  di^lexrautationis  geims  reperiatur  propriu  8C  comune,  ,pprium  rrfpicitpropria 
prmeipia,  comunerefpicit  comunem  ufum.Eode  modo  in  Luna  motu  fit  proprius  cif 
euitiis,8C  comunis  .proprius  circuitus  eft  ille  figniferi,  cum  Luna  per  figniferu  circulS 
in  uigintifqpte  diebus  &  o(fto  horis  fuu  curfum  perficit.  Comunis  eft  ille,qUo  Ltina  ite 
.  rum  accedit  ad  coitu,  na  omnibus  hominibus  comunem  effedte  oftendit.  At  fi  fies  dies 
auf&amus,qiubusLunafilet,8i  aere  nonimmutat,eruntUigintiiex  dies,8f  hora  duo/ 
decim.In  illis  igitur  uigintifepte  diebus,8f  odo  horis,in  quibus  Luna  in  zodiaco  fuum 
curfumj)eragebat,aliquod  teporis  (patiu  erat, in  quo  Luna  non  apparebatmortalibus, 
necaereimmutabat,8ihoceftij3atiumquando($  trium  dieru, licet  imperfede, unde  in 
toto  illo' mefe,qui  uigintinoue  dies  copleditur.K  duodedim  horas,  tres  dies  integri  au 
teimtut;proptereain  uigintifepte  diebus  odo  horis, inuigintifex  diebus  duo- 
decimhotis  necefle  eft  terminum  comunem  inueniamus,in  quo  conueniant.hoc  aute 

X  i  fecile 


A-,.et,dauus  dies  effe  debct,K  fims  fecimda  fepitmana  debet  efle  decimusquartiis.pri 

autem  terujcfeptimangdies  debet  effeidem  decimusquartus,  quia  uigefimus  dies 

jerdx  feptimang  fecundum  Hippoaatem  G^\en%bC  mfi  tertiafeptim^am 
^operemus  a  quartodecimo  diejUigefimus  dies  non  edet  eius  terminus, fed  uigeOmus 


»4.«  tlBRI  SECVNDl 

facile  fiet, fi  intcthos  mwierosmediu  inucmamus,id<5  bmri  ^fleqtiemw','®  uigiM;/-^ 
dies  U  duodecimhoras,8C  irigintifepte  dies  SC  odo  horas  fimul  lunxerimus.sSuS' 
tiir  iundi  hi  numeri,quinqiiaginta  tres  dies  &  horas  iiigmti  faciimt,qiios  fi  partiam^ 
habebimus  comune  medium,diuiditurauteinm'gintifex  dies  8C  horas  uigintiduas  s’i 
aut  uelimus  imicuicp  feptimana:  fua  portione  affignare,  quaelibet  feptimana  fex  dies  ff 
horas  dece  K  fepte  copledetur,propterea  fi  tres  feptimanas  fimul  iuxcrimus, faciunt  Mi 
gintidies  Kfexta  diei  parte,  uel  horas  quatuor  8ifemihora.ex  quibus  facile  colligiu» 

uigefimudieefle  magis  iudicatoriu,^fituigefimusprimus,quiahorxetiainagisS 

wjqqje  luntna fimt  quatuor  folu  SC  femis  illae  quae uigefimu  excedut.  Nos  igittir  Gale^ 
in  tertio  De  diebus  deaetorijshocmodointelligimus.unde  cum  inLunxmotu  itizo 
diaco,  qui  eft  proprius  motus,  K  in  Lunae  motu  ad  coitu  apparitionis  dies  acdpietes  fl 
mediu  accipiamus,pdidus  numerus  efficif  ,feptimanae  etia  numerus  hic  erit  fcdm  hSe 
ftatutii  numCTum:  ita$  dies-Xx,eritiudicatorius,  8C  merito  tertiae  feptimanat  ultimus. 

Duo  uerohic  dubia  occurrimt.unum  eft  cum  in  praecedenti  Aphorifmo  dxerimqs  ^ 
fecundum  Galenum  Lunam  nihil  facere  ad  iudkationes, tamen  idem  Galenus  pnecp. 
cato  loco  Lunam  indicationum  praefidem  facit.  Praeterea  dubium  eft  de  uigrfimodie, 
an  fit  iudicatorius  ob  Ptolemaeum,  qui  uigefimum  primum  iudicatoriu  eile  putauit 
Ad  primum, Cum fuperius  dicebamus  indicationes  fecudum  Galenumnon  regi « 
Luna,intelligebamus  eo  modo  non  regi,quo  recetes  intelligunt,qui  uoluntprincipia 
aegritudinis  efle  principium  motus  Lunaeiquod  nim$  excogitauit  G  alenus,fed  putat 

Limam  aegritudinibus  pracefle  feamdu  fim  ueru  curfum,  non  aut  quod  tunc  fit  eiUs  m» 
cus  initiujciun  aliquis  pgrotareincipit.hoc  uerd  folu  facit  Galenus/eptimanas  fecundi 
motus  Lunp  norma  regulat. nS  fi  Luna  in  tot  diebus  fuu  curfum  perficiat,m€feni  {idt, 
qui  in  quatuor  feptimanas  diUiditurtitaij  rtos  debemus  pgritudinumefem  menfi  lunari 
^qualem  facere, &  in  quatuor  feptimanas  diuidere,quia  ita  per  experientia  inuentu  efc 
Ad  fecundu  certum  eft  Aftronomos  uigdimuprimum  ehem  ueluti  finem  temacfqi.» 
Cimanae,  8C  exquifite  iudicatoriu  pofuifle,  recentescp  Ptolemeu  in  Centiloquio  addu- 
|cunt, qui uoluerituigefimaprimi  diem  e(reiudicatoria.Nosautlocumquprentes,inue 
jnirenefciuimus,nififitfexagefimafententiaipfius,quadicit,fuper  aegrotis  criticos  dies 
^!infDice,ac  Lunae  peragratione  in  angulis  figurae  fexdecim  lateru. ubi  enim  eos  angulos 
Dene  affetftos  inuenies,bene  erit  languetitcotra  male,fi  afflidos  inueneris-Inhac  parte 
Potanus  interpres  nonulla  de  diebus  iudicatortjs  diirerif,8f  uigefimSprimS  dieiudica/ 
cqriafacit,  forte  PtoIemeufecutus,qui  in  eode  Centi5fentetiarOlibro,ientetiao(5ua  . 
gefimafeptima  mefem  mgintiodo  diebusjhoris  duabus,  fere  minutis  dece  Kodo 
ftaue  dicit.Huius  uerbanedefideres,hpcfunt,Menfiu  couerfiones  fiutex  diebus  uigi..- 
tio<So,horis  duabus, et  minutis  fere  deceKodo.SecunduhSc  copulatione  lunaris  Bie 
fis  in  quatuor  integas  feptimanas  diuidereturj  8t  principiu  terti»  feptimanse  eflet  dies 
decimusquintus,finis  uerd  dies.xxi.Tamen8dipfePtolempusalibi,8Coes  ali)  aftrono 
mi, ut  loShies  de  Sacrobufto  in  fuafphaera  oftendit,ponut  lunare  ciufum  efle  lugintife/ 
pte  dieruSf  odo  horaru.QuiCod  de hacrefit,c6ftat  Aftronomos  fimul  cu  ErtSftratq 
uigefimaprimS  die  iudicatoria  ftci(re,propterea  fententia  fua  aftroriomis  relinquamusi 
nos  cuGalenojSCcummagiftrarernemerietia  dicamus, uigefimS  die  efleiudicato/ 
fia,8d  magis  iudicatoriamuigefimaprimathacct^eftHippocraticafentetia,  quam  Gale 
nus  fequitur,fciens  8d  ipfe  aftronomos.xxi.diem  feciffe  iudicatoriam,  fed  ipfe  fola  expe 
rienria,  Hippocratis  audoritate  iimda,uig^madie  uigefimacprimacprartnlit.namipfe 
non  it  inficias,uigefimaprim5  quandotp  eiie  iudicatoria,immo  tertio  De  dicbosiudica 
tortjs  libro,priuf^  fui  lunaris  menfis  ratione  diiponat,  dicit.  Quorum  acceflionesimp» 
ribus  euem'imt.horii8diudicia  ad  uigefimSprimS  die  delabimf.Imo  ratione  additquia 
meftriium  etia  tepus  apparirionis  uirtute  quandam  in  nos  poflidet,  tamen  tiigefimus  y 
maioriparteinuentuscftiudicatorius>8drarouigefimusprimus.nafecundufuimenfis- 
diuifione,in  quo  mediu  terminum  fumit  inter  ui^ntifex  dies,  &!.  duodecim  horas,  et  iil 
gintifepte  8C  odo  horas,  uigefimus  magis  participat  de  fine  tertiae  feptimanat,^  uigeC' 
musprimus.  Conciliator  aut  differenria  cetefimaquarta,  Galeni  menfem  8d  fententian» 
cotis  uiribus  conatur  cuertere,8f  nonnulla  argmnenta  facit, quat  nos  referre ftatuimns^ 
Ht^ipfis  fa(;ilius  Galenum  liberemus, Primum  argumentum  df/i  id  ueru  fit ,  quoda 


A  P-X  O-R-tS^M-V  s  ^xxiiii 


nir*^iSneOTitudopertepusnotabileftar£t,  ,  , 

•  ttt  dies  fudicatorios ,  quod  abfurdum  eft.  nam  Galaius  8C  omnes  medid  a  principio , 
^tudinis  uf«  in  fine  omnes  dies  numerat^uolentes’  iudicatorios  inuem're.Gofcqueri 

probat,  quonia  in  illo  tepore,in  quo  liina  no  apparet,  quod  eft  fpatiu  triu  dieru  ftcup' 
dum  iGalcnu,no  eft  menfis  m£dicinalis,quia  luna  no  apparet, tame  per  illos  ries  dies^ 
erotat  SCdinotabile  tepus,Kinter  dies  iudicatorios  no  notatur.  Secundofi  tim  llt 
Galeni  iententia,fequiturtertiadecima  die  eflerni^s  iudicatorigquartadecimacottafe 
ipfuffl  hoc  cofequiprobatur.nam  dugmedicgreptimiigirecundfi  Galchu,n6  copkdun 
^^diestredecim, «horas  undecim.Atfid(  :b eamus  ad  decitn,SqUartuperuenfte,d6'  ■ 
funt  dies  tredccim.ideo  decimuftertius  uidetur  efle  propinquior  termino  feptinmj,  ^ 
decimufquartus ,  propterea  decimufteitius  erit  porius  iudicatorilis  3  t^timulqliartiis. 
Hocargtmientu  ualet,fi  illud  Galeni  coueniens  eft,qUo  probat uigeiim5  dieeffeiudica 
Iorii,quifinis  tertijfeptiman?e,qui  eft  uigefimus  dies,«quatuOrhOr*,«(etnjs,eftma_ 
gis propinquus uigefn^ diei, $ uigefimufprimus.  Terrioex GalehifcntetiaftquitUr, 
(exagefimuprimu  die  efle  magis  iudicatoriu^fexagefimu,  quiafcKagefimufpritaUs  ha 
bcttredecimhoras  cu  dimidia,  fed  fexagefimus  habet  dece  cu  dimidia ,  propterea fexa^ 
gelimufprimus  maiore  ratione  habet  iudicatioriis  ^  fexagefimus ,  8C  itaoduagefimus : 
ftcimdus,«  permultos  alios  poflethocargumentuaugeri.uhdefimpdus  argumentari 
di  Galeni  deuigefimadieualeat,etiamhic  modus  coueniens  erit.  Qiiartoprobat  Ga  ’ 
leni  argumenta  Uanum  elTe, quandoquidem  rei  falff  innitatur.nam  fiipponit  lunam  fem 
per  per  ff  es  dies  occultari,  cum  tame  quando^  foleat  mane  folis  radioS  ingredfSffecun  ■ 
dadie  ita  egreditur  ut  appareat  .Qiiod  no  fola  experientia,fed  8C  AlphraganUs  ofteridiri 
hnoaddCjCxlunjTheoricis  «  cbiundiohibus  oprime  cognofei ,  ideo  hic  menfis  qub 
luna  apparet,  quadoij  erit  irigintiodo  dierft  SC  femis:«  hoc  ft6  ab  re  ob  motus  in  Epicy 
clodiuerfitate, in  quo  quadocpueIocius,quadoq!  tardius  mouetUr.Hpcfuntafgumetai 
quibus  Conciliator  in  Galenum  utitur,«  putat  eius  iententiam  deiecifle  ateg  uicifle. 

Non  defuit  enam  qUidam  Federicus  Chryibgohlis  ladertinUs  qui  in  eadem  re  Galc; 
numreprehendit,  fednullis  rationibus,  imo  G^eni  menfem  honintelligit,  fi  quisfede 
illum  confideret  capite  quinto  fui  libri  De  prognofiicis  aegritudinum  per  dies  criticos 
infcriptiicontta  hoc  folum  argumentari  uidetur,  quod  dixit,  dies  non  computari  filente 
hmaiimd  inquit,lunam  illis  diebus  plus  operari  mali,  quam  boni ,  quia  unita  funt  duo 
himinariaad  unirni  effedhim  producendum,ex  quo  omnia  elementa, «  contremifcUHfi,. 

«  patiuntur.nam  reda  in  mari,  «omnes  panni  corroduntur , «  csctaa,  quae  bonUsillc*~ 
Uir  Galenum  non  intelligens  adducit. 

Nos  uero  uta  Coeiliatore  Galenu  liberemtis,anhotamus,  Galehu  ih  diebiis  iudicato' 
tijs  nq  fidere  aut  lunat,aut  alteri  planetae, fed  ibliim  experienti  j:«  quod  longa  lieterum 
eiqrerientiauidit,  idrqperitab  Hippocrate  feriptuattp  comprobatu,  utpWmolibroDc 
diebusiudicatorijs  edocuit.unde  ante  finem  tertij  libri  inquit, fi  quis  eUm  iudicet  nimiS- 
bngS,foIumlegatprimulibru.nuero  non  fatis  uideatUr,legat  etiam  fecundum, «relih 
quattem^qUS  tertium  dicitfe  fcripfifle  inUitS.«(ut  paUcis  expediam)hoc  nulla  alia  de 
,  «UfadiciqnifiquiaintertiodediebusiUdicatorijsfermonemhabet,adlHnacmbtticotti 
parans,  qiiE  tamen  motum  ipfe  no  magni  feciebat,  nec  putabat  efle  caufam  iudicationis. 
mo  eMtefle  fatetUr,  lieram  iudicationis  caufam  non  haberi,  fed  folum  efle  experientia 
Kfcnfuinuentam,&  comprobatam,  quod  inlibroDediebusiudicatOrljsfacperepctit. 

Scito  praeterea  recentiores,  qUando  aliquis  segrittidine  incidit, confiderare  principis 
sgntudiiw,«  tunc  lunae  motu  cohfiderant,«  in  qtiocimq!  tepore  fuetit  luna,  ibi  mcn/. 

mdpiut.fed  Galenus  confiderat  diljrofiriOhe  « locu  llmte  ratione  fu»  portionis  mis 
[“y  'nzodiaco: «  ob  aliufine  menfem  illum  lunare  no  confideraUiti  ffi  ut  qui> 
nuldafatisfaceret,qui  ex  luna  hotu  dieririudicatoriorS  ratione  haberi  Ublebant,  imo  ab 
M^uioribus  multis, qui  ante  Galeni  temporafcripfere,iftud  llinie  attribuitur,  fed  ipfe 

«numeratione , «  perfecfto  illo  fuo  penes  limarem  menfem  computo ,  aliud  etiam 

Womt ,  his  femperaddendum  enefenfum«  experientiam ,  qu»  rerum  magiftracft; 

I  argumenta  digna  efle  arbitrerisiillaftarim  perimere  ciirabimus. 

1  -  X  4  Adpri/ 


LIBRI  S  EC  VITDI 


Adpr/miTfflrfton  putat  Galetius  tres  illos  dies  quibus  luna  fileVa  diebus  iudicatoi*. 
elTe  abijciendos  K  non  effe  numerandos ,  fed  illoS  abiecit  ut  inueiiiret  quomodo  uioZ 
mus  dies  eflet  iudicatorius  radicalis,ideft,iit  norma  quandam  ex  diebus  menlislunan’, 

acciperet, qu$uigefimadieffliudicatoriafaceret,  nonquia  a: illi  tres  no  fintnonnume 

randi, quando  horum  dierum  computii  facimus ,  uride  nihil  aliud  fecit  Galenus  perfus 
illum  computii,^  quod  ratione  aliquam  eoru  quat  experientia  dChiprobat,»;  ratio  non 
adeft,inuenireftuduit.Tmien  no  putat  rationehanc  effe  perfe(flam,quaE  ex  lunamoni 
accipitin.  •  Ad  fecundunon  it  inficias  Gaknus  decimamtertia  die  quandoi^  elTe  iudjca 
toriam,  tamen  radicalts  eftdecimaquarta,  ut  experientia  docet.nec  illud  dicere  couenit 
optis  eft  efle  decimatertia,  quia  taminus  fecundg  feptimanse  eft  illi  propinquior.namdj 
dicSiieftlad  hoc  Ut  aliquis  dies  fit  iudicatorius  radicalis,duo  rcquirumin-;unu  efidienim 
numenis,  aliud  ^cpCTientia,  hic  fi  dieru  numerus  fit  propinquior  decimaterri» 
^tamen  plus  elt  ^  Iit  decimatertia,  K  experientia  hoc  ollendiKexperietiaueromultucon, 
/7  j - j.  -n- - s  n.,.  ,t» .  - iquarta  ut  plurnnu  iudicare ,  &  raro  dect 


fiderandaelf,qu3cafeculouf$uiditdecimamqu  »  .  . 

mamtertia,propterealacit  decimamquartatumcatoria  radicalem,no  autdecimamtetd 


— n.Nec  argumentu  hoc  Cociliatoris  fimile  eft  Galeni  argumeto  de  uigefima  die  fado 

■  refpecftuuigefimacprimacjhicindecimaquartadieiudicatoriaelleexperientiahabenff, 
^SjjMdmuigefimaprimafolurarohabetur.Practereaindccimaquartadiuiditleptiinanas 

per  fepte  Kfeptem,  ideo  totus  progrelTus  qui  fadhis  cft,fuit  ut  ratione  aliqua  inueniret, 

quomodopofRtUigefimadiefinealicuiusfeptimanffacere.Ideoidfempereritprocopu 

to  tertig  feptimane,8£  no  pro  coputo  alterius  feptimanp,  quia  in  prima  K  fecSda  ratione 
dierunumerat.(^Tare  Galenus  hunc  computuno  exquifiuit,  nift  utuigefimaterniefe/' 
ptiman j  finem  elTe  oftenderet.  Adde  Galenu  etiam  no  putafte  hanc  ratione  effe  nccdT» 
riam'  Ad  tertiu,  femper  Galenus  iubet  omnes  feptimanas  diftribuendas  efle,utprim* 
tres;  8i  per  lingulas  tres  feptimanas  computii  fieri noluit ,  fempert^  tanqua  ad  principis 
redeundum .  fdeo  uigeflmusprimus  dies  erit  principiu  fecudi  temartj  triu  feptimanarS, 
Wqiiadragelimiilprimus  tertft  ternarij,nec  opus  eft  horas  fimul  coniungere  qiipfuper/  , 
funt.  Ad  quartu,id  certe  fciebat  Galenus, luna  minori  &  maiori  tepore  occultaridedil  . 
Ii  hoc  arrilit,tnaiore  terminum  acapcre,in  quefreqtierius  incidit, ut  aliquarationcmtij  i 
coputatiom'  redderet.  Illa  uero  prope  uanitate,ne  dica  ftultitia,  accedunt,  qute  a  Iader 
tino  fcripta  funt, nam  Galenu  non  arguuttSd  quod  dicitretiainmari  corrumpi,difperd 
nifiexperimentufeceris,nairidebis(utnos  Comaclij  uidimus)  uaniflimQhoceflelta^ 
Galenus  ab  his  authoribus,C6ciliatoreinqua  8C  ladertino,  liber,  ut  Iubet  uagetur.nam 
ipfe  in  his  iudicatorft  s  diebus  experientiae  folii  fidit,  quae  rerum  magiftra  eftjproptet  ami 
cos  autem,  8d(ut  dicit)pauciirimos,id  de  lunari  ratione  fuo  libro  adiunxit. 

Ad  rem  igitur  primam  redeimtes,fcito  omnes  etiam  feptimanas  in  duas  partes  diddi 
namquglibet  diem  medium  habet  ,  qui  oftendit  quid  futunnn  fit  in  medio  fcptifflana/ 
rum ,  ut  in  prima  feptimana  quartus  dies  qiu  a  principio  eft  quartus,  5d  a  fin^rimafei' 
ptimante  eft  quartus -In  fecunda  feptimana  adeft  undecimus ,  qui  a  feptimo  eft  quartus, 
a  decimoquarto  eft  quartus .  eft  uero  decimufquarnis  finis  fecundg  feptimanse .  Intar 
tia  feptimana  eft  decimusfirntimus,  qui  eft  quartus  a  decimoquarto ,  eft  quartus  a  uf 
gefimo,  Vigefimus  aut  eft  finis  terriae  feptimante.  Et  quod  in  his  tribus  feptimanis  dia/ 
tur,in  tribus  fequentib.intelligere  oportet,  8i  in  alijs  tribus  11%  in  infinitu,fimorb.t5diil 
perduraret-hi  medtj  dies  inter  feptimanas  ab  Hippoc.tOTrflKAs»  fcilicet  «iitf  i«,ideftindu 

catiuf,indices,8d<t»f!tTOt,ideft,c6templabilesdicutur,qiuaiudia«,oftendat,8dc6ttm/ 

piatione,  quid  flituru  fit  in  medio  f^timanaraficuti  aut  feptimang  ita  fe  habet  quod  im 
tinm  tertia:  eft  finis  fecudx,ita  hi  dies  medij  diftant  per  fepte.  Si  fecundus  feptenarius  de 
fe  principia  habetttertius  uero  incipit  a  fecudo,  ideft,  ab  ultimo  fecundi,  nam  qiiartusM 
es  eftprimus  medius:  fecundus  eft  undecimus  incipiendo  a  quarto ,  no  eft  opus  quaiB 

numeraretdecimusfeptimus  eft  tertius  dies  medius, quiafecundo,ideft,undeciiiiopme 
ptem  diftatifed  hoc  ab  ipfo  undecimo  incipiedo ,  Si  ipfummet  undecimu  computando: 
ficuti  tertia  feptimana  a  quartodecimo  incipit,  qui  eft  etiam  finis  fecundae  fepriman*. 

Scitoetiam,quodhidies  quiindicariui  dicuntur,8icontemplabiles,licetnonfii>^ 
quifiti  iudicatori]  Si  radicales ,  tamen  in  ipfis  fit  quandotj  uaa  iudicatio  SC  perledO) 


APHORISMVS  xxiiii  14^ 

iit;nailartoKun<Jcc>>"o  •P''opt‘^<^aPh>loAeus  undecimum KlinemK  principium 
Bomtaat  K  contemplabilem  at^  decretoria  efleiudiCatJpfe  etenim  hunc  aphorifmum 

ita  commentatur.  A»«4li«  i  t7Ti«?»Ai^  ,  vr^s;  «  ««jt*  *erVif 

\;u)Sv  -rtTasT»  ffi»<nTW. .  s.  « Iteusf  Jjk  -h  xxfibi/  «r  fiut  diwaittiJ  ,  ksu  ni ' 

TiAa*,  fyytrMxsc 

,y«7^A^  ^  T^UTH  (CTtAsff,  ^  7»  TtTKJTff  TtAeff.  OjUTICC 

^  5. » l^Jl»Ut,KS^SiusKmi.i‘mJ'!i^si  nSjr  otj  nkiVismyiivntMczrM'»  ' 

^  xetmyiSiXffnujjA^  AutwjtK!  «(pofS^dlr  Atj.o(rSv.(U/'TO  itHe  w  oa  TtapitiftiBa 
e£i)</l«!  «et9(tw-m.  mdit^  Jiiffscw.  »714  h9K  w  7rd^'«?  fl 

fu^itta.a  711 8m>J)«a>  of  iftllr  ijUv(>xHnX7«,i(^  «/ItwsT^ic, H9“  »»  «»0®*  «etVorm, 

i|t«ii/  voo-aMatWi/jrttu.J  Jtianhu  ma^Tlm  •J^iyoiAi/.^cTi  1*«  » «ttASp' 
i/tej'  -riuiM^t^xTty  c^cy  ^  «Mei  ■Si/iKni7«‘^ixiios  oft6i{(.Nos  hanc  PhilothCi  COc 
inentatione  cofiderantes  uerba  facilia  effe  uidemus ,  fed  falfas  fententias  8C  decurtatas- 
propterea  quicquid  fit,K  quicquid  fua  uerba  prat  fe  feranr,  nos  hoc  modo  illu  tnterprc/ 
tanduiudicamus,&  inteliigenduiipfe  enim  una  comentatione  prtecedente  aphorifmu, 
Jihunc  exponit.  In  hacautparte  quae  adhuncfpedlat,  praeferipta  uerba  faciunt,  quorS 
fenfus(meiudice)eire  debet.feddiciqfeptenorij  quartus  eftindex,  quomodo:' quoniam 
quartus iudicatorius  eft.eftquide  iudicatorius.Quadfiin  quarto  no  fiat  fcilicetiudicac 
no, propter  uigore  K  uim  adhuc  imbecilIem,qupno  poflSt  celeriter  caufas  morbi  dcpel 
iere,  in  feptimo  fiet.  Si ueroinfeptimo  non  flet,fcilicetperfedIaiudicatio,in  undecimo 
perfedla  fiet  •  (^od  fl  in  imdecimo  adhuc  erit  imperfeda ,  in  decimoquarto  perfetfia 
eritJpfi  igitur  dies  indices  bC  cotemplabiles  funtlndices  quidem,  quonia  indicat  quan 
do  futura  eft,  uel  nondu  futura  fit  indicatio,  cotemplabiles  nero,  irt  fiipra  eos  fpetfiates  d( 
ximus.  ipfj  igitur  quaternariae  paiodi, aliae  per  continuatione  numerantur, alip  per  diui 
fioncm,in  quibus  idem  terminus  fit  K  principiu  quaternioms- quarta  Uero  quaternio  fit 
turfiis  per  continuatione.nam  undecimus  8C  finis  SiprincipiuputatHr.Qiiod  fl  quis  di/ 
catjquod  uidemus  morbos  acutos  bC  dccimofeptimo  Siuigefimo  indicari, dicimus,hoc 
rarO  fieri,  fi  rurfus  quis  dixerit,  quomodo  in  Prognoftico  dicit  quadrageflmu  diem  efle 
extremu  terminu  acutoru  morbor3,nunc  aut  decimum quartu;  icimus  illic  de  fimplici 
ter  acutis  no  dixifle  quadragefimu  die  extremu  terminu  eile;fcd  de  acittis  ex  decidentia; 

Scito  praeterea  ifta  qug  de  indicatione  dicutur,in  morbis  illis  intelligi  debere,  in  qui> 
bus  fit  iudicatio,  ideft,  fubita  ad  morte,  uel  adfalutS  mutabo,  Uel  ad  momentu  quoddS 
ad  quod  paulatim  mors  fequitur  uel  falus,non  aut  in  illis  morbis, in  quib.aegri  paulatim 
fanantur  uel  moriunmr.  quia  hic  no  fit  iudican'o,fedfola  mors  uel  foluno  Si  uero  petas 
quomodo  ifti  dies  indicatiui  dicantin-,Re<pondemus  fecundS  Galcnu,quia  id  quod  fe» 
qui  debeat, prsoftenduttut  fi  in  quarto  die  aliquis  fudor  appareat,  in  feprimo  per  fudore 
tnorbum  terminaturu  pracoftendinfi  in  quarto  fangiris  ex  naribus  appareat ,  in  feptimo» 
copiofe  profluet ,  idemcp  eritin  omnibus  alijs  noftri  corporis  euacuariombus ,  fiueper 
urinam  flue  per  aluu  fiant^idemt^  in  omnibus  alijs  indicatiuis  diebus  tudiciu  ferri  debet. 
_  Sed  nein  hac  dierum  iudicatorioru  traOlatione  quicqua  uel  minimu  praetermittatur, 
fingulatim  fecundum  Hippocratem  KGalenum  omnes  dies  triumfeptimanaru  cotem 
plemur,  nam  ex  haru  trium  feptimanaru  diebus  omnes  alq  dies  aliarum  feptimanarum 
iudicari  pocerunqetemm  eadem  eft  inter  omnes  proportio. 

P  R I M  V  s  dies  nec  iudicatorius  eft ,  nec  indicatiuus ,  fed  morbi  ihiriu  eft,  in  quo  die 
tuillus  materialis  morb.  fira't,fed  fola  diaria  febris(fi  dehac  iudiciu  dici  poflit)iudicatur. 
Galenus  ucto  in  prindpio  fecundi  libri  De  diebus  decretorijs  illu  putat  efle  morbipri/ 
inim  diOTjin  quo  aeger  opera tionO  IscfiOrtemfenfupercipiqin  hpc  aut  dic  omnia  imbe/ 

ciIliorafunt,iuxta  illud  Hippocratis  decretum, circa  principia  8C  fines  omnia  imbecilllo 

ta.ob  hanc  caufam  Galenus  huius  diei  nullam  mentionem  feCit. 

„  ®  ®  ^  V  N  D  V  S  dies  bC  ipfcmhil  habet,  qUo  decernere  poflimus,  uel  indicare, 
otlolinn  finis  diariamm  febrium,  unde  Galenus  de  ipfo  nullam  mentionem  fecit, 
u  uero  nonnulli  fecunda  die  fanari  uideantur ,  id  fit  uel  quia  non  eft  morbus  ma  / 

teriali» 


1 


2^0  tIBRI  XECVMDr 

teriaIis/eddi»iusfpirititu&foIt3innitens,ueIpa-aiiquotdics'pf3eced£ntesfgerniorK* 

no  pcrfenfit:  Si  uero  dicas,ex  Galeno  tertio  De  diebus  decretonjs  liXumi  polTejdielii 
fecunda  efle  iudicatoria,  quia  dicit;tuta  iginir  crifis  euadet  qu  j  in  fecundo  totius  meZ 
die  accidet,  cum  primaSd  mantfefta  luna.  Si  logo  fatis  tempore  fuper  terta  iain  appar„ 
tum  lumenfcnfibile  defc  mitnt,  adhacc  umbram  euidenter  oftendicimd  8C  eodoniom 
^e  prima  die  fermonem  facere  uidettu- ,  SC  ex  confequenu'  de  prima  aegritudinis  die.  fed 
dicere  oportef,Galenum  nec  de  primo ,  nec  de  fecundo  ^itudinis  die  uaba  feciflk  jt 
de  primo  aut  fecundo  die  quo  luna  coepit  apparere ,  fi  in  eo  indicatio  fiat;tamcn  iudio, 
tjo  ifta  quae  uel  in  primo,uel  infecundo  die  lunserit,ratione  «gritudinis  feptimus  erit, 

uel  decimufquartus,non  aut  infecundo  die, quiahocdienofiuntiudicationes.fcdbcne 

fecunda  lunaedie,qu*eftaliquaacgritudinis  iudicatoria,iudiciulieripote{t. 

T  E  R  T 1 V  s  dies  iudicatorius  eft ,  8C  Galenus  faepe  iuicationes  tertio  die  uidit  nam 
ubi  quarto  die  indicatio  futura  eft,gi  materia  uelociter  mouetur,  tertius  dies  id  fibiucn, 
dicat,  3e  in  tertio  fit  iudicano  non  expedato  quarto .  quare  tertius  erit  iudicatorius,!^ 

tame  pcrfede,fed  incidensXicuti  etia  dicemus  de  quinto,  qui  ipfe  indicat, quandoma 

leria  in.quarto  defatigata  indicatione  perficere  no  potuit,  poftea  in  quinto  perficitur, 
ita  propter  tardu  motuiudicatorius  efticitur,ficitti  tertius  ppter  uelocitatc  iudicatorius 
^edus  eft.Gale.uero  dicit,die  tortiS  efleiudicatoriu,  qiriaiudicatorfo  propinquus  eli; 

Q;y  A  R  T  V  s  dies  indicatiuus  eft,atqpiudicatorius,indicatiuus  quide,feptimidiaot 
fua  natitra,nam  ut  Galenus  didt  li.primo  De  diebus  ilidicatortjSjimelligo  efleindicem 
ex  fua  natura,  quia  fi  nulluraru  8e  magnu  incidat,  uel  extrinfecus  uel  ex  ipfa  morbi  con/ 
ditione, uel  etia  jgrotantis  habitu, quartus  omnino  feptimu  indipt,tame8e  idemqu»? 
tus  fextu  indicat,  ut  eodem  loco  oftendittimd  dicit  ita  indicarefextu,ficutifeptim3  indi 
eat,  quod  intdligit  ratioe  indicatiom's,no  aut  ratione  modi  indicadi,  quia  in  uno  utpluf 
rimum  bonu,  in  alio  utplurimumalum  indicat,  unde  dicit,  qui  quarto  adpeioreftatua 
decidunt,plerimq5fextomoriuntur.fiucro  ad  meliorem  (latum  recidant,  feptimu  exp«/ 
dapt.  Galenus  etiaprgeitato  loco  oftcndit,nonfol3  quartu  efle  indicatiuu ,  fed  etiaiudi 
eatiuSumde  fi  quis  prima  die  acuta  febre  infe(latur,8C  nullu  periculofum  fignu  adfuoit, 
fed  in  urinis  cocodionis  nota,non  extra  quartu  diem  morbus  difcutietur.Quinetianrii 
■tjiultaletalia  primo  diellatim  deprehendantur, morienu  planenon  extra  quartBdiem.lj 
uero  aaita  fit  febris  primis  diebus,  8C  nullu  periculofum, uel  letale  fignum  adfuerit,tie« 
ttiaaliquod  fignu  codionis,hic  nonperibit  quarto  nec  fanabitur,fedadaliu  terminude 
uenietinontranfibit  autem  decimumquartum,qiria  morbus  (utfupponttur)  acutus  cft. 

Q_v  I N  T  V  s  dies  Sd.ipfe  iudicatorius  eft, ficuti  K  tertius, 8t  etiam  indicat  fuptafepti 
prum  8i  nonu.eft  autem  iudicatorius,  quia  loco  quarti  nonnimquS  iudicat,  quando  na> 
f  ura  quarto  die  lalla  fiierit,nec  quoiris  modo  concitata  quiefcat,tuc  quinto  die  ad  indici» 
um commouetirr,propterea8eindicatiuus,8diudicatiuus  hic diesnuncuparipoterit  . 

,  s  E  X  T  V  s  dies  iudicatorius  quideeft,  licet  (ut  Galenus  inquit  inprimoDediebiis 
iudicatorijs)  rarOjK  cufymptomatib.difRcilibus,Kpericulonomedioai:adhfc,abf(p 
l§de,imperfede,  obfcure,finenotis,  timrfiniftte.Panlodcindeaddit,  fextu  quantopain 
qior^in  eo  iudicantur,$  infeptimo,tanto  quotymaligniore  lnuenio,ut  qui  fereexad» 
qerfo  natura  feptimo  oppofitus  fit.  C^in  etia  qui  in  quarto  ad  peiore  ftatu  recidunt,  ple 
ric^  fextpjnoriutur.In  eode  lib.deinde  addit,  Nampericulofis  fymptomatibus  prpfentit 
bus,  ima  c3  codhonis  nota  quarto  die  apparente ,  iudiciu  fi  paribus  diebus  accelUo  fer 
fextoexpedadu  eftj  quod  fi  hunc  exceilerit,  odauotameaddittquSdoepetiafiaeceffid 
fit  in  dieb.imparibus  propter  celeritate  morbi  fexto  die  intereSt.Nos  fexceties  ttas.ex' 
perietiauidimus  inEpidemico  morbo  omnesfere  fexto  dieobijfle,  8C  in  pefbletib.ittfit 
bis  ift  plurimu  ggri  fexto  die  intereut,  ut  inprgfentiaruquiiip  ucftru  uiderepotuit,  inHie 
roirymo  Cantalupo,qui  naturale  philofophia  in  hocalmo  GymnafiofgregieprofitebJ 
tur.hic  expeftileti  SCuenenofa,  febre  fexto  die  interijtinhocmenfeNouembri.Propf* 
bacc  Galeahunc  die  tyrannu  uocat,  quonia  fi  no  interficiat,  quando  iudicat ,  lalteinale 

iudicat.quippetyranusfinointerficit,faltebonafurripit,uulnerat,pefcHtit.'ftafextHsdi 

es  uel  pernicie  illius  que  iudicadum  accepit,  gaudet,  uel  fiilute  dolet,  qu  jrittj  ubi  aniinS 
expleat, SC  male  aegrum  tradet,  tum  longa  punitionecxerccatD  cni$  multis  exaggCT»^ 


A  E  H  o  s.  I  S  M  V  S  XXIIII  Sfi 

tfs infert fextumdicin male dccmoriumeflc.  ,  . 

s  E  p  T I M  V  S  dies  iudicatortus  eft,  8C  quem  Galenus  fecudo  libro  De  diebus  iudica 
torijs  ommufortiffimu  uocat,quifemper  a  quarto  indicatur,  qui  quartus  eft  minor  de/ 
cretorius.intellige  uero,utplurimu  fieri  bonu  iudiciS,  non  tame  femper, nam  quandotj 
segri  in  feptimo  moriuntur.Imd  docet  fi  fuerint  mala  fignain  quarto,  dC  morbus  diebus 
tapa^-acceffiones  habeat>hic  in  feptimo  moritur,mii  ueliemes  fit  fgritudinis  motus, 
tunc  enim  in fexto moritur. S^timuuero  obidIaudat,qiriamuItiinfcptimo  adboniS 
iudicatur.propterea  dicit ,  primu  ita(^  omniij  dierinn  deaetorioru  feptimii  dicimus,  no 
numero  uidelicet  K  ordine  primu,fed  potetia  SC  dignitate.  Omnes  enim  fummatim  de/ 
cetoriorS notas occupatquinetiaplurimos indicat, 8iabfoIute.Ite ciSmanifcfta  exae/ 
tione,uel  abfce{ru,fine  periculo  uehementi,8f  ut  plurimu  quartus  cum  prxnunriat.  AH 
quibus  poftea  interpofitis  a4dit,plerunc5  igitur  bona  iudicia  eiieniut  in  feptimo  die,  ete/ 
nimhoc  ei  praeter  cacteros  accedit.unde  quibufdam  lineis  interpofifis  inquitimihi  equi 
dem  frequenter  in  mentem  uenitjfeptimi  diei  naturam  regi  airimilare,nam  clemens  tan 
quam  bonus  aUquis  princeps,ijs  quos  iudicat,uel  fupplicq  parte  adimit,  uel  illuftrat  ui/ 
floriam:ut  fimpliciter  diem  feptimum  bonum  Galenus  iudicet. 

o  c  T  A  vv  s  etiam  dies  iuicatorius  eft,putat(j  Galenus,8i  ita  experietia  copertum 
tft,iudicatione  odiaui  diei  minus  laudabilem  eflc  iudicatione  noni  diei.oftenditur  etia  a 
quartodicnamcuinquartomalafignaapparuerint,Si  morbus  accefflonesper  diespa/ 
res  habuerit ,  nec  multum  uelox  fit,  odlauo  die  indicatur ;  fed  odiaui  diei  iudicafio  eunt 
fexn'  diei  iudicatione  aliqiram  affimtatem  habet,  tamen  adeo  mala  non  eft,  quia  falte  pro 
longatur  aegritudoifit  igitur  8C  in  odlauo  die  iudicatio. 

N  0  N  V  S  dies  K  ipfe  a  Galeno  iudicatorius  nimcupatur,imd  Cut  fecudo  li.dicit)pluri 
mosnpnus  indicat, &  coincidunt  nonus,tertius,quintus:8i  eode  loco  dicittutiore  efTe 
iudicatione  8C  magis  fida,  quae  nono  ^  quae  oAmo;8i  hoc  merito ,  quonia  qui  in  nono 
iudicantur,illi funt  qui  effugiut  feptimuproptcr  tardu  jgritudinis  motu,  uel  qui  propter 
celeritate  undecimu  diem  non  expediant,  unde  in  tertio  De  diebus  iudicatorijs  !i.  dicit, 
iam  uerd  8£  nonus  inter  duos  iudicatorios  feptiminn  8C  undecimum  medius,  uel  non/ 
diimfadhim  infeptimo  dieiudicium,uel  imdecimo  futurum, ipfe  fibi  uendicat .  dicit  ta> 
meaqtiod  raro  feptimi  indicationem  fumit,  undecimi  uero  frequenter,  nam  feptimiis  fii 
amiudicationemfacit,nifi  flt  error  cSmiffus.  undecimi  propria  indicatio  e  contrario  ha 
bet,nempc  cum  exadle  etiam  omnia  gefta  fint,8d  uioknta  noni  diei  acceflio  inuadat,ob 
uiolentiam  anticipat  iudicatio  fuum  ftatutiun  diem. 

D  E  c  I M  V  s  dies  in  primo  libro  a  Galeno  iudicatur  in  eundem  ordine  ponendus,  ift 
que  odlauus.odlauu  uero  ponebat  in  ordine  fexti,quia  odlauus  femper  eft  malus, fed  mi 
nus  quam  fextusiita  8ddccimus,fedminus  adhuc  malus  ^  odlauus, quiamotusjgritudi 
nis  eft  tardus. Si  enim  in  quarto  malafigna  apparcant,8d  morbus  habeat  accefflones  die 
hus  paribus,iudicatio  in  (exto  fieri  debebat,fed  propter  tarditate  fit  in  odlauo .  Si  adhuc 
tardior  fitmateria,fittn  decimo.itacp  decimus  naturamfexti  fapit, quia  raro  cum  fidefol 
uitur  morbus,fcdnecbeneacfa!ubriter,  necperfedle,  imo  obfcure,  Sd  citra  notas.Ideo 
fiibito  nonfoluunt,fcxtus,  odlauus,  decimus. 

VNDECIMVS  dies  eft  quartus  a  decimoquarto,  decimus  autem  quartus  cll  finis  fe/ 
eundae  feptimanae.ideo  (ut  prgeitato  libro  Galenus  icit)  eandem  proportionem  habet 
undecimus  ad dedmumquartu,  qualem  habet  quartus  ad  feptimum ;  quartus  aute  erat 
frptimi  iudicatorius,  ideo  SC  undecimus  erit  decimi  quarti  indicatiuus,  tamen  8d  ipfe  eft 
*udcatorius,fed  minor  iudicatorius,  ficuti  Sdquartus  eftminor  iudicatorius, ut  fecundo 
«.dicebat  Galenus.Q^are undecimus  eft  perfedlus  indicatiuus,  8dminoriudicatorius. 
nos  uero  infinitos  fere  uidimus  laterales  morbos  imdecimo  die  indicari. 

Dviodecih  vs  dies  neciudicatiuus,necindicatiuuseft,8d  ideo  nullum  habet  offf 
oum,  nifiquiaadditnumetu  diebus,  imde  Galenus  primo  De  diebus  decretorns  libro 
«tetur.nunquamuidiiTe  aliquem  duodecimo  dieiudicatUm,tamenfi  iudicaret,haberet. 
pfoportipnem  ad  decimum, fed  tardius  moneretur. 

IM  vstert  I V  s  Si  ipfe  dccemit,8ipraefertim  in  morbis  qui habet  impares 
:  *“'uones,fedeftomni5imbecillilSmus  eorum  dieru  qm'  decernunt.eft  autfortiffimus 

eorum  qui 


LIBRI  SECVNDI 

eoru  qui  non  decernunt,  ut  (ecundo  libro  docetln  primo  aut  libro  hunc  ordaig  ditrB4 
citjUt  primo  ponat  bene  decernetcs,indeno  bene.poftea dicit  decimumtertia  diemn 
ita  forte  eflTe  uthi  qui  bene  decernunt, nec  ita  debilem  ut  hi  qui  male  decernut-Quod^ 
ro  aliqui  dicat, in  omm'  morbo  acuto  fieri  debere iudicatione  decimotertio  die,qiiij^ 
uetur  ut  plurimu  per  dies  impares  aegritudo ,  RefpondemuSjhoc  no  eHe  neceflMia  y 
fit  in  his  morbis  ut  plurimu  iudicatio  in  decimoquarto,^  ab  ufidedmo  indicatiff,q|,~ 
do  morbus  uehemens  eft  atep  fortis,no  expeAatur  decimufquartus.fed  a  dedmo’tertio 
antidpatur,hoc  tamen  frequenter  no  eft.  Vnde  Galenus  primo  De  diebus  iudicatotii 
libro  hanc  regulam  ponit,imparibus  diebus  fi  aeger  ma^s  laborauit,proprie  magisS 
imparis  iudiciu:quemadmodum  fi  paribusjillius  propriinn.nam  in  acceffiombus  pigri, 
mum  iudicia  contingunt,  unde  quae  in  imparibus  afflixerint,  decimotertio  decernentur 
propterea  decimuftertius  dies  ut  experientia  offendit, decretorius  eft,  ’ 

D  E  C I JM  V  s  Qjr  ARTVS  dies  a  Galeno  primo  De  diebus  deaetorfjs  lib,  mperfc 
diione  fmtimi  ponitur,feptimus  aut  erat  ommu  potentifltmus,  ideo  £C  dedmusquartuj 
potentiffimus  erit-ob  hanc  caufam  fecundo  hbro  De  diebus  decretorijs  dicit, uehenun 
tiffimp  itacp  indicationes,  ficut  antea  diximus,  quae  ad  decimumquartum  diem  ueniunt, 
Imd  hic  eft  terminus  morborum  fimpliciter  acutorum,  Si  eft  finis  fecunda:  feptmianjt, 
in  quo  dieplures  morbi  decernuntur. 

D  E  c  I H  V  s  Qjr  I N  T  V  s  dies  a  Galeno  paru  conflderatur, tamen  Si  ipfe  quando» 
decernit ,  Si  nonnulli  qui  decimotertio  die  indicari  debent ,  propter  motus  tarditatem 
decimoquinto  die  decernuntur ,  quare  diei  decimitertfj  naturae  nonnihil  habet. 

DECIMVSSEXTVS  dies nun^ irifusefta Galeno quen^ iudicafle, netp aliquid 
indicafre,ideo  hic  dies  nec  iudicatorius,  nec  indicatiuus  eft.  Ei  quaurs  antiqmoresnoo' 
nullifut  etiam  de  duodecimo)uoluerut  aliquos  morbos  in  his  iudicari,id  imperfedefuit 
incerte,pericuIofe,obfcure,Si  fine  fignis-ideo  Si  hic  dies  a  Galeno  iudicatorius  noti  eri 
ftimattff,  quia  neminem  in  eo  iudicari  uidit. 

,  decim  vs  SEP  T  i'M  vs  adecimoquartotertiafeptimanamincipiente,mediusell 
inter  decimumquartum.  Si  uigcflma.propterea  indicat  quid  uigefimo  diefuturumfit, 
Siipfe  etiam  decretorius  eft,flcuti  qu«us,8i undecimus.  ueruntamen,ut  Galenusdo' 
cetfecimdo  libro  Dediebus  decretorijs,  hic  decimufteptimus  inter  coincidentesnodl 
numerandus,fed  inter  ualidos  Si  primos  annumerari  debet.ideo  qugdecimoquartoc» 
pere  frequenter  decimofep  timo  perfede  decernuntur:  propterea  decimusfqinmus  mtil 
tos  morbos  decernit,  ut  experientia  offendit. 

•DECIHVSOCTAVVS  quadocp  de  uigefimoprimo  die  iudicat,fecundS  antiquos 
qui  uigefimum  primum  diem  tertiae  feptimangfine  faciebat,  unde  decimufquintiiserat 
eius  principium, decimufodfauus  medium.  Si  indicatiuus  dies,uigefimufprimusdccre/ 
totius .  tamen  hoc  no  negat  Galenus ,  qui  fecundo  libro  De  fflebus  decretorijs  fetetur 
decimumodauu  aduigefimumprimufe  habere,  ut  quartus  ad  feptimu  fe  habet,  K  unde 
cimus  ad  quartumdecimu  hoc  autraro  effe  dicit,  tamen  qtiandotj  eueniebat.  Arcliige/ 
nes  auteSiDiocIes  ita  perpetuo  efTeexiftimaruntjSiin  tertio  ei  ufdemuoluminis  libro 
hoc  fieri  docet, quando  diebus  imparibus  acceffiones  fiunt.Igitur  decimufodhtrns  liigf 
fimiprimiquandocp  indicatiuus  A,  quandocpSiipfedecemit,fedimperfe(fle. 

DECIMVSNONVS  nunquam  uilus  eft  a  Galeno  decerncre,8i  fimtil  ipfumnuiue' 
rat  cum  duodecimo, Si  decimofextotunde  intra  tres  feprimanas  duodecimus,  decinide 
fextus,8i  decimufnonus  nunquam  iiifi fimt  a  Galeno  decerneretSi  autem  decernJt,  to 
perfode,  infide, non  tute,8ifinenotis  decernunt.Tamen  Sifl  Galenus  non  uideriqand' 
quiores  extant,qui  hos  dies  decreuille,fcriptis  reliquerunt. 

VIGES  IMV  s  dies,ultimus  efttertixfeptimanacterminus,8ieftdeaetorius,flCil** 
men  ut  feptimus.  Si  decimufquartus,  qui  perfediffimi  funt,  imd  Sidecimusfeptimusl»* 
addendus,fedin  comparatione  ad  undecimum,  uigefimusdecimumfeptimudicnip"’ 
indicatiuo  habet, quamuis  Si  ipfe  iudicatorius  fit. 

V I G  E  s  I M  V  s  p  R I JM  V  s  dies  fecundu  ArchfeeneSi  Diodc  tcTtix  feptimanf  M 
ponit  Si  iudicatorius,  tame  Galeaiudicatoriu  effe  no  it  inficias  fecudo  Si  tertio  ded» 
busiudicatorijs.Idaut raro  c6tingit,3ifoluquando  acceffiones  habet  motSpcf  dia  1« 


APHORISMVS  XXI  III  lii 

bares  Adhinciri^  computatione  Hippoaates  exa<!Jcperuenrt,8i  fecunduhuhcbtiJi 
Sm  in  fuis  liris  fparfim  habetur  ifti  dies:K  Galenus  in  libro’  De  diebus  iudicatorifs 
addit, quod  iudicationes  in  morbis  funt  efficacifsimg  ufa  ad  decimumquartS  die,prd 
jornoloco  fuccedimt  quae  ufcp  ad  lagefimu  habetur,pbftea  a  uigefimo  ufcp  ad  quadra 
ge&nu  paularim  efficacia  remittitur.Ideo  ab  Hippocrate  no  numerantur  nifi  pauci  dl 
o  inter  uigefimu  K  qUadragefimum  in  quibus  fit  iudiciu,  nam  reliqua  dierum  ihilldV 
ttido  decemedi  omnino  expers  effiSirnt  uero  hi,{n  quibus  fit  indicatio  iftis  uigeliiftus 
feptimus,  Archigenes  uero  tiigefimum  odauum  putabat, non  uigefimum  feptimumi 
fed  experientia  Hippocrati  SC  Galeno  demonftrauit ,  uigefimum  feptimum  uigefimd 
bdauo  efle  proferendum .  trigefimus  quartus  habet  potentiam  mentione  dignam, 
quadragefimus  magis,uigefimus  quartus  Ktrigefimus  primus  minus  his  decernunt» 
niulto  minus  trigefimus  leptimus  decemit,ideo  inter  eos  qui  decernut  8C  qUi  rion  d& 
iemimt,medius  efle  uidetur,ut  Galenus  iiidicet  ipfumnon  decernere. Sunt  liero  hi(li 
in  ordinem  dilponere  uelimusiuigefimus  quartus,  uigefimus  fcpnmus,trigefiiiius  jsri 
mus, trigefimus  ^iartus,trigefimus  feptimus,  quadragefimus, K  etiam  uigefimi  oda> 
tii  mentionem  facit.quia  quandoi^  decernit.  Reliqui  iunt  duodecim  decernedi  exper,.- 
tes.K  hic  eft  ordo  a  uigefimo  die  ufcp  ad  quadragefimum,  a  quadragefimo  ufcp  ad  fe^ 
xagefimum  dierum  ordo  non  datur,apud  Hippocratem  8C  Galenum, quamuis  aliqui 
antiqui  quadragefimum  fecundum, quadragefimii  quintum,8i:  quadragefimum  oda» 
tium  fpecidati  fint ,  qui  potius'  quadragefimum  quartum  8C  quadragefimii  feptimuiri 
cofiderare  debebat.  Nam  nos  ipfi  uidimus  in  quadragefimo  quarto  multos  efle  decre 
tos,&:  quadocp  in  quadragefimo  feptimo.  Hippocrates  uero  data  opera  de  his  diebus 
mentionem  non  facit;quom'a  ut  dicit  Galenus  primo  de  diebus  iudicatortjs  libro, qui 
poft  quadragefimum  funt,omnes  languent,  codiohe  potius, 8<r  abfcelsibus,  quam  iu> 
dicatiorabus  morbos  finientes.aceidunt  tamen  his  quocp  pet  excretiones  interdum  iu 
dicia,fedtaro,nec  magnamhabent  uehementiam,8f  Ifeqtiehter  pluribus  diebus  iudf/ 
cia  c6plentur,maxime  cum  in  abfceflurri  finiimcNihil  deinceps  Hippocrates  de  alijs 
diebus  agittfed  folum  fexagefimi,  oduagefimi,centefimf,  centefimi  uigefimi  mentio^ 
liemfatit.  Poliea per  menfes  numerare  incipit.nam  dies  ille  cetefimus  uigefithus,qui 
dl  quarti  menfis  finis ,  ipfe  meiifis  de  feptimo  menfe  decernunt ,  ita  undecimus 
liichfis  de  decimo  quarto,pofl:ea  tranfit  ad  annos, 8C  ad  annorum  feptimanas,  ut  quar 
tus  annus  de  feptimo  anno.  Et  hxedl  ratio  dierum  aegritudinum  apud  Hippoaai/ 
tem  8C  Gaknuni. 

Si  uero  morborum  nomina  quaeras,  quo  ad  geniis,  qua:  diebus  iudicMorijs  uere  at/ 
tribuantur ,  Galenus  fecundo  litaro  De  diebus  iudicatortjs  in  hunc  modum  fatisfacit. 

■  «xaMs  iwTsfi; ,  quem  Latini  exade  pctatiitiS  morbum  uocant,habet  quartum  diem. 
oOvi  KKwli/,  idefl:  non  exade  peracfituSjUel  ideft  peracutus  feptimum 

habet,  ijvmv&at,  ideft  exade  acutns,uel  bfv,  ideft  acutus  fimpliciter  decimu  quar/ 
tum  diem  habet,  «vk  «xedJA  o|<',  ideft  non  exade  acutus,uigefimum  diem  habet,  -ii 
'o|i/,  ideft  ex  decidetia  acuttis,uel(utrecentiores  dicHnt)acutus  conuer/ 
Cuus, quadragefimum  diem  attihgit.Reliqila  morborS  genera  in  quantamcuncf  tem/ 
poris  diftantiam  producantur,femper  ««wi»,  ideft  longa  SC  diuturna  uocantiir. 

Si  etiam  aliqua  morborum  iudicia  (cire  cupiastfeito  fi  materia  fit  iifcp  ad  feptimum 
diem  cruda,ante  uigefimum  iudicari  no  pofle.  Si  liero  fit  ufep  ad  decimum  quartum, 
ante  quadragefimum  non  finiet.  At  fi  ufej  ad  uigefimum  cruditatem  feruet,ante  fexa/ 
gefimum  iudicari  non  poterit .  In  reliquis  non  adeft  ordo  perfedus,nec  iudicium  ex/ 
quifitum.Hacc  Galenus  pro  primo  faltem  St  fecundei  terminoifecundo  De  diebus  tu/ 
dicatorijs  libro. 

His  ita  conft3tutis,reliquum  eft  ad  Hippocratis  aphorifirium  confiderandu  defeen 
dete,  cuius  fententiam  in  praefentiarum  aflequi  facillimum  eritprimo  igitur  inquit, 

JiSp  i^cc  i  l70</l!(A©'.  ideft.  Septenorum  quartus  eft  index.]  Nam’die‘quar 

to  indicia  fumuntur  de  his  qu*  in  feptimo  futura  (unt,fi  in  feptimo  iudicium  fieri  de/ 
beat,aut  etiam  nihil  a  natura  immutandum  fitMirandumcp  hic  eft  de  Oribafio,qui  di 
fetjper  inuerfionem  ab  Hippocrate  maiorem  numerum  minori  efle  pracpofitum',fepti 


mum  inquam  quarto.Khoc  effe  aliquando  dodJorii  uirorum.Sed  quoadfMm  .. 
la  inuetfio  eft:imd  in  fenfti, minor  maiorem  praccedit.nam  nomina  K  uerba 
ta  idem  fignificant  iuxta  Ariftotelis  fententiam  fecundo  De  interpretatione  hbro' 
i  iy-Kti  «A;»-  ideft.  Alterius  feptimanae  odauus  principimn.] 
ab  Hippocrate  necelTario  erat  edocendum:  quia  tertia  feptimana  incipit  ab  ultimo  & 
fecunds:fecunda  uero  flatim  incipit  poft  ultimum  diem  primae. 

Hic  Oribafius  dubium  facit  a  nobis  fuperius  folutum ;  Qiium  indicatio  in  diei» 
pari  fiat ,  cur  in  decirao^arto  fieri  dicat, qui  non  eft  impar  f  Refpondet ,  Decimi» 
quartum  compofitum  die  ex  feptemKfcptem, qui  funt  impares.  Sedhacc  ianafuiq 
nam  indicatio  8C  in  paribus  8C  in  imparibus  diebus  fit  fecundum  jgritudinis  motum* 
nec  fequitur,  decimum  quartum  efle  imparem,uel  alium  quemlibet  numerum, quam,’ 
uis  ex  duobus  imparibus  rdiiltet. 

etojjST»  S  H  ytt^  Sil  itrttfm  fl  t-nijJM  ideft, Eft  autem  8f 

undecimus  contemplabilis;ipfe  enim  quartus  eft  alterius  feptimanae ,  ]  Hsc  eft  nolid 
mitiqui  codicis  prima  letffio.Secunda  cum  A|dino  ita  habet,  M-ziSfai  IjBJlnu/ijg.; 
ideft, Secundae  feptimanae:  quamuis  idem  fere  uideatur  dicere.  Alterius  feptimana;, £( 
fecundat  feptiman3e.Eft.uer0  contempIabilis,ideftindicatiuus,Naminhacfecimdafe 
ptimana ,  ita  fe  habet  ad  fuum  finem,qui  eft  decimus  quartus ,  ficuti fe  habebatadfo 
ptimum  quartus. 

©iajSTii  A  mcMif  «  i^atisoAnscm,  ctum  W  Sb  Urtf  th  Sa*  TiKsufiUnisuAitgTiifi 
tfcAV»  AiegPl  •yAxscms^  ideft, Ruffus  uero  6C  decimus  feptimus  contemplabilis, fiqd 
dem  quartus  eft  a  quartodedmo, feptimus  uero  ab  undecimo .  ]  Oribafius  in  hocte 
co  de  decimo  quinto  ^it,de  quo  nullam  mentione  fecit  Hippocrates, imo  ipfe itare/ 
fert  Hippocratis  udrba,  Infciciendus  eft  QC  quintus  decimus  ies:hic  enim  tetnjt  fqit) 
manae  cotemplatorius  eft.Sed  nos  in  nullo  codice  Hippocratis  Graeco  haec  uerba  in/ 
uenire  potuimus:imd  fi  Galenus  quintum  decimum  diem  quandoi^  iudiatotitim 
faciat,  tamen  nunquam  illum  facit  cotemplabilem.Dicit  uero  Hippoaates, decimum 
feptimum  effe  quartum  a  quartodedmo, ut  edoceret  quartum  decimum  efle  primum, 
a  quo  incipit  cnumeratio,nullam  uero  fecit  uigefimi  mentionem:  quia  ficuti  in  prima 
(eptimana  quartus  erat  indicatiuus  feptimi ,  SC  in  fecunda  feptimana  undecimus ,  qui 
erat  quartus  fecundx  feptimanae, erat  indicatiuus  decimi  quarti :  ita  cenfendumeftde 
decimo  feptimo,quum  fit  quartus  a  uigefimo,qui  eft  finis  terti*  feptiman*,  quodin/ 
dicet  quid  ftiturum  fit  in  uigefimo.Ideo  relinquit  uigefimfi  tanquam  manifeftifsimum 
diem  iudicatorium,a  decimo  feptimo  fecundum  ordinem  aliorum  indicatum.  Sed  de 
tertia  feptimana  unde  inciperet,quia  dubium  erat:  premterea  Sf  in  principio, 8d  pofto 
hoc  annotare  uoluit. Oribafius  Hippocratis  feriem  diftufius  refert.  Nam  ipfe  fcquitiir 
in  fuo  Hippocratis  contextuCquamuis  fint  diuerfi  aphorifmi)  confiderandtis  &  uigefi 
mus  primus,  bd  uigefimus  quartus,  &  uigefimus  feptimus .  Similiter  uero  ttigefimum 
primum,  trigefimum  feptimum :  necnon  quadragefimum,quadragefimum  quartum, 
dC  quadragefimum  feptimum  infpicerc  oportet.  Sed  h*c  ab  Hippocrate  non  dicutur. 

Quidam  uero  ex  recentibus,  cui  nomen  eft  Federicus  Chryfogonus,  aufus  ellifl 
Hippocratem  dC  Galenum  abfqp  ratione  debacchari ,  capite  quinto  De  pro^ofticis 
*gritudinum  per  dies  iudicatorios,&  potifsimum  Hippocrate  in  hoc  loco  repfdteiy 
dit,qucm  dicit  nonpofuifle  theoricam  in  prffentiarum  de  diebus  iudicatorijs,fedc6h 
fufionem.  Primo  ad  uerbum  refert  f^ippocratis  uerba,poftea  didt,  Omrna  efle  uo/ 
luntarie  di<fla,K  abftp  ratione  inftituta :  primo  quia  fecundam  feptimanam  non  ponit 
continuatam  cum  prima,  ficuti  tertiam  feptimanam  fecund*  continuam  facit,  Khw 
eft  primum  inconuemens  fecundum  hunc  uirum.  Secunda  inconueniens  dl,qoo<l 
__!indecimus  eft  quartus  decimi  quarti, qui  eft  SC  quintus  ab  ipfo  feptimo.Eademtario/ 
ne, quartus  terti*  feptiman*,qui  eft  decimus  feptimus,  deberet  efle  quintus  a  decimo 
quartottamen  pofuit  elTe  quartum,  dC  non  quintum.  Tertium  inconueniens,quo4 
abfurdius  putat  efle,qu6d  h*c  iudicialiu  dierum  diuifio  adpquate  non  conuenit  cuffl 
lun*  curfu,  quo  ad  eius  alpetSus :  8d  minus  conuenit  cum  particularibus  horis  acctf* 
_J^um  tertian*  aciit* ,  quae  habet  motum  de  tertio  in  tertium  uel  aufdcm  propott 

rionei* 


APHORISMVS  XXIIli  ifjv 

lion«n, 
ad>itus 
eoabat 

per  caufas  adaequatas.  Pofl:ea*Galcnum  reprehendit,  qln'  dieS,qui/ 
bus  luna  fdet,auferendos  cfle  uoluerit:imd,inqiu't,ttKic  maxime  agit,qUia  maximo  Iu 
roinariiun(aaeft;proptereamagnoseffedusprodudt  .  . 

Nos  uero  admiratione  afficimur,  quomodo  aliquis  abfcp  maximis  6c  certis  rauoni/ 
bus  in  tam  fummos  uiros ,  8C  a  toto  feculo  comprobatos  inuehi  audeat.  Vidiftis  quu 
bus  rationibus  raoueatur,K  quam  lembus  argumentis  tam  celeberrimos  uiros  repre/ 
hcndere putet.  Ad  primum  dus  inconueniens,Hippoaates  heceflarium  efle  arbi/ 
tratur,Si  hoc  experientia  duce, primam  feptimanam  a  fecunda  diftindlam  efle,  teitiam 
uero  fecund*  in  uldmo  die  coniim^',ut  mgefimus  dies  fims  tertiae  feptimanac  efficere 
tur,qitemferefemper  Hippocrates  iudicareuidit,8e  Galenus  loi^  experientia  cottu 
probauit-  Ad  fecundum  inconueniens^^fe  id  putat  inconueniensjquod  Hippocra 
KS  uerum  K  neceifarium  effc  iudicat:  ham  undecimus  eft  quintus  a  feptinio,&:  de/ 
cimus  fepdmus  eft  quartus  a  decimoquarto,quia  in  diuerfis  locis  fua  initia  fiimunt. 

Ad  tertium  inconuemens  Galenus  oftendit,quodammodo  diebus  lunae  couenire,ta/ 
men  uel  conueniat,uel  non  conueniat, nihil  refert:quia  Hippocrates  uel  luna  uel  cius 
motum  nunquain  confiderauit,fed  foium  euidentibus  experientrjs  dudus,  illa  omnia 
prodidit  de  diebus  iudicatorijs  quae  hinc  inde  Iparfa  inueniuntur.  Imd  unum  hic  ef/ 
fet  aduerfiim  Chryfogonum  diiput^dum,quid  intelligat  per  horam  decubitus, quam 
Corifiderari  iubet;  nam  uel  intelligit  prateifum  morbi  principium, uel  fenfibilem  fefio/ 
nem.Si  principium  illud  exadum  intelligit,id  fere  impofsibile  fcitu eft, 8C  nondum  eft 
■  piigna  naturae  cum  matefia :  propterea  enumeratio  inde  incipere  non  debet .  Si  uero 
intelligat  tefionem  fenfibilem,quomodo  redlc  iudicare  poterit  per  lunae  curfum,quia 
principium  aegritudims  pr^cifum  unum  habet  alpedum ,  fecundum  quem  fi  indicet, 
contrarium  forte  prae  fe  feret,  quam  fi  iudicet  fecundum  alpcdum,  qui  in  lacfione  fenfl 
bili  erit. ,  Propter  haeCjilla  recentiorUm  ambiguitas  praetermittenda  non  eft,  qua  am/ 
bigereToIent,  uride  medeus  aegritudinis  dies  computare  incipiat,  an  a  fenfibih'  laefio/ 
ne  uel  ab  exado  principio .  Nos  Galenum  in  libro  De  diebus  iudicatoriis,  fequentes 
dicimus.  Quum  medicus  fit  fenfualis  artifex, nihil  iudicare  debet,nifi  fenfibiliter  perci 
piat:  propterea  a  fenfibili  laefione  computum  exordiendum  cenfemus .  Illos  uero  non 
audimus,qui  a  decubitu  incipiunt,nifi  pef  decubitum,fenfibilem  laefionem  intelligat: 
quia  multi  funt,qui  per  aliquot  dies  lenfibiliter  laeduntur,tamen  non  decumbunt:un/ 
de  medicus  dierum  computum  ab  hori  illa  incipae  debet ,  qua  natm-as  ptigha  cum 
materia  incepit .  Haec'  autem  hora  ^artdocp  eft  hora  decubitus,  quandoque  hon  eft: 
tamen  femper  eft  hora  fenfibilis  laeUonis .  Nara  ftatim  quum  pugna  incipit,  fenfibilis 
ladiopo-cipitur. 

Ad  id  quo  Amcennam  reprehendebat, dicimus,  Amcennam  fimul  cum  Hippocra 
te  8C  Galeno  uolirifle  iudicium  fieri  debere,  ut  fenfu  experienna  compertum  eft,  dC 
nonfecundum  liniae  motum .  Sf  quod  didt,  Auicennam  ignorafle  aftrologiam,  quae 
extabat  fuo  tempore,8f  non  tempore  Hippocratis,abfurdum  eft:  nam  &C  Hippocratis 
tempore  aftronomia  in  magno  inu  erat:&  illam  nouit  egregie  Airicenna:  atfatuitates 
illas  defpexit,quas  hic  uir  ftqui  tentat. 

Ad  id  inconueniens  quod  in  Galenum  fecit,fuperius  didum  eft,fcilicet  Galenum 
abftulifle  dies  illos,  ut  rationem  dierum  iiidicatoriorum  aun  luna  faluet :  non  tamen 
quod  ipfe  lunam  in  fuo  numero  curet. 

G ALENVS 

N  D I  c  E  s  8C  contemplabiles  folet  Hippocrates  nominare  dies,in  qiubus  aliquod 

tignum  apparet  futurae  iudicationis  indiCatiuum  in  altero  ahquo  iudicantium  die/ 
tum, quos  ipfe  in  Prognofticis,  unamquancp  feptimanam  in  duas  diuidens  partes,per 
quaternarios  digefsit .  Primum  itac^  quaternarium  feptimi  diei  ab  imtio  indicem  efle 
ait :  undecimum  autem  quartidecimi,  quoniam  hic  fecunda  feptimana  in  duas  par/ 

y  X  £eS 


qui  drcuitus  applicandi  funt  ad  lunae  curfus  uel  afpedus,cum  gradu  hora  de/ 
.  poft  h*c  in  Auicennam  particulariter  inuehitur, cuius  tempore  aftrologia 
.  tamen  addifeere  noluiqfed  incedere  uolmt  fecUndUm  experientiam  feientiae 
,*«•  iierbis  utartideo  errat  Auicenna,quia  per  pofteriora,8f  per  effedus  fci 


tcs  dtuifa  prouenit .  Eadem  ratione, &:  decimus  feprimus  ingefimf  eft  index, 
ex  diuifione  terti*  feptiman*  in  duas  partes  efficitur, nifi  quod  hanc  teroam  fept^ 
nam  fecunde  coniungit,quauis  primam  a  fecunda  feparauerit.nam  eius  initiq^^ 
odteuum  cfle  dixiimon  tamen  tertiae  quintum  decimum, quemadmodn  nonnulli,^ 
ipfum  exifl:imarunt,quoniamnc($  uigefimum  primum  pro  termino  ftatuicfedpriZ 
pium  quidem  tertiat  feptimana:  quartum  decimum,  finem  autem  8C  ternrinum 
mum.Cur  uero  duas  primas  feptimanas  fecundum  difiimtSionem  inuicetn  er^m, 
rit,tertiam  uero  fecundae  fecundum  continuitatem, in  libro  De  diebus  iudicatorijsdo 
cuimus  Quantum  uero  ad  praefentia,  fufficiat  etiam  fine  caufa  nouifle  quod  expeti®  j 
tia  comprobatEt  ipfe  uero  Hippoaates  plurimos  aegros  tali  ordine  dierum  iudicatoi  I 
riofum,St  in  libris  Epidemiarum  fcripfit  fuifle  iudicatos .  Dixi  aute  fecundum  talon  i 
ordinem  ex  quo  primae  tres  feptimanat  ad  uigefimum, fequentes  uero  tres  ad  quadra/ 
gefimum  perducantur.  Sic  enim  dC  fexagefimum  8f  oduagefimum  diem  iudicatorios 
habebimus,hos  pariter  ipfos  experientia  confirmante, quemadmodS  in  libris  De  4/ 
bus  iudicatorijs  oftendimus,  illos  qui  in  libris  Epidemiarum  notantur  iudicari  fecia,  I 
dum  talem  dierum  ordinem  defcribetes.Illos  uero  aegros  longum  eflTet  hoc  in  lotofa  i 
mone  compledli.  Suffldet  afit  fola  ex  Prognoftids  uerba  in  hunc  modum  fe  habentia 
fubfcribere.Febres  iudicantur  in  eifdem  numero  diebus, ex  quibus  etiam  homines  li/  ] 
berantur,8f  pereunt.Nam  mitifsimae  febres,8f  quae  tutifsimis  fignis  incedunt,quano 
die  finiimtur.uel  antea: pefsimac  autem  &  grauifsima  figna  pracfeferetcs,quarto  diein  * 
tcrimimt,autprius.Primus  igitur  earum  infultus  ita  terminatur. Secundus  ueroadfe/ 
ptimurn  ducitur.Tertius  ad  undecimum.  Quartus  ad  quartum  dedmum.  Quimus  ad 
dedmum  feptimum.  Sextus  ad  uigefimum .  Hi  igitur  per  quatuor  ex  acutis  ad  uige/ 
fimum,  ex  adiedione  finiunt .  Haec  uerba  oftendunt  manifefte  quod  tertiam  feptima/ 
nain  per  continuitatem  fecundae  annumerat,  quod  decimam  feptimam  indicem 
cituigefim*. 


PRIMO  Galenus  docet,ideffl  efle  !Ai/t»!isvi  itaS;  .  ideft, indices  &  cpit/ 

templabiles  dies,K  quid  fint. 

Quod  legitur.  In  altero  aliquo  iudieantitmi .  Graece  eft,  ^  iriftf  mt  /iMmif 
ideftjln  altero  quodam  futurorn  dierum,  quamuis  codex  Aldinus  dicat, 
wi/<rij(/  .  idefi:,Iudicantium  dierum,  tamen  couementius  eft  legere  Futiirortiffl) 
quam  ludicantium. 

S  E  c  V  N  D  o ,  ordinem  dierum  afsignat;de  quo  fimcrius  uerba  fecimus, 

TERTIO,  alicui  rationi  non  fidit, nec  aliquam  afferre  uult, praeter  expericntiaiill 

Qje  ARTO,  Hippocratis  fententiam  refert  de  febrium  iuciicatiolie .  Omnia  luc* 
clariora  fimt. 

,  Vbi  legitur  prope  commentatioms  finem, Pefsimae  airtem.Graece  eft,  «xSuSisfrils 
ideft, Quae  in  pefsimam  confuetudinem  abiere. 

Vbi  etiam  legitur ,  Primus  igitur  earum  infultus  .  haec  particula  Infultus,  Graeci 
eft 

Vbi  etiam  legitur, Ex  adie<ftione;Gratce  eft,  •wftc&trtfflf.  V,, 

Nunc  uero  non  erit  ab  re,  ea  referre  quae  ab  Hippocrate  dicuntur  primo  Dfi  epid» 
mijs  libro,ubi  pares  8C  impares  dies  iudicatorios  enumeras, inquit;Mala  uero  ^ujdfl 
bus  paribus  grauant, paribus  etiam  decernuntrprimusij  dies  decretorius  paris  circub 
tus,cft  quartus,(extus,odlauus,decimus, decimus  quartus,uigefimus,ingeflmus  quaf 
tiis,trigefimus,quadragefimus,  quadragefimiis  quartus,  fexagefimus,o(f5uageCmuSi 
ccntelimus,ducentcfimus ,  Circuitus  autem  non  paris,  primus  eft,terrius,quinrus,fe^ 
primus,nonus,undecimus,dccimus  feptimus,uigefimus  primus,  lugefimus  feptimus» 
trigefimus  primus.  Quare  fcito,fi  aliter  quam  feriptum  decernant  ,mala  reditu»» 
pcrniciofa^  fore.Mentcm  etia  adhibeto,8C  fcito, decretoria  quae  his  temporibus  fieW» 
femper  fere  ad  falutem,uel  ad  melius  tendere:  quae  ucto  his  teporibus  non  decem^ 

adpernid® 


A  P  H  o  R  I  S  M  V  S  X  X  1 1 1  1  if7 

ad  pemicl«n,uel  peius :  ttfatterea,febres  erraticje, quartanae,  qumtanx/eptimaiiae, 
•nonarfetijquo  circuitu  decimant, obferiiato. 

APHORISMVS  XXV 

*  Effiu*  quartanae  magna  ex  parte  breu.eSi  autumnales  long^,8Jmto'md 
j^qus  hyemem  attingunt. 

ERASAVOLVS 

E  T  s  I  hic  fermo  de  quartanis  folum  didus  efle  uideatur,  tamen  in  fumma  de  oiiv 
jii  morborum  genere  edocemur, quod  eeftiuo  tempore  breuior  erit,quam  in  alio  quo/ 
tuncp  anni  tempore.  In  autumno  uero  erit  longior, SC  tanto  magis, quanto  autumnus 
trithyemi  propinquior.  Hippocrates  uero  in  longifsima  febre  exemplum  tribuit,  pet 
quam  Galenus  omma  alia  morborum  genera  intelligehda  efle  uoluit. 

Celfus  in  fine  odaui  capitis  fecundi  libri  aphorifmum  ita  refert ,  Qtiartana  jElfiua 
breiBS, autumnalis  fere  longa  eft,maximecp  quae  coepit  hyeme  appropinquante.  Supe 
rius  etiam  in  eode  capite  dixerat, acftiua  quartana  fere  breuis  eft.  Oribafius  hoc  rrio 
do  aphorifmu  introdticitj  Abfoluens  rationem  criticoru  dierum, eam  offendit  in  alfe' 
<aibus,K  incipit  a  quartanis ,  Philotheus  uero  ita  introducit,  9S/  Ts^  cuiavlfo  «ijioeiirw 
syoMii»  imm-ii  ■ffi'  ifkaiJ  wojWtoPjS*  "ni-m  A  ij3  .  idefl:,In  fiipe/ 

riori  aphorifmo  acutorum  morborum  prouidentiam  fecit, in  hoc  autem  per  continua 
tionem,diuturnorum. 

■  oi  StaiMi  nTief-nda .  idelt,  JEif iuae  quartanse .  ]  Hoc  efl  quartanae  illae  qiiac  aeffatO 
fiunt.  Hippocrates  tempus  docens, quo  quartanae  fiunt, 8C  atates,in  fine  libri  De  ho/ 
minis  natura ,  ubi  de  febribus  agit ,  inquit;  Quod  autem  febres  quartanae,  atrae  bilis 
participes  fint,  hac  re  tibi  patebit,  quod  homines  autumnali  potifsimu  tempore,  K  in 
attate  uiginti  quincj  amorum  ufej;  ad  quadragefimum  quintum  annum,  qu^  ex  omni 
bus  aetatibus  maxime  atra  bile  detinetur,  corripiuntur  quartanis, quib iis  autumnus  in 
ter  omnia  alia  anni  tempOra  eMofltifsimus  eft .  Qiios  igitur  ultra  citraue  id  tempus, 
adeam  aetatem  quartana  acccflerit,pro  comperto  habere  debes,  hanc  febrem  minime 
diuturnam  fore,nifi  quid  aliud  homini  officiat .  Scito  autem, non  ideo  dici  fieri  in  au/ 
mmno,quia  alijs  temporibus  non  fiant, 8C  alijs  aetatibus :  fed  quia  ut  plurimum  in  au/ 
tumno,8d  in  hac  aetate  fiunt  nam  Ut  Aphorilmora  libro  dicetur.  Omnes  morbi  in  om 
nibus  temporibus  fiunt, Sd  excitantur, quidam  uero  in  aliquibus,&l  in  autumno  quar/ 
tanxmerito  fiunt, quia  tempus  eft  humori  proportionatumrnam  ficut  atra  bilis,a  qua 
fit, frigida  eft  K  ficca,ita  autumnale  tempus  frigidum  eft  K  ficcura;  ob  cuius  propor/ 
tionem, atram  bilem  generari  conueniens  eft,8C  prtefertim  quia  tempus  arftiuum  prae/ 
cefsit,in  quo  humores  multum  ficci  generantur.  Qiiod  autem  ab  Hippocrate  dicitur. 
Fieri  a  uigefimo  quinto  anno  ufep  ad  quadragefimu  quintum,ideo  eft,  quia  in  hac  *ta 
te  ob  caliditatem  humores  exiccatur:nec  mirum, quod  raro  fiant  in  fenio,quamuis  fc/ 
nium  frigidum  fit, atqj&cum, quia  ob  caloris  paucitatem  non  corrumpuntur:  tamen 
fifenioribus  adueneiint,periculofiorcs  funt.Aetius  uero  libro  quinto,  capite  ocftirage/ 
fimo  fecundo  Hippocrati  aduerfari  uidctUr.Hippocrates  enim  praecitato  libro  K  in  li 
brd  Dc  hebdomadibus,  cuius  principiu  tantum  cxtat,uult,  quartanam  in  uigenti  acta/ 
te  plurimum  fierfinalfis  aetatibus  raro;ideo  dicebat,  A  uigefimo  quinto  ufep  ad  qlia/ 
dragefinium  quintum  fieri.  Actius  uero  uult,ipfam  efle  peculiarem  magis  mtate  dedi/ 
nantibus.Sed  re  uera  deceptus  eft  Aetius,quoniam  experientia  oftendit  illam  raro  de 
clinmtibus  contingere, uigentibus  uero  fi  cqueter:  forte  ob  prmditftam  rationem,  quia 
in  his  frigidis  actatibus,humor  non  facile  corrumpitur, quia  in  declinati  aetate  mul/ 
ta  humiditas  adeft,que  SC  fi  ratione  ftatis  non  adiit, adeft  falte  per  accidens.  At  unum 
aliud  in  hoc  loco  annotabimus;Hippo cratem  in  libro  De  hebdomadibus  feriptum  re 
liqui(rc,Homo  quartana  bis  non  laborat, neq;  laborauit  unquam,ncc|j  laborabit,fi  fe/ 
mei  euaditrprOpterea  fecundum  fingiiloru  naturam  mtate  uigenti  fit.Qiiod  abfurdum 
efle, quotidiana  experietia  oftenditinam  aliqui, 8C  ter  SC  quater  quartana  correpti  funt. 

•  '  y  j  Nos 


tj8  LIBRI  SECVNDI  • 

Nos  quartanam  bis  incidimus,fed  breui  libefi  cuafimu^  Hinc  f(#tlf  noitnim  «nU,, 
fuam  illam  fententiam  accepit ,  Si  quis  femel  quartanaWrreptus  fit,  poffeoiud^? 
eundo  tertio  con-ipi,fed  breui  dinaturam :  dC  nos, fecunda  uice  fex  folum  paio^ 
habuimus.  Scito  etiam  Galenum  non  modo  hic,fed  Sf  in  libro  De  iudicaoonib^ 

capite  tertio,huncaphoriftnum  in  omni  morbo  intellexifle.  •  ^ 

^id  uero  per  ^iilas  quartanas  intelligendum  fit,  explicare  oportet, ut  faefle  apho 
rifrm  fententia  pateat.  JEftiuas  illas  intellige,qu*  in  acftate  fiunt,uel  in  seflatefunt.MBi 
Galenus  prateitato  loco, de  morbis  fadis  in  jftate  non  loquittir.fed  de  exiftentibu^ 
wftate :  BC  ratio  ex  hac  Commentatione  habetur,quia  acftiuo  tempore  omnes  inimlej 
humores  per  corpus  um'uerfumfimduntur,8f  fubtiliantur,aerefoluuntinr,8Cpetinfg, 
fibiles  uias  difflantur,  quae  uiae  &  ipfac  rarae  &  apertae  funt ;  propterea  aeftiuo  tempore 
aegritudines  omnes  breuiores  funt:ideo  de  acftiuis  locutus  eft.Hippocrates  uero  inii, 
bro  De  morbis  qui  extra ,  particulariter  de  acftiua  quartana  uerba  facit,  primo  de  ter, 
tiana  fermonem  tecerattSi  hacc(inquit)non  curetur,quartana  fleri  confueuit,8C  lonea,' 
\^i  oppofitum  dicere  uidetur,quam  hic  dicatlbi  enim  loquitur, In  acftiuo  tempore;» 
men  dicit,Fieri  quartanam  longamifed  hoc  intelligendum  eft  in  fuo  genere, quia  loiw 
gior  flt,quam  fleret,iufi  tertianam  fecuta  eflet.  Fiunt  enim  quartanae  quandotp  repem 
te,8C  nullum  morbum  confequuntur,8C  incipientes  quartanj  nuncupantur:quande« 
alium  morbum  fequitur,8C  potifsimu  febres  erraticas,  ideft  eas  quae  ordinem  non  fc 
uantlllae  febres  quae  incipiunt  quartanae,ut  plurimuCexperientia  teftelbreuiores  fujit 
quam  illae  quae  morbum  alium  confequuntur :  tamen  has  quandocp  diutinas  uidi, 
mus.Caufa  uero  cur  breuiores  fint,in  promptu  efle  poteft,qiiia  ob  praecedentem  agrj 
tudinem  uires  imbecillas  inueniqSi  atrae  bilis  copiam  exaggerata,  quia  febres  il!a:cr, 
raticae  ob  diuerfas  heterogeneas  materias  flimt;nec  dicere  c6uemt,uis  in  non  febricii/ 
te  non  fuit  fatis  ad  cuitandum  quartanam,  quin  fiiperuemVet ,  Igitur  a  maiori  caufa  k/ 
tfta  eft  hac  incipiens, quam  illa  quae  morbum  alium  fequitur.  Refpondemu5,Forte 
ab  intenfiori  caufa  facfta  eft,fed  a  minori;qtria  etiam  robuftac  funt  uires,  8d  minor  im/ 
teriac  copia.  Adde,hanc  incipientem  quartanam  ut  plurimum  fleri  ab  atia  bile  nanea/ 
Ii:alias  ab  atra  bile  per  aduftionem  alicuius  humoris. Sunt  autem  omnium  longiores, 
ut  Rufus  inquit ,  Aetio  libro  quinto  capite  oduagefimo  fecundo  referente,  illae  qae 
uitio  lienis  fiunt. 

Tee  7n>n.x,  uel  &c  m  miKiJ.  ideft,Magna  ex  parte.}  Quodab  Hippoaateadto,' 

Suoniam  non  eft  perpetuo  uerum,  acftiuas  quartanas  breues  efle ;  tamen  rafloae  qu» 
tiuac, breuiores  {unt.Vndeopus  ^femper  eadem  eildem  comparare.Nam  fieri  pol/ 
fet  argumentum  probans  acftiuas  quartanas  efle  longiores  alijs ,  quia  a  fortiori  caufa 
fiunt :  nam  fieuti  ignis  fortior  eft,qui  aqua  accenditur,  ita  glacies  folidibr  eft  quae  fole 
non  liquefcinfed  aeftas  prohibere  non  potuit, quin  h  jc  quartana  non  fiereuigitur  a  fot 
tiori  caufa  faeSa  eft-Sf  hoc  ex  eo  etiam  fuaderi  poteft,quia  eft  tempori  improportiona' 
ta, nempe  non  eft  acftiua  febris  quartana,  ideft  propria  £eftati,fed  autumno .  Imd  cafus 
quidam  addi  poflet.Si  Socrates  a  pauca  materia  quartanam  incidat  in  autumno,  Pia/ 
to  autem  a  multa  in  acftate, certum  eft  Soaatis,quam  Platonis  breuforem  efle  quarta/ 
nam ,  His  igitur  omnibus  fimilibus  argumentis  rdpondendum  eft,fingula 
femper  eflTe  per  proportione  comparanda,  ut  fi  a  pauca  materia  fiat  in  autumno,a  pail 
ca  etiam  fiat  in  acftate;fi  a  multa  in  autumno,  a  multa  etiam  in  acftate  fiat;fi  ab  urgente 
caufa  in  acftate ,  ab  urgente  etiam  in  autumno .  Ita  igitur  comparantes,femper  acftiuac  • 
,  quartanae  omnibus  alqs  breuiores  erunt.Semper  igif  ad  fimilia  argumenta  dicas,a:fia 
tem  has  febres  abbreuiare.  Quod  fi  ab  urgente  caufa, K  a  multa  fiat, tamen  quantufi» 
rarione  temporis  8d  aeftatis  breufor  eft .  Oribafius  quatuor  caufas  refert,cur  fintin 
acftate  breuiores:primo,quia  funt  a  bile  perafta.  Secundo,quia  aftate  generanttir.Tet 
tio,fi  fuerit  fanguis  detra(ftus.Qixarto,fi  eraptilis  non  indulferit.Sed  dute  ultimae  caii/ 
fe  ad  rem  iplam  nihil  faciunt.  At  Philotheus  has  caufas  refert,  oti  «  nSi  itribiygr/*? 
itamx  \i'^uLa  liw  vAitu.Kstc  wo  OTfsw.nsu  oJscijioja  «itsj/.  ideft,  Quoniam  ambieo 

tiSjfcilicet  aeris,  caliditas  materia  attenuat, &  poros  aperit, K  difentit  ipfam.Videnirf 
Philotheus  per  acftiuas  quartanas  illas  folum  intelligcrc,qu*  ieftate  fiunt.  Nam  didV 


r 

!  APriORISHVS  xxV  if0 

il  Steiw*  5  «vTtsjj/ «'  5»  V  quartan* :  hoc  dlj 

tMKgol.  ideft.  Autumnales  uero  Ibn^  ]  Ttim  quia  fibi  jiropriatj' 
tum  quia  ob  trafadam  acftatem  uires  imbecilles;tum  quia  noti  mouentur  amplius  ma 
teria;  inutiles  per  totum  corpus, nei^  attenuantur,  necp  euaporaht,nea  ap»ti  funt  in> 
foifibiles  humani  corporis  mcatus,ne($  difflantur  hac  materiae .  Idem  fere  dicit  Philo/ 
theiis  K  per  autumnales  illas  intelligit  quae  in  autumno  fiimtmam  dicit,  ci  (Sfl  vi  ipSi/ 
«  5V  V  «  ymiSflci .  ideft, Autumnales  uero,hoc  eft,  quae  irt 

autumno  fiunt.  Oribafius  autem  multas  caufas  reddit, cur  autumnales  longae  fmt,in> 
quiens,Mult5  res  conueniunt  in  unum:primum  quia  ex  melancholica  fiimt  materia, 
quzinautumno  crefcit;ddnde,fi  crapulis  uacauerit  3cgrotus:inde  fi  uenam  noninci> 
derit:quartum,fi  fit  in  tali  atate:poftremo,fi  hyefflem  attingant,Sed  hx  non  funt  dii/ 
fe,qua:  a  tempore  procedant. 

11 'jr&t  •nii rtu/Kl^^wTcfli'.  ideft, Etmaxime  quae  hyeme  attingunt, 
uel  quxTiycmi  comUngimf.lNam  eo  tepdre  infenfibiles  meatus  funt  minus  aperti,  8C 
frigiditas  ac  ficcitas  maior  eft,  quam  in  alia  autuni  parte,  8C  hae  febres  proprie  autimi/ 
nJes  uocantur,quia  ad  autumnum  pertinent;nam  ut  Galenus  docet  quarto  libro  De 
ratione  uiiftus  in  morbis  acutismbi  Hippocrates  in  contextu  didt.  Si  in  febre  hyema/ 

'  ii,K  cactda,  Galenus  notat,ab  aliquibus  dici  febrem  hyemalem  illam  quae  fit  in  hyc/ 
meialij  eam  quae  hyerm'  peculiaris  fit.  Ita  in  propofito  haec  quartana  eft  autumnalis,  id 
ift  autumno  peculiaris.  At  non  eft  hyemalis  quartana,  quamms  nonnunquam  hyeme 
fetPhilotheus  etiam  dicit,illas  effe  longiores  quae  hyemem  atnngunt,  cj» 
rjic  -aVKVtv^  'i-vfiu!  wi  mfov!,  </]»  n  xmpiyT^ccv  arcu  lil)  vAiii/.  ideft,ob 
fiigiditate,8C  quia  denfantur  a  fi-igiditate  meatus, 8f  quia  materia  crafsiot  eft.  Qiiar/ 
tana  igitur, 8f  omnes  alij  morbi  caeteris  paribus  breuiores  funt  in  aeftate,quam  in  quo/ 
cucf  alio  tempore .  Si  deinde  alia  tempora  inmcem  comparare  noluerimus,  quartana, 
&  omnes  alfi  morbi  qui  uere  fiunt  breuiores  funt, quam  qui  in  alijs  temporibus  dem/ 
ptaaeftate.  At  hyemem  autumno  comparantes ,  autumnus  breuiores  morbos  habet, 
quam  hyems :  quia  frigiditas  in  hyeme  maior  eft,3C  ex  confequenti  obftrutftio  maior, 
K  materia  crafsior. 

Quod  uero  a  recentioribus  in  aphorifmum,  Galeni  intellecflioftem  obtfeitur  de 
ethica  primae  K  fecunda  foeciei,qua  facilius  fariatur  in  hyeme, quam  in  acftate,&  bre 
uius.Etenim  per  Iblam  infrigidationem  &  humetftationem  fanatur.  Sed  ha  qualitates 
facihUs  in  hyeme, quam  in  aftate  introducuntur .  Diflbluendum  efi,  Hippocratem  Si 
Galenum  in  morbis  materialibus  inlelligendos  efle .  Ethica  autem  non  eft  materialis 
morbus,Id  uero  Contra  hanc  Iblutionem  facit. Quod  conuulfio  ex  ficcitate  fr  cilius  8C 
breuius  curatur  hyeme  quam  aftate, tamen  eft  materialis  raorbus.Et  fi  dicas,hoc  con 
uulfionis  genus  non  curarimos  accipimus,conuulfionem  non  confirmatam. 

Arguunt  &  recentes  dc  mala  temperatura  frigida  mortali,qii8c  breuius  in  hyeme, 
quam  in  arilate  interficit .  Arguunt  Si.  de  attonito  morbo,  qui  fit  8i  maior  8i  breuior 
hyeme, quam  acftateinam  hic  morbus  fuffocando  interficittfed  hyeme  fecilius  fuffocari 
tur,quam  acftatetnam  hyeme  infenfibiles  meatus  occlufi  funt .  Arguunt  SC  de  morbis 
•  calidis  K  ficds,  qui  facilius  in  hyeme  curantur,  quam  in  *ftate,K  ex  eonfeqUenti  bre 
uius.  Verumtamen  ne  in  his  nugis  tempus  conterattn-,Hippocratis  aphorifmum ‘irt 
omnibus  fimpliciter  non  intelligimus,fed  folum  in  maiori  parte.Itam  maior  morborS 
I  ■  pars  acftate breuior  eft, quam  in  alijs  temporibus.  Sed  hic  dubium  a  PhilotheO  moue/ 
tur,  e  </'t  isyies  wdc  ^  Si!^‘a  yin^tta  maf'nd&-,  emv  SiSjiMin»  usa 

'  /><”!!  atyoj/^.oT,  oro(/  ^  7»  »fa,owit  ii/ts  liui  Scurm/  yivtiwi.nyiif  SiSpiix/ 

•>«  mjiytifcc!  KjB  yxiJhv!  ifXxpHS  tO^aosoiiSji/tCidi/  RteKii  LfiSii,  igu  ■mtvitii/i 

MAej-jijAiioi;  yyiiii!  luinrifvSyi  yimtu .  ideft,  Si  autem  quis  dubitabit, 

«  quomodo  in  *fbte  fit  quartana  iri  qua  caliditas  Si  difcufsioc’  Dicimus,  quod  ratio/ 
ne  temporis  fieri  non  debet, tamen  propter  genus  uitftus  fit;caliditas  enim  niitrimentii 

I'  craffiim  S£  terreum  natfta ,  ut  brafsicarum  K  bubul*  carnis  K  fimilium ,  melancholi/ 
tum  humorem  generat, hinc  quai  tana  fiu 


y  >f  GALE/ 


»6o  SECVNDI 

GALENVS 

Non  s  o  e  V  -M  quartana:  breues  allate  fiunt, fed  8i  ^gritudmcs  alia.Pfop^^ 
ea  quod  himores  funduntur  inutiles,  K  per  totum  corpus  feruntur  atc*  di^ 
tur.  In  quibus  igitur  uires  ualid*  funt,noxifs  humoribus  euacuatis, morbi  ceff^  E 
quibus  uero  funt  imbecilles,una  cum  ipfis  euacuatis  &  ipfae  diiroluuntur.Quarein 
abfcft  ratione  nulli  morbi  acftate  funt  longfHippocrates  uero  de  folo  omnium  ta 
fimo  fecit  mentionem,ueluti  exemplo  de  omnibus  alijs  ex  illo  prohunnans.Sicu^ 
fp  teftate,K  difcuti  humores,  K  uires  diflblUi  contingiuita  hyeme  contraria  eueniimt, 
^  humores  intus  remanere,ueluti  latibulis  incubantes,a:  uires  feruari  r6buftas.N^ 
igitur  morbi  foluuntur,manentibus  his  qui  eos  efficiunt  humoribus,ne$  aegroti  mol 
j’iuntur,uiribus  interim  fufR  cientibus. 

BRASAVOLVS 


PRIMO,  Galenus  aphorifmUm  ampliat  ad  alias  aegritudines,  noti  tamqadom, 
!ttes,ut  fuperius  luTum  eft,fed  ad  maiorem  partem, 

s  E  c  V  N  D  o ,  aphorifmi  rationem  ponit,  quia  humores  inutiles  fimduntur  per  to/ 
tum  corpus, attenuantur,K  difflantur. 

T  E  R  T I  o ,  in  habentibus  robuftas  uires  documentum  poriit,inquiens:In  liis,eua, 
cuatis  humoribus  fananturtin  habetibus  uero  imbecilles  uires,fimul  8C  humores  eua/ 
cuantur,8C  irires  diflbluuntur,ideo  frequenter  moriuntur ;  quandocp  fanantur.fedim/ 
becilliores  effedi,  Vnde  hinc  fumi  poteft  argumentorum  in  aphorifmo  fadorum  Mii/ 
tio,  quod  atftate  etiam  morbi  ex  humoribus  ficcis  fa<Si,  modo  adfit  materia,  dtius  fa> 
nantur, propter  difflationem  per  totum  corpus, &  relblutionem, 

dy  ARTO  rationem  reddit,  cur  de  ommum  longifsimo  morbo  metfoncm  fecit, 
ideft  quartana ,  ut  per  hanc  omnes  alios  intelligercmus :  quia  ex  topica  regula ,  Side 
quo  minus  uideretur  inelle,meft ;  igitur  8C  de  quo  magis. 

Qiiod  legitur,Prpnuncians;Gr3cce  eft,  (^c/laxvviiStje©-.  idefl:,demonllran5,  " 
Q_v  I N  T  O  i'cit,ficuti  in  aeftate  humores  difeutiuntur  difflantur,  SC  per  untaa 
fum  corpus  difflinduntur,  uires  dillbluuntur,hyeme  contrarium  fit ;  nam  humores 
fiftuntur,8f  manent  tanquam  in  latibulis  cubantes,8C  uires  robuftae  feruantur,  tamen 
aegri  non  fanantur, fi  uires  robufta:  finttpropterea  ratione  addit,inquiens,  Nonfol/ 
ui  morbos, quia  humores  permanent,qui  morbos  faciunt .  Si  uero  dicas ,  Igitur  mori 
debCTent,quia  morbi  perfeuerant, Galenus  refpodet,Non  mori  aegros, quia  uires  fuffi 
ciununecdiflbiuuntur  ab  hyeme,fed  potius  robuftiores  euadunt. 

Quod  Iegitur,IncubantesiGraece  eft,  ideft,latitantes.  . 


APHORISMVS  xxvr 

JP Ebrem  conuulfioni  luperuenire  mcltus  cft,quam  febri  conuullioneffl. 


ERAS AVOLVS 

CONVVLSIO  quaeaGfaecis  azrariio!  nuncupatur, ab  Oribafio  ita  definitur, 
efle  motum  inuoluntarium  uoluntaria  obtinentem  loca;  SC  a  Philotheo  idem  didtur, 
airxirnis  ih  Idncns  «TrBitttfw©'  y/  wBjotfOTaiiif  j-irofiR»©',  Qui  duplex  eftrexre/ 

pletione,8C  inarutione :  ut  Hippoaates  deinceps  edocebit,  SC  in  fine  libri  De  morbis 
qui  intus ,  Eft  uero  ex  repletione  conuulfio ,  quoties  neruus  aliquis  pituita  adeo  ple/ 
nus  eft, ut  incraflefeat  SC  cotrahatur  at<^  abbreuietur,  ficuti  fifflculis,ideft  cithararum 
chordis  contingit, quum  in  loco  humido  fcruantur,implentur  SC  abbreuiantur,adco^ 
extenduntur,  ut  quandor^  ffangantur.Noftris  neniis  idem  cotingit,quum  materia  ira 
plentur, quae  potifsiinum  humida  eft,frigida  atqi  glutinofa,qu*  multo  calore  indige^ 
fi  refplui  debeat.  Ideo  ab  Hippoaate  dicitur, 

Ppii-nif  axXiritM  aaaxiiiy  iSi  vrvfi-rS,  ideft,Febrem  in conuub 

fione  melius  eft  fieri,  quam  conuulfionentin  febre,  ]  Oribafius  atm  Philotheus  ean/ 

dan<l« 


APHORt  SMVS  XX  V  i  iSi 

4<ta  dt  couulfionis  (pede  diftm(fKonein  ponunt.  MeKus  iKro  eftjfeljrem  coni 

uuUioni  (imeruenire, quoniam  febris  has  materias  exficcat .  Conuuiflo  uero  ex  inante 
rione  ob  &dtatem  fit,  quoties  neriri  adeo  exficcatur,  ut  ad  fuum  prindpium  tendant* 
In  hoc  cafu  non  ^  opus  fuperuenire  febrem, quia  febris  nimium  exficcat :  SC  eriam  fi 
conuuiflo  febran  iequatur ,  indicandum  eft  conuulfionem  ex  inanitione  potius  efle, 
quam  ex  replerione .  Hippocrates  igitur  de  couuiflone  ex  repletione  intelligit,melius 
^e  fuperuemre  fd)rem,quam  febri  fuperueniat  conuuiflo.  Vel  Hippocrates  oftende^ 
re  uoluiqSi  conuuiflo  ante  febrem  ueniaqeffe  minus  peri culofam,  quam  fl  febrem  fe* 
quaturmam  fl  febrem  fequatur,  eft  ex  inanitione, praefertim  fi  febris  intenfa  fit.  Si  uero 
febrem  pr£ecedat,fignum  eftjConuuIfionem  effe  ex  repletione .  quoniam(ut  a  Galeno 
dicinir) conuuiflo  quat  fit  fine  febre, repente  contingit;  quae  autem  repente  contingit^ 
neceflarium  eft  fieri  ex  repletionc.nam  quae  fiunt  per  euacuationem  SC  ficcitatem,pau 
latim  fiunt  r  etenim  neriius  arefeit.,  K  facilius  eft  conuulfionem  ex  repletione  fanare»; 
quam  ex  inam'tione,ut  in  Galeni  commentatione  oftendemus.  Orftiafius  etiam  do 
cet,  Mppoaatemintelligendum  elTe  in  conuulfione  ex  repletionetnam  affeiftus  affe/ 
(Sum  curatjideft  febris  conuulfionem  curat.  Quod  folum  Uerum  eft  in  couuiflone  ex 
repletione.  In  conuulfione  uero  ex  inanitione, affedus  eft  affedui  calamitasmam  fi  fe/ 
bris  fupetueniat  conuulfioni  ex  inanitione,  magis  aefeit  conuulflo,8f  sger  moritur, 
Viide  in  fecimda  parte  aphorilmi  fecundum  Oribafium  &  ueritatem,  affedus  eft  affe»^ 
(fiuj  calamitas.  Philotheus  etiam  primam  aphorifmi  partem  in  conuulfione  per  reple/ 
tioiicm  intelligit:nam  dicit,conuuliionem  neri  «  aAsSe  -ip  vMgoij/ 

yv  iSt  rito  cimcui  «7r4eif4={ii 

Unitu  >  BiKmii  emi  tptirii/  iTnroxfocIanc ,  caritirie^  -mv^iTci/  i »  ib  cuicJmhii/ .  tusa/" 

M  i  wvjtibf  1*%«  jBoeISfluf  ,  «siSst  «f  tw  OTtocf  ttsfi  Me^uuei/  leSe  dj^cjiogaif 

ffli  xmii  7»?  mma-iioif  S^yx^afiSuim .  ideft.  Vel  ex  repletione  ncruis  K  cerebro  ple 
nis:  iliis  ( feilicet  neruis )  extenfls,uel  ex  ficcitate  adaudis  neruis  ad  inuicemtexflcca/ 
ti  enim  at^  extenti  in  proprium  principium  recurrunt ,  8C  motum  faciunt  inuolunta/ 
rium.  Hippocrates  igitur  diciqMelius  in  fpalmo  fieri  febrem, quam  econtrario ;  nam 
febris  ufe^  ad  profunda  procedit,  confueta  ut  plurimum  humores  conuulfione  facien/ 
tes4alefacere  Sd  attenuare  K  difetitere. 

Qirid  uero  per  carxirtiiii,  ideft  conuulfionem  intelligere  oporteat, iam  fatis  didlunt 
eft,  (T addid»imus ,  Hunc  aphorilmUm  ad  omnem  neruorum  plenitudinem  amplia/ 
ri,etiam  fi  conuuiflo  non  fltiunde  Galenus  in  expofltionc  fectmdi  Prorrheticorum  li 
bri  dicit,  Aphorifmum  habere  ueritatem  in  omnibus  neruorum  affe(3ibus,qui  ab  hu/ 
midis, frigidis  8C  pituitofis  humoribus  fiunt,ficuti  apoplexiae,paraplexi3c;in  omnibus 
enim  his, febris  fuperueniens  iuuatEt  Hippocrates  in  fine  libri  De  morborum  decre/ 
torio, inquit,  Neruorum  dolore,  conuulfione  diftentionei^  correpto, fi  febris  fuperue/ 
niaqdifcutit.  Poft  hac  unu  addit,  quod  hinc  aphorifmo  oppugnare  uidetur,inquiensj 
Conuulfio  fi  febrienti  fiqterueniat  die  eodem,  uel  poftero,  uel  tertio,  febrem  difeutiri 
nos  legendum  putamus,Die  eodem, uel  poftero, uel  tertio  agrum  mori :  prafertim  15 
iConuulfio  excellens  fit ;  quod  in  dies  irt  acutis  morbis  experimur .  Quum  enim  pro/ 
pter  febris  intenflonem  conuulfio  contingat ,  uel  conuuifiui  motus ,  cito  moriunturt 
Nec  Hippocrates  dicere  poterat,febrem  difeuti;  quoniam  ex  diuerfis  &  contrarljs  re/ 
bus,  conuulfio  ex  inanitione  8C  ex  repletione  curanir .  Vnde  Galenus  nono  De  fim/ 
plicium  medicamentorum  facultatibus  libro ,  de  caftoreo  agens  dicit ;  At  tu  ab  Hip/ 
pocrate  dodhis,  ex  plenitudine  pariter  5i  inamtione  conuulfionem  (equi,  ubi  qui« 
dem  quain  neruis  continentur  prater  naturam,  euacuare  confilium  eft,  ibi  8C  biben/ 
dum  exhibe  ( de-  caftoreo  intelligit )  SC  foris  cuti  caftoreum  impone ;  ubi  uero  ex  fio 
citate  nimia  obuenerit  conuulfio,  fcito  hoc  medicamen  illic  ede  aduerfifsimum.Hip/ 
ppoates  libro  quarto,aphorilmo  quinquagefimo  feptimo  prima  partis,huius  Apho/ 
rilmi  mentionem  faciet ,  inquiens ;  (>ii  a  conuulfione ,  aut  diftentione  neruorum  to 
.flctur,febre  fuperueniente  liberatur.  Quo  in  loco  ex  Galeno  fumi  poteft  K  ipfo  Hip/ 
poaate,  Aphorifmum  hunc  addiftentionemetiam  ampliandum  elle.  Quod  mani/ 


feftius  colligitur  K  de  apoplexijs ,  paraplexi)s  &:  morbo  comffialt quarto  libfo  n. 
ratione  uiiSus  in  morbis  acutis,  fcdione  uigefimafeptima .  Scito  cnain,.tres 
conuulfionis  fpecies,uel  modos. Vna  eft  quse  a  Graecis  «toi/©-,  a  Latinis  diftentif 
SC  quandocp  a  Celfo  rigor  uocattirtqiiamuis  rigor  fit  uniufcmnftj  Ipeciei  geniale 
cabulumtetemm  membrum  riget, ne($  in  partem  aliquam  inclinatur.  Secunda  fceiT 
t/iTjSSoVuv©'  a  Grxcis  dicitur,nos  dicere  poflumus  conuulfionem  in  pedusuel^^ 
rem  in  pedhis,  Celfo  authore,ueI  couulfionem  in  partem  conftietam;  recentes  u6c^ 
i^afmum  in  partem  domefticam,  quoties  membrum  in  partem  in  quam  fuapte  na^ 
inclinatur,  contrahitur.T ertia  fpecies  a  Graecis  omSsTtir©',.  a  noftris  conutdfio  in  f 
pulas,uel  rigor  in  fcapulas  dicitur.  Recetes  ipafmum  in  partem  fyrueffremappdl™ 
quoties  membrum  in  illam  partem  contrahitur,  in  quam  natura  non  inclinato.  Hin! 
pocratis  aphorifinus  in  unaquai^  harum  fpecieru  uerus  eft ,  fi  ex  repletione  Ct  meli™ 
ede  conuulfioni  febrem  fuperHenire.Hac  uero  tres  Ipecies  aeque  pofltmt  ex  inanitione 
fieri, ficuti  ex  repletione. 

Si  uero  petas, quibus  indicijs  cognofci  pofsit  conuulfionem  efle  ex  inanitione  i»! 
repletione, dicemus  Galenum  fecuti,  Conuulfionem  quae  repente  fit, quum  aliquis  eft 
prius  fanus,necp  eft  euacuatus,ex  r^letione  eife  iudicandum  eft .  Paulus  iEginetali, 
bro  tertio, capite  decimo  nono  addit, Quando  fit  circa  imrium  morbi,efleex  repletio/ 
ne,8C  quum  diu  perduratiSi  uero  fequantur  multos  fudores,uel  uomitus,uel  alqideie 
dtiones,uel  fanguinis  fluxiones,  uel  per  nares, uel  hacmorrhoidas,  uel  per  uteri uenas 
uel  uigilias  multas, uel  famem,uel  multos  8C  uehementes  motus,  Haec  omma  funtiiv 
dicia,quod  a  uaciritate  flat  conuulfio.Sed  unum  addit.  Si  a  uehemenn'  8C  adurenti fe/ 
bre  fiat ,  ita  ut  cutis  uniuetfi  corporis  arefcat,  8C  nerui  quotj^  arefcant,  hoc  exitibflfsi, 
mum  iudiptPropterea  8C  hic  Hippoaates  dicit  melius  efle  febrem  couulfioni  fiqier/ 
uemre,quam  econtrariotnam  qui  conuulfionem  ex  inamtione  habent  non  folum  a  fe 
bre  non  iuuantur,fed  cito  etiam  intereunt:Philotheo  de  hac  conuulfione  dicente,eSi(i 
^  (UtTOAt/s  lii  (ftui «/«(/, itjt!  o|ttu  ^vxnif  ideft,Sedbreui  diflblm't  robur 

feftitiam  mortem  inducit.  Scito  praeterea  conuulfionem  in  uno  particulari m'eii^ 
bro  fieri  pofle,8C  etiam  in  toto  corpore.  In  quibus  omnibus  uerus  eft  aphorifinus, Cue 
uniuerfalis  fit,fiue  particularis  conuulfio. 

Si  etiam  petas,Nunquid  ex  febre  pofsit  fieri  ex  repletione  conuulfio,fieri  polftrc' 
fpondebimus,fi  contingat  materias  aliquas  ob  febrilem  calorem  eliquari, qua  eliquar 
tae  neruos  permeent, quos  prius  ob  fuam  craftitiem  permeare  non  poflent; 

Iterum  ambigere  poteris:Quum  firo erius  diiflum  fit,  duplicem  efle  conUulfionent, 
ex  repletione,&:  inanitione, quatriam  facilius  in  noftro  corpore  fet.  R^ondebimus, 
homines  in  couulfionem  ex  repletione  facilius  incidere  pofle,quam  in  illam  de  inani/ 
tione .  Pro  hac  autem  re  intelligenda  fcito,in  conuulfione  de  repletione  nerui  Corpus 
humida  materia,  a  natura  nerui  extrinfeca  implen' ;  in  conuulfione  uero  de  inaninCne 
perui  fubftantia  exiccatur .  Ideo  aliud  eft,  quod  in  conuulfione  de  repletione addiiur: 
aliud  quod  demitur  in  conuulfione  de  inanitione:  quoniam  in  hoc  de  inamtione  pro/ 
pria  nerui  fubftantia  demitur,8f  propria  humiditas;  in  illa  autem  de  repletione  nonni/ 
hil  extrinfecum  additur,8C  humiditas  aduentitia:8C  ideo  conuulfio  ex  rqaletioneniM 
addit  eius  quod  inanitur  quando.fit  ex  inanitione;8f  conuulfio  ex  inamrionenihiWo 
mit  eius  quod  facit  conuulfionem  ex  repletione .  Quum  uero  fecilius  fit,  aliquod» 
trinfecum  addere,  quam  auferre,  quod  proprium  eft:  propterea  facilius  erit  conuulfioi' 
nem  ex  repletione  fieri,  quani  ex  inanitione,  SC  etiam  fanari. 

Sed  argues  conuulfionem  ex  inanitione  efle  ficcam,ficcitatem  uero  efle  neruo  fimi 
lem,  quippe  qui  ficcus  eft :  propterea  facilius  uideretur  nerui  conuulfionem  ex  inani/ 
rione  incidere, quam  ex  repletione.  Refpondemus,  Et  fi  ficcitas  quo  ad  nerui fub/ 
ftantiam  fit  neruo  fimilis ,  SC  tanta  ficcitas,  non  tamen  ficcitas  extrema,  qualis  eft  ilh 
conuulfionis:  imo  haec  ficcitas  neruum  corrumpit .  Humiditas  uero  in  neruum  feeile 
recipitur,  quia  res  ficcae  humiditatem  facile  imbibunt. 

Si  uero  addas :  In  feptimo  De  arte  curandi  libro  haberi,  difficilius  efle  membrtnn 
aliquod,  SC  corpus  hume<ftare,quam  exiccare :  namres  facile  exiccantur per  appUo' 

none» 


jjonem  tenim  calidarum  8£  ficcarumrfed  ita  fadle  non  humefcunt  R^ondemus, 
Inhumano  corpore, K  in  omni  membro  efle  duplex  humidum,  fubftantificum,8i  ady 
flendtium.  Certum  eft,  difficilius  eile  humecfhre  humido  fubflaritifico,quam  hochu/ 
■nidum  exiccare:fed  facilius  eft  humcCferc  humido  aduetitio,quam  exiccajfe;  imo  ad/ 
dendinn  eft,humido  fubftantifico  humcdare.Hic  idem  fciret  ethicam  terti*  fpeciei  fa 
nafelK  hic  idem  pofTet  naturali  morti  obuiare.  Quum  igitur  Galenus  dicit, difficilius 
ell«huraedare,quam  exiccare;de  humido  fubftantific©  at(J  radicali  intelligit, 
GALENVS 

IP  s  E  Hippocrates  in  fequentibus  dicet ,  conuuliionem  fieri  ex  repletione  8C  euj/ 
cuatione .  Qiium  igitur  aliquem  fanum  contigei-it  repente  conuelli,  huiufcemodl 
conuulfionem  fieri  ex  repletione  fit  neceffarium.  Et  quidem  netui  r^lentur  a  fiigidis 
gCglurinofis  humoribus,  ex  quibus  etiam  nutriuntur, unde  conuulfionem  patiuntur. 

febris  {uperucruensjfolita  eif-ex  magna  parte  calcfacercjcxtenuare  at(^  diC* 
foluere.  Si  uero  ex  febribus  adurentibus  totum  corpus  exiccetur,8i:  neniis  deinde  ex 
Cedtate  conuulfio  accidat, hoc  maximum  eft  malum  8C  pene  infanabile, quoniam  Ion 
cum  tempus  exigitur  ad  fiedtatem  remouendam,fed  morbi  acuties  tempus  non  expe 
&t,quin  cito  uires  diffbiuit,K  fubito  exitium  affert. 

BRASAVOLVS 


PRIMO  Galenus  docet, duplicem  efle  conuulfionemscx  replerione  K  inanitione. 

s  B  C  V  N  D  o  fignum  ponit,  quo  cognofeere  pofsimus  quando  eft  conuulfio  ex  re 
pIetione,quum  uidemus  aliquem  fahum  repente  conuelli :  indicandum  eft  effe  ex  re/ 
pletione  c6uulfionem,(^od  autem  Paulus  addit.  Vel  fleri  in  principio  morbi, uel  pa 
rum  poft  principia, efle  fignum  r^letiotlisihoc  additur  ad  Galeni  indicium,quomam 
ille  qui  nuper  aegritudinem  incidit,  pritis  fanus  eft. 

TERTIO,  conuulfioms  caulam  ponit ;  eft  uero  quando  frigidis  &  glutinofis  hu/ 
moribus  implentur,  quibus  etiam  nutriimtur,  fi  nimis  fiiperabundent :  fcitocp  neruos 
nutriri  frigidis  8t  glutinofis  humoribus, quia  fubftatiam  illam  habent,  Eft  igitur  flium 
nuttimentum  frigidum  bC  ficcum,quo  ad  duritiem. 

QVARTO  docet,  febrem  magna  ex  parte,  non  autem  lemperpofreiuuare,quia 
calefacit,  extenuat  ateg  diflbluit .  Dicit  uero,Ma^a  ex  partetguia  febris  poffet  ma^s 
Ixdere,quam  conuulfio, poflet  interficere.  Imo  quandoi^  cotingit  febrem  materias 
aliquas  colIiquare,qu*  conuulfionem  potius  augetipropterea  a  Galeno  dicitur,Ma/ 
gna  ex  parte. 

(ly  I N  T  o  docet,quomodo  ex  febre  conuulfio  ex  inanitione  fiat;  opus  autem  eft 
efle  febrem  adurentem,  SC  talem, ut  totum  corpus  dC  etiam  neruos  exiccetttimc^  con 
uulfio  contingit, quae  pene  infanabilis  eft. 

SEXTO  caulam  afeignat,cur  fere  hpc  conuulfio  infanabilis  fit, quia  ad  ficcitatem 
remouedam  multum  tempus  exigiturtfebris  uero  8C  hic  morbus  funt  acutiMdeo  aeger 
non  poteft  multum  tempus  expedare,  qinn  cito  uires  diflbluat ;  propterea  ftatim  ex/ 
ficcare  fecit. 

In  hoc  loco  recentiores  dubitationem  faciunt.  An  tn  coniuilfione  de  repletione  me 
dico  febrem  excitare  conueniat.  Primo,argumeta  in  ordinem  ftatuunt, quibus  pro/ 
bant,febrem  inferri  non  debere,quoniam  morbi  multiplicari  non  debcntjnam  morbo 
rum  multitudo  deterior  eft  fimplicitate.  Omnis  enim  Igfio  ex  pluribus  compofita,ma 
ior  eft  quam  fimplex.  Febre  igitur  excitare  non  licet.  Practerea,febrilis  calor  in  con 
uulfionem  ualere  non  uidetur,nec  concoqtiendo,nec  relblucndornon  concoquendo, 
quia  febrilis  calor  non  concoquit :  nec  difIbluendo,quia  prius  diflblueret  ijririuus  qui 
funt  tenuiores,^  materiam  quae  couulfionem  facit.  Imo  eadem  ratione  conuenirct  in 
afeite  febre  excitare, quia  refolueret.Fcbrem  igittir  excitare  non  licet.  Deniep  fi  con 
uulfio  in  manu  uel  in  pede  fit,  nocumetum  non  eft  toti  corpori  comune,  fed  febris  eft 
nocumenta  toti  corpori  comune.Igitur  non  excitanda.  His  pracmifsis,recetiores  ini 
quumt,apud  Hippocrate  dC  Galenum  febrem  in  couulfione  de  repletione  cxcitadam 

efle 


effe :  notantcp  mtelligendum  eflfc  de  febre  quae  non  faciat  uel  mai®  ttel  atquaJe  nof» 
riientu  conuuifionided  minus  quam  pofsit  facere  conuulfioiadduntq!, febrem  aci^ 
excitadam  non  e(re,necp  fi  in  particulari  membro  fit  conuulfio,nccg  fi  imiuetfu  B  ^ 
pus  plenum  fit.licet  tame  poli  faftam  eiacuauonem.  Sed  oro  te  obfecto®  per  ^ 
immortales  ledlor.hic  Hippocratem  K  Galenum  cofideres.nempe  difpereamnifi^ 
gnofeas  ab  his  uiris  non  dici,febrcm  exdtJdam  elTeifed  id  folum  dicunt ,  Si  fpontt & 
non  excitata  fuperuenerit .  Imo  uanifsitnu  uidetur,  febrem  in  aliquo  morbo  excitu 
quamuis  Celfus  in  aliquibus  excitari  iubeat.  Sed  apud  Hippocrate  &  Galenum  ni£ 
quam  in  hoc  cafu  excitadam  elle  inueniihus.Imd  (ut  altius  exordiar)  non  fimt  mediV 
per  qu3c  hunc  febris  ^adum,  uel  illum  inducere  pofsimusrqtramuis  febris  fadle  indp 
ci  pofsiqetenim  nefeimus  an  futura  fit  pericuIoia,uel  mitis ;  pleruncf  ‘^“nfingertale,» 
febrem  excitare,quat  ^grum  interficiet;®  nonnullis  ufu  uenit,  qui  uulnus  iiffefreS 
lentes  interfecere.Bt  fi  ^tas  quae  fint  illa  quae  febrem  inducere  polTunKreccnricires  i» 
quiiuit  elle  illa  quae  faciunt  ad  Ipiritus  inflammationem, qualia  anacarduSjtyhataM 

qua,mitridatS,uinum  tenqe  potens.  Sed  haec  nobis  abfiirda  uident®:  nam  fi  quispau 
cam  anacardorum  quantitatem  accipiet, non  Ijdetunfi  muItam,peribit.Eodemmedo 
II  quis  tlieriacae  aut  mitridati  parum  infumpferit,non  modo  non  incidet  febreIn,fe((,•^ 
iiabiturifi  uerb  multum  infumat ,  poflet  non  modo  fpirituum  inflammationem, fed  8C 
aliud  grauius  difpendium  inferre,®  iecoris  aut  cordis  inflamationem.  D  e  iiino  fi  mo/ 
derate  fumat®,iuuat:fi  immoderate  inebriat.Propterea  non  uidemus  quomodo  pt  ex 
citanda  febris  fine  difcrimine.Hi  uero  potius  gingber,pOTetrum,piper(j  adducetede 
bebant.  Sed  &  hmc  abfc^  magno  diferiminefumi  no  pollurit.*pr*fcrtim  fi  ih  tanta  fint 
copia, ut  inflammate  pofsint, SI  febrem  excitare. Propterea  no  folum  haec  non  funt  co 
piofe  pracbenda,fed  nec  febris  exdtandatnec  ttfquam  ab  Hippo aate  uel  Galeno  fui/ 
ptum  rcperitur,in  conuulfione  febrem  excitadam  elletat  ipfi  intelligunqfi  Ipontd  11^ 
Vnde  SC  Paulus  capite  uigefimo  tertij  libri  dicic(de  tetano,  ideft  de  dillentione  iielrP 
gore  totius  agens)praefentifsimum  uero  omnium  prafidium,-fuperueniens  febris .  At 
non  dicit, quod  excitari  debeat.Er  Celfus  libro  quarto,  capite  tertio,  de  horum  rigotS 
cwatione  agens,  de  introducenda  febre  in  hoc  cafu  nullam  mentionem  facitlmo  oda 
uo  libri  fecundi  capite, ubi  docet  febres  aliquibus  praefidio  elle, de  conuulfione  loqnf 
tur,cui  ipfa  conuenitttamen  non  dicit  introducendam  efle.Bius  uerba  hacc  funttDaii 
que  ipfa  febris  (quod  maxime  mirum  uideri  poteftlfacpe  pratfidio  ell .  nam  Sd  pracon 
diorum  dolores,  fi  fine  inflamatione  funt, finit, &  in  iocinoris  dolore  fuccurrit,8i ner/ 
uorum  dillentione  rigoremcp, fi  pollea  ccfepiqcx  toto  tollit,Tamen  non  dicit, exdtan/ 
dam  eflIe.Siitero  ipfum  adducas  libro  tcrtio,capite  nono,qirf in  lenta  febre,febrerocx 
citare  iubetNam  inquit,hunc  frigida  aqua  cum  oleo  alpergedum  ut  febris  aefcaqSC 
mutet  naniramtnam  putat  tunc  fadlius  curanda,  quia  acutior  efFicitur,acuCi riero  mor 
bi  citius  fanant®.T amen  8d  fi  Celfus  hoc  dicaqno  afleriqfed  dicit,fortafsis  illa  febris 
lenta  fiet  opportunior  c®ationi,imde  non  fuadet  hoc  agendu,fed  Acit,  Forte  mutata 
febrcjK  ipfa  mores  mutabit, 8d  ex  longa  breuis  elRcietur.  Nos  uero  hoc  nunquam  h/ 
Ceremus,nec  alijs  fuaderemus  ut  faceret,qm'a  idem  ell  ac  fi  rem  tutam,pericmofifflK 
leriferam  reddere  uelimus. 


Infumma  igit®, nunquam  apud  Hippoaatem  uel  Galenum  uel  Aerium  uelPatt 
'  Ium  uel  T rallianum  inuenitur,febreffi  in  conuulfione  excitandam  efle ;  fed  inquiunt, 
Si  contingat  fponte  aegrum  fanari,6d  protinus.  Et  fi  dicas,aphorifmos  fimiles  ofteiide 
re  quibus  remedijs  uri  debeamus:Relp6deo,non  ell  remedium,led  potius  difcrimai' 
\T3i  lcgitur,Quoniam  longum  tempus  exigit®  ad  ficcitatem  remoucdam.Icgi  de/ 
bet.  Ad  ficcitatem  neruorum  amouendam.nam  Graece  ell,  'faaM  }gcnv  i/SO/  Jlamy* 

KjoO  m  rit/e*  itu,  fl  'uemy,  idell,  Qiioniam  ner®' longo  tempoteindii 

genf,ut  ficcitas  fanemr.  - 

Quod  etiam  legit®,Sed  morbi acuties  tempus  non  expediat. Grtece ell,  wk 

H  muicvix  vomi/xr®-.  Vbi  iiides  Lconicenum  particulam  illa®  ««u" 


fia ,  ac®ies  interpretatum  elle,qu!e  proprie  ell  morbi  intenfio. 


iSf 

APBORISMVS  XXVI! 

HIs  qui  hon  ex  ratione  leuiiis  fe  habent, non  oportet  fidercne^  muttun! 

formidare  mala  qu*  prxter  rationem  eueniunt .  Plurima  fenim  talia  fta/ 
bilia  non  funt.nec^  multum  durare, 8£  permanere  confueuerei 

BRASAVOLVS 

OMNES  noftri  ccM-poris  aAbnes  cum  animales,  tum  naturales,femper  certa  qua/i 
dam  ratione,a:  certo  quodam  ordine  fiunt, SC  in  nobis  nihil  temere  contingit, propter 
hoc^  Hippocrate  in  praefenti  theoremate  edocemur;fi  argrum  aliquem  ab  xgritudi/ 
ne  alleuiatum  uiderimus ,  in  quo  fymptomata  fint  remifla  ,dC  argritutois  eifentia  mi< 
tior  ^e<5a,hoc  uero  abfcjp  ratione  ratSum  fit,ideft  abf$  aliqua  euacuatione  aut  Ipontjl 
na,aut  arte  6t!ia,fldere  non  debemusded  potius  cogitare  angue  in  herba  latere, &raa 
teriam  latitare,qua;  mox  forte  acrius  infurget.propterea  a  pr^fidrjs  deflftere  non  debe 
pius,fedin  curatione  perfeueremus,quomam  cito  quid  fiuurum  fit,iiidebimus.Econ 
trario  fiquis  atgritudinem  augeri  uiderit,fymptomata  intendi,K  atgrum  maxime  cow 
queri, hociyabfcp  ratione  fit,  quia  natura  crifim  fecerit,  aut  ipfe  fuo  tempore  8C  conue/ 
nienter  aiacuauerit,formidare  non  debet,  quia  haec  pr  jta  naturam  fecSa  diu  perdura/ 
te  non  poflrunt,nempe  inflabilia  funt,inconftantiacp ,  Is  igitur  quod  a  prindpio  coepe/ 
ratjprofequatur.nam  paulopofl  experietur,non  fuifle  timendum,  quia  nihil  quod  prg/ 
ter  rationem  faeSum  fit, diutinum  effe  potefl^, 

Hsc  uero  nonnunquam  contingunt,K  ignari  medici  perturbatur,putant9,aut  ci/ 
to  fanandum  moriturum,aut  eum  cito  moriturum  qui  in  fiiiitatem  properat.Scito  il/ 
los  ex  ratione  alleuiari,qui  pratexiflentibus  cocfiioms  fignis  alleuiantur.nam  haec  alie/ 
laatio  perfeuerat,K  efl  (ecudiJm  rationem,idefl  iit  ratio  poftulatmon  fecundum  ratio/ 
nem  uero  alleuiantur,qui  fine  coiflioms  fignis  alIelriantur,SC  fine  aliquo  naturg  motii 
prxcedente,aut  aliqua  euacuatione  praecedete.  Si  uero  petas,quomody)ofsit  aliquis 
alleuiari,non  apparentibus  fignts  codionis.Relpondemus,hoc  efle  polIe,quando  ma 
teria  ex  tenm'  8C  crafla  mixta  efl,  8C  maior  pars  fit  crafla,  tenuis  minor,  tenui  rrfoluta, 
quae  St  primo  refolmtur,is  alleuiatus  uidetur,quia  etiam  tenuis  materiae  natura  cft  e£/ 
&enitare,unde  alleuiatus  uidetur :  fed  non  multu  perlcuerat,nam  materia  crafla  fuum 
gyrum  facit, St  fuam  recipit  inflammatione,llcet  prius  ceflafle  uideretur,  uel  quado* 
contingit  materia  de  loco  ad  locum  tranfmutarirfnhacij  tranfmutatione  uidetm'  cefla 
re  affectio  quam  habebatifed  plcrun(^  nobilius  membrum  corripit:  quandoip  aliquis 
mente  aegrotare  incipit,8t  ideo  uidetur  alleUiatus,proptcrea  non  efl  fidendu,nam  ma/ 
ius  malum, St  maius  periculum  imminet,  tamen  putamus  hanc  allcuiationem  potifsi/ 
mum  intelligendam  efle  tam  ex  parte  medici,quam  aegri,hoc  modo.Medicus  percipe 
re  debet  spum  efle  alleuiatum, St  etiam  ipfe  ager  hoc  idem  perfenfire  debet,licet  me 
dici  fit  potifsimum  hoc  munus, tmde  dicit,His  qiu  non  ex  ratione  leUius  fe  habent, ut 
medicus  hgc  perfentiat  at^  ager, fed  abfcg  ratione  fit,non  oportet  fidere,  opus  autem 
efl  St  medlciim  hoc  perfentire,  quoniam  contingit  agrum  quado  mente  agrotauerit, 
leuius  fe  fentire,quod  uero  leuius  fe  habeat,a  medico  non  iudicatUr.Unde  hac  lenitas 
St  fi  ex  parte  agri  m  multis  intelligenda  fit ,  in  aliquibus  etiam  ex  Ibhus  medici  parte 
indicanda  efl, qui  hoc  prauideat  St  pracognofcat,red  abfcp  ratione  fiuffum  fit. 

Oribafius  intelligitifi  critico  die  non  indicatur  agritudines,aut  pracedentia  figna^ 
qua  folent  aifim  futuram  pronunciarc,non  fuerint,non  confidas:quia  non  efl  iudica 
tiOjfed  remifsio. Certe  hic  fenfus  uerus  ^,fed  ab  Hippocrate  non  intetus.fadt  ex  uno 
aphorifmo  duos  Oribafius, exponit^  in  fecimda  parte,  illa  efle  mala  prater  rationem 
euenientia,  qug  ex  nimio  aut  iniblito  ciborum  appetitu  malum  colorem  membrorum 
producunt, ut  funt  nautarum,8t  rulHcorum,  qui  comedimt  incompofite,St  prater  ra/ 
t(Dnem,pratert^  confuetudinem,8t  nutriunt  craflbs  humores.Ergo  de  ipfis  dicit,nort 
uereberis  cum  incurrimt  agritudine,  quia  ualidi  funt  propter  copiam  illam  ciborum, 
unde  St  dto  indicatur  eorum  morbi,8t  non  debilitantur.Iubetip  medicum  femper  ex/ 
quirere  origine  caufa-Sed  hac  qua  ab  Oribafio  dicuntur, ad  Hippocratis  iententiam 


intcffigmda  nihil  fecitmt,-  K  ita  Hippoaatis  mente  attingunt, ut  quae  nihil  attinguBt 
Toin  d»  iff)  Ao«i«  wi/«x^wnK  .««</!«  .  ideft,  His  qui  non  ex  ratione  leuiuia 

habent,n6n  oportet  fidere  i  3  ideft, Non  oportet  certam  fpem  habere,quod  hic  in  fiai 


AiAsxna  ®iAi/OTsf>oij* .  ideft,Hic  medicum  hortatur,non  debere  temere  confidere,ae| 
timere, dicenSjHis  qui  non  fecundum  rationem  quietem  habent, confidere  non  opor/ 
tet,ut  quum  uehemens  morbiis  inuaferit,poftea  repente  melius  acquieuerit ,  neij  per 
uomitus  8C  fudoresjuel  deieeSiones  8C  urinas,  uel  fanguinis  profluuium  euacuato  cw/ 
pore;imd  nei^  apparentibus  figms  codiionis,taIem  qinete  infidam  efle  putandum  eft; 
nam  fine  fignoquiefcentiaC  ut  in  aliisdi(flumeft>folent  relabi,8irecidiua  fieri.  ■ 

oiJi  ipc&a&m  Aiiu  TO  ymii!br«  ideftjNei^  multum  formidare  nia 

Ia  quae  praster  rationem  funt .  ]  Nam  fimpfiater  omne  malum  fornriclandtim  eft ;  ftd 
quando  eft  praeter  rationem,ideft  praeter  ligna  ( ita  enim  Galenus  exponit  primo  De 
ludicationibus  libro,  capite  duodecimo )  non  eft  multum  formidandumificnti  fomii< 
dandum  eft,8C  multum  malum  quod  cum  ratione  eueneritnon  dixit  uero,Non  opor 
let  fidere  multum,fed  fimpliciter  no  oportet  fidere, quia  fiducia  alicui  certitudini  iuiu 
tSa  eft .  Philotlreus  ita  hic  dicit, non  oportere  ualde  ueferi ,  oiV  cn  i/lvismim  tis  «Av 
yes^  ittycclA^  ^lya  i(9u  (iiu>  ^iSiacf  irH7ictf,cv  Jla  tptBfShuu 

m  w/ujonR»*  (JH  em  iiovSerj>«,(i»  mia  A  5»ttf«Aoj«if  yiyofiXra.iiueyc^  tvrfw 

j^Atwi(/  oHittavivati/ ,  idm,  Vt  quando  quis  praeter  rationem  difficulter  fplret,  ueldeil 

ret,uel  magno  rigore  corripiatur.Et  hoc  firmum  putandum.Etenim  non  oportet  ea  ft 
'mere  quae  mala  quidem  efle  exiftimatur,quum  proprie  non  funt,fcilicet  malalfed  prae 
ter  rationem  fecSaitunc  enim  mhil  mali  fignificant.  In  peftilentibus  morbis  adhuc  mi, 


nus  eft  fidendum.Vnde  Galenus  in  expolitione  tertij  Epidemiorum  libri  dicit, Quan 
to  melius  fe  habere  uidentur  peioribus  praecedentibus  fignis, tanto  peiorem  momuiri 


patiimtur ;  imo  in  his  morbis  etiam  non  fidendum,  fi  iudicatorio  die  melius  fe  habete 
uideantur .  Nam  Hermocrates,de  quo  ibi  Hippocrates,  decimaquarta  ^eabfij  febre 
dormiuit,8C  fimiliter  uigefima, tamen  uigefimafeprima  mortuus  eft. 

T«  TitAAa  ^  -mti/mi/  ehj/  ,  nga  «u  tbcuiv  -n  toA  «sJjti 

ideft,Multa  enim  talium  flabilia  non  funt,necj  omnino  durare,K  diu  permanere  con 
fueuerunt .  ]  Non  funt  flabilia,  quia  uiolenta:at  nullum  uiolentum  ftabile  K  firmum 
efle  poteft.  Ad  perfedliorem  huius  aphorifmi  intelle<Sfonem,ea  lege,quac  a  Galeno  <H 
cuntur  in  primo  De  diebus  iudicatorijs  libro,K  in  libro  De  iudicationibus,iibi  de  iiv 
fida  crifi  uerba  facit. 


SERMO  uere  quidem  integer  de  talibus  omnibus  fn  libris  De  crifibus,  fiue  iudi, 
cijs  dieftus  eft ,  nunc  uero  quantum  ad  propofitorum  expolitionem  futticiens  eft 


j3  cijs  dieftus  eft ,  nunc  uero  quantum  ad  propofitorum  expofitionem  futticiens  eft 
dicere,a  nobis  dicetur .  Quum  morbus  inuadit  uchemens,mox  iubitd  quiefcit,neqlle 
per  ludorem,nec  uomitum,ne(^  alui  excretionem,  aut  profluuium  fanguinis  corpore 
euacuato,ied  nei^  uifb  figno  co<ftionis,fignum  infidum  exiftimat  talem  quietem  eife 
Sicuri  etiam  fi  quis  praeter  rationem  ipiret  difficulter ,  uel  uehementius  febricita,  ud 
imagno  rigore  corripiatm .  Nam  K  haec  quoep  firmitatem  non  habent,tantuffl<5  dim 


Ut  malum  aliquid  fignificent,qudd  normunqua  bonum  indicium  haud  ita  multo  poft  | 
futiirum  enunciant.  Quomodo  autem  haec  oporteat  cognofeere  SC  praccognofca:e,il> 
libris  De  crifibus  diximus.  f 


PRIMO  Galenus  docet ,  quod  de  fignis  quibus  de  alleuatibne  qua  fidendum,® 

Sia  non  fidmdum.iudiciinn  fit,8C  de  mato  formidand6,8C  non  formidando ,  in  bbi® 
e  iudicarioibus  ubei  rim  tra<ftairit;imd  capite  duodecimo  libri  primi,  prxfente  apb« 
rifinum  citat, qtio  etiam  loco  iymptomata  illa  percurrit, quae  bonu  uel  malum  in  mo» 


APK  6'ft.I.S-M  VS  XXV  11  iBf 

. .  /jonifieare  potTuflt.  Quod  fi  quis  irct  inficias(diat)fruftra  dixiflet  HippocrateSjijs 
^  Mii «  raribneleuantjconfidendurti  non  eft,nec  timenda  quae  praeter  ratione  ao 
5Smt  mala;unde  intelligere  uidetur,nqn  ijs  fcilicet  hominibus  uel  jgris,fed  ijs  fignis  ^ 
flSe  leuant  non  ex  ratione, non  eft  fidendumitamen  Grgeus  contextus  de  hominfiius ' 

2itelligioporta-eoftendit,qui<ficit.  , 

T«t  <»  liF/  Trtsdl/sfi.  ideit,(fi  uerbUm  tierbo  reddamus)Nort 

fecundum  rationem  alleiiatismon  oportet  fidem  adhibere ,  Certum  uero  eft  alleliatos 
ede  homirt^K  non  fignaiPropterea  fimpli  citer  hic  Hippo  cratem  intelligimus  de  ho 
minibus  qui  leuius  fe  habeant, K  non  de  iignis:fed  unum  aliud  in  aphorifmo  animacb 
uerfiont'  dignum  eft,Theodorum  Ga2am,fecudam  aphorifmi  partem  aliter  interpte/ 
tatum  eire,quam  uel  LeoniCenus,UeI  antiqua  translatio  fecerit.inquit  em'm.  His  qtla: 
nonex  ratione  leuant, confidendum  non  £ft,nec  prx  metu  oihittedum,foluefe  ea  qifai;, 
£uemunifflala.Vbi  uides.in  prima  parte  cum  Galeno  praccitato  loco  conueniret  re  - 

utraibiHippoaates  intelli^i pollet,  alleuiantibusfdlicetfignis  uel  motibus  nonfe/^ 
cUndam  rationem,non  eft  fidendum.  Secundam  uero  Aphorifmi  partem  extorquere 
indetur :  nam  fenfum  faeit,fi  aliqua  mala  eueniant,  ea  medicus  foluere  debet,nec  pn?  , 
metu  tot  omittenda,  quin  'cureKut  fenfus  fit,  Non  debere  medicum  timere  mala  qua! 
fueiiiuntjfed  ea  ibluere.  At  nec  Galenus  pr  jcitato  loco  hoc  modo  intenigit,nec  Grtc 
tuS  Hippocratis  contutus  hoc  dicit. Gratca  uerba  hacc  funt  C  8C  fi  ifito-  exponenduni 
apllorilrnum  iterum  deferipta  lint ),  oiJi  tpo&iSm  Ato  w  yivii^^cf  mtfttAow ; 

Alter  contextus  habet,  meg*  ,  (>ia  fi  ad  Uerbum  referamUs,hac  dicunt :  Neq^ 
fotnlidare  multum  mala  fada  irrationSiliter.Vt  cd-tum  fit ,  Leoniceni  interpretatio/ 
nert  neram  Hippocratis  fententiam  attigifle,  a  qua  longe  diftat  Theodorus,K  ftia  illa 
fenienria  pauci  A,imd  nullius  momenti :  quis  enim  ignorat;non  oportere  timere  illa 
Biala  ibluere  qua  cotinguhtCSed  quia  Theodorus  irir  prater  aleam  fuiqpropterea  pii 
tamus  quod  in  fuo  contextu  habuerit  Ai/aj/,  ideft  folueremon  autem  Ato,  ideftmul/ 
tiim.ImdGracumquendam Codicem  uidimus, in  quo  At/«i/  leMbatur,8fnon  Ai(u/. 

Si  cui  tamen  placeret  Theodori  fententito  defendere, id  fieri  pofle  non  negamus. 

'  s-E  C  V  N  D  6  Galenus  pro  intellediu  aphorifmi  exemplum  ponit,  8f  hoc  in  uehe/  ! 
rfenti  morbo  qui  fubito  quiefeunt :  fcd  nec  prafuerit  fudor,  aUt  uomitus,  aut  alui  ex/ 
CTemcntum,aut  fanguinis  profluuiiBn,aut  aliquod  fimile' .  Addit  deinde,fed  necp  uifo 
fignb  coebonis .  Qiio  loco  Galenus  fua  lingua  in  plurali  loquitur,dicens,  iaius  (««  Ji  . 
tiHias  i}w9«7«Ji/  oHttauji.  ideft.  Sed  nccp  cotSionis  irifis  lignis, non  autem  uifo  ligno, 
in  lingulari  t  K  hoc  conuenientifsimum  eft ,  quia  multa  fimt  codlionis  figna ,  &  nort 
unumfolUm. 

Quod legitur,Signum  infidum  exiftimat  talem  quietem  elle.Grace  eft,  «■ms»!'  uy^/ 
mSjrliti  exsavtui:  ideft.  Putandum  eft  talem  quietem  lignum  infidum  cfte. 

Vbi  legitur,  Sicuti  etiam  fi  quis  prater  rationem  fpiret  difficiliter .  deeft  pai  ticula, 
Veldeliret.  Nam  Graceadditin,  srajoifjtoria»?/.  pofteafeqUatur,Vel  uehementius 
febricitet.  Galenus  uocat  fignum  ideft  infidum,hanc  quietem, quando  quis  ' 

fine  ratione  ex  uehementi  morbo  quiefeit. De  his  infidis  fignis,in  libro  De  diebus  iu/ 
dicatorijsjK  De  iudicatiombus,a  Galeno  plura  dicunnir.  Deniep  notat  Galenus, 
mala  qua  fequuntur  prater  rationem  nOn  habere  firmitatem ,  nec  multum  perdurare 
polTemnde  ipfe  uidetur  ultimam  aphorifmi  partem  illi  folum  parti  applicare, qua  dici/ 
tiir,Ne(5  multum  forrnidate  mala, quia  ftabilia  no  funt.Nos  autem  putamus  qiiod 
aphorifmi  parti  iungenda  fit 

Quod  legitur, Nam  SC  h  jc  quot^  firmitatem  non  habent.In  quodam  Leomeeni  co 
dicelegitur.  Nam  hac  firmitatem  non  habent.T amen  Graci  omnes  codices  quos  ul 
dlmus,legunt,  )(s«  tkStb:  tsji/  i&t&iua.  ideft.  Siquidem  2C  hac  infinna  funt  ' 


FEbrieitantium  non  omnino  leulter, permanere  corpus,  &  nihil  minui, uel 
etiam  plusquam  ratio  poftulat.contabefcerc  raalum.Hoc  enim  morbi  Ion 
giwdinem, hoc  Het4 imbecillitatem  fignificatf 


SEC VNDr 


?«$  ,  tlBRl 

brasavolvs 

DVO  SVNT 

fentiariim  mentionem  Hippocrates  fadt.  un^  elt,  zffotim  cofpwa  «lam  notatutij 

cnc  serotantiain  eodem  ftatu  quadocj  perfeuerare,  et  eodem  modo  abftpaliquaei 

luatione  permanae;  quando($  atgroriim  corpora  magis  exigua  8t  teniria  fiunt, q,^ 
opus  fit,K  qu^m  morti  raao  exigat.  Hippocrates.hacc  duo  iptet  mala  indicia  coiu^ 
inerat  Nam  primum, morbum  diunnum  futurum  lignificat ;  feamdum  uero,uiiitim 
imbecillitatem  oftenditHippocrates  de  alio  morbo  uerba  facae  potui(ret,quim  aefe 
bre :  fed  quia  rari  funt  fine  febre  morbi, St  ia  ipfa  potifsimum  hsec  fiunt ;  propterea  de 

febricitantibus  uerba  fedt.  _  ^ 

T<Si»  wi/fiMomij'  iM  -actMvi^ttmy  tSimXiuuf.  iaefl:,Febricitantitim  non  omnino  kui 
*er,uel  non  ommno  in  fugficic.]  Nam  fi  quis  leuiter  fcbrlcitaret,n6  eflet  mala, coipus 
in  eodem  ftatu  pamancre,8t  non  minui.  Etemm  fi  qius  hyeme  ex  replcrione  aegroa» 
«erit, et  febris  parua  fit,non  collabitur  corpus,nei$  extenuatur.De  fi-igida  tempelfate 
.didtur,quia  aeftate  ex  minima  etia  febre  corpus  extenuatur.Hf  c  igitur  particula  Nqh 
omnino  leuiter :  ab  Hippoaate  fecundum  Galenum  pofita  eft,ut  uehementiorenjfe/ 

brem  annotaret.  Vnde  hoc  loco  diftindttonis  gratia  polita  eft. 

.  Td  ■m  aSitx.  idelt.  Permanere  corpus,8tniluTmmai,uel 

nihil  remitti,fcilicet  malu  eft.  ]  Pro  aphorifmi  intelleiftu  fdre  oportet,  corpus  non  a4 
de  caufa  in  eode  ftatu  pcrmanere,quado  febris  fatis  intenfa  fifnifi  quia  humores  oal/ 
ii  funt,frigidi,glutinofi,8t  difficulter  folubiles-Vnde  Hippocrates  in  fine  libri  Den8< 
tura  humana, caufam  reddere  uolens,cur  febris  quartana  casteris  longior  fit, rationem 
affert,  quia  minus  bilis  habet  aeftnm  afferentis ,  8t  quia  corpus  amplius  refi-igefcitjK 
quia  atra  bilis  difficulter  auellitur.Ideo  cum  corpus  non  relbluitur  in  febre  digna 
tujneceffarium  eft  materiam  no  effe  facile  refolubilem,elTe  fngidam,effe  glutinofiim, 
fit  difficulter  euelli,8t  non  modo  materiam  eo  tempore  facientem  morbum,fed  etiam 
totius  corporis  humores.  At  fi  dubites, quomodo  intenfa  febris  a  frigida  materia  de* 
pendere  pofsit  Refpondemus,Hippoaatem  praccitato  loco  edocuilft,intenfiores  fe/ 
fares  omnino  a  bile  effe ;  tamen  &  pituitofac,  8t  atrabilariac  in  fiio  gradu  intenfe  efle 
poffuncfcd  non  arque  ut  bfliofae.Ob  hanc  caufam  Hippocrates  non  dixit, Febricton# 
tium  extreme,  fed  febricitantium  non  leuiter :  ut  notet  medium  quoddam  inter  lente, 
8t  uehementiftime  febricitare .  Propterea  Philotheus  dicit,  f^tenor  JixiOJef .  ideftm^* 
diocriter  permanere.Nam  fi  quis  uehementifsimc  febridtareqneceflarium  effetraintil 
corpus, imo  mori,K  non  effe  diuturnum  morbum, quia  uehementifsima  febris  faltcra 
A  acutus  morbus, qui  decimum  quartum  diem,fimm  terminum  habet;  ideo  ab  Hip* 
pocrate  dici  non  potuiflenquod  morbi  lor^itudine  figmficaret:  nam  breui  terminum 
baberet.Merito  igitur  didum  eft, Non  omnino  leuiter, fed  grauiufcule,ut  frigidi, glu(l 
nofijK  crafsi  humores  febrem  facere  poflunt ;  imo  hi  humores  tales  febres  indiicunti 
quae  faepe  in  perniciem  8C  malum  aliquem  exitum  deducimt.  Si  igitur  in  his  febribiis 
permaneat  corpus,prjeter  id  quod  facere  deberet, malum  eft ;  non  tamen  quia  ita  pei-A 
manere  non  debeat,imo  ratio  fuadet,ita  permanere  oporta-e:etenim  qtria  materia  difr 
flculter  refoluitur ,  propterea  ratio  fuadet,  quod  ita  permaneat .  Ex  hoc  igitur  indici» 
morbum  futurum  longum  indicato  at($  praedicito .  Sed  hanc  permanentiam  nonde* 
bes  primo  aut  fecundo  die  indicare, at  quum  plures  dies  pertranliucrint .  Adde,  hanc 
permanentiam  non  effe  talem, ut  idem  fere  llt,ficuti  prius  erat,  quum  fenus  eflet, fed.f» 
<3a  fit  parua  immutatio :  uerum  tamen  quia  nonnulli  homincis  fecilius  refoluuntoTiK 
potifsimum  aeftiuo  tempore  refolutio  facilius  fitipropterea  omnia  gquaha  elTe  deben4 
quod  corpus  ratione  fux  naturae  permaneat,ratione  aeftatis,K  ratione  aliarum  condw 
tionum,quac  hominem  ad  refolutionem  agiliorem  faciunt;propterea  intelligendus  clli 
permanere  contra  elfentia  febris  naturam,  non  tame  contra  naturam  materite  febrem 
fadentis.Propterea nihil  minui,  eft  non  rcfolui:quod  fit  ob  craffem,glutinofitn  K  frfr 
gidam  materiam.Eadem  caufa  a  Philotheo  redditur,  quum  dicit, 

■jjSi  <m#iaT©-,iG«  ««*©■  ci&  dSp  Ksi  pl  ,imv.  ideft, Offendit  etlim  CorpO 

ris  denfitatem,SC  humoris  crafsiticm;®;  prCptcr  hoc  morbi  proUxitatem. 


APHORlSJaVS  XXV  tu  tSo 

a  .Si  fliwMtM  «c»»!»  -n»  ^  ^iyiy,i^i>;iS>iecy.  jdeft,Vt  etiam  plus  quam  ratio  pdftit 
fatcMtabefcCTe,uel  cominuijmalum.rauTwicSia  proprie  etiquefcere  uel  Iiquari.Nani 
Sum  ifflbedllitatem  fignificat;fiue  hoc  fit  cum  febre  leui, uel  non  lelu:  nam  hoc  ferti 
aa  malum  eitetemm  quum  extenuetur,Si.  extenuatio  ob  irta^am  refolutiorte  quan/ 
flatjhoci  ab  intenfione  febris  efle  non  pofsiqquia  adeo  intefam  febrem  non  po-» 
niiSadco  erit  propter  uirium  imbecillitatem .  nam  hatc  eft  altera  esttentiationis  cau> 
^Sibus  K  humorum  tenuitatem  addit  PhilotheUs,inquiens ,  Malum  eife  COrttabC/* 
(Se  plus  quam  ratio  poftulattquonian».  ^  ntwinia  <A^ 

^  i/lfito/.  ideft,  Fit  ob  humo/ 

mffl  tenuitatetiijSt  ob  cutis  raritatem, unde  &  hoc  ipfum  malum;nam  uirium  imbecii 
(itatem  oftendit.  Sed  ambiges, quomodo  uiriUm  imbebllitas  refolutionem  facerS 

pofsinquia  inuirium  imbecillitate  eii  etiatMcaloris  imbeCillitas.Relpondemus,quuni( 
yjj£s  imbecilles  funt ,  praefatim  in  mediocri  febre, omnino  calorem  magnum  non  ef> 
fc,  Sedrefolurionis  caufaeft,  quia  etfi  calor  nonmultum  refoluat,  parlirn  etiam addif 
ad  corpus: propterea  multum  refoluitur ,  Opus  eft  etiam  hartc  partem  cum  tequalita/ 
te  earum  rerum^quae  funt  cauf*  extenuationis  intelligefe,  ut  aEftas,aEtas  pUeriIis,bilio> 
fa  natura, &:  aha  qu*  in  Galeni  commmtatione  deinde  enUmerabinHts.  • '  ■ 

In  eo  etiain  quod  didtur.  Plus  quam  ratio  poftulat  { Opus  eft  per  R.atiOncffl,nort 
pcrfe&m  rationem  intelligere,  fed  quod  ita  uideretur:nam  ratiO  uera  quse  imbecillita; 
teffl  cognofcit ,  non  dubitat  debere  intabefeere  corpUs }  fed  opus  eft  intelligere ,  Plus 
quamratiojquantum  fit  ratione  caloris  febrilis, 80  non  altcriusrquoniam  fi  aliorum  ra 
none  comparatio  fieret, eflet  irrationabilis  ratio;hoccp  eft  malum.uamen  non  dicit  cffi 
mortale, quia  ppteft  fanarij  etiam  fi  uires  imbecilles  ftnt .  Hoc  autem  praefciens  medi/ 
cus  prohibet, ne  is  qui  febricitat  in  difcrimen  aliquod  incidat.  Philotheus  notat,hanc 
particulam utricp  aphorifini p^ti iungendam  efle,inquiens,  isto;/  </S,o7»  mSi  7/9 
oij>of  «.  si;/»  itsa  si irtt»T«jttfe.  ideft,  Sciendum 

uero  quod  haec  particula  Magis  quam  ratio  poftulet,  utrifque  dicitur  t  ad  id  quod  eft 
Non  minui,K  ad  id  quod  eft  Contabefcere. Vocabulum  uero  (nunmi&ta,  ideft  con> 
djefcerCjUel  cOnfumi ,  a  Galeno  dicitur  fion  efle  intelligendUm  in  proprio  fignifica> 
to.mam  propriirra  fignificatum  eft,colliquari:nunc  uero  accipitur  pro, extenuari:  nani 
non  intdligit  tabem,  quae  tfSims  dicitur,  induci :  nec  maciem  illam  extremam,  quatri 
marafmum  nuncupant ;  fed  extenuationem ,  quae  tamen  ratione  caloris  febrilis  tanta 
eifenon  deberet. 

.  .  Oribafius  alio  modo  aphorifmum  intelligit:nam  notat,fcbrem  aut  internas  partes 
corporis  ocatpare,  aut  externas. Qiiando  externas  occupauerit ,  flgnum  eft,non  efle 
craflbs aEgfos,K ualidam naturattiTuperfluitatem  ad fuperficiem  expellere .  In  his  ue/ 
to  non  moranir  febris .  Quoties  uero  interna  ceperit,  fignum  eft,  craflas  eife  habitiidi/ 
hre,&  obefiotes,8C  nimiam  pinguedine  conglutinationem  facere  pororum,Si  non  di 
mittCTc  calorem  euaporari  foras. Sed  hanchon  efle  Hippocratis  mentem  quifep  etiani 
mediocriter  eruditus  ex  le  nofcere  poteft ,  imo  fi  ita  fimpliciter  intelligantur,  ut  a  fud 
«uthoreproferuntur,falfa  etiam  funt  atej  abfurda. 


»TT  JfrC:  VERBA  Non  omnino  leuiter,  diiKnc^ioms  gratia  appofuit  Hippocra^ 
XAJts  •  Si  enim  fimpliciter  .dixiftet.  Febricitantium  permanere  corpus,Si  nihil  mi> 
nui,malum:fermo  careiet  ueritate.  Cotingit  enim  in  tempeftate  frigida  cuii^  ex  reple/ 
hone  atgrotanji,  non  collabi  corpus, necj  extenuari,  quum  febres  parus  fuerint .  Sed 
quuirt  maiores  fumnt,  multam  adefle  repletionem  fignificatur .  Coritabefeere  autem 
plus  quam  ratio  expoftulat,malum:etiam  fi  non  adijeiatu^Non  omnino  leuiter.  Silii 
leuiter  febricitauerit,fiue  non,  fignum  imbecillitatis  dft ,  ea  quae  fit  pr*ter  ratio> 
nem  extenuatio.  Nc<^  enim  putandum  eft  uerbo  Contabefcere,in  proprio  fignificatp 
^nc  failfe  ufum,  fed  magis  abufum .  Redle  autem  dixit  in  fecunda  parte  Aphorifini, 
quam  ratio  expoftulat .  Bt  melius  eft,h3cc  quocp  uerba  priori  parti  Aphorifini 
adaptare,  ita  ut.totus  fermo  talis  efficiatur t  Febricitantium  non  ommno  leuiter  ptr? 


^•^0  LIBRI  SECVNDt 

manere  corpU9,ue!  criam  contabefccre  magis  quam  ratio  ^ofiiiIaf;maIumatt 
mumter  de  utro®  praedicetur, Magis  quam  poliulat  ratio,  biue  erum  pennaneaMn», ' 
cis  quam  ratio  expoftulat.fiue  extenuenmr,malum.Melius  autem  fuiffet,fi  hoc  quod 
ait, Magis  quam  ratio  poftulat,  quibus  finibus  iudicetur.apcruinTct  Sed  quia  dolito 
modus  eft  aphorifticus,fufflmam  fequens  breuitafem,nos  exponetes  uerbmn  Secuiu 
dum  rationem, ad  febris  magnitudinem  referemus, K  ad  tempus  aegritudinis, atatonj 
86regionem,&:  tempus  anni,2i  illam  qu*  tunc  uiget  temporis  coftitutioneni,&p^ 
cerea  fenfibiles  euacuationes,  uigilias,  curas, inedias, motus  plures .  Nam  maiores  fe, 
bres  magis  K  citius  corpora  extenuant  atgrotatium,ficufi  8i  diuturnitas  morbi, &  e* 
aetatibus  puerilis  atef  deaepita ;  fed  alia  ambae  ratione.  In  pueris  enim  propter  calidh 
tatem  atep  humiditatem  multum  defluimt  at$  extenuantur  corpora .  In  decrepita  ue/ 
ro  aetate  hoc  idem  patiuntur  propter  potenti*  imbecillitatem .  Ex  regionibus  autem 
gi  anni  temporibus  ac  conftitutionibus, calidae  quidem  ac  ficc*  magis  euacuant;  hu, 
mid*  uero  ac  frigidae  magis  adftringat,ac  difflare  corpora  at*  extenuari  non  finuni; 
De  ienfibilibus  autem  euacuadonibus  quid  dicere  oportetC  Neminem  enim  ignorate 
arbitror,  quod  ex  profluuio  fanguinis  multo,  att^  fudoribus  plurimis,  SC  urifiaftipet/ 
fluente, uel  uomitu,uel  alui  excretione, cito  corpus  extenuetur.  Adiacet  autem, &  dii. 
<^s  caufis  inedia,  &  praeterea  uigilia  ££  curae  fuffleienter  extenuant,  dC  plures  motio/ 
nes:  fed  hac  raro  febricitantibus  adftmt,nam  magna  ex  parte  iacent  quiefcctcs. Verum 
^iquando  contingit  moueri  aliquos, qui  in  itinere  coeperint  febricitare, uel  urgemene 
cefsitate,uel  ftudio  domum  reuilendf.Sed  ex  delirio  quidam  aegroti  iugiter  feattollen 
tes,uel  iacentes  quidem.fed  continuo  partem  aliqua  corporis  commotietes,ant  etiam 
delira  loquentes, intra  paucos  dies  extenuatur .  Haec  quidem  omnia  aegrotos  reddunt 
macilentos,  fleuti  SC  contraria  his  corpus  in  maiori  mole  conferuant .  Signum  autem 
nullum  ex  his  eft  uiriura  irnbccilliumtfed  caiifa  tStummodo  ipforum  fingulum .  Nara 
ificuti  ex  eo  corpus  cum  ratione  extenuatur,fic  8C  mfes  deftruimtur.  Abfc^  his  autem 
corpus  praeter  rationem  extenuari,  fignum  efle  lurium  imbecilhtatis  Hippocrates  in/ 
qiut,quam  5C  in  decrepitis  pro  caufa  afsignamus, celerrime  ipforum  corpus  extenuari 
dicebamus  .  NecJ  mirum  uideri  debet  in  his  qui  ita  fe  habent,imbecillitatem  quidem 
caufam  efle  extenuationis,  extenuationem  uero  elle  lignum  imbecillitatis.  Hoc  enim 
'continet  in  omnibus  quae  faciunt  &  fiimt.Haec  quidem  eft  fentetia  Hippocratis  fem/ 
per  exiftimantis  eam  quae  eft  citra  rationem  extenuationem,  fignum  efeimbecillte 
tis .  Nos  uero  adijeiamus  eius  fermoni,  8C  aliam  dilpofitionem  quae  caula  eft  in  febri/ 
bus  extenuationis .  Eft  autem  haec  humorum  quidem  tenmtas,  corporis  uero  raritas. 
Quum  enim  haec  ambo  conuenerint, celerrime  corpora  euacuantur,per  eam  quae  dib 
flatio  infenfibilis  nominatur .  Sicuti  in  di^ofitione  contraria  crafsitudine  humorum, 
8C  corporis  lpifsitudine:necp  fit  humoru  euacuatio.SC  permanere  corpus, 8C  nihil  tunc 
deteri  de  ipfius  mole  contingit.  Hanc  itacj  difpoCtionem  oftendit  Hippocrates  in  pri 
ma  parte  aphorilmi  per  ea  uerba.  Longitudinem  morbi  fignificat .  Alteram  uero  cow 
trariam  praetermifit.  Sed  nos  8C  hanc  adi)dentes,iam  totum  fermoneirtintegroni  pro/ 
faamus .  Itacp  fieri  poteft  breuifsime  ditftum,  Febricitatium  non  omnino  leniter, per» 
manere  corpus,  K  nihil  imminui,  uel  plus  quam  ratio  poftulat  contabefccre,  malumj 
Nam  permanere,  ex  cutis  (pifsitudine  aca'dit,K  crafsitudine  humorum,  dC  propterea 
longitudo  morbi  figmficatuir.  Contabefccre  autem  nonnunquam  fit  ob  humorum  te/ 
nuitatem,8C  cutis  raritatem.Contingit  uero  8d  ob  folam  uirium  imbectllitatein 
BRAS AVOLVS 

PRIMO  Galenus docet,conuera'enter additum eflc,Non omnino leiriteriquliifi 
de  febricitantibus  fimpliciter  locutus  elTetjfermo  uerus  non  efletlnam  in  mitiori  febre 
non  eft  uerum :  in  intenrifsima  etiam  iiairni  non  eft ,  tum  quia  refoluitur ,  tum  qui» 
morte  praeuenitur. 

Quod  legitin-,Diftin(ftionis  gratia:Gracce  eft,  </}»ei<rwv  jijieij/. 
s  E  c  V  N  D  o  docet,quando  febris  ftt  parua ,  K  in  hyeme  corpus  no»  collabi :f«4 
^um  eft  magna  febris,  dC  noii  collabttur ,  indicium  eft  multam  efle  plenitudihem.M 

aaffi» 


APHORISHVS  XXV  Iit  I7t 

®^,^J^t”,Intei4>etotefr>gida;Graeceeft,  s»  nJraSsKtfS .  fdeft, In  confli/ 

legJtuTjNon  collabi  corpus:Gr*ce  efl,  itn  -n  riitx, 

-^E  R  T 1 0 .  docetjUel  addatur .  Non  omnino  leuitet  febricitare ,  uel  non  addatur,’ 
fcmper  efl  malum  ,  corpus  contabefcere ,  Hoc  autem  loco  in  Galeno  deefl  h*c  parti/ 
FdjncitwKquu*”  ®*'”'  dicit, Etiam  fi  non  adijciatur,fequitur  Non  omnino  leu< 

‘^qvARTO  docet,  uocabuliim  mu/TixtcS»,  non  efle  politu  in  fupli^flcato;natti 

ot#3imieftfuperius,flgnificatpropriecolli5[iim^^  li"'"'’  '  . 

Q_y  I N  T  d illam  particulam  Magis  quam  ratio  pofluhKutrique  apnorifini  paT/  ' 
hic  refert  totum  aphorifmumjhaflc  partiailam  Magis  quam  ratio  poflii* 


gis  quam  ratio  Mjpoflulat, malum.  Nam  haec  particula,  (iiQiij/ 7!»  ^  hiytf,  utrique, 
parti  coniuhgittif.  ' ,  .  , 

sexto;  Hippocratem  quodammodo  taxare  uidetiir,qiii  dicit  Magis  quam  ra/ 
ffc  poftulauSed  inqm't, melius  fuiflct, fi  aperuiflet  adquantutn  ratio  poflulat.  Hippo^' 
chtcm  uero’ex’cufat,quia  modus  dodrina  quem  facit, efl  aphprifticus,in  quo  fumm^. 
bmiitas  ejqretitur.  '  .  -  ’ 

■  Qiiod  liegitur, Quibus  finibus  iudiceturjGrJcce  cft,  Wn  Lalmta  cn^-ms.  idefl,Quw 
biis  intentionibus  iudicetur. 

’  Vbi  legitur ,  Sed  quia  dqdrinae  modus  efl  aphoriflicus,fummam  fequens  breujta/ 
tem,K  hic,ut  hoc  modo  legi  debeat,  Sed  quia  dodrinae  modus  efl  aphoriflicus,8i  hic 
fitmmam  fequms  breuitatem,  Graece  em'm  efl,  tjrs  ^  ■A  Pl 

mjt&-  si7^vte,i(sa  ijfl  li^X)iytsyiiai  ««fw  ytyi(iij/ty^  '  .  . 

SEPTIMO  exponit  id  nomen  RatiosK  ad  febris  magnitudine  ampliat,K  ad  tem 
pus  aegritudinis,  ad  aetatem, ad  regionem,ad  anni  tempus.ad  cSflitutionem  temporis 
qua  uiget,ad  euacuatipes  fertfibiles,ad  tiigiiias,ad  curas, ad  inedias, ad  plures  motus. 

OCTAVO,  per  omnia  iam  enumerata  difcurrit,  dC  fimul  oflendit  qUomodo  hu/ 
«ana  corpora  extenuent,  magnae  febres  citius  corpora  extenuant,  ficuti  etiam  morbi 
longimdo  fadt.  atates  extenUant:pUerilis,qUia  calida  8C  humida,facile  refolubilis  efl, 
atip  difflabilistdecrepita  ob  imbecillitatem  facile  extenuabitur.  Simul  uero  atates  po.^ 
iiir,anni  tempora, 8C  conftitutiones :  nam  calida  8{  ficca  facilius  rcfoluuntur,  frigida 
&  humida  difficilius.Etiam  euacUationes,8C  per  uena  fedionem,8C  per  medicamen/ 
tum,8C  per  fudores,8C  per  urinam,  8C  per  uomitum,  8C  per  inediam,  &  per  uigilias,8£ 
per  curas  cxtenuantthoccp  experietia  uidemus,curas  multum  extenuare  humana  cor/ 
pora.Addit, multos  motus  extenuaretled  quia  febricitantes  non  moucntur,  propterea 
addit,  QiiadotJ  in  per^inan'one,uel  Audio  uifendi  lares  ,uel  ob  necefsitatem,uel  obr 
dcliria,multum  mouentur-hac  omnia  figna  hominem  extenuatum  reddunt, 8C  oppo/ 
fita  caufa  ipfum  in  fuum  flatum  deducunt  8C  conferuant ;  propterea  fi  ab  una  harum 
caufarum  fiat, non  efl  flgnum  lmbecillitatis,m'fi  fiat  a  febre,  8C  non  intefifsima,8C  dent 
ptis  dcCTepitiSjin  quibus  exteiruationis  caula  imbecillitas 

Qiiod  iegitur,Nam  maiores  febres ,  in  Gracis  quibufda  codicibus  habetur,  d  /tUs 

('8&W.  in  altjs  uero,  01 /alU' aAaowc. 

Qiod  legitur.  Aut  etia  delira  loquentestGrace  efl,  x  >tsK  « «raf*  Aoyty.' 

Quod  etiam  legitur,  Qiiam  SC  in  decrepitis  pro  ca^a  afsignamusiGrace  efl,  «i.  aj/ 
W  ui^a  #  yrxrv  yipmmii 

N  o  N  0  ,  ipfc  aliam  difpofltionem  addit, qUa  efl  extenuafioms  caufa,quando  hac 
dt»  fimul  iunCla  finphumorum  tenuitas,  8C  corporis  raritas:qUoniam  per  infenfibilca 
meatus  facile  difflantur ,  ficuti  econnario  non  difflantur,  fi  humores  crafsi  fint,8C  fpi/ 
mmenta,qu»  poros  aocant,occIufa, 

Z  4,  Quo4 


Quod  IcgitUf,Et  nihil  tunc  deteri,  hoc  uerhii  Deteri, Ctxce  efi  ^Mnu ;  f. nfe* 
Denia  aphorifmi  fententism  colligi^atcf  perficit. Omnia  aperta  fnnt,pr*tetW 
quum  dicit ,  Itaque  fieri  poteft  breuifsime  diflum.  quod  Graece  Icitur,  « 

ideft.QirantUm  fieri  poteft  fareuididluni.Nofteruero  antiqimscofa 
legit,  ideft,  breuifsime.  Vides  igitur  aptius  efle  interpretati  QiHntoni, 

quam  Itaque,  -  ■  1 

”  APHORISMVS  XXIX  ! 

QVum  rftorlE)!  inchoant,(!  qutJ  tnouendum  uidetur,tnoBer(janmneroco« 

fiftuntiac  uigcntitnelius  cft  quietem  habere. 


■.  j:.\:'BKASAVO-I,VS  •  ■ 

.  M  E  D I C  y  J  qui  aliiuiiis  aegri  curani  fufcipit,ftatim  ih  morbi  prific^io  excogft*, 
re  debet, an  heeeilMium  fit  quicquam  inouere;  8i  illud  moueat,fi  opus  lutquia  id  tem 
pus  conneniehs  eft nam  fi' morbi  ftatnin,at$  fummum  uigorem  exp^dare  uoluerit 
errabit:n.m'certim  melius  eft  quietem  habere.  In  principio  enim  fi  quidfit  mouedmn, 
eft  aliqua  materia  mobilis,aut  quae  iam  uias  exitus  occupat,.  8£  quae  pollet  ad  loca  nd 

failiOra  tranfire,nili  amouerenir.  Statim  igitur  amouenda  eft  atiy  eriacuahdaiqupniam 

( ut  fuperius  didS  eft )  in  ptindpijs  nihil  mouere  oportet, nifi  materia  turgear.  Qn^ 
uero  morbus  ufget,  tUnceftrutnma  nattirac'pugna  cum  materia  rpropterearii&i  rmd/ 
«endum,ne  naturam  adiuuare  uolentes  impediamus.  ,  Qribafius  fupponiqab  Hip/ 
po  crate  fuperius  didum  eflej  in  principijs  purgandum '.  Propterea  dubitat,  cilr  hic  di» 
cat,  Melius  efleufcj  ad  ftatum  finere,  R^ondet,  In  peracutis  in  principio  euacoaiv 
dutn  iubere.  In  acuas  uero  ftatum  expedfari.Sed  hac  abfurda  funt :  nam  in  principia 
euacuate  non  licet  medicamento  purMnrejhifl  materia  turgeat .  T urgere  uero  poteS 
etie  tam  in  acuta,  qtam  in  non  acuta  febre .  '  Pfiifotheus'  uero  dicit,,  wt©»  i 
tuA  .  idcft,Hic  aphorifintis  acutis  morbis  competens  eft; 

-fSf  Mvoiii/.  ideft ,  Indpientibits  morbis  tacl,  Qiium  morbiinchoant,;^ 
Hoc  uero  in  materialibus  morbis  intellige  rnain  in  his  folum  aliquid moueri  continj 

fit,nifi  quis  huc  afferat  diariam  ^  obffrudione,  in  qua  etiam  aliquid: auferendum  fili 
ed  hoc  eft  tam  in  pfifiCipio,quam  in  alijs  remporibus,riempe  in  ephemeranodiftint 
guuntur  tempora;  quippe  quae  eadem  die  afsignari  poffunr.  Per  inchoationem  nero^ 
aut  per  inirium,imiuerfalc  principiu  intellige:  quod  manifefte  Galditis  docet  in priii< 
cipio  hbelli  De  uniuerfalibus  morbi  tetriporibus ,  ubi  docet,  per  Principium,  in  hoc 
aphorifmOjimiucrfale  principium  intelligi  oportere.ubi  diciqridicnlum  eile  intellige' 
re  principium, primum  tempus  accefsionis  primae ,  fed  principium  elfe  tempus  latam 
oftendit,  quod  multum  ualet,  ut  id  in  quo  multa  praefiia  ab  Hippocrate  fiunt.  PrCK 
pterea  dicit, quod  Hippoaates  hoc  rcfpiciens  dixif,Incipicntibus  morbis,fi  quidmo: 
uenduiri  uidetur,moue:confiftentibus  uero  prpftatcpnquiefcere.Certuin  uero  eftliii 
Hippocratem  non  intelligere  inceprionem  particiilarem,  quoniam  in  ipia  aiflio  aliquij 
fieri  non  poteft.Sed  intelligit  imiuerfalem  inceptionem, in  qua  adhones  fieri  nihil  inw 
pediuln  particulari  uero  principio,  tKi^  mouere  licet  quicquam:  nec  tempus  adeo  fi' 
tiim  eft, ut  hoc  patiatur. Galenus  etiam  hitne  eundem  locum  capite  quinto  primilihn 
De  iudicationibus  refert,  ubi  etiam  ad hotpropofitum  contra  anriquos  difputaq  qia 
de  Hominibus  certantes  hlinquarn  res  ipfas  co^ofeunt :  nam  uolunt  principium, pri: 
mam  incin-fionem  indiuiduam  effe  primo:  accdfsionis .  Hos  uero  reprehendit, quia  it 
ritilla  Hippocratis  qrarionc  iriuenitin-  principiimi  illo  modo  fumptum.  Nam  quofflot 
do  ( inquit)  poterit  aliqtrid  ita  intelKgendiim  efle  cxiftimare,ubi  inquit,  Quu» 
bi  inchoant,  fi  quid  motiendum  eft,  moue:  ut  ex  his  Galenus  manifefte  &ceat, per 
Principium,  non  efle  intelligendam  particularis  accefsionisprimatindiuiduamillanj 
primam  incurfionem.  Ipfe  uero  Galenus  ufqueadeo  hocprindpitim  extendit, q«I 
ad  materia  cruda  fueritinam  quum  coqui  incepiqaugmentum  eft,ittprincipiolemp«r 


A  P  ll  O  S.-I  S  H  V  S  XXIX  17)1 

u.  rtttda  cft,S^  ad  exeundum  inepta .  Ideo  quantum  flt  ratiorie  fu^mtii  moiieiv 
ouia  concotSa  medicari  oportet  K  mouerej  non  auda,  nifi  turgeant .  Sed 
-  winfSio^auum  materia  cruda  eft ,  quandoi^  medico  aliqUid  monendum  uidetiff, 
rad  ex  fe  mobile  eft,  K  feipfum  ad  expulfionem  adiuuat ,  8i  quod  eft  aptum  natuni 
principalia  membra  impetere ;  tunc  igitur  aliud  non  expedat  medicus ,  fed  ftatim  in 

Uidetur  mouendum,tt4oue .  ]  Qiiod  intefligert/ 
diOT  eft  de  mC)tu,qui  per  uen*  fedionem  fiquel  per  medicametumifed  hoc  rarius  eft, 
nam  folum  fit  cum  materia  turget,  plurima  uero  hon  turgent,  ut  primo  libro  dicebat: 
ideo  rarius  fiimt  motiones  per  medicationem,  ftequentius  per  uenac  fedioneffl.in  ue^ 
ns  etemm  fedionc  ( fi  competaOnon  expediatur  concodio,fed  ftatim  in  principio  fit, 
cum  Uiderimus  plethoramiCum  uero  competit  medicamento  ob  cacochymiam,fi  mia 
teria  fit  infixa  membro,8d  mobilis  fit,in  principio  non  eft  educenda,  fed  eft  expedan/ 
da  coftCOdipinifi  intelligasjpa'  principium,fpatium  trium  dierumiin  qUo  tempore  cc» 
'dio  apparere  incipiat.  Si  uerO  materia  fit  mobilis,ftatim  in  principio  euacuada  eft,uet 
fi  in  uijs  expulfionum  fit,nec  expedanda  concodio.Si  igitur  in  principio  materia  alw 
Dua  huius  generis,fcilicet  mobilis  humano  corpori  infit,&C  medico  euacuanda(ob  (& 
dam  rationem)uidcatur,illam  eUacuet,&:  fiimmu  uigorem  non  expedet .  nam  in  hoc 
uigore  melius  eft  quietem  habere,  SC  hoc  in  his  morbis  qui  ad  falutem  proficifcuntmv 
nam  in  illis  qui  ad  interitum  ducunt, medicus  finere  debet, 8C  nihil  agereifed  folis  Prdi 
gnoftiCis  hominem  moriturum  derelinquat,nifi  arti  ignominiam  parare,8C  egregia  te 
■jnedia  infamae  uelit.Philotheus  intelligit,fi  quid  mouedum  ob  materiam  turgidam, 
inquit  enim,  o  Ji  Acya  •nnvfifi  'Aiy,  Sn  (nowa  uti»  i{yu  i  ua»,  Tin  jjd.  d®* 

^  illi,  »(i  n  </14,!*  • «!!  </l’  (*»  ,  <*«  Ji  qiAtjSo www.  isjw 

tiStfmuMluj  a  </lx«  4  a»  s  ifvms  oAij/liu  7^  vAfiir, 

mitini/  mmaimu  ilw  aril»  «mOt.ccyLiJ  vA»t.  ideft,(^od  autem  dicit  tale 

ell,quod  animaduerte  an  tingeat  materia,8C  timc  euacuatfone  utae .  Hoc  enim  eft  Ii 
qirid  uidetur^  'Si  uero  non  turget,non  euacuabis .  At  hic  euacuationem  dicit  8C  ucnae: 
fedionemjK  purgationem.  Verum  tamen  11  in  principio  uidetin',euacuatione  purgaA 
bis, ut  natura  paucam  materiam  inueniens,breuem  faciat  codione  QC  materiae  immu» 
tationem,  Poft  h*c  cuiuldam  fententiS  refert, qui  dicit,  m  u3l  ■mi-mi/  vtmmmi/  A4 
vs^iceiwi  elhsj-S-jKsa  ifliwnT©-,  k9“  </li  *«'■»('  ettJriw  amMctlfu  71?  otiint/ 

»®-j  ii'n  (<«  imKTU  Liviaei  i®  Liem  fiisy  («et*  )tsixi>v  «sr^j-K/asma .  ideft ,  Quod 
in  his  morbis  tenuis  humor  fubiacct,8C  facilis  ut  turgeat,  concitet,  K  moueatur;  opbr 
tetqi  ipfum  cito  a  corpore  expellere ,  ne  motu  Inordinato  ad  principales  partes  fluens 
ina^um  malum  inferat. 

A»m(ivirSi/ Ji.  ideft,Vigentihasairtem:uel,Qiinm  tument.]  Etfi  Sw»,  ideftuiA 
gor,fit  morbi  ftatus  8£  tempus  maioris  pugnaettamen  in  praEfentiarum  fub  uigore  au> 
^entum  umuerfale  intelligimus,  quoniam  81  in  hoc  tempore  melius  eft  quietem  ha^ 
pere-At  fi  fieri  contingeret  augmentum,  commodilis  tempus  eftjquam  ftatus. 

.  inulej  ideft,  Qiiietem  habere  melius  eft.  ]  Dicit  uero,M€liu'5 

bne.ut  fimlil  oftendat  polfe  moUeti,^uando  opus  fiutame  aptius  erat  in  principio  nS 
Uete;  quoniamftit  in  iequenti  aphorilmo  dieetiCirca  initia  8C  fines,omnia  imbecillib/ 
taiquum  uero  cbnfiftunt,fortiora  funt ,  Philothcus  etiami  dicit,Melius  efle  quietem 
nabem:ob  hoc,  vin  i  ^v<nt  tiw  CMw ,  i(sk  o-vitva^is  yvyto'^  >  ks* 

»8«  {q  Tis  iicTfov  uuinsvetas  •  ideft.  Tunc  ehim  hatura  materiam  cuincit,  8C  coheodio 
ht,8f  auxilio  medico  non  indigeuPatilopoft  cuiufdam  fententiam  refert,  qui  dicebat, 
quietem  habere  oportere  in  fummo  uigore,  <&  ■»  at®?  «fai/  rlm  vALi/>^  {omxSs 
^  ■mv-m  '60  ^  ^v}^St  twmxstm  LikitsKijx! ,  Sik 

^  iu/«lmchiy  .  ideft,Propterea  qudd  fit  materia  coda,uitali  81  naturali  an& 

mst  uiribus  hoc  tempore  fortibus  exiftehtibus ,  omnino  defatigatis ,  ficuti  in  princiA 
po  econtrario.  T amen  recle  Philothei  uerba  perpendentes,n6bis  uidetur  eius  con 
^ttimd^rauatum  efle:  81  ubi  habet  a^ay,  legendum  efle  iuifsy.  Idqfuerbum  tSi? 
>%"ti  «ITe  debet  Fiat^  idem  cum  Galeno  fenfus:proptetea  materia  aci 


cocSionent  augenda  u/tali  8^  naturalt  potenH)s  fortibus  m  hoij  tempore  txiftciitibo*.^ 
animali  omrano  defatigata,  ficuti  in  principio  ecMtrario,ra  diuerfo  fdlicetfe  ftab^ 
In  noftro  antiquo  codice  ante  hunc  Aphorifmum  adeft  hacc  infcriptio, 
ftijSjAwt/TBir.ideft  de  pr2efidiorumiempore,ue!  opportunitate. 

GALENVS 

Gvr  HIPPOCRATES  hocconfuIat,fequenti indicat aphorifmo, quem 
per  di<So  annexueris, totum  fermone  talem  edicies.cum  rnofbi  inchoat,  fi  qnjj 
mouendum  uidet.ur,moue,cum  uero  confiftimt,ac  uigent,qtuetem  habere  imliteef^ 
Circa  principia  enim  ac  fines  omma  debiliora,morbo  aute  confiffiente  fortiora,  Opor 
tet  autem  his  adijcere  cafus  omnes, nam  de  his  diifhonem  attulit  imiuerfaleni.  Dflpo, 
firio  fi  quidem  ex  qua  hi  gena:atur,quam  8i  morbum  nominamus,non  omnmo 
morbus  confiftit  eft  fortior.Vetu  in  his  qui  faluari  debentmeliormnIto,quMttinnior 
bi  principio,in  quibus  etiam  Hippocrates  confulit  habere  quietem,  in  morboru  ini* 
fiquid  uidef  mouetes.Nam  in  morbis  cxitialibus,n6  modoqn3doftmt  uigorinicini, 
nihil  mouere  oportet,  fed  etiam  prioribus  temporibus,recoraantibus  nobis,qudddJ 
ploratos  non  oportet  curate,fed  magis  abfiftere,  morbi  finem  prscnutiare.  Circa  ini 
ciauero  illorum  morborum,in  quibus  fperatur  aegrotum  conuah1turu,tentandumnia 
iora  afferre  remedia,de  quibus  Hippoaates  dixit.  St  quid  uidetuf  mouendum,moae^ 
Sitnt  autem  haec  maxime,  uenac  fedio,  nonnunquam  uero.K  purgatio, quorilm  nihil 
oportet  morbo  iam  cofiftente  adhibere,  ut  enim  in  libro  De  CTifibus  manifellauimns, 
cpiiKones  tunc  maxime  fiunt .  Vt  igitur  hac  citius  eueniant,  melius  eff  cira  pniidpia 
ciiacHare,qu6  minorem  iam  fadiam  materiam,facilius  polsit  natiira  concoquere;Mof . 
bo  autem  confiftente,cum  iam  natura  coiicoqint,  fuperfluum  eft  euacuare ,  tumpto/ 
pter  alia,  tum  quia  ilis  animalis  magna  ex  parte  eo  tempore  eft  fatigata, licet  dux  ifei 
uitalis  fcilicet  ac.natutaliSjfortesperfiftant; 


Principium  huius  commentationis  in  noftro  antiquo  codice,cft  4x7» .  iddl  8£ 
ctir,  ut  parti cula  Et,praecedat,In  Aldino  uero  codice  fimpliciter  incipit  ,  fineca 

pulatiua  particula.Nos  laudamus  addendam  efle  particulam  copulatitiam. 

Quod  legitur.  Cum  uero  confiftunt  ac  uigent,hacc  particula, confiftnnt,nacat. 

■  Quod  etiam  legitur,Mprbo  autem  confiftente. Graece  eft,  TrUii  Ji  tws  knyJsr  ideft 
circa  ftatum  uero.  «• 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  lymptomata  omnia  numeranda  efle  ;id<5  notat  duo  efi 
in  morbo,eflentiam  morbi, idA:  diipofitionem  in  qua  generantur  fymptomata,8i  ipfa 
fymptomata ;  hiecij  confiderandafunqK  qqo^adeos  qui  mori  SC  qui  fnperuiuereder 
bent .  Eorum  ratione  qui  fuperuiuere  debeht,eftdiuerfitas:quia  dilpofitio,idefttnor« 
bi  eflentia,in  his  qui  ftiperuitrere  debent, in  ftatu  multo  melior  eft, quam  in  prihcipioj  • 
nam  diipofitiojideft  morbus,nOn  eft  fortior  in  ftatu :  ideo  quiefcendum  eft ,  ut  Galer 
nus  rationem  reddat,  in  his  qui  lanari  debent,  in  ftatu  quiefcendum  eflerquiamorlitB 
eft  melior  in  ftatu,  in  principio  autem  fortior.  In  morbis  uero  exinahbus,ne<f  in  pnia 
cipio,  ne<^  in  ftatu,  nei^  in  aftjs  temporibus  mouere  oportet,  quia  deplorati  nonfuat 
curandi,fedfoIis  prognofticis  relinquendi :  ut  eft  apud  Auicennam  eius  fe(flatot«- 
iiul^ta  fententia,quam  ex  hoc  Galeni  loco  8C  alqs  etiam  accepit. Nonnulli  ex  hoclH 
co  diftindionem  illam  apud  Galenum  elicere  tentarum,  uel  diuifione  temporum,  q» 
ad  |^ptomat3,8i  quo  ad  morbum .  Sed  re  uera  haberi  non  poteft,  quoniam  fi  in  ft»' 
tu  morbi, faltibris  morbus  fit  minor,K  fymptomata, quae  materi*  codionem  fequun/ 
tur,minora  efle  oportebit.De  hac  autem  re  alias  amplam  dilputationem  facere  <Koe' 
trimus.  Nota  uero  hacc  efle  Hippoaatis  uerbain  libro  De  confiftenpamedicin»,ife' 
ploratos  non  efle  curandos. 


auod  legitur;Non  omnino.  Gr*ce  eff,  «i*  JJ- 

M  etia  l^itur,In  quibus  etiam  Hippocrates  confulit.addi  debet  particula 


APHORISMVS  XXIX  17# 

{k3£  Hippoaates  confulit,nam  Grsecc  eR,  \ip’  Sji  ks«  trvit/’ 

^f^rodetiann^tur ,  Recordantibus  nobis  quod  deploratos  non  oportet  curare; 
Gr^e  eft)  X*  LtnixntiUcvt  ideft,Memores  quod  deplora 

tos  non  oportet  attingere.  ,  o  .  >  r  „ 

Ouod  etiam  legitur.  Sed  magis  abnftcrc.GrKce  eft,  «Me  (fsyaSta , 

^  R  T  r  o  jHippoaatis  remedia  pomt,  cum  dixit, fi  quid  uidetur  mouendum,m6/ 
pnecipuum  SC  maximum  remedium  eft  uense  fedWo,  quando($  uero  8C  purgatioj 
rd  neutrum  borum  agere  debemus  quando  morbus  cofiftit.8i  quod  uerum  fit,ratiQ/- 
'^em  illam  reddit,  quam  nos  inter  exponendum  aphorilmum  adduximu's,'K  qiiam  iti 
Ubro  De  iudicijs  pofuit,  quoniam  in  ftatu  maxirrie  fiunt  coctiones,  propterea  mAus 
eft  in  principio  euacuare,  ut  hac  cotfliones  citius  fiant,  quia  materia  efficitur  minor,ai 
natura  circa  reliquum  magis  poteft,hoc  autem  fit  potifsimu  per  uenae  fecftionem.  Qi» 
iiero  exhoc  loco  acdpiunt, minorationem  peccantis  materiae  femper  fieri  oportere,  ut 
natura  fuprarefiduum  fortius  agat,decipiStur.  nam  fi  fola  praua  materia  euacuarctOTj: 
iierum  efletlfed  bona  aeque  euacuatur,8i  uis  imbecillior  efficiturtunde  nifi  turgeat,fie 
tinon  debet, quia  quae  turget, concitata  .eft,8i  fe  ipfam  adiuuat  ad  exitum,  nec  eft  hor 
'tx  mixta ,  fed  fola  re  indiget  quae  ueluti  manus  illam  ad  exitum  ducat,  imo  bi  fi  elTet 
bon*  mixta, cum  turget, ut  morte  aatemus, euacuare  pergimus.  In  materia  uero  quae 
non  nirget,fed  fixa  eft,expe(ftanda  conco(ftio.*in  ftatu  etia  quia  natura  ipfa  concoquit, 
euacuare  uanu  eft.  nam  86  mato-ia  fixa  eft,  SC  natura  i  fuo  opere  diuerteretur,  86  quia 
uis  animalis  eo  tempore  ut  plurimu  eft  defatigata,  uitalis  uero  86  naturalis  funt  fortes. 

Vbi  legitur.  Sunt  autem  hacc  maxime, uena  fetftio.deeft  particula  quidem, qua  ne/' 
cdfario  addi  debet, ut  hoc  modo  legatur .  Sunt  autem  hac,maxime  quidem  uena  fe/ 
flio  nam  Grace  legitur  'ssj  Ji  •jwutk,  (jkIaisk  /aSe  Scito  ex  hoc  loco  fumi 

apud  Galenum  tres  efle  uires,in  nonnullos,qui  duas  fblum  recenfuere:  naturalis  qua 
iniecore eft, uitalis, qua  in  corde,86  animalis,  qua  in  cerebro .  ut  in  libris  De  placitis 
Hippoaatis  86  Platonis, 86  alibi  fape  a  Galeno  edocemur. 
Quodlegitur,Defatigata.Graceeft,  LikiiMxfjxs, 

Hic  uero  ambiguitas  incidere  poflet ,  quia  uis  animalis  defatigata  non  uidetiir  in 
fiimmo  morbi  uigore,  fed  potius  mtalis.  Eft  autem  illa  qua  a  corde  per  totum  corpus 
prodit, 86  quam  in  pulfu  fentimus.  Reipondemus,in  morbi  uigore  uires  omnes  ottl 
nino  elle  imbecilliores  effedas; fed  CUm  uitalis  86  naturalis  (in  bona  ipei  morbo )  pu/ 
gnamiam  peregerint,  86  uiccrint,rationemOrbi86  caufa  morbi  fortes  iimt :  in  princi/ 
pio  autem  erant  imbecilliores,  quia  morbus  86  eius  caUla  nondu  erant  pertentata.  Sed 
nis  animalis  duas  habet  partes,  una  eft  intellediua, altera  motiua .  In  agritudinis  pro/ 
ceflii  forte  intellecftiua  non  eft  effecfta  fmbecilIior,(ed  motiua  femper  imbecillior  reddi 
'  tur, unde  a  Galeno  non  ab  re  dicitur,animalem  uim  fieri  imbecilliorem,  reliquas  uero 
duas  uitalem  86  naturale  fortiores,  quod  ratione  morbi  86  fua  caufa  intelligere  opor/ 
tet.Non  uult  autem  efle  exercendam  purgationem,quia  uis  animalis,  ideft  m6nua,eft 
tabecillis  in  uigore,nam  agri  continuo  magis  defatigantur. 

Ha  autem  uires  apud  Galenum  ita  uocantur,  tdeft,Natura/ 

Iis, uitalis, animalis. 

Nonnulli  uero  funt  qui  in  humano  corpore  tres  ^iritus  efle  fetetur,ficuti  funt  tres 
Uires, qui  tamen  in  hoc  Galenum  non  fequuntur,utpote  eum  qui  duos  folum  (piritus 
in  noltto  corpore  pofuerit  fepnmo  libro  De  decretis  Hippocratis  86  Platonis ,  cireS 
medium, uitalem  fcilicet  86  animaletde  naturali  uero  a  recetibus  uocato  nullam  men/ 
tionem  fecit,  qm'a  hos  duos  fatis  efle  iudi cat,  quorum  uitalis  in  corde  fuam  fedem  ha/ 
het, animalis  uero  in  cerebro.  Idemc^  dicit  in  duodecimo  Methodi  medendi  libro  ferJ 
in  umbilico,  tamen  in  hoc  loco  ne  digladiari  uideatur  Cum  his  qui  ponunt  naturalem 
fpiritum, dicit,  quod  fi  naturalis  quoi^  aliquis  ipiritus  eft,  utii^  is  qUoc^  in  iocinere 
uems  continebitur,  unde  non  dicit  himc  fpiritum  efle  Galenustfed  fi  fit, erit  iniocine/ 
te, tamen  apud  ipfum  duo  folum  fpiritus  funt,uitalis,86  ammalis. 

^  At  fi  dicas, neceflarium  effe  naturalem  ponere ,  ficuti  uim  naturalem  efle  fetetur, 

Refpoa/ 


'  Rerpondemus,u{taIem  rpiritum  eundem  efle  qm  5C  naturalis  eft.S:  nullam^ 
mutatione.Hoc  autem  idep  dixi,  quomam  animalis  uftali  qmdem  fit,fedmeooo 
dam  induiSa  perfeflione .  At  rem  hanc  luo  in  loco  diftufe  pertraflabimus;  nuncfc 
fit  ledorem  ad  librum  De  dogmate  Hippocratis  «Platonis, «  depotentijs  natiS 
bus  remittere .  Iti  libro  etiam  qui  dicitur  Medicus  Galeno  infcripto.duorSfpirinno, 

folum  mentio  fit 

APJIORISHVSXXX 

Irca  iniria  St  fines, omnia  imbecilliora: quum  nero  confiftunt.fortioa 


BRASAVOLVS 

PRi&CEDENS  aphorifmus  in  uniuerlali  morbi  tempore  intelligebatiir.ut  Gale, 
hus  etiam  edocebat  ^ratfens  uero  «  fi  fit  praecedentis  ratio,nihil  tamen  impedit,euB 
tam  in  parti culari,  quam  in  uniuerfali  intelligere,  omnia  inquam  fymptoiiiataefleim, 
becilliora,«  minus  infeftantia  inmotborum  principijs,«  in  fine,®  in  ftatu,quoduru 
uenit  in  omni  fete  alia  re,quaE  fiiccefsiup  motu  gficiturunitin  debile  eft,poftea  meliot 
fortuna  fecudatNec  id  ualet,quod  ab  aliquibus  obijcitur;fi  ita  fit, tunc  fanatione  non 
elTe  adhonem  naturalem, quia  in  naturalibus  motibus  femper  motus  fit  uelodor  infi< 
ne;  fi  igitur  fenatio  fit  naturalis  motus,fortior  in  fine  cfficictur,a:  non  imbecilliot  fed 
hi  propofltionem  non  intelligunt ;  imo  in  motu  ad  fanitate  motus  fit  uelociot  in  &e, 
tamen  non  fequitur  ergo  maior  motus,  nam  maior  eft  in  ftatu,8C  Hippoaates  per  om 
nia  imbecilliora  fymptomata  intelligit  qug  febribus  euem'St,ut  funt  uigilif,dolores,fi 
fl:idia,fitis.Hacc  omnia  in  principio  morbi  funt  imbecilliora,«  no  multu  infeftantfed 
in  dies  crefcimt  quoad  morbus  in  fummu  faftigium,8C  fummu  uigorem  periiencrit,in 
quo  per  aliquod  fpatium  morantur,pofl:ea  declinare  incipiunt,&  fieri  imbecilliora. 

Pjsji  msctfxxSitm-m  ideft,  Circa  principia  «fines  omnia  im 

becilltora.]  Quod  uerum  eft  tam  circa  principia  particularia, quam  uniuerfalia,«  tam 
drca  fines  particulares,quam  uniuerfales .  Oribafius  uidetur  fere  oppofitu  dedarare, 
quam  ab  Ffippocrate  dicatur,fcilicet  quiefcere  in  ftatu  uires,«  in  principio  efle  tumui 
tuofasJntellige  uero  per  omnia  lymptomata  qumcun®  febribus  fuperuenire  pofliml; 

A  aKtt-Ks-ihvfiiam.  ideft, Circa  ftatus  iiero,fortiora.3  Scilicet  Itmtfympto/ 
matatfecus  eft  de  diipofitione  quae  morbus  eft, ex  qua  fymptomata  dependentnamin 
his  qui  fanari  debent,  circa  initia  peior  eft,  circa  ftatum  imbecillior,  at®  melior .  In  his 
■  uero  qui  mori  debent,«  in  principio  mala  eft, « in  ftatu  peior  dfidtur .  pro  his  uero 
Galenum  legere  potes  in  terrij  De  ratione  uitSus  in  morbis  acutis  libri  commetartjs. 

Et  fi  hunc  aphorifmum  ad  particularia  morborum  tempora  ampliauerimus,tamcn  . 
Galenus  primo  De  indicationibus  libro  capite  qirinto,ipium  in  folis  uniuerfalibus  in 
telligit.nam  hoc  capite  probat,principium  fignificare  principia  uniuerfale,quod  apud 
Hippocratem  latitudinem  habet;  unde  inquit,mu!to  magis  ab  Hippoaate  hoc  often/ 
ditur(fcilicet  prmeipiu  habere  latitudinem)  cum  dicit,omnia  cum  incipiunt,«  fim'unt 
leuiora  fimt;cum  cofiftunt,grauiora.«  etiam  in  fine  libri  De  generalibus  morboruni 
temporibus  hunc  aphorifmum  adducit,  ibi  emm  oftendit,qu«  fint  in  morbis  confide, 
randa,  inter  alia  uero  funt  confideranda  propria  tempora,  ad  prtefidiorum  mentionem 
nece(&ia,ob  quam  fermo  hic  nobis  elaboratur.Etenim  drca  irntiu  «  fines  omnia  im 
becilliora  fimt,  in  uigore  fortia,  quae  haec  intercedimt  medio  ordine  confiftimt ;  unde 
quanto  magis  fimt  propinqua  medio,medij  naturam  participant;qu*  principio  parti, 
cipant,principij  naturam  fapiunt;qux  fini,finis .  Quae  media  inter  principium  «  me, 
dium  ( intelligo  uero  per  medium,ftatum )  haec  natura  mediam  habentEodem  modo 
ipter  medium  «  finem  quae  intaiacent,mediam  natura  habent.  Quare  principia, me, 
dia,«  fims  in  morbis  lautudinem  habent.  ^  Scito  practcrea,aphorifmum  fimplicitffl 
Iterum  eK  in  principijs  tam  mortalium,  quam  falubriu  morborum,  quia  femper  funt 
imbecilliora  fymptomata;  fed  in  mortalibus  ueru  no  eft  quod  fines  imbecilliores,  fint. 

propterea. 


APHORiSHVS  XXXI  177 

nroDtaea  uel  folum  infalubribus  morbis  intelligatijr,uel  fi  ad  infalubres  etiam  ampliae 
bis  hoc  quo  ad  principium  intelligas,K  non  quo  ad  finem.  Adde,  de  omrafymptomay 
le  uerumnon  euc,quod  in  principio  imbecilliora  fint,  ied  in  his  tantu  uertim  eft,  qiise 
materixpun-edine  fequuntur,K  impreflionem  ratione  fuae  fflalat  qualitatis  Si^putrediV 
nis  inmembrafaiflam.  At  illa  qux  uiriumopprefflone  fcqu5tUr,ex  craflitie,8i  materiae 
ietore  in  prindpiopofllmt  efle  maiora,  immo  funt,  quia  materia  in  principio  eft  magis  ^ 
oaffa  K  glutinofa,K  magis  opprimens.T ame  fi  aphoriimu  uniuerfaliter  defendere  uo 
luerinius,opprelIionem  illam  diu  coepifle,ied  cum  putamus  incipere,  tunc  eft  inflatu; 
principifiuerb nonperfenfimus,quiaomm'aerantleuiora.  Scito  etiam,aliquafympto 
mata, maiora  fieri  ininclinatione,quam  in  ftatu.ut  eft  capitis  dolor,qui  plef  unmrn  tet^ 
tianarum  febrium  inclinatione, ob  uaporesinipfum  confcendentes,augetur.  Sedhoc 
eft  in  paiticularisaccemomsinclinatione,honiniiniuerfali,ideo  tutius  dlfecunduGa 
lenum,aphorifmu  in  uniuerfalibus  teporibus  folum  intelligere,  ^uis  K  in  multis  parti 
cularibus  uerus  fit.  Cum  uerd  Galenus  in  libro  De  conftitutione  artis  medicae  tres  fyttl 
ptomatum  differentias  ponat,  acSionisoffenfamj  corporis  accidentia,  K  excrementora 
immoderanriatin  omnibus  his  intelligendiis  eft  aphorifmus,  circa  imria  Si  fines  efle  int 
bccilliora,inftatu  fortiora.  '  ’  ' 

G  ALENV  S 

CAfus  omnes  circa  principia,  K  fines  ait  effe  imbecilliores,  acceffiones  Uidelicet  fe 
btium,8C  uigilias,at<5  dolores,8C  faftidiUm,8C  firim.  Sicuri  ipfas  difpofitiones,  in 
quibus  haec  fiunt,  ubi  morbi  confiftunqneceffe  eft  effe  meliores  in  his  qui  debent  fani/ 
tatireftitui. 

BRA.SAVOLvS  ^  ' 

Galenus  Aphoriimum  intelligit  circa  fymptomata,  qUaea  Leoniceno  cafus  dicutur^ 
non  autem  circa  diipofitionem,  quae  aegritudo  eft,  ad  quam  fymptomata  fequuntur.  In 
{gritudinibus  etiam  mortalibus  uerum  eft  quo  ad  diipofitionem, fed  noninlalubribus, 
in  qmbus  funt  meliores. 

Alicui  forte  uidebitur  Galenum  xgritudinis  tempora  partiri,  SC  quo  ad  fymptoma/ 
ta, Kquoadeilentiam  aegritudinis. Sednos  dicimus  haec  teporanonfieridiuerfaapud 
Galenum,immo  funt  eadem,fed  folum  in  his  teporibus  diuerfam  habet  difpofitionem, 
ideo  nulla  eft  temporum  diftindiio  fumenda  exfymptomadbus,quacab  illa  diftintfta  fit 
quam  ex  aegritudinis  effentia  fumimus;fcdfolum  oftendere  oportet, quod  in  eifde  tem 
poribus  diuerfas  habent  difpofitiones.  Hoc  didhim  fit  ob  recentiores,qui  uolunt  mor/ 
btim  effe  in  inclinatione  quo  ad  effentia, in  ftatu  quo  ad  iymptomata.Nos  uerd  dici/ 
mus,Kiymptomara,8f  aegritudinis  effentiamfimulefleinftatu,8f  inalfjs  temporibus, 
fedfymptomatahabere  diuerfam  diipofitionem  a  diipofitione  eflentiae. 


£/  Ius  qui  ex  sigcitudine  bene  cibatur,nihil  proficere  corpus,inafutTi. 

„  ;  ^  B  R  A  s  A  V  o  L  V  s 

Satis  fupercp  eflrt,fiIeiSoremad  otSauum  huius  fecundi  libri  aphorifmtim  remitte/ 
reimis,in  quo  huius  ratio  pofita  eft,  tamen  illa  breuibus  in  mentem  reuocabimus,K  in 
medium  adducemus, ne  labore  fubterftigere  uideamur.Philotheus  hic  dicit  v-ni  0  «(po/ 
eiir*tos  cwa\t)-;qiKc!  tsifi.  in  mst  siraii,  tf  af/<i)S7«f,ideft,hic  aphorifmustjs  qui  re 

accomodatus  eft,8f  manifeftum  eft  ex  eo  quod  dicit,  ex  acgritudine.Nam, 
ut  dicit  Oribafius,non  agit  de  illo  qui  a  fanitate  ad  morbum  uenit,fed  de  illo  qui  a  mor 
DO  adlanitatemreuerritur. 

pj  ideft,bene  cibati,hoc  eft  quibenecibatin  Uel  appetit,  nam  Hippoaa- 

es  lecundum  Afiaticumorem  intelligit  eum  qui  appetat, 8i fecundum  quod  appetit  bi 
&  >nt«pretatin-fi  cui  beneafftimenti  cibum.Philotheus  exponit 

"7? „  ‘f’l'^’”^“'’?'’‘!”','deft,bonacibarioautemeftmultus cibus. 

y  «ff  «sj (ft,  ideft,  ex  aegritudine,  hoc  eft  poft  aegritudinem,  non  tamen  in  neutralita> 


libri  SECVNDl 

«e, ut  recentes  esl)onimt,fed  mfanitate,qu*  tamen  renum  eft. 

I»  (70/^«7>.ideft, nihil  proficere  corpus,  JintelligendtTmeft, et  quo  ad 

uireSjK  quo  ad  carnem.nam  qui  bene  cibatur, impinguari  debet,  Sifecundu  uires  crtf 

cerc,uelUnaturamaciletusfit,adiuumgradumdeduci,&:uiresrecuperaredebetqiK^ 

finonfecerit,infertHippoaates.  „  _  ,  .  . 

ideft, malum.  Nam  ut  octauo  Aphorifmofuperius  expofito  didlucftjhunc 
adeo  comcdei  efignificatur,ut  concoquere  nonpoffit,  necin  corporis  partes  da&ut 
atCb  mebris  aflimilari  quod  infumitur,fed  inconcoifto  forte  detjcitur.Philotheus  int^ 
rogatpropter  quid  malu  fit,refp6det(j,  'vkM  k  'igifn 
tm;iyiics yitsi^'x,os  i>U/ lUu 

i'Tf(><fa-na-iiiix,  ideft) Quoniam  appetentia  non  eftfecundanaturam.nam ace 

tofus  humor  circa  uentriculum  iupponitur,  qm'  famem  quidem  excitat,  ueruntamen  ob 
frigiditate  no  coquitur  cibus,8i hinc  corpus  non  alitur.ut  Philotheus  eande  ferehuius 
appetentiae  caufara  reddat,  quae  caninae  appetentiae  pro  parte  affignatur.  Oribafiu»  ue, 
r  o  dicit  Malum  efle,quia  fi^ificatur  in  illo  putredinem  efte,  quae  refici  corpus  no  per/ 
mittitjfedtotum  ad  putredinem  traliit.  Cum  deeo  qui  appetat  Galenus  aphorifinaiiv 
telligat,forte  illum  eriamintenigitHippocrates,qui  bene  cibatus  fit, euamfinonappe 
tatfed  uel  appetat,  uel  non  appetat, fi  hiemulierum  fuafu(ut  plerunquefit)  aut  edulio, 

rumuarietate,acfaporadiucrritateaIIe(3us, bene  cibatur, tamen  non  proficiat, malum: 

quoniam  fignificat  multos  prauos  humores  adhuc  fuperefle  euacuandos.T amen  expo 
fitio  prima  Galenumfequitur, 

e  A  L  E  N  V  S 

Portebat  K  huncaphorilmu,K  illu  qui  fequitur,adiun(ftS  efte  illis  qui  fiprafai/ 
pti  fimt.ubi  dicebat.  Si  quis  a  morbo  cibu  alTumens  non  corroboratur.  In  illo  igi 
tur  aphorifmo,pro  uerbo  bene  cibatur,  inquiens  cibu  aflumere,de  cafu  aliquid  docuit, 
fcilicetnon  corroborari.Htc  uerd  cibu  allumerecomuneutriftp  feruauit,cafum  autem 
iiariauit.quodda  illis  feribens  proportionale.  Nanihil  corroborari,nihilprofi'cerecot/ 
pus,fimilia  quodamodo  fimt-lllud  eifi  potentip  noftrum  regetis  corpus,  hoc  uerd  ipfius 
corporis  affedlus  eft.Fituerd  hoc,  ut  fcilicet  corpus  nonbcnealatur,at(J  proficiat,no/ 
nunfp  ex  potetip  qua  ipfum  nutr  itur  imbecillitate,  nonunquam  autem  ex  malorum  hli 
morum  fuperabundantia. 

B  R.A  S  A  V  O  L  V  S 

PRIMO  docet,hunc  aphorifmum,SC  fequentem,o<ftauo  huius  libri  aphoriimoiij/ 
•gendos  efle, 

s  E  c  V  N  D  O  notat, cibum  aflrumere,quodeft  fiialingua  AuMUoeei/spoCtum 
'eflein  otSauo  aphorifmo.In  hoc  autem  loco  pro  accipere  cibum  ufus  eft  uocabulo  81)« 
•»tov7j,quod  eft,bene  cibum  fumentitundeinfymptomate  idem  ex  aliqua  parte  dociiit, 
namdicit,non  corroborari.Inhoc  autem  loco, cibum  afliimere,  commune  utrif^fer/ 
uauit,fcdfymptomauariau{t;tamenpofuit  quoddam  illi  proportionale,  namhascduo, 
qupdammodp  fimilitudinem  habent,nihil  corroborari,  nihilproficere  corpus,  nempe 
corpus  quod  corroboratur,proficit:quod  etiam  proficit,  corroboratur, . 

Vbi  legitur,pro  uerbo  bene  cibatur,  deeftpariicula,nunc  dido,  na  GrjceadeftpM' 
ticula  Tservi/ sfjfiidlnj, 

TERTIO  Galenusdifrerentiaponitintercorroborari,8Cproficerecorpus,qifiuis 
unum  aliud  confequatur.nam  corrobopri  ad  potentia  quae  regit  natura  corporis  per/ 
tinet,quae  fortior  efficitur  .proficere  uerd  corpus,  eft  affedus  qiiida  ipfius  corporis,  un/ 
de  corroborari  ad  uires  pertinere  uidetur,  proficere  ad  ipfum  corpus.  ,ppterea  dicit,  F « 
^ xuTfi  ?  ffaiiiijt!  Hii  .TmSfiix.i  hoc  aut  ipfius  corporis  paflio  eft.s.nihil  ^ficere  corpus, 

Q_v  ARTO  ratione  reddit  cur  corpus  non  bene  alatur, atepproficiat.hpcaStpoteft 
duplici rationeprouenire:quado<5prouenit  ex  imbecillitatepotetia:  qua  corpus  nutrir 
tur,ctenim  diftribuerenonpoteft,necp  benepartes  nutrire,ideo  corpus  noprofidt,fetl 
ut  exile  et  macilentu  eft,  permanetialtera  ratio  eft  ex  maloru  humorii  copia.na  multi  ma 
lihumores,quicquidinftmiitur,corrupimt,itaq)  corpus  non  proficit.  Habes  igitur,  ali 
qua  efle  in  hoc  aphorifmo,8C  in  odauo  differentis,  quia  in  odaiio  dicebat,  no  corrobo 


i!PHORrS.HV«  XXII  t 


rf  /tiioJoottntarefpiCiebat,  qujnoftrfi  coipus  uiuificatKgubemat.Inhoca5t^dt 
ficae  coipus,  quod  ad  ipOim  corpus  pertinet-cft  enim  corpons  5ra«»<^«.i.pairiq. 


Mnes  fere  qui  male  fe  habent  circa  initia  bene  cibatijnei^quicquam  profi/ 
vJ)  cientes,drca  finem  turCis  cibum  non  appetunt.  Qui  ucro  circa  initia  cibum 
nalde  non  appetunt, poftea  bene  appetentes,ij  melius  cuadunt. 

BRASAVOI.VS 

Ethunc  aphorifinum  ex  his  efTe  indicat  Galenus,  qui  ad  conualefcentes  fpe(flant,et 
huius  Iibri,at<5prsccedcnti  iungendum  uultnam  conualefcentes  qui  in  princi/ 
piisbene  cibantur,  ideit,  appetunt,  Si  cib  um  aflumunt,  tame  non  proficiunt,  quia  uires 
funt  ifflbealles,  humorum  prauoru  reliq  uiac  feruanttirzpropterea  quae  afliim  untur,noh 
concoquuntur,fed  in  humorum  praeexiftentiu  naturam  tranfeunt.  Quare  tanta  humo/ 
rum  copia  exaceruatur,  ut  ms  uentriculi  concoclh-ixfere  amittatur,8t  os  uentriculi  ob/ 
tundatur.Ideo  circafinem,8f  temporis  proceffu  non  appetunt,  fed  illi  qui  c  contrario, 
circa  conualefeentiae  initia  cibum  non  appetunt,  nec  ualde  comedut,fed  forte  parum, 
hiqusfumimt,concoquercpo(runt,  pofteahumores  illos  refoluere,  qui  in  uenniculo 
exiftcntes,neappeteret,prohibebant.unde  temporis  proceffuappetunq&Cidep  melius 
euadunt,  quia  tunc  appetunt  cum  uires  robuftiores  effedac  funt,  8C  quando  iam  prauo/ 
tum  humorum  reliquiae  in  relblutionem  iere. 

Probat  Galenus,  aphorifinum  in  conualefeentibus  intelligi  oportere,  propter  uer/ 
;bum  tAfiSrni,  ideft,  proficietes.  nam  apud  Hippocratem,  &  multos  alios,  uerbum 
proficerein  melius,  de  conualefcetibus  dicitur,  K  propter  hoc  in  conualefeentibus  a/ 
phorifinum  intelligit.  Philotheus  dicit  i(9“  » w  i  ideft,  bic  a/ 

phorifmus  refumptiuus  eft.  refumunturuerd,ideft,reftiuimtur  uel  reparantur  foli  con/ 
iialefcentes,Oribafius  exponit  aphorifmu  ac  fi  iubeat  Hippocrates  carnibus  abftinen/ 
dumhis  qui  in  principio  bene  amimentes  cibum,male  fe  habent.  Nobis  autem  uidf/ 
turK  aphorifinum  inmorbis  ipfis  intelligi  po(re.Imo  hodie  abfqueaphoriftni  confide 
ratione  eius  fentetiam  probabamus.  Angelum  Corrigiariu  uirum  folerte  in  aedibus  di 
ni  Francifei  de  quartana  febre  alloquebar,  interim  ad  nos  acceffit  ingenuus  iuuenis  Ba/ 
ptifta  Zaninellus,  qui  iam  per  duos  menfes  quartana  febre  detinebatur,  in  principio 
huius  febris  no  afilimebat  cibum,ideft,nec  appetebat,nec  comedebat, nimc  aute  adeo 
attenuatas  funt  febres, ut  uix  perfentiat,8C  iam  cibu  appetae  incipit  8C  comedere.  Alter 
uad  eft  qui  a  tertiomenfe  hoc  eodem  febris  genere  uexatur,  a  principio  autem  cibu  af. 
fiimebaqideft, appetebat  K  comedebat, fed  in  dies  febres  uehemetiores  euadunt,  adeo 
iifiam  appetentia  remittatiff,hoc^  inmultis  experietia  fingulis  annis  indimus, qiu'  (in 
quartanis  potiflrmum)  in  principijs  bene  appetentes,  in  peius  mutarunt :  qui  uerd  non 
appetebant,  in  melius  commutarunt.  Qiiarenihil  prohibet,  Hippocratem  inmorbis 
«iam  intelligere,hoc  modo, 

t;({r'nf,ideft,Omnesferequimalefehabent]  ideft,qui 
!egrifunt.uel,fecundumGalenum,«onualefcentes.  , 

i/Sir  linJi}/  tAj)<lh'vTS.s,  ideft,Sccundum  principia  quidem  fei 

h'ctt3e^itudinum,hoc  eft  in  aegritudinum  principijs  bene  cibati,  hoc  eft  appctentes,Si 
comedentestK  nihil  proficientes,ideft,8C  quod  haec  cibi  fumptio  nihil  proficiat, uel  fc/ 
«imdumGidenumintellige  de  prindpio  conualefeentiae.  Ifti 

«imi»<ni/,ideft,Circafinem,hoceftprope<inem,uelpoftea,rur 
fus  non  appeta.]  Quia  (ut  etiam  Philotheus  dicitlmagnahumorum  copia  implentur. 

t!A  amnaiin!  ideft.  Illi  uerd  qui  circa  principia  cibum  ualde  non 

appetunt.]  Intellige  ucto  circa  principia  aegritudinum, uel, iecimdum  Galenum,  circa 
principia  couualefeentiae. 

..  ideft,  Sed  poftea  appetunt]  inproceirufcilicetaegrit«dmis,uel 

wnualefcentiaf. 

A  * 


tit,  tIBRI  SEC-VNTri\ 

•  •  euadunt.]  nahi  fadIius.fananfin-,pfopterc3abW 

.  rifmum  mxgiitiidinibusipfls  intelligi.niUlprohihet.Imo  86  Oribafius  ia^gntu^ 

.bws  fecundam  aphorifmipartemexpom't,inquiens,DeperacutpIoquiturmorbo  mj, 

nens  ut  m  imtijs  abftineant.Olim  enim  uf^  ad  tertin  diem  niM  dabant  medici, mde« 
Diatriton  dies  illi  uocatur.fed  maleid.quiain  omnibus  ggritudinibus  agebat, &;fi erat 
diaria  ab  intemperie  profeda,  magis  nexabatur  aeger,  exercebaturcpi  &.  maius  flebari 

paruo.Ergo  admonet,  ut  initio  abftineant  uehcmentiuSjSfpaulatim  fe  reficiant, atofic 

morbo  citius  liberabuntur.  ImoSC  ex  ipfoaphorifmi  contextu  probaripoteft,in^ 

tudinibusaphorifmaintelligioportere.namdicit,circa'initia,quodprincipiomofbiap 

tius  applicatur,^  principio  conualefcentiae,praefcrtim  quia  additur,omnes  qiiimidefe 

habentrhocuerd  exponi non  dcbet,ideft,quinond0funtperfefl:efani,fedc6ualef(jint; 
qiioniahinuncp  dicuturmalefehabere.Nec  Galeni  argumenta  cogitnosutconuale, 

Kentes  intelligamus,quo  dicit,  uerbu  proficere  apud  Hippocrate  alios  dici  de  cSifi 

•  iefcentibus.quonia  &  de  his  etia  qui  pgri  ftmt, dicitur.  Adde, ultimu  aphorifini  uerbuih 

«5re».(t«r!(eji;,ideft,euadunt,apud  Hippocrate  bC  alios  de  aegritudine  didter^eritur.  J 
qua  tegri  libei  atur  K  exeirnt-Ex  his  igitur  colligi  poteft,aphorifmum  in  acgritudinibih 
intelligi  poire,in  quafi  quis  a  principio  cibu  aflumat,  cum  praliis  humoribus  opplenis 
fit,adeo  crefeut  ciboru  additione, ut  uetriculi  os  obtudentesappetentiaremittantSCau 
ferant,is(p  in  peius  proficiat, c^  ille  qui  a  principio  aegritudinis  cibum  non  afliimit.mBi 
in  hockumores  potius  refoluutur,8i  a  morbo  liberatur,  8C  deniq;  in  integra  appetentia 
incinrrimus  Itacp  exponentes  hunc  aphorifmu,et  a  prpcedente,8i  ab  odauo  dimn(Suin 
facimus..  Scito  particula  7«7n)«ui,  qua  Leoniccnus,fere,  interpretatur,fialio  modb 

cxponattn-,quonia  m  curri  tcc/miv  apudauthores  dici  confueuit,alteretiaeritfen 

fus  aphorifino  allignandus.T amen  couenientius  eft  ut  pro  fa  e  exponatur,  quonia  hoc 
in  omnibus  non  reperitur,fed  in  aliquibus  fellit.nafiintelligamus  coualefcehtes,  qUaii 
docp  ita  non  habettfi  uerd  aegros,  eodem  modo.Denit^  8f  fi  eos  qui  in  aegritudine  finit 
intellexerimus,  tamen  quen^  non  taxamus,fed  8C  in  coualefceiitibus  intelligi  poflecS 
cedimus.T  119  bene  confiderahas  particulas,  ?(l)«7ior7ir,idefi:,bene  cibati,  «nneaiiii 
bum  non  appetuntiXbniiovTCf  bene  appetcntes.fiam  in  GrSeca  lingua  aliud quodd^ 
important,quamhocmodoLatineexpreinimfit.  ' 

GALENVS 

HIc  etiam  aphorifmus  dehis  efleditftus  uidetur  qui  exmorbo  coualefcunt.  No|fi 
cere  enim  de  his  dicere  cofueuerimt,tum  ali|,t3  H  tooaates  ipfe.  Sl  quis  igitiS 
bene  ab  initio  cibatusn6nutriatur,quacaufa  huc  liibitaffetSa, ex  eadem  fit  maleappq 
tens  cibu.  Caufa  uero  ob  qua  bene  ab  initio  cibati  nihil  proficiant,  eft  totius  corporis  lii 
tiucumpartiu  appetentium  uigoretuerumproceflu  teporis  ob  cibi  multitudine  auillb 
in  toto  Corpore uitio,ipfum  etia appetendi  inftrumentu  malefehabebit:  quaieinapp& 
tentes  fient  qui  prius  bene  appetebant,quos  redle  bene  eibatos  nominauit.Dixerataii 
tem  hocipfiim  inpraccedentibus  aphorilmis,hocmodo.  Si  uerd 'cibum  non  aflumciite 
'ho  c  fiat,  fcire  oportet  quod  euacuatione  indiget.  P  orro  eos  qui  ab  initio  male  appetdf, 
adeo  utparuni  affumant  cibi, poftea  uerd  ad  cotrarium  tranfeimumelius  permutari  iii' 
quit.Hoc  uerd  ideo  euenit  natura  eo  tempore,  quo  parum  cibi  alTumebant,  ipfam  qu* 
caufa  erat  inappetentiac,dilpofitionem  concoquente. 


P  Ri  M  O  Galenus  aphorifmum  deconualefeentibus  fntc41igioportercprobat,prd/ 
pter  itcrbum  ciSfd)</!iVTtt,ideft, proficientes,  quo  Hippocratesi  Kmulti  alrj  in  conual^ 
Kentibus  utuntur. 

Vbi  legitur,exeademfitmaleappetens  cibum,  deeft  particula,  rurlum.  nam  G«a 
icitur  rccurlw  Sihs  itftWinTO^tideft,  ex  eadem  rurfus  fit  male  appetens  cibilffl.- 
_  s  6  c  V  N  D  Q,  rationem  ponit,  quare  bene  cibati  non  proficiant,K  eft  totius  cdqjo' 
fis  Uitium,  cum  partium  appetentium  uigore,fcd  per  temporis  procefliim  appetedi  itu 
fcumentu  etiammale  fe  habebit, quia  ob  cibos  qui  corrumpuntur, obtunditur. Cftera 

lexfemanifeftafuntjfinonnullaadamphoremdo&inamannotauerimus. '  - 


APHORISMVS  k  XX  III  ^  ^  ^  *8i 

Vbdegimr,  Quosredebene  citatos  nominauit,  Graceeft  WA»f  ttZ  iin-Aov-Ms 

*^^r«iam  1^'tur,  Adeo  utpariim  affiimant  cibi:decftparticula,oimmo.nam  Grae 
.-p  *>ft  7r«*'7«5Ttt-c'ip  fl  A»ya  Afe/tJJuwet;,  ideftj  Adeo  Ut  parum  omnino  auumant  cibi. 

‘  Vbi  legitur  hoc  uerd  ideo  euemt.innoftro  antiquo  codice  eft,hoc  uero  euenit  am 
j5«i,8  </l'  OT,  in  Aldino  uerd  habetur, <rv/iJ3acve  A  't&T>  e  TsVwTtoi<jideft,hoc  uero  eue 
nitjfie  contrario. 

A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  XXXIII 


habere  ad  illa  qu*  offeruntur, bo 


BRASAVOLVS 

Nullus  eft  quantucuni^  inexpertus,qui  ambigerepoffit,Si  in  morbis.K  extra  mor/ 
bos  oprimufignum  efle,iures  flue  corporeas.flue  ad  animum  Ipeftanles,  elleintbgras,' 

Si  inculpatas  •  Ab  Hippoaate  in  hoc  aphorifino  duo  proponuntur  memoriae  mmdan/ 
da, unum  Ain  omni  morbo  mente  conflare, bonum  elTeialiud  efl,benefe  habere  ad  ea 
qtt!eofferuntur,idefl, optime  ea  fufcipere,quac  a  medico  tam  de  cibis,  quam  de  mtdicis 
potionibus  exhibentur,bonum  efle.  Sicut  autem  haec  bona  funt,  &:  in  omni  jgritudihe 
laudabilia:ita  eorum  oppofltamala  efleiudicareoportet.namin  omni  morbo  non  con 
ftaremente, malum  efl.Etenimflgnificatur,partehumanarumuiri3maleafFedam  efle. 
Addefiinepte, ofcitatet,8Cincomode  quis  inmorbo, ea  quae  offerutur, receperit, uelci/ 
bifint,uel  medicameta,maln  efl.Hacc  igitur  fit  in  genere  regula,  quae  ad  pracdidionein 
pcrrinet,Mente  conflare, Sibene  fe  haberead  illa  quae  offeruntur, acgrumfarutati  refli^ 
tuendfipracdicerepofliintjuelfalte  efle  o|)tima  in  morbis  indicia.B  contrario  uerd, efle 
malaK  perniciofa.Philotheus  hic  dicit,  Tifoj-rasnd?  o  a<f  ituiuii/ 

{Bliwia  TWf  ■xftymaastTvnsiy  \yKitf«Azv^yccsfaSi  ideff,hic  aphorifinus  pracflgnifica/ 
tiuus  eft,Kanobilioribus  partibus  pracdidliones  facit, hoc  efl  cerebro  ffd  uenn:e,Dece 
rebronon  efl  dubium  quin  fit  nobile  membrum, De  uentre  dubitari  licet. 

^  mto-ji  v!sa'w,idefl,In  quouis  morbo,de  quocuncp  morbi  genere  intelligens. 

10  ilw  <ftwsiw,idefl,hoc  qd*  eftmete  conflare,nonulli  exponutbene  fperare, 

tame  Kfi  fpes  in  pgritudinibus  pliu:im2faciat,hic  aliud  maius  uoluit  Hippocrates  intel 
ligenda  ^  fperare.  Alij  inteIligLmt,in  operationibus  animg  bene  fe  habere,  K  non  Igdi, 
quodquide  ^  optimum  efl  in  omni  ac^itudine.hoc  aut  exquifitius  oflendemus,fi  quid 
fit  mens  apud  Hippocrate  edoceamus.Hippocrates,8d  Plato  circa  animaidem  fentire 
uidentur, ut  Galenus  in  libro  De  placitis  Hippocratis  Platonis  edocuit.  Conflat  ue ' 
ro  apud  Platonem  Tiu  <ft  wi)iw,ideft,mente  efle  illa  animae  parte  Ipeculatiuam  K  diiu/ ' 
nan, cuius  officiu  eflintelligere,ipeculari,(pecies  perfede  cognofeere.  hanc  Hammo/ 
niuspraeefle  dicit  ratiocinationilyllogiliicac.Hoc  igitur  erit  mente  conflare,idcfl, intel 
leAuapartem  conflante  habere;tunc<5  conflans  efl, quoties  organa,per  quacinnoflro 
corpore  agit,bcne  affeda  funtna  Si  fl  extra  corpus  abfcp  organo  luis  miinijs  fungatur, 
in  corpore  du  efl,fl  organum  praue  affedte  flt,  opere  caretfuo.hocigitur  efl  mente  cotu 
ftare.qui  enim  mente  non  corrftant,idefl,inteIligetia  caret, hoc  illis  inefl,ob  prauaorga 
noru  affedHonem, nempe  cerebri.Illi  uerd  mihi  fumme  difplicenr,qui animae  intelledi/ 
uae  immortalitatem  fal liare  uolentes,ad  id  cofugiunt  quod  organo  non  indigeat  in  fuo 
opwe,immo  dum  efl  in  corpore, organo  indiget,  aliter  opus  eflet,  cum  aliquis  omnes 
faifus  amittit,  Siin  lyncopim  uenit,faltem  intelligere.at  experietia  uidemus  quodnon 
intelligunt;propterea  nos  dicimus,animam  immortalem  efle.K  dum  extra  corpus  efl, 
wg^o  non  indigere  ad  fuum  opus,  quia  intelligentiac  fimilis  efl.  cum  uerd  in  corpore 
at,in  eo  habet  organa,  &  fine  illis  otiatur:propterea  organorum  affetfho  animam  K  me 
afficit. Qui  ergo  mente  conflant,  cerebrum  bene  affedlum  habent,  K  omne  neruo^' 
Ium  genus,uiide8CPhilotheusdicit,bonum  efle  conftaremente  lyiit/ 

A  J  (JXSAop 


Y  Nquouis  morbo  mente  conftare,&  bene  fe 
inumicontraueto  fe  habere,malum. 


'481  ■  _  .'libri^  SECVNDI^  ^ 

if<eA»(/H8Ct  cairtma  /iVtAif  k9B  ^^^Kyii.ccn,%^  nKas  m 

tcctAisa  Sto  ailiiCTOt/  aVl  >nJi  l^xsifiAsv,  ir^ms  yistw  aif^iun^,  ideft,  Quoiuaih  «adto 
circa  cerebrumfunt,Kpamuailos,&:totamfpinalein£dullam,KfeptumtranfuerW 

8C  omnino  neruofaspartes,£Si  prarfertim  quacaincp  prope  cerebru  bmt,  omnino  farfi^ 
^em  fignificare.  Oribafij  hic  comentarius,  Oribafij  non  cITe  oftedit.nam  VergiKj  atT, 
rentij  mentionem  facitiK  potius  uidetiirexeplis,  Hippocratis  fenfum  male  exprimae 
as  ^»i5-^.nS«^r<>fari.na  dicit.  conTiderare  femoer  debet  medicus, Qualis  fit  a-amc-y^J’ 


iSS  I 


_ _  iffequetet,fabulasVergiIijinferere,breuestj 

men,  quae  illum  ad  furore  non  prouocentifi  fuerit  adultus,  T erehtij  fabulas  &  comee, 
dias,  SCindealiquid  illi, recenfere.  Sic  enim  cognofees  an  fana  mens  fit.  fi  euim  hac  om 
ifia  apte  fufceperit,tunc  8£  medico  fecomittetS;  quicquid  ei  offerre  unhieris.pronijjtt 
fufcipiet,breuibus4  intelligit.fi  rede  accipiat  cibos, mente  conffareifin  minus,  non  do, 
ftare.unde  apud  ipium,imum  foluab  Hippocrate  ^etur,fcilicet  edocebit  conft^Uam 
mentis  elfe  bonam, quae  fuaderi  poteft  in  aliquo  efle,fi  ad  ea  qug  offeruntur, bene  fehj 
beanlpfe  uer b  in  fuo  quem  interpretatur  aphorifmo  habet  cibum  appetere, 

TifSf  TOs  «f,  «yxSty,  ideft, Etbene  fe.habere  ad  ea  quaoffetutur, 

,  bonum.hoc  aut  eft  ea  non  refugere  qua  pro  uidu  dantur,  neque  illa  qua  pro  medicii 
infirumentis  exhibentur,  ut  potiones, medicamenta,  catapotia,  8f  non  fflodononre, 
fuger6,fcd  ut  decet  abfquenaufea,  abfque  perturbatione,  abfque  aliqua  offenfioneilla 
fomere.  Aphorifinum  itaque  tam  quo  ad  cibos,quamquo  ad  medicas  potiones  intd, 
ligo.  Si  Uerb dicas,  femperbonumfignumnon  uideri  benefe  habere  adoblationes, 
quia  in  his  agritudinibus,in quibus  tenuiflimusiridus  exhibetur,benefe  habereadil/ 
Ia  qua  offeruntur,  malum  potius  uidetur.  Immo  dicimus  elfe  bonum,  non  autem  elfe 
multa  exhibeda,fed  fatis  eft,8C melius  quod  ad  ea  qua  exhibetur,licet  paucaCnt,bene 
fe  habeat. Qtiod  etia  addunt  recentes,  in  hydrope  bene  fe  habere  ad  oblationes  malum 
eirc,uanum  eft.nam  femper  optimu  eft  ad  illa  qua  exhiberi  debent, bene  fe  habere.Qui 
uerb  bene  fe  habent  ad  illa  qua  offeruntur,.  neCefliurio  naturalia  mebrabene  affedfa  ha/ 
bent,imde  Si  a  Philotheo  dicitur,  hoc  effebonum  ■nd^.  ilw  taa  «7^  «,/ 

Tliu-hitiiKSisAiiw,  ifuiai!  t/y'i«<rj,/4cdvfc,SK:,ideft,Q_uoniamSi eaquedrea  uentriciihim, 
iecur,ipftimq!  cotlimul  fanitatemflgnificant.  Oribafius  uero  (ficit,non  benefeha/ 
bae  ad  ea  qua  offeruntur,  quia  non  confiat  mente* 

Recentes  in  fua  antiqua  translatione  pro  eo  quod  eft,  cohftare  mente,  habent  con/ 
fortari  mentc,propterea  dubium  faciunt,malum  uideri  confortari  mente,qufa  hac  con 
fortatiofpiritus  dillbluit,8i  cor  dilatat.fed  hac  ambiguitas  uana  eft, quia  Graens  con/ 
textus  dicit  t/yiiSwt,  quod  eft  ualere,  8ibenerobuftumefre,ac  fidixiffet,  non  delirare, 
quippe  deliria  ex  mala  organorum  affedlione  proueniunt.  Imb  quod  addunt,  confor/ 
tarimenteefTecaufam  curnonfiantprafidia,  abfurdillimum  eft.nam  intelligentes,  ut 
diximus,  conflare  mentd^eft  caufa  cur  libenter  remedia  recipiant.  Si  illa  uelint:  nec  im$ 
in  ethica  malum  fignum  eft  conflare  mente,  li  cet  forte  malum  fit  confortari  mente. 

S  i  uerb  petas,  quid  melius  fit,  an  mente  coftare.an  bene  fe  habere  ad  illa  qu»  offerun 
tur.Dicimus,utruqpfignificarepartes  aliquas  noftri  corporis  effebenealfedas:  fedqui 
mente  conftat,habet  nobilifiimam  partem  bene  affedlamlqui  bene  fe  habet  ad  ea  qu# 
offerimtur,natUralespartesintegrashabet,Kinacgritudinemeliusproficit. 


TV  T  E(^  com  aliquod  bonum  dixerit  eorum  qusc  ad  corpus  attinent,  omnino  exiffi/ 
i,  >  mandum  eft  ex  eo  hominem  reualiturum.netp  cum  malum  dixerit,ommhoniO 
riturum.nam  fieri  poteft  utbonufignu  a  maiorimalo  fuperetur.Simalu  a  maiori  bono 
tlincatur.T ales  itacp  enutiationes  audiendaefunt  de  eo  folo  quod  dicitur.  Dititiir  aut  q> 
fignuefl:  bonu,quatum  in  ipfo  eft  hoc  aliquid, Si  fignu  malum,quanta  in  ipfo  efthoc  ali 
quid,Demorteaut,acuita  oportet  omniafignoruuires  prius  beneperpedetes,itapnff 
tiare,  queadmodu  et  ipfe  in  Prognoflicis  c6fulit;fic  et  nuc  collare  mete,  et  appetitu  giiw 
nefe,bonu  eft  fignu  in  quouis  morbo,  Qujda  emm  no  in  omni  bona  funt,ut  ipfe  cofue 


A  P  M  0  R  I  S  M  t  S  ‘xxXitit  •  hi 

^  ifto  cosnofcesMiBe  ad  cerebrum  aninent,  at(^  membranas ,  6C  (pinalem  mc/ 

fiIl!^^ecnonKfeptumtranfuerfum,Kornnmopartesneruofasqu?pr*fertimfimt 

•  r^ebrum  fana  effe  omma  fignificantur  ex  mentis  con(fantia,ficuti  K  qug  ad  uen/ 
'^"^attinent  sl  hepar, K  cor, ubi  adeft  promptitudo  ad  illa  quae  offeruntur.  Cum  uero 

h^omnia  rpbufta  funt,nonparua  fpes  de  aegroti  fallite  haberi  poteft. 

primo  Galoius  notat,  cum  apud  Hippocrate  didum  reperitur ,  bonum 
malum  fignum ,  non  eft  opus  intelligere  bonum  lignum ,  falutem  perpetuo  fignificare; 
KmaltinSignum,perpetuomortem.nambonumllgmimelIepoteft,  tamen  poftea  ma 

^  uffl ahquod  malum  fimul  mifeeri,  quod  interficiat.  Vnde  mente  conflare, fimplidter 
Sboniim  fignum,  ueruntamen  aliquis  inteftinorum  difficultatem  habere  poterit,  qte 
<nt^ciet.'ln  hac  uero  diff iciiltate  aegri  potiffimum  mente  conflant,  itaqj  malum  fignum 
flTeDOteft  tamen  aliabonafignafliperabunt  .unde  cum  apud  antiquos  medicosferi/ 
Dwm  reperitur,  bonum  fignum,  uel  maliim, hoc  intelligendum  efl  quantum  fi t  ratione 
K  ut  tale  efl,non  quod  alia  maiora  elTe  non  polTint,  quae  oppofitu  oflendant,  &  ideo 
cum  de  morte,  aut  de  uita  praedicare  uofuerimus,  omnia  figna  fijnt  fimul  iimgenda,  quae 
ab  Hippocrate  in  libroPrognoflicorum  enimierantur,8C  in  ordinem  difponuntur.,  •» 
Qiiod dicitur, De  eo  folo  quod  dicit  txai'»  mw  mi>  At>'ii(iiiv!f,idefl,ac  fi  id  folu  dicatur. 
^CVNDOeXeo  colligitur  aliqua  efle  figna  bona  in  aliquo  morbo,  aliqua  uniuer/ 
faliter  bona  in  omni  morbo,  ut  illud,  fpirandi  facilitas  efl  bonu  fignum  in  omni  morbo, 
ita  htec  duo  figna  in  omni  morbo  bona  funt.ham  bonum  efl  in  omni  morbo, bene  ap 
pctere,Kmente  conflare.  ' 

T  E  R.  f  I  o  per,benc  fe  habere  ad  illa  quae  ofFertintur,intelligere  uidetiir,bene  appete 
re,ideo  quo  ad  cibum  Galenus  AphorifrnuminteIligit,8i  hon  ampliat ,  ut  nos  fecimus 
adilla  etiam  qugfttntmedicac  potioneSiSC  ad  medicamenta, Si  catapotia,  Si  cSctera  qtig 
a  medico  ae^is  iniuhguntur, 

,  QV  A  R  T  o  notat,  qUod  ex  mentis  eoflantia,jparteS  quat  a  cerebro  dependent ,  fang 

Si illaefac  efle  cognofeuntur .  qute  aCif  fuht  ift*  partes,  ipfe  enumerat, primo  membranas 
ponens.  Si  praeflrtim  illas  quae  funt  cerebro  propihqU£e,fi  hae  laedantur,  ccrebruetialac 
ditur,6iismentenoncohftat.De  cci  ebro  propinqtiis  ihtelligo,  quia  a  cerebro  diflantes 
ita  facileipfum  Igdcie  no  polTimqtame  Si  denitp  ItCdlint  Secudo  ponit  fpinale  medulla, 
quae  cG  fuerit  l*fa,  ccf  ebru  una  lgditUr,8i  mSs  ipft,  quae  in  illo  operatur,  efl  uero  fpinalis 
medulla, aut  cerebri  fupcrfluitas,aut  eius  fubfl5tia.T ertib  ponit  feptu  trafuerfum,ex  quo 
maxime  laeditur  cerebriS,8i  in  dies  uidemus ,  cu  laterales  morbi  in  fepto  trafuerib  funt, 
femper  deliriainduci,imd  cu  aliqua affedlio  eftinipfo  traftierfo  fepto, cerebrupatif,atcp 
mes,ideo  phtenes,ideft, metes  ab  antiquis  dicitur,ut  Galemquinto  Delocis  afFcdlis  lib . 
cm.tertioofledit.Denic^  ac  fi  fummafeciat,ponit  omnes  neruolas  partes  cerebrumale 
afficere, Si  prteferrim  illas  quae  ,ppe  cerebru  funt.na  qug  plurimu  diflant,illud  necelfario 
noaffici3t,Siexc6fequ?timesfnfiiacoflantiapcrfeuerat.  (Juarcomneseniimeratgpar 
tes  bene  fe  habet, fi  mes  c6flet,hoc^  femper  bonu  fignu  efl.  Si  in  omni  morbo,  tame  no 
impcdittir  quin  etia  mori  poflit,  quauis  haec  omnia  ligna exiftat ,  quia  ex  alia  affcifhone 
decedere  poffet,  quae  ad  aliquS  particulam  fpedlaret  exillisquas  Galenus  enutherauit., 

QV  INT  o  notat,  promptitudinem  ad  illa  quae  offeruntur,fignificaremultas  partes 
benefehabere,ficuti  illg  quae  ad  uentrem  attincnt.nam  dicit  ijiq  totum  inferio 

rem  uentrem  figm'ficet,in  quo  uentriculus,inteflina,&i  cactera  quae  fub  feptO  tranfiierfo 
pofitafunt,  coprehenduntur.  Si  in  quo  dugprimg  codliones  fiunt.nam  hic  no  appeteret 
nili  cotffiones  probe  fiercnt.numerat  etiam  iecur,  xxfjicw.  idefl,  cor, in  quo  loco 

intelligi  pollet  osuentriculi,quod  antiqiuores  coruocabant,quamuis  Si  proprium  cor 
uitelIigipo{Iet,in  quo  eft  concupifcenria,in  ofe  autem  ucntriculi  eft,appctenua.  ^ 

Vbi  legitur,Et  hepar, Si  cor,Icge  Si  hepar, Si  cof  ipfum.nam  Grgce  eft  y  «■s§,  «ItIu» 

Ciun  etiam  legitur, ubi  adeft  promptitudo  ad  illa  quae  offeruntur,  deeft  particula  ali/ 
A  4  itienta 


nienfa,utleganir,  ad  illa  alimenta  qu*  offeruntur .  nam  Grxee  cft 
«n  arftirijiofef. 

APHORISMVS  XXXIIII 

T  N  morbis  minus  periclitantur ,  quorum  natur*  aut  a:tati,  au  t  habitui,  aut  tem/ 
J.pori  magis  congruit  morbus ,  qu^  quibus  fecundum  nihil  iftorum  cpngtuit. 

BRASAVOLVS 

Q_v  A  N  T  o  magis  aritudines  funt  natur*  aegri  fimiles,  aut  eius  atati,  aut  rim 
habitui ,  aut  anni  tempori,  tanto  minus  difpendij  adeft ,  tanto  facilius  aegri  in  fanitj/ 
rem  reftituimtur  -  8C  ratio  in  promptu  eft ,  quia  hic  morbus  eft  naturae  aegrotantis  pto, 
pinquus  cum  fanus  eft ,  ideo  facile,  K  abfcp  multo  momento  in  fanitatem  reftituetur,K 

commodius,qukmfiadopp'ofitumlapfuseiret,autmuItumanatura5gri,cumfanusell 

diftans .  nam  hocmodo  inpriftinumftatum  difficilius  reducitur.  Im  de  aetate ,  attjalijs 
'  conditionibus ,  quas  in  ordinem  ponit ,  dicere  oportet .  cimi  uerd  morbus  cumnullo 
consuit,  ideft,  nec  cum  natura,  uel  aetate,  uel  habitu,uel  tempore,  tunc  magis  pericli, 
tantur  aegrotantes .  Imd  Hippocrates  in  libro  De  hominis  natura  dicit ,  fic  medicum 
morbis  mcderi.oportet,habitabene  cuiu(q),quod  in  corporepro  temporeKeius  nam. 
ra  uiget, ratione.  Sed Oribafius  dubitat, fi  regula  eft,fimilia  fimilibus  gaudere, K 
calore  calori  augmento  efle ,  item  fi  aeftas  calida  cft ,  humor  calidus,iuuenis  calidus, ifa 
omnia  coeuntia  non  feciunt  a  fe  alienum  morbum,  fed  magis  augent  caIorem.Rrfpon 
det  ,  omnia  haec  fimul  incidentia  non  efficere  peregrinam  acritudinem ,  fedfecundum. 
naturam.nam  aetas  fecundum  naturam  eft,  K  humor, iuucniTcp  in  tali regione;fed febris 
quaenaturf  no  conuenit,ideft,accidentariafuperat  omnes  res  naturales,  quiaanatitta 
recedit.  Omne  enim  quod  ex  calido  eft,  cito  mouetur,8i  tudicatur.fi  (ecundu  calore  no 
fiierit,malum  cft,  ut  eft  iuuenum  aegritudo  in  hyeme  Si  fenum  in  jftate,  atqt  hi  motbi  na 
turae  non  conueniunt, qui non  iniuotcmporeueniunt,ncc  in  propria  aetate,  haec  Oriba 
fius-Philotheus  hic  dicit  vgt-  st©-  ktpiei<riiis  irf^yvusiHss  ,  ideft ,  Si  hic  aphorifmus 

prognofticus  cft,  ideft,  uaticinatorius  uel  pracnuntiatiuus. 

E»  ™<7i  raOTnn(/.ideft,In morbis.]  Intelligere  oportet  fecfidum  Galenum  de  morbis  ex, , 
humoribus  fa(ftis,nondefa<ftisab%  materia, quia  morbi  abfcp  materia  fadi  in  tempore, 
fimili.  Si  in  aetate  fimili.  Si  in  natura  fimili  crelcunt.  Si  peius  habent. quamius  fimplici/ 
ter  aphorifinum  in  omni  morbo  tueri  poflremus,fed  melius  eft  materiales  morbos  intel/ 
ligere, Si  Hippocrati  aptius, Si  tales, in  quos  fecile  eae  naturpdilabuntu^uel  tali  tempo/. 
re, uel  in  tali  jtate.ut  exempli  gratia,  quod  quis  aeftiuo  tempore  biliofa  febre  laboret,  ell, 
morbus  proportionatus.quod  eria  iuuenis  eadem  laboret,  proportionatus  cft ,  fed  quod 
fenex  biliofa  febre  corripiatur,  improportionatus  eft  morbus ,  Si  quod  inhyeme,  unde, 
intelligereoportetmorbumamateria  dependentem,  ueruntamenproportionatum. 

KivJtui^snyJdett,  minus  periclitantur.]  Hoc  eft  uel  minus  moriutur,ucl  minus 
difpendij  incidunt, Si  minus  affligunturiutiturqj  particula  Minus.ne  quis  putet  no  peri, 
clitari.nam  periclitari  quidem  poftiintjfed  ob  conformitatem  rarius  fit. 

o»c  « oixar  fl  i}iv(n©',ideft,  quorum  conuenit naturae.]  Si  redle  Hippocrates  exponi 
debeat, opus  eft  intelligere  quid  per  naturam  uelit.  Superius  in  primo,  ubi  dicebat,Ven 
tres  hyeme  Sd  ucrenatura  calidiflimos  efle:natin-a  fecundum  Galenum  pro  naturali  ca^ 
lore  accipiebatur .  in  illo  etiam  primi  libri  aphorifmo ,  Concodla  medicari ,  Si  moucre 
non  cruda ,  Galenus  dicit  naturam  omnium  membrorum  habere  quatuor  potennas, , 
ubi  in  alio  fignificato  naturam  accipittSC  in  principio  libri  De  feminis  gemtalis  nanm, 
quem  Galenus  Polybi  elTeiudicat ,  alio  modo  naturam  accipit,  ubi  in  principio  ftatim 
dicit,  lex  quidem  natur*  cundla  fupcrat.ut  autem  huic  rei  finem  imponamus ,  hic  fecun, 
dum  Galenum  per  naturam  temperaturam  intellige,qu*ex  elementorum  mifcella 


APitoKiSHVS  xjixnit 


rmii!  Ofouenft,ut  in  toto  hWbshommis  natura, uocabuliin  natura 
fimul  ^  rHbItans.  uel  complexio ,  quam  ft  morb  tis  Iequatur,mt^ 

■  :litatur. 
tefconc  , 

ac  fcbrcsproptcr  hanc  caufam 


v«v  ^  iaiviV.ideftjKtetati.]  Nam  fi  morbus  aetati  cOfre^jbndetjminus  penculofus 


eft  quamfinoncorrefpondeat.imdcinfenioribusacut*:_^__  .  .  ,  . 

ictatefunt  quiafunta:tatfimproportionatj,8i;  contra  femorum  natmam.ftndcKa 
•Philotheo  dicitur 

■  iSi  Ts.7«y;T!>«« 

^^y^&Tioyi^veiv^y,S‘'rn‘liwct&m.nKoS/7lwiK?\iasx!<^cu/'ri<i:ini/.f!ra<AMtK-f»<rvitcpu/ 

>Ji/  yi  ax-ntlw  Iki^cttUu  Mmy.&ir<wms  </S  Hja  m  xj^d 

nus  iS  irs/‘*T©',i(^  ajs-m .  ideft,  Si  a  Uigore  tertiana  fiat  SC  in  ultimo  feni<^ 

ouoniamfenili  Ktati  incongtua  cft, magis  ^ericulofa  eft.  inhis  cnirn,  hoc  eft  inabfoms 
caufam  fortem  elTe  oftendit ,  Ut  quj  poflit  Uincere  Oontrarietatem  qviae  ex  tempore 
eft  quoniam  ex  congruis  magna  caida  hon  oftenditur,  quoniam  ad  fimikm  coniierfio/ 
liem cordentit  quj facile fit:Kiufi  magna  fit  caufa,c0nuerfionemfacit.eodcm  modo  au 
'temKinnatura,&lncorporistempcratura,8Cinreliquisditftumeft.  , 

ideft,  8f  habitui.]  Per  quem  habitum  corporis  habitudinem  intelligi^ 

'  qu:e  alia  res  eft  a  temperatura ,  quamuis  temperaturam  fequatur ,  tierum  fi  morbis 
fttfibi  8f  iili  conueniens, minus  periclitantur;  fi  diffimilis  SC  improportionatus ,  piagis 
uericlifantur.  • 

'  .  'Kiu^lMsst.ideftjSi:  tempori.]  Nam  SCtiinpdtafubsfiecUliarcs  morbos  habent, Qiw 
'  proportionales  funt  fi  in  ipfis  fiant:fi  liero  alterius  hatursc  funt,improportionales  erunj 
KpericulofioreS.perTempusuero,annitcmpUsintellimt.  : 

H  «j-©'  sMasor  »  noiyA  yn  nixa»  XisW  tj  mnay  «.ideft,magis  cogruitmprbus,quam 
quibus  folum  nihil  iftortim  congruit,  uel  proprius  eft,ob  caulas  fuperius  ditftas. 

Theodorus ,  at^  Leonicenus  hunc  Aphorifmum  intelligunt, ac  fi  omnes  hac  partes 
ab  Hippocrate  pw  difiuneftionem  pofit*  fint,  cum  tamen  ftmper  copulatione  utatur. 
iadiximus,quia  non  folum  aphorifpiUs  fingulatim  iritelligendus  eft ;  ut  qliodmorbiK 
naturae  congruat,  8f  non  aetati,  tempori ,  SC  habijuiniel  tempori  competat ,  K  nonatt^ 
tiinaturacjhabituituel  habitui  competat,  &  non  aetati,  hatura,tcmpo,ri;fed morbum  o^ 
mmbus  conuentre  intelligendum  eft ,  Si  naturae  inquam ,  &C  tempori ,  &£  aetati ,  St  hn/ 
bituinam  hic  morbus  Uitior  eft,  quam  is  in  quo  haec  non  conucniUnt,uel  unum,uelplu 
lafmnqumtoqipluraconueniunt,  tanto  morbtis  cft  tutior,  t.anto  autempericulofiop 
eft,  quanto  pauciora  conueniimt.  Sitiero  petas  quidprSestcris  fpedandum  fit,  R-cy 
fpondebimus ,  naturam  ipfam ,  ideft ,  temperamentum .  quia  alia  Sd  fi  nonnihil  faciantj- 
tamen  ita  rede  fpedanda  non  funt,  ut  ipfa  natura  ,  quamuis  nec  alia  defpiccrc  o>. 
porteatiStfihic  Hippocrates hacc quatuor  folum  enumerailerit, naturam,  aetatem, 
habitum.  St  tempus. nos  regionem  addere  debemus,  exercitium,  cibos^  &  reliqua^ 
'qupquandoquepcculiat;es  aegritudines  habent.  Poflet  etiam  hiiic  aphorifmo  altcrfen/ 
lus  condonari ,  cum  in  diuerfis  aetatibus  natura,  ideft,  temperamentum  immutetur, 
&  in  diuerfis  temporibus 'idem  temperamentum  immutetur,  8t  fecundum  diuerfas 
habitudines  qUas  habet  corpus , natura  immutetur,  propterea  dicere  pollemus ,  na/ 
turam  determinare  jtatem ,  habitum ,  St  tempus ,  hoc  modotfgri  minus  periclitantur, 
quorumVnorbus  naturj  aeratis  congruit,  aut  nature  habitus,- aut  naturp  temporis :  iit 
natura hec omnia  determinet.  Ad  Aphorilmum  igitur  redeuntes,  qui  natura  calidus 
eft, St  in  aetate  calida,morbos  ialidos  facilius  incurrit,  qui  St  facilius  curantur.frigidi  ue 
M  morbtin  praedidis  qualitatibus  difficilius  imprimiinhir,  ^  imprelfi  difficilius  fanaii/ 
™>o''cm  diftantiam  habent ,  fi  reduci  debeant ,  quando  reducuntur  iqiiaift 
illt  habeant  qui  ad  fimiles  qualitates  lapfi  fimt  nempe  qui  ad  fimileS  qualitates  lapfi  fuii* 
prum  diftant.  Cum  uero  hpc  didmus ,  (emper  fano  modo  intelligimiis .  nam  ad fimii 
ft“"ft*ees  non  eflet  fecilior  lapfiis ,  fi  aeger  per  ffingum  fpatium  in  fimiles  qualit» 
tes  dilaba-ctur .  Alter  uero  per  breiiem  St  paucam  diftantiam  in  oppofitas  qualitates 
oanliretldeo  opus  eft  aequalem  diftaniiamadfimiles  qualitates, St  ad  oppofitas  facer^ 

'tuiictj 


tss  LIBRI  SE  CVKD» 

tunc^periculofiiis  eftad  diffimiles  qualitates  dilabi .  Intelligo  autem  eonmdtt»»» 
duum  in  numero  fimilitudtnis  dC  diffimilitudinis ,  ut  fi  in  quatuor  gradus  ad  fiiS 
qualitates  cadat ,  in  quatuor  etiam  ad  diffimiles  labatur,  hoc  diximus ,  quia 
inucmripoiret.inqtiogradus  fimilis  ad  gradus  diflimilis  l^fus  proportionem  haS 
rent.ut  fi  fimilis  lit  ad  quatuorjdillimilis  ad  duo,  poterunt  ede  atque  facilia  adexp^ 
dum;tamen  fimpliciter  morbus  qui  ad  fimiles  qualitates  uergitlccundutn  naturam  urf 
aetatem  minus  periculofiis  cft ,  quia  eft  morbus  his  rebus  proportionem  h^jens  Wo 
.gradusquidainueniripolfit,quiadexpellendumeandemfacflitatchabebit;  ’  “ 


CV  M  natura  multis  dicatur  modis,  audiendum  apud  ipfum  iuxta  illud  fignigej, 
tum, quo  in  multis  alijs  locis  ufus  eft ,  in  toto  libro  De  natura  hominis,  inqm) 
eamqusefit  exprimis  elementis  temperaturam,  naturam  nominat,  ac  fi  ita  dicerain 
morbis  minus  periclitantur  quorum  optimae  corporis  temperaturae ,  uel  ei  qum  ue!  tj, 
tione  jtatis,aut  habitus,auttemporis  fuperuenit,magis  congrmt  morbus  quam  quibis 
fecundum  mhil  iftoru  consuit.  Calidae  emm  naturae,  dC  aetati,  SC  habitui,&  tempori,  S 
anniconftitutioni,  ac  regioni  morbi  calidiores  fimt  congruentes.  Frigidioribus  iwo 

frigidiores,  eadem  ratione 8Cficcionbuslicciores,8thumidioribushumidiores.Con/ 

trarium  aut  a  Diocle  didlum  eft,8C  in  libro  De  feptimam's,cuius  amores  opinantur, in, 
citari  quidem  a  fimilibus  morbos,foIui  uero  a  contrarijs, quoniam  ab  ipfo  Hippdcta 
te  feriptum  eft, contrarijs  morbis  cotraria  efle rem edia .  P utant  igitur  febrem  ardentem 
fadlam  hiberno  tempore  facilius  polle  fanari,  ea  quj  fit  in  mftatetnon  aduertentes  quod 
iiehemens  dilpofitio  caufa  eft,  ut  tebris  ardens  hy  emefiat,  necp  enim  ab  initio  fatSaliiif 
let,m'fi  caufa  potendor  temporis  contrarietatemfupaa(Iet.Ciim  igituranni  tempus  c6/ 
hibere  non  poflit  caufte  magnicudinem,cum  tamen  habeat  fanitatem  fibifuSraganteiti, 
tnulto  minus  morboiam  fa<ftofuj>erauerit,nonalliftentefanitatis  roborc.SedShoccft 
ipfa  experientia  compertum .  Nam  duarum  febrium  ardentium  magnimdineparium, 
illa  qu*.aduertithyemeeftperniciofiffima;ficud  quando  in  calidioritemporisconftitu 
tione  ortum  habuerit ,  fubita  autem  ad  frigus  mutatio  fadla  fuerit ,  non  parum  iuuatur 
frsec  febris  ardens  ab  ambientis  aeris  fr  igiditate,  cum  haec  ipfi  utracp  bona  infint.  Prima 
qiiidem  temporis  conftitutio,  inqua  morbus  faiftus  eft  tanquam  fignum,  altera  uoo  in 
qua  folutus  eft  tanqua  caufa.  Haccigitur  omnia  magis  atteftatur,ac  non  aducrfanturftn 
lentiaeaphorifmqficutinecp  illud  quod  rauccdincs,Kgraucdincs,inualde  fenibus  non 
concoquuntur.  Atqui  ha:  paffiones  fenili  stati  maxime  congrutmt.  Primum  Kcnim 
non  idem  eft  quod  aliquid  non  concoquatur ,  SC  quod  fitpcriculofum .  Deinde  quod 
hon  fimpliciter  fenes  nominauit ,  fed  cum  adietftione ,  ualde .  Omnia  enim  in  his  funt 
periculofa  ob  uirium  imbecillitatem.Sed  necj  illud  quodfcribiturin  primo  Epidcmii» 
rum ,  SC  maxime  moriebantin-  quibus  natura  uergebat  ad  phthifim ,  his  que  dt<5a  linf 
aducrfattir.  Ne<p  emm  eam  quae  fit  ex  elementis  nunc  dixit  temperaturS ,  fedeorporit 
formam.Eft  em'm  ubi  SC  haiic  hatiirS  nominant,  SC  ficuti  uenim  eft,calidam  tcmperatii 
tam  minus  in  morbis  calidis  periclitari,  ita  qui  anguftum  pedlus  habent,  nonfolumnu 
gis  incidere  in  phthifim,  fed  edam  ubi  incidcre,periclitari.NonnuIli  quidem  quiapho/ 

rifmosexpofiierunt)  talius  decepdfuafiombusiillum  cogruerenaturj  aegrotantis  mot 

bum  dixerunt,  qui  fittemperatura  contrarius,  quafi  aptior  eile  diceretur,  multum, uioi 
ftendimusjSC  a  ueritate  ipfa,  gC  ab  Hippocratis  fententia  deerrantes, 
BRASAVOLVS 


PRIMO  Galenus  docet ,  hieper  naniram  Hippocratem  temperaturam  intdligerft 
titin  toto  libro  De  humana  natura  fecit,£i  alii  frequenter. eft  uero  temperatura  ea  qu{ 
ex  primis  clementis  in  noftro  corpore  conftitutis  refultat. 

,  Vbi  legitur.  Audiendum  apud  ipfum,  deeft  uerbum ,  nunc ,  nec  legendum 
f  isfum ,  ledipfafcilicet  natura .  nam  Gr  jce  habetur  ixsAop  riwtsir  luil^  idtft, audienda 
hunc  ipfa  elt. 

,  ybietiamlegitur,ueleiquxuelrationeaetatis,legidebet,ueleiquenunc.namGrw 

ita  legitur ,  fl  fti  Jjff  ilm  kMidiu ,  n  iHu  tfir , «  xfiu  Stptu) ,  idd{,  8C  ei  qu?c  nunc 
*  ratione 


APHORISJIVS  XXXIIII  ZS7 

-rfJnnt  statis  ucl  habitus, uel  tcmporis.huius  uero  partis  feftfus  cft,  qmlibtt hoftio  pri/ 
t  Tiineraturam  habet,  qus  mutatur  ratione  statis, ratione  habitHS,ratione  temp.o/ 
Sweo  hic  erit  fenfus ,  minus  periclitantur  quoru  prim*  corporis  temperaturs  magis 
ingruit  morbus,»  fi  non  primstemperaturaE,faltem  ei  quj  nunc,  ideft.  hoc  tempore 
•  hoc  corpOre  eft,quac  cft  uel  ratione  staris,nam  f  tas  immutat,  uel  ratione  babitus,uel 
wionetemporis.namhsc  immutant  undc  Galenus  de  prima  temperatura  agi't,qus  d 
J^cipio  ortus  fadla  eft,»  de  illa  qugfit  ob  statis  immutationem,  aut  habitus,  aut  teiit/ 
^sXeomcenus  uero  omifit  illam  particulam  i'u2>,ideft, nunc, uel  forte  infuo  codice  a/ 
E^tjqus  tamen  infenfu  perfctTtionem  focit. 

“  S  E  c  V  N  D  o  ad  res  ipfas  particulariter  defcendit,inquiens,  calidis  naturis, in  tempe/ 
turis  calidis,  in  habitu  calido,  in  state  calidamorbos  calidos  conuenire;frigidis  frigi/ 
dos  hufflidis  humidos,»  liccis  ficcos. 

tertio  Dioclisepinionem  adducit, qui  in  tertio  libro  Defeptimanis  oppofitum 
didtuult  enim  morbostierimaiores  qui  fimtfimiles,Kpericulofiores, minus  autem  pe 
riculofos  qui  diflimilcs,»fuam  rationem  ex  Hwocratico  principio  fumebat,quod  eft 
contraria contrartjs  cin-ari.Ideo  fi  lapfus  Iit  ad  diffimile, facilius  curari.nam  fi  quis  acuta 
fdjrehyeme laboret,  is  minus  peiiclitatur,  quam  liquis  eadem,3cftate laboret.  Gale/ 
nusueroDioclem  reprehendit,  quoniam  non  effetfacla  in  hyeme  hsc  febris  nificau/ 
fa  uehemens  fiiiflet .  Cum  igitur  hyems  tamuehemente  febrem  cohiberenon  potuerit, 
tanto  minus  fadum  iam  morbum  euincere  poterit,non  exiftente  fanitatis  robore.prs/ 
terea  experimento  edocemur,  lapfus  in  dilfimiliaefTepericHlofiores,»  febres  ardentes 
hyememagis  periculofas  eiretnoC^  quotidie  uidemus,acutasfebreshyetneutplurim3 
interimere,  sftate  autem  non  interimere.  Infert  igitur  Galenus, fi  dus  ardentes  febres 
accipiantuf,magmtudine  pares,»  una  hyeme,altera  sflate  fiatiilla  qus  hyeme  fuperue 
nitpericulbfiffima  eft,qup  uero  sftate,  minime.  Si^  frigus  sftate  fiat  (Ut  quandoi^  con/. 
tingit)hiiic  febri  prodeft,quia  duo  bona  habettprimo  bonum  fignum,  quiainproportio 
mlitemporefa(fta'eft:deindcbonamcaufam,  quiafrigus  habet,  quod  calore  extinguif* 
Nccualet  quodhyeme  ob  maiorem  frigiditatem  facilius  fanari  deberet,  quonia  corpus 
hyemedifilarino  poteft,»morbus  cft  tempori  improportionatus,quinonfit,nifia  for 
ti  caiifa.  K  quod  fuperius  de  yftiua  quartana  ditftum  eft, huic  fententis  non  opponitur, 
nam  ditSum  cft, quartanam  sftate  breuiorem  effe,qus  tamen  ob  temporis  improportio 
nem  longior  elTe  deberet.  Nos  omnino  fatemur  effe  tepori  fmproporn'onata,tame  sfti 
«us  calor  difflue  facit  corpus,atcJ  humores  atrenuat,quod  non  facit  hy  emis  frigiditas, 
quSadftringitpotius,»humoresuelutifopitosferuat.  ■ 

Qpod  legitur.  Cuius  autores  opinatur,  Grgce  cft  -eam  A«fov7»i/,  is  &§vnu,  -fS-'  wx-iav 
7»i/  (u-dhii/  «fvK.ideft, opinantibus, ut  didlum  eft, turis  qui  fcripferunt  ipfa. 

^  (^od  etiim  luitur ,  Non  aduertentes  quod  uehemens  difpofitio,  Grf ce  cft ,  xkLt 
j-iW  ideft, Non  adhuc aduertetes,quod  uehemens  dilpofitio, 

in  m^ma  dilpofitio — 


•  Quod  etiam legitin-,'c...,.  eumuci c  m 

fimo  petas  qiiomodo^ilhs  duobus  bonis,primS  fit  tanqi 


igitin-  anni  tempus  cohibere  nonpolfi't,lege  non  potuerit, 
is  drinliiTs  honic  ni-,'rr,ir tVr  fignum,Refpodemus 


— “'i  uuu,it. wuijuam iignuin,rvcipoucmusj 

lurtte tanquam  fignum  fignificans  caufam  non  fiiifle  multum  potentem. 

duo  a '  Cum  tamen  habeat  fanitatem  fibi  fuffragantem ,  lege  in  infini- 

<^v  A  R^j  o  ftibiungit, hunc  Aphorifmum  illi  communi propofitioni, contraria  con 
curari, imo  ilhm  magis  adiuuare,»  ueritatem  adiungeretadducit®  alios  aphori/ 
osadhocpropofitum,  utilleeft, Raucedines  »grauedines,infcnioribus  concodho/ 
n^nonadmittunt.uidetur<5^gumentariproDiocle,raucedines  »  grauedines  infe/ 
nionbus  non  concoquuntur:  tamen  hs  sgritudines  funt  peculiares  &:  propris  ipfis  fe/ 
“te.Igitur  aliqua  funt  periculofa,  qus  funt  propria. 

^alenus  hiuc  argumento  refpondct:Primo  hsc  duo  non  efle  idem,non  concoqui,» 
P^frulofrim-Secundo 

ponact,ena  concelfo  quod  he  difpofitiones  fint  periculofs  quamuis  fint  proprie,  (ed 

«nteiUgequodnonfuntpeticulofsperfe,»utproportionats,fcdpb£tateminquafunt 

periculo/ 


1 


iii  LIBRI  SECVNtU  ■' 

periculofeftam  Acit  in  uaIdefenibiis;redualdefenes,uireshabentimbecaias,ideo,^ 

mniainfenioribus  funtpericulofa,uel  pfopoitiohalia,iiel  improportionalia  Cnt 
ob  uirium  imbecillitatem.  Tamen  imMoportionales  morbos  proportionalibus  coi^ 

rantes,feteretiirimproportionalesinliiseirepeticuloflores,quamtiisfimpliciterobri 

rium  imbecillitatem  omnes  morbi  in  ualdefenibiispericulofilint 

Quod  legitur,  atcp  hac  pafflones  fenili  aetatimaxime  cogriiunt,  innoftroantiquom 

dic^upliciter legitur,in prima je<^'one  xcuLyi nUacc mrfc  ovixJj « AiWej 

eunda  liero  letflionem  *«  ii  yfc  oVtk. 

Qiiod  etia  le^tur,fenes  nominauit,  Graece  eftef  «A  rao  5i?<treu7«j,idell,  fenes  fe 
oy  I N  T  0  Galenus  argumentum  aliud  remonet,  nam  ab  Hippocrate  primo  Epid» 

miorumdicitur,Etmaximemoriebanturquibusnaturauergebatadplitliifi'm,qucisfia 

lingua  uocat  Igitur  fecundum  naturam  morbus  periculofioreft,flilfimone. 

bantur,  quibus  natura  uergebat  ad  phthifim,  tame  morbu,fecundum  fuam  naturahate 
bant.Galenus  refpondet,in  primo  Epidemiorum  non  intelligere  Hippocratem  p«na/ 
turam,  temperaturam, fed  corporis  formamihicuero  intelligitfortriam  corporis, exirni, 

fecamftguram,uthabereproccrumcollum,8fgracile,at<^limilia,nonautforma,ideft 

intrinfecamformam,quaeeftanima,licetipfeUeIitanimamucItemperaturaefre,udn5'/ 

nihil  ex  temperatura  refultans.  unde  infert,  ficuti  calida  temperatura  in  morbis  calidis 
minus  periculofa  ^ita  qui  angi^umpeiSus  habent,  nonfolummagisinciduntphthi 

fim, fed  criamubiinciderint, facibus  periclitantur.Exquibusuiderelicet, quod per  natu 

tam, formam  intelligat,  uthabere  anguftum  pe(Sus,obIongum  collum  at<p  gracile. 

Denicp  Galenus  refert,  ex  praedtdhs  ratiunculis  quofdam  aphorifinorirm  interpretes 
eHedeceptos ,  nolentes  morbum  naturae  aegrotantis  oppofitum  effe  morbum  congru/ 
€ntem,8i  illi  proportionatumteum  uero,qui  fit  fimilis,improportionatum:quos  tamen 
dicit  a  ueritatedeuiare. 

Quod  legitur ,  Quali  aptior,  in  neutro  legi  debet  quafi  aptius, quod  dicitoftendb 
mus,  Graece  eft,  «s  ideft,  ut  oftenfum  eft, 

APKORISMVS  XXXV 

tN  quouis  morbo  partes  ad  umbilicum, K  imum  uentrem  attinentes,  craflfitudi/ 
Xnem  habere  melius  eft .  Multum  uero  extenuari, ac  contabelcere,prauum  .jSed 
K  hoc  quoc^  ad  inferiores  purgationes, periculoflim, 

BR  A  s  A  V  O  L  V  s 

HIC  AphorifinusSf  in  hominum  colHtutione,8f  in  eorundem  A(Iplutione,qufof 
segritudine  fit,  intelligi  poteft.  In  naturali  difpofitione  cum  quis  xgrotauerit, partes  ad 
umbilicum  atep imum  uentre  attinehtes  naturaliter  craflas  habere, bonum  eft ,  K  meli/ 
us,  quam  fi  eas  tenues  K  fere  tabidas  habuerit, nam  ho  c  malum  eft.  etenim  qui  illas  pw 
tes  craflas  habet  atcprobuftas ,  calorem  efiam naturalem  uehementemhabet,  at^uim 
concodfricem  perfetSiorem ,  8d  naturalis  calor  intenfius  refledlitur .  Si  uero  hac  panes 
tenues  fint, oppofitum  continginnamnei^  calor  naturalis  ueh emens  eft,necg  uis  conto 
«Srixperfedaelle  poteft, nc(^  calor  naturalis  intenfetefle<S:itur,ideohocmaluffl  eft.fe* 
ad  eius  malitiam  illud  facit ,  quod  hic  habitus  ualde  periculofus  eft  ad  purgationes  qu* 
per  inferiora  fiunt,  hic  eft  aphorifmifenfus ,  fi  illum  in  naturali  dilpofinoneintellexeri' 
mus.  Si  uero  de  Aflblutione  qua:  fit  per  xgrituAnem.intelligere  uelimus,alter  fenfus  o 
rit,  hic  fdlicenin  quocun«  morbo  partes  ad  umbilicum ,  bC  imum  uentrem  attinentes, 
in  fua  craflicie  permanere  bonum  eft,  8d  melius  quam  fi  multum  extenuentur, 8f  conta/ 
befcant.  nam  fi  in  eodem  ftatu  permanent, fignum  eft,  naturam  optime  morbum  fene, 
8C  illarum  partium  uires  in  fuis  operatiombus  perfeuerare ,  nec  morbum  adeo  acuton 
elle  ut  primo  alpediu forte uidetur.fi uero  exui  aegritudinis  extcnuetur,8i  cotabefc^i 
fignum  eftnonrefiftetefebrilicalori,  8t  uires  earum  deperA.Imd  adde,  quod  hoc  edani 

in  /-ntnllKV 


'A  P  H  O  R  1  SM  'v  s'  'xx  XV  i%9 

'■  incommodi  habetur ,  quod  ad  inferiores  purgationes  ineptae  fiunt ,  quippe  periculum 
eftillis  partibus  euacuatis  per  inferiora  purgare  corpora,  nam  refoIuimtur,&C  iam  refolu 
tx  fimt  hi  duo  fenfus  aphoriimo  quam  optime  quadrarit ,  tamen  pars  prima  de  naturali 
confiftentia  intelligere  uidetur.  S  ecuda  uero  de  ea  tenuitatej  quj  ex  f gritudine  fit,  tamen 
ummcButricffedle iungi  poteft.  St; accommodari.  Hoc  eft  unum  ex  illis  fignis  qua: 
fempCT  bona  funt  in  omm'  morbo ,  qu*  femper  mala .  nam  hi  decipiuntur  qui  dicunt 
non  rfe  femper  bonum, has  partes  in  quocun^  morbo  efle  eradas,  cum  in  hydropebo 
num  no  iudieent  has  partes  eradas  ede.fed  hi  re  uera  no  intelligunt  qm'd  fit ,  habere  has 
partes  aadas,  SC  quid  fint  hac  partes ,  ut  deinde  uidebimus .  D  eridendi  prj  terea  fimt  cS 
^dunt,no  elTc  femper  malu  eas  partes  extenuari,  cunS  fit  malum  in  hydroperfmd  non 
fanantur  nifi  extenuentur.  At  ignorant  quid  fit  extenuari  has  partes,imd  SC  in  hydrope 
bonum  eft  habere  has  partes  eradas  atc^robuftas ,  K  malum  habere  tenues  Kimbecil> 
las.Philotheus  dicit,  »7®-  osusailxjiy*'  <rm>-!rayi\  ideft,hic  aphorifinusfignv 

'  ficatiuuseftjfpeculaturemm. 

iv  7m<r«(n  THcny  vimoi.  ideft,  In  omnibus  morbis.]  Qiua  fimpliciter  loquentes  ift  o/ 
mni  morbo  primum  eft  bonum  (  uel  primam  uel  fecundam  expofitiontm  fequamur) 
Kfecundum  eft  malum,  quamuis  innoftro  antiquo  codice  SiC  in  Aldtao  feriptum  fit,  ^ 
5Wmn!ira,ideft,inomni  morbo.  _  ^  ■ 

T«  ^  tfffaUsy  1(9«  »  «ajiiii/  £&.  ideft,  partes  circa  umbilicum 

Kimum  uentrem  attinentes  craditudinem  habere  melius  eft.  Intelligit  ueroper  has  par 
tes  totumid  quod  continenir  afepto  tranfuerfo  u%  ad  penem,  hanc  uerp  partem.  Gale 
nuSjK  Graeci  omnes  vocant,  cuius  tres  partes  fecit  Galenus,  ■tk 

«V4i«Asi<,i(9a  «Tj>ot'.ideft,praccordium,K  ea  quj  funt  circa  umbilicum, pubem. 
Leoniemus  niire  decipitur .  nam  in  huius  aphorifmi  commentatione,  &  alibi  femper 
Uertitv®sji«V</h‘«(', ideft, Ilium, fedconftatiliaedefubhypochondrijs.vsra^fV^iiie  uero 
‘  a  Ceifo  dici  praecordia .  8C  quod  hic  Leonteenus  dicit  imum  uentrem ,  exponens  illam 
perticulam  «ipaV ,  Celfiis  pubem  uertit .  nam  libro  fecundo ,  capite  quarto  de  malis  fb 
gnis  xgrotantium  loquens  dicit,malum  fignum  effe  ciitem  circa  umbilicum, pubem 
macram,  Vt  autem  dehis  partibus  parum  elucubratius  loquamur,  fcire  oportet,  in  in/ 
feriori  tientre  in  quo  uentriculus ,  iecur ,  lien ,  inteftina ,  Mefenterium ,  renes ,  uefica, 
atque  uterus  continentur ,  cauitas  eft ,  qute  omnia  haec  capit ,  5C  carnofo  quodam  ex 
mufculis ,  pelliculis ,  8C  cute  contexto  intrinfecas  partes  tegente  coambitur ,  a  cingulo 
incipientes  ad  penem  pudenda ;  tota  haec  pars  a  grecis  j/ks»?  ,  a  noftris  aluus  8C 

uenter,  ab  Arabibus  My  rach  nuncupatur .  eft  autem  cingillum,  os  fub  coftis ,  quod  eft 
ultimum  fterni :  fternum  uero  eft  fub  pedlore ,  ubi  funt  mammae ,  dC  pertingit  ufque 
ad  cingulum ,  bf  ibi  quoque  eft  malum  pumcum  uel  granatum ,  quod  pertingit  ad 
uentriculum,  8fos  ibi  finit.  Ab  hac  igitur  partequgfub  coftis  eft,  ufcpadpu/ 

denda, totum  quod interiacetaluus,uenter,j'«s9f,8i;Myrachuocatur.haecpars  in  duas 
aiinditiir, in  illam  qux  eftTub  umbilico  quacvaroj.aspnis'  dicitur,&l  in  illam  qua  eft  fupra 
timbilicu  qtiK  Ayxspicy  nuncupatur.  Vmbilicus  uero  qui  in  medio  eft,  otufxh®'  dieftus, 
■paitem  habet  medi^m,«Ks<iy$«M(iy  uocatur :  K  pellis  illa, qua  umbilicum  circundat ,  a 
ferinis  iietula ,  k  grgeis  «w  appellatur,  pars  fupra  umbilicum  diefia  &y«sfioy  >  -im/ 
ideft, 'prjcordia  compleditur,  dexterumfcilicet  Sffiniftrum ,  K  in  medio  uen/ 
«Kuli  wndum,quod  os  uentriculi recentes  uocant ,  cum  tamen  os  non  fit,  fed  fundus, 
lub  umbilico  tii^  ad  pudenda,  eft,idcft,fubuenter.pars  illa,  queftatimfiib/ 

fecetmnbilico  «njiuy  dicitur  fumen  Kabdomen.  pars  uero  quepilis  inhorrefeit pubes 
Kpe(Sen.inj>o(,enimPolluci  eft  uenter  ab  umbilico  ufep  adpubem.  Gaza  abdomen 
mterpretatur ,  quamuis  Celliisuilus  fit  pubem  interpretari. hac  proprie didla 
int.Inhis  uero  omnibus  partibus  Hippocratem  intelligo ,  bonum  efieu  cralfe  fint 
quamuis  fetis  elfe  partes  Hiyxsfix,  ideft,  fuperioris  uentris  effe  tales,in  quibus  funt  ie/ 
<air,lien,«-  uemriculus,que  funt  partes, in  quibus  cofliones  perficiuntur.Weriores  ue/ 
ro  parte  li  craflg  fint ,  bonum  eft ,  faltem  ob  inferiores  purgationes ,  qua  tuncfeciliiis 
«1  poliuntjK  abfqi  noxaiScito  etiam,  craflitudinem  de  qua  hic  fermo  fit,  effe  craffltu/ 
#nem  carnofem.quoniara  cum  illapartes  ob  multam  pinguedinem  (qug  fuapte  natura 

B  frigida 


frigida efi)  craflgfunt, non  ita  adiuuant  coAones,  quamuis  minits  malam  fithattre 
crairitudinem  pinguem, quam  tenuitateiquonia  tenuitas  eft  codiioni  contraria,  craflin, 
doautemcxpinguedinefaltemintuscaloremrepercutfcquiuehementiorreddituspQ., 

fedlius  concoquitPhilotheus  frCipiealuum  intres  partes  iam  eni^eratas  diuidiqintw 
ens  <A'o7»  *  <rvtnrcu/iiS^'@‘v  i*  «fw  «sarat 

«STf.tg  m  itXi'  «uum^xSit^irTS-ixsti^vc^ix.-ik  •w  irSii  VV  o^tJ)«asf/,  to  j  ■nAATaS, 

5- W  a<i&  ciufa^si/, y  iSUaioi; ^ 

>4'  eOfiieaiii/  AsTia  9aAm;(iSv«.)(9K  «  rn-^H  Timy  iwAif 

9(9«  -mf  itft&Kf  etffji»  wAAiai/  i5^i/j>«,ideft,fciendum  nero  quod  tota  pars  ^  char 

tilaginexiphoide  ufqj  ad  offa  pubis  in  tres  partes  diuiditur,8C  quf  inipfafirora  funtjpif, 
cordia  uocantur,  Qiiat  autem  media,  partes  circa  umbilicum;quae  uero  in  fine, imus  uen 
ter.In  omnibus  igitur  morbis  ea  quf  circa  umbilicum  SC  imum  uentrem  funtjCralTitudi 
nem  habere  melius  eft.  A  crafficie  enim  fubiedlorum  corporum  tepefada  adiuuantur, 
8dhorumco<ftiobenefit,8dexpurgationibusmeliusfenriuntrobufta.  ’ 

Oribafius  Aphorifinum  intelligit  de  partibus  ob  atgritudinem  extenuatis,&  qu*  (j 
ipfa  atgritiidinenoextenuentur.nam  dicit,  Hippocrates.dumumbilicumnominaqme, 
dia  corporis  nobis  oftenditjhoc  eft,aparte  totum.fi  quis  ergo  multo  tempore confedto 
segritudine,  media  pleniora  habuerit,  quale  fignum  efe  S  das  malum  non  effe,  quoniiun 

illic  hepar, ftomachus,8d  cor  eft,  illic  operationes  obeunt  nature.  Qiiac  dum  omnia  fana 
fuerint,  quicquid  accipitur ,  cito  concoquitur,  8C nutrimentum  naturae miniftratHr,K 
quamliis  longa  fuerit  aegritudo ,  extenuata  corpora  non  funt,  fi  uitalia  6f  nutrimentalia 
bene  habeantHaec  Oribafius,  in  quibus  uides  ipfum  loqui  de  eo  qui  in  aegritudine  etij 
longa  partes  pracdidlas  craflas  feruet, 

hi^cy.iddi,hoc  autem  quod  eft  multu  temie.l  Ideft.  fi  quis  habuerithas 
partes  multum  extenuatas,malum  eft.Sd  bene  addit, multum  extenuatas,  qtriafi  parum 
extenuatas  haberet  non  eflet  malum ,  imo  in  pgritudine  fi  non  extenuantia-  eft  malum, 
tamen  multum  extenuari  no  debent,  quia  haec  multa  extenuatio  uirium  imbecillitatem 
fignificat,  fi  uero  non  extenuantur,  morbi  longitudo  fignificatur,  ut  tenuitatem  illam 
»  qua:  malum  fl^nificat,  uehementius  exprimeret, addit. 

KcU  UTorjTOf.ideft,  SC  contabefadium.]  Vt  innuat,  multu  Uero  extenuari,imd  adeo 
utcontabefcereuideant  in-,»io;t%'’i',*dclf,malum  eft,  quia  illarum  partium  imbecillitas 
rcfolutio  fignificatur,  8d  confequenter  fubiediarum  partium;quf  funt,  uentriculus,ier 
cur, lien. unde  Oribafius  dicitifi  uero  extenuatum  corpus  fuerit, ueluti  quibufdam  fiibfi 
det  ftomachus,ita  ut  (pina  SC  uenter  unum  fint,malum  eft,  teftaturep  non  longum  uit» 
fpatium  fupereffe,  quia  omnia  extenuata  fimt ;  6c  tum,  quod  nuUimentu  non  datur  tore 
pori  afficiuntur  fimul  principalia  membra ,  unde  non  uitae ,  ied  potius  mortis  erit  expe/ 
(ftatio.Haec  Oribafius.Pliilotheus  uero  dicit  hoc  effe  malfl  cjx  ■ties  ^VwTiw  wTiw.idm, 
propter  contrarias  caufas. 

Ji  rm  ■niiiny  -Jr^f  -««e  xsirta  ,  ideft ,  peticulofam  autem  KhoC 

ad  inferiores  purgationes.]  Quoniam  illarum  partium  denfitasatqp  craffities  medica/ 
menta  fadiius  tolerat .  nam  omnia  medicamenta  potentia  calida  liint ,  imo  K  ualdeca/ 
lida,  Galeno  teftetpropterea  fi  illae  partes  graciles  fint,  facile  eft  ut  adhuc  magis  gta/ 
dlefcantob  medicamenti  uim,  8d  fi  graciles  partes  a  flatu  extendantur,  fecdiusladun/ 
turquamcraflx,6fprgterea  fi  tormina  contingant,  a  craflis  fadiius  quairi  a  tenuibus 
hypogaftrq  partibus  feruntur. 

Scitocp,adinferiorespurgatioes,addita  effe, quoniahae  partes  adpurgationesfupcrio 
res, aut  nihil  autparofadut,mfi  quis  deuentriculodixerit,quodmul  tu  facit  ad  pur^tio 
nemper  uomit0.fed  dicendu  eft,uentriculu  id  genus  eiiacuationis  etiS  ferre,  quaiiis  par 
tes  fuperiores  tenues  fint, tamen  fimpliciter  illas  partes  femper  effe  craffas  melius  eftnS 
K  in  uomitu  ilia  multu  defetigantur ,  ut  uniciiii^  certum  eft  qvri  experiri  tentet:  propte/ 
rea  partes  illas  craffas  effe  bonum  eft,non  tamen  adeo  neceffariu,  ut  in  illa  euaaianone 
quae  per  inferiores  partes  fit ;  in  hac  enim  cuacuatio  per  has  partes  fit,  8C  inepte  fit» 
fint  imbecilles  .fimt  autem  imbecilles,  fi  tenues  fuerint.fi  uero  aafe: robuftioreft 
Atineiiacuarioneperuomitumhis  partibus  no  indigemus,  nifi  quia  per  compafliou? 


A  P  O  R  I  S  M  V  S  XXXV  i9.i 

ad  uomitas  motum  excitantur.Philotheusaho  modo hiric  dubip,fatis&cit(fi  id  quod  di 
dt Ct farisfecere) inquit emm  a rfit h  ami ea-^ uiic-^cc^ 
l^as  ‘nh  JiaxaiiXtoif.  c7t  &(pai  5^Ui7r^.iddft ,  fi  liero  quis  dixCTitj 

propter  quid  fuperiores  purgationes  non  ixit,  periculo  ff  iiint  itadifpofitis  C  Dicimus 
^od  ipf»  prxtermifit  tanquam  mamfeftas.Idemcf  dicit  Galenus . 

GALENVS 

Partes  omnes  quas  adepigaftrium,ideft,IocClfupraUentrem  attinent,  omni  ua/ 
care  dili5ofitione,qu3C  fitpraEternaturam,oportere,eftmanifeftum.  EthocinPro/ 
onoftico  dioum  fuit,  ubi  his  utitur  uerbis,Ilia  optimum  eft  abfque  dolore  elTe ,  8CmoI/ 
Sa ,  K  squalia .  fed  ex  his  ipfis  quaidam  fimt  tenmora ,  qUacdani  crafliora  j  de  quibus 
nunc  fermonem  habet .  Qiitecunque  quidem  crafliora  funt  haec  meliora  efle  inquiens. 
Quecuncp  uero  tenuia,mala.Et  tanquam  figna  uideIicet,K  tanquam  caufg. Signa  enim 
(imtpartiuquac  contabuerunt  imbecilUtatis .  Caufac  uero,  quod  codtio  bona  non  fiat  in 
uentre  ciborum,necg  fanguiflcatio  in  hepate.  Etenim  membrum  utrimqi  a  craflitudine 
didorum  corporum  cocalefadlumiuuatur.Tantumigtur  ubi  contabuere  offenduntur 
eorum  operationes,  quantum  integris  ipfis  iuuabantur,  Qiiod  autem  earum  quas  dixil 
Bius  partium  tenuitas  ad  inferiores  pu^tiones  fit  pcriculofa ,  manifeftum.  Oportet  e/ 
nim omnia  quae  funt  infi-a  thoracem  eflerobufta ,  ut  bene  purgatiombus  feruiant,alip> 
quin  magna  incommoda  patiimtur.  Cur  autem  de  folis  inferioribus  pur^tiohibus  fece 
nt  mentionem, dignum  eft  quaerere .  Superiores  enim,  hoc  eft  per  uomitum,his  qui  ita 
itfedi  funqpericuloff,  Anhas  quidem  tanqua  manifeftas  pretermifit,illaf  um  Uero  com 
meminit, ut  de  quibus  m  ags  polTet  dubitaridmum  autem  uentrem  proprie  nominat,  8C 
appellatpartemuentrisimam,quac  umbilicum,  ac  pudenda  interiacet.Ita  ut  in  haectria 
totum  epigaftrium,ideft  locus  fuprauetrem,diuidatur,inhypochondrium,ideft  ilia,  SC 

umbilicum  attinentia,8C  uenuem  imum. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,partcs  quae  ad  epigaftritim  funt,  nullam  habere  prteter  na/ 
tutam  difpofitionem  oportere,  quod  ex  Hippocrate  oftedit,  qui  in  Praedidionum  libro 
dicit,  Optimum  efle ,  ■\3ini;)(;i'<^i«,ideft, praecordia  nec  doler  e,  K  mollia  aequalia  efle. 
dura  uero  efle  dupliciter  contingt,uel  quia  mlifculi  ipfi  duri  funt ,  uel  partes  fub  m  ufeu 
lis,  ideft,iecur,K  Iien.propterea  Hippocrates  dicit  debere  efle  mollia,  ideft,  nondura.fi 
uero  naturaliter  dura  ftnt,ideft,fortia,robufta,  atep  aafla,  bonS  eft.  Sed  hoc  durum  pro 
craflb  Kfirmo  atep  robufto,non  opponitur  molli ,  de  quo  ibi  loquitur  Hippocrates. 
Scito  Khic  K  ubiq;  Leoniccnum  interpretari  uocabulum  viim;(£»'ti>»i8i/,idcft,IIia,led 
,  tufemperdicpraccordia,utCelfusfecit. 

S  £  c  V  N  D  o  docet,  efle  bonum  ex  parte  figni  8£  ex  parte  caufac,  quod  fcilicet  partes 
Cntcraflsteft  etiam  malum  ex  parte  figni,  8i ex  parte  cau%  fi  fint tenues  lex  parte 
cauix  quia  in  uentriculo  codtio  bona  non  fit ,  in  qiio  cibi  coqutmtur,  neque  bona  fan/ 
guificatio  quae  in  iecorefit,fedincondenfis  craflis  partibus, bona  uentriculi  codio 
fit,K  iecoris.exjparte  fi^i,  quia  partium  quae  extenuantur,  imbecillitatem  fignificant, 
ncuti  aaflicies  fortitudinem  offendit. 

Vbnegtur,Tmtumigtin:  ubi  cqntabuerc,offenduntur  eorum  operationes,  Graece 
at,»(r»»>i,  &  8)Bf  Sbv  tKncKtf/mii  (u/7¥t jSAce^tAet  tkj  ^i^iyiaf.ideft ,  tantum  igtur  ubi 

contabuere,offendi  decens  deorum  operationes. 

f^od  ftatim  fequitur ,  Quantum  integris  ipfis  iuuabantur ,  Graece  eft  omi/  iytcutiivy 
SS|<  •)ija8aa,uel  <o4itAs(iuTOt,ideft,quantum  falubribtis  ipfis  iiiuari. 

tertio  docet,omnia  quae  funt  fub  thorace,  debere  eflerobufta,  utptirgationibtis 

benefouiant.  aliter  magna  incommoda  patiimtur,nempe  Sf  diu  retinetur  medicamen/ 
*um,8£intumefcunt  partes ,  bC  amedicametorum  tenuitatemagis  refoluuntur,atcft  atte 
nuantur.hacc  uero  non  eueniunt,fi  illic  partes  cralfp ,  at^  denfac  fuerint. 

Q_v  ART  odubitatcurdefolisinferionbuspurgatiombusmentionemfecerit.nam 
«•purgationes  quaeperuomitumfiunq  fiillj,  paries  tenues  fintpericulofg  extant.  Ga/ 

B  »  lenus 


lenus  refoondet ,  Hippocratemhas  prsetemffifle  tanqiiam  mamMaS,  K  adde  hoc  * 
Te,  quia  ad  irifeiores  magis  neceffari*  fiint,  quamiiis  8C  funeriVi.-.,  'i-. 


aum  efle ,  quia  ad  irifeiores  magis  neceflariae  funt ,  quamiiis  SC  fuperiores 
ncceffitatem  habeant,  fed  ad  infeiores  magis,  nam  per  has  partes  8C  medicamT 

- J/:---- . Tofolusuentrictriusperrcaoi,  0, 


ores  magis 

_ _ ,.jdadinfaic  „  --- .v„„ 

tum  8C  omnes  humores  tranfeunt,  ad  fuperiores  uerofolus  uentrictrius  perfelgit™»^ 
ilia  fimul  compatiuntur :  quamuis  Galefiusuideatur  potius  inferre,  inuomiflituilllim 
efle  dubium  illas  partes  debere  efle  robuftas ,  fed  in  inferna  purgatione  poflfe  elfe 
«m.  imo  8C  addamus ,  Hippocrate  dixifle  per  inferiores  purgationes, quia  utplurinmm 
medicamenta  dantur  ut  per  inferiores  pates  purgationes  fiant, raro  dantur  utperfu^ 
riores  purgentur. quamuis  per  purgationes  itaintelligenda  fint  naturales  K  ^onti^ 
qu^fine  arte,  fed  fuapte  natura  fiunt,  ficutiK  artificiales:fed  artificiales  potiflimumj^ 


telligere  oportet, cum  quibus  medicamenti  uisiundlaeft,  quae  tenues  partes  refolu{(;8c 

Vbi  legitur ,  luperiores  enim  hoc  eft  per  uomitum .  lege ,  fuperiores  etenim  hoceft 
peruemitum, 

C!_v  IN  T  o  docetqtudintelligendumfitper»'jp(i(',fnquiensiignificariparftm qu* 

(ipjer  umbilicum  8f  pudenda  interiacet. Khocmerito fecit ,  quiaid  uocabulum 

quandoquereperitur  pro pubeacceptum,quandocf  pro  abdomine,  ldefl:,parteab UBI/ 

hilico  ad  pubem :  fed  Galenus  uult  nunc  ab  Hippocrate  accipi  pro  tota  illa  parte,  qu* 
inter  umbilicum  K  pudenda  interiacet,  quf  fimul  abdomen.  Si  pubem  complebitur 
hanccp  partem  Si  Theodorus  SiLeonicenus  imumuentrcm  rationabiliter  appellann 
tamen  nobis  uidetur  non  ab  re  efle  fi  interpretemur  «tyoi/  pro  pube,  praefertim  cum 
Celfus  libro  fecundo  capite  quarto  pubem  uertere  uideatur.  nam  ponens  mala  sgro/ 
tantium  figna ,  dicit  efle  malum  fignum  cutem  circa  umbilicum  Si  pubem  macram ,  in 
quo  loco  ad  hunc  aphorifmum  alludit .  Adde ,  hic  ab  Hippocrate  dici  partes  circa  um/ 
bilicum, per  has  uero  partes  opus  eft  intelligere  Si  ilia.  Si  abdomen,  quia  nullae  aliaepar/ 
■  es  funt  circa  ipfam ,  quam  iftac .  fub  his  uero  eftpubes  inferius,  fuperius  Thorax.  De 
"  is  eft  hi 


thorace  nihil  opus  eft  hic  tradare ,  fed  bene  de  pube ;  ideo  nos  per  «ifei/  pubem  im 
terpretandum  uolumus.  Si  non  imum  uentrem ,  quoniam  imus  uentcr,qui 
eft,  pubem  Si  abdomen  compleditur.itaque  ab  illa  parte ,  quicquam  efle  circa  umbili/ 
cum  intelligere  non  poflTemus ,  tamen  qliicquid  fit,  illos  non  reprehendimus  qui  imum 


Demep  Galenus  epigaftrium  intres  partes  diftinguit,  in  hypochondria,ideft,prfcor 
dia,in  loca  ad  Umbilicum  attinentia,Si  in  imum  uentrem,fed  hic  aduerfus  Galenum  dti 
bitare  poteris,  quia  imus  uenter  ad-vaau^aspiDi/fpecSetiSino  ad  u^yisjpui’- At  Galenum 
in  fuis  Graecis  codicibus  confiderans,  no  inuem'  quod  ipfe  Epigaftrium  in  haec  m'a  par 
tirctur,8ideLeoniceno,  uel  potius  de  librario  ualde  miror,  qui  hanc  particulam  epiga/ 
ftrium  fua  iponte  addiderit ,  quae  facit  Galenum  errare ,  qui  dormitare  nonfolet ,  m ' 


fuo  codice  epigaihriu  ponit,  uteius  uerbaquae  fubfequuntur,oftendimt.inqiutem'm  is 


eft,  quamobreminhacctriadiftinguiturimiuerfum.hypochondriui  , 

Sd  in  illa  loca  quae  ad  umbilicum  attinent ,  Sf  imum  uentrem.  hic  fenfus  conuera'ens  uu 
det!ur,8f  ita  feriptum  eft  in  codice  Aldino.  ueruntamen  quia  illa  particula  iw  e  uh 

detur  illi  particulae  iunda,6d  illam  fere  determinare,ut  fenfus  fiat,utinhac 

tria  diuidanir  imiuerfum  hypochondria,  poftea  duo  folu  conlequuiinir ,  propterea  nos 
alios  Galeni  Grgeos  codices  pmquifiuimus.  in  eo  qiie  habemus  fatis  antiquo  ita  Ic^t 

SifsfJjpfx  TCiS'^  ej  i 

•"T'  '<h  «'jfDii ,  ideft ,  unde  totum  hypochondrium  in  haec  tria  diuiditia" ,  in  epigaftrium, 
Sfinlocaa’’  ' 


ideft,  locum  ilipra  uentrem,  Stin  loca  ad  umbilicum  attinentia ,  Sf  inimu  uentrem:!# 


. _  s ,  certum  efle  apiid  Hippoaatem  SC  Galenum  atef  alios  probi 

tos  amores  cum  dicitur  hypochondrium,  illa  pars  intelligitur,  quae  immediatefub  to' 
ftis  eft ,  Sf  h  Celfo  praecordia  uocatur .  In  hoc  amem  loco  non  dicit  fimpliciter  48';^''' 
Galenus ,  fed  dicit  ■n  (rvinrm  ideft,  imiuerfum  dC  totum  hypod'®#' 


driumjhflc  eft  tota  ifla  pars  quae  fujj  coftis  eft .  Certum  uero  eft  totum  uewjrem  efleliib 
coftis  tdcofub  totohypochodrio  corinenturepigaftiiiI,umbtltdpartes,  Siimiisueter. 
namtotus,KtotaaIuusefthocmodohypochpndrium.haEC<5eftueraGaIenifentenfia,‘ 
quam  puto  Leomcenum  expreffide/ed  a  librario  firifle  deprauatM.femptt  enim  debb 
ms  uirisbene  fentire  oportet.  Itaq;  ubi  eft  ^igaftrium  in  codice  a  Leonicemo  uei:fo,1ijr/ 
pochondrium  ponas ,  SC  ubi  hypochondrium  uice  Uerfa  epigalbiiim  ,  itaj|^Galemi^- 
in  fuam  fentenpam  reduces.T amen  alia  eft  in  noftro  antiquo  codice,  S  jlecumda  le<fh‘o, 
quamjputamus  fuifle  Galeni  mentem ,  K  ueram  fentenriS,Iicet  praefcripla  diam 
dipoffit-dicitaute  usaSTpU  -iwu-k  Am^USfi-norl/t^Treu/ ,  bj 

asp  )(S“  r»  »ij»«i/.id^,unde  in  h*c  tria  uniuerfum  diuiditur,in  hypochpntou  (pa  gliplJ 
intelligif partem  fupra  umbilicum)in  partes  drea  umbilicum,  K  iniliifeuentrem;  ’ ' ' 
Vbi in  fine  commentationis  legitur,  6C  umbilicum  attinentiajlegi  debet  JK  loca  ad  iitn; 
bificum  attinentia,nam  Graece  ^  ik  -nv  oiitfKfiij/,  >  ■ 

APHORISMVS  XXXVI  .  j  - 

^Vi  falubritarem  corporis  habent,per  medicamenta  euacuati  cito  cxoluuntur. 
qui  prauo  utuntur  cibo, 

B  RASA  V  o  L  VS  ... 

E  X  H  i  S  nihilbonuffl  eft,uel  eos  purgare,  quos  non  oporteat, uelquosoporteatnpn’ 
piirgare,tameri  unum  alio  peius  efle  certum  eft.Nunc  uero  HippOcrattrS  admonere  liO! 
liritmedicum,ne  illos  purget,.quos  purgare  nofn  oporteat.  In  hoc  etenim humero  ftra^‘ 
fani:propterea  ab  Hippocrate  dicitur  .quifaniflmt,  fimedica/nentoeuacuentur,  citO’ 
dilToluuntur.nam  K  fi  medicamenta  diffoluant,  hi  tame  citius  diflbluStiirqui  fanifuht, 
&  purgantur,c^  qui  xgrotiSC  prauis  humoribus  abundantes  .imd  SChi  quiprauo  utiin/ 
ttir  cibo, fi  medicamento  euacueritur,  cito  etiam  exoluunnir,harum  fentchtiariim  rario' 
hec  eftiqui  fani  uerefimt,  culpatos  humores  non  habent ,  ne^  fijperfluos ;  K  idCo  fiper 
inedicametaeiiacuennir,b6nihumores  educuntur,  quia  in  hoctorporehecp  mali,  ne® 
fupetfliri  inuemuntur  educendi,  undenatura  imbecillior  efftdtur,8C  diflbliiuntur.hqc^ 
cito  fit,  K  tanto  citius ,  quanto  natura  humores  bonOs  trahi  non  finit ,  fed  uis  medifca/ 
menti  trahit,  unde  fit  maxima  pugna  K  maxima  commotio,  ex  qua  neceflario  «tblutio' 
confcquitur.nam  corpus  imbecille  fit,8C  uis  ipfa  deeft ,  naturalifi^  humiditas  minuitur.: 
Adde,  cum  omnia  medicamenta,  potentia  calida  fint ,  8i  culpati  humores  abfiht,prq/ 
pterea  caliditas  in  membra  imprimitur,  8C  mala  qualitate  afficiuntur.  Ratio  autem  e/ 
ius  partis ,'8C  qui  prauo  utuntin  cibo  cito  ex61uuntur,eft,  quia  paucos  habentpro/ 
bos  humdres  r  ideo  medicamento  euacuati  omnes  mali  auferuntur ,  8C  quiabonipaiv 
ci  funt,pr6pterea  refoluti  permanent,  nam  &C  cumpraiiis  humoribus  iiires  perftant ,  8C 
multos  uidimus  diu  uiuere  cum  cacochymia,8£  imiuerfali  humorum  malitia. quare  cau 
fecurhi  exoluantur  hac funt: una liirium imbecillitas, quam  naturaliter  habentralia," 
quia  paueps  humores  probatos  habent  qui relinquantur ,  imo  8C  illi  modid  boni  fimul 
ciim  prauis  euacuantUr .  D  enicp  in  ho  c  euacuationis  motu  folent  humCles  praui  ad  ce/ 
rebrum,  cor,  8C  alia  praecipua  membra  moueri,  ut  iam  diffblutio  fiat-  Oribaflus  intell/ge 
te  uidetiff,hcs  quiprauo  utuntur  cibo,in  purgationibus  bene  fehabere,8C  non  offendi, 
oam  dicitjiani  ideo  accepa  purgatione  grauantin-,  quia  apti  humores  perturbantur,  8£ 
pro  bonis  mali  eueniunt  .,  5C  emittuntuf  boni  .  his  uero  qui  malo  cibo  Utuntur ,  hoc  dft' 
mala  miftina  ciborum  bC  humorum  laborant,  neceftaria  eft  purgatio .  unde  8C  hon  lac/ 
duntur,quia  malos  humores,  undegrauabantur,  etjciunt.amen  Hippocrates  hocnon ' 
'?*J*>*mouulthos  laedi  quiprauo  utuntur  cibo,  fipurgentur.Philotheushocmodo 
«phorifmum  interpretatur,  ^tkuSk 

B  3  (iinsts 


tl-B.-RI  SICTND.I..  .  , 

>4  UAvi<Bte  «iw .  tt*  j  «tj  u*  jj,  ^ 

7b .A' </>«<?>,  /'«  ivetVwi; 7) 

(cxr®-  •re|i(/ , «««  S^iiw  .  sto  iy^iy .  sto  •»'  ^  ^ 

«/'wnJs .  *  AJtxtfoga .  v  JiTma.TTSiKy  cwteyxi  \amhiucc  lutt  J,rv‘ 

Ti«.itsa  )((«  «i  myK«  ■^«'f »  ’  wAwt As  if «<rl  7»  wt Ai jcs .  Stj 

wia  r>  tS  7iA»«ii;/fiso-»  «  fl  TO)»,j(tf  ,mi^;c^rKi  ^ 

gy  wtcugdidrK  <^>*t6«  )«a  ^ecKvii/'Hs 

ti^<filf«-'^r«g‘^  <*'  ■’?>«?(“  At)-s, ito  Tj9><rt;^i 
‘f  “  Xtis  ^  7«  «itto,  ideft,hic  confulit  Hippocrates,  fatiitate  con< 
(iftente  medicamentis  purgantibus  non  purgandum .  etenim  dicit  ipfos,fciIicet  fanos 
difrolui.quomqdofQuoniaminfanis  corpus  caretfuperfluitate.  Datum  autem  medica 

ineptum, 8tfupa-flua  non  inueniensquseeuacuetjcorporisordinefubucttitj&fpiritus 

aggreditur,poftea:  humiditates, deinde folidas  partes  Killos  quidc,fcilicetfpirims,dilil 
patihas  uero,  humiditates  fcilicet,difcutit;iftasaut,  fcilicet  partes  folidas, Iiqu«fac/t,uel 
tahefacsit.his  autem  peradlis,nece(re  eft  animi  defeeSum  8f  fyncopin  fequi .  8C  prafenim 
eos  qui  prauo  utimtur  cibo  i  ptn^tione  djlToIui  dicit .  nam  medicamentum  prauorum 
humormn  ex  prairis  cibis  abundantiam  fufcipit,SC  ipfam  purgare  incipit.Ipfa  iginir  ex/ 
purgata ,  8f  pertranfiens  per  partes  fendtiuas ,  acuta  8f  mordax  exiftens  cum  dolore  8C 
morfudiflblutionem  affm.Prauumucrohutrimennim  dick,  propinquumfeuadharei 

partibus,quod  eftfanguineushumor,&Cid quod  extra,nutrimentumfcilicet  quod  eft  ci 

bus,uel  quae  funt  cibaria,  ideft,7R  anU, 

o(  iytmSi  tk  <»(»«to  .  ideft ,  (^li  falubriter  corpora  habent] .  Vel  qui  fana 

corpora  habent ,  uel  qui  falubriftt«ri  corporis  habent ,  quod  de  uere  8f  perfedie  fanis 
corporibus  intelligi  debet ,  quae  nullam  habent  in  fe  noxam ,  8f  nullos  culpatos  hv/ 
satores .  Nam  fanos  illos  diemtus ,  8C  etiam  uere  fanos,  qui  nonhabent  operationes  he/ 
(asjfedhabent  quidiem  humores  ad  laedendum  aptos  hic  aut  iftos  non  lntelligit,fed  illos 
folum  quiint^rafanitatefruuntur,  8f  quo  ad  humores  in  corpore  exiftentesadeuacua 
tionem  aptos, 6f  quo  ad  humore3,quos  omnes  bonos  habent 
E»  tSct  l((t^l«;o(<ii^'el.ideft,medicamentis  purgati,]  Intelligituero  per  medi 

camenta,eaqua;  ab  afiediucatharticanuncupantur.funt  autem  fortia  huiufmodi medo 
cainenta,Sidquf  corpus  mulnim  exagitare  poGTuntate^  commouere,qualiahellebotus, 
colocynthis, fcammom'um,8C  aliahuius  generis. 

E«Av«»7m  ruj^ui,  ideft,  Cito  exoluuntur.]  Non  folum  de  exolutione  intelligereo/ 
portet  quae  fyncopis  eft,fed  de  imbecillitate  etiam ,  qua  is  fere  ftare  non  poflit  qui  fanus 
exiftens  praeter  rationem  euacuatus  fit .  T amennoftro  tempore  nulli  inuem'imturper/ 
fedhtiime  fani,  qui  nullos  habeant  inculpatos  humores  in  corpore- 

K«e«(  mvtifit  iftifi yjiiiiXj/ti.  ideft,  Et  qiujprauo  utunnir  cibo.]  HaEcp»s  ad fiperio/ 
,  rem  fententiam  iungi  poteft,  8C  fecundum  fe  intelligi .  fecundum  fe  hoc  modo  intelligo 
rurlK  illi  qui  prauo  utuntur  cibo, fi  purgentur,  exoluuntur  propter  caulam  fuperius  do 
«aam.fi  praecedentibus  adiungatur ,  fenfus  fit ,  qui  fani  funt,  praefertim  fi  prauo  utuntur 
cibo,permedicamentaeuacuaticiwexoluuntur.faniueroreperiuntur, qui  humores  iiv 
culpatos  habent ,  8C  (]ui  prauo  utuntur  cibo,fed  hic  cibus  in  bonum  nutrimentum  coio 
uertitur:8C  fi  fecile  corrumpantur,  tamen  bonum  efle  dicetur,  tum  quia  no  corruptuffl) 
tum  quia  alit  corpus,8f  omnes  eius  operationes .  ueruntamen  quia  in  hoc  cibi  genere 
Mires  nonferuantur  itarobuftae  ut  in  bono  fit  cibo,  propterea  fi  fani  fint,  &  prauis  cibis 
uefcantur ,  cito  exoluuntur ,  8f  citius  qudm  exquiute  fani  qui  cibos  inculpatos  comte 
dunt.  Intellige  uero  cibos  illos  efle  prauos,qui  prauos  humores  generant,ideft  ad  cor/ 
ruptionem  aptos ,  craflbs,  glurinofos ,  fecile  alterabiles.  hinc  igitur  regula  fumi  potefi; 
quomodo  illos  purgare  oporteat  qui  ftmper  frudhbtis  uefcuntur .  his  enim  non  efto/ 
pus  purgantia  medicamenta  exhibere,  fed  illa  quae  a  recentibus  beneditSa  uocantur, 
antiquis  incognita ,  ut  Rhabarbarum ,  Manna ,  Call^ ,  Tamarindi ,  K  eiufdem 
generis  reliqua. 

Calem» 


APHORTSMVS  XiXVII  «f. 


QV  I  falubritatem  corporis  habent.nonabCp  ratione  in  eiKCuatioMibus  citoex' 
foIuunnir.Contabrfcunt  enim,  nonpurgantur.Qiri  uero  iiitiofo  utuntur  alimen 
to  oom Jorum  humorum  fuperab  unclantiam  fadle  exoluimtur  in  purgatiombus.  Six 
iie  autem  illud  quod  exterius  aflumitur,fiue  quod  in  corpore  continetur,  uitiofum  ali- 
mentum  nominet,  uterque  fermo  ueritatem  habet  Quoniam  cibi  uitiofi  foleant  fangui 
nem  gignere  uitiofum.  Sic  ergo  uitiofi  dicunturperrelationemadfanguinem  qui  de/ 
betexeisgenerari.  , 

SRASAVOLVS 

trimo  Galenus  docet, fanos  euacuatos  cito  exolufcquianon  purgantur,  nempe 
nihilWeft  quod  purgari  debeat,  ied  potius  contabefcunt,ideft,  adeo  marcefcunt  ut  iii 
tabem  peruenire  uideantur, 

Quodlegitimln  euacuationibus  cito  exoluuntur,  Graece  non  dicit  In  euacuationi/ , 
buvtd  v»  wf  if  «fftitxiacf,  idefi:,in  medicationibus. 
Nbta<^uerbumcontabeicunt,Gracceefle  o-mrliKmM. 

s  E  C  V  N  D  o  docet, illos  qui  prauo  utuntur  cibo  propter  malorum  humorum  ibS/ 
daniiam  exolui.nam  omnes  euacuantur,  8C  ita  corpus  redditur  imbecillius,  quodSf  , 
pHiis  erat  imbecille  propter  bonorum  humorum  paucitatem.  ^ 

tertio  exponit  quid  fit  uitiofum  alimentum,  uolens  intelligi  pofle  ipfum  fan» 
guinem,qui  eft  uerum  corporis  alimentum,  pofle  etiam  intelligi  cibum,  quem  extc/ 
rius  accipimus.nam  8C  hic  eft  alimentum, quiafanguis  ex  ipfo  generatur.  Vnde  uel  pri 
mo,uelfecadomodo  intelligas,femperhabesrefpeiftumadfanguinem.nam  primo  mo 
do  eft  ipfe  fanguis  uitiofus .  Secundo  modo  eft  cibus  qui  ad  languinem  refertur,  in  ip 
fum  ianguinem  conuerti  debet. 

Vbi  legitin,  Siue  aurem  illud  quod  exterius  aflTumitur ,  deeft  particula ,  Alimen/ 
tum, quae  in  Graeco  codice  ponitur  rlui  ifotflw.  Deinde  cum  dicitur,uiriofum  alimen/ 
tumnominet,inhacpatte,illa particula, AIimentum,uacat,ibienimfolumhabetur  «/ 

Cum  Icgittn-,Qitoniam  cibi  uitiofi,lege,  quoniam  8C  cibi  uitiofi.nam  Grgce  habetur 
astt  7«  «  otTicc,  permeiofa  cibaria. 

Cum  etiam  legitur.  Sic  orgo  uitiofi  dicunrur,lege  ,fic  ergo  mtiofi  dicuntur.  Grae 
ceenim  dicitur  «roj  oau  tityinfcc.  In  fecimda  noftri  antiqui  codicis  letftione 

nonhabetur  utfenfus  fiat:  fic  ergo  8C  cibi  dicuntur;  tunc^ opus 

eft  referrehoc  ad  cibos  qui  exterius  fumuntur. 


bene  fe  habent  corpore,  difficulter  ferunt  medicationes. 


Praecedens  aphoriimus  fatis  elTe  uidebatur,  in  quo  eandem  fententiam  fere  pofuit, 
nili  adabundantiorem,  atque  pleniorem  dodbinam,  quod  in  uno  cafu  prius  exprefle/ 
ttt,  umuetfaliter  exprimere  uoluiifet:  qui  fani  funt,  medicamenta  non  fine  ma^o  di/ 
Ipendio  ferrepoirunt.  Etenim  diificilia  funt,  quia  fymptomata  magna  pariunt,  ut  fyn/ 
copas,  uenigines,8C  intenia  tormina.  Oribaiius  in  praecedenti  aph  orifmo  hunc  ponit, 
aciiuteiusconcluno.  Philotheusuero  dicit,  a»?  sair  oc^teeir/ 

<*«,  atj-e  dvn  mO  Att.  il  <A',  v  irinuiTPoy,  «iAtarei/  ctw 


,  <ruuT«)C«  ■rKfto«it.ideft,eiuI/ 

emlententiac  8Chic  aphorifinus  habetur.  ideft,  propinari  medicamen/ 

“m.udmederipharmaco,  dicitproeoquodeftpurgari,beneautehaberecorpus,pro 
R 


496  '  'tiBRi  SECVNDI 

eo  quodeflcommoderatum.  Difficile  igitur  medicamentis  purgare  nvjdetate  cen» 
rahabentes.propterquidf  Qiioniampurgario,fuperfluorum  eft purgatio.  Siauttmin 
fafubribius  corporibus  fiatproprium,  idei^  fibi  accommodatum  non  mueniens^ 
tr^iat,partescofomit,uel  in  tabem  perducit  uel  tabefacit- 

■  oitv7a»»<i«'«t;ifvTO,iddi:,(^uibenefehabet  corpore,  quod  de  illis  fanis  intdlmJ 
dci.eftquiintegraKmculpatafanitatefani  funt,ficutimpricedetiaphorifraodi<teA 

ififiiaKilfjtSr»  tgyaiAi!,  ideft.  Medicationes  diffi'culter  feruijt,'intellige  demtokiaiy 
tia  propter  fymptomata  qust  contingunt,  iit  Hatim  in  Galeiii  commentatione  m’dae 

licebit, 

G  AIBNV  S 

NO  N  cuiufcuni^  medicamenti  alTumptiqnrafoIetHippocratesmedicaticmeni 
nominare,  fed  tali  uocabulo  in  folautitur^iirgatione. '  Verumis  qui  prius  fcjjjj, 
tur  aphorifmus,  cafum  unutii  qui  in  ea  fit  mknifdlat,Cito  enim  inijijit  exolm  in  purM/ 
tionibus  qui  corporis  habentfaffibritatem.  Inhocautemgeneralipri  uocabulo 

dem  oftendit,  inquiens, hos  difficulter  ferre  medicationem.’ 'iSI amSduerti^nes, 

mina  patiuntur,  8C  difficulter  his  purgatioprocedit,  ^prarterea  teleriter  exoluuntur.' 
Fiunt  autem  haec  omnia  purgante  medicamento, proprium  quidem  attrahere  huniotj 

appetente,uelfl4uam  bilem  hidelicet,  aut  atram, autpittntam,aut  aqUofamft!perfluita, 

tein.  Qiiia  ueroifti  non  adfunt,fanguihem  cOlh'quat,ac  camesjUt  exipfls  (Jiopriumao 
trahathumorem,  i 

BRASAVOLVS 

PRIMO  'Galenus  docet,  quid  intelligat  Hippoaates  per  uocabulum 
Sta,  ideft,  medicari,  uel  medieatioriem  acCipere.  nam  non  intelligitcuiufcuncp 
*a,  ideft,  medicamenti  fumptionem,  quoniam  uenena  PharmacaSimedicamentauo/ 
cantui',  fed  Hippocrates  folum  utitur  hoc  uocabulo  ^  ideft.  In  catharticis, 

8C  piffgantibuSjproptereahic  intelligit  medicamentum  purgans, 

Qtiod  dicit  Medicationem,  Graece  eft  tft^naKiflltSttt. 

SecVnd^o  differenriampora'tinterpraccedentemaphorf{mum,8i iftuni,qmain 
illo  fymptoma  imum  ponit,  inqiaens,falubres  corpore  cito  exoluitin  hoc  autem  apho 
rifmo  generalius  loquitur,  inquiens,  falubres  corpore  difficulter  ferre  medicationes, 
hanc  uero  difficultatem,in  quo  fit, explicat,  nam  dicit  iiertigines  patiuntur,nem'pe  dia 
immoratur  in  coipore  cum  nihil  habeat  quod  trahat,  SCuaporeseleuantur  adtaput, 
propter  motum,  quem  fecit,  propterea  uertigines  fiunt,  fiunt  etiam  Si  tormina,  quia 
adeft  motus  medicamenti  trahere  nolentis,  naturae  refiftentia  bonos  humores  dimit 
tere  nolentis,  bCpraus qualitatis  impr€ffio,undcnecelIepurgationemdifficilemfleri 
propterea  cito  exoluuntui',  Qiiod  in  praecedenti  Aphorftmo  particulariter  folum  di/ 
cebatur. 

Nota  ubi  Galenus  diciqK  hic  8£  ubiij  a  Leoniceno  cafum  uerti. 

Qiiodjegitur,  inquiens,  hos  difficulter  ferre  medicationes,  Graece  eft 

i^yui/ls}  avtu  tpgfiiXK^tSS, 

Quod  etiam  legitur.  Nam  K  uertigines,  8C  tormina  patiuntur,  Graece  eft  at» 
iAojyiSoi,  xflu  sj>»q«>iuiTKt.(  uero  fimt  paruac  uertigines  de  quibus  in  tertiolibro  age 

mus,  funtdolores,praefertimin  uentre,  Kinteftms.  nam  apud  Celfum  tormi 

na  a  Graecis  JlvnvAwti  dicuntur. 

TERTIO  caufam  reddit  quomodo  haec  fiant,  nam  quodlibet  medicamentum 
humorem  fibi  proprium  traliit,  ut  hoc  atram  bilem,  id  flauam,  illud  pituitam,  aliud  ut 
roaquofamfupernuitatem.  Sed  in  homine  benefeno  non  funt  hi  humores  educendi, 

propter  eahoc  medicametumfenguinem  colhquatSd  carnem,  ut  propriumhumorem 

trahat  exipfis,ldeft,  ex  carne  8t  fanguine :  unde  contabefeit  corpus,  extenuatur  atque 
exoIuitur,torminafiunt,  atque  uertigines.  Id  uero  confideratione  dignum  eft,  in  h»' 
ipinefano  clfequatuorhumoreSi  qui  fenguini  mixti  fimt,  8C  cami  innixi:  non  eft  au¬ 
tem  aliquis,  qui  reliquos  excedat,  nifi  fecundum  temperaturam  eius  qui  medicamen/ 
tum  recipit,  fi  natura  biliofus  fit  uel  pituitofus;  tamen  id  quod  habet  bilis  uel  pittnW 


APHORISMVS  XX  XV  i  l'  i{.f 

eft  fansinni  itnxtUffl.K  fangiiis  per  itenas  in  tota  came  rpargitur-medicamentum  uero 
humorem  fibi  proprium  ih  promptu  non  habensjfangiiinem  eliquat,  ideit,  a  (anguine 
educit  K  eum  quodammodo  diminuit.K  carnem  fimul  colliquat  ■  Notajp  fecundum 

Galcnum.medicamenimhumorem  fibi  proprium  attrahere, ideft, eum  attrahere,cum 

auo  habet  ellentialem  fimilitudinem.non  autem  fibiproprium,ideft,a  proprietateoc/ 
cultadmmo  id  quodeft  proprietas, ideftjhunchumorem  attrahere  eft  mahifeftum,  fed 
forte  caufa  cur  trahat  ignota  eft.  Galenus  iudicat  e(Ie  flmflittidinem  quandam  fubftan 
lialem  quo  hocid  trahit  quod  eftflbi  fimile,  tamen  id  non  trahit  quod  eft  idem,  nempe 
dicerenon  ualet,  ferrum  efte  magis  fimile  ferro,  quam  magnes,ferrum  igitur  potius  de 
beretferrum  trahere  quam  magnes,  fed  hoc  non  fequitur,  qiria  Galenus  non  putat  ide 
ab  eodem  in  fpecie  triti,  fed  ab  eo  quod  in  diuerfa  (pecie  eft,  habet  autem  fimilitudine 
quandam  fubftantialem,quamnec  ipfe  Galenus,  nec  alter  ante  ipfum,  uel  poft  ipfum, 
qiiantuncuml  ingemo  pollens  explicareitotiut. 

Notat  eriam  Galenus,  aquofam  fupernuitatem  ab  aliquo  medicameto  expeti,  quod 
certe  id  ril,immo  Syrupus  ille  quem  rofatumfolutiuum  uocamus,  ali)  mucarum  rofa/ 
riiffl  potius  nominant,  hanc  aquofam,ud  ferofam  fuperfluitatem  mire  educit.  Eftaute 
fuperfluitas  tuncjquado  (anguinem  ad  noftri  corporis  remotas  partes  eduxerit,  primo 
iiCTO  erat  utilis  aquofitas,SCnonfuperflua,quamuis  illi  utilitatem  aliquam  darepoO 
femus. 


•XXXV  II 


■Q  Arum  deterior  potus, aut  cibus, fiiauior  aute,  melioribus  quidem,  {ed  minua 
1  fHauibus,eftpr®ferendus. 

BRASAVOLVS 

DOCVMENTVH,  quodinhocaphorifmofcriptumdf,adartem multum condu 
cit,  eft  autem  tale,  fi  agrum  quempiam  curaretentes,8C  a  uidius  ratione  initium  fue 
mas,  agro  autem  cibus  aliquis  placeatmagis,quam  isquemturede  inftituifti,  eumet 
obum  uel  potum  quem  agerappetit,confidera,nummultodcteriorfit  eo  quem  inftie 
tuifti,8i  qui  conuenit,uel  parum  deterionSi  fi  quidem  multo  deterior  fuerit, iube  agru 
appetentiam  fuam  frenare,  SC  cibum  illum  accipere  quem  tu  inftituifti,  SC  illo  conten/ 
tum  eflfe,  nullumif  alium  quarere.  At  fi  parum  deterior  fit,  agro  pareas  8C  illi  morem 
geras,  quoniam  tanto  melior  probabiliore^  efficietur,  SC  eum  excellet  qui  melior  eft, 
quanto  uehementius  appetitur  K  ardentius  defideratur.  Ventriculus  enim  hunc  efr 
bumampledens  quem  defiderat, eum  optimeconcoquit,Kin  probum  nutrimentum 
conuertitiundequicquidpraui  in  fe  habebat,  totum  corrigitur,  emendatur,  K  in  bo^ 
mimtr^mutatur.e  contrario,  cibus  quem  non  appetit,  immo  potius  quem  refugit, 
quOTuisfibi  melior  fit,  abiplb  non  compleditur,  &  difficilius  concoquitur,  Kideo 
quicquid  bom'habebat,  id  totum  in  malum  atque  perniciem  conuertitur.  Ob  hoc  fua^ 
det  Hippocrates,  medicum  firis  agris  cibos  illos  prabere,  qui  paulo  deteriores  fimt, 

«nodo  fapidifint,8f  hos  melioribus  prafert,  qui  tamen  minus  fapiunt.  AtfiimaelTent 
fapidiKboni,omne  pundum ferent,  medicus  autem  hoc  agere  debet,  tum  quia  agro 
gratificatur,tum  quia  eidem  pradido  modo  prodeft.  Galenus  fecundo  De  alimen.* 

JMm facultatibus  libro,  ubi  de  oliuis  agit, cum  ftomachum  corroborare pofueritprp» 

Wtti  halmades,8C  colymbades,non  autem  drupas,addit  Qiii  condim  etariam  feu  ob' 

8«em  exercent,uarie  eas  apparant,  quam  artem  uultrnedicum  optime  feir 
re,addit9.  Nam  duorum  ex  aquo  falubrium,quod  fuauitate  praftat,minore  eriam  ne  x 

concoquitur:  ut  hinc  uideas  fuauitatem  ( eft  autem  fuaue  quod  fapit )  ad  conco'  \ 

dionem  multum  facere.  Non  mirum  igitur  fi  cibus  paulo  deterior,  fuauior  autem ,  8C 
qum  appetat  ager,  fit  praferendus. 

Nefeio  an  interpres  hic  Otibafium  bene  uerterit,  an  ipfe  Oribafius  de  uino  K 

pane 


298  tlBRl  SECVNDI  ' 

paneatqueaphorifmifentcntiamq3teloquatur.qiiicqiudtamen{it,tu!mncaiithofe-, 

confiderare  potes, K  ut  conucnit,  intelligere.  Philotheiis  hic  dicit,  Jlturt-nnif 

e  ideft,  praefens  AphorifmusDeratione  ui(& 

eftjSCuidus  rationem  didt,Kpollicitationem  compleclitur. 

TO  ideft, paulo  deterior.jDe  deterioritate  illa  intelligere  oportet,  qy, 

fit^gritudinioppofita,  uel  humori  peccanti,  uel  malae  qualitati,  unde  ille  cibus  eftpaq 
lo  deterior,  qui  quantum  fit  ratione  fui,  eft  aptus  pro  parte  laedere,  fed  pauca  lafioneK 

tali,  qualan  ex  ui  fuac  appetentiae  corrigit  uentriculus, 

Kpu  myx  mTity  ihoyJi,  ideft,  Et  potus  K  cibus  fuauior  autem]  eft  uero  deterior 
cibus  atque  ponis,  is  qui  inprauos  humores  conuerti  aptus  eft,8e  quiprauam  qualitj 
tem  habet,  quae  malam  morbi  qualitatem  exauget. nempe  hunc  aphoriimu  in  |gris  fqq 
per  intelligo,  8>C  non  in  fanis,  ut  nonnulli  faciunt.  Quia  fam'  ( ut  Ceifus  inquit)  debent 
efle  uiri  fu»ipontis,8i  pro  appetentia  comedere; 

rSy  Bi:\7iliruy  pSlr  ficcfucy  <ugi'}i<iy,  ideft.  Melioribus  autem,  fedinfia/ 

uibribus  praeferendus  eft,]  Hic  cibus  qui melior  dicitur,  ideo  intelligitur  melior,  quia 

.  aegritudini  magis  appropriatus  fit.  alter  uero  minus  fit  aegritudini  approptiatus,atinii/ 
gis  appetatur,  hic  autem  uentriculi  appetitus,  uel  eft  circa  primas  qualitates,  uel  circa 
occultas  quafdam  proprietates;  quas  nemo  perfeiSe  explicare  poter/t.  Circa manife, , 
ftas  qualitates,  quia  uentriculus  ualde  calidus  frigidis  dele<fietur,ualde  frigidus  calitfe, 
ut  in  medicinali  arteedocemur.  Cum  autem  uenuiculus  in  aliquam  fimilem  qualita^ 
tem  lapfusfit,  appetit,  Veligiturhic  appetitus  fit  ex  proprietate  quadam  infita,ciiiuj 
caulaignoratur,  ut  aliqui  funt  qm' carnes  guftare  non  pouimt,  oua  tamen  guftant,K 

tuceta.alijuinumnonferunt,aquamamant,Knonnullisaliquiintin<Susfapiunt,quos 

odit  alter ,  Nos  himc  Aphorifinum  in  omnibus  intelligimus,  uel  ob  ocailtam  cau/ 
ftm  appetantur,  uel  ob  qualitatem  manifeftam,  modo  fit  paulo  deterior  cibus  aut  po/ 
tus,non  autem  multo  deterior,  propter  hoc  Hippocrates,  per  id  uerbum,  paulo  dete 
rior,  notat  ad  quantum  deterior  effe  debet  cibus,  quia  ad  parum.  SC  quamuis  hoc  quod 
dicitur,  parum  indefinitum  fit,  tamen  hoc  medico  aegrum  curanti  penfitandumrelin/ 
'quit,  qui  optime  cibos  omnes,  atquepotus  cognofeeredebetSCeorumuires.  Hippo/ 
crates  in  fexto  Epidemiarum  libro  non  folum  intelligit  circa  cibos  &  potus  aegro  fa- 
tisfaciendum  efle,  fed  etiam  circa  balnea,  circa  frigus,  circa  calorem,  circa  exerdtia, 
circa  mundiciem,  circa  uefiimenta,modo  paulo  deteriora  fintinquit  autem  (fi  forte  ip/ 
fumloquentem  audire  cupias)  Quae  languentibus  grata  fint  peragito,  cibaria,  pocula 
munda,  puraque  conficito,  porrigitoque,  quae  iriderit,tra(ftauerit,  lenia  fint,  K  pia/ 
ceant,  dum  non  ualde  laedant,  uel  bene  refumpta.  St  retradlata  fi  fint,  ficuti  frigus,  K 
refrigeratio  cum  opus  fit.  praeterea  cum  languentem  adis,  haecobferuato,  quilerrao/ 
nes  aClocutiones  eius  fint,  quae f6rma,fitusiacendi, quae ftragula,  languentium com/ 
moda,  qui  tonfus  comptus  cura,  qui  imgues,  odor  qui  fit  obTeruato,  alia  plura  fe/ 
quuntur,  in  quibus  Hippocrates  xgrofatisfaciendum  efle  noluit,  modo  nonmultum 
laedant,  quoniam  fi  multum  laederent,  exhibenda  non  eflent.  Nechic  cibus  paulo  de/ 
terior  folum  prxbendus  eft  ut  aegro  gratificemur,  quod  nonnulli  arbitrati  frmt,fed  etia 
ut  facilius  concerquaw  K  perteiatur,  imde  8C  hic  a  Philotheo  dicitur,  i  &rk,  i 

tlj»  y,  xi-jig.ci(rykiey  liivcy  m  wyvtvTi .  xnS-'  S  ^  vaT?  agvma ,  oai  jieigtW» 

Xityvivmy  Ttfivnivm  m  <Aa  rti!  wiivyiny  y/  tJs  ni 

JBAKjBj/.  ccXfiHSU  atftAinai-^iy  cuirm  ycvymySIJity ,  <  yXf  cS/ 

90  irSiisljIKi&xt ,  yyn  »  yxsig  suhy,  7ri'!rfay .  nccXioy  A  «myupay  hg  rSy  xkM}  r»" 
TIX!  Ti  Aoisra  JWxie  i7m'}yi7»,iiyTKy,  ideft.  Et  caufa,  non  ut  foli  aegrotanti  granto 
mur,ut  inEpidemrjs  didlum  eft,quod  fgris  gratificabor, quatenus  arti  conuemtanhis 
enim  opus  A  mgris  gratificari,in  quibus  non  fequitur  magna  laefio.SedKquoniahoc 
ipfum  utilius  fiet:quod  enim  libenter  accipiunt,hoccontinetur,Kuenterperflcere8C 

coquere  confueuit .  Magis  autem  abfcedit  ab  ijs  qusc  infuauiter  naufeas  bC  aliamali 
prouocaiit. 

Galenus 


'a  P  H  0  R  I  S  M  V  S  X  X  X  V  1 1  i  a  Jjj 

G  ALENV  S 

IVTo  N  obidfolum  hoc  eftfecicndum,  ut  aegro  gratificemur,  fed  etiam  quia  uti/ 
I,„s  ,-pfj  exilHt-Nam  quacunque  cum  uoIuptateaiTumimturjifta  uentrfculus  arti 
riexatur,  8i  magis  concoquit, ficuti  illa  quae  diiplicent  refugit.  Vnde  naufeac,K  fla/ 
MSi  K  fluAiationes  fubfequuntur.Quod  igitur  in  pliffibus  cibis  bonos  fuccos  haben 
tibus  fit,  quSdo  cum  uoluptate  alTumitur  cibus, qui  paulo  deterior, nonmodo, non  ma 
netdcterior,fedqiiandoqueredditurmelior. 

BRASAVOLVS 

M  E  D  I  C  V  S  omnino  aegrum  fibi  beneuolum  facere  debet,  ut  illi  magis  credat,-  _ 
atqtieobediat,  Si  facilius  curetur.  Si  omnia  faciat  qu*  a  medico  praecipiuntur.  Ideo' 
multa  concedere  debet,  ut  aegrotanti  gratificetur,  modo  multum  mala  non  fint .  Sed 
Galenus  dicit, nonfelumhoc  agendum  elTeob  gratificationem(quam  tamen  medicus 
captare  debet)  fed  magis  quia  multum  commodi  exinde  aegro  eueniqquiaiientriculus 
paulo  deteriorem  cibum  maiore  cum  uoluptate  recipiens,  in  bonam  fubftantiam  con/ 

Quod  legitur,  &  magis  concoquit, legendum  eft,Etfacilius  cocoquit,  Graece  enim 
habetur 

Quod  etiam  legitur.Vnde  Si  naufeae  Si  flatus,Siflu(fluationes  fubfequuntur.]  Nos 
legenda  putamus, uelutinaufeas  uel  inflationes, uelfluiluationes inferentia,  nam  Grj 
ceeft  ismi  v(Uirix}jA<ftiaii, « nhvJlmvxs. 

Quod  etiam  legitur,  Cumigitinr  in  pluribus,  Graece  efl:  u&'  toj;  aiAssaiu,  idelt,In 
plurimis. 

Qiiod  etiam  legitur,Non  modo  non  manet  deterior,  nos  legendum  putamus, Non 
folum,non  amplius  manet  deterior.nam  Graece eft  aVivuj/ 

APHORISMVS  'XXXIX 

SEniotes  iuuenibus  plurimum  a-grotantminus.  Qui  uero  morbi  ipiis  acciduc 
longi,  maxima  ex  parte  comitantur  ad  mottem. 

BRASAVOLVS 

CLv  A  E  in  praelentiarum  ab  Hippoaate  refenmtUr,  naturae  rei,  Si  ipfimet  oppu/ 
gnare  uiderentur,  nifl  in  redliim  fenfum  deducantin-,  Senes,  inquit,  ut  plurimum  mi/ 
nus  aegrotant,  quam  iuuenes.ftd  quomodo  hoc  dici  potelf,  ciimfenes  imbecilliores 
iuniotibusC  SC  naturalis  calor  in  ipfis  prope  defedum  ueneritf  E  t  ipfemet  in  primo 
De  alimentis  libro  (qiiem  librum  G  alentis  Hippocratis  eflenon  negat)  dicit,  de  aetati/ 
L“rir^°  faniflimi  funt, fecundi  iuuenes.  Sembtes  uero  Si  his  proximi  mor/ 
bolimmi.  propterea  inferre  oportet,  feniores  efle  magis  pronos  in  aegritudines. tu/ 
nionbusj&hoc  aetatem  aetati  intota  (pecie  comparantes.  Si  indiuiduum  ac  fingit/ 
lare  libiipnj  quando  iuuenis  eft,  Si  quando  fenior.  Veruntamen  quia  iuuenes  pro  ap/ 
petitu  r^iuntur,  Si  omnes  ftiasadiones  intempeftiue  faciunt,  omnesi^fmeelecftionti 
cibos  infumunt,per  nocHiunum  aerem,  atque  diin-num  uerfantut,nec  foles  euitant,fed 
eodem  piIeo,eadem  uefte,  in  Sole,  Si  in  umbra  utuntur, nec  ueneri  parcunt  fuperfluj, 
proptereifrequentilRme  morbos  incidunt .  At  feniores  qui  iam-fiio  magno  incommo 
0,  nas  noxas  experti  funt,  reftpuqre,  Si  nullos  cibos  infumimt,  nifi  qui  probos  humo 
res  progignere  foleant,8i  qui  facile  concoquantiir,habentqliecliucrfa  pro  diiierfis  tem 
patatibus  pilea .  nam  mortem  fummopere  nerentur ,  cui  propinqui  funt :  propterea 
*c  Omnia  canentes  raro  morbos  incidunt ,  ut  quotidiana  experientia  oftendit.natn 
mniores  uidemus  ffequentiftime  aegrotantes ,  qui  femores  effedi  mortem  nerentur, 
pro^erea  quantum  illis  poftibile  eft,  acibis  praui  fucci  abftinent,aucnere,ab  ae/ 
s  mutationiHis, adeo  ut  Hippocrates  in  primoDe  morbis  libro,  quem  Galenus 
ppocratts  eue  non  negat,  dicit  ( pofteaquam  de  iunioribus  uerba  fecerat),  feniores 

uero 


IBR  I 


ucro  hatc  rarius,  minusij  pathmtur,  cum  ualidi  non  fmt,magisc5  &  caueitt,K 
morbos,  8i  citius  reftituuntur ,  Caula  igitur,  cur  fenes  minUs  aegrotent, 
bccilles  fimt ,  propterea  morbos  cauenr,5t  cum  habent^curant,  quod  rumores  non;^ 
ciunt,quauis  Hippocrates  eodem  loco  de  purulentia  loqui  tiideatur,8C  de  aliomorbo* 
At  fentetia  in  omnimorbo  uera  eft.  T amen  una  eft  SC  maxima  in  iuniorum  Kfeniorj 
morbis  differ entia.nafi  iunioribus  diuturni  morbi  cotingant, facile  euadunt,  SCdeni» 
fanitati  dC  priftino  robori  reftituuntur.  Atfifaiiores  logos  morbos  incidmnt,raro^ 
quod  ab  ipfis  in  morte  non  perducantur.Imd,ut  Celfus  primo  fecimdi  libri  capite  do, 
cet,  longis  morbis  fenedus  afficitur,  K  ratio  in  promptu  eft  quia  fitgidi,  immo  fi  acuti 
morbi  fehioribus  contingant,  comoriuntur.Nec  adducasin  oppofinim  locum  Hippo 
cratis  citatum  in  libro  D  e  morbis,  ubi  poft  fuprafcriptauerba  addit, fenes  citius  curui; 

fed  dicas,  Hippocrateminfuppuratione  loqui,in  quam  fiincidat  (mocfo  fituir  in  ni(5u 

temperatus, K  fenex  qui  iam  coeperit  medice  uiuere)citius  fanatuTjquam  ium'or,8Cet« 

qmaiunior  habet  carm'sdenfituA'nemSfualidam,&Cqupofribus  inhaereat, quam  fenes 

nonhabentln  fummaigitur,fem'ores  iunioribus  ex  accideti  minus  aegrotant,  quiamo 
derate  reguntur,  quod  necp  iimiores  feciunqneip  facere  uolunt  aut  tentam.  Oriballus 
expofitionem  aliam  huic  aphorifmo  facit,  quoniam  &L  is  aphorifmus^que  tnfuo  codice 
habet,  diucrfa  fententiarefertur,hoc  inqua  modo  ,feniores  et  iuuenes  plerunc^  pari  mo 
do  multum  aegrotant,  propterea  in  comentarione  dicit,  iuuenes  multum  sgrotare,  eo 
quod  acutam  nimium  femper  incurrant  aegritudine:  fenes  autem,  quia  quanto  habent 
crafflores  humores,  tanto  longiore  tempore  protrahitur  aegritudo,  K  quod  iuuenes  bre 
iii  temporelaborant acuta  ac^itudine,hoc  fenes  mulco  teporeprotrahuncK  repetiun 
tur  ambo  fimiles:tamen  fi  Hippocratem  dC  Galenum  contemplemur,lohgc  abeft  Ori 
baftj  fententia  ab  horum  uirorum  decreto.Philotheus  uerd  melius  exponirqmm  Ori/ 
bafius,  inquiens,  </'v»  HMta&j/  mi&Ttui-ns  o 

Ms.Ktya  yofmoi  toj/  noij/,  tk  fiSjr  »7?op.  legtt  «  hiix  «hn.  in 

«i  ylform  aa^gai/a  r>p  Asj/iirpop  vAjp.tl  a^wit/ 

TOilriblTlsipKTOp.  «irief^Ul  eft'  ^Tivhll  TX  OTAMt  VOCrsaJll.  91  <ft'  «MJtfll 

^syter/ii  SsoiOTp,  ©-  oiTiap  Tiyoa-^itgovnitt,  xc&r^Vhif  tTtipoiK?» 7» 

■jiAife  i(sa  iis  l'm7r9»v9(raaip,ideft,Duarum  aetatum  comparatio/ 

nem  facit  hic  Aphorilmus,ftimmi  uigoris,8ilem'lis.dicit  enim.  Seniores  iiiniofibus  ut 
plurimum  aegrotant  minus,  Sfcaufaipfa  eft,quodfenes  moderatam  rationem  habetes 
abftinet  ab  edacitate  8f  eruis  cibis,ex  quibus  fuperfluitatu  multitudo  non  generatur, 
cum uerdfuperfluisuaciiifintjhinc magna  expartemimis aegrotant.  limiores uen^ob 
tationis  inftabilitate,  ciborum  multitudinem  recipiut,  K  hinc  cruditatis  multitudineni 
sncidentes,^romptinime  facile  ac  faepiffime  aegrotant. 

c(  7i5>6<rjSt/-na,  ideft,Presbyteri  uel  feniores.an  uerd  hic  fntelligendi  fmt  illi  qui  inpri 
mofenio  coriftituti  fimt,  uel  qui  in  ultimo, dubium  uideretur.  Galenus  inexpofitione 
ultimi  aphorifmi  tertfj  libri,  per  hoc  uocabtilum  -Ttfio-hvrts  decrepitos  intelligit.  At 
hicuiderentut  intelligendi  illi  qui  in  primo  fenio  fimt, 8C  aliquid  attingunt  ultunifenfjj 
£C  non  extreme  decrepiti,  nam  hi  continua  egritudine  laborant,  quia  ipfa  fenedtis  itior 
bus  eftiSf  qui  fimtin  tali  aetate, fimt  inepti  ad  adiones.  propterea  hon  rede  dicunto, 
'jiresbyteri  ab  officio  quo  fungi  no  pofllint.  Nos  auteth  in  hoc  loco  omnes  feriiores  in/ 
telligimus,quamuisinprimishocpon'{limumuerumfit.  . 

TOp  nap,  ideftjluuenibus.perhos,  omnes  intelligit  qui  fimt  citra  priintim  fenium 
conftitiiti  in  ea  gtate  in  qua  homines  inconfiderati  fimt,  dC  robufti,  ut  non  uereantur » 
gritudines  incurrere. 

.  TOpJli-Tnisue,  ideftjtitplurimu,:  quae  particiilaaddita eft,  quoniam  perpetuo  iicrum 
non  eft, iunioribus  mimis  aegrotare  feniores.immo  nec  illud  perpetuo  conftat,quodiii 
niores  immoderatiores  fint  in  uidufenioribus.nam  procaciflimi  fenes  inueniuntur  to 
,cono'nentiiIimi,8d  qui  uenerenunquam  expleantur,  tamen  hoc  rarius  contingit, qc^ 
quod  iunioribus  fint  magis  inordinati.8d  minus  agrotent. 

MrtKOTp  «OT9P,  ideft, minus  agrotanO  ob  regimen  moderafum,8i  non  ob  aliud- 

«Vro  eft'  (M/  wnti<n  rom/eiSTiif  ytrsTKi,  ideft,  QuicuniJ  aut  morbi  longi  ipC* 


APHORISMVS  XXXIX  joi 

ri  faueatiritrKB.  ideft,Maxiffliparte  commoriutur.  ]  Ideffi,  Comitantur  ad 
inbrtem.Hjc  fententia  dupliciter  intelligi  potcftjapplicando  illam  particulam  Longij 
flUpaiticulx  Jtobi,8C  per  fe  ponendo.primus  fenfus  iam  .didiis  eft  qui  erat,  Quicui^ 
morbi  longi  fiunt,  comitantur  ad  mortem.  Alter  fenfus,  Quicun(5  mOrbi  in  hac  aetate 
fiunt, lon^fiuncK  praeter  hoc  pro  maiori  parte  comitatur  ad  mortem-hic  fenfus  non 
eft  u^,  m'fi  intellexerimus  etiam  pro  maiori  parte  fieri  longos,,  quoniam  dC  feniori^ 
'bus  aiaiu'  rtJorbi  noimunquam  contingunt  Addit(p  particulam, 7«  idefl:,ut  plu 

riinum,uel  magna  ex  parte:quoniam  non  femper  comitatur  ad  mortem;  nam  aliquan 
do  SC  ex  quartana  8i  alijs  diuturnis  morbis  euadimt, licet  hoc  rarius  fit,qiram  in  iunio 
tibus :  quia  iimiorCs  ut  pltuimum  ex  longis  morbis  euadunt,  licet  uidearitUr  ipfis  inv 
proportionati;quia  funt  calidi  8i  longi  morbi,frigidi.  Semoribus  uero  magis  uidetur 
proportionari,quia  frigidf.  TheOdorUs  hanc  fecundam  aphorifmi  partem  hoC  modO 
tiertit,Magna  ex  parte  infanabiles  tota  uita  comitant.  Ipfecf  addit  uerba,qu»in.aph(> 
rilino  feripta  non  funt,licet  inpracdiClum  fenfum  duci  pofsit  Philotheus  caulem  red' 
yit,cur  ut  plurimum  comitentur  ad  mortem ,  inqiiiens,  e/^  viv  pl 
lii  jyixiOvH!  iitjiu!  wv^at!  mt  vimv!.  iddl,  Propter  iiirium  imbecillitatem,  qq*  non 
faefle  poteft  morbos  concoquere.  Cicero  in  libro  De  fene<Sute,eandem  fententiam 
cum  Hippoaate  pom'f,ex  qua  fenedute  iuUeiitttti  prffert;eft  uero  in  defenfione  quar 
t2  Uitq)eran'om's  fenedutis,in  quo  loco  ita  dicit  j  Facilius  in  morbos  incidunt  adol6> 
fcentesjgrauius  agrotant,triftius  curantur. 

G AtENyS 

NO N  bmnes feniores minus »^Otat quam iuuenes,riec^ enim omnd maiorcnl 
habent  circa  uiClum  conlinentiamtquiUero  rion  habent,magis  ggrotant,ut  qui 
iuuenibus  funt  debiliores.C^od  Uero  plures  ex  morbis  diuturnis  ipfos  ad  mortem  co 
WitantUTj  'clarum  eft ;  fiquidem  8C  tris  eft  imbecillis,  quxnee^  motbbs  facile  coquere 
pofsit,  8i  omnes  morbi  diuturni  frigidi  fiint,  unde  SC  magis  fenibus,  qUam  iuuenibus 
accidunt. Omiies  fiquidem  fimilioribUs  morbis  facilius  corripiimtur. 
t  '  'BRASAVOLVS- 

'•  P  R  i  H  0  docet,  ^horiimum  Uniuerialiter  in  omnibus  lenioribus  initelligendum 
hoii  efletob  illam  cau(am,quia  omnes  feniores  non  funt  Connnentes,fed  aliqui  incom 
tenentifsimi  lunt,propterea  hi  magis  tegrotant  iUntoribustSC  hoc  non  ab  re,  quia  fenio 
r'e’s  iuiiibribus  iiint  imbecilliores  ;propter  ea  6b  iricontinenam  aegritudines  fecilius  itv 
Ctirrut,^  iiiniores  faciat,  qui  ea  facilius  ferre  poiIUnt,quae  ex  incotinentia  coringUnt. 

;  S  E  c  V  N  D  o  rationem  reddit,  quare  longi  morbi  fenioribus  c6ringant,8C  ad  mor^ 
'tem  comitentur.  Longi  contingunt, quia  frigidi  funt,8i  longi  morbi  ex  frigidis  humo 
ribus  fiunnideo  rarius  iunioribus  contingunt, utpote  calidioribustad  mortem  uero  co 
Initatur,  propter  imbecillas  uires,quas  feniores  habent, qu*  non  fatis  funt  ad  frigidos 
morbos  Coquendos, 8C  ex  crafsis,glutinofis,8e  praeduris  humoribus  faClos. 

'  •  t  E  R  pii  o  uniUerfalem  preipofitione  pemit.  Omnes  homines  facilius  in  morbos 
frbi  flmiles'incUrrere:pfopterea  feniores  quUm  frigidi  fint, frigidos  morbos  inciirrimt: 
limiores  uero  fecilius  calidos; 

;  Hoc  autem  loCo  dubitare  poteris ,  Quum  trigefimo  quarto  aphorilmo  huius  libri 
di^m  nt,iln  morbis  mihus  periclitari  aegrotantes, quorum  naturae  aur  atati  aut  habi/ 
tui  magis  con^ft  mOrbus,quam  quibus  fecundum  mhil  iftorum  congruit :  feniores 
uero  funt  frigidi';  Igiturmorbi  ifti  longi  funt  ipfis  proportionales :  igitur  ad  mortem 
perducerenon  deberent ,  fed  potius  minus  periclitari,quam  fi  in  quacuncp  altera  na/ 
Wa,Uel  aetate  contingant .  Huic  dicendum  dl,  quantum  fit  ratione  actatis,quia  mor/ 
bos  magis  proportionalis  eft,minUs  periclitati  deberent.  Verum  quia  in  haC  Sctate  ui/ 
res  imbecillas  eflfe  contingit, ob  hoc  magis  periclitantur. 

■■1’fa'medio  ferFhfrius  Commetationis  ubi  legitur.  Siquidem  uis  eft  imbecillis, qiixj 
huiUs  particulae  (^ac, legendum  putamus  Ita  ut.  Graece  enim  eft,  iSe. 
jQuod le^Hw, Omnes  fiquidem fimilioribus morbis  facilius  corripiuntur ,  Gr»ce 
tft ,  _7««  mnaoit  vomiutmy  wwrct-,  ideft ,  Omnes  frbi  conuenientibus 

morois  magis  obnoxlj  funt,  ’ 


APHO/ 


3.0* 


1  SBCVNOI 
A  P  H  O  R  I  S  H  V  S  X  L 

jR^AuceditiES  «  grauedineSjin  ualde  fenibus  codioneS  non  adttiit®at. 
brasavolvs 

SI  vltimi  fenes,{mo8i  primi  diuturnos  morbos  inciderint, ut  plutimtll«c«9 

imitantur  ad  mortem, fed  inter  diuturnos  morbos  raucedo  8C  grauedo  connumera» 
lur.Igitur  in  fenioribus  raucedo  8f  grauedo  concodioncm  non  admittent,fed  conco/ 
mitabuntur  ad  mortem :  quia  fenilis  *tas  talis  eft>ut  ob  uirium  ihibecillitatem  adhas 
frigidas  materias  coquendas  inepta  fit. unde  hoc  loco  exemplum  ponere  uidetur  prj, 
cedentis  aphorifmi :  propterea  a  Philotheo  hic  dicitur ,  mciMayttti  71  liSast  1»  ^ 

Ji  cSf  «utinn  ytmivUim  otA(c  Imu 

tnSnirxeiiji!  «r©-  ifumrr©'  usa  iefv{<u  ■nitn 

0vr^ouni/  cw  ■5rt!r«iMi>7iei.i(sa  *  «71«,  oj»  itm  tSI  Si^pov,  aii  «S^vew  -ISiJiwd 

ttiuy,  ideft.  Exemplum  quoddam  pom’t  praecedentis  aphorifini :  etenim  dicebat, qui, 
cuncg  morbi  ipfis  diuturni  fiunqmagna  ex  parte  comitantur  ad  mortem:tanqua  quo/ 
dam  propter  quid  interrogante,  adiungit ,  Raucedines  Si  grauedines  in  ualde  fenibuj 
conco(T:ioncm  non  admittunt:K  caufa  eft,ob  caloris  indigentiam, Si  uirium  imbecilli 
tatem,  Oribafius  etiam  dicit(ut  fuperius  didlum  efi:)qudd  fenioribus  aliquae  agritudi 
nes  commoriantur, id  nunc  denuo  teftatur,  quod  raucedines  Si  grauedines  concoqui 
nequeantumde  Si  ipfe  ac  fi  hic  aphorifmus  exemplum  fit  praecedentis  teftatur,  unum 
eft,in  fenioribus  pradida  non  maturari.  Sed  hoc  loco  hiftoria  quandam  referre  non 
.reculabo.Nicolaus  Leonlcenus  prgeeptor  celeberrimus,  uir  nonagenarius,imd&:qid 
iam  fextum  fupra  nonagefimum  tranfegerat,  millcfimo  quingentefimo  uigefimo  tu/ 
tio  raucedinem  Si  grauedinem  fimul  inddiqhic  medico  utebatur  probifsimo  atep  do/ 
dilsimo  Alberto  Sauonarola,diui  Hieronymi  fratre,  ne  fine  medico  agrotaretjnam 
medico  non  indigebat  tantus  uir .  C^um  per  aliquot  dies  raucedo  atque  grauedo  ia 
Leoniceno  perfeuerarent,Si  edet  de  ialute  fiia  ualde  folicitus,bonus  ille  uir  Albertus, 
ne  Leonicenus  has  affediones  curandas  putaret, Si  ne  efiet  de  falute  ta  foliatus, hunq 
aphorifmum  illi  retulit,  Grauedines  Si  raucedines  in  ualde  fenibus  cocodionem  non 
admittere- Qttcm  audiens  Lepnicenus  fubrifit,inquicns:Parcemi  Albette,Hippuaw 
tis  aphorifinum  non  intelligis ;  quippe  uerus  non  eft  in  uiro  medico .  Et  ita  certe  luit; 
Nam  uir(quod  mirum  eft)  tanta  aetate  in^auefces,fola  uidus  ratione  obferuata,araii 
cedine  Si  grauedine  euaflt.  T alis  autem  erat  eius  uidus  ratio ;  N  unquam  abftinuit  j 
carnibus,  nunquam  a  pinguifsimo  capi  iure ,  nunquam  a  iuno,qiiod  Si  dulcifsimum 
fimul  Si  potentifsimum  bibebat;8i  fanitati  reftitutus  eft .  Dicebat<5,hoe  genus  uidus 
cfle  illi  aetati  proprium:Si  a  quo  fi  declinet,potius  periclitari  quam  iuuari .  Imd  medi/ 
cos  illos  deliros  uocabat ,  qui  in  tam  ingrauefcenti  aetate  carnes,  iura,atcp  uinum  pro/ 
liibebant,fi  modice  fumantur :  fit  quodeunq;  ^gritudims  genus,  quo- ille  afficiatur.  ; 
Hanc  liiftoriam  ueluti  per  tranfenna  adducere  placuit, irt  qui%  fcire  p.ofsiqquomodo 
uir  ille  celeberrimus  uitae  fitienfifsimus  Si  nonagenarius  leipfum  in  raucedine  §i  gra/ 
uedine  tradaret;ut  fimul  difcat,quomodo  luos  aegros  in-his  affedibusquum  longSeuI 
fintjcurare  debeant .  Nunc  ad  rem  ipfam,ideft  propofitum  aphorifinum  reuertamur» 
id(db,Raucedincs .  ]  Nam  Si  raucefeo  fignificat;^  uir  Rfiyt 

dicitur,ideft  raucus .  Graecum  nomen  apud  recentes  medicos nonus  eft  qui» 
Latinum .  Pro  perfediori  autem  eorum  quae  in  aphorifmo  dicuntur  intelledu.trian» 
mina  exponenda  funqKswjyo^-jjSfidj-^e-.HSf  vC«  ;qua:  apud  recentes  magis  nota  ifimii 
quamLatina.Primum,  oaeKSSTOffta  dicitur, quod  defluo  fignificat:ideo  iw!ref^««(i,.ii 
dl  defliixum,dicere  pofliimus :  uel,Celfum  &  bonos  authores  imitati,deftillatioiKin* 
Poteft  autem  dcftillatio,ad  quamcuncg  corporis  partem  fieri;proptcrea,adquampan' 
lem  deftillat  materia  aliqua  atep  fiuit,ad  illam  delhllatio  eft.  Si  catarrhiis  dici.poteflil/ 
le  fluxus.Eft:  igitur  hoc  nomen  Catarrhus, commune  uocabulum  defluxus  humbrutt 
ad  quamcun$  pattem.quem  Celfus  defttllationem  uocatnaurceinis  nero  oonsnowr 

w* 


AiPrt6S.ISMtriS  -  XL 

'fat  fefflPa  de  ddUIatione  fimul  SC  g«u«dine  agit  .*  nam  libro  qtiarte,ta^ife  fecinv 
do  didt  dOTllationes a  Graeds  xscmstcytins,  grauedines  appellari.  Quolo^ 

m  didt  deftillationem  quando(5  ex  capite  in  nares  ferri ,  K  hoc  leue  eft,cory2a(j  eft, 
ideft  grauedo.Interdum  in  fauces,quod  pdus  eillnterdum  etiam  in  pulmonem,quod 
nefsimum  eft’.  Quando  eft  in  faudbus,  Hippoaates  appellat  RftJyytv,  nos  raucedi/ 
n^Celfus  uetoutitur  commimi  nomine, appellat  deftillationes;unde  apud  ipfum 
folum  hxc  duo  inueniuntur,deftillatiOjK  grauedo ;  nam  primo  libro,  capite  fecundo^ 
ubi  iubet  euitandiim  frigus  matutinum  ^  tlelpertinum,8i  ibiem  meridianum,SC  mul 
alia  qu*  ibi  enarrantur,  addit ;  Qiiac  res  maxime  grauedines  deflillationes^  concfr 
eant,  ut  nullam  de  raucedine  meritionem  faciat  5  quae  tamen  ab  dfdem  concitatilr,fedl 
illam  fub  hoc  nomine  deftillatio  intelUgitEode  quocp  libro  capite  qmnto  dicit,,  ufum 
aqu2  frigid*  euitare  debere  eum  qui  habet  grauedines  8C  deftillationestmodiifflcy  eiii 
(andi  docet,qui  etiam  raucedini  conuemt,ut  hinc  manifefte  deprehendi  pofsit,fijb  dd/ 
ftillatione  raucedinem  intellexifle ,  nufquam  uero  de  fe  illam  explicatiit .  In  qua  re  W 
den  admiror, quum  certum  fit ,  Celfum  antiquiores  uidifle,  atque  Hippocratem, qin 
^  difleruerimt, Plinius  uero  Latinus  author  de  raucedine  mentionem  facft 

libro  uigeflmo,  capite  feptimo,ubi  de  fedhuo  porro  loquitur,  quod  dicit  deftillationes 
compefrere,8i  raucitates  extenuarejubi  uides  hic  deftillationes  ponere  atque  raucita> 
tes;K  hoc  modo  nominare, fcilicet  ralicitates  Sf  fron  raucedines.libro  etiam  uigefimd 
fecimdo,  capite  uigefimo  tertio,  ubi  de  lafere  amt, raucitatibus  ualere  dicit,  confeftiiil 
enim  purgat  faucesjuocemcg  reddit.T amen  nulquam  apud  Plinium  reperij  grauedi/, 
nem  uel  coryzam.  Raucitatem  igitur  potius  dicendtim  arbitror,  quoniatn-apud  Latfr 
nos  ita  dici  conftat,8i  rauis  potius  quam  raucedo.  Ad  rem  igitur.  Deftillatio, cotn>. 
mune  uocabulum  eft  ad  omnes  humorum  defluxus ,  ad  quamcun$  partetn  defluxe/ 
tintiitaqi  raucitatem  complerftetur  &C  grauedinemjbC  materiae  ad  pedtus  deffiixum,ad 
uaitriculum,  ad  inferiorem  uentrem,  8d  breuibus  ad  omnem  noftri  corporis  partem, 


ge/ 


as  ipec,  , ,  .  .  _ 

a  apud  Graecos  communia  funt ,  8d  ^ud  probos  Latinos  deftillationes  interpretata 
inueniutur,&:  utrunc^  a  ft(»,quod  eft  fluo,deducitiff.Qu(S'd  uero  deftillatio  ad  quam/ 
cuncj  partem  efle  polsit,ftatim  manifeftum  erit,  fi  Hippocrate  in  libro  De  prifea  m& 
dicina  perlegemus ,  qui  de  deftillatione  ad  oculos  tradtat ,  ut  quam  fua  lingua  giVitcc 
uocat.Forte  uulgus  noftrum  quum  aliquem  oculo  aegrotare  uidet,inquiens,  lui  hi  utut 
rioM ,  intelligere  uoluit  rheuma :  prius  quam  Hippocrates  praeidta  tierba  dixiflet, 
fub  deftillationem,grauedinem  SC  raucedinem  pofuerat.  Poft  hxc  uero  de  deftillatio/ 
Ile  agehs,inquit;Si  in  fauces  penetret,raucedo,  fingultus,anginac,facri  ignes, ipirandi 
difflcultas,pulmonis  uitia,plurima(5  alia  fufeitanturnit  hinc  facile  colligi  pofsit,ad  tia 
tias  partes  deftillationem  efle .  In  libro  etiam  De  glanduUs,  per  omm'a  membra  docet, 
fluere,per  palatum  in  fauces  materiam,ed  deinde  in  uentt-iculum,^  per  Ipinalem  me/ 
dullam:propterea  ibi  notat, efle  in  humano  capite  feptem  meatus  per  quos  fluit  mate/ 
fta:ita(5  ad  tot  partes  erunt  deflitxus  K  deftillationes:de  illa  etiam  qug  eft  ad  aUres  de/ 
ftiUatione,8d  ad  oculos, ih  libro  De  lods  in  homine, agit:8d  docet, ex  deflillatione  b  ca' 
pite  ad  pedius  lateralem  morbu  8C  peripneumonia  fleri.  At  quid  opus  eft  uerbis  C  Sex 
cmta  funt  apud  Hippocrate  loca, quibus  haberi  poteft,  deftillatione  catarrhum'ue  aut 
rheuma  efle  commimia  uocabula  ad  omnes  materierum  defluxus  ad  quamcun(J  par/ 
tem  fiant  Grauedo  aute  8C  raucitas  fimt  ad  ftatutas  noftri  corporis  partes:unde 
l®-  ad  feuces  eft ;  qtiam  difpofitionem  noftri  Latini  raucitatem, ut  Plim'us;alij  rauce/ 
ouuM  uocantSi  uero  ad  nares  fit,  a  Gra:cis,a  noftris  grauedo  nuncupatur. 

Tamen  ut  rem  hanc  exquifitius  aperiamus,hacc  A  ftimma  authoru  intentio, quam 
nunc  adducemus;  8d  fi  hxc  uocabula  apud  Graecos  communia  fint,  8C  iatmfi 
r®-,  8d  apud  Launos, fludiio, defluxus, deftillatioitamcn  apud  Grxeos  pro 

C  »  commu 


,04.  fclBRl  SECVNOI 

cofflmitnion'  uoce  accipitur, quam  mtriJjf»©-  ,  unde  &  Galenus  in  Infrodudlotfec, 
bi  adfcripto  de  his  fiudhonibus  agens,  diat ,  Humor  a  capite  oppleto  deftilljt  ‘ , 
dum  in  nares,interdum  in  feuces,  interdum  in  pulmonem :  at($  has  tres  fpedes  fit* 

WTiJ/fWf',  fiue  nos  Latine interpretan’ 

crauedinem,raucitatem  atque  deibllattonem .  Deftillatio  poftea  nomina  mutatuta 
Hippocrate  etia  haberi  poteft  in  loco  praecitato  libelli  De  locis  in  homineifi  in 
peaoris  parte  fluat,morbum  lateralem  facit ;  fi  in  utraf($  cauitates,peripneumoniaim 
li  pulmonem  utaet,  phtlMfim,idcft  tabem  facit :  fi  ad  coxendices,  uo^ 

fi  ad  renes  vt<pemKiy,  unde  fecundum  acritudines  quas  facit  materia  a  capite  fluens 
denominatio  fit .  Eli  uero  folum  catarrhus,uel  defiillatio,quu  materia  ad  pe^s  fluit) 
quam  eodem  loco  dicit  non  ex  fecili  curari,imd  (kpe  immedicabilis  eft.  Eandem  fert 
jentenriam  Aerius  habere  uidetur  capite  quinquagefimo  tertio,  odiam'  libri, fed  in  a, 
tarrho  dilFercnam  uult  coryzam,  mucum,uel  grauedinem  efle  fi  ad  nares  permeet ;  IJ 
uero  ad  gurguIioneffl,aut  uuam,catarrhus,uel  defiillatio  eft.Hatcip  didtpofitaelRfe 
eundum  Galenum.  Attu  uidere  potes  in  praedtato  loco,aliud  fennlTe  Galenum,li  is 
Lber  Galem'  fit,  nifi  dixerimus,fub  catanho  raucitatem  intel!exiflre,8d  quando  ad  pe/ 
<Sus  defeendit  etiam  nuncupare  catarrhum;imd  8C  de  tabe  ar't,quj  ab  eadem  fiat  ma 
teria ,  8d  quod  defluat  ad  uentriculum  8d  alias  partes :  fed  in  fe,de  grauedine  folum  8C 
deftillatione  mentionem  fecit .  Paulus  etiam  libro  tertio,  capite  uigefimo  odbuo,h*c 
alio  modo  percefere  uidetur,  quam  Galenus  fecerit.  Inquit  enim,  Communis  quidem 
coryzae,  catarrho,  raucedim',tufsi(^  eft  exaementofi  a  capite  humoris  in  fubiedas  par 
tes  defcenfus,qui  fi  in  nares  diftillando  ingruit, 8d  eafdem  agrauat,  cc»yza,ideft  gra/ 
uedo  uocatur .  Si  uero  per  palatum  in  fauces  influit,  catarr^s  fimpliciter  appellaair. 
Sin  autem  idem  humoris  defcenfus  in  guttur  8d  aiperam  arteriam  deferatur;at$  inte/ 
tiorem  eius  membranam  falebrofam  reddiderit :  quum  uox  rauca  comitatur ,  appel/ 
lant  branchum  fiue  arteriacuminos  raucitatem,  qux  fit  etiam  ex  nimio  clamote.Hinc 
Luaetitis: 

Prmterradit  enim  uox  feuces  fepe,fedt(p 
Afperiora  foras  gradiens  arteria  clamor. 

Vbi  arteria  dicuntur  genere  neutro.  Hinc  habes  aliter  ab  JEgineta  edoceri  ad  qnsiti 
partem  fluat  catarrhus ,  quam  fecerit  praccitatUs  Galeni  locus  libri  fibi  inferipti .  Sed 
uult  ipfe  phthifim,8C  multa  alia  ab  eodem  fluore  a  capite  generari, forte  K  ipfc  acci 
pit  nomen  catarrhus  communiter,  ut  oirines  defluxus  compledlatur ,  aliter  a  Galeni 
praecitato  libro  ommno  diflentiret.  Circumfertur  autem  liber  De  re  medica  fub  nomi 
ne  Plintj  Secimdi,liber  profedo  non  deipiciendus ,  in  quo  &C  iple  libro  primo,  capite 
,fecundo,hos  fluores  diftinguit,  inquiens ,  Eft  quidem  catarrhus  humor  fluens  ad  na/ 
res,ad  feuces,ad  pulmonem. Vnde  catarrhus  didus  eft  a  fluore, Grgci  em'm  hunc  flno 
rem  dicuntCputo  hic  legendum  §^(ut )  a  quibufdam  alijs  Ipedebus  8£  nomitubtis  ca/ 
tarrhus  appcllatur,ad  nares  fadlus  app vf«,  ad  feuces  branchus,ad  pulmones  phthifis.' 
unde  K  hic  uir  a  praecitato  Galeni  libro  diflentit  in  catanho;  nam  pom't  tanquam  gee 
nus,  quum  Galenus  Ipeciem  ponat  materiae  a  capite  fluentis .  In  fumma  igitur  dica/ 
mus  catarrhum  efle  quidem  nomen  generale  ad  omnem  fli^ionem  ad  quamcSiJ  nty 
ftri  corporis  partem .  Vnde  8C  Alexander  Trallianus  libro  primo,  capite  frigefimo,d< 

■  aurium  doloribus  agit  ex  catanho  fedis .  At  (ecundum  Galenum  praecitato  Ioco,de/ 
fcenfui  materiae  ad  pedus  appropriatur.SecSdum  Aetium  ad  uuam  8C  gurgulionen^ 
&  fecundum  Paulum  ad  feuces;  quamuis  crediderim  Paulum  K  Aerium  conueniff» 
imo  forte  locum  aliquem  Galeni  inuenere,in  quo  eorum  more  loquereturttame 
quid  fit  catanhus,ideft  ddliIlario,eft  ad  pedus;  ad  fauces,branchus  uel  raucedo .  Di' 
citur  autem .  ,  guttur,in  qua  parte  fium  raucedines,8t  in  qua  tumores,qi»» 

uulgd  gofsi  appellamus.  Vitruuius,gutturolbs  homines  uocat,qui  hoc  tumore  defor/ 
«nantur,  tumores  uero  tales,  Graeci  uocant  ,  qui  aquarum  uirio  ut  pluri' 

mum  fiunt. Coryza  uero  eft  in  nalb  materia  dcfluens,quat  quandocf  teniris,quando^ 
crafla  eft,fecit^  grauedinem  fi  aafla;  propterea  Celfus  ^cit,d^ere  efle  plm^ 


JlPtt.GRlSMV.S  icL  ibf 

relplrantes ,  quia  de  feda  a  materia  crafla  loquebantur :  fed  etiam  coryzi 
«fijfi  k  tenui  fcu.  Ad  rem  igitur.Rauce^ei  K  grauedmcs,  imo  adde  SC  deitillatiO/' 

•deftjln  ualdefenibusj^  quisttateconfeifiifuntjfi^ 

ideft,CoAionem  non  admittunt,  5  Non  foiuntjhoccft  nonjiei'/' 
coquunt, qiaa  eorum  calor  imbecillis  eRut  hos  hmnores  qui  fngidi  funt  dC  aalsi,haS 
■xmtudines  facientes  coquere  non  pofsit.  Si  uero  dicas, nos  in  priTcedenti  aphoriO 
mo  de  primis  fenibiis  locutos  efle ,  tamen  fub  hoc  nomine  presbyteri ,  ciir  SC  hic  jser 
idem  nomen  primos  fenes  non  intelligimus.  Relpodemus,omm'no  presbyteros  apud 
Calenum  eSe  fecundos  fenest  fed  fi^enus,  omnes  fenes  intelligebamus,iiel  primi, Uel 
fecundi  eflent ,  modo  ex  attate  aegri  non  elfent :  hic  uero  quanto  magis  fenioreS  funt, 
canto  minus  has  materias  ad  partes  deftillantes  cocoquunt:propterea  addit,  Valde  fe/ 
nes:ut  hos  notet,  quod  fuperius  non  fecerat.  Sed  de  raucedine  at^  grauedine  zmhu 
ges ,  quum  fint  aegritudines  fenibus  proportionales ,  concoqui  polle  fatile  deberent. 
Galenus  in  aphorilmo  trigefimo  quarto, ad  hoc  dubium  reipodet,  non  efle  idem  non 
concoqui, SC  efle  periculofum :  quia  haec  non  fimt  periculofa  in  fenioribus ,  licet  non 
concoquantur .  At  qiria  haec  Iblutio  forte  conuemre  non  uidebatur ,  licet  bona  etiam 
fiKproptaca  aliam  addit, Hippoaatem  in  ualde  fenibus  dixifle,in  quibus  omma  fimt 
.  periculofemon  quia  ipfis  proportionalia, uel  improportionalia,fed  quia  uires  imbecil/ 
tas  habent,  unde  ratione  improportionabilitatis  minus  periculofa  funt .  At  quia  uires 
imbecillas  habent,propterea  omnia  habent  periculofa,  etiam  fi  proportionabilia  fmt, 

,  .  ■  eALEttVS  , 

SI  s  I H  V  L  iunxerimus  ambos  aphoriimoSjUtriuftp  fetmo  talis  erit .  Senes  iutic/ 
nibus  plurimum  aegrotant  minus, Ouicun®  uero  moebi  ipfis  accidimt  longi,ma/ 
xima  ex  parte  comitantur  ad  mortem ,  Raucedines  igitur  ati^  grauedines  in  ualde  fe/ 
nibus  codionem  non  admittut,  ita  ut  hic  aphorifmus  fit  ueluti  Exemplum  qiioddam 
antecederis.  Necg  enim  hi  foli  morbi  feneS  comitantur  ad  mortem,fed  nephritis,ideft 
pafsio  renum,  podagra,morbiis  articularis,  coxendicum  dolores, SC  quae  laxiori  infe/ 
ftino,ac  lpleni,frigidae  infunt  diipofitiones,8C  praeterea  crebri  anhelitus  (quos  Graici 
afthmata  nominant)tufles,gibbi,recuruafiones,obliquationes,8C  quaicuncp  alia  mor/ 
boriim  genera  ex  frigidis  humoribus  ortum  habent,  quae  in  quibufdam  iuuenibus  ne 
dum  in  fembus  difficulter  coquuntur. 

feRASAVOLVS  ■ 

'  P  RIH  O  Galenus  hunc  aphorifmum  praecedenti  continuat,inquiens;in hoc  dari 
raemplum  eius  quod  didum  eft  in  praecedenti  aphorilmo,  SC  hoc  praefertim  de  fecuri 
da  parte, in  qua  dicit,qudd  longi  morbi  feniores  ad  mortem  concomitantur.Hoc  pate 
tepoteft,quia  raucedines  SC  grauedines  in  ualde  fembus  concodione  non  admittunt. 

S  E  c  V  N  C  p ,  ne  quis  putaret  raucedines  folum  SC  grauedines  segtos  ad  mortem 
concomitari  .*  propter  hoc  multos  alios  morbos  enumerare  tioluit  Galenus,  qui  fenes 
ad  mortem  cpcomitantur.Primus  quem  enumerat  eli  viijei»»wdeft  fenum  palsio,uel 
rmum  morbus:a  Graecis  etenim  renes,  uocantur:unde  mpeent,  earum  pafsiot 
quam  pafsione  diftingui  dilRcultef  a  colica  Galenus  fexto  libro  De  locis  affedis,  lia/ 
tini  in  principio  tertij  capitis ,  docet :  SC  eodem  loco  uelle  uidetur  nephritim  lapidem 
habere,  ideft  eflepafsione,  in  qua  fimul  lapis  fit,Uel.pafsionc  propter  lapidem:quam> 
uis  limplici  uocabulo,  Graeci  omnem  renum  pusionem  nephritim  nominent ,  ut  ex 
Paulo  haberi  poteft,  libro  tertio,  capite  quadragefimo  quinto ;  SC  ex  Tralliano  libro 
tertio, capite  trigefimo  quarto,ubi  dicitjEx  renum  morbis,qui  Grateis  «$el7j</!dlr  tU 
euntia-,  princeps  fere  conftituitur  aiSiant ,  ideft,  calculofusmorbusiutmamMeh^j 
beatur, multos  alios  efle  morbos,  qui  nephritides  appellentur,practer  lapidem,  tamm 
pbtifsimmn'  fignificatur  hate  pafsio ,  in  qua  lapis  eft :  utpote  ea  quae  fit  inter  nephrinV 

C  )  des 


,0«  tlBR.l.  S.ECVNPI 

des  feuifsteat  quaeeim^  fit  renum  pafsio, femora  ad  mortem  comitatur.  Sean 
dam  femorum  ^itudinem  podagram  factt,  quae  3C  iimiores  ipfos  ad  mortem  ci¬ 
tatur  .  Sub  podagra  uero, chiragram  etiam  intelligito .  Terua  aegritudo  eft,arti~ 

laris  morbus,  qui  omnes.artus  upeat,  uel  magnam  partem,  uel  modo  hos, modo  ai~ 
Quarta  aegritudo  eft, coxendicum  dolor, quem  Graeci  i(rj(i<ty  uocantjuurgqsj,- 
.  ftrum  fciaticam,quum  materia  in  illius  ofsis  acetabulum  impingitur. 
tudOjfunt frigidae diipofitiones  wtei  ideft,circainteftinumcolM,quo^ 
Xius  inteftinum  uocat  Leonicenus :  hae  amem  in  ipfo  inteftino  tormina  faciimtjgctj 
difpofiriones  frigidae  funt  8C  k  pituita.  Sexta  »gritudo,funt  lienis  affe(!lionM,qia 

in  ipfo  tumores  faciunt,  qui  folui  non  poflimt,  Si  quandoi^  dolores .  :  Septima  af. 

feiSio,  eft  «SfMt :  Latine,  creber  anhelitus  dicitur,  fit  quaecunque  Ipedes,  uel  illaiu 
qua  difficulter  inlpiramus,uel  expiramus,uel  utrimque  facimus ;  adeo  etiam,ut  is  qii 
patitur,  redia  ceruice  manere  cogatur,  Odlaua  affedlio,  funt  tulles,qu8e  ex  dcM, 

latione  fiimt,ad  fauces  defeendente ,  Nona  affedio,  funt  gibboCtates ,  qua  ita  in 

petSore  fiunt ,  ficuti  in  dorfo..  Hi  uero  funt  morbi  in  compoSrione  folum,  qui  etiam 
iuuenes  concomitantur  ad  mortem .  Hx  autem  fiunt,  quum  extuberant  aut  dorfimi, 
autpedlus,  aut  utrunque  fimul.  Dea'maaffc<5io,funtrecuruationes.DiftingBf 
tur  autem  a  gibbofitate  recurtiatio:  quia  recuruatio  fit  propter  neruos,qtri  extendmv 
tur  8i  trahuntur  ante,uel  retro :  nam  aque  fit  in  anteriori  parte,ficuti  in  pofteriotite, 
curuatio .  Sed  gibbofitas  fit ,  propter  materia  affcdlionem .  Vndecima  affe&, 

funt  obliquationes;  qua  fiunt  in  dexterum  uel  iriliniftrum  latus  per  neruos .  ’ 

Duodecimo,in  uimma,omnes  morbos  ponit  ab  humoribus  frigidis  fetSos  in fe/ 
nibus  ad  mortem  concomitati .  Imo  addit,  quod  in  iuuembus  quibufr^  diSicuV 

ter  coquuntur. 

APHORISMVS  XLI 

QVi  frequentet ,  ac  fortiter  ab%  caufa  manifcfta  exoluuntut ,  de  tepente 
moriuntur. 

BRAS AVOPVS 

H  V  I V  S  A  P  H  o  R  I  s  M  I  fententia  hacc  eft ,  Qui  frequenter  exolutionem 
patiuntur ,  &  fortem ,  nulla  adfit  nota  caufa  cur  exolutio  hac  fiat ,  hi  repente  mo/ 
riimtur :  quoniam  hac  exolutio  non  fit ,  m'fi  uires  imbecilla  fint ,  8C  nifi  uel  materia, 
uel  aliquid  circa  cor  fit,  quod  exolutionem  faciat .  Quum  autem  uis  imbecilla  fit,  8i 
cor  patiatur,  fadle  eft  hunc  perire  qui  ita  ^edus  eft,  &C  repentina  morie ;  nam  quum 
aliquid  ladens,  cordi  annexum  fuerit,faciie  interficere  poteft .  Philotheus  propter/ 
ea  hoc  modo  Aphorifmum  iftum  aggreditur ;  Tirgiyruni/  Saridrev  wweno, 

Jitj-Wf/.  Sti  'ieJif  Tit  txhirnu  vroTkalxis ,  'srfO(pcJri&-  ,  «ut©-  ij«/ 

vim  }(^cm  snAirtiTq; .  iw'  y«f  twi  ifiw^^cc  iariif  ixTivmmti ,  ei/  'nadl)T«<ri|i.  yvei 
ra,  ie  tpKtriii  e  tivj  i^tAwiTO  .  inraealtTO  moMS*  t/A»  V 

(aAoodeii,  M  i(s«  Ifi^aae^ii/a.vaaM  t/it  tfecviiief  \ju  to  &/ruv>Ti  •aotem  rim  AateeSviahi/t 
evK  Lu  taiT»  i.<aaii .  Icu/  ooo  cutfi/  qcu/^«!  eUritts  UAi/sivtuu  Ttnt ,  mu  Ae'arjSi/(<iffi('  vM 
Amixit  Ti  usa  iVj^epit ,  nh&nimy ,  T«t/T«(/  o  (uritat  •ret& ,  Ww  «/ 

.  /Ati  usu  PtuAmt  Iwi  reis  li/y^aif/  IxAvovotO  ,  ly»  JUa  teuTO  J^mmiVft  TiASlTifll»» 
i/Ua  To  t|ixr»rf!icaj/  tIw  lutfcAicui  «liast JAcfiSxiij/  oyCuji ,  ^vyfey ,  h  fx{»(/  'vaiKBfSlieii 
tacftflui) ,  ■ZMiovyiits  «ft  Txt  mriat ,  &s  tfmv  e  r«Aliu<it ,  mmit/iiii  ivgyi  ^  -mt  xtiAiW  T«t 
Wf^imt  jtiTMiiit  TiKC  wietxajilixoi/,  n7tnrAff{aj(<Wo(/  vy^eO  JiwixAevt .  «wif^  iyfit  »» !»}?>! 

fit  Ixarx  •sroMTjiTi  </!it(}iSaf9v  ma, tAi(iev«T<)  to(i  ^aiTixsp  rmii,ti^re  we/SB-  erit  '«rM' 
cw!  twoia .  ideft ,  Hic  mortis  pranorionem  facit, dicens, quod  fi  quis  frequenter  dif 
lbIuatur,8C  fortiter,  fine  caufa  mamfefta,  ifte  in  proceffu  de  repente  moritur  •  Etenim 

ftatnuu# 


APHORISMVS  XLt  507 

fi  «  mafiifefta  diflroluantur,non  moriuntur.Nam  mulier  quatdam  (ut  Galenus 
S 'cft  5  in  quodam  balneo  continue  refolud>atur :  fuccendebatur  uero  praua  materia 
balneo  unde  animi  defeiSum  incidebat .  At  quia  manifefta  erat  caufa ,  ammi  defe/ 
Aum  faciens  eidem  malum  non  erat .  Si  igitur  abfque  caufa  manifefta  difloluuntur 
oonnulli,  uel’  animi  defe(fhim  frequenter  SC  fortiter  incidimt,  de  repente  mMiunturt 
crotrtetea  quod  in  his  uitalis  compago,  atque  tonus ,  ualde  imbecillis  eft .  Propter/ 
K6cile,quum  h»c  contingunt, difloluuntur ;  K  ob  id,repente  moriunttir.  Quo/ 
niam  diftintfliis  tumor  humidus  uel  iiccus  adiacens  pericardio ,  id  eft,  pelliculaE  cor 
tegenti ,  cor  ipfum  impedit .  Caufa  uerd  perquifita  ( ut  dicit  Galenus )  infedor  qiii/ 
dam  aMtomicus ,  in  cordis  uentrictilis  tunicam  quandam  ambeimtem  inuenit ,  hu/ 
miditate  olida  plenam:quac  quidem  humiditas, praua  illa  qualitate  uitalem  compagi/ 
nem  atque  harmoniam  femper  corrumpebat ,  atque  deftruebat,  diflfolutionis  pal/ 

fioneffl  faciebat. 

oi  ideft ,  Exoluti ,  uel  Qui  exoluuntur .  ]  Recentiores  inter  exolu/ 

donem  8C  fyncopim  nullam  differentiam  facere  uidentur:  8C  ideo  exponunt,  Qui  ex/ 
cluuntur,  ideft  Qui  fyncopim  patiuntur .  Sed  Galenus  in  fine  Commentationis  hu/ 
jus  partis»  inter  fyncopim  8C  exolutionem  differentiam  facere  uidctur;ubi  exemplum 
poidt  cuiufdam,  qui  dum  exoluerctur,fortiter  ei  palpitabat  cor  t  hiinccp  didt  repente 
mortuum  effe :  non  aliter,quam  illi  qui  acutifsimis  cordis  affedibus,  quos  fyncopas 
uocant,C9rrepti  fubitd  intereunt.  Vt  manifefte  appareat  fyncopim  apud  ipfum  aliud 
effe,  quam  racolutionem ;  quia  uult  illum ,  limili  ex  exoltitione  mortuum  efle ,  ut  illt 
moriuntur, qui  ex  fyncope  moriuntur.  Sunt  igitur  fyncope,8i  exolutioidiftindaf 
Bmen  non  differtmt,  quo  ad  caufam,  fed  folum  quo  ad  intenfionem  SC  remifsionem, 
quiain  fyncope  eft  perfedla  8C  magna  exolutio.ExoIutio  uerb  eft  imbecillisipropter/ 
eaiyncopis  caufe,funt  etiam  exolutionis  caufe .  Imd  Galenus  quinto  De  locis  affe/ 
(Sis  libro,  capite  primo ,  eadem  ponit,  quae  f^copim  facere  dicit,atque  exolutio/ 
nem :  adducit<5!  praefentem  Aphorifmum,8f  inquit.  Haec  fieri  uel  ab  oris  ucntriculi, 
aut  cordis  difppfitione,  quae  uel  fit  dimtaxat  fortis  intemperatura,ueruenenofus  hu/ 
Aor,  uel  eryfipelas,  uel  inflammatio,  uel  alter  humor  praeter  naturam .  Adde  tu.  Vel 
humor  aliquis,qui  in  corde  fit .  Addit(5  eodem  loco  Galenus,  Per  intemperaturam 
|^artiumfimilarium,nonpr‘’-^'~“'^-'--‘- - - *  - - 

partium  inftrumentalium.  E 

rum  unum  ab  Hippocrate  didlurn  eft,  Qiiifepe  i. _ 

manifefta,!)  repente  moriuntur.  Si  uerd  dicas ,  Quomodo  haec  euenire  polKint, 
ucntriculi  ore  affedio?  Ipfe  inquit, non  euenire  i  ucntriculi  ore,nifi  confentiente  cor/ 
de  (licet  antiqui,  os  ucntriculi  cor  appellarent . )  Poteft  etiam  hoc  contingere  ex  illa 
Squa,  quae  in  pellicula  ambiemte  cor,  continetur,  &  quae  cor  contingit ;  nam  fi  male 
affeda  fit, hoc  facile  fiet, uel  fi  humore  plena  fit.  Galenus, dilfedla  fimia  tumorem  ui/ 
dit  in  tunica  illa,  qui  humorem  fimilem  aquae  continebat .  In  gallo  etiam  dilfetfto  in/ 
uenit  in  hac  tunica  tumorem  praedurum,  tn  quo  nihil  erat  aquae ,  fed  inuolucrum  ex 


pluribus  pelliculis  ui<iebatin-. 

,  Qui  ergo  exoluuntur :  ideft ,  Qui  ad ; 
.  -  jubis  qu 


defecSum  perueniimt .  Qiiod  ifttcllf/ 
qui  fani  uidentur, )  quam  in  aegris .  D  e  fynco/ 


gendutneff,  taminius  (ideft,  ^  „ 

pe  in  agritudinibus ,  Galenus  (luodecimo  Methodi  medendi  libro  ,'^agit ,  BC  curare 
docet :  ex  quo  loco, exolutionis  curationem  accipere  potes .  Sed  in  hoc  Aphorif/ 

mo  pu(^us  Hippocratem  potius  illos  intel!igae,qui  fani  uidenttir ;  nam  tanto  efR/ 
cadus  in  aegris  uerum  erit .  Haec  uerd  affetftio,  exolutio  nimcupaturtquoniam  mem/ 
ora  omnia  exoluuntur, ST  ad  ammi  defedlum  periienit  is,qui  exoluitur.  De  anjmi  iie/ 
ro  defedu ,  Galenus  fupefius  libro  primo,  Aphorifino  irigefimo  tertio,diccbat,  tunC 
fiet!,quum  in  ore  ucntriculi  humores  mordaces  aliquando  fuerint  Sed  fi  quis  femel, 
aut  bis  exoluatur,  aut  leuiter  exoluatur ,  non  eft  iu(Ucandum,qudd  repente  mori  de/ 
beat .  Propterea  addit, 

'  Ks«  ideft,  Frequenter  8C  fortiter. 


tmla  exolutfo,  talis  inquam  ut  fae  fit  fyhcopae  afRnis;fed  ne<j  ifiud  iatfs 
ea  aliud  addere  oportet-  m  n  ■  . 

ttufli  Tt^tpcJinu!-  ideft,  Sine  caufa  manifefta J  Per  immanifeffam  caufanx^ 

fenus  ignotam  canfim  intelligiuignotam  inquam,ideffi  quae  ab  extrinfeco  non  fit  nh- 
a  quolibet  etiam  fedentario  reddi  potcffitamen  probi  medici  cairias  omnes  huiu^^ 
folutionis  reddere  fciunt.fed  in  propria  caufa  decipi  pofltm^  unus  unam,aItErd», 
ram  afsignare.Quum  igitur  fortem  diflblutionem  uidebimus  8C  frequentent  qnsmj, 
nif^m  caufam  non  habeat, iudicare  debemus  cau&n  ipfam  efle  in  corde: propterj. 
hunc  facite  mori  polle, SC  ideo  quum  haec  trialimul  efle  indebis,hunc  repentemoritti 
rum  iudicatp,quod  8C  praedici  poteft,8i  etiam  prohiberi  ne  morte  incidacqninetijm 
conuementiapraefidia  SC  uiiSus  adpropofitum  exhibeanmr.  At  quamuis  diflolntioil 
multis  caufi?  fieripofsit,  tamen  recentiores  tres  folas  afsignanttnna  elt  jpaudtas  SC  te¬ 
nuitas  ipirituum :  fecunda  nonnihil  quod  ad  interiora  ^iritus  mouet,  ficun'  uenenunt 
eft:tertia  aliquod  quod  Ijsiritum  intus  exiftentem  prouocet,utcft  ftmgorum  fucensje 
Hera  afledli  Ipiritus  in  caufa  funt,fedpoCeft  efle  mala  qualitas  ex  primis,poteil  elTe  dS 
pofinb  in  difsimilaribus  partibus,  quae  hoc  fedat :  poteft  eflTe  dolor  eriam  inore  uero 
triculi,ut  Galenus  libro  quinto  De  locis  affeifHsi  capite  primojollendit:  fed  hsecfont 
cn  caufa,fine  caufa  nota, quando  uis  uitalis  imbecilla  efl:,propterea  facile  mori  pote& 

GAtESVi. 

Non  omnes  quiexoIuimtur,de  repente  morfunturtied  fi  tres  diiliniSionet 

adieceris.Vnam  quidem  primam',  utfaepius  hoc  patiantur,fecadam  ut  fomter* 
tertiam  ut  fine  caufa  manifeifa-Nam  mulier  quaedam  longum  in  balneo  tempus  comr 
morata,  frequenter  exoluebatur  ob  temporis  diuturnitatem,  8C  quomam  b^eomai 
sna  ex  parte  ligna  fuccedebantur  uitiata,uern  non  erat  hoc  morbi  fignum,qmnncatt 
lam  haberet  manifeftam.  Altera  uerd  quam  uteri  affedlus  infeifabant,  hoc  idcmpatfo 
batur.  Quidam  uerd  alter  poft  longum  ieiimiu  in  balneo  exoluebatur .  Alteri  autenti 
fi  pofbora  lauahatur,idem  accidebat,nifi  prius  aliquid  panis  aflianpfiflet .  Quibus 
omnibus, aut  debile  erat,aut  fenfum  plurfmum  habebat  uentriculi  os..  Qnicunqrnero 
ex  nulla  tali  caufa  fjpius  ac  fortiter  exoIuuntur,hi  ob  uirtutis  animalis  imbecilBtateaj 
hoc  pati5tur,ficuti  6c  ille, cui  dum  exolueretur,cor  fortiter  palpitabat, de  repentemor 
tuus  eft,  non  aliter  quam  illi  qui  accitifsifflis.  cordis  affedibus,  quos  fyncopas  uocan^ 
arrepti, fubito  intereunt, 

Sii-dSAVdLVS' 

fS.iMO  Galenus  docet,non  efle  fimpliciteruerum.  Omnes  de  repente  mori, qof 
exoluuntur :  fed  opus  eflTe  tres  conditiones  addi,  quod  frequenter  fiat,  fortiter  Kabfijf 
cattla  manifefta. 

Quod  legitur,Tres  diftindiories. Graece  efi,  (fltsBfffrovf. 

.  Quod  etiam  legitur,Vtfacpius.Graece  eft,  sitMo/xir. 

s  E  c  V  N  D  o  ,  cafus  quatuor  refert, in  quibus  oftendit, aliquos  efle  exolutos  cum 
manifefta  caufa.  Primus  cafus  eft, de  muliere  quae  in  balneo  diu  commorata, ob  Ion/ 
gam  moram  exoluebatur :  praefertfm.qma  ligna  uitiata  in  balneo  comburebantur,  id 
eft  li^a  ualde  hutnida,  Si  quae  in  loco  humido'  manfiflent .  Illi  enim  funu  cor  peteiv 
tes  exoluebant  ipiam-Et  nos  bis  aut  ter  uidimtis  exolutos,ex  carbonum  accenlbrum 
fumo :  erant  hi, qui  carbonesTuccenderanf  in  loco  anguftiore,  in  quo  nulla  eratexpu 
ratio.  Sunt  au;em  carbones  quodammodo  Uitiati,  quia  prius  quam  perfede  urantur, 
terra  extinguuniur:K  fere  fuffocantur  ifa,urhumiditas  quaedam  crafla  intus  feruetur, 
Imd  tres  in  cubiculo  dormietes  una  node'  ob  hunc  fumum  fuffocatos  uidimas,8C  pw 
tiitus  extindos,cum  quibus  erat  8C  canis  commortuus.  Secundus  caius  eft  de  mxMe 
re,  quae  folum  exoluebatur,  dum  uteri  affedum  haberet. At  qm''nam  eflet  hic  affedaSj 
non  docet :  forte  dolor  erat ,  uel  menfes.  T ertius  cafus  eft ,  de  alia  muliere,  qu*  iri 
balneo  exoluebatur  propter  longum  ieium'um.  Quartus  caius  dl  de  uno, qui  fi  P* 


APHORlSilVS  XLII  t60 

Irtfsm  aliquid  pauis  prius  fumpfiflet .  T atncn  Mteltige  tit 

*^^ulium  etiam  ipfum  faluum  reddidiiTe, praeter  panem.  At  panem  fumebat,qtria 
rtfflfflune  cduliumiuerum  hi  duo  pofteriores  caflis  prouemebant,  uel  quia  os  uentri/ 
l^^becille  erat,uel  plurimum  ienfibileJdeo  femem,  jrrxferrim  in  ballieOjferre  non 

roterat,quia  balneum  multum  exoluit. 

“Oiiod  u^‘'°  codice  feriptum  Quibus  omnibus  aut  debile  erat,aUt  fen 

(i^lurimum  habebat  os  uentriculi.illa  particula  OmUibus,ex  fuperabundanu'  poli 
e  «ft .  Nam  GracCe  legitur ,  -nil  Tiicvitu  fiSi  cui  S  itatris  •>*  siTf 

ycsfit  sci^  •  ideft  j  Quibus  quidem  aut  debile  erat ,  aut  fetifum  plurimum  habebat 

**^^od  prius  legebatur,  Succendebantur. Graece  eft,  vsiMKiSiSo . 

^od  etiam  legebaturj Vteti  affetSus  infeliabant Graece  eft  ysseuS*?  Mn^jfiieeri/.aliks 

Lewiicenus  interpretatur  hyfterica, uterina. 

T  E  R  T  t  o  ueram  caufam  exolutionis  in  aphofilmo  poflt*  refert ,  (^ifque  igitur 
qui  ex  mdla  caufa  ex  praedicis ,  etiam  ex  nulla  euidenti ,  faepius  K  fortiter  exolufc» 
nir ,  hic  ob  uirtutis  animalis  imbecillitatem  hoc  patitur .  Contextus,  quem  Leonice^ 
nus'interptetatus  eft, dicebat  otj  4vA:‘**e  Jhcittltuiit.  ideft,  uirtutis  anihialis.Et  ita  legi' 
lur  in  codice  Aldino  pafsim  imprelTo.In  noftro  autem  antiquo  codice  leginir,  aSe 
jitte  •  tddft,  uirtutis  uitalisiqUod  magis  probamus,  qUia  exblutionem  non  Bt 
cit  animalis  uirtutis  imbecillitas,  quae  in  cerebro  fedem  habet,  fed  uitalis,qu*  in  cor> 
de:exoiutio  autem  potius  a  cOrde  prouenitjimd  ab  ipfo  corde,  ut  quinto  De  lods  aO 
feffis,  capite  quinto  patetEt  exemplum  quod  in  Commentatione  fequitur,idem  pro/ 
bat .  Eft  autem  de  quodam  qui  dum  exolueretur,  cor  ei  multum  palpitabat,  non  alio 
modo  quam  palpitent  hi,qui  ex  acutifsimis  cordis  affedibuSjquos  uocant  svytetmst 
correpti  fubito  mOriuntur. 

Quod  l^tur.  Cordis  afferftibus.  Graece  eft,  nsi^jicyiich. 

At  quod  a  recentioribus  de  exolutione,quae  fit  ex  forti  dolore, atrt  eX  gaudio  dubi/ 
lator, quod  ex  Ipiritibus  non  fiat  ad  interiora  congregatistfed  nos  dicemus  hunc  cade 
te  in  fyncopcm,non  in  exolutionem,  quia  ob  dolorem  uel  gaudium  fpiritus  refoluurt 
tur,8t  cor  exinanitur:  uis  autem  ad  interiora  ad  cor  (jairitus  trahere  cogituriitac^  fit 

fyncope .  fed  quia  bC  exolutio  fieri  poteft,  propterea  dicimus,ex  manifefta  caufa  fadS 
elTe :  ucuti  nonnunquam  fit,qutnn  alicui  uena  fecatiir,K  quum  mulier  uteri  praefoca/ 
tionem  patitur,aut  aliquod  fimile,  ut  quum  quis  triftitiam  aliquam  incidit^  K  fuse  res 
'  aduerfe,KHandrabulimorefuccedunt. 

Si  uero  petas,  cur  hi  qui  exolutione  moriuntur,liuidum  colorem  contrahant,  coi 
Ium  peruettaf;dicemus  eum  colorem  fieri  ob  fpiritus  intus  retradlos,qui  extimas  par/ 
tes  exangues  dimittunt,  Sf  fanguis  ipfe  ad  cor  ueluti  ad  arcem  recurrit .  Collum  licta 
peruemnar  ob  uirtutis  motiuae  imbecillitatem. 


SOIuete  morbum,  quem  apoplexiam  Uocant,  fortem,  impofsibile,  debi* 
lem  uero, non  facile. 

iRASAVOLVS 

^  tN  Q_VoTiDiAKA  scgrorum curatione ttiross qui apoptexiam incidb-e,ha/ 
bemus,  quorum  nonnullos  fanitati  reftituimus,  alij  commoriuntur :  SC  illi  qui  fanit^ 
ti  rtftinmntur, penitus  fani  non  euadimt ,  fed  in  mitiorem  morbum  incidunt ,  nempe 
tefolutionem ,  quam  Graeci  tau^cJuvirtf  uocant ,  PrOpterea  dodhis  atep  bonus  Hip/ 
pocrates  uehementem  apoplexiam  curare  impofsibile  iudicauit;  debilem  uero, non  ik 
ole  curarijfed  multis  indigere  praefidijs  atque  etiam  egregijs .  Idem  k  Philotheo  cejv 
feur ,  quum  inquit ,  isi  (iSj/  »uu  i  iviahtpt  elr?» .  «  fS»  MsjrofAy ,  a  faxfd . 


v<rm  laTix-^lxi 

5r«iTA»|i*  «a  ,  «{/  ijjK  ^ 


«J«)t5C  «/«swMiTtiJ».  «(Ii  To'  flAa/^at/  («sya/Aw}  twKuvoii/  .  S<tit  lAl  rcJliif  t»/ a-^ 

«rit.  T»-s  <ii-«ww5f .iSjv*  «trrsif  »  4;to®A»|i«  usa  «i* 

^waj/  i»«ir(' ,  T<i  KCB  «utAu  74«  wavvMy  .  ideft ,  Apoplexia  uero  duplexT 

li*c  quidem  magna,iUa  autem  parua,a:  ambae  refpiracionis  menfura  iudicantor ;  ^ 
■/.  «nim  rum  mauiisima  difficultate  relbirant .  reibitationem  1 


cunque  emm  cum  gramisima  difficultate  relpirant ,  K  reipitationcm  deficientem^ 
ben^his  uehemens  apoplexia  adeft ,  quam  &  Ibluae  Hippoaates  impofsibile  iW 
quoniam  intenfeteditrefpirationem.  QTOCuni^  ueto  ordinem  quendamrefpirarii'^ 
fouant  his  debilis  eft  apoplexia,quam  non  facile,  ideft  non  leuiter  foluere  didt,  quo,’ 
niam  aripfa  refpirationem  laedit.Eft  autem  laefa,qraa  dC  cerebrum  ipfum  Imfmn  rfm 
quo  eft  tiis  animalis .  ab  hac  autem  ui  animali  re^iratio  fity  ut  Gallas  docet  ia  lib» 
De  caufis  re^iratioms,8i  in  fecundo  De  motti  mufculoram. 

Avaii  ivwisKtililtuhxi/fW-  ideft,  Soluere  apoplexiam  forteBi.  ]  Hoceft,fanaref| 
eptime  iifus  eft  uocabulo  Soluere,  quia  cerebrum  fere  ligatum  eft  in  apoplexia :  pio» 
pterea  quum  fanatur, foluitur.  De  apoplexia  uero  agere  uolentes,  illud  fcirenect& 
farium  eft :  Antiquos  jideft  illos  qui  ante  Galenum  fcrmferunt,  per  hoc  nomen  Ap» 
plexia,non  folum  ueram  apoplexiam, fed  etiam  paralylim,SC  «laiahtyliti/ ,  ideft  dimi» 
diatam  apoplexiam  intellexifleiunde  apud  Hippoaatem  faiptum  reperitur,CtHsh» 
fninis  apopledon  fuifle,S£  hunc  Hippoaatis  locum  citanit  etiam  Paulus  libro  tertie, 
capite  decimo  odlauo .  Certum  uero  eft  erus  non  habere  ueram  apoplexiam,  fedta* 
tum  paralyfim:8i:  etiam  parapledicos,  apopledlicos  uocabant..  Sunt  uero  parapledi» 
cbqui  aliquam  corporis  partem  refolutam  habentjunde  qui  apoplexiam  patiuntur, pj 
raplexia  correpti  funt .  Sed  qm'  paraplexiam  habent,  apopledici  non  funt.  Poft illos 
liero  antiquos  Galera'  tenfpore  uocabula  appropriata  funt ,  SC  ipfe  folum  uocat  apo» 
plexiam,quandoefifadla  meatuum  obftrtidiojuel  uentriculorum  cerebri,  gi  talis, nt 
fenftim  8i  motum  impediat.  Qiium  uero  ima  fola  pars  affecfta  fit,paralyfim  uelrefolit 
tionem  dicunt .  Propterea  Celftis  hoc  notat  libro  tertia,  capite  uigefimo  feptimo,iibi 
inquit,Refolutio  neruorum  frequens  ubique  morbus  eft :  fed  interdum  tota  corpora, 
interdum  partes  infeftat .  Veteres  authores  iUud  apoplexiam ,  hoc  paralyflm  nancti' 
pant.Hinc  uidies  apud  antiquosTapoplexiam,neruorum  reiblmionem  fignificaflc,fed 
omnium  neruorura.  Celfi  uero  fempore,8C  nunc  etiam, uel  omnes  nerui  refolati&it, 
uel  neruorumpars  lbfum,iemper  paralyfis  nucupaturttainen  apud  Hippoaatem  con 
ftat ,  paralyfim  etiam  in  membro  particulari  apoplexiam  nuncupatam  efle ,  ut  deilla 
cruris  ftiperius  citauimiisv  Celius  practae» capite  uigefimofexto  eiufdem  libriimot/ 
bam  attonitum  uocat  areemAi/fiaii .  Fit  autem  duplicita  attonitus  morbus, ihfid 
mens  &  corpus  ftupet.  Intadum  i<Su  fulminis,  interdum  mbrbo ,  iiarmAefuiii  hunc 
Groeci  appellant-Idco  uocabultim  Attonitus,apud  Latinos  eum  fignificat  qui  fue/ 
rit  fulmine  i(ftns,K  apoplexiam .  Sed  qui  eft  fulmine  icftus, apoplexiam  fimul  pautias 
incurabilis  eft.  Nos  uidimus  fulmine  idosjfedadeo  breuiinortaosjut  pofsibileno 
feeritjirel  minimum praefidium  afferre .  De  apoplexia  in  libro  Dcfinitioniimjfibiath 
firipto ,  Galaius  dicit  effe  thorbum  obftupidac  menns_8C  fntcllecfttisj  cum  infenfibiit 
tate  8C  concufsione  tonus .  Additep  eo  loco  id  qnodftipaius  retulimus,  differre  apo/ 
plexiam  a  paraplexia, ficut  pars  a  toto .  Nam  qui  apoplexia  laborant,  in  toto  K  parte 
faborant :  qiii  uero  paraplexia, in  p^e  tantiint ;  qula  parapledlici  dicuntur, quibus  io 
dextra  uel  finiflra  parte  folutiones  jiunt.  In  libro  etiam, qui  IntroduiSorius  uel  jMe* 
cils  infaibitur.  Apoplexiam  ex  hutnorum  traflornm  copia  genaari  didt,  qui  ptinw 
pes  cerebri  uentricnlos ,  unde  ebrpori  fentiendi,moaendi(j  facultas  aduenit ,  affato 
implent .  Hippoaates  de  hoc  uirio  faibit,inquiens,Validam  foluae  nemini  liceCto 
becillem  haud  facile.  Si  uao  dubites, an  ex  calidis  humoribus  quandocp  fiat,didmffi* 
omnino  Si  a  fanguine  fieri  c(jpio(b,8i  a  uino  quadoep  prouenifle  uidimus,ied  uinto 
humores  intrinfecos  exeitauit,praeta  id  quod  SC  ipfum  implet .  Vt  autem  ad  reffl  ip^ 
fain  defcendamiis,  quando  oentricudi  cerebri  humoribus  opplenf, adeo  ut  fpirinBj* 


A  i>  H  O  R  I  S  M  V  S  L  1 1  }lt 

moom  non  pofsint ,  nec  ad  partes  alias  tranfmitti ,  neceflantim  efi  lenllis  amit/ 
^  atque  motumrqiioniam  lenium  SC  motum  ob  Ipirltus  animales  habemus,  qui  pef 
neruos^tranfeunt,  uerum  oppletione  fada  fpiritus  tranfire  non  pofluntqiropterea  lav 
fas  8C  motus  amittimtur .  At  quia  etiam  fenfus  8C  motus  amittimtur ,  fi  folae  uia:  op^ 
Dl«tur,per  quas  fpiritus  permeare  Iblent,  quamuis  uentriculi  ipfi  pleni  non  fintiideo 
mt  etlM  apoplexia, quando  ipfe  mx  per  quas  Ipiritus  mouetur,opplet3C  fuerint.  Sed 
ponTslmum  eft  apoplexia  in  uentriculis  cerebri ,  quando  perfecfla  obftruiftio  fada  fit.. 
S^entSf  aliqui  uocare  hoc  genus  morbi  lyderationem,uuIgusnoftrum  guttm  nomi 
nat.putatij  aqu2  ftillam  effe,qute  fupra  cor  cadat.  AiKiqui,a  materia  frigida  fieri  cen/ 
foeruncut  Paulus  libro  tertio,  capite  decimo  odlauo  t^seft,qui  folum  gelidx  mate/ 
rije  ex  qua  fiat,mentionem  facit .  Et  Aetius  ex  fententia  Archigenis,idem  uelle  uide/ 
tur  capite  uigefimo  leptimo  fexti  librfiquamms  dicat  uitium  ex  calore  fieri,fed  poft 

ca  addit, ab  his  fieri, quoniam  infrigidat,8f  re  uera  a  frigidis  humoribus,  ut  plurimum 
fititamen  quandoi$  a  calidis,fed  raio  fieri  contingit.  Poteft  autem  ex  Galeno  apoplo-' 
xizikfmitio  fumi, qua:  eo  modo  perfedla  eft,  ut  de  his  rebus  deflnitioes  afsignari  pofr' 
funtjnam  potius  defcripnones  fimt .  Eft  uerd  talis :  Apoplexia ,  eft  priuatio  fenliis  8C 
notus  in  umuerfo  corpore, repente  fuperuenicns,  cum  fundiionum  imperantis  Ixfio/ 
n£,ob  oppletionem  uentriculorum  cerebri.Et  rede  quidem  uentriculorum,qiiia  cere:  ■ 
btifidjftantia  nihil  patitur  in  apoplexia  qutc  fit  a  materia ;  nam  illa  qua:  fit  ab  idlu  fiil/ 
nini3,alteriiis  generis  eftiimd  Grgci  hanc  non  uocant  apoplatiamiquauis  Celliis  hos' 
fimul  K  apopledicos  Sd  attomtos  nominet.  At  Graeci  fulmine  idos  ittJSgeyrintu  di>' 
eunt.  Philotheus,de  apoplexia  ita  diflerit :  Hij/  ifjSe  cwm^sdit  -nSi 

wiwjjf  HmSxi  Ji  lumy  luifl  v^imt 

yiff  ;rt«f «0«e  jjS/  ny  'eyLiifx^y ,  i(^  -re  riyix  hdtH-tty ymrm'  A  Du-mc ,  iair^- 

«Aiop  ItaAt/a ,  usa  eux  t«  mihii  liii  yfiu,  ovtat  (KW  y/TteSSE 

ai  ^rr^TKiTsvttnc  abj,  «umylKmiii.TrBy  msJhneciias 

&p  e»«iS«7Bi,,Ksa  ((Ws.  ideft,Apoplexia,eftimmoe 

toas  8d  infenfibilitas  totius  corporis, quum  principalium  aduum  lafione;  caufa  ue./ 
ro.ipnus,£ft  humiditas  pituitofa  partes  proximas  cerebro  implenSjSd  corpus  immobi 
le  reddens .  Fit  autem  hoc  modo,  ficuti  prxtercurrens  nebula  folem  prohibet,^  non 
finit  ipfum  irradiare  lerramlBodem  modo  Sd  hic  humiditas  tanquam  quaedam  nebula 

eetebrum  contegens  ipfum  prohibet  potetias  per  totum  corpus  immittere,  SC  propter 

hoc  infenfibile  &  immobile  permanet.  Qiiid  autem  fit  fortis  apoplexia, Sd  quomo/ ■ 
do  cognofeatur  (quamuis  fuperius  de  hac  te  fecundum  Philothetmi  egerimus  1  Gale^ 
•IUS  ubertim  docet  tertio  De  locis  affeds  libro, capite  decimo :  apoplexia  8d  fortis  8C 
debilis iiudicatur,fecundum  (5uod  lpiratio  magis  fid  minus  offenditurtnam  omnes  par 
tes  qu»  funtfub  ceriiice,imd  omnes  totius  corporis  partes  a  neriiis  monentur, 8d  pro 
pta  neruos  fenfum  habent.  liludcp  adtjcere  opOrtet,Omnes  partes, quae  motu  UOlunx 
^'o  mouentnr,Habere  neruos.  Nam  fecudum  Galenurti,  omnis  mufculorum  motus 
m  uolimtariusihic  autem  motus  fit  per  neruos .  Experfrnria  autem  uidemus,ft  alicuf 
Ipinalis  medulla  in  ceruice  incidatur ,.  motum  amittit,  80  lenfitm  partium  inferiorum: 
quia  ipiritus  ad  inferiores  neruos  tranfire  non  polfunt-Illud  praterea  adij damus, Mo 
tum  infpiratioms  8d  refpirattonis  eire_uoluntariO,qUia  fit  a  mufcuUs.  Et  de  nonnullis 
j®tur,qul  ob  ^ontinam  Ipiritus  retetionem  obiereinam  ita  fibi  imperarunt,  ut  fteuasi 
Neronis  atep. truces  manus  efRigeret.Fit  ergo  ex  mulculis  inipirationis  8d  exijiiratio/ 
ws  motus.  Hi  uerd  mufculiitdd)  mouentur,quia  neruos  habenttnerui  autem, qui  pe^ 
«WculOs  mouent,ex  ea  Ipinxparte/quac  in  ceruice  eft,ortu  habent.  At  uentri/ 
t^rrebri  uel  meatuuiopptetione  fada ,  animales  Ipiritus  ad  iplbs  daiuari  non 
frnfus.6dinotus  illarn  partium,im(j  8d  torius  corporis  amittitur ;  nam  ^ 
f  fieri  per  nmios,hon  eft  putandum  neruum,ut  neruus  eft,nea  mw 

^um,  iit  mufculus  eft,  fentire,  aut  mouerisled  funt  Ipiritus  ammalis  inflrumenta,  qui 
^  Omnia  mebra  defertur.  Qinim  uerd  ad  aliqua  membra  deduci  no  polsinqnullum 
pus  htinneruis  uel  mufculis.Itai^  uel  totum  corpus, uel  pars  corporis  fenfu  Sd  mor  : 
™ptiuatiit;  unde  in  apaple»a  totum  coipus  fenfu  8d  motu  priuatur,8d  confequenrer . 

mufcutf 


1 


libri  secvndi- 

itiufculiqiri  fflouent  peclus  aim  dilatatur,ael  conftrmgittir,K  inlpu-ationemac««>L 

rationem  facit, motum  amittunt  Jtacf  expiratio  &:  infpiratio  non  Hunt,uel  agrefi^ 
Ex  his  iginir  magnam  8C  paruam  apoplexiam  cognoicemus,ut  magis  &  minus 
ratio  laditur.Si  em'm  refpirano  pemtus  auferatur, hi  breuimoriiStur.  qtioniam  am3 
abfcte  infpiratione  SC  expiratione  uiuere  non  poteft.  Et  nos  ahquos  uidimns ,  quiS 
tim  cum' correpti  funt,obiere,ut  nuper  contigit  Bartholomaeo  Ratiodnatori,qtiif«t 
me  prtcfente  in  apoplexiam  decidit,a:  illico  omm'a  uitg  indicia  abiere, Sd  monuns  eft, 
Idem  anno  fuperiori  euenit  intime  cubictdarixilluftrifsimg  ducis  noftrac.h2  foerefer 
tifsimj  apoplexiae.  Cum  uero  aliquo  modo  lpirant,ut  ipfos  uiuere  cognofcainus,qna 
mortuoru  curatio  fufcipienda  non  eft,iudica(ut  dicit  Galenuslpefsimam  Ipirafio^ 
eflfe,in  qua  intermifsiones  fiunt,  8d  cum  magna  uiolentia  Ipiritus  trahitur;  in  quo  cafu 
multos  uidimus  ati$  curauimus.Vnum  ergo,uel  alteru,uel  utruncj  fimul  adnieriteft 
fiortis  apoplexia.  Cum  uero  fpiritus  cii  minori  uiolentia  traliitur,5d  non  intermittinir 
eft  minus  fortis,  fed  fit  inordinatus:at  cum  fuerit  ordinata  lpiratio,eft  adhuc  minus 
tjs-Primu  modum  ex  his  fuperius  didjis  curare  impofsibileeft,ut  didt  Hippocrates, 

•  «Sjvsit  </J,,ideft,DebiIemuero,]Qug  eft  haeCjffl  qua  Ipiritus  ordinem aliquehab» 

.  du ideft,Nonfecile.]Vnde&ftfpiratiofitordinata,tamennGnfacilefan» 

tur,fmd  hi  integre  non  fanantur, quia  itt  paralyfi  refoluuntin-,aut  umus  partis, autaj, 
barurri  fimulNos  pleruncp  uidimUs:in  una  parte  iblum  fadam  efle  diirolutione,qiai 
do  aliqui  ab  apoplexia  liberati  funt.Hscc  igitur  funt  qu*  in  hoc  aphorifino  ab 
crate  dicutur:8d  illa  eft  caufa,qnam  attulimus.  Nec  tibi  mirum  uideatur,quum  cor  fit 
principium  5d  fons  fpirituu  omnium,quod  exfpirituum  defedu  pereat.  Nam  motus 
fieri  non  poteft,  nili  ex  fpiritibus  animalibus, qui  in  corde  no  funttquippe-qm'  in  cor> 
de  fimtjUitales  appellanturta  corde  autem  per  arterias  6C  uenas  in  cerebrum  ducntur, 
8d  ibi  per  quandam  cocSionem  &:  imprefeionem  quam  fumimt,acquir[mt  ut  animales 
nuncupetur, quorum  officium  eft  dare  motum  SC  fenfum.Id  autem  fadimt  medi)stnu 
fculistpropterea  ad  cor  iterS  defccndimt,fed  per  neruofas  partesr  dantip  cordi  motum 
SC  fcnfum^SC  thoraci  SC  omnibus  infernis  partibus,  unde  a  corde  initium  habent  :'fed 
deinde  ab  ipfis  cor  auxilium  SC  perfediionem  fumit.  Itai^  uidemus  cor  caebrum  adiii 
uare,poftea  cerebrum  illi  uices  rgjendere, 

.  Sed  ambiges, quum  in  epileplia,ideft  comitiaIimorbo,lenfiis  SC  motus  auferatur,' 
quae  erit  differentia  inter  morbum  comitialem  SC  apoplexiam  C  Reipondemns,dni/ 
nino  quantum  fit  ratione  materiae,  ab  eadem  prouenitmt,SC  cerebri  meatus,  uel  ue» 
triculi  opplentur,  SC  idem  cffeClus  iequ{n.ir,(alicet  in  ienili  SC  motu  laefiotimdXjalt' 
nus  in  quarto  libro  De  (ymptomatum  caufis  dicit,  qmppeSC  apoplexia  SC  morbus» 
mitialis  affedo  cerebro  fiunttuerum  ut  profiindus  fomnus  fenriedi  fun<Siones,itaapo 
plexia  illas  aCliones  quae  pendent  d  uoluntatis  tmperiQ,ofFendif.Rurfasjqualis  cftiiv 
lbmnia,ideft  facilis  fomnus  fentiendj  fundionibus, talis  eft  conuuHiopermoibumco 
ijiifialem  fundionibus  uoluntariis;  quippe  fn  utrifcf  dcprauatus  cerebri  motus  depre' 
bendi.turtatcp  ob  id  particulatim  reliquorum  quo®  memfaroru  omnium:  undefectni' 
dum  Galenum; omnino  multum  coueniimt  apopl^a' SC  epilcpfia.Sed  differentia  df, 
quod  in  epilepfia  fit  couulfio  neruorum  totius  corporis:  in  apoplratia  uero  diffoliHio. 
SecimdOjapoplexia  fit, propter  materias  quae  femper  in  cerebro  SC  capite  funcfedepl 
lepfia  fieri  etiam  poteftjab  ore  uetricult,uel  ab  alio  particuf arimembroide  qua  re  ilim 
rione  facit  Galenus  tertio  De  locis-alfedis  ltbro,capitefeptimo,ubi  cafus  SC  moduui 
ponitiNosij  curauimus  uxorem  ^egq  Orobi)m'  de  Orobom's,a  cuius  anulari  dig//' 
to  uidebafur  moUeri  materia,  quae  deinde  ad  caput  per  brachium  mouebatUrjSC  epilf 
pfiam  faciebat :  tamen  illam  cin-auimus,  qua  breui  SC  optime  euafit,SC  fi  curationem' 
fdre  cupias:  illijpropinandum  dedimus  guaiaci  decodum :  nam  SC  fimul  Gallica fcv 
bie  uexabatur.  T ertio,epilepfia  eft  morbus  imbecillior  apoplexia ;  imo  Ariftotdes  ia 
libro  De  (bmno  8C  uiglia, dicit,  epilepfiam  fieri  ex  uaporibus  ad  caput  afccdentibn^ 
poftea  redeuntibus.  Propter  hoc  addit,fieri  ut  plurimum  dormicndo;quia  boctempo 
re  multi  uapores  afeendunt^  quia  pums  fadle  euenit, iubet  ne  illis  uinum 
nir,nec  eorum  nutridbus.  Tamen  mulieres  Ferrariefes  nutrices  tiino  implent  Km* 

inebriant 


to(*tianf  «t  lae  multiplicare  laciant .  8C  re  uera  ab  Ariftotele  tton  inultum  dilfemy^ 
•!^jj,jj’jpilepfi3c  in  quibus  pCT  breueipatiurahbmmes  detinmtur,  fint  potius  a  ua^ 
S^bus  quam  ab  humoribus:icito  tamen  epilepfiam  quadoc^  interficere  polle, ut  nt^ 
^uidimus  in  uno  qui  alTuetiis  erat  epilepfiam  iilddere,hic  nadius  tertius  cum  himc 
morfium  incidiffet, totus  couulfus  eft,K  uelpetam  nort  uidebat. forte  dices  fUilTe  apo^- 
Dleaam.  Curauimus  praterea  magnificum  Hippolytum  Boiardum, qui  pet  notinub 
losdies  m  potu  mni  Cretici  in  febre,decies  &C  duddecies  iri  epilepfia  corrUebatiillam 
nuto  ex  uaporibus,fe(!iam,nam  8C  cito  expergifcebatur,Uel  forte  erat  ualde  tenuis  ma 
tcria.  8C  nuper  puerum  lac  ex.ugentem  curauimus,  qui  pet  quadraginta  uices  fingulis 
diebiB  mortium  comitialein  incidebat,  tame  fanatus  eft.  putamiis  ex  uaporibus  hunc 
morbS  potius  huic  puero. fotigiflre,quam  ex, materia  aliqua  Craira,8i£  glutinofai  Alium 
puerum  diebus  iiiperioribus  curabamus, qui  inter  dormiendum, pluries  iri  himd  motj' 
bum  coincidebat;  fed  hic  una  uice  nunquam  ecperrecSus  eft,pUtamUs  timc  fuilTe  irta;' 
ta-iam,^  non  uapoVes .  materia  inquamquac  adeo  occluferit  udirticUlorUm  meatUsi 
UtaniSlitus  huic  penitus  auferretur.  Id  autefacile.fieri  poterat,  curri  eflet  piier  lac  exil 
gens, ualde  imbecillis, 8£  qui  etiam  mammas  exugere  ut  fatis  eilet,delpiciebatls  forte 
exii^edllitate  o^ijt .  DemC^s  quoi^  aphorifmo  quadragefimo  gmnto  Gal  entis 'diV 
cetjComitialem  morbum  limilem  eiTe  apoplexiae, 8t  ab  eadem  fieri  materia:in  hoc  aut 
diHene,quia  apoplexia  fit  ob  omnimodam  carentia  illius  potentij,qua£  ad  neruos  de^ 
fluit !  Comitialis  autem  morbus  propter 'mOtUm  tiitiofum  generatur, propterea  hi  ha/ 
bent*conuulfioncm,apoplediciuerodiirolurionem.  ,  .  J 

Eft  uero  hicaphorifmus  utilis, ut  cognofcamUs  qtiatnam  apoplexiae  fanari  pofsinti 
&  quse  non  pofsint,ut  maria  8C  montes  promittere  non  debeamus. 

■  e  ALEIt.VS 

IN  A  P  O  p  L  E  X  II  S  totum  corpus  fenfu  priuatur,ac  motu,folus  rellat  anhelitus, 
qui  fi  8C  ipfe  prohibeatur, maxima  eft  8C  acutifsima  haec  apoplexia. Quicuncg  uero 
fefpirant  quidem, fed  magna  cum  ui, fortis  adeftiftis  apoplexia.  Fortis  autem  adeft,Si 
illis.fed  minus,qui  nei^  intentu, necp  uiolentum,%qualem  tamen,at($  exordinatum, 
acpmerea  intermittente  habent  arihelitum.Sicuti  in  quibus  aliquem  feruat  ordinem 
debilior  exiftit,SC  fi  omnia  flant  qua  funt  neceflaria,cito  curatm-.  Omnes  autem  apo/ 
plexia  fiunt  ui  animali  non  potente  defluere  ad  partes  infra  c^ut  exiftentes,  aut  pro/ 
ptu  aliquam  difpofitionem  fimilem  inflammationi,qUa  in  ipfo  cerebro  fit  conftituta, 
aut  uentriculis  ipfis  oppletis  humore  pituitofo,  iterum  Caulae  magriitudine,etiam  pafr 
jlionis  magnitudo  coniequitur .  Magna  autem  ex  parte  curationem  non  admittit  pro/ 
ptorrelpiratipnis  laefionem,8i  mirari  licet  quomodo  omnibus  alijs  mufculis  motu  ca 
rentibus  in  apoplexqs,  illi  qui  thoracem  attollunt, quamuis  difficulter,moueantur  ta/ 
inen  pletun^.  Videtur  autem  hoc  fieri  propter  reipiratioms  necefsitatem  qus  neruo/ 
fum  uim  excitat  ad  operatione.Et  ob  hanc  ipfam  caufam  magna  eX  parte  mufculi  om 
pes  in  apoplexijs  operantur  thoracem  mouentes,Si:  fi.raro  prius  omnes  operabantur, 
quemadmodum  8C  in  uehementibus  exercitijs  anhelitus  plurimus  eft  neceflarius.  Ve/ 
,rum  in  apoplexqs,  non  ob  id  quod  fit  adautfta  necefsitas  refpirationis,  fed  quia  uis  eft 
imbecillis, ideo  omnes  mufculi  thoracis  fimul  cogutur  operari,  quemadmodum  SC  in 
plijs  qui  cum  febre  uires  habent  imbecillcs,ob  hanc  ipfam  caufam  omnes  mouere  co/ 
guntur  feipibs,in  fummam  effatu  dignam  ex  ommbus  opaationem  colligentes, 

>  ,  ERAS AVOLVS 

.  P RIH  o  Galenus  apoplexiarum  ordinem  docet,ut fortem iuuemat, quae incura/ 
Ms  eft,nam  in  apoplexijs  fenfus  ¥  motus  auferunnir,&  folus  anhelitus  relinquitur. 
Hunc  autem  ordinem  ponit.eft  acutiisima  apoplexia,in  qua  non  eft  anhelitus,imd  hi 
«atim  moriutur.Si  uero  rcfpirent,  fed  cum  magna  ui,eft  tortis,non  tamen  fortifsima, 

, Eft  minus  fortis,fi  fpiritu  intentum  non  habeat  is  qui  patitur,necp  uiolentum,fed  inse 
;qualem,inordinatum,&;  intermittentem .  Intellige  autem  omnia  hacc,aut  quadam.  St 
ueto  ordo  in  refpiratione  feruetur,eft  imbedllior,8i  hac  eft  qug  forte  curatur,fi  etiam 
pmnia  flant  qua  in  curatione  neceflaria  funt. 

i  In  conunetationis  prindpio,ubi  legitur, In  apoplexijs  fotura  corpus  fenfu  priuattif 
"  '  •  ■  .  .  ■  D  SCmotii 


tlBRI  SECVNDI  .  j 

Kiriotii';  addi  debet  Repente, quia  in  Gr^co  codice  adeflr  J^.^?;-ideftrepa„^ 
proptaea  hoc  modo  l^ere  oportet ,  In  apoplexijs  totum  corpus  fenfu  repente  prj,^ 

Solus reftat anhelitus.  GtKceeft,  tAIuu itom tSs  eSticBnSs,  !dcft,SoI| 

"^^QiwdlegfturjQiii neCp  intentum.illa particula Intentum,Graece eft 
•  ^ota  etiSn  quum  dicit.Et  fl  omnia  fiunt  qua  funt  necefiariajCito  curate.  eftMfr 
ia  parte, quum  de  apoplexia  loquitur, ubi  fpiritus  feruat  ordinem.  Sed  uideretur  Hm 
poCTatOT  abfurde  loqui,fi  cito  curareturmam  dicit  efle  difficilem  curatu.  Adde  qaS 
8C  imbecillis  apoplexia ,  longa  curatione  indiget,8i  tardius  curatur.  Primterea  Gte 
cum  Galeni  codicem  legens,  hic  faiptuminudu  quauox,Forlitaii,iianig, 

canldeo  potius  dicedufn  efle  Forlm,quam  Cito,iudicamus.Nam  hac  apoplex^  dit 
ficilis  curatu  eft ;  tamen  fi  omma  neceflaria  prafidia  adhibeantur,  forfan  curato, non 
autem  cito  curatin'. 

s  E  C  V  N  D  o  huius  afFedioms  caufam  ponit,  inquiens,  apoplexiam  fieri,  qnJdo  fcl 
ritus  animales ,  quos  per  uim  ammalem  exprimir,  ad  partes  infia  caput  exiftentes  do 
fluere  non  pol&nt.  Caufa  uero  cur  Ipiritus  defluere  non  pofsint,eft  dilpofltio  in  cerc» 
bro  fimilis  inflammationi,fed  non  eft  uera  inflammatio,K  per  hoc  apoplexiam  inntue 
ab  humore  calido  fadiam,  ob  uentriculorum  cerebri  oppletionem  ab  humore  pituitd/ 
fo.  Addit  autem  quod  pafsio  eft  tanto  maior,  quanto  caufa  eft  intenfior.  Sed  ut  pluri, 
mum  non  curatinr,propter  refpirationis  lacfionem. 

Oribafius  apoplexiam  fieri  poffe  dicit, ex  omnium  humorum  exnberantiattamea 
propriam  originem  habet  a  phlc^atico:8£  exemplum  dat  latis  ineptu  quawor  eqm» 
rum  ciirrum  trahentium  ati^  decidentium^' 

'  TERTIO  dubitationem  facit  Galenus,  quum  omnes  mufctili  in  apoplexia  motu 
'pareant, quare  mufculi  thoracem  monentes, plcnmcp  motrentur,licet  motus  cum  dffl 
cultate  fit ;  imo  moneri  debere  non  uid«cntur,  quia  mufctilorum  motus  uoluntariuj 
£ft,in  apoplexia  uerd  omnes  uoltintarlj  motus  pereunt.  Galenus  uero  huic  dubita/ 
tioni  refpondet.  In  apoplexia  non  debere  moueri  mufculos ;  fed  necefsitatem  refpiia/ 
tiohis  etiam  non  aducniente  uoluntate  excitare  neruormn  uim  ad  operationem .  Ideo 
Ille  motus  non  eft  per  r^ulam  naturae ,  fed  per  uiolentiam  quandam,  K  ideo  nifi  dto 
foIuatur,pereunt:quoniam  quae  uiolenta  iimt,diu  permanere  non  poflimtQuum  oe/ 
fo  in  nolibo  thorace  multi  mufculi  finf,omnes  non  operatur,  nifi  quando  opus  ell,fed 
in  apoplexia  omnes  operantur.  Sunt  uero  afiqtii  mufculi  in  noftro  thorace, ut  ex  librii 
De  ufu  partium  patet,qui  non  femper  operantur,  imo  poiTent  in  aliquo  homine nun/ 
quam  operari,  tamen  non  fimt  otioli,  qiria  natura  illos  fedt  ob  necefsitatem  quae  con/ 
fingere  poftetdicet  fieri  pofsit,qudd  nunquam  contingat, ut  funt  uehemetes  motus  8£ 
iiehemetiora  exercitia, in  quibus  indigemus  plurimo  anhelitu,quia  ob  caliditatemre/ 
fpifationis  necefsitas  augetur,  tunc  omnes  thoracis  mufculi  monentur  ad  excitandant 
maiorem  &  frequetiorem  refpirationcm-Erant  uero  ex  illis  mtifculis  qui  timc  mouea 
tur,mulri  qui  prius  non  monebantur,  fed  propter  hanc  necefsitatem  erant  fadW :  ita  in 
apoplexijs  omnes  mufculi  thoracis  mouentin:.  Si  uero  dicas,Ergo  in  apoplexia, qnae 
uyjlurimum  eft  morbus  frigidus,  erit  indigentia  recitationis .  Galenus  relpoildeqiif 
efle  non  quia  Iit  adaiicSa  reipiratioms  necefsitas,  fed  eft  propter  imbedllas  mufculortf 
Hires,propter  quas  omnes  operari  coguntur, ut  aliquid  faciant.Datc^  huius  rei  exem/ 
pium  in  altero,  quod  non  eft  exercitium;ncmpe  in  tegris  febricitantibus,  quibus  ut/ 
fes  imbecillae  funt:in  his  enim  omnes  mufculi  fimul  mcual  cbgtinf,ut  ex  fummaom 
nium  mufctilorum  ita  motorum ,  operationem  effatu  dignam  habeamus,  qua  hic  tih 
uere  pofsit .  Ita  eft  in  apoplexia, omnes  mufculi  moueri  cogutur, ut  ex  omnibus  fifflii 
motis  talis  refpiratio  habeatur,  qiia  ilfe  uiiiatttamen  fi  diutius  in  eo  ftatu  perfeuerareti 
uiiiere  non  pollet, nec  diu  in  tali  motu  perfeuerarc,fed  is  moreretur.Philotheus  K  prj 
dieSam  dubitationem  pomt,8d  aliam  eriam  addit, inqtriens,»  -nt  amt 
iii/df/  kwswny  Y  tw  KKuitTfiy  yivciiSUay .ai  riy  ^nKarrOi'  lavnii^ 

riui  ^  «wwTMf  wis  «iitjis  riVfoit 


APIlORISHVS  XLii  }iy 

JA  <aLm.  ®Ss  ^  <»«  SsefSaortf  J  «»*  iS5iAs|i«  4Si»  a«vjm«  >S“  lu/iu^jrk  vmt&’ 

</E  S^iitf8{  e(rl,w<Jf  m  sS^i/dif  Aaft^wej/  »i>  i(sa  ay.  Aw 

*iSr^’.a«  SSJ  iir<w« A&  aiiuSlHda  xsa  i«i  7*^  o5S?»A*«t7»y .  «j  >4  s^i;  9iif «w  ii/ 

iurwfdlwi  «V*  «xivtnxv  TtamAx  muvtiy.  ideft,  St  ucro  quis  dixe/ 
''^^opter  q'uid  iijs  omnibus  mufculis  in  apople^s  immobilibus  fedh's,qui  thorace 
xftno^tfape  monentur  :dicimus  ob  refpirarioms  ufum,ipfi  iiim.qiiacinipfis  ner/ 
ilis  emsd  a<Sum  excitant.  Ad  ambigentes  uero,quod  apoplexia  eft  totius  coi^oris  im 
mobilitas  ati^  infenfibilitas  ^  hatc  autem  priuationes  fim^  quomodo  in  priuationibus 
a_is  8C  minus  acdperc  contingicDidmus  in  apopledbcis  non  adefle  pemtus  immo 
bilitatem  :nam  mufculi  thoracan  mouentes,omnino  moti  perfecflam  immobilitatem 
non  faciunt.  Orfcafius  alio  modo  praedidiam  ambiguitate  fedt,inquiens:  Sed  interro 
gatepoiles  Hippoaate,cum  didt,Nifi  corde  affedio  homo  no  moritur.  In  apoplexia 
quomodo  cor  patitur,  dum  repentina  fuerit  affedHo  cerebri?  Qmibus  id  relpodendum 
dl, quoniam  e  cerebro  nerui  habent  originemtpulmones  qui  ftmt  cordis  noftri  flabel/ 
lu^detinentur  3b  ipfis  neruis,pcr  quos  8C  agitantur.Ergo  dum  cerebru  afficitur, ner/ 
ui  non  mouentur,puImones  non  exagitantur,8i  cordi  temperamenta  non  miniftrant, 
8C  iic  in  fuo  loco  cor  periclitatur,8d  mors  euenit 

Quod  legitur.  Aut  propter  aliquam  difpofitionem  fimilem  inflammationi ,  Graece 
(ffi  irni  ifhtyitmui/lt  wa 

Quod  legitur,  Conftituta.  Graece  eft,  irvstJrtu/, 

hiilla  etiam  parte  ubi  legitur, Quamuis  difficulter  moueantur,tamen  pleriiq!.  Haec 
uerba  in  Graeco  codice  ita  leguntur,  a  lei  («}.«,«»« tiwiuiTija  yt  TnnKcJxn.  id^,Et  fli 
difficulter, tamen  plerun$  mouenf.  Apparet  autem  fi  Leoniceni  more  legamus,alium 
fenfum  fieri.  Nam  applicat  id  uerbum  luvomnw,  illi  particulae  quamuis  difficulter, 8d 
interpretatinrmoueanturjquum  dicat, monentur ;  8C  fit  applicandum  parti  ultima:,illf 
fcilicet,tamen  plerimqj  mouentur. 

Quod  etiam  legitur, Quemadmodum  8d  in  uehementibus  exercitijs  anhelitus  plu/ 
rimus  eft  neceflaiius.In  Graeco  codice  hoc  modo  legitur,  y/  o«if  cipci/jointiTm  yv 
TiAesyc  fl  cu/«tsv»«!  4»  ^  rvuix,  ideft, Qtiemadmodum  in  uehe/ 

mentibus  exercitijs,quoniam  anhelitus  plurimus  eft  neceirarius,propter  haec .  Ex  his 
uides  in  Leoniceni  codice  particulam  Et,  fuperefle ,  8C  particulam  Quoniam,  abefle: 
8C  etiam  abeft  illa  particula  •  , 

Quod  etiam  legitur, Qiiemadmodum  Si  in  alrjs  cum  febre.In  noftro  antiquo  codi/ 
eehabetin',  eSto/tf»  T«!y  eeJAaj  ly  wuel&ifc.  In  alia  ledWone  habetur  T»y  (cMtuy.  ut  habuit 
Leonicenus.  Alter  etiam  codex  habuit,  ^  an/fsrw,  in  fingulari. 

In  fine  ubi  Iegitur,In  fummam  effatu  dignam.  Graece  habetur,  ac  ey  «/«Apyoy  Lvfh 
A««y.  ideft,In  unam  fummam  effatu  dignam,  uel  in  unum  caput,  «/«Asy©*  ratione  ac 
reipedu  dignus. 

APHORISMVSXLIII 

^  Trangulati,  ac  difToIuti,  nondum  mortui,  non  referuntur,  quibus  ipuma 
O  circa  os  fuerit. 

BRASAVOLVS 

CLV  r  V  p  laqueo,  uel  praiter  natura  tumore  ftrai^Iati  fimt  5i  diflbluti.fed  non 
dum  mortuiifi  ijjumam  circa  os  habuerint,non  referatur, quomam  in  ipiritalibus  par/ 
Ubiis  teie  incendium  eft,quod  liberari  non  poterunt, praefertim  etiam  quia  uires  tmbe 
Clite  funt  Oribafius  quatuor  modis  ftrangularionem  fieri  dicit,aut  intrinfece,aut  ex 
trmlece,aut  cum  uoluntate,aut  citra  uo!untatem.Intrinfecus,ut  in  apoplexia:  extrinfe 
cus,ut  quum  cadens  quis,ipie  ie  opprimittcinn  uoIatate,quum  aliquis  ie  laqueo  iul/ 
P™“tlcitra  uoluntatem,quum  aliqui  cruci  applicantur,uel  in  foueam  cadunt.  Celfijs 
ubro  fecudo  in  fine  capiris  otSaui,in  quo  notas  defcribit  quae  in  quOquo  morbo  foem 
uel  pCTicula  oftendunt,hunc  aphorifmum  ita  refert.  Ne*  is,ad  uitam  redit  qui  ex  fui/ 
pencuo  Ipumante  ore  detraiSus  eit 

D  a  TiJy 


1 


fcrum  dislocatum  eflfet .  Sed  hic  Si  fi  monatiff,  quia  omnium  inferiorum  panimS^ 
fum  a;  mouim  muttit,SC  adeo  ut  anlielitum  habere  non  pofsit,  at$  mori  cogatur^ 
fnen  fieri  poteft,ut  toulatus  non  fitiquia  morietur  ob  refpirationis  defe<aum,r2 
iie inftrumentorum  affedorum :  non  autem  ob  aeris  mclufionem  ex  paratus  coilim  1 
ex  afpera  arteria.  Cotingit  tame  6C  hos  quado$  ftragulari  ex  illius  ofsis  dislocano»* 
unde  illijftrangulari  ni5cupantur,K  ftragulari, quibus  occluditur  ijriritus  per  occlulio  1 
«em  arteriaciquod  extrinfece  fieri  poteft,aut  laqueo,aut  manus  apprehenlione.Init^  ' 
fece  uerd,ob  tumorem  prjter  naturam  occludentem, uel  ob  efum  rd  ftrangulantis,8c 
Iphitum  ocdudetisjut  de  ephemero  Diofcorides  dicit, quod  Colchicum  uocatEft  ju 
tem  id, quod  a  noftris  pharmacopoIisJhermodaiflylus  nScupaturiquo  pro  re  fana  utili 
tur,quum  uenenlim  fitNec  eft  hermodacSylus  ille  de  quo  Paulus  medonem  facifn^. 
cat  autem  fungorum  modo,qui(Diofcoride  tefteiid  ftran^ando  faciuncdC  ^  Pl^, 
fertiorum  refugium  dicitur.  Nos  quandofj  hermodadyli  portiuncidam  comedentes, 
fauces  occludi  perfendebamusipropterea  abftinui,8C  eam  parte  quam  mafticauetaiii, 
expuiQuomodocucJ  igitur  fit.arterif  occlufio,ftrangulado  uocatur:  unde  &  Plinius 
libro  feptimo  de  Fabio  loquens,inquit:  Fabius  Pidor,fenator,in  ladis  hauftu  imopl 
Io  ftrangulatus  eft.Dicitur  uerd  ftrangulatio,a  ftringendo  gulam ;  quamuisgulapro/ 
prie  fit  hxc  fola  pars,quac  fub  mento  contineturtuel  illa,quae  a  Graecis  dd/ 

turrfed  hoc  loco, tota  intelligimus.  Hi  ergo  ftrangulati  ftmt, quibus  ob  fuperioris  pji/ 
ds  adftridioncm ,  fpiritus  occlufus  eft .  Tamen  Sc  ftrangulatus,  uuluac  Latini  uocant 
quandocp  pracfocationc,quibus  impeditur  anhelitusiSC  te  uera  ita  nuncupari  polfunt, 
quia  ex  uapotibus  ad  gulam  mitturis  partes  afcendenribus  occluditur  ipititus. 

ideft,  DiflSlutorum,  uel  Ex  diflTolutis,  uelQiridinblutifimt.] 
Per  hos,eofdem  intelligit  quum  ftrangulati  funt  8C  diflbluti  adeo,  ut  nerui  qui  in  cob 
Io  funt  diftblutionem  patiantin-,  quomam  fpiritus  animales  ad  ipfos  non  permeentdb 
cud  in  apoplexia  non  defluunt, propterea  diflbluuntnr. 

Mji/limu  A  «SvWtoi/  .  ideft,  Nondum  mortuorum, uel  Nondum  mortuis, uel  Qui 
nondum  mortui  ftmt .  ]  De  hac  morte  quomodo  intelligendum  fit, dubium  uidemr. 
quoniam  h«ec  duo  repugnare  uidentur,eHe  ftrangulatum,Sf  non  eile  mortuum .  Ims 
dicamus,qudd  ftrangulatorum  quidam  funt  mortui, quidam  non  mortui.De  mortuis 
nihil  dicendum,quia  in  medicam  confiderationem  non  caduntNon  mortuorum  qiri/ 
dam  ftmt  fine  fpuma  circa  os,8C  fanari  poflirntiquidam  cum  lpuma,8C  fanari  nonpot 
funnquod  frequentius  contingit-Hoc  ex  Galeno  hic  colligitur, qui  dicit,  Aphoiifniil 
non  efle  uniuerfaliter  intelligendumrnam  aliqui  faluantur  ex  flrangulatis,qidbus  fpti» 
ma  eft  circa  os.imd  SC  Aedus  libro  decimo  teitio.capite  odiuagefimo  quarto, de  Imn 
gulads  agitl&i  quomodo  curari  debeant, oftendit .  Sed  de  his  loquitur, qui  a^uc  fpb 
runtjSC  aerem  attrahunttquibus  fecandam  uenam  in  cubito, ftemutatoriS  exhib^ 
dum  iubct,8i  multa  alia  eo  loco  his  exhibet  prsfidia ,  Sed  Hippocrates  de  his  loqub 
tur,qui  non  fanantur,8t  in  quibus  non  uidenf  inlpiratio  uel  expiratio,nifi  per  dHuen 
tem  ipmnam .  Cognofcimus  autem  nondum  mortuos  efle,  quia  partes  omnes  corp^ 
tis  calidae  funt,  SC  cordis  motus  quodammodo  lentiri  poteft,  SC  aliquis  pulfus,  fedin» 
ordinadftimus  8C  imbecilliisimus. 

,  om  iw  ^  ■A  ideft.  Quibus  fpuma  circa  os  fuerit.  ]  Hoc  additur- lita» 

gulato  nodum  mortuo,  ut  fignum  indicans  non  efle  referendo,  fed  penitus  mori  opM 
tere.Vt  autem  hoc  commodius  intelligatur,ncceflarium  eft  quomodo  fpuma  fiat,e<to 
cere:poftca,quomodo  illa  qup  in  firangulads  drca  os  eft,contingat.Spuma{ut  hieto' 
quit  Galenus)  fit  ex  duplici  fubftanria,una  Ipirituofa, altera  humidaepropterea  nosto 
pluuijs  uidemus  bullas  fieri  ueto  fub  aqua  pofito,  plurimum  magnae  bullae  fiuntto 
pluuijs  labroteris.Si  uerd  quis  baculo  aquam  percutiat,aut  uinum,aut  aliquod huira 
dum,proptcr  illam  commotionem  aqua  aeri  fimul  mifcetur,  SC  fit  ipumajquum  enW 
aer  aquam  difrumpere  non  poteft,  fed  intusTub  aqua  manet,  SC  eam  eleuat.ipuoiai® 
proptaea,res  humida  glutinofa,quam  aer  ob  tenuitatem  rumpere  no poteft,  fcd  bene 


fieii  doc^  modo, per  calefadioncm  ad  ignem  uehementemralio  modo,li  res  ha/ 
midx  a  uentis  agitcntur:primumtp  uult  figniHcare  exuberante  caliditatemt&cundum 
uero  inftrumentoru  anguftiam,8i  flatuofi  fpiritus  interclufi,  uiamqi  haudquaquam  Ii/ 
beram  habentis  agitationem.Hippocrates  Uerd  eo  loco  de  mulfa  uerba  fadqquam  di 
fithiltola  derjcere,qua:  interdum  lunt,(pumantiora;unde  uides  ^umam  fieri, quia  aer 
fuapte  natura  appetit  efle  fupra  aquamjpropterea  aquam  eleuat,quam  fua  glutinofita/ 
te  diiumpere  non  poteft,St  ideo  ampullas  facitnit  hinc  manifeftum  fit, cur  lputa,quae 
apulmone  ueniunqfuntm^is  lpumofa,quam  quae  a  capite, uel  a  uentriculo,  quia  ex 
pulmone  fpiritus  ortum  habet:tamen  K  quae  funt  a  capite,  Uel  a  uentriculo, fpuma  ali 
mam  habent  ob  agitationem,  dC  quia  in  excernendo  uentus  mifcetur,qui  a  pulmone 
licet  fputum  fit  a  capite  uel  uentriculo .  Hinc^  caufam  liabere  potes, quare  paruat 
ampulla  magis  perdurent,quam  magnae,quia  minus  habent  aeris  incluli-  Quum  ali/ 
qu^  aut  laqueo  aut  re  altera  ftrangulatus  eft,  oportet  ut  e  corde  8C  pulmone  tulfgino/ 
ia  fuperfluitas  expiret:at  ob  laqueum  uias  occludetem,uel  ob  tumorem  exire  non  po/ 
teft:ideo  exit  pars  proprij  humiditatis;hic  autem  fit  magna  agitatio,tum  propter  calo 
rem  SC  efferuefeentia  qute  ibi  eft, quia  cor  non  cuentaturltiim  propter  motum  pulmo^ 
Ilis  tmpctuofum,qui  cor  refrigerare  uellet,8C  non  poteft;  propterea  propria  illa  humi/ 
ditas  exit, qua  per  ardlifsimas  uias  SC  canales  laqueo  copreflas  ad  os  ducitur .  Itai^  in 
his  fpuma  fit.  C^ium  uerd  hacc  ipuma  fit  pulmonis  humiditas,8C  pulmo  talem  habeat 
humiditatem,qu?c  fit  mixta  fanguini,propterea  hac  ipuma  aliquid  habebit  cnientiita 
inenhbc  non  eft  necc(rarium,quia  in  his  qui  publica  iuftitia  firangulantur,pler5(5  al/ 
bifsimam  Ipumam  uidebis,fed  SC  aliquado  rubra  eft,  ut  uideatur  feifia  ex  aqua  fangui 
pi  pauco  mixta.Hac  eft  caufa  cur  in  his  Ipuma  fiat  qui  ftrangulati  funt.  Philotheus 
SC  ipfe, fpuma  generatio.nc  in  ftrangulatis  afsignat,hoc  modo  totum  aphorifeum  ag/ 
grcuus:  0  lOTMfalTiit  i®  -fS?  ttjmy 

tvMjirmy  hnhiufKOii.iitiMwiii  Ji  »t8i'8>dx»('.%a(w8j>W5ra«j 

aetia  vAja  ifflti  «)}««.  remy  fcsxAsovTra  AAsvot»  a  7ti/ 

j«i.'rerei)  zk  iKxetW'!?  m  /izymitC»  ««j>  vk  iii/ayvn^Tsn  itiS 

««ByiiSis,  K*  f iTji^iTta  »>  ‘iiupvyiy  LdurifVSij/i  iisajfLita  &i  iSi  t|M  jo  .  Snt 

W&iTtirj^Va  joif  TjTfiiif  wiTnAsftWiKj.K^  5wAn»  «:  tfa 

85»  mJivaMt  LinySJ/tyt&itK  Ji  &  Silpyo-i^oy  tmuTiS)  i^ioy  im<!^cj(i7ta,7rviif/ 

^tay  ^  7$  Teitu/TJi  litvkofi  TV^tySUtuy  lece  vySluuLmy  tiai  im  TfXgxrvy^euix&y  vyf  inite. 
Jtoc  gi7ti{<iy3(niy  amyayS  i£i  tfaS<y/  b4'^,h«W  Avyyvay  in  IxxeiMySbSeeii 

«■ftSwiM  » iix(fvr:y  Ss^yiy.  ideftcquamuis  in  aliquibus  Graea  litera  uideatur  elle  inca/ 
ftigata)Hippocrates  in  ftrangulatis  fignum  prjbet  ipumamidicit  enim  ex  ftrangulatis 
&  dflblutis,ideft  qui  mori  debent, nondum  autem  mortui  ftmt,qui  humam’tate  8C  m< 
feicordia  digni  funt,non  referirntiuCfcilicet  in  mta)  quibus  fpuma  circa  os  fueritiquo 
dam  laqueus  comprefsionem  faciens  neruos  circa  collum  ar(fiat,8C  uaia  his  plems  oc 
cludunnir.uidelicet  meatus,  quos  poros  uocantthis  uero  occlufis,fuperfluitates  fumo 
fa  non  fecernuhtur,&C  aer  non  introducitin- :  quo  non  introdudoinaturahs  calor  non 
hinc  urgetur  ut  calidum  exeat ;  poftea  meatibus  plenis  incidit,a:  rurfus 
teditjdenuo  rurfus:poftea  cum  impetu  exitum  quarit,8C  hinc  multipliciter  motum,fi/ 
®^utem  8C  calidius  feiplb  fatflum,  ipumam  efficit,  Ipiritibus  in  tali  motu  euerbera/ 
tis  &  commonentibus  humiditatem  quae  ibi  elfific  periclitatur, fcilicet  caUdum  natu/ 
tale  non  euentilatum  ab  intromifsione  exterioris  aeris,necp  amplius  fuliginofis  ipiritl 
h«s  exaetis  naturalis  calor  extinguitur.  De  fpuma  quocf  haec  ab  Orib^io  dicuntur, 
D  j  Spuma 


APHORISHVS  XLtlt  f 

J/ttare  fDUffltt  aufa  eft.dimul  em'm  multas  bullas  facit.  Nrliil  ttero  aliud  eft  ^uma,  ^ 
®  parua:  fimul  comixtsc.Et  ideo  probe  Galenus  hic  dicit,  Spumam  ex  dua 

mixtione  fieriiuna  foirituofa.altera  humida.  Sed  quia  potius  magnae 


magnae 
(ubftantiaru  in 
ipfiseffe 


,,j  LIBRf  SECVNDI 

Spuma, humor  eft,qu2  caJor  naturalis  cum  flatu  Si  fpiritu  uitali  ad  fauces  ueniHoC, 
cit :  ficuti  in  cacabo  flt,  ubi  impofitac  fuerint  carnes, aut  legumina, ex  calore  ftfW 
ex  flatu  fpuma,a:  ea  tam  diu  fit,quouf*  flatus  amiuatur,  hic  itacf  &  in  mari  coce^ 
flatu  nimis  exagitando  fpuma  ad  litus  flt:ut  fi  quis  uoluerit  in  lagena,aut  utrem  S 
j ad  os  Ibiima  eleuat:flc  itach  &  natura  dtim  inimia 


dum  inijcere,caeriter  ad  os  fpuma  eleuat:fic  ita$  Si  natura  dum  fpuma  fecerit  inT 
fimiificat  calore  naturale  cum  flatibus  8C  fpiritu  uitali  relinquere  ofla  interiora.  Nnlla 
e^o  fpes  eft  uitac.Dubitat  uero  Oribafius,dum  fpumat  epileptici,quare  nomoriunf' 


ReiiJodet,quia  ea  Ipuma  no  eft  ex  interiori  parte,fed  folumodo  ex  palato  8C  feudbjj* 
ovx  ideftjNonreferuntuTjJquihanci^^u^^s^^^^fjquomamtalisa! 


lor  in  pedore  eft,  8C  talis  in  pulmone  agitatio,ut  neceflario  moriantur,Iicet  tunc  mor, 
cui  non  fint.Apud  Latinos,efferri,eft  ad  tumulum  portariificetia  ixififtiif  apudCjr*, 
cos:  unde  efferri  funus  dicitur,ideft  extra  portari:quia  antiquitus  extra  urbem  fepelio 
banturtpropterea  multa  epitaphia  ad  uiatores  direda  inueniuntur .  Referre  autem, eg 
intus  ferretSC  referre  funus,  ideft  reuiuifcerc,retro  ferre,  Sf  amplius  ad  tumula  non  fa/ 
fe;in  quo  lignificato  hic  ab  Hippocrate  accipitiB',non  referntur,ideft  non  retro  fen® 
tur,non  reuiuifcunt,fed  potius  efferuntin-.  Hacc  igitur  eft  aphorifini  iam  dida  fenten 
tia,ex  qua  ft  petas, quid  emolumenti  habeatur.Re^odebimus,hoc  haberi,quodftrm 
gulatum  indentes  nondum  mortuum,  fed  calidum, 8f  habdem  aliquem  motum  circa 
cor,3f  tenuifsimum  pulfum  at<^  inordinatum,ex  quibus  eum  adhuc  uiuereiudicabi/ 
mus :  li  fpumam  circa  os  habeat,  cius  curam  non  fufcipiemus,fed  folum  praedicemus, 
eirni  cito  pemtus  moriturum.  Theodorus  interpretatur.  Citra  mortem .  Nos  magii 
{irobamus  Leoniceni  interpretationem,Nondum  mortui:  licet  idem  fenfus  fit.Venii 
etiam  Theodorus,  a*  .  ideft.non  refiduntur.Nos  Leoiucenu  magis  probi/ 

inus,qui  dicitjNon  referunturrqina  refici,de  his  eft  qui  reftaurantur:  fed  reSnri,^  de 
cnortms  qui  reuiuifcat,uel  de  his  qui  morti  propinqui  funt .  Forte  de  his  omnibus  iiu 
telligit  Hippoaates,qui  mormtur,a:  in  fine  uitae  fuffbcantur:  nam  ita  erit  ualdeunlii 
aphorifmus.T u  ex  teipfo  perpende,an  couemre  pofsit  hpc  expofitio:nam  omnes  fere 
segri  in  extremo  uitae  termino,fi  mori  debeant,  fuffocari  uidetur  atep  ftrangularitcam 
etenim  affedione  incidunt,quae  uulgo  appellat  il  rocho,  adeo  colli  partes  exiccanf,ut 
conuuifione  incidant-quado  hi  qui  ita  moriunf, habent  Ipuma  circa  os, non  rdenmf. 


OH  N I  s  fpumae  generatio,  ex  duarum  fubftantiarum  mixtione  conficitur:aIte« 
lpirituofa,altera  humida .  Fit  aute  earum  mixtio,ambabus  in  multa  perfradis, 
6C  multis  mutuo  complexu, paruis  ampullis  ab  ipfis  effedis.Quum  uerd  tenacem  ha/ 
buerit  is  qui  perfringitin  humor  confiftentiam,  quo  ipiritum  circunpledente,ainpii^ 
las  contigit  generari,  non  facile  diflolubilis ,  fed  flabilis  ipuma  perficitur:qualisBtaxi/ 
me  currentibus  equis,uel  ira  percitis  apris, circa  os  aggregatur.  Ambarum  uero  fub/ 
ftantia  confradum,ac  mixtionem  facit  nonnSquam  motus  uiolentus,uel  utriuf$,uel 
alterius  tantum,  noimunquam  uerd  dC  fortis  calor,  nifi  8f  hunc  dixerit  quifpiam  Ipu/ 
mam  per  motum  operari.  Verum  homini  ea  quae  manifefta  uidetur  confe(5mti,nttiu> 
eft  duplicem  dicere  Ipumae  generationem^Ventis  quidem  uehementioribus  mare  oo 
cupantibus  propter  idhim  fortiorem,in  lebetibus  autem  caloris  ratione. Sic  itaqi  8C in 


corporibus  animalium ,  quum  adfunt  ex  morbo  comitiali  conuulftones,  uehemennt 
motuum  folet  fpumam  generare.In  apris  uerd  calor,in  curflbus  aute  equorum  vtalf 
caufa  uigorem  habet-Nam  quum  continue  per  refpirationes,aer  inuo,at<p  extra  faa/ 
»ur,Sf  iahiua  in  ipfis  extenuatur,  aliquid  eriam  ex  pulmone,  infbr  uaporis,  effertur» , 
quod  laliuac  miTcetur,ac  circumplicatur,  unde  faeSam  fpumae  fubftantiam  augeri  con/ 
tingit.  Qui  uerd  opinantur  hanc  ^umam  ex  uentre  prodire,  deerrant .  Ne(J  emmfiert 
poteft  ut  fubito  tota  indeproueniat,quum  necp  eo  tempore  animal  euomaqnetjnau/ 
leam  ullam  patiatur, circa  quos  cafus  quicqua  efferri  ex  uentre  eft  impofsibfleiSi  mul 
to  magis  fieri  non  poteft,  ut  plurimus  aliquis  uapor  efferatur  eodein  modo  quo  in  » 
pirationibus,quum  nulla  talis  ex  uentre  fubftantia  efferatur,qualis  e  pulmone  ejqwra* 
fur.  Et  fane  fanguis  qui  quidem  e  pulmone  educitur  fpumofus,eft  fimilis  uifceri  tqtd 
uerd  ex  uentre ,  necj  huic  proximus  eft.  Sed  quae  una  cum  (anguine  «  pulmon* 


X  L 


APHORISiirS 


fubito  llinul  SC  cum  tufsi  educitur.Qui  uero  ex  tali  humore  paulatim  ua 
t^oiranir  non  excitat  tufsim.Vbi  aute  laqueus  collo  circundatutjnecefle  eft  qui/ 
cordi,at(S  pulmom'  ut  fuliginofam  exipiret  fupafluitatEHoc  enim  a  nobis  olten 
fum  eft  in  libro  De  refpiratione.  Prohibente  autem  laqueo,  totam  uiolenter  impellit,  , 
fluo  fit  ut  pars  propriae  humiditatis  una  expellatur,eo  modo  quo  fit  in  fanguirus  ediu 
ffionibus.  Signu  itaqi  eft  exitiale,  quoniam  pulmotus  uiolentia  figm'flcat,quam  ftran/ 
Didato  patitin  animali. Prgeipue  ucrd  hoc  fieri  rationabile  exiftit, propter  eam  quae  ex. 
corde  ad  ipfum  impellitur  ciiditatem:unde  K' caloris  efferuefcentia,K  motu  foiritua 
iiiolento.S^  uAementi  pulmonis  conatu  ad  cducedum,ipuma  enata  fignum  eft  mor/’ 
tale.tNonnulli  tamen  raro  ftrangulatorum  relati  funt,quibus  fpuma  circa  os  apparue 
rac8i  forte  Hippoaates  non  tanquam  femper  intereant,  fed  contra  rarilsirae  eueniat, 
ita  pronunciauitlqueirudmodu  Si  paulo  antea  oftedaat  per  alterum  aphorilinum,ita 
inquiens.  Quibus  iuuenibusaluus  humida,his  fenefcctibus  exiccat.Namhoc  inlocq 
magna  ex  parte  dicere  praetermifit,quod  tame  uerbo  infequetibus  adiecit,ubi  Inquit, 
Quicut^  aluum  humida  habent,iuuenes  qmdem,  melius  comutant  his  qui  ficcas  ha/ 
bmt,ad  fenetSa  uetd  deterius  comutantNam  magna  ex  pane  lenefcettbus  exiccanf. 


PRIMO  docet  quonam  modo  fiat  fpumae  generatio, de  qua  fuperius  egimus. 

Vbi  Iegitur,Vel  ira  percitis  dreaos  aggregatur.  deeftparricula,apris,nam  Graece 
habetur,  «  itii  Svitu^an  a^gtiivnu  -n  sviutt  idm  uel  ira  perdtis  apris  circa 
esa^egatur.  twaj’©' iusfylucfter. 

s  E  C  V  N  D  o  duas  Ipuma;  caufas  referCuna  eft  uehemens  motus,ut  in  mari  uentia 
agitanribustalia  eft  uehemens  calor,  ut  in  lebete  efferuefcente.tame  uidetur  &  tertiant 
addere,quae  eft  ex  mixdone  limul  ambarum, ut  ex  calore  Si  motione.In  morbo  comi/ 
dali  ob  uehementem  motum  ipuma  fit.  In  apris  iratis  fit  ob  caloremdicct  prius  anno/ 
tauerit ,  cum  calore  femper  efle  motione.  In  equis  currentibus  fit  fpuma, tum  propter 
motum,  tum  propter  calore:  quia  aer  per  re^irationes  condnuo  intus  SC  extra  fertur, 
K  in  his  faliua  extenuatur,ac  etiam  aliquid  pulmonis  inftar  uaporis  effertur, quod  fa/ 
hu*  mifcenir,unde  ipuma  augmentum  fumit.  Quare  hic  fit  magna  agitatio,5C  motus 
magnus,  SC  etiam  calor  adeft  ob  uehementem  refpirationem,  SC  ob  curfus  motum-ut 
mihi  uideatur  per  folum  moturn  fpumam  quidem  fieri,  ut  in  mari  uentis  agitato,  fed 
nunquam  per  purum  calorem  fieri,  nifi  interuemat  motus. 

.  Quod  legitur,  Ambarum  uerd  fubftantiarum  conftadum,  (egendum  eft  ambarum 
nero  fubftandarum  SC  confratSum.nam  Graece  dicit,  Sguuni/n, 

Quod  legitur,  V ehementia  motuum.  Graece  eft,  «  murxvU  (umnuy, 

TERTIO,  Galenus  opinione  quorundam  refert,  qui  uolebant  in  ftrangulatis  ipii 
tnam  e  uentriculo  prodire,  quos  reprehendit,  nam  in  his  neque  fit  uomitus,ne(^  adeft 
naufea;  tamen  nihil  e  uentre  fimile  prodit,m’fi  cum  naufea,uel  uomitu .  Praeterea  im/ 
ppfsibile  efte  uentriculo  ahquem  uaporem  exire, ut  eft  expiratio.  Praeterea  fanguinea 
l)umiditas,qug  ex  pulmone  edudtur,eft  ^umoia  uifceri  fimilislied  qup  ex  uentre  pro 
dit,non  eft  Umilis.  Addit,  Spuma,quac  e  pulmone  educitur  cu  ftmguine,  fubito  fimul 
SC  cum  tulsi  edudtur,  at  hoc  modo  non  eft,quae  uentriculum  exit.  Si  uerd  qm's  di/ 
tat,hi  habent  ipuma, tamen  non  tufsiuntuacite  refpondet  Galenus,hos  ex  uapore  po 
dus  hanc  fpumam  habere,SC  ex  humiditate  fubftantifica.propterca  dicit  uaporem,qui 
«X  tali  humore  paulatim  expirat,tufsim  non  facere:  de  illcxp  plura  proiequitur  qui  la/ 
queum  habet  collo  drcundatum,quomodo  fuperfluitas  illatiiliginofa,  quxipumam 
•adqexpiret, tamen  non  inducit  tuIsim.Quae  omma  clara  iunt 
^odlegitur,Subito  tota.  Graece  eft  iS/ius,  dequoahasdilputatumeft. 

^od  etiam  legitur,  Circa  quos  cafus  quic wam  efferri  ex  uentre  impoisibile  ef^ 
melius  eft.legere,citra,quam  circatquoniam  SC  Grxeus  contextus  dicit,  (.citra. 

Quod  etiam  legitur,Fuliginofam;in  prima  noftri  antiqui  codicis  ledlione  habetur 
Jitytvii/liitr,  In  fecimda  uerd  habetur, 

Quod  etiam  legitur.  In  libro  De  reipiraaonetGracce  eft,  v*  W irS&  viutt  wuwMiic 
3S"mt7i .  idcftjln  libro  De  utilitate  refpirationis, 

D  ^  Quart» 


S  E'C  VJJD 


<J_V  A  R  T  O  j  apliorifmi  rationem  ponit  Galmus,hoc  iti^am  die  figmjjn 
le, quia  pulmonis  uiolotitia  iignificaturjquj  ob  nimium  cordis  calorem, qui 
nem  repercutitur.fit :  propterea  fpiritus  motus  uiolentus  euadit,  K  pulmo  Bebant 
conatu  educere  uolens,fpumam  facit,  qux  fpuma  iignum  letale  cft. 

Vbi  legitur, Signum  itacj  eS  exitiale. deeft  particula  .  nam  legi  debet,Signum 

itaque  eft  hoc  exitiale.  .  .  ,  „ 

Vbi  etia  legit, Praecipue  uero  hoc  faeri  rationabile  ^'ftit.dedt  particula  idiV.ideft 
Ei,qux  hoc  modo  applieSda  eft;Pra:cipBe  uero  hoc  fieri  ci.n  pulmoni  rationabile  et 
Quod  etia  legitur,  Conatu  ad  educedum.illa  particula  ConatuiGraece 
Denicp  Galenus  oftendit,aphoriimu  aon  efle  femper  iierum,quoniam  aliqui  (fian! 
gulati,  quibus  l^umabat  os,  relati  funt;tamen  quia  hoc  rarifsimum ,  propterea  Hippo, 
«ates  filentio  prfterijt  para'culam,M^a  ex  parte:quam  tamen  in  illo  aphorifinoM 
fuit,Quicun(^  aluum  humidam  habenf,iuuenes  quidem  melius  comutanqiis  quj  ^ 
cas  h^ent,ad  fenedam  uero  deterius  commutant 

Quod  legitur, Sed  contralegi  debet,  Sed  quoniam  cotraafiter  non  eft  perfeiSa fea 
tditia  quae  fequitur.SC  Graece  eft,  «»i  «tj  •niviunit^. 

^i  iegitur,Per  alterum  aphorilmum.  illa  particula  Alterum, uacatmam  inGtj» 
codice  habetur,  •Ap  atfteurw 

Et  quod  fotimfequiturjitainquiensiGracce  eft,  5*3«  qifinp.  ide^ Vbi  dicit 


A  P  H  O  RISJHVS  XLIin 


C~^Vi  oatnra  admodum  crafsi  funt,  eidus  intereunt, quam  qui  graciles» 

BRASAVOLVS 

I N  omni  re  mediocritas  femper  collaudata  fuit,ncmpe  QC  in  medio  airtus  cofilfi^ 
«xtrema  uero  ab  omnibus  uitiofa  iudicantur.homina  habitudines  tres  ilTnt,craira,gw 
cilis,mediocris;unum  medium,K  duo  extremaJde  medio  nihil  agit  Hippocratesinam 
dubitare  nefcit,hos  diutius  uiiiere  qui  medioaes  ftmt,  ^  qui  graciles  uel  crafii ;  pro/ 
pterea  mhil  de  ea  habitudine  dicere  uohutnec  ipfam  alijs  comparauit,  eam  finens  taa 
quam  in  qua  nullum  dubium  fieri  ^oflet ,  nec  deberet .  Vnde  &  a  Philotheo  dcitnr, 
JiaTTiittt  cmi  0  liCirttgx©-,  •nvrisii/  i  es  ^neii  yXftet  k^tveSvci  ^  ffi/p/ 

tnreks.  'ideft,Relinquitur  ergo  bene  carnofus,hoc  eft  mediocris,rationemediocrita/ 
fis  in  malam  fenedlutem  peruenire.  Solum  uero  duo  exnrema  comparauit, quat  ambo 
citiofa  iudicat,  licet  unum  alio  minus  fariofum  fit :  nam  graciles  minus  mtiofi  ftmt,^ 
crafshcuius  rei  illud  teftimonium  eft ,  quoniam  admodum  cralsi  citius  intere5t,qi0m 
graciles. Qui  uero  citius  intereimt, peiorem  habitum  habere  indicandi  funt, quam  qui 
diutius  uiuuntEt  ratio  eft, quia  crafsi  multam  pinguedinem  habet, qum  potdf  eor^ 
«enas  adftiingereifimt  emm  anguftac,^  pauci  fangirinis,ideo  facile  fuffbcantur.Gi»' 
ciles  uero  latas  uenas  habent,8C  fanguine  plenas;  ideo  diutius  uiuere  poflimt,  pratfet/ 
tim  quia  magnam  ipiritus  copiam  habent,qua  crafsi  carenuPhilotheus  hic  didt, »»/ 
jra  viSs  ■sravm^  o  iwa-dXjJK/TBfjTO^i/Stti-aso»  yif  ei  a-ipe^eit  fnex«S 

«asf  leuAei/  (3;vtSp, «  ht  i^yits  Wf  •msv^itts  mnuim  v  tti<fvr>v  ctj 

•Miamu  TnptAatKSSi  t/jf  o7»t,ii5a  viVKneins  m&mnmin/ 

W  SrsiJJtiJofaw  yiyvemu  m  .  toSkc  c/6  aSjdiftW»  5»  ^ 

ixeo-j*  wt  W  if}A£«s,Tirt>f/  s}K)>«irej.cll»ap  tinmmiyvTtl 

•n  luwTtdidtc  t5rai(siAs(/9e.ol  {^yei  SstSriiriavei 

Ji  wavop.031  a*  tsjp  tuiris  ■na-Mrec  iribc3<i<«t7K,Ss  n.  xttvXTrriytSi  00  ^ 

TOO)  Jjse(pefeS!tt  iSi  tiruv  v  ’iit(pv‘nii  Stfpop,  usa  o5>  t(gu  l/ismAs  'tS 

ideft,Cofidcra  quomodo  ubicg  Hippocrates  diflerit.Dicit  enim, qui  ualde  cralsi  nata 
ra,cito  ad  mortem  perneniiit, magis  $  a  natiuitate  graciles;uel  quonia  in  his  corpori* 
bus  naturalis  calor  imbedllistuel  quoma  pinguedinis  multitudo  fubiacet,et  fuperfla» 
humiditas,  8C  denfitas  in  iuperficie,  qua  quide  dentata,iuperflua  imper^irabilia  fiint* 
cum  uero  non  difcutianf,ideft  exlialenqin  profundo  congrcgannilluc  uero  profe(5>, 
arterias  8C  uenas  obftruuntthis  dcnfioribus,ideft  obftru<Sis,naturah's  calor  obfocatnrt. 


§.'ne  mots  feqmtur.Tcnucs  quidem, &  ipfi  moriunturmiinus  autem  illis, qudniam  tot 
r  «duitates  non  infunt  ipfis.ut  naturalis  calor  fuffocenirialio  autem  modo  in  his  na 
Miis  calor  propter  teniHtatem,8C  malum  corporis  affeSum  difcutitur  dC  exhalat* 
tvnt/.  tdcft,Qui  natura  admodum  crafsi  funt .  ]  Hoc  potius 
-^■Iii  arridet  quam  interpretari  ut  Theodorus  facit, Qm  natura  ualde  obefi  funt  Uiri* 
""o  quia  craffum  fignificat,uel  obefum  fit,uel  non  obefum  nihil  refert .  Prae/ 

tff»  non  fuiflet  opus  dicere.  Admodum  obefi :  quia  efle  obelum,femper  uitium  eft, 

*  n^«t>  pingue.  Adde, Galenum  in  Commetatione  femper  de  crafsitudinelo/ 

jjnde  mihi  magis  placet  interpretati  Cralsi,quam  Obefirnon  tamen  quia  non  fiat 
&eris  poftea  fermo,  imo  de  obefis  Hippocrates  intelligendus  erit,  fed  fub  hoc  no^ 
Crafsiinempe  tria  fimt  craflforum  hominum  genera.  Sunt  crafsi, bene  carnofi,8i 
mfsi  obefi .  Hippocrates  de  bene  camofis  crafsis  uerba  non  facitinam  hoc  optimum 
eft  cfc  natum  bene  carnofuminam  ex  hoc  fignificatur  commoderanua .  tamen  fi  hos 
raSe  confideremus,non  habent  crafsitiem  praeter  naturam,ne<:5  exilitatem,  ied  in  me^ 
dio  funt  aafsitiei  praeter  natura  ateg  exilitatis .  Crafsi  uerd  obefi  funt  duplicesialiqin,' 
qui  natura  funt  mediocres,fcd  ob  delicatiores  cibos,K  quia  in  otio  uiuut  8C  corinui» 
(uclis,aafsi  obefi  fadi  funt.  de  his  non  intelligit  Hippoaatesequonia  hi  uenas  habent 
latas,'8C  fanguinis  plurimum,  quem  no  poteft  pinguedo  ita  facile  fuperare  8C  enecare; 
ideo  hi  multum  uiuere  polfimt.Si  hg c  habitudo  inter  alias  non  eft  probris  infeSanda, 
nifi  ea  ratione  qua  ganeae  uacat,  K  athletarum  diferimina  incidere  poteft, 8£  ex  conti/- 
nuis  ganeis  diuerfa  morboru  genera  inducuntur.  Sunt  SC  crafsi, natura  obefi,ideft  qui 
liatim  ab  ortu  crafsi  funt:  de  quibus  intelligit  Hippocrates,qudd  cito  moritmtur,8i  ci 
tius  quam  tenues:  ratio^  in  promptu  eft :  nam  frigidi  natura  funt,unde  eoru  membra 
dilatari  non  pofTimnK  iecur  frigidum  habennpropterea  totius  corporis  ueng graciles» 
funt  at($  exiles,  nec  minus  arteri*,  ut  hinc  parum  fanguinis  att^  fpiijtus  habere  opus 
fit:  imd  8C  hic  fanguis  fui  principij  ratione  frigidus  eft,nifi  cor  multum  obfljterit .  Eli 

Shacc  natura,  quae  crafla  obefa  eft, omnium  pefsima, quoniam  ea  membra  omnia 
iora  redduntur, 

yinovita,  ideft.  Citius  intereunt.  1  Qiiia  ob  artftas  uenas,  alios  cana/^ 
Ics  facile  fuffocantur;tamen  hoc  praccife  non  fit, quia  fr^idi  funt .  nam  fi  frigidi,extre/ 
me  calidis  comparentur,  diutius  uiuimt  frigidi;pracfertim  fi  humidi  fint:quia  Galenus 
fexto  De  fanitate  tuenda  libro, dicit,  Qtii  maxime  iimt  humidi, maxime  funt  longgui; 
nam  K  fi  in  principio  clle  humidum,fit  deterius, tamen  procelTu  teporis  refrquis  prae/ 
ftantius  fitCinus  ergo  intereunt, quia  facile  futFoeantur,K  quia  frigiditas  e  diretfio  eft 
oppofita  uitae,quae  calori  innititur.  Quum  uerd  mors  duplex  lit;naturalis,quaE  humfr 
diradicalis  confumptionem  feqiiitur:K  accidentalis, quae  aegritudines  fuperuenientes 
confequitur:  hi  crafsi,8t  naturaliter  SC  ex  accidenti  citius  intereunt, quam  gracilestfed 
hi  ut  plurimum  accidentali  morte  decedunt,nempe  apoplexia, fufrocatione,aut  fimili/ 
bus  affedionibus  moriuntur. 

sii&tli  48?  ijv(S(/.ideft,Quam  qui  graciles,uel  Magis  quim  graciles.lDuo  funt  gn» 
clium  hominum  genera:auqui  carnofi,qni  nullam  habent  pinguedine, ut  funt  uiri  hir 
liofi  natura,3C  hi  habent  latas  uenas, quoniam  eorum  iecur  calidum  eft:ali)  funt  maefr 
lmti,atrabi!arij,quibus  uenae  artffae  infunt .  De  primis  uerum  eft,  quod  crafsi  ualde  ih 
jis  citius  intereunt .  De  fecundis  uerd,fi  loqui  uelimus  de  morte, diftinguere  oportet.' 
Nam  fi  de  naturali  morte  loquaris,  hi  graciles  atrabilarij  citius  intereunt,quam  aafsl 
Ualdetquia  non  habent  maiorem  calorem  quam  illi,nec  latiores  uenas,fed  habent  mfr 
Rus  humidi  radicatis .  Si  uerd  de  accidentali  morte  intelligas,  crafsi  ualde  facilius  in/ 
teeunt,quia  facilius  liifibcanturrimd  fi  in  naturali  morte  bene  confideres, crafsi  ualde 
diutius  uiuere  debere  uidenturjquam  graciles  biliofi:nam  hi  aafsi,plus  habent  humi4 
di  radicalis,  aut  in  eis  faltem  minus  confumitur ,  propter  influentis  abundantiam  qui 
••"{Jlum  addit :  SC  nifi  edent  multa  qu*  impediunt,  hoc  omnino  fentirem. 

Nefdo  cur  Oribafius  hic  petat,cur  Hippocrates  dixerit ,  Neminem  incradari  poC- 
fr.tufi  copiofe  fuerit  refertus, SC  fanas  habuerit  facultates  operatrices. 

Refpondet,  qma  nunc  fupra  naturam  dicit  cradiim ,  8C  gracilem  fecundum  naturam. 

Sed 


Sed  haec  non  funt  uera,nain  SC  de  craflb  fecimdiim  naturam.K  de  gracili  uerba 
&  eos  fimul  comparat.  Reddit  cau&m  Onbafius.quia  praefocantur  uene  uel 
&  officium  naturale  non  potefirperflci,&  ficprsfocati  moriuntur  celmus 
ciles  fecundum  naturam .  forte  pro  Oribafii  falute  dici  poflet,  fieri  illam  cc^naraw 
nem  ab  ipfo.ec  non  ab  Hippocrateepoftea  econtrario  Oribafius  dicit,gradl« 
naturam  celerius  moriuntur, nam  apertis  meatibus  ex  nimia  ficcitate  o^s  calor 
poratur .  Id  nos  docet  ufus  corfj,quod  dum  ficcatum  fuerit, translucet,imbutuaut^ 
perfiifumtp  fpilTatur.  Hoitio  enim  plures  cauemas  habet,6C  maiores,®  cweraani',m 
lia, ut  qui  plus  algeat,^  cetera  animalia:cuius  rei  reffimoniu  affert  Oribafius  «xh® 
ria,inquiens:  lufsit  quidam  Perfidis  imperator  corium  a  quoda  tolIi,ata  mdealiain*' 
umbras  tegumenti  fieri,  unde  probatur  patetiores  fexturg  cauemas  hoinme  habere 
caetera  animalia, at  id  etiS  probari poteft  ex  fenfutadus.Sed  haec  abis  dilpugdafim? 

Scito  aute,omnia  quae  fuperius  didia  funt, cum  Uidus  aequalitate intelligenda  effr 
nam  fieri  pofTet ,  quod  ob  inordinatum  tiidum,  optima  habitudo  bene  camofa  citiuj 
interiret,quam  ualde  aafIa,8C  quam  ualde  tenuis,  utplenmcj  experientia  euenire  ui/ 
demus.Si  etiam  aphorifinum  perpedere  uoluerimus,illa  particula, admodum,uidetiir 
pofle  iungi  illi  particulae,gracifes,ut  inrelligamus  admodu  crafsi  citius  interea,qiM 
admodum  graciles  :8C  ita  erit  conueniens  comparatio  extrema  penitus  confermo. 
Quod  uerum  erit  omnibus  circa  uidium  paribus,fi  morte  accidentali  obeant,  quijis 
ualde  obefus  eam  prius  incurretmam  paucis  additis  uenac  intumefeunt, quoniam obe 
Ctate  compreflae  funt,ai(p  corporea  mole,quod  alijs  non  ineft.  Potes  pro  haere  Gale 
ni  commentationem  contemplari.  Huc  adducere  poflemus  longitudinis  &breuiQiis 
uitat  caulas  apud  Ariffotelem  pofitasmam  ex  his  facile  co^ofcfpoflet,qn*namtem 
peratura  longaeuior  fit  alia,Sed  illas  omittemus,ne  libro  librum  commifeeamus, 

Hippocrates  in  fecundo  De  epidemfjs  libro,dicit:Quorum  uenae  latae  funt,K ofl» 
late  patent,  macilenti,  tenues  ue  tales,  funnpihgues  uerohis  contraria  habent  tKreli^ 
qua,quae  de  his  docet  Hippocrates.  Celfus  libro  fecundo,  capite  primo, prope  fivem,- 
huius  aphorifmi  mentionem  facit,  inquiens:  Obefi  plerunc^  acutis  morbis  &  difflcul/ 
tate  Ibirandi  firangulantur,fubitocp  faepe  moriuturjquod  in  coipore  tenuiore  uixetio 
nit.Tamen  non  laudat  tenue  corpus,  imo  in  hoc  eodem  loco  poff  principium  capins 
inquit, Gracile  corpus  infirmum,obrfum  hebes  eft.Laudat  uero  corpus  quod  habiliP* 
fimum  uocat;eft  uero  quadratum,  ideft  ne($  gacile,he(j  obefum .  Cicero  interpreta'- 
tur  fadum  ad  aequilibritatem- 

I^AtENVS' 

o  s  qui  ex  prima  aetate  aafsi  funt,SC  graciles  inuicem  comparas,de  crafsis  prev 
XI/  iiunciat,quod  cito  ad  mortem  perueniut,magis  quam  graciles .  Optimum  enim 
bene  carnofum  elTe  natum,hoc  eft  commoderatum,ut  necp  aafsitudo  adfiq^neij  gra/ 
cilitas.Tales  enim  pofTunt  ad  logam  fenedam  perduci.  Si  uero  a  modo  recedatur^me/ 
liUs  eft  ut  ad  gracilitatem.  Nam  malus  eft  ad  ctafsitudine  exceflustanguffac  enim  funt 
horum  arteriae  ac  uenae,  af$  ob  id  paiicum  bmmno  fanguine  habent  Ipiritumue,  ad' 
eo  ut  cum  aetate  procelferint,  cito  ipfis  uel  parua  ob  caufam  calor  natiuus  deffrUantr.' 
Graciles  autem  hac  quidem  ratione  non  periclitatur.  Quia  uero  partes  principales  ita 
affedae  funt,  ut  nullum  habeant  munimen,  a  caufis  exterioribus  prompte  offendatur. 
Qui  uero  natura  quidem  mediocres  erant,  ueru  uidu  delicatiore  utentes  poftmodum 
crafsi  fadi  funtthis  licet  caro  atep  pinguedo  adnatat  fint, uenae  tamen  ate^  arteriae lat* 
confiftunt,at<5  idcirco  in  eis  calor  natiuus  minus  eft  obnoxius  extindioiu. 

BRASAVOLVS 

Primo  Galenus  docet  comparationem  fieri  in  crafsitie,in  prima  aetate  qu*  na' 
turalis  eft,ai:  gracilibus,^  pronuntiat  craflbs  citius  mori. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,quat'nam  fit  optima  conftitutio,illa  inquam  eft  efle 
eft  bene  carnofum,hoc  eft  in  crafsitic,5(:  gracilitate  moderatum,hi  diu  uiuere  poffunt 
at  non  dicit  uiuunt,fed  uiuere  pofluncquoniam  fi  in  cibis,potibus  K  alijs  immodetat 
ti  eflcnt,cito  interirent. 

Quod  l^tur.  Tales  enim  pofliint  ad  longam  feneda 


perduci.legi 


'A^HORISJMVS  Xtv  }lj 

BofCiiit  K  ad  longSn  rdledS  pa-dua\nam  Graece  habetiir ,  tvTV  Jiulxtt».  co/ 

S^AIdinus  habet  (ftuIoeT»  xsa  as  4<a(*i Aa  *e  •  .  „  „  ,  , 

docetifiexcefTus  fit  ab  hoc  teperameto.quodmehor^  ad  gracilitate, 
o  V  A  R  T  O  docet, quae  pericula  utrifcp  immineant  crafsi  iienas  habent, atcp  arte/ 
•  «iiSas  narum  fanguinis  ac  fpiritusjpropterea  aetate  procedente  mimma  de  caii/ 

5^ofimis’calor  defeuitur:  fcd  graciles  propter  hac  caufam  non  periclitatur,  quia  noi» 
IXSeotdatuenas  artias, haL«4  Plua 

thet  Bracilibus  loquor,imd  praecipue  de  multum  gracilibus,qiiia  graales  bilioli  noi» 
adeo  offenduntur  ab  extrinfecis.Graciles  igitur  folum  hoc  habent  mali,quod  a  caulis 
«mnfecis  prompte  offenduntur,nempe  non  habent  circa  fe  ideftmum/ 

men,uelpropugnaculum,qualehabentCTafsi. 

Quod  legitur.  Cito  ipfis  uel  paruamob  caufam,particula,ue!,uacat 
DenicB  de.  his  crafsis  uerba  fecit, quiita  efficiantur  ob  cibum,Qui  em'm  funt  medio 
tres  poftea  per  ftatem  bene  comedentes  aalsi  efficiuntur,hi  uenas  habent  &  arteriai 
latas, ideo  eorum  calor  natiuUs  minus  offendi  poteft,tame  h*c  aafsities  laudSda  no» 

Acwoniam  ad  eam  neceflario  corporis  frigiditas  confequitur. 

^od  legitur, Verum  uidlu  delicatiore  utcntes.Gracce  eft,  tjjs/aj  A 
jS»(irideft,uetura  uidiu  otiofiore  utentes. 


QVicunque  iuuenes  tnorbo  comitiali  laborant, mutatione  maxime  astatis, 8$ 
temporum,K  locorum, 8i  uidluum  quoi^  liberantur. 
erasavolVs 

MORBVS  comitialis  plerun^  puerulis  adHenit,propterea8i  infantilis  nuncupa/ 
tur.Si  igitur  aliquis  in  puerili  gtate  hoc  morbo  laborauerit,is  liberatur,uel  in  mutatio 
nibus  actatis,uel  in  mutatiombus  temporum, uel  in  mutationibuslocorumi  uel  in  mil 
talionibus  uidlus.Hx  autem  mutationes  ad  oppofitum  morbi  efle  debent,non  autent 
ad  fimiletquia  fi  qm's  naturae  humidae  hunc  morbum  ihcidat,8C  ad  humida  loca  tranl/ 
jtiutetur,adhumida  tempora.ad  ui<ffum  humidum,morbus  magis  augetur:  fed  tranfr 
mutatio  debet  efle  ad  oppofita, 

■  In  noftro  antiquo  coice  ante  hunc  aphorifmlim  adeft  haec  inferiptio ,  irSSi  uuiAs/ 
.41«!,  ideft  de  morbo  comitiali, 

Tdji  •nm  viouni/  .  ideft,  Quicuni^  iuuenes  morbo  comitiali  Ia 

borant.]Quod  hic  Theodorus,Leonicenus,8i  alij  interpretes  uertimt,iuaenes,nobis 
magis  placet, ut  pueri  interprctetur,hoc  modo :  (^cuncp  pueri.nam  qui  comitialem 
morbum  in  iuuenili  aetate  incidunt,  raro  liberantur,  qmequid  illis  praelidiorum  exhi/ 
beamnfed  qui  in  puerili  aetate  eandem  incidtmt  affe(Sionem,pIeruncp  fanantur.K  uo/ 
cabulum  »!©•  non  folum  iiiuenem  figm'ficat,fed  Si  nouum,noui  autem  funt  pueri,8£ 
ideo  nos  potius  interpretadum  ducimus  pueri,  quam  iuuenes.  imo  iuuentus  ipfe  ima 
^  pas,in  qua  huic  morbo  falus  fitjaddeep  efle  hunc  morbum  puerulis  peculiarem, ut 
ftatim  liidere  licebit, cum  de  hoc  morbo  agemus. 

Comitialis  morbiis,quem  antiqui  facru  morbum  ( ut  Hippocrates  atque  Galenua 
referunt )  uocabant,apopIexiac  limilis  eft, quia  ab  eadem  caufe,  ideft  ab  eodem  fit  hu/ 
n>ote,&  in  eodem  locotdiffert  uero,quia  comitialis  morbus  uitiofae  illius  potetiat  moi 
tum  habet,quaE  tendit  ad  neruos:fed  apoplexia  hunc  motum  nullo  modo  habet,  idec» 
tanto  fortior  eft  atque  uehememior, quanto  minus  habet  anhelitus ,  In  epilepfia  uera 
iwn  eft  impeditus  ablatusiie  anhelitus,  fed  imbecilhor  redditus,  fit  aute  epilepfia  ob/ 
Ihudlis  cerebri  uentriculis  non  perfetfte :  finp  haec  obftrudJio  a  materia  crafla  frigida* 
.fecundum  Galenum  capite  feptimo  tertfj  libri  De  locis  affeifiis,  hic^  pituitam  potife 
liBium  huius  morbi  materiam  fecit.  Oribafius  praecipue  atram  bilem  efle  dicit, quo 
ties  exuberaiierit.Si  ad  cerebru  cpnuenit.&:  re  uera  in  puerulis, in  quibus  adeft  is  mor 
hiisjqui  inilgo  dicitur  tefi, quali  atta;bilis  atra  in  caufa  cft;namfin)ul  habet  pauores, 

latdreji 


S  E  C  V  N  0  r 


f etrores,  trcmores.T amen  Ariftoteles  ia  libro  D  e  fomno  8C  nigilia,a  ^iritu  oel  umv. 
ribus  fieri  ceftfet  hunc  morbum.HippOcrates  etiant  in  libro  idefid^ 

tibus,  dicit  fieri  morbum  comitialem  a  materia  uentofa,  cum  fpititus  multus  pa- ^ 
pus  totum  Stfangirinem  currit,  Si  mifceWr,  multifariam  wawfepitmturK  c^tiw' 
turteum^  fpiritus  multus,  craflas  uenas ,  multi^;  fanguinis  prorupit  SC  petitnr  S 
remanfit,  fanguis  prodire  St  difeurrere  prohibetur,  hac  qtride  permanat,hac  uerol^ 
guide  St  tarde  prodit,  hac  celerius,  ita^  fit  comitialis  morbus,St  rationem  redditi 
ipumamhabeant  ad  os, St  cur  motus  fit  c6uulfiuus,fed  unum  eft  Uoluifle  alpirin,^ 
ri .  In  qiiartq  uero  D  e  uidius  ratione  irt, morbis  acutis  libro  poft  principium,OTlt  ^ 
comirialem  morbum  pb  materiam  exflaftione  in  cerebri  meatus  defcedentmT,utfo 
ritus  moueri  non  poffint,ita(^  etiam  fieri atfonitum  morbum.propterea  in  qiano  Q 
fymptomatum  caufis  libro  Galenus  apoplexiam  profundo  fomnOjre^eduopttatiJ 
nuffl  j  quar  pertinent  ad  uolimtatem,  comparat ,  Morb  Um  uero'  comitialem  infomn', 
fecih'  fomno  confertyre^eSiu  eorudem  uoliuntatis  motuum,  tamen  a  materia 
ri,  quad  non  fit  folum  flatus, iudicat-Hippoaates  tfe  morbo  conliriali.quem  faerS  mgr 
bum  uocat,librum  fecit,  quamuis  Galenus  quand'o(5  dicaf,non  efle  Hippocratis  y 
bene  cuiufdam  probi  uirf  nam  necg  Hippocratis  ftilum,ne(^  fententiarum  Hippocraf 
ticarum  acumen  fmit-in  huius  libri  principio  dicitiff,ignaros  putaflehuius  motbing 
men,unde  emanaflet,nefcire,quia  nihil  habet  quo  pofsit  appellari  facer,quod  noniii/ 
fit  altjs  morbis.nam  quod  ftnetur  perjexcantationes  St  expiamenta,uanumieilSiue^ 
to  putent  appelladum  diuinum,quia  mirandam  naturam  habeat,etiam  tertiana, qtnt 
lanae  miram  naturam  habent,  cum  in  aliqmbus  mira  deliria  fiantnnde  iudicaCebs  qrf 
hunc  morbum  c6ieCTauernnt,fuifle  circnratores,magas,expiatores,excantatores)^ 
fe  faneSos  fingunt,  unde  prohibent  multa  ob  religi6nenr,qu2c  tu  in  eo  libro  legere^ 
teris.  St  in  tuam  fententiam  adducere ,  Imd  iubebantne  ueftimentum  mgrum  fenen^ 


ile(y  in  Caprino  corio  cubarent,  nec  gefiarenrpedem  fupra  alterum, aut  manum  fnpra 

alteram,  fi  hi eo  libro  egregie  repreheridutur,  ideohocmalum  dtcendifeftlitmiammr, 
non  diiunum.hic^  uolAant  a  dtjs  mitti  htmcmorbum,fi  iri  dexteram  conaeIHtur,baf 
lent  aut  mugiant, Mattem  deoru  caufam  fuilTedicnntrfi  granius  cramenr,Neptunnffi{ 
fi  oletum  facianr,nulli  attribuunt:  Si  uero  tenue  fit  quodexcemitur  St  frequenta  fet 
gallingmodo,  Apollinem  Nomium  authorem  dicuntifi  ipumam  orehabeant,Kpc(B 
bus  terram  feriant, Marte  in  caufa  ponunrili  in  noeSe  fomrtia  habeant,tcrrores,nieti% 
Hecates  fiiit,  Vel  Hippoaates  fit  illius  libri  anthotjUcf  alter  non  ignarus, eodem  loco 
oftendit  quomodo  fanarent, St  illos  reprehendit:tamcn  ipfe  author  pituitofls  ut  pluri» 
mum  contit^CTe  docet, St  in  cerebro.  St  ideo  ex  hinnore.  St  non  ex  Ipiritibus  fiai,itt» 
dicatoftenditej  ille  author  puerulis  freqUentifsime  coringere,8t  te  uera  in  pueritia fa» 
cillus  fanantiffjper  aetatum  mutationes  rcotingimt  etiam  fanis,potifsimum  in  hyane, 
Kt  dicit;  Nos  uero  experientia  comprobatum  habemus,  hyeme  potius  apoplexiasfe» 
nioribus  fieri, quam  morbos  comitiales.  Puerulis  uero  contingunt  pb  cerebri  humi^ 


iatem,8t  qiria  lacexugunttquibus  hic  morbus  inueteratus  cft,nunqu5  liberannir,  Ta 
men  Aetius  libro  fexto,  capite  uigefimo  hoc  ex  Polldonio  notat  dicente .  Fieii  enim 
non  pofeftjUt.qui  hoc  morbo  confenuerint,humano  praefidio  liberetur:fed  qiri  ab  ali» 
qua  aduentitia  occafione  nom'lsime  aegrotare  inceperint,qiiamuis  ultra  fenetSutem  at 
tigerint,' penitus  dejerandi  non  funt.  unde  Galenus  capite  feptimo  terrij  libri  Delo/ 
cis  affe(®s,ex  tribus  dicit  comitialem  morbum  fierfinterdum  ipfo  cerebro  af}«3o,t» 
terdum  cofentiente  uentriculo,ut  in  fratre  Bartholomaeo  de  monte,  qui  dum  hsecfcii 

bimus,nobifcum  de  hoc  affecfru  uerba  habet,interdum  ab  alio  membro:  iedhtrc  effra 

rius.NosC  ut  fuperius  ditium  eft)uxorem  domini  Oroboni  cutauimus,®  prifiinaefi' 
iti  reftituimus,a  cuius  auriculari  finillre  manus:  per  brachium  materia  moucbator» 
p  r„m  rpretiriim  L  _ mrlibat 


ad  caput  afcendcns,quac  cum  cerebrum  artmgerer,iir  comitialem  morbum  incidebat 
&  quod  hoc  facile  fieri  pofler,GaIenus  prgeitato  loco  uarfjs  argumentis  oftendit, pt* 
fertim  ex  Pelopis  praeceptoris  fui  exmplis .  Philotheus  de  hoc  comitiali  morbo  barc 
diflerit,  411(»  0»»«!»;«}  cA» 

aw<is</6,t''Wf  «s  tOTVwwJTtiAittifofe  WfTtf  srx^i(tAs»»»iAwf,)(sse7m8<WTiK»..tiW<*»iid^ 


A  P  H  O  R  I  S  H  VS  X  L  V 
!ei  « iTrmx^iiKs^-nici  Acieiy  «Tm^ayluJ  m/cittcioAdi/ciXisie 

»f  «AixintXSKwP  aij><Kffli')K9“’wp;t<“ei'iiii/,  ksk  tuii  Man-mtinny.  iiiite^xK^ctiStjfaL  yif  at. 
TBW rtay  TtuSiity,  iSi  -n  dify'(>7^(iy,H^!t{'oi^i>y,  l‘i:y‘svy  £c«Sm«ymTU 

,Bt<  Jia^tnay.  ^  S  -ny  w-ny  -^imy,^  iwy  u^aitey,>&i  myxaetay  ot  w  e? 

(tfycr^iui  -n.  vgt  f^jxcjiijiwftiSiswTKt.ocAMc  yliu  vfft  tuii&y  jSiiUf/  itfmXkccyli,  o<rxt  oIjiAomt» 
k9k  ^y«{<>riia  tiui  -tjSi  aayter®-  tpy.  £>U  <A'  ^TTisSte  ita  Jlatiati  «t 

««q/,  idcft,  Comitialismorbus  efttotius  corporis  conuulfio,ciim  principalium  ope/ 
rarionum  Irfone-pituitofus  enim  humor  cerebri  uenniculos  ut  plurimum  occupat, et 
ipfam,fciIicetepiIepfiam,facitquoniam  igitur  a  pituita  plertm^  fit,  Hippo  crates  rede 
dixit,Iunioribus  mutationes  maxime  ftatis,temporum,8i  regionum,  K  uitarum^libe 
rationem  faciuntimutatie  enim  iuniorum  aetates, ideft,puerorum, ad  calidiorem  fiiflc/ 
doremicilicet  habitudinem, comitialibus  dilpofitionibusmaximupracfidiumfit.Eode 
autem  modo  SC  teporum  8C  regionum,  quando  ad  calidiore  86  ficciorem  fcilieet  regio/ 
nem  86  tempus  tranfmutantur,fed  86  ipfarum  uitarum  mutationes,  qugcuncp  uidelicet 
ficciorem  86  calidiorem  corporis  habitum  faduntihic  autem  nomine  iite,  mdusmp/ 
dum  intelligere  oportet.  '  ^ 

«(jfjKjSoAiMttaAisee  iSs  «Aixiett,  ideft,Mutationes  maximeetatis,qina morbus  comi 
tialis  fecundum  Hippocratem  86Galenum  in  hac  comentationefit  ab  humoribus  fri/ 
gidis,  eradis,  qui  pituitoflfunttideo  cu  mutantiir  aetates  exfngidis  in  calidas  86  in  ficcas 
setates  exhumidis,  hi  qui  hocmorbo  alFedi  fimt, fanari  podiint.  Nos^  experientia  lU/ 
dimus,  multos  pueros  ede  fanatosfolumex  mutatione  infanti*  in  puberem  aetatem, 
86  hocpraefertim  in  mulieribus,  quae  cum  irruperemenfes,a  comitiali  morbo  liber*  e/ 
uaferunt ,  In  homimbus  uigefirnoquinto  anno  ufque  ad  trigefimum  aliqui fanati funt. 
nam  opus  eft  mutationem  aetatis  iemper  ede  in  calidiorem  86  ficciorem,  qiua  mutare 
aetatem  infeniura,immo  86  in  confiftentiam,  hunc  morbum  non  fanat,  unde  a  quarto/ 
dedmo,  ut  Oribafius  dicit,  ufque  ad  uigeflmumtertium  fanantur  multis  modis,  uno 
quia  immutatio  eft  humoris,  deinde  quia  immutatio  eft  «taris,  86  in  termino  hoc  aetatis 
amputatur  affedlio:  fed  quod  mirum  eft,  non  uult  Oribafius  edeiuuenes,hifi  a  quarto/ 
decimo  anno  ufque  ad  uigefimumtertium,  non  ante  ad  uigefimumqirintumitamen  86 
qui  funt  in  uigefirnoquinto  u%  ad  trigefimum,  86  iuuenes  funt,  86  ab  ho  c  niorbo  (mp/ 
dononfitantiquus)  liberaripodunt. 

W  iSy  MjJi«wi/,ideft,Bttemporum,fedtempora88calida  etliccaedeoportetnam  in 
has  qualitates  immutatio  femper  fieri  debet, praefertim  fi  ex  pituita  fit  comitialis  mor/ 
bus,  ex  qua  ut  plurimum  eft,K  raro  ex  alqs,quamuis  in  puerulis  ut  plurimum  fit  com/ 
niixtaatrabilis,ob  eamremamulieribusdiciturbrutaqiiafiatra. 

my  a®5r«(/,ideft,Et  locorum-nam  tranfmutatio  ad  calida  86  ficca  loca  fieri  debet. 

ajK  i(a|A,ideft,Et  uitarum,  hoc  eft  uidluum.  iricSus  etenim  ede  debet  ex  rebus  ca 
fidis 86  Cccis.hoc autem  loco  nos  addere  debemus 86  exercitium, 86 artem,  86 illa  om/ 
nia  quse  noftrum  corpUs  ad  calidum  86  ficcum  immutant. 

Hic  uero  confideratione  dignum  eft,  Hippocratem  hic  non  utifuo  uocabulo,  quo 
foletuidum  fignificare.nam  alias  pro  liidu  utituruocabulo  Jiatitt  inprsefentiarS  ue/ 
to  uocabulo  quod  proprieuitam  fi^ificat.Ob  id  Philotheus  hoc  uocabulu  ex/ 

ponere  coadus  eft,utiliperius  uidere  licuit.  Tamen  uita  ipfa  non  mutatur,  propterea' 
Theodorus  86  Leonicenus  tiidum  interpretati  funt,  quoniam  uidus  immutatio  ad  co 
mittalemmorbumplurimum  facit,  tamen 86iduocabulum  jSinf  prouidu  apud  alios 
aiithoresufurpatum repetitur,  quamuis Hippocrati  peculiarenonfit.  Necinilludin/ 
dinor,  quod  intelligamus  ratarum, ideft,habitudinum,quamuis  habitudinis  immuta/ 
Wone,  corporis  qualitates  immutentur. 

*  ^  Grsecis  wiA!i4i«,a  uulgaribus  caducus  morbus,  a  Latinis. comi/ 

tialis  a  comitijs.  nam  interueniente hoc  morbo  comitia' didbluebatur.Herculeus  moiv 
bus.quoniam  Hercules  illo  uexabatur,tefteAriftoteleinProblematibus,  nonquiafif 
l<TO's  ut  Hercules,ut  nonnulli  recentiores  arbitrati  funt  :ab  antiquis  morbus  diuimis, 
ob  praferiptas  caufas  dicebatur, undefacer  86  diuinus  appellatur  a  Platone  in  Tim*o, 
quia  faaam  86  diuinam  hominis  partem  corripiat,  ex  eo  enfm  86  Graeci 

E  dixerunt 


LIBRI  SECVNDI 

dixefut  pa  excellehtia,  quafi  coii:eptione,8C  contradione.  D  e  eo  Set «niis  tof 
Eft  fubiti  (pedes  morW,  cui  nomen  ab  illo, 

Quod  fieri  nobis  lufiragia  iufta  recufet: 

Sstpc  etemm  membris  aai  langore  caducis. 

Concilium  populi  labes  horrenda  diremit. 

IpfeDeus  memorat  dubiae  per  tempora  Lunae 
Conceptum,  talis  quem  faepe  ruina  profundit,  ^ 

Dicitur  8C infantilis, quia  infantes  pleruncg  impetit.eft  uero  hic  mOrbus  (praefeniin 
cum  mixta  fit  aliqua  aerae  bilis  portio)is  qui  a  F errarienfibus  mulieribus  bruta  nuncii. 
patur,ac  fi  dixerint  atra, quoniam  atri  fiunt  infantes  eo  correpti,8Chocpotiflimumcif, 

ca  os  decernitur. 

Celfus  libro  fecundo  capite  odauo  de  hocmorbo  id  dicit.Ite  morbus  comitialis  an/ 
te  pubertatem  ortus,non  aegre  finitur. poft  multos  uerfus  in  eodem  capite  addit, Mor/ 
bus  quocp  comitialis  poft  annum  quintum  Sfuigefimum  ortus  aegre  curatur,  multom 
jegiiushis  qui  quadragefimum  annum  coepit,adeo  utinea  jtatealiqmdinnaturafpd 
uix  quicquam  in  medicina  fit.Eft  autem  hic  fere  feptimus  quinti  Aphorifinotum  libri 
aphorifmus,in  quo  loco  Galenus  praefentem  aphorifmum refert, 

'  GALENVS 


Mo  RB  V  S  comitialis  proximus  quodammodo  eft  morbo,  quem  apoplexiam  ap 
pellant,  cum  ide  locus  in  utrocp  patiatur,  idem  humor  in  caufa  (it.  Verum  apo 
plexia  ob  ommmoda  carentiam  illius  potentiae,  quae  ad  neruos  defluit, Morbus  autem 
comitialis  propter  motu  iritiofum  generatur.Frigidus  aute,8C  cralTus  eft  humor  ambo 
bus,at^  idcirco  adolefcentiS  aetas  calidam,8C  ficcahabens  temperatura,maximuma& ' 
fert  auxilium,his  qui  morbo  comitiah'  Iaborant,fic  3C  tocoru  proportionales  mutatio/ 
nes.Dicoaute  proportionales, quando  ad  calidiorem,  ac  ficciore  comutantur,  eodem 
modOjSC  ui<ftuu.Ne<^  enim  Si  horum  mutatio  quaelibet  morbum  foluit  comitiale, fed 
quae  calidiorem, Si  ficciorem  corporis  habitu  efficiunt  ContingitautS  Si  audirefimpli 
citer  uitftus  mutationem  morbo  comitiali  prodelTe,  quonia  magna  ex  parte  uiiflus  de/ 
prauatuspallionem  generat,  unde  Si  mutatio  mirito  ad  melius  perducit 

BRASAVOLVS 


p  R I H  0  Galenus  fimilitudinem  comitialis  morbi,atquc  apoplexiae  docet.namin 
duobus  couem'imt, primo  etenim  quiaidem  locus  patitur.  Secundo  quia  idemhumor 
in  caufa  eftdifferunt  uero,quia  in  apoplexia  eft  ommmoda  carentia  illius  potentif  qua 
ad  neruos  defluiriin  morbo  comitiali  m  deprauata  haec  poteria.  Quod  dicit  proximus, 
Graeceeft  lyyvs,  ideft, propinquus, 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  a  quo  numorefiat, nempe  a  frigido, Si  ctairo,et  ut  plurimum  pi 
tuitofo,quando(^  atrabilario,rariffime  biliofo,aut  fanguineo. 

TERTIO  aetatem  docet, quae  fit  huic  morbo  conuem'ens,  Si  eft  adolefcentiac  artas, 
quae  calida  eft  attj  flcca.  At  cum  adolefcentia  pueritiam  fimul  copledtetur,  eamob  cau 
iam  ubi  legitur  hic  adolefcentium  aetas,Iegendum  putamus,iuuenum  8Ctas,qu{a  iuue- 
nes  hi  fimt  qui  calidi  SC  ficci  fimt.  Si  praeferam  quia  Gracais  Galaii  contextus  hic  dieft 
j(9K  0^  'tSiS'  «  TOp  vieurirKaif  «Ai*i«,  ideft, Si  propter  hoc  iuniorum  aetas, unde  hic  colli/ 
gendum  uidetur,cos  folum  fanari  qui  in  iimenilem  aetatem  tranfeunt  aUac  enim  artata 
ad  calidum  Si  ficcum  non  mutantur. 

<Xy  ART  o  docet,  locorum  mutationes  debere  eileproportionales  ad  aetates,  ut 
flnt  calida  Si  ficca  loca. 


<5_v  I N  T  o  idem  oftenditin  uiAis  mutatione,quae  fiad  calidum  Si  ficcumfit,fflO» 
bum  coimtialem  ibiuere  poteft,ut  fit  facfta  aequalis  ad  aetatem  mutatio. 

SEXTO  quia  ex  inordinato  uiuendi  genere,  tum  ex  uitftii,  tum  ex  alijs  comirialem 


A  P  H  O  k  I  S  H  V  S  ±tv  197 

’  morbum  fieri  contingit,  ob  hanc  caufam  Galenus  iiOtat,  fimplicircr  d/ ci  poile,  itidtrs 
^tarionem  fme  aliquo  addito  ad  calidum  gtflccinti;  Si  ratio  in  promptu  eft,  quia  his 
oui  hanc  pallionem  incidunt  propter  deprauatum  tiicfium,  mutatio  ui(f5us,fcilicet  ad 
non deprauawm, multum  confert.  Si uerq  dehis  omnibus  qua: ab  Hippocratcnume> 
rata  funt  petas,  quodnam  magis  conferat,  fdto  aetatis  mutationem  omnia  excellere,  po 
ftea  loci  mutationem.nam  in  loco  femper  fumus.deindeuiclHis  mutationem,  quia  cx  eo 
dgmmtur  humores.denic5  temporum  mutationem.-quamuis  alicui  forte  uidus  muta> 
rio  omnibusmutationibus  prarflare  uideatur,  utpote  qua  gignantw  humores  apti  ad 
hunc  morbum  inducendum  atep  augendum.  Sed  inpracfentiarumha:c  difputarenon 
intendimus.  Illudfolumaddemus.cum  Galenus  inhuius  commentationis  fine  diciti 
unde  K  mutatio  multo  ad  melius  perducit,  potius  legeremus  omnino,  quam^m  ulto.na 
itafitconucnientior  fenfus,8C  Graecus  contextus  itahabet,  «S’  » (itwAoA»  wkhv  ii 
iUmy  «ys,  ideft,  Quamobrem  mutatio  omnino  ad  melius  perducit,  illa  enim  partii 
cula  tnwi/  K  omnino, ualde  figraficat. 

APHORISMVS  XLVI 


DVobus  doloribus  fimul  eundem  locum  infcftantibus,uehementior  alte/ 
rura  obfcurac. 


BRASAVOLVS 

dolor  nihil  aliud  eft, quam  triftis  quaedam  fenfatio,qua  homo  segre  fert  cum  illa 
habet-fit  aute  hxc  mftis  fenfatio  (ut  Galenus  odhiagefimo  capite  ^tis  medicinalis  dp 
cet)  uel  ob  continuitatis  folutionem,uel  ob  fubitam  alterationem. Solutione  uerd  con 
tinuitatis  quadrupliciter  fieri  contingit,  aut  incifione,aut  exefione,  aut  fradlipne,  aut  t?!< 
tione.AIteratio  SCipfa  a  quadruplici  qualitate  fieri  poteft,caIiditate,  ifigiditate,  humi/ 
ditate,ficcitate.Cum  igitur  in  noftri  corporis  parte  aliqua  dolor  fuerit,ncceffarium  eft, 

eaparte,autfoIutionemelIefatSam,autiubifamalterationem.Quare  fiin  duabus  diuer 

fis  partibus  duo  dolores  adfuerint,  unus  in  una,alter  in  altera  parte,  uel  modo  utrique 
fint  per  alterationem,  uel  per  continui  folutionem,  uel  unus  per  alterationem,  alter  per 
continui  folutionem,  tamen  unus  in  intenfione  alterum  excedat,'ille  qui  excedit,  mU 
nus  uehementem  obfcurat,  quod  in  dies  experientia  indetur .  At  fi  dicas,  igitur  dolor 
dolorefanatur,qui  tamen  contrarius  non  eft.  Refpondemus,uel  per  accidens  fanari  dp 
lorem  a  dolore, uel  dolor  eft  quodammodo  dolori  contrarius,  quoniam  is  locus  qui  mi 
nus  intenfe  dolet,  fpiritibus  exinanitur  a  maiori  dolore,  uel  dic  obfcurare,non  auteiii 
fiinare.K  ideo  a  Philotheo  hic  dicitur,  -n  t/V  «(icu/gei  s  csittuvei  -n  mcvsij^  -n  uSio-xi*/ 

fai/,  ideft.  Hoc  autem  quod  dicitur  obfcurat,  non  flgnificat  fedare,  cellare  facere,  fe^ 
cbuhibrare, 

</iv>  mvav,  ideft, duo  labores,hoc  eft  dolores.nShic  laborpro  dolore  accipitur.  Phi/ 
lotheo  etiam  dicentemms  'jiittvSx  ms  iJ^uLas  ideft, per  labores  hic  dolores  au 

dienda.  nam  ■mv&‘  apud  Graecos  dolore  8£  laborem  figtufleat.  Super  qua  uoce  Cice< 
tononnunquam  inopiam  lingua:  Graccgacaifat.Duos  dixit,  ut  loci  diuerfitatemno/ 
tarct.nam  fifimul  atqp  femelin  uno  loco  adfit  folutio  continui,  mala  qualitas,  erunt  ■ 
quidem  duo  dolores, fed  quia  eade  minima  partefunt,  fenili  difeerni  non  poffunt,  pro.; 
pterea  uidentur  unus  uehementior  dolor,  K  non  duo:  eam  ob  rem  Galenus  dixit, nun 
quam  poffe  fleri  duos  dolores  in  eodeexquifite  loco.na  femper  unus  fenfu  eflejudica/ 
^iquamuispoiTuntelTe duae caufac,quae  in diuerfislods  duos  dolores  inducerent,fe<4 
in  uno  exquifite  loco  pofitac  unum  faciunt,  quiaob  brcuitatcm,atc5  loci  parilitatem  it^ 
unum  refultat  illa  triftis  fenfatiotquamuis  etiam  in  hoc  uno  diuerfas  feniationes  facerft 
gjftint,  ut  pu<Sionem,&C  grauitatem.8C  ideo  Hippoaates  notauit  duos  eile,qui  dilhp/ 
<Setentiantur,propterea  addit, 

ideft.  Simul  fa<fti,hoc  eft  in  eodem  tempore,  nam  fi  fuccelGue  in  diuer 
hs  temporibus  ficrent,non  eftet  neceflartum,  maiorem  obfcurareminorem,  fed  quifm 

luo  tempore  fentiretur,&C patiens (nifi  delirus  eilet)iudicarefciret  hunc  maiorem,illum 

E  X  minorem 


Jig  libri  SECrNDI 

minorem  fuifle.  ideftjnonfecundumeimdeinlocujidcft^ejjj- 

corporis  partem, Philotheo  dicente  ■nmn^iv  iiitaty  «Knsicy.KStSi!  ^  tS 
s  JTOJ,  ■riTTV!  ivoita^xoiy  ia  itceia 'jS  (my.ar®^,  ideft,per  locum  uero  partem  audire 
tet,ficuti  in  ludidario  dicSum  eft,  corporis  partes  locos  nominant .  Ex  his  iatiitS 
Hippocrates, in  duobus  lo cis  K  corporis  partibus  efle  debere,  fi  maior  minor?  obfS 

raredebeatnamin  eodem  praecifelocononobfcurat,fedinuiceaugentur,8t  fere  inZ 

euadit,nempe  unafenfus  adionefentitur.  At  fi  in  eodem  fint  membro,  8C  non  in  eodm 

prsecifeloco,ambo  fentiunttir,  ut  uidere  poflis  in  Leoraceni  interpretatione  deeffe^ 

ticulam,non,in  eo  loco,non  eundem  ocum  infeftatibus,  legitur  equidem  affirmatiue* 

quodnegatiue  legi oporteret,hocmodo.Duobus  doloribus  nonin  eodem  loco  fafts’ 
«<rif«4o<i7ii^©'i(t«'jiiiiT>(/t74‘'i',ideftjVeh ementior  alterum  obfcurat.3Cratioinproni 

ptu  eft,  quia  hic  dolor  qui  uchemetioreft,naturam  magis  afficit, ideo  ftimulatafangui/ 
pem  illuc  8i naturales ^iritus  mittit, quae  funt naturae  inffirumeta,8C  pars  illain  quadi 
minus  intefus  dolor,fpiritibus  SCfanguinefere  uacuaremanetproptereaminusfentit 
quia  noftri  fenfus  tanto  profpicaciores  funt,  quanto  in  illa  parte  plures  funt  animales  fpi 
'ritus  quibus  fentimus:8C  quanto  pauciores  hecparsfpiritus  habet,  tanto  minus  fenai, 
Ob  hanc  uero  caufam,quiafpiritus  faciuntnos  fentire,8f  nonfentire,perpracfentia8C 
abfentia,propterea  nonulli  uoluere,ne$  folutione  continui, nerppraua  qualitatein  effe 
caulas  doloris  adjquatas,fed  quod  requirantur  etia  fpiritus  animales.hi  uerononintel, 
figunt  quae  fit  uera  reru  caufa.Nos  emm  dicimus  dolore  habere  uera  caufam,atadueri 
caufam  quandocj  alia  requiruntur, ut  effedus  cofequatur.hacc  uero  qug  requirStur  no 
funt  caufa:,m'fi  eo  modo  caufie,  ut  feneftrae  funt  caufae  illuminationis  dDmus.appellant 
uero  tales  caulas  philofophi,caulas  fine  quibusnon,fcilicet  contingit eliedus,iedipff 
effedu  non  faciunt:ut  in  propofito  uera  doloris  caufa  eft  alteratio,  uel  folutio.  cum  uero 
dolor  fit  triftis  fenfatio,percipi non  poffet  abfque  fenfu,  fenfus  non  elTent,  nili  fpiri/ 
tus  animales  effoitproptereanon  dft  dolor,nifi  hacefint,  quae  tamen  nonfimt  caufpdo 
loris,fed  caufae  fehtiendi  dolore. 8(lideo  fi  quis  membra  dolorem  habes  obftupefccrefa 
ciat,non  aufert  quin  ibi  fit  dolor,  SC  caufa  do  loris,  fed  ipiritus  ipfi  fopiti  funt,8i:  illa  pars 
ob  opium  uel  madragora  femimortua  effeda  elt  Spiritus  uero  ad  loca,  in  quo  dolor  eft 
decurrat, tum  quia  natura  laefionefentiens,eam  corrigereftudet,8ifuo  utitur  inftrume 
to,fcilicetanimalilpfritu:tumqiua  locus  inflammatur,  ut  inflammationan  prohibeat 
Dicit  uero  obfcurare,  quia  aliqui  animales  ipiritus  in  eo  loco  manent,  ubi  dolorml 
nus  uehemens  eft,K  penitus  non  aufertur,fed  adeo  mitefeit,  in:  fere  no  fentiatur,  fua^ 
fenfatio  triftis  obfcura  fit,  quia  natura  loco  magis  urgenti  occurrit,  hinc  ueterinarij  uul 
neratis  equis  poftomides  apponunt(eft  enim  poftomis  iirftrumentum  illud  quod  uul- 
go  moraia  nuncupatur)  cum  ulcus  curareuolunt,  utmagnohoc  poftomidis  dolore  qui 
rnridhi fit, ulceris  dolor  obfcuretur.  Philotheus  eademfere  caufam  refert,inquiens,  ue 
hementioremalterurn  obfcurare,  M  M.S!ynK«y</luLatu\)  ahlu  uBi  -n 
txniyiBmn,  <}/  ivt  i(l'uLia,  «ruuw/sni) ira«A«f 

cufleu/,  ■>»]!  MsiiivovTtc  i!ice>Mir}tu/it-n.!,ide&,ob  id  quod  aduchementior 

rem  tota  uis  fenfitiua  induatur,  K  circa  attrahitur.  Si  enim  in  una  particula  duo  doloe 
res  fubfiftant,uehemennam  ad  inuicem  coaugent,ne(^  utercg  latent  aegruni. 

Vltima  apWifmi  particula, fcilicet  alterum  obfcurat,in  ommbtis  fere  codidbus  ita 
legitur,  «licui^oi  t  fed  in  aliquibus  habetur  ixjtvx  «(aou/joi,  ldeft,minorem.obfcU'' 

rat,  fed  eadem  eft  in  utrift^  fententia. 

Oribafius  aliam  quandamfententiam  huic  aphorifmo  aflignat,  K  aphoriffflu  quem 
cxponit,nonhihil  diuerfum  ab  hoc  didt,hic  enim  eft  Oribalq  aphorifmus.  Si  dotor  ge 
minus  eodem  loco  infeftat,  quiudiementioreft,atterum  leuioremobfcurat.  Ipfeuero 
hoc  modo  expomt.  Succurrit  quaerere  quomodo  in  uno  loco  duo  fentiatur  dolorcs,di 
cittplocum  effe,  imam  partem  quae  cotinet  multa  membra,  ut  manus  continet  digitos, 
digiti  articulos.Poftea  exponit  Hippocratem  ac  fi  ita  intelligat,fifiierit  dolor  in  uno  3» 

gito,8fpoftmodafub(ecutus  fuerit  dolor  alius,p!us  urget  dolor  pofterior .na  illepriot 

fam  tumet,  tumor  euaporat,difcuritur<p,8C  minus  habet  doloris,  hic  ergo  qin  poftmo/ 
diim  uenit.uehementior  eft,  dC  illum  minorem  dolorem  opprimit  Exemplum  pomb 


APHORISHVS  XLVI  }»» 

Coitin  alicui  moriatuf  proprius  canis, Sipoft  caballus,  magis  dolet  ob  caballu,  quam 
obcanem.Sedreueraiftud  nunquam  fomniauit  Hippocrates, necindigetreprehefio/ 
ne  Oribajiius,  cum  ipfamet  Hippocratis  uerba  illum  reprehendant. 

Sedhicpetes  quid  emolumeti  habeatur  ex  hoc  aphorifmo.Re^ondemus,  ex  eo  ha 
heri  poile, dolorem  quandoque  auferri,aut  demulceri  per  diuerfionem,quia  dolor  ue/ 
hemmtior  ad  minus  uehementem  nihil  aliud  facit,  quam  quod  abillo  K  Ipiritus  anima 
(es  6C  humores  diuertit,8i  ipfe  tanquam  cucurbinila  ad  fe  trahit,  eft  enim  unus  hic  mo 

dus  fanandi  dolores  per  diuerfionem. 

Sietiam  petas  quibus  inftrumentis  auferantur  dolores,  Refpondebimus,  duobus, 
unum  eft  8Cprjcipuumremouerecaufas,aliud  eft  locumftupidumreddere, primus  eft 
uerus  fanandi  modus:  fecundus  ueramfanitatem  potius  impedit, nec  fit,  nifi  ubi  ob  do 
loris  intenfionem  uitac  difaimen  incidimus.  Cau6  uero  remouetur,  aut  diuertedo,  aut 
euacuando,autper  ea  quae  anodyna  dicumur,8C  acopa,demoliendo,8C  exoluendo. 

G  A  L  E  N  V  s 

SI  quis  eundem  exquifite  audiat  locu, nunquam  duo  poftimt  in  eode  fieri  dolores.' 

Si  quis  uero  late,poflibile  eflDico  autem  late  circa  membra  manusiueluti  uel  ci» 
cabrachium,uelcubitum,autfemur,auttibia.Verumhi  duo  dolores  fimul  augent  lo/ 
daffliftionem, cum  neuter  lateat  jgrotantem.  Si  uerofintin  locis  diuerfls,alter  quide, 
fi  ita  contigerit,  in  cubito,  alter  liero  in  tibia :  tunc  alterum  ab  altero  obfcurari  contin/ 
git,cumuisfenfibilis  totaad  uehemetiorem  ducatur, ac  diftrahatur.Nam  Khoc  nobis 
dimceroribusfoletaccidere,qui  funt  etipli  ueluti  dolores  quidafolius  anfmifinecorpo 
re, Nam  &  horum  qui  funt  uehementiores  occultant  minores, fiquidem  non  eadem  ex 
te  ortum  habeant,  alioquin  8C  illi  feipfos  coaugent, 

ERASAVOEV  S 

PRIMO  Galenus  edocere  ftudethos  dolores  in  diuerfis  locis  elle  oportere,ideo  de 
loco  exquifite  accepto,8f  de  loco  late  accito  diftintftione  ponit,Eft  uero  lo  cus  exqub 
fite  acceptus  pars  aliqua  noftri  corporis  minima,  in  qua  impoITibile  eft  fleri  duos  dolo/ 
resjfedmunusfolus,  schine  colligerepoffis:fiin  parte  manus  fit  continui  lblutio,8C 
etiam  in  eodem  praecifeloco  mala  qualitas,  hic  aunt  duae  doloris  eaufae,  8C  duo  dolo/ 
tes',fed  quia  uno  foloadhi  fenfus  perfentiuntur,  proptereaunus  dolor  nuncupantur. 
Non  ab  re  igitur  Galenus  duos  dolores  in  eadem  parte  exquifite  capta  fieri  non  pofle, 
dicit: hoc  intelligentes  ratione  fenfus,non  ratione  caufte.Si  uero  locum  latius  accroe/ 
rimus  pro  uno  membro  latitudinem  habente,  ut  pro  manu,  uel  brachio,  uel  crure,  fi  in 
tmapartefit  unus  dolor,inalia  alter,cum  doloris  natura  fit  adfeattrahere  ^iritus,  qui 
cuminillomultiplicanturloco,  in  caufa  funt  ut  dolor  uehementius  fentiatur,  unde  SC 
hi duo  dolores,6C  fieri  pofTunt,  SCfentiunturdiftintfH  in  eodemloco  late  accepto,fed  al 
ter  ab  altero  non  obfcuratur:quia  tota  fenfibiUs  uis  ad  utraiqs  doloris  caiifas  tendit,  nam 
t>ropmquaefunt,8Cad  unum  progredi  non poteft,  quin  ad  alium  fimul  progrediatur. 
Idem  i^tur  membrum  intelligit,  SC  etiam  in  his  qua:  breuia  funt,quom'am  fi  elTet  oblo 
gummembrum,8C  in  una  parte  eifet  unus  dolor,  inoppofitapartefecundumlongitu, 
dinem  alter,maior  minorem  offufearet  SC  obfcuraret,qina  ad  fe  Ipiritus  animales,  SC  hti 
'  inores  ueluti  cucurbitula  attraheret. 

Vbi  l^tur,  Dico  autem  late  circa  membrum  manus,legi  debet  maius,  SC  nonma/ 
nus.nam  Graece  eft  ideft, circa  membrum  maius.debet  uero  intelligi 

maius,  qudmfit  locus  in  quo  fieri  nonpoterunt  duo  dolores,  qui  erat  locus  exquifite 
acceptus. 

Vbi  etiaminfert,  quod  hi  dolores  augent  aftiidtionemin  membropropter  concur/ 
fumuirium  animalium  adlocum,tamen8Cinhis  locis  plerunque  tendunt  in imimi,8C 
maior  perfentitur  exquifitius,  minorminus.  Graecus  Galeni  codex  hoc  modol^it, 
VKiyiti  itini  <nuiclu§is(ny  m/im/  -Tfiiue/tt,  ideft.  Sed  hi  dolores  coaugent  in-' 

Wcem  membri  afflidlionem. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet.  Si  in  diuerfis  fint  locis,SC  non  in  eodem,  uel  late,  uel 
«quifite locus  accipiatur,alter  ab  altero  obfcuratur.is  etenim  qui  uehementior  eft,  mi 
E  )  nus  ue 


=  nu»  uehmenteohfcurat,K  ratio  eft,qma  ui*  ferfitiua  a  minus  uehementi  diibjMu, 

inu£hementioremtendit,H3tcaute  fenfitiuauisipiritibus  animalibusinnititurSCfj,/ 
guim,qu*  adlocum  doloremagis  affecSum  d€eurrunt,utprouideant.undefiunuj^ 
lor  in  cubito  fit, alter  in  tibia,maior  minorem  obfcurat,non  tamen  aufertt  Si  uero  in^ 
hementia  *quales  fint, alter  alterum  non  obfcurat;tamen  fleri  poflet,unumdolorenit 
ttone  caufae  in  uno  loco  uehementiorem  effej  K  in  altero  minus  uehementem,  tamm 
hic  qui  minus  uehemens  eft  ratione  caufae, ratione  loci  magis  uehemens  Ct,utpoteqi!i 
fit  in  loco  magis  apto  ad  fentiedum,  qiiamuis  cau(afitminor;tamen  opus  eft  obloc^ 
maiorem  afflidionem  adefle,  hic  illum  obfcurabit  qui  habet  maiorem  caufam,  quf, 
niam  ad  triftem  illam  fenfationem  fpiritus  SCfanguis  decurrut,8fnonad  maioremcai 
fam.ob  id  femper  intelligere  oportet,illum  dolorem  efle  maiorem,  qui  fenfationemna 
gistriftem  infert,  licet  caufa  fitminor;8i  illius  altaius,  qui  minus  triftem  fenfatione» 
infert,  caufa  fit  maior. 

TERTIO  In  animae  moeroribus  exemplum  ponit  Galenus.nS  anima  (rationefen 

fus)Kdolet,atcfgaudet,fedfimpliciterintelhgit,in moeroribus  inquam  experietiado/ 

cet  maiorem  obfcurare  minorem,  quippe  fi  alicui  nunciatum  fit  pecuniam  nirtim  abla, 
tamfuifte,moeret  atqi  triftatur;  at  fi  deinde  nuntietur, fllium  eius  primogeiutum  Me 
mteremptum,hic  fecundus  moerorpraecedentem  denigrat,  dC  ab  animo  obliterat  at« 
expimgit,ficuti  in  corporis  doloribus  maior  minorem  obfcurat. 

OLV  arto  docet,  Sicuti  in  corporeis  doloribus  fi  in  eodem  loco  fi5t,locumIatiui 
accipientes,  alter  alterum  augeriita  in  doloribus  animae,  fi  ab  eadem  re  ortum  habeant, 
alter  alterum  auget,  ut  fi  alicui  nuntiatum  fit  eius  primogenitum  mortuum  efle,  poflea 
fuiile  interfecSum,  cum  circa  idem  fint,  Sf  mortuum,  et  interfeftum,propterea  unn  al(ud 
auget.  Atfi  de  diuerfis  rebus  rint,ille  qui  maior  eft,  facit  ut  is  quiminor  eft,  facile  obii/ 
uioni  tradatur,ut  quotidiana  experientia  offendit. 

Vbi  in  commentationis  fine  legitur,  alio  quin  illi  feiplbs  coaugent,  Graece  eft,  sd' 
tHiy<c«Ti..H7i.ecs KXKetauruuiiu^tKnii,  ideft,alioquin8f  illifeipfos  iniucem coaugent,  Ean/ 
dem  fententiam  habet  Ariftoteles  in  fibro  De  fomnijs,  tu  illum  contempleris.St  Gale 
ni  uerba  contempletis,  uidentur  aftirmatiue  exponere, fed  dicens  duas  diuerlas  pattes, 
negatiue  innuit. 


APHORISMVS  XLVII 

J^Vm  pus  conBcitur,  dolores,  ac  febres  accidunt  magis  quam  iamconfetfto. 

BRASAVOLVS 

Q_v  I  himc  aphorifinttm  redfe  didicerit,  is  aegros  fuos  fiicile  Iblari  poterit,in  quibus 
fit  tumor  praeter  na  turam,  qui  ad  exituram  progredi  debeat,  aut  uulnus,  aut  aliquodfi- 
mile,in  quo  pus  fleri  neceflariumfit  In  bis  etenimfi  febres  fuperuem'ant  attj  dolores, 
medicus  tiereri  non  debet,immo  aegro  fuadere  debet,ilfa  ob  pus  conlequi,quodiaa(!hl 
conficitur,  cum  uero  confecftumerit,  amplius  nondofebit,  uel  parum  dolebit,febrtS(j( 
aut  aberimt  penitus,  aut  mitigabunturtpropterea  ab  Hippocrate  non  ab  re  dicitur, Dfl 
pus  conficitur, iam  fub  incude  eft, dolores  BC  febres  fiunt  magis,  quam  iam  confedo. 
cau&^  in  promptu  eft,  quoniam  pus  fieri  no  poteft,  nili  fanguis  ille  ebulliat,  qui  inpui 
conuertendus  eliln  ebullitione  autem  uapores  eleuantur,  qui  cor  petentes  illud  (iiper/ 
calefaciat,  poft  hseeper  cotum  corpus  (parfi  febrem faciunt.In  illa  etiam  ebullitione,  U 
uapores,  qui  eleuantur,  partes  extendunt,  unde  ipeciem  illam  folutionis  continuifi/ 
dunt,  quat  extesnfio  eft.  ut  exempli  gratia,  in  tumore  prater  naturam  fi  pus  fieri  debeat, 
ebullitionem  fequi  necefte  eft,  in  qua  ebullitione  multi  uapores  eleuantur,  qui  tumi/ 
das  partes  uehementius  extendunt,  quam  prius  extenfz  fint,propterea  dolores  augen/ 
tur,8Chi  uapores  itipercalcfadli, propinquas  partes  fupercalefaciunt,8Cha  alias,  quo/ 
ufep  corpertingant,Quo  inflammato  atep  accenfo,  totum  corpus  inflammatur  accendi 
tiu(g,8C  febris  fit:8C  quanto  magis  ebullitio  aefeit, tanto  magis  dolores  febres  uche 


APHORISMVS  XLVII  jjr 

mentius  angimc  •  tunc  utro  poriffimtim  ebullitio  fit, cum  pus  fit ,  ideft ,  in  proximo 
eftutfiat.  Confeifto  pure  ebullitio  ceflat,  8C  partes  extendi  cefTant ,  8£  uapores  qui  in 
loco  erant ,  at*  extendebant ,  partim  refoluuntur ,  partim  exeunt :  itaque  dolor  ceflat. 

qiua  ebullitio  cei]&tatcpferuor,propterea  inflammatio,  febres,  atep  dolores  ceflint. 

.  philotheus  eafdem  fere  ciifas  huic  aphorifino  aflignat, quas  8C  ipfe  ex  Galeno  collegit. 
Inquit  uero ,  «•  wh»  fir  'iff'  mfl  ranAn  y.  -riv  vhlui  Ifietov  ,</>««  ite 

MiKhvaiy ,  TjAauvit  mtliu  .  ti 

gvffni  dSt  w  TrvomittniJ 

iittTi  («»»'“  >  WfSitw  yiyyoiMliu.  -nci/TK  /M  avinScuvovn^  5i<<&  ■r«c  '^vnat  'nfl  jrw. 

liS  •3«  (WOT  OT  n-aV ,  »*  t»»  thV©-  »<A' sra^tw,  ««I))  7«  ^  vA»f, 

,«  V  mhv  <A'  usa  7«  ^  o-oa-i^Ior©' ,  alsr  ipvra  nsr/Miii  ¥ 

foraAs^w©* .  ideft)  Dolores  fcilicet  fiuntquidem  ratione  qua  materia  circunftan/ 
tes  partes  intendit,  obipftusfijfionem)  K  fpirituum  diflblutionem,  cinnipfa  maiorem 
locum  ambire  poifit.  febres  uero  ob  corruptioms  participationem  peradiacentes  ar/ 
tcrias  a  parte  habente  fuppurationem  ad  cor  delatam .  hacc  quidem  circa  puris  genera/ 
lionem  contingunt ,  poftquam  uero  pus  genitum  eft ,  neque  amplius  dolor ,  neque  fe/ 
bris .  lam  igitur  quod  fpedabat  ad  materiam  attenuatum  eft ,  K  multum  fpirituum  ex/ 
halauit.  Concotfta  uero  funt  ea  c|ux  ad  corruptionem  pertinent,  quum  pus  a  natura  per/ 
feffionemfeu^  ornatum  acceperit. 

M  rms-f^tniei  t&  jris.ideft,  Circa  puris  generatione.]  Quod  eft  dum  pus  fitiin  quo 
loco  quid  pus  fit,  exponere  oportet. nam  recentes  faniem,  dC  pus  pro  eodem  accipiunt) 
quamuis  apud  antiquos  diuerfa  fint.Nos  igitur  ut  uires  noftrac  fuppetent,  haec  enarrare 
exordiemur.  Apud  autores  latinos  tria  haec  uocabula  inueniuntur ,  pus ,  lanies ,  tabus; 
boc  ultimum  medicum  non  df,  utpote  quod  faniem  in  defundo  lignificet.De  pure  au/ 
lem  SC  fanie  pertradabimus,quoniam  per  medicorum  ora  continuo  uerfantur » fed  ipfi 
adeo  confundunt ,  ut  unum  aliud  efle  uideatur.  Vtrimcp  dC  pus  8C  fames  ex  fanginnefi/ 
unt.  Pus  uero  dupliciter  fit.  uno  modo ,  atm  fanguis  proprium  locum  exierit, ideft,  ue/ 
nas, 8C  in  aliquam  corporis  cauitaterecep  tus  fit.  unde  Hippoaates  in  libro  Deflatibus 
dicebat,  cum  fanguis  alienum  locum  perfimdit, fi  illic  morattn',putrefcit,puf(5  efficitur, 
alio  modo  cum  non  exit  uenas,red  in  alique  locum  colledus  tumorem,  inflarnmationS 
uc&cit,quaeadfuppurationem uenerit.Nuncbreuibus  quiddepurt  ' 

'  ■  ■  .....  .  tofjpiteuigjfi^ofextoubid 


ponitftnguiRemomnibusnotume(re)uariecrafla,glutinora,£  _ ^ _ 

crafril!imum,&C  albilRmum,  8C  glutinoftus  fanguine  dC  fanie.D  at^  aUam  uiam  haec  di/ 
rcernendi.nam  fanguis,  ex  recenti  uulnere  fluitpus  autem  ex  uulnere  faniefeeti ,  in  me/ 
dio  tempore  exit  fanies.unde  quod  apud  recentes  dicitur  uirus,  apud  Celfum  eft  fanies. 
faniem  uero  in  duas  fpecies  diftinguit,in  unam  quae  dicitur,  dC  in  alteram  quae  itt/ 

AiKfeie.nos  uocabulanon  habemus,qu3e  his  cqrrelpondeant.i^u$  eft  tenuis  fanies  fub/ 
albida,  quae  ex  malo  ulcere  exit,  maxime  uero  ubineruo  laefo  inflammatio  fecutaeft. 
s*sA«|d«  uero  eft: craflior  fanies,glutino{lor,fubalbida,melIiqi  albo  fimiUs,  quae  quo<^ 
fitexmalit  ulceribus,  ubi neruicirda  articulos  l|fillmt.Atpusa  Celib  in  alias  Ipecies 
nondiftinguitur,nifi  quod  unam  fpeciem  uocat  thcuSJlOr  quali  oleagineum,  quoniam 
pusCqtenue,  fubalbidum,quaflundum  colore  at*  pinguedine,  oleo  albo  non  dilft/ 
•nileadparet ,  in  magnis  ulceribus  faniefeentibus .  Alias  puris  Ipecies  non  ponit,  quia 
fimilitet  puris  nomine  nuncupantur,  hate  ex  Cellb  dida  lint.Recentes  uero,  qui  Grae/ 
cos  interpretantur,  ubi  inueniunt  faniem  int^retantur  ■  quamuis  nonnulli  di/ 

XQ-int ,  faniem  tenuem ,  86  aquofam .  Hippocrates  *c  accepit  pro  tenmljus  humi/ 
ditatibus ,  ut  Galenus  teftatur  in  quarto  De  ratione  uidus  in  morbis  acutis,  ledione 
ptima  .  At  cum  ab  antiquis  /itAixset*  dicitur ,  non  defunt  recentes ,  qui  id  intdligunt, 
quodaGraccis  iuMKuea  dicitur.quamuisnonfitmorbi genus,  led potius  1^'ei genus 
intclligere  qgortet ,  quamuis  86  hoc  morbi  genus  talem  faniem  habeat ,  quae  melu  alfi/ 
niilatur ,  86  Cdfus  libro  quinto ,  capite  decimodaue  in  malagmate  Protarchi  ad  paro/ 
E  4  tida» 


jji  LIBRI  SECVNDI 

tidasK&iium,exponereuidetur,MeIicera,ideftfaims.AtGalemjsiimefmeliceni 

K  fauum  difFaentiam  facit.nam  in  libro  D  efinitionS  fibi  adfcripto  dicit,  fauum  qn2; 
«»«'»(<  ipfe  Si  Grxci omnes  appellant ,  effe  iilctis  continuis  foraminibus  terebrati^ 
Meliceris  autem  fuatimica  continetur ,  tamen  conuemimt,  quiain  «»1%  manat  faX 

lanquam mei: proptcrea arbitror  Ceifumnondiftinxiflcproptcrmatcriamquxcadem  • 
ell ,  fed  ibium  dixit  feuum  terebratum,Melicerida  fua  tunica  inuolutum :  qute  8C 
lenus  8C  Paulus  fenn'unt,8Cdiuerns  locis  de  ipfis  egerunt.  Ad  rem  igitur  redeuntts 
apud  Galenum  tenuem  faniemfignificat,undeinlibroDemorborum  tempori 
bus  in  umuerfali ,  cum  dixerit  omnes  morbos  habere  qualuor  tempora ,  K  in  phl», 
mone  edocuerit,  quomodo  haec  tempora  inueniripoflint,pofthxcexempUmipo^t 

in  ulcere  dicens ,  sipSmj,  //iir  {j^Sfilr  vJ^xrm^as  itsit 

ideft ,  primum  enim  ichores  ( omnes  qui  interpretantur  illam  particulam  ichores  ,di, 
eunt  fanies )  aquofx ,  incoiS*,  8£  tenues  ex  his  defluunt .  poftea  pauciores  8C  craflioro 
fcilicet  ichores ,  deinde  fequitur  «’  kna-M  «</'*  n-isp  ,  ideft ,  deinde  iampust^ 

nue,  Poftea fequitur  Galenus, poftremo minus  quidem  copia,fed  craffius,  8C  albidum 
magis  redditur .  Ex  quibus  infert ,  non  efle  aliquem  morbum ,  in  quo  nonrepetiantut 
quatuor  tempora .  propterea  tu  colligere  poteris ,  primum  illud  quod  ex  ulceribuse, 
xit  tenue ,  uirus  8C  utrulentia  j  recentius  ditftum ,  a  Galeno  i^iif ,  Si.  a  multis  fanies  ii/ 

terprecatur,eft  tenue  quoddam,  at<pinco(ftum,qHoddeindtpa<o(ftionempus  effici, 
tur.  in  libro  etiam  ideft,  de  tumoribus  prater  naturam,  ubi 

de  tenui  fanie,  qu*  ex  ulceribus  exit,  agit,  femper  appellat,  8C  cum  crafladl,»#, 

sp ,  primumij  ab  omnibus  fere  fanies ,  fecundum  pus  interpretatum  tepentur .  hanc  ob 
rem  latine  loqui  uolentes ,  Meliceria  qua  fanies  eft ,  eodem  nomine  dicitur,  nam  Siid 
morbigenus  quodMeliceris  dicitur, ideo  ita  dicitur,  quia  in  modummellis  fammba, 
bet,  SCita  fauus ,  fed  differunt  per  foramina .  apud  latinos  aliud  nomen  non  habenir, 
quam  Meliceris :  SC  folum  tunc  eft ,  quando  eft  in  agritudinibus  iftis  hoc  faniei  genus, 
quxagritudinesab  aliquibus  dicunturefle  folum  incapite.  Sed  Galenus  bfPaulus, 
in  capite  quidem  fleri  podllimum  uolunt,  tamen  non  impeditur,  nec  ipfi  negant,  in 
alijs  etiam  partibus  fieri,  uero  ab  omnibus  fere  fanies  interpretatur ,  fed  proprie 

eft  prima  fanguinis  immutatio,  qua  tenuior  eft ,  quam  fit  fanguinis  corpus ,  propterea 
Si  Homerus  cum  uulneratur  a  Diomede  Venus, utitur  hoc  nomine  inquiem, 

«itS^o^ny  my»  km  i;^^?,  «deft  fluebat  autem  immortalis  fanguis  dea ,  ichor'.  ac  fi  61/ 
xerlt ,  eius  fanguinem  propter  uulnus  iam  fadlum  elTc  ichora ,  ideft ,  toem .  Ita  ueto 
nuncupatur  cum  effedfa  eft  tenuior  fanguine ,  T  amen  reperitur  K  hoc  uocabulumi^ij 
pro  omni  humore  ufurpatum.  NamDiocles  Antigono  regi pr£ceptafalubriafcribet)i 
inquit ,  inter  catera  uema  tempeftate ,  prafertimm  Maio  menfe  augeri  in  bominibui 
pituitas,  8C  dulces  aeftate  contra  flauambil^,&famarosi^iffar.uthincmani> 

tefte  pateat,  i;(wf  omnes  humores  quandoegapud  Gracosfignificare,  bCnon  folumte, 
nuiorem  in  ulceribus  fanguinem ,  quem  aliqui  laniem,ali$  uirus  uel  uirulcntiam  inter/ 
pretantur .  Galenus  foeto  aphoriimorum  libro  aphorifino  tertio ,  qui  incipit,  in  longis 
difficultatibus  intefiinorum,dicit  efle  aliquos  qui  in  principio  faftidiunt  cibum  proptes 
^  hepate  fluentes.Leomcenus  intopretatuf ,  malos  humores ,  cum  alibi  inter/ 
pretatus  fit  tenues.  Sed  dubium  hic  occurrere  poflet,an  apud  antiquos  inuem'antur  qui 
hoc  uocabulum  txig  exprimere  tentarint.  Iam  ditftum  eft,  Hippocratem  in  quartoDe 
ratione  ultftus  in  morbis  acutis  ( ut  Galenus  teftatur)  accepiflei^deiec  pro  tenuibus  hu/ 
moribus,imd  ipfemet  Galenus  ita  exponit,pofthac  coniedura  quadam  rem  hanepto/ 
fequamur.Diofcorides  deiocineribus  fecimdo  libro  a^ens ,  Si  de  caprino  prpfertimtli' 
cit,  'rf'  <ft'  «antT©'  diyo!  is/f t«i,  yvxr«Au4iy 

ideft,  ex  hepate  caprino  tofto  fluens  ijjiif ,  utilita  lufciol»  emi  nydialopa  dicuntur,  in/ 
tmgitur .  Hermolaus ,  alij  hii^er  «jjAj  exponunt  fanies;Nos  modo  per  com^etSura® 
quandam  probamus ,  «  pofle  expom'  foiiem .  Nam  Plinius  libro  ulgefimooiSaua 

capite  undecimo,  ubi  deoculorum  imbecillitate  loquitur,inquit,  quidam  inaflati  iocitto 


'a  P  H  0  R  I  S  M  V*  X  L  T  ,3?r 

c3  eo  quod  aDiofcoridc  dicitur  pojcft  K  alia  conicdiira 

Celfo  qui  libro  farto  capite  fexto  prope  finem,  ubi  de  oculoru  imbecillitate  ag^t,8t 
nraifertim ibis  qui  interdiu  fatis, nodu nihil  cernCit,inquitfic;  laborantes  debereinun 
mlaneumciocmoris  maxime  hirdnijfi  minus  caprinijubi  id  atium  coquitur,  excepto- 
whi^tcftimoniumhaberipoirit,  a  Celfo  elTeprofanguine  interpretatum  -  nam 
idem  ponit  remedium  quodDiofeorides .  Coniequeter  putandum  eum  authore  a  quo 
accepit, eodem  nomine  uu .  non  enim  credendum  eft  quoda  Diofcorideaccejjcrit  Ceie 
fus  mpote  qui  diu  anteDiofeoridis  tepora  extitmt.De  sctate  Diofeoridis  adhuc  ambi 
eimus.Nam  8fli  alij  aliter,  tame  eum  Suidas  fuifle  tempore  Antoni)  Cleopatrae  afFir 
matHxc  per  coniedluram  dida  fint.Non  defunt  tamen  qui  per  aquofum  fangm/ 

nis humorem ihterpretentur.NamDiofcorides ubi  de  abfinthiouerbaiacit, inquit, uae 
Icfg^ijtt^ri^iiifOTva  ant  o*t«iW.ideft;(ut  Marcellus  interpretatur)8f  cotra  aqiiolbs  lane 
guinis  humoresCquos  Gratciichoras  uocant)diftillantcs  aures  eode  modo.Hcrmolau? 
uero  hoc  loco  interpretatur  fanie.nam  dicit  conferre  auribus, fi  manat  fames.Nos  Cei/ 
fum  imitati  ubi  ulceribus)inueniemus,  femper  faniem  fimpliciUocabulo  iierte/ 

inus,qua:  debet  efle  fanguine  &C  pure  tenuior .  Haec  de  fanie  dida  fuperfint .  Ad  pus 
niinc  accedamus ,  quod  Graeci  rruoi'  uocant ,  8C  quod  fit  iam  ulcere  faniefeente .  pus 
autem  ( ut  Hippoaates  in  libro  De  uulneribus  oC  ulceribus  dicit )  creatur  ianguine 
putrefado ,  corrupto ,  uel  mutato ,  calefadoq,  donec  marcefeat ,  &C  horum  uulnerum 
piis  flat.Putamus  nos  Hippocratemhoc  loco  communi  fumptione  acCepiflepuSjUt  eti 
am  comprehendit  faniem  uel  quoniam  ut  edocere  ftiidebimus ,  pus  non  eftper/ 
fede corruptum,  nam  habet  naturam  quandam  mediam  inter  fanguinem  corruptam 
tera.eam  ob  caufam  in  comentatioehuius  aphoriimi  a  Galeno  dicitur  lim* 

^^(»,^611,  femimalam  mutatione, &C ideo  in  lib-Deuiribus  naturalibus  a  Galeno  edo 
cebimur,eireuim  quandam  alteratrice  inuentriculo,iniccorej  denicp  in  omni  parte, 
htee  nihil  aliudfacit  ultra  quam  quod  affimilat  nutrimentum  membris .  Iftud  autem  fit 
tempore,  In  libro  etiam  De  femine  genitali  Galenus  docet ,  quod  in  teliiculoru  tumcis, 
apparet  liquido  fangius  iam  mutatus  ad  femims  genitalis  generationem ,  Si  ill»  tunicae 
ilto  nutriuntur.hanchumiditatem  nonnulli  medici  Scgii/  appellarunt  (flmt  qui  interpre/ 
tenturhoc  uocabulum'  Sugis  genitale  uirus )  nos  uel  fimplici  graeco  nomine  uteremurj 
uel  fifflpliciter  femen  diceremus.nam  ut  Galenus  in  ultima  commentatione  primi  Pro/, 
gnofticorum  docet, Sffemenipfum  Sugis  dicitur,hiC9fit  codio  quxdam,per  quam  albe 
dinem  acquirit .  idem  fit  ininflammatione,  fanguis  in  partes  inflammatas  currit, pri/ 
mo  partes  qug  recipere  poflTunqibi  exiftentes  implet  extendit .  hic  igitur  fanguis  a4 
partes  minimas  difperfus ,  SC  ad  uenas  capillares ,  Si  etiam  extra ,  ubi  eft  inflammatio, 
quia  in  propriam  naturam  uerti  non  pot  A ,  mutatur  8C  putrefeit,  ut  omnia  faciunt  qux 
in  proprio  loco  non  funt ,  quando  mulnim  calefada  fuerint.  Si  calor  naturalis  adeo  im/ 
becillis  fit ,  ut  in  hac  putrefadione  nihil ,  uel  parum  feciat ,  fit  penitus  putredo .  fi  Uero 
calor  praster  naturam  a^t,  8£  seque  calor  naturalis  multum  agat,  ille  calor  quimagis 
uincit  ,fua  figna  oftendit  .fi  quidem  naturalis  fuperet,  pus  fit  album,  lene,  scquale,"S4 
qi^  minime  foetidum  .opus  enimeft,  ut  femper  nonnihil  habeatfoetorisob  calorem 
prseter  naturam :  fed  quia  naturalis  calor  uincit ,  ideo  quam  mimmu  foetoris  habet,  ut 
Galenus  ubertim  docet  in  ultima  primi  Prognofticorum  libri  commentatione; eo/ 
demtflocouulqpus  elle  album,  utlemen,  non  tamen  aeque  penitus,  quia  (emen  ex  Ib/ 
Io  naturali  calore,  8C  tranfitu  per  teftes  ornim  habet,  pus  uero  habet  calorem  praeter  na/ 
turam  in  fui  generatione  calori  naturali  mixtum .  Album  uero  efficitur :  quia  folidio/ 
tibus  corporibus  aflimilari  debet  ( quae  fimt  tunicae,  ntrui ,  membranulx,  cppulx) 
K  oflibus,  chardlaginicp .  unde  in  illato  uulnere  primo  fanguis  exit,  fiftitur :  poftea  exit 
'Jt“f>uel  fam'es,poftea  craflior  faniesjdenicp  pus,  quo  offenditur  fanicatem  fieri,nam  pus 

ut  hic  inquit  Galenus,femimalamtranfmutationem  habet,  quomam  fit  partim  a  calore 

prper  naturam,partim  a  calore  naturali, 8C  hoc  eliquando  fanitas  prope  eft.  At  fi  fanitas 
neri  non  debeat,  primo  exit  fanguis,poftea  deinde  tenuior  fanies,  deniij  putredo, 

propterea  pus  uerumSCperfedum  medium  eft  inter  Gnguinem  perfedum  SCputrcdi/ 
uem,Ex  his  ab  Hippocrate  diciturldum  pus  fit. 


-i94  CrBRI  _  SE^CVNDf 

ei  mveitt^ei  mifini  ideft,DdloresKfebres  accidunt 

gis  quam  iamconfcAo.  Alicui forte  uidebitiff,  qUod  Hippocrates  fotclligat  foluJ? 

uero  pure.nos  uero  etiam  intelligimus  in  generatione  putredinis,  queno  fit  funiraa^ 
tunc  etiam  maiores  dolores  fiunt,  quam  iam  confe(fi:a,pr£efertim  fi  locus  ad  exitwl''*' 
nerit,  febres  autem  tanto  ma^s  ctefcuntjqtianto  putredo  maior  extiterit  K  res  ta^ 
putrefcit.  Nihil  etiam  impedit,  Hippocratem  hoc  modo  intelligerejdumpus  fitidrf 
dumabfceflusad  exituram  uenit.  ut  fimul  acfemel  puris  generationem  intellioaniS' 
8CabfceiIusapertionem;tamen Sifiad  exituram  non  iienerit,  dolores  K  febresfuntm' 
nores  cum  pus  iam  confetSum  eft,quia  ebullitio  ceflat.  At  fi  diu  hoc  loco  detineret» 
quia  partes  propinquas  male  afficeret,  8C  corrumperentur,propterea  dolores  iterum  a 
febres  fupraUenirent  ■  unde  Chirurgus  fado  pure  aperire  deb  et- 

Galenushuius  aphorifmi  mentionem  facitin  tertio  De  rationeuidusfnmorbis  ai 

tutis  fecffione  Ultima  jK  in  principio  libri  D  e  temporibus  mOrborum  in  uniuerfali,8£(n 
primo  De  aifibusc^itedecimotertio.  ItemPauIus  Aegineta libro fextocapiteWee 
fimoquarto  de  abfceflu  agens  docet  te  pofiein  abfceffii  cognofeere  quando  pusconfc 
dium  eft,  fi  dolor  K  febris  quieinfeftabant,  diminuta  fint.  Addit  autem  St  ipfoaliafi; 

gna, quibus  idem  cognofcere'poteris,firubor,fipuirus’,&:reliquainflaminatiois&na 

omiferint,  fi  tumor  in  acutum  faftigietur.  Si  ad  digitorum  comprefflohem  pus  fulfp 
det,  fed  hoc  fignum  folum  eft  inabfoeffibus  qui  in  fummo  funt.  In  profundis  uero  fatS 
eft habere  aIiafigna,fihochaberi  nonpofflt  namSi  in  his  quandOqjpiis  compritnifej 
titur .  in  uulneribus  pus  oculis  iam  fadlum  uidetur,adquod  generandumdit  Calenus 
dicet)  caIornaturaIisfacit,Kpraeter naturam.  Dixituero  Hippocrates, dolores SCfe- 
bres  contingere  magis  quam  iam  confedo;oftendere  uolens  pofteaquam  pus  genera/ 
tumfuerit,  dolores  Si  febres  fieri,fed  non  adeo  intenfe,  tamen  adhuc  perfeiierant  Do 
lores  fiunt  Si  ex  folutione  continui.  Si  ex  partis  inflammatione .  Oribafius  folum  fieri 
dicit,  quia  extenditur  locus.febris  uero  fecimdum  eundem  Oribafium  duobus  modis 
fit;  ucl  quia  pus  exfanguine  eft,  qui  eft  calidus  Si  faumfdusluel  quia  ubiqjfimtnennVaf” 
terise.  Si  ueme,  quae  aggrauata,principia  febris,  quia  patiuntur,prouocant.Gpus  iim 
telligat  per  arterias  &  uenas  duci  accenfos  Ipiritus  ad  cor ,  Itaque  id  incendere,  8i  fe< 
brem  facere. 


Pv  S  exfanguine  ortumhabet,quifemimalam  ut  quipiam  dixerithabettranfmti' 
tationem.  Nam  mala  fimpliciter  cum  putrefadionefitolida,ficutiquse  fimplicitet 
optima  eft  ipfa  nutritio  parfium  animalis,  at  qup  pus  generat  meffium  inter  has  obtinet 
locum,  nequeafolo  calore  extrariaturam, neque  a  folo  fecundum  naturam  fadla.  .Mix/ 
tus  enim  quodammodo  ex  utrif^  eft  calor  inflammatioms.  Fit  autem  dolor  extenta  fi» 
mul  ac  calefedla  praeter  natiiram  inflammata  particula.  Febres  uero  fequuntur  princi/ 
pio  concalefatftojSi  hgOambo  contiimunt  ex  quadam  ucluti  ebulitione,atqueexuftio/ 
ne  fanguinistqui  ubi  ex  toto  exuftus  fuerit,  refiduum  eius  fit  pus,quemadmodum  ef  Iu 
gnorum  exidhone  cims.  atque  ideo  tempore  illo  dolores  fedantur  ac  febres,  pradetoni 
cum  pus  fuerit  excretu,  utpote  iam  cofumpta  materia,  extindla  autem  ignea  caliditate. 


BRIMO.  fam'ei  generationem  Galenus  docet,  ut  ex  eain  perfedliorem  aphorifmi 
cognitionem  ueniamus.  Quae  uero  hic  dicuntur,  uberius  in  primo  De  differentqs  fe¬ 
brium, Si  in  ultimaprimi  Prognofticorum  comentatione  tradantur.  Suntautemhac: 
pus  a  fangm'ne  ortum  habere,  qui  languis  tralmutationem  quandam  mediam  habetim 
ter  bonum  Sf  malum.namfanguinis  officium  eft,  cum  a  calore  naturali  trafinutaturjnil 
riimentum  effici :  fi  uero  calor  praeter  naturam  in  eum  agat,putredo  fitt  At  pus  partim 
a  calore  naturali,  partim  a  calore  praeter  naturam  fit.  nam  inflammationis  calor  eft  par^ 
tim  mixtus  ex  naturali  calore,partim  ex  calore  praeter  naturam.  Sunt  uero  inhac  coffl 
mentarionis  partenorinulla  notatu  digna;  cum  enim  inquif,'Qui  femimabm  ( ut  quif 
piam  dixerit)  habet  mutationem,  Graecehabetur  s/fwjBaMovr©'  aV 
«a-*  Tif  iitTOjJi»  Aijr,  ideft,  Qiii  in  femimala  (ut  quifpiam  dixerit)  transfertur  mutationw 


Quod  tegitur  olida,  Grxcceft</!v<®^se,  potius  inierpret^er  mali  odoris,  diffieilis 
°**Ouod  etiam  I<^tur,  Sicut  quae  fimpliciter  optima,  Graece  cft  Ki»A»f  ;ji^i,idcft,finv 

Blitterbona.Kidpronomcn,illa,uacat,quotuamnecingratcocodicea^. 

^  Ouodetiamle^tur,Nccp  afoIofecundumnaturam,haecparticulaaGaleriodicitur 
a  complantato  calore,  qui  proprie  naturalis  eft,  Kinlitus. 

S  E  C  V  K  D  o  Galenus  docet  cur  in  puris  generationedoIorliat,quoniampartes 
«tenduntur ,  ideo  fit  folutio  continui,  K  quoniam  particula  inflammatur ,  propter 
teaibi  adeft  mala  qualitas  calida:  hac  uero  funt  duae  doloris  caufac ,  mala  qualitas ,  &  ftv 

*'**TE^'r  I  o  rationem  reddit  cur  fiant  febres, quoniam  principium  concalefcit,  quod 
{ft  cor,8C  inflammatur.hoc  autem  fit  per  partem  poft  partem. 

Quod  legitur,febres  uerofequimtur,in  aliquibus  codicibus  fequitur  aliquindp  prin 
tipfo  concalefatflo ,  in  nolho  antiquo  codice  duae  funt  lecSiones ,  prima  dicit 
idm)principio.fecimda^Kji:j</!i«{,ideft,corde.8Ccorre<fb'onemquandamLe6raceniui 
difflu^inquaferiptum  erat  corde, non  principio, tamen  utrimtj  uerum  efl:,8i  de  cot/- 
de  utrun^  intelligitur,8i:  etiam  h  jc  partialia, quando, addita  eft. 

QV  A  R  T  o  Galenus  docet  quomodo  dolor ,  6C  febris  ex  quadam  ebullitionefiant, 
quomodo  cdTent 


tN  omfii  corporis  motu  ubi  laborare  coeperit, quies  ftatim  laflStudinctri  atS/ 


H  V I  y  s  aphorifmi  feiitcntia,  ex  illa  uniuerfali  maximia  ueritatem  recipit ,  contraria 
contrarijs curari, propterea in quocimi^  noftri  corporis  motu ,  uel  brachiorum ,  uel 
crurum,  uel  alterius  partis  cum  quis  laborare  coeperit,  hoc  eft  cum  fuerit  defatigatus 
8i  ddairatus,uel  ea  parte  doluerit,  hic  ab  illo  motu  abftinens,fanabitin-,  quoniam  hic  mo 
tus  huic  quieti  contrarius  eft.  Oribafius  himc  aphorilmum  prsccedentibus  hoc  modo 
continuat :  abibluens  fermonem  Hippocrates  de  Apoplexia ,  morbo  comitiali ,  8d  pu/ 
tCjinftituithic  de  exercitio  diiputare,ponit^ipfe  tres  fequentes  aphoriimos  fimu!,ac 
fiunus  fmt  aphorifmus , fed  re  uera  multa  fi)  Oribafio  dicuntur, quae  perfedie  non 
conflant.  Philotheus  Oribafio  i^egius  Hippocratis  intentionem  exponit,  hoc  mo/ 
dp  exorditus  ynivuny  ^7W59«  -n  yviuiamiyy  an.  7reA«isj>«c  ,  ejjs;  iwxa/ 
“*f  1  an  ^iiuv .  menus  Sv  ims  Tttmnaf  Mvimmy ,  oJaiV  eu'  mviay ,  Sni 

>  KSK  nkl^vaif  nc  if/^yluraii  n  ,  -nvms  -n  UvxTrcluaiJ  iSSi/s «at/ 

yviivecinv  «Kt-mt  ,  <fto5tJ  euiitKrSnsu.(Uiruii 

»  fiuixiat  ^  cu/tcra ,  ideft ,  Motum  hic  dicit  exercitationem ,  fiueper  palacftram ,  fiue 
>  fiue  per  curfum .  In  ommbus  igitttr  talibus  motibus ,  quando  par,' 
tesla(lari,uel  dolere, uel  laborare  inceperint,tanquaid  agant  quod  nonponunt,his  fta/ 
tim cellare lallitudinemleuat.  nam  ab  exercitatione cellantcs ,  laffitudinum  expertes 
protinus  fiunt,propterea  quod  eorum  uires  reuocantur  in  quiete. 

Suneiraxiviirecrti  offl/iasTS-.ideftjInomni  corporis  motu.]  Qtiod  potiflimu  intellige 
temortet  in  motibus  uoluntarijs,n5  in  naturalib.  motibus ,  quado  uolumus  ceffare,no 
Poltumusfln  uoluntarq  s  aute ,  qui  funt  omnes  motus  qui  a  mufculis  dependent,  quadis 
•ubuerit  cellare,  nihil  impedit-  Aphorifpropterea  uerus  eftpotiftimumin  corporis  ex 
quae  exercitatio  uartj s  modis  fit,ut  ex  Galeno  patet  fecundo  D  e  fanitate  tU 
«noaUquihiic  rem  egregie  dilIerit,omnes  exercitatibis  modos  reccnfens,8i  eos  addes 

quiin 


qui  in  una  corporis  parte  funt,uel  inpluribus.inhis  enim  omnibus  cum  aliquis  latxi» 
re  coeperit,  uel  toto  uel  parte,fi  quiefcat,fanatur,propterea  fequinn-. 

OHsTKv Quandolaborare  coeperit.]  ^loduelintelligasiJtA. 
Iore,qiiip»  uerbimi  -mviaif  quandom  fignificatur:uel  de  laffitudine  uerum  eft,  nan,^ 

T<l<ftw«!r(o/Bt'*l'W£a<ffl’"i'.ideft,{tatimceflarcaIaborc.]  ««s^wdeftjeftfuafanitj, 
quod  certe  hoc  Cgniflcat ,  quies  laffitudinem  aufert.  Nos  igitur  hanc  partem  ita  potS 
interprctaremin-;in  omni  corporis  motUjUbi  laborare  coeperit,  quiefcereftatimeftaco, 
pon,  ideft,  quiefcere  eft  ftatim  ranedium  illius  laboris,  nam  antiqui  iciosrcc  nimcupabar 
omnia  adleuadum  laborem  SCdolorem  remedia.unde2ifl  Galenus  laborareprodoS 
re  ic  fatigari  exponere  i(ideatur,8£  in  utriscp  uerus  fit  fenfus ,  tame  cogit  meid  iierbum 

acopum,  intelligereaphorifmum  in  fatigationefola.quoniam«>®!Ta  ab  antiquisme^ 

mina  illa  uocantur,quac  ad  leuandum  labore  adhibebant,fimt  enim  contra  lOTraj,  idet 
labores.T amen  quia  8C  acopis  in  doloribus  etiam  utebanttmpropterea  K  nos  cumGa 
leno  aphorifmum  communiter  intelligere  poferimus,imd  &C  acopis  utebantur  ad  eaol 
Iiendiim.Diofcorides  etenim  libro  primo  capite  fexagefimonono  de  Gleucino  unguen 
to  differens  inquit,effe  omni  acopo  eflicadus  molliendi  profedu.K  ubi  De  panaceht/ 
radio  tertio  libro  uerba  facit,  inqint  quod  acopis  mifcetur,  8C  de  alij  s  rebus  multis  idem 
refert.Paulus  Aegineta  libro  feptimo,  capite  decimonono  Deacopis  clarius  agit,  quj  • 

d{cititauocarf,qiriapraecipuecontraiB>!re£,tdgft;dolores,Klaffltudines,  fenfus^  dolo/ 
rofos  faciuncenumerattp  interacopa  thermanticajideft,  calorifica,  8imollientia.CeIfus 
8C  libro  quinto  multa  acoparefert,qugin,ufueratapudantiquos,fi  quis  redeperpedab 
dolores  etiam leuare,  manifefte  percipiet,  Multaetiama  Scribonio  Largo deferipta 
funt.  Adrem  igitur,  pericns^ni/italimpliciter  interpretateracopon ,  ideft,  remedium 
ad  laborem. 


Ye  R  B  V  M,laborare,lignificat,Si  dolere,fignificatautet  fiitigari,5f  inutroi$  %ni 
ficato  fermouetus  A.  Siueenimmebraiam  doleantex  multitudine  motionum, 
fiue  fint  fatigata,  utuixiam  agere  aliquid  pofftnt,  quies  ftatim  laflttudinemaufett. 


G  A  L  E  N  V  S  inhoc  loco  docet,id  uerbumOTwei;,  ideft,  laborare,  apudauthoresu/ 
furpatiim  reperiri,modo  pro  dolere,modo  pro  fatigaritK  quomodocunqt  dicatur, fem/ 
per  uerus  eft  aphorifmus;unde  uel  membra  ex  multa  motione  doleant,  uel  fint  adeo  de/ 
fatigata, ut  uix  moueri  poflfinqdolere  dicuntur,SC  qiues  utrancg  laffitudinem  aufert,  ete 
nim  eft(e>(SOT(/,  ideft,  remedium  laffitudinis  quies .  8d  licet  axawKmedicamentafintatffl 
inundioneSjtamen  ad  illudomnequodlaffitudine  aufert,  iduocabuluapplicari  potem 


■xVi  confuett  folitos  labores  ferre ,  Kfi  fuerint  imbecilles,  8J  fenes ,  non  conliie/ 


^is, fortibus, ate^  iuuenibus,facilius  ferunt. 


H  VNC  Aphorifinumexquotidianoufuuerumeffeexperimur.nempeindiesbaiu/ 

los  uidemus  fenes,8d  imbecilliores  uinbiis,robuftiffimis  quibusdamiuuentbiis,tainffl 
facilius  pondera  ferunt ,  8C  labori  magis  durant ,  quam  robiiftiores  illi .  Caufa  neto  w 
alTuetudo,  8C  in  nobis  ipfis  experimur  aifiietudinem  ad  aliquid  agendum  plurirau»^ 
cere,  quia  illa  habitudinem  quandam  acquirimus,atqp  habilitatem,  ut  pr6mpte,8Cfawt 
id  agamus .  Eteram  afflietudo  (ut  uulgata  propofttio  eft)  eft  altera  natura-Quod^® 
diu  aiTuetum  eft ,  in  naturam  fere  tranfiuit .  Otibafius ,  qui  praecedentem  aphoti»n>*® 
cum  ifto  8C  fequenti  c6nfimdit,nthil  aliud  addit,  quam  cu  corpus  noftrum  tribus  dtj»® 

fionibus  conftet,longittidine,latitudine,profimditate,fenexonmaatriainfehabet.IiiiK 

nis  liero  fi  duo  habet ,  tria  habere  non  poteft;  propter  iftam  itacp  rationem  Hippoct*® 
pofuitjfenemmagis  ferre  laborem,  qubm  luuene,  Sed  quam  abfiirdaratio  bxc 


r- 

APHO,RISMVS  XtlX  337 

ojnlidtfet  nam  tuuenes  tres  dimenfiones  ampliores  habent,  K  magis  perfedas ,  quatn 
fenes  utpote  qiri  iam  coeperint  comminui  ob  aetatem .  P  rudentiiis  egit  Philotheiis,  ^tii 
hocmodo  interpretatur ,  hs»  st©-  o'  aipoetc-ttos  vyiavSj/  sfeiTta  ■  i  Jt 

fitya -nti-riv iSii.ainM ,  o <A' iK/Ai{aii, (TKSf^ai/iTmg^vTm, 

tKatuitiir  ^-n  <nwii6iS^ 

fi)  'iiit  '«^<fiis.-nvTa  Jijjf-n  ISi  iVi/jof .  nstSiAsp  y^f  ytriff-xsi/ ,  i/i- 

7®^«»«!'  yiyvna  7«  yvntctp>iiX)it  j«iet(t,i(su  c|sc  (Sp  f ««(/  <5»  ffUi/liSas  mvovi. 

IfjiriSiliiiptiisiO  Ti’nv7mfafAaytucT&-iftsti(^7ri&7riu'Taii  o-vX>.oyi^iS«i,idcR,Bt  hic 
Aphorifmus  de  falubribus  prxeeptis  didlus  eft,quod  uero  didttale  eft.funt  autem  qui/ 
dM,  hic  quidem  fenex ,  hic  autem  in  uigoreaetatis;uter(5incipitfodereterram,SCleni 
quide  fodere  bene  cedit  uel  ceffitulli  aut  qui  in  aetatis  uigore  eft,  minimerilli  quidem  ob 
confuetudinem ,  8C  fi  imbecillis :  huic  autem  ob  inconfijetudinem ,  8i  fi  robuftus  fit. 
notionem  enim  imiuerfalem  efle  oporteqquod  exerdtatac partes  alijs  fiunt  robuftiores, 
Kpropter  hoc  facile  fubeunt  confuetos  labores .  ex  hoc  autem  mediocri  exemplo  de 
ci^bus  etiam  fyllogizare  licet 

01  .  ideft.  Qui  confueti.  i  Nam  qui  ex  ufu  8C  confuetudine  alicui  labori 

alTuefcunt ,  difpofitionem  quandam  acquirunt ,  qua  laborem  illum  facilius  ferunt .  eft 
autem  dilpofitio  haec,  qualitas  quaedam  per  multas  uices  fado  exercitio  derelida, 
quam  cum  hisfimul  iungerepoffumus,  quae  in  fecunda  funt  qualitatis  Ipecie,  in  qua 
iimt  naturales  potentiae ,  uel  impotentiae  aliquid  agendi  uel  patiendi  .haec  habilitas  ex/ 
longo  ufu  derelida,  propter  quam  homo  aptius,  comodius ,  8i  leuius  id  exercitium  fa/ 
cit,K  fi  non  fit  naturalis  potentia,  quia  naturaliter  forte  non  eft  illi  infita ,  tamen  aliquo 
modo  potentiae  naturalis  naturam  fapit,pofteaquam  tam  diu  afltietus  eft.nam  id  ita  faci 
ieairequitin-,utfiquisnatura]iteridfadatHancobremaPhilofophisdicitur,8£pracfer 
tim  feptuagefima  prima  fedione  primi  libri  D  e  phy  fico  auditu,  coniuetudinem  efle  al/ 
teram  naturam,  K  confuetudinem  tranfire  in  naturam.propterea  dicerepoiTumusjhanc 
artificialem  habilitatem  tranfiuifle  in  naturam,  8C  adeo  immutatam  efle,  ut  mereatur 
connumerari  inter  naturales  potentias  uel  impotentias, 

rm  (TUttfiStxsyrlm  <f  ideft,  Confuetos  labores  ferre.]  Dixit  uero  confuetos  Ia/ 

tores,  quoniam  fi  hic  habitudinem  habere  debeat,  qua  labores  ferat,  opus  eft  ut  fint  foli 
tilabores,  8C  a  .0  foliti,  ut  eos  ob  confuetudine  facile  ferat.per  labores  uero,  quos  mvui 
uocat,omne  exerdtij  genus  intelligere  oportet,  quia  in  omm'  genere  exercitatio  habitu 
dinc  quandam  naturaleminducit,adfadlegnauitcr  agendum,quodSC  ad  animae  exerci 
tia  ampIiaripoteft,nam  qui  ipeculatiombus  alTuefciqfiicile  Ipeculatur,  6C  fodlius  diffici 
lesmaterias  dilcutit  inaflueto,etiam  fi  fit  acutioris  ingemj  uir;8Cqui  uirtutibus  aflTuetus 
tft,adus  uirtuofos  facilius  peragit, quam  inaftuetus. 

Kw  «SsyiiOr  »  yiil}iyriilr,  ideft.  Et  fi  fiicrint  imbecilles  uel  fenes.  ]  Per  hoc 
quod  imbecilles  dicitur, opus  eft  naturalem  imbecillitatem  ad  illam  operationem  ageti/ 
dam  intelligere,  quam  tamen  propter  exercitationem  facile  aflequuntur.  eftautem  htec 
nawralis  imbecilIitas,impotenna  ad  facile  agendum,  fit  uero  quodammodo  potentia 
naturalis  ob  ufum  8C  exercitium .  &£  fi  quis  ob  aegritudinem  fadius  fit  imbecillis ,  hic  a/ 
ptius  agit,  quam  inafliietus  faciat,  modo  egritudo  adeo  nonperfeueret,  ut  operationem 
auferat.undebf  fenes  circa  aliquod  exercitati,id  facilius  operantur ,  quamrobuftiiuue/ 
nes  SC  inexercitati,  quamuis  fenium  uires  auferat,  SC  homines  imbecilles,  atque  exhau/ 
ftos  reddauHic  uero  id  nobis  mams  arridet,  ut  difiundlim  legamus,  uel  ienes,  quam  co/ 
pulatim,8£  fenes, ut  Leonicenus  facit,  namfi  copularim  legamus ,  fonfiis  erit, quod  im/ 
becilles  8C  fenes  fimul  facilius  ferunt, fi  exercitari  fint ,  quam  fi  qui  exercitari  non  funq 
jicctrobuftiores  SCiunioresfint.  Quacfentenriaueraquidemeft,fednosidmagispro/ 
bamus  utimbecilles  a  fonibus  diftinguat,  hoc  modo,  imbecilles  exercitari,  uel  fenes 
«ercitari  facilius  labores  ferunt  fortioribus  inexercitatis,  SCiimioribus  inexercitatis, 
hoc  autem  mihimagis  arridet,  tum  quia  Graecus  contextus  habet  i»,  ideft  uel,  K  non 
^tumquia  hoc  modo  duo  imbecillium  genera  aifignamus,  imbecilles  naturaliter,  8C 
imbecilles  ob  aetatem. 

Dubium  uero  incidit,  fi  homo  imbecillis  fit,  K  exercitatus ,  tamen  naturalem  po/ 
F  tenriam 


jjj  LIBRI  S.ECVNCI 

tcnriam  adhoc  agendum  non  habeat, fed  eam  foliim  exercitio  comparatierit.  c  coniri 
n‘o  fortis  fit  non  exercitatus ,  qui  naturalem  potentiam  ad  id  agendum  habeat  at  nim 
quam  in  opus  defcenderit ,  petitur  qui  nam  horu  facilius  ag«.Refpondemiis,’exerriB 
tum  inexercitato  femper  facilius  agere .  tamen  hic  inexercitatus  breuius  per  ni{no,H 
uices  inexercirium  defeendet  ad  hoc  ut  perficiatur ,  quia  habet  natmalem  potentiae 
quam  is  qui  ob  exercitium,  8C  non  ob  naturalem  potentiam  ipfam  facilis  exercitaS 
poteftatem  acquifiuit,  tamen  antequam  egerit,  licet  naturalem  potentiam  habueritad 

hoc  agendum,non  agit  facilius  illo.  ^  ^ 

T  A  iffuuliSuyi^vfSi/  ^tfim.ideft,  Inconfuetis  fortibus  atep  iuucnibuj 

facilius  ferut]  Hoc  femper  cum  medioaitate  intelli^ere  oportet ,  quia  fi  accipetcniKs 
fenem  imbecillem ,  qpi  ad  ferenda  pondera  alTuetus  iit,  SC  illi  detur, pondus  quod  fent 
non  poiret,tamm  iplum  rpbuftilTimus  iuuenis  ferre  polTet,  in  hoc  cafu  non  eflet  uens 
aphorifinus.  At  fi  omnia  paria  fuerint,  ut  hic  ferat  quantum  poteft,  K  ille  fenex  exerdu 
tus  facilius  ferret  quam  fortis  hic  iuuems  8C  robuftus.nam  hgc  confuetudo  tam  magna, 

tamtf  potens  eft,  ut  non  Iblum  mores,  8C  adliones  tranimutare  poflit,ied  etiam  corporis 

formam.prop  tCTca  Hippo  crates  poft  principium  libri  de  aere ,  aquis,  K  locis,  ubi  deMa 
aoceph^is  agit,  inquit  eos  habere  capita  oblonga  obeonfuetuinem:  nempe  illos  piil 
cherrimosefleexiftimabantatrp  generofiffimos,qui  longifflma  capitahaberet,8iidco 
hanc  confuetudinefequutifuntrpuero  tunc  primum  nato  caput,  cSadhuctenellumi, 
premimt,coponunt,manibiifcp  in  oblongam  forma  deducunt,fictp  adolefcere  cogunt, 

macliinamenta(5,2Cuinculac6moda  admonet, quibus  capitis  rotunditas  mutatur,(iut 

male  afficitur :  longitudo  uero  crefeit,  propterea  confuetudo  hominum  corpora  mutat 
ut  in  his  macrocephalis  patet .  In  principio  igitur  per  legem  confuetudiaem  fadi 
funt  Maaoc^hali  longa  capita  habentes,  quia  ipfis  hocpulchru  efle  uidebatur.tempo 
ris  aut  proceflu  haec  conluetudo  in  natltfS  franfiuit.nam  cumfemena  toto  decidatur,de 
fanis  corporis  partibus  fanum  deciditur,  8C  de  morbofis  morbofum,fi  quidem  ex  caluis 
calui  gignuntin-,8d  ex  flauis  flaui,ex  diftortis  ferme  femper  no  redi,  fictp  in  caetetis  flgu 
ris  eadem  ratio  pollet  Quid  ergo  prohibet,  qian  ex  longis  capitib  us  longa  capita  naM 
naCHadenus  Hippocrates,  ex  quibus  fecile  haberi  poteft,  confuetudine  multum  uale» 
rc,no  folum  inadibus,fcd  in  tranlmutandis  etiam  corporibus.Hi  ergo  Macrocephali, 
quos  potius  uocare  oxy  cephalos ,  iuxta  Macotim  paludem  degunt,  inter  Afiaefines  8£ 
Europac.forte  Genuerfcsnobilillimi Liguriae  populi,  inde  origineduxere,  cumacufa 
habeat  capita:8C  tales  fint  uiri  uaferrimi.propterea  8d  ab  Homero  Therfites  uaferrimus 
uirdefcribitur(p«|«tfu/*44i«A(u/'.  ideft,acutumhabens  c^utHabetur  8C  huius  Aphda 
rilmi  integra  ratio  quinto  libro  De  fanitate  tuenda  apud  Galenum. 

GALENVS' 

A  L I V  S  alij  labor  cofuetus  eft,huic  cta fus,ucl  alius  aliquis  motus  per  crura  fadus, 
huicueromanus  certa  monere  lege, fiue  quoins  alio  modo  operari  mambus,  alfjsfodt/ 
re  terram,uel  remigare,uel  arare,  uel  fimpliciter  quoduis  aliud  agere.  Differuntautera 
omnes  ifti  labores,  quia  uel  plures,uel  pauciores  partes  operatur,  8C  quia  uelmags,  ud 
minus laboratur,hoctamen omnibus  commune  exiftitquodpartes  exercitatjfiunttd/ 
buftiores,at(^  idcirco  labores  confuetos  facilius  ferunt 


PRIMO  Galeadocet,uthomines  uarij  funt, ita  uarios  labores  fibi  cofuetos  habet 
S  E  C  V  N  D  o  labores  ipfos  enumerat,  ne  quis  hic  idem  per  labores  intelligat ,  quod 
fuperius  inprfcedetiaphori(mo,intelligebat,cumidemfituocabulum.  namibiwwfc 

ideft,laboraredicebat,hic7reVsf,ideft,laboresdicit.funtautehilabores:curfus,  motus  1 

per  CTura  fadus,quomodocun9  fiafuel  ut  hi  qui  torno  laborant ,  uel  fidiliabffingunt, 
motus  manuum ,  uel  certa  lege  ut  dimicantes  feciunt,  QL  micantes,  uel  fodiendo  terram 
uel  remigando ,  uel  arando ,  uel  ( iit  in  fummam  compledahiur )  quodeum^  aliud  faci 
entes,  quo  manus ,  uel  pedes  uel  quarcimque  aliae  corporis  partes  exerceantur. 

TERTIO  differentiam  pomt  inter  labores,quiainaliquibus  unaiblapars  agitindl 
quibus  duae,in  aliquibus  plures,inaliquibus  totum  corpus. 

Qjv  ARTO  docet,onmes  hos  labores  inhoc  conuenire  ,  q  exercitatgpartes,fiuet®* 


A  P.H  O  R  I  S  M  V  S  X  isjl 

gueplures  Cntjrobuftiores  fiimt,8C  ideo  facilius  ferunt  confuetos  labores. 

APHORISMVS  V 

y\Vxex lot^o  tempore  confueta  funt.K  (i  deteriora  funtinfueds  minus  mote 
(_7ftarefolent.Opottetigitur  adinfueta  permutari, 

BRASAVOLVS 

DVO  AB  Hippocrateinhocaphorifinoedocentur.unumeft,ea,quaElongotetripO 
reconfuetafunt,licethisdeteriorafintjquaEinconfuetafimt,tamennimusmoleftarefo/ 
lent  quam  inconfuetaa-atioc^  in  promptu  eft,quomam  illa,qug  ex  longo  tempore  cotu 
fu£tarunt,innaturamfere  tranfiuere.nam  ufus  eft  altera  natura,  ea  uero  qugin  naturam 
tra^uerc)  minus  moleftarefolentj  quam  illa  qufnonfuntconnaturalia,uelnonfunt 

per  alTuetudinem  in  naturam  tranfa(!fa. 

^  Aliud  quodab  Hippoaaterefertur ,  eft  confilium  quod  nobis  praebet,  eft  uero  hoc, 
nos  debere  ad  infueta  tranfmutari ;  SC  rede  hoc  confulit ,  quoniam  femper  non  poflli/ 
mus  in  eodem  ftatu  permanere,  fed  multa  etiam  homini  ex  inrperato  c6tingunt,8d  ideo 
ad  omnia  fubeimda  aptus  efle  debet,  ut  fi  contingat  id  permutari  in  quo  confuettis  eft, 
alia  etiam  habeat,in  quorum  confuetudinem  deuenerit.  ideo  nos  uno  folo  cibo  uti  non 
debemus-nec  eodemodo  femper  ambulare,uelfempcrfoIemeuitare,ueluentu,ueialia 
fiirfilia:fed  omnibus  afliiefcere  debemus,uelfaltem  nos  ita  gerere,  ut  non  fimus  penitus 
inaftueti ,  fit  id  quodcun(f ,  ad  quod  forte  fortuna  homo  tranfmutari  poteft.  Norwb  re 
igitur confuluit  Ceifus  libro primo,fanumhominem  fuac  fpontis  efle  oportet,ideft,  age 
tequaccuntj  illi  agenda  occuTriit.Philotheus  his  uerbis  huius  aphorilmi  expolitionem 

aggreditur.rT©-  o  «/■rSi.lxa  ^  yv^vccmujj 

y7«59te  S.  KS«  5i>i&  'ynAsx!  usa  4vfia( .  i^iya  S-  3«  w  i*  ani»i» 

,  Kcu/tt  yaitvx  -fS-'  «■?();/ 

^wfl&r'pi’<n^o\!,TSi-nt^v<rei  clha-^ 

ISiiay ,  u0i ikikSoAhi  •jjooipif  «fixeiTm,  r>  «vSilr.  Hsa  6  iho-yki®' 
vijxatTat' ,  toa'  ss  Aireuflii  •ji  tfi©-  Tm^xx^imM  .i/ 

7is{i(sit  uft'  lo  oiiUsJS  <Aa  IX  x^iwkSiX  ,  U  aTm^xrvy^s-m^ 

n  m  pwxyxfn  •Tt^tnovix .  ■nv  jjaiftJlHj/  W3A*  i^iKpx, 

ifa  1(9«  eMyocnai/  hx  ^  iri&iitcre  i(9«  txsvz  itui  )g«inii,ideft.  Hic  aphorilmus  pracce^ 

dditeimiucrfalioreft.lllicenimdefolis  exercitationibus  agebat,hicuero  de  indigetia, 
81  plenitudine ,  8C  calore  8f  frigore ,  dicit  igitur,  quod  quae  ex  longo  tempore  confueta 
funt,8f  11  deteriora  fint  no  airuetis,minus  perturbare  folent .  unuquodtp  enim  ipforum 
confuetum  effedum,  minus  laedit  eo  quod  natura  quidem  magis  innocuum,fed  in  con 

fuetudinemnondumuenerit.utconfuetuscomederefflanna,inboni mutatione  cibiiiv 

iuriaafficitur,propterdefuetudinem .  8f  conliietus  bibere  aquam ,  fiin  meri  potionem 
imitauerit,laeditur,quoniama  confuetudine  ab  errat.  fic8f  in  his  quae  particulariaftmt. 
Similiter  autem  oportet  8f  ad  infueta  permutare,  ut  liquando  fortuna  coegerit,  ea  fer.' 
repoffimus.  eum  enim  qui  ufus  eft  multo  nutrimento,  oportet  81  parum  comedere,  ut 
caufa  adueniente  ferat  &  illius  iifum. 

T X  Ixm^i  <rau«3i«.idcft,  Qitae  ex  longo  tempore  confuetafunt.:  Imo  confue/ 

tudo  diei  no  poteft,  nifi  per  longum  tepus  habitus  qiridam  cotradhis  fit,  quo  is  ^ui  affiie 
tus  eft,  idad  quod  is  eft  afluetus ,  facilius  ferat,  hocautem  fieri  non  poteft ,  nifi  per  lon^ 
gum  tempus  afliietus  fit,  quoniam  fi  breui  tempore  alTuetus  fit,  necelfarium  non  erit  ab 
noc  minus  inMari ,  quam  ab  aliquo  inalTueto ,  fed  connaturali ,  uel  fuac  naturm  magis 
conformi.  Imd  Galenus  quinto  De  fanitate  tuenda  libro  iubet  lenes  uti  debere  con 
fueto  opere,  quamuis  modice  noxium  fit .  contrarium  indicit  iuuenibus  ,  ut  ea  miu 
tent  quae  no  cent,  etiam  fi  a  pueris  his  maxime  infueuerint.  quia  eorum  uires  poliunt  mo 
doatefaeSam  mutationem  fuftinere,  fperaricp  poteft  in  reliquo  uitac  tempore  frudium 
iliquem  eos  ex  meliore  confuetudine  percepturos.  Senex  uero  non  pollet  nifi  per  loiv 
F  1  gum 


^4*  tIBRI  SECVNDI 

gum  tepus  conruetudinefuammutare,ideo  prius  mofteprjueniretin-,  ^confuemdAii 
fuam  mutafl"et;K  inquitjhoc  efle  ita  uanum.ficuti  fi  quis  ocSogenaitus  arte  aliquj 
fcere  aggrediatur.Pofthjc  Galenus  medicos  illos  cscteris  pr  jtert,qui  omnem  confu^ 

dinemferuandacenfentquonia  minus  errant.refert  em  tresmedicorufe(fias.n6nuH^ 

mnibus  hominibus  exercitatione  imungebant,alij  omnibus  negabant,  qui  diceb^w 
hilad  fanitatem  conducere  exercitationem:  Quidam  uerofunt,  qui  uoluntalTuetosex/ 
ercitarifolum,  inafliietos  non  exercitari .  primas  duas  fedas  ftaum  errare iudicat,  hanc 
liero  tertiam  parum  errare, quoniam  qui  cuilibet  rei  inaflliefcunt,  magna  exparte  natu, 
rscfuse  conucmentem  confuetudinem  deligimt,  proptereaquodabtjs  quae  non  conut, 
iliantfubindelacfi)ipfarepudiant.Aliquiaut  uel  dulcedine  uidii,  uelpraemmiademeoa 
fe  laedi  non  fentientes ,  in  malis  confuetudinibus  perfiftunt ,  uerum  hi  pauci,  plmes  om 
non  perfiftuntiunde  corporis  exercitatio  poft  cibum  ftatim  fieri  non  debet, etiamli  quis 
fit  ailuetus ,  fed  immutari  debet,  licet  eum  minus  laedat  qui  fit  aUlietus,  quam  illum  qui 
afiitetus  non  fit .  haec  Galenus  eodem  loco  edocere  ftudet .  D  e  fenibus  uero  ante  hac, 
fed  tamen  in  eodem  libro  dixerat :  fenes  igitur  omnes  confuetis  laboribus  funt  exerct 
tandi,  fed  tamen  uehementia  eorum  remifl^  Quod  etianj  confuetudo  ad  noliram  anem 
multu faciat,  Galenus  nono  libro  De  arte  curandi  oftendit,ubi  iudicat  ex  confuemdihe 
nos  deuenire  in  cognitionem  praecipuam  temperamenti,  K  ex  confuetudine  nos  inue> 

nireremedia;dat(^  eius  uiri  exemplum  qui  femper  biberit  frigidam, tamen nunqifiper/ 
fenferit  lacfionem  in  uentriculo,uel  iocinore,  ud  uefica ,  Cognofeimus  hunc  haberero/ 
bufiam  harum  pattium  naturam,  uultc^ipfiun  confuetudinemhaberemaximampaten 
tiamadhaec  cognofcenda,ideft,adnofcendacuiuf($  corporis  naturl8Cfitibiuideatur, 
ea  quae  addudla  funt  de  fenibus  in  quibus  no  debet  immutari  cofuetudo,facereadhunc 
aphorifmlim,  dicemus,  fenes  excipiendos  ede,  utpote  qui  prius  moriantur, qimn  a  cou/ 
fuetudine  defuefcant.K  dia  in  corporis  exercitationibus  dicuntur. 

kkv  ««■oj/  ewSi .  ideft ,  Et  fi  deteriora  fintinliietis,  minus 

laedere  folent.]  Tameexhocno  debemus  femper  afilietis  uti,quaius  minus  inMeciied 
his  eti5  uti  debemus,  que  magis  infeftant,ut  ipfis  afficiamur  8C  a(ruefcamus,quj  iniunio 
ribus  femper  intelligenda  fimt.nempe  uanum  eft  fenes  ad  infueta  permutari, quonfiprf 
us  occumbunt,  quam  in  alicuius  rei  alluetudinem  deuenerint, 
ae  S-aset  8f  TK  (TOoife  Oportet  aut  8C ad  inluetapermutari,]  Hocnonpo 

nitur  ab  Hippocrate  tanquam  conclulio  qux  expraccedennpropofitionefequanir,ali/ 
tex  eflet  mala  confequeiMia-  namfequi  non  poteft,  quae  ex  longo  tempore  confuetamie 
nus  infeftarefolent ,  quam  qqae  non  confueta,igitur  permutandum  ad  inconfueta;  Sed 
potius  fequideberet,  igitur  non  tranfmutandum  ad  inconfueta,ne  infeftemur,quoniam 
moleftius  femper  effugere  debemus .  Tamen  fiem'  placuerit  ita  deducere, opusefthoc 
modo  inferre ,  alfiieta  non  infefta ,  igitur  ad  omnia  affuefccndum, igitur  permutandum 
ad  inlueta,utaiIuetafiant.Tamendicamus,hoc  elfe  confilium,quod  ab  Hippoaatehic 
datur,  aim  multa  homini  contingant,  ob  qup  eundem  morem  femper  obferuarenon  po 
teft  ad  quem  eft  afiiietus ,  propter  ea  permutari  debet ,  8£  omnia  fere  quae  illi  contingere 
poflunt,in  confuetudinem  recipereiho  c<^  intelligendum  eft  in  iunioribus,  quomam  ut 
defenioribus  fuperiusditftum  eft.nondebenta  fibiafluetisdimoueri.  SicutiiltcderI 
dendus  eft ,  qui  otSogenarius  artem  aliquam  difeere  incipiat,  nam  antequam  illam  pff 
calleat ,  morietur .  eodem  modo  antequam  fenex  alicui  aiFuefcat ,  ad  cimis  affuetudn 
nem  longo  tempore  indigeat ,  morietur .  D  e  his  autem  affiietudimlnis  particularem  Iv 
brum  Gmenus  fecit, quem  (fi  lubet)  uidere  ne  pigeat, 8)(  Hippocrates  infecundoDera 
tione  uidhis  in  morbis  acutis ,  ubi  de  confuetudims  mutatione  agit ,  oftendit  repente  i 
conitietudine  dimoueri  elfe  pelfimu  periculofum:  propterea  illos  medicos  reprehen/ 
dit,qui  per  duos  aut  tres  dies,aut  plures  fame  cniciant  aegros:  deinde  forbiriones  8^p0' 
tlones  exhibet. hanc  ob  rem  paulatim  a  confiietudinemiitatto  fieri  debet,  aliter  incomo 
da  illa  feqiientur ,  quae  ipfe  deferibit .  propterea  hic  non  immerito  confulit  hominem 
«ile  dimouendi!  ad  inconfueta ,  fed  hoc  paulatim  fieri  oportet, ut  fit  ommbus  affuenist 
quia  nefeimus  quid  contingerepolfit.  hoc  idem  Celfus  dicit  libro  primo,  capite tff' 
tia ,  in  quo  loco  praecedens  aphorifinus,8C  ifte  continentur.Hoc  autem  inafliietudo  ^ 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  I,  34« 

ifUiSi' potcft  (ut  fn  commentatione  dicemus)  tam  de  cibi  quantitate, quam  de  qualitate: 
Mtn  de  aere  qiam  de  corporis  exercirijs ,  K  omnibus  quae  homini  contiWere  pofliint,. 
^fipauIatimhisairuefcat,no  oberit, uel  eritinfenfibiUslacfio.  fecus  eUet,  fi  permuta 
do  fubrto  fleretitimc  em'm  incommoda  fequerentur,quse  ipfe  adducit  in  fecundo  De  ra 
none  iiiftus  in  morbis  acutis, 

GALENVS 

No  N  D  E  ibiis  exercitationibus,hic  fermo  efi:,ficuti  prior,  uerum  deomnibus  fim> 

pliciterconfuetishicaphorifmusenunciat,dbis,potibus,balneis,illotionibus,ui 

oilns  fomno,caIefe(flione,  frigefaeSione,  curis .  Horum  dC  enim  fingula  minus  nocent, 
^iiierint  confueta ,  his  quae  natura  quidem  minus  noxia  funt,  fed  nimquam  in  con/ 
fuemdine  peruenenit.quod  igitur  ita  fe  habeat  in  exercitatiombus,ad  pattiu  quae  <^crS 
Iurtobur,refertur,ut  antea  diximus.In  reliquis  uero  quomodo  iiat,iam  dicemus.  Cibi, 
aepotus  naturam  aduentitia  efficiuntmaxime  quidem  in  uentriculo,  cumhoc  uero  8£ 
in  mjs  pambus.Nam  K  fi  maxime  obtineantur,  8C  franimutantur  a  corpore ,  ipfum  ta/ 
men quodammodo  pro  fui  nawra  difponuntita  quod  procefiii  temporis  multa  fit  per^ 
imitMio,ac  flmilitudo  nutritorum  ad  nutrienna.Hoc  em'm  oftenfum  eft  a  nobis,  in  libro 
de  confiietudinibus ,  ofienfum  efi  ietiam  quod  unumquodep  facilius  a  fimilibus  altera/ 
tur.Ob  hanc  igitur  caufam  quanto  fimdius  fiuflfi  fiut  id  quod  tranfmutat  ei  quod  trani/ 
mutatur, citius  alterat  ipfum.  Et  quidem  ab  alijs  ommbus  quibus  corpus  adhseret  quo/ 
dammodo  afficitur,ueluti  in  aerefrigido,ac  calido, denfatum  quidem  a  fiigido, laxatum 
uero  a  calido,at($  ideo  confueta  facilius  perfert,ab  infueris  ueromoleftatur.  Si  enim  la/ 
xMO  corpori  ob  caloris  adhsefum  repente  frigus  fuperuenerit,  6C  in  imas  eius  fratim  par 
tes  fiiintrat,  SC  maxime  offendit. Caufaitatj  deomnibus  confrieris  dida  eft  inlibro  de 
cotfuetudinibus.  Quod  uero  experientia  notunieft,  id  iam  nofeimus  quod  folumab 
Hippocrate  faiptum  eft, qui  caufam  adferibendam  non  cenfuit  ■  Nos  uero  ad  eiufdem 
inuentionem  aliquas  dabimus  occafiones .  Haec  igitur  dida  fiifiiciunt  quantum  ad  pri/ 
mam  aphorifmi  attinet  partem.  Qiiod  uero  in  fine  feribitur,  in  quo  confulit  tranimutari 
quodammodo  ad  n5  confueta, fabris  gratia  fecuritatis  didu  dl.  Eft  em'm  unica  tatum 
confuetudo  periculofa,cum  omnes  homines  inopinatis  rerum  forribusfubtjcianturme 
tetur  incidamus  aliquando  repente  in  nobis  infueta ,  fatius  effe  inquit  omma  tentare* 
Fitautemhocnonii&aerenribus  nobis  femperhis  qiribusalTueuimus,  fedSCnonnuri/ 
quam  contraria  tentantibus. 


BRASAVOtVS 

PR.ffi.CEDENS  aphoriimus  de  motibus,  8C  exercitationibus  loqui  uidebatur.  pro/ 
ptetea  Galenus  primo  docet, hunc  aphorifmQ  non  Iblum  de  exercitationibus,  fedK  de 
omnibus  alijs,adquaenosafuefcerepoffumus,agere,utfimtcibi,potus,balnea,illorio/ 
nes, uigiliae,fomni,cale&diones,refrigerariones,  curae  Jifcommaminui  nocent  confiie 
la,quamillaquaenaturaliterminus  nocent,fed  nobis  funt  infueta. 

S  E  c  V  N  D  o  docet, quomodo  exercitatio  confuetaminiis  noceat,  quia  partes ,  qii* 
«acentor, robuftioresfiunt, 

tertio  hoc  idem  in  cibis  8C  potibus  ofteridit.  nS  qui  aliquibus  cibis  autpotibus 
acquiefeunt ,  naturam  quandam  aduenriciam  in  uenniculo  conttahunt,  8C  poftea  in  a/ 

autibus  qua  ab  his  confrietis  minus  Ixditur.  imde  temporis  procelTu  fit  multa  fimili 
nutritorum  adnutrienria.ut  in  libro  De  confuetudinibus  edocuit;  Addit^, unum/ 
quodif  altaari  facilius  a  fuis  fimilibus. 

Quod  uero  hic  legitur,  facilius  a  fimilibus  alteratur,legendumfuademus,citius,nairi 
grxeus  Galeni  codex  habet  S(e'9i>{,,quacparticula  citius  flgnificat.  eft  autem  uerum,  u/ 
numquodqi  cirius  a  fimilibus  alterari,licet  8C  frcilitis  eria  id  fiattfedgrf  calitera  habet  d 
ft*ti«ti  Galen.ipfe  dicit  citius.nam  fequitur,8C  ob  hanc  caufam,  quanto  fimilius 
«abfuit id  quodttanfmutat,ei quod  ttanfmUtatur, citius  alterat  ipfum. utitur  aut  hic 
«ade  panicula,fcilicet  fl«'3<i(,,inquies  «Mioiiii  «/■ro.ideft,  citius  alterat  ipfum,  cu  ue/ 

«o  Leonicenus  umebat  facilius,erateade  particula  Sa^ofij  quodabfurduUidetur.  nam 
Aon  eftmi^dum  uni didhoni  fignificatum  in  eadem  parte,licet  K  re  ipfa  aliud  fignift' 
«tum  ueru  fit,  imo  in  eadem  parte  cu  Leonicenus  uerrit,  quantd  fimilius  fadUm  fuit.  Id 


LIBRI  SECVNbl 

gendeeftqu5do,Knoquato,tuquiaad3tiSto,dcbetrrfponderctato;ti!qu,agr*cm^ 

dex  ita  dicit,  c^s:  ■jUr  S'  «tw  o><o-;T(iSj;/^»^.t.  propter  hoc  igit  quado  fimilius 

Q_v  I H  T  o  Galenus  docet, in  alqs  eilc  ludiciS.cofuetudines  Icilicetminus  infdC^ 
ut  in  acre  frigido  uerfans.fi  eo  fit  afliietus, minus  a  frigore  afficitur/ed  magis  i  calido  K 
e  contrario.nam  frigus  condenfat,  laxat  calor.propterea  perfeuerat  ih  eode  elfe  ab  alL. 
to’a  non  alTucto  tranfit  in  contrarium, quod  magis  aptum  eli  infeftare.  * 

'Oiiod  legitur.K  quide  ab  alijs  omnibus  quibus  corpus  adhxret, quodammodo affl, 
citur^aliud  maius  a  Galeno  didtur  cp  adhsrere.namfiia  lingua  dicit  oVia«,  quodfighjfl 
cat  coiterfaritac  fi  dicat.fine  quibus  corp^  no  eft,unde  fenfus  efle  uidetur.affidtittquo 
dSmodo  ab  his  qug  ci3  corpore  couerfant ,  uel  qu2  cu  eo  funt.  tame  Leonicenu  no  rmre 
hendo.qui  adhsrere  ucrterit.fed  admonere  uolui  oViAa  elTe  aliquid  maius.cp  adhsrat 
Idem  dico  deoK<Ai«,cuuertftqb  caloris  adhffum.plus  enim  efto><A(a,ideft,couerfitio 

^adh3Efus.Necabreeffet,fiubilegitHrlaxata,rarefadulegeremus,3<:prsEfertim,qui{ 

in  grgco  codice  legitur  qifetia  rarefadii  fignificat.na  kfiai,  rarefacio  eft,  ata 

laxo.  Nos  igitur  potius  l^eduputamus.rarefedu  uero  a  calido-cu  pofteafequif,fi^n 
laxato  corpori, iterSlegeremus, fi  enim  rarefado  corpori  ob  caloris  adhsefum  repetefei 
gus  fuperueneritddnde  prseterire  coiundione.K.utfequat,  in  imas  eius  ftatim  partts 
fribintrat, et  maxime  offendit,  uel  ualde  offenditnagrf  ce  eft  ^  .6  Akt^s  (itj-eAaf  .Q^  etij 
fequif,  aliquas  dabimus  occafioes,  lege  dedimus.quonia  fua  lingua  eft 

Q_v  I N  T  O  Galerius  docet,  fecundam  aphorifmi  parte  pofita  efle  tanqua  confilium 
quoddebeamus  tranfmiitari  ad  infuetadd^  fit  gratia  fecuritatis,  quoniaunaconfueni/ 

dinemfcmperfcquijpericulofum  eftnampoffuntnobisinopinatg  fortes  cotingere, pro 

ptereaomnia  tentandafunt,ut  nihil  habeamus  ina(ruetu,quod  fi  quandoc^  fponterech 
pere  uelimus,uel  coadi,obfit.Khoc  iniumdribus  intelligere  oportet.nam  ut  in  quinto 
Defanitate  tuenda  oftenditiple  Galenus, qui  fenio  cofedtis  eft, cuexercitrjs, tum  omni 
bus  alrjs,fuaconfuctudineutidebct.quiaipfi  tempus  nonhabent,  ut  diuerfacuidamrd 
alliielcere  pofflnt.prius  enim  morte  prtcuenientur,quam  alTueti  fint. 

Vbi  legitur, eft  enim  imica  tantum  confuetudopericulofa,  grece  efto-^aAtJioii  jiifSl» 
5r«i>  cB©-  /ii)i'»ai/'M.ideft,pcriailofa  enim  eft  omnis  confuetudo  umus  forma:.  In  Leoni/ 
ceni  interpretatione  deelt  illa  particulaomnis,quc  determinat  confuetudine,8iideouo 
cabulum  liovoaSti  nefeio  quid  aliud  fignificat,  quam  haec  particula,  unica  tantum.  Sed 
quiaomnis  confuetudo  circaaliquideft>quodfehabetpermodum  accidentis  Kforme,' 
propterea  dicens  itovtdJis  illius  formp  imitate  annotauit.hancob  rem  interpretaremur, 
omnis  conftictudo  urtiformis :  Qitamuis  8C  id  quod  a  Leoniceno  dicitur,  uerum  flt,  ta/ 
men  Galeni  lenfum  ita  non  exprimit. 

Vbi  etialegitur,Ncigitur  incidentes  aliquadorepentenobisinfueta,defuntduoucr 
ba  qug  in  cotextu  grgeo  funt,fcilicet  rtej/wAiuf  jl3A(tf®tiili',ideft,plurimu  offendamur, fflul 
tum  laedamur.ut  continuatio  inhunemodu  fiat, Ne  igitur  incidentes  aliquando  repen/ 
te  in  nobis  infueta.multa  laedamur,  fatius  efle  inquit  omnia  tentare.  Vides  igitur  adpet 
fedlam  fententiam  duo  illa  uerba  neceflaria  efle,  aliter  fenfus  eft  imperfedlusdudicamus 
nos  librarij  incuria,  SC  non  Leoniceni  efle  practermifla. 

APHORISHVS  LI 

T)  Lurimuni,at<^  repente  euacuare.uei  replere, uel  calefacere.uei  refrigerare,  Gue 
X  quouisaliotnodo corpusmouere,periculofum.(^oniam omnenimiseftna 
turx  inimicutn.fed  qUod  paulacitn  Bt,tutum  eft, tum  ^as,tum  cum  ab  altero  ad  ai 
terum  tranfltusBc. 

BRASAVOLVS 

D  V  JE  funt  apud  Philofophos  adeo  notae  propofitiones ,  ut  in  ipfis  nullus  amb^e 

pofliit, in  quibustotahuius  aphorifmi  ratio  fitaeft.Prima  illarum  eft, omnenimisnaturg 

inimicum  efleiquamnon  folum  philofophi  tanquam  ueram  recepere,fed  SC  ab  antiqui» 

mproutre 


tfl  proua-tiiim  ceffit,  Ne  quijJ ; 


sMrs  ti  i4i 

uno  apliorifmo  ab  Hippocrate  annotata  eft.  Se 
Tun^a  prOTofitio  eft' Naniri  mtitarioncs  repentinas  non  ferre, quanonfolum  taqiiam 
iieriffima  KprmcipiiS recipiunt, fed  noftri  fenfiis  id  frequetiffime  experiatur;  ut  fi  quis 
niue  aut gladem  tradet, poftea  ad  igne  proficifcaturjin  digitis  uchemfntes  dolores  per 
cipit  quia  natura  fubitam  illam  mutatione  de  extremo  in  extremum  abiqj  medio  no  pa 
titw^Qiiippe  in  omni  mutatione  naturale  eft,de  extremo  in  extrema  per  media  tranfl/ 
K  qii^hic  eft  naturae  inceffus,ex.trema  femp  ex  rriedijsinn  oducere.In  his  igitur  dua/ 
biis  propofitionibus  ueluti principijs  tota  huius  aphoriimi ratio  flta  eft, quo  ab  Hippo/ 
aatcdiciturplurimumat(^rcpenteeuacuare,plurimaatcp  repente  replere,plurimum 
at®  repente  ftigefacere,uel  calefaceretet  in  fumma,plurimi5  attj  repde  mouere  corpus , 
(Mcun®  motioms  genere  periculofum  eft,  Redditep  raodneHippocrates,  primo  ob , 
plurima,  quia  omne  nimis  eft  naturx  inimicuideinde  quo  ad  illam  particulam  repente, 
quoniam  illa  qux  paulatim  fiunt,  K  non  repete,  tuta  fimt.  Vt  igitur  8C  tute  &L  ab%  ullo 
periculo  agamus,  nihil  repente,  atque  plurimum  mouae  oportetjfed  parum  H  paula/ 
Bffl  fieri  debet, hoc  potiflimum,  quando  de  uno  in  aliud  tranfitus  fit.Na  femper  trati  - 
fitusfi'tinterextrema.motHS  uero  ad  extrema  fine  medio  nun^  fieri  debet,&paulatim 
agedus  eft, formam  prxfente  remittentes,  K  futura  intfoducetes,  in  his  prxfertim  q^u* 
accidentia  funt.Philqtheus  his  hunc  aphorifmu  cqmentatur,  rSccvu-r^i»  «ipi» 

4Ami',3aJ  </!ayas-m  «irmliSicc  ha  lilms  -rlw  vohtu, 

-TH  Ifvm  ■mfitiMy.HyOf  tpuns  ^crv/z/ii^ix  uSt  x/utpaii oj/ 

t^jlutuxvThiij  xx^x^isiity  ■hi^ /iiK^cytxJiluJXi,  «  v  Sxuiixsiy  xxr'  S/ 

Aiy(i,i(S“  ^tAcicvi  » •mir  hfy.cuvsiny, »  wf  'i-v}ysiny,  k  tS  aiAsf (ias,  «1  iff «»/, 

«l<r8,ig  ft»  'xJixSxxc  -hy  mSgxmy.v  eft' x}tius,-h  e^  ^{{xSiumy  asl-j^cy^-mi^hy  <lhy, 
hiK^yxhisx  it*  TSytvmfixv  asivm/rtx p.v'(ii^x  (ifrtif Ijar.a  yXf  u0i -my  a-uyyivcSy  ctimy 
tij^ius  Mxi^d,  TreWiffl  iix>i^ay  lA'  my  ivxi/Ttuy.&Xx')-a.  ideft, Quoniam  in  fuperiore  aphd 
rifmo  dicebat  oportere  ad  inftieta  tranimutarfne  quis  iiibitam  et  accumulata  mutatio/ 
nem  intellexerit,  infert  dicens,  CopiofeSf  repete  euacuare,uel  replere  periculofum  .SC 
folutio  ad  hociomnc  enim  multum  naturx  inimicu,ncmpenatin:a  comoderantia,  con 
tinnitas  eft,8f  gaudet  fcilicetcomoderantia;&fipfamadimmoderatumtranfire,tutius 
eftpaulatmi,qu'am  tranfiremulto  impetu  8d  redundanter,  nihil  enim  admirabile  eft  fe/ 
eundum  paulatim, Sd  in  pluri  teporeuti  uel  calidis  uelfi^igidis,!:^  plenitudine,uel  eua/ 
cuatione,8f  non  affici  iniuria  hominem,  Alioquiuero  hocicilicet  ex  altero  tranfire  in 
alterum,  tale  eft  (inimica  fcilicet  naturx)  8d  maxime  a  contrarrjs  in  contraria  fadia  tranf 
ferre.Si  enim  in  his  qux  funt  cognata, fcilicet  quod  fubito  K  uniuerfimfit,lxdit;mulfo 
magis  in  contrarfjs  Igdet. 

Galenus  in  libello  De  renum  paflionibus  prope  fine  illius  partis, ubi,quomodo  cal/ 
culum  enitemus,  docet,  ftatuit  modum  tranleundi  exaffls  ad  elixa,  8f  hoc  particula/ 
timKfenfim  agendum  docet,rcfertcp  eo  loco,  hunc  Hippocratis  aphorifintim,  rh  ^ 
TOAu,iua  t^«'mvM>t4vDuii.ideft,Multuatcprmenteeuacuarc.cuacuatioillamultaappel/ 
lat,qux  uires  imbecillas  reddit.  At  multa  efle  poteft,Sf  non  erit  periculoia,fi  paulatim 
nat  8f  folu  praua  materia  euacuetur,  SC  ideo  in  euacuatione  multu  euacuare,n6  femper 
malum,  fed  bene  femper  malu,mulnim  Si  repete.  Qiiodin  naturali  inceiTu  intelligere 
oportet,  nam  cum  materia  turget,  opus  eft  repente,  SC  quandocpmtiltUmeuacuare,  K 
noncxpedlare  incommoda,  qux  confequi  pofTent.  propterea  &fiunumquodcp  per  fe 
malum  fit,Si  quod  multum.  Si  quod  repente;  tamen  in  euacuatione  fimul  iungi  opor/ 
tet,obprxdidlos  cafusrin  alijs  uero  unumquodi®  etiam  fingulatim  inteltei  poflet,  ta/ 
men  Si  in  euacuatione  per  fe  dici  poflet,multum  euacuare  periculofum  efix,  prxfertim 
Hippocratis  fententiam exprimentes,  qui  ualdemulnim  intelligit.  nam  dicit  miAu 
iccundiimultura,idcft,copioleSircdundantcr.opponitenimij?/™Av,&;ijP/oA(.j«(,.hjc; 

particula  ttoAv  multa  fignificat,  cui  additur  fjf7,ad  eius  fignificatu  augenda,  accipiturqp 
uerbs  euacuare,  ac  fi  nome  fit  ■h  >tiv()(iu,quafi  dicat, hoc  qd*  eft  euacuare  multu  et  repeter 

«aA»j>»(,.ideft,uel  replcre,&f  hoc  quod  eft  repleremultii  periculofum  eft.nafuffbca/ 
tepollet,uel  uafa  aliqua  diffumpere,8C  prxfertim  fi  repente  fiat,  quia  natura  non  pati/ 


344  LIBRI  SE  CVN  DI 

tirr  repentinas  mutationes,  unde  SC  Galenus  mprimolibroDe  ratione uicHuj  inmn, 
bis  acutis, dicit,  Hippocratemfempcr  cauere  multum  ac  repente  implere  uel  euacim" 
«  Sift^aiyay,  i  4vx«f,ide(i,uel  calefecere,  uel  refrigerare.]  hfc  fi  fiatplimmn  &  ree  * 
te  periculofum  eft,  immo  letale.  Qiiia  fi  quis  multu  calefeciat,etia  fi  r^ete  non  fiat 
humores  exurit, uehementes^febres  facit,K  aegritudines  facuas.Siquis  uero  muW 
infrigiaet,is  etiam  calorem  naturalem  mortificat,  quauis  repentenon  fiat-Simodohe 
repente  fiant,  tanto  magis  periculumimmineteftautempericulofius  calefacete,qu^ 
infrigidare  plurimum,  licet  infrigidatio  in  intenfo  gradu  8C  ipfa  letalis  fit. 

S  inaiaii/  -m  (miicc  wrei/jtr^aAt  gaj,,  ideft,uel  aliter  quomodoeSqp  corpus  moue, 

re,periculofum.]  nam  duofimt,quacpotiffimuma  medico  confiderantur,Quatitas  K 
Qualitas,ut  Galenus  odluagefimoquinto  capiteartis  medicinalis  oftendiu^en  lins 
aliud  determinat.eoloco  de  rebus  nonnaturalibus  agit,  de  quibus  Khocloco  intedit; 
qma  euacuatio,repletio,motus,  quies  in  quacuncp  fpecifc  fint,aer  ambiens, qui  uel  cali, 

dus, uel  frigidus, uel  humidus,uelficcusfit(&lhicperaereintelligequodcun(jhasqia 
litateshabes)fomnus,uigilia,pa(fionesanimi,cibus,potus,hfcomntafimodcratemt, 

fit  quado  opus  fit,  homine  in  naturali  efle  coferuant.  Si  uero  plurimu  K  repete  flat,pert 
culofiim  eft, quia  noftrn  corpus  in  quada  mediocritate, comoderatione  cofifctpro/ 
pterea  omne  nimis  hanc  comoderatione  corrumpit,  8C  ita  periculofum  eft,pr  jfertitn  c5 
repente  fit.unde  K  fi  de  caliditatefolum  8C  frigiditate  loquatur  Hippo crates,tu  etii paf 
filias  qualitates  fubintellige,8C  quodcunip  alterationis  genus,quodnoftro  cotpoti  fq. 
peruenirepofiit, aut  aliud,  quod  ad  res  prxdicfras  non  naturales  (pediet. 

HS^TTtur  aomAv  m  (picti  7»oAtiti()i,.ideft,8d  omne  nimis  naturae  imm  '  3.]  Codex  Aldi 
nus,.8d  prima  ledho  noftri  antiqui  codicis  ita  legit  xsti,  fedinfecundu  ledfione  habenir 
Jiict  TtiSi  ■»  tthAv  7»  «pva»  TroAtjuni».  ideft,propter  quod,uel  quoniam  omne  nimis  natu/ 
rxinimicum.quamleiSionem  magis  probo,  eam  ob  rem,  quia  ratio  redditur  cur  peri/ 
culofum  fit  plurimum  8C  repente  illa  fecere.fed  haec  particula  usti, non  oftendit  ratione 
reddi,hatcuero  <(io7J,id  oftendit. 

ideft, Quod autepaulatim tutum.]  Primorationereddidit, 
cur  periculoiiimfit, quod  plurimum  eft, qiuanaturae inimicum  eft.  Nunc  quodrepen/ 
tepericulofum  fit,oft:edit,8i  hoc  ex  eius  i^pofito  fecit.nam  eadem  eft  qppofitotum  ra 
tio,fed  per  oppofitumfedia.  eft  uerooppofitumadrepentepaulatim.  Arguit  aute  exta 
tionecontraria,quacilliMaximfinnitur,ficutipropofituminpropofito,itaopponnim 
in  qppofito  •  At  paulatim  eft  oppofitum  ad  repente.  Quod  autem  paulatim  fit,  tutu  eft. 
Igitur,quodrepentefit,«itnqntutum,8ipericulofum. 

iisttasiwfWTij  iti-mjicuvfi.  Aldinus  codex  ita  habet,  Leonicenus 

interpretatur, tura  alias, tum  cum  ab  altero  ad  alteru  tranfitusfitNos  hocmodointet/ 
pretandum  ducimus,  8d  maxime  fi  ex  altero  in  alteru  tranfitus  fiat.Na  «Maj  lignifleat 
quide  aliter,  fed  etia  fignificat  maxime,  K  in  hoc  fenfu  Galenus  expom't,  quia  in  prace 
dentis  aphorifmi  fine  Axit, oportere  ad  infuetapermutare,proptereahicdiciteire  tutB, 
paulatim  implere, euacuare,8i  quomodocuni^  corpus  mouerelfed  hoc  potiflimumtu 
tum  eft, quando  tranfitus  ab  altero,cui  airueuimus,adid  quod  non  aflueuimus,fit.Etli 
cet  Galenus  exponere  utdeatur,t^en  fenfum  predidum  facit  Antiquus  aute  codex, 
quem  habemus,legit  non  i«'7«j8a£r8,fed  <tt'7Kj3iav!i.ideft,trafieris,ut  imfus  fiat.  Et  ma 
xime  cu  ex  altero  airueto,in  alterum  non  aftuetu  tranfieris,uel  triftitus  fiatut  ab  Hippo 
crate  doceatur  quelibet  tranfitum  paulatim  fieri  debere,fed  praefertim  eu, quando  deaf 
fuetis  ad  infueta  tranfimus,  quoniam  re  uera  fi  rgiente  mutemur,periculoium  eft.  tame 
nihil  impedit  5C  Leoniceni  ledionem  iequi,fenuim^  fedt, paulatim  euacuare,iinplcre 
8£c.tutum  eft, tum  aliter,  tum  cum  ab  altero  ad  alterum  tranfitusfitthoc  Galeni  more 
intelligentes,  quod  de  afflieto  in  non  aiftietum  tranfitus  fit 

Galenus  hunc  aphorifmuin  Exhortatione  ad  bonas  artes,ubiathletas  reprehendit, 
8t  eos  qui  nimis  comedut,K  qui  ea  quae  nimis  funt,agut,  adducitinquit  uero, Proinde 
prifeus  ille  Hippocrates  prpter  haec  quae  dida  funt, addit  illa:  uehemeter  ac  repente 
corpus  eiiacuare,uel  replere,  uel  calefacere,  uel  refrigerare,  uel  alio  quocunquemodo 
mouere,periculofumeft.quicquidenim,inquiqeftuehemens,eftnaturseinimicuni. 

Galeni» 


R.  1  S  H  V  S 


Li  j4t 

G  A  L  E  N  V  S 

CA  V  S  A  M  ob  qua  pIurimS,aiitrepente,euac«arc,ud  feplefe,uel  catdfacwe,  ud 
re&iqaraJ'«>fiu^q“°“‘s  alio  modo  corpus  mouerepericulofumfit,  ipleoftendit, 
inquicns,  Omne  nimia  eflenature  inimicS.Eft  enim  natura  in  elemeirtoru  cofiftens  co 
^eratione  quarenoabfijrationenimiaomne,utquoddeftruat  comoderationem, 
mafubMtiaaiimaIfsdiflbliiit.quodueropaulatim,utinquit,impicrefcilic«,ueIeuax 
cuare,«  qugcunc^  alia  fubinde  dixit,  tutu  eft,ti5alitcr  faAu>fed  maxime  cuab  altero  cli» 
alTueuimus  traniimus  ad  alteriinam  in  antecedente  aphorifino  confuluit,  SC  ad  infuen 
jnniitari.Inh{fceigiturpermutationibuS)quodplurimumexiftit,at$repente,pericu 
Lfuffltftfatis.-quodueropaulatim  fit, tutum. 

BRASAVOLVS 

H  V I V  s  comentalionis  initia  Leonicenus  hoc  modo  interpretatus  eft,ut  repete  a 
nlurimu  ifiungat,  fed  todex  Gr  jcus  copulatiue  legit,  plurima  et  repete,  dicit  enim 
n',iii»7«5rtAt>i3  ifit7«'vw.ideft,propterquidplurimu,ueI  uehementer,K  repente Kc, 
EtubiClOK?  Galenus  utitur  uerbo  OT!Ay,Leonicenus  interpretatur  nimis,SiC  melius  Sf 
flli  qui  interpretati  funt  multum: quoniam  multum  eft  ad  aliquidimmis  uero  fuperabflf 
dandam  fempernotat,quod  Hippocrates  in  aphorifmointendit:undeipfe  «icebat,  t?J 
wAv,  quod  uehementiam  in  his  quae  feqliimtiir  importat. 

p  R I  M  O  igiturrationemaffignat Galenus, cur  omnenimisfitnaturatihimicimrt 
quia,inquit,natura  quae  in  elementis  confifttein  comoderatione  quadam  fita  eft:omne 
utro  quod  nimis  eft,commoderationem  euertit,ideo  naturae  repugnat. etenim  illam  e/ 
uertit,quat  in  elementorum  commoderatione  fita  eft. 

Quod  legitur^ eft  enim  natura  in  elemento^  conflftens  comoderatione,  Gr*c*  ha 
betur  isi  rmy  XjfzQniii  amW.ideft,  (Si  ad  uerbum  redda» 

mus)  eft  enim  natura  in  commoderatione  elementorum  habens  ftibftanuam,  uel  Na/ 
turaeraminelementorurti  comoderatione  fubftahtiahabet.immofecundumGalenu, 
ex  elementorum  comoderatione  rei  natura  refultat.  V ides  igitur  Leonicenu,ueI  potius 
librarium  diVftionem  illam  SubftatiaomifiiIe,qugaliquidlucis  affert  intelledioni, quia 
namrahabet  fu5fubftantia,fuam  effenn'am,qu*  iaia  eft  in  elementoru  comoderatioe. 

S  E  C  V  N  D  o  rationem  ponit  cur  didum  fit  repente,  quia  paulatim  agere,  eft  tutum, 
tum  aliter, tum  propter  motus  qui  funt  de  afluetis  ad  non  affueta. 

Quod,Iegiturplurimum,in  aliquibus  codicibus  habetur  r>  /aSe  laiTtirTreAw,  quod  in/ 
tetptetandumeft,ut  Leonicenus  focit,plitrimum,uei  uehementer.  Alijs  codicibus  ha/ 
betur  i*v?reAv,ideft,quam  plurimum, tamen  eadem  fententia  eit 

APHORISMVS  HI 


OMniafwuntium  rationem  facienti,(i  non  fuccedat  (ecumJum  rationetti,ilott 
eft  tranfeuniJum  ad  aliud, ftante  co  quod  a  principio  uifiim  eft. 


iiED  I  c  V  s  ilucp  in  opus  exire  debet,  hifi  fuerit  Optime  e3cercitatus:en'taSt  optime 
tectcitatus,cu  xgritudines  perfede  co^ouerit,8C  illa  exhiberenofcaqqux  coueniut; 
Si  «go  fit  talis  exercitatus  medicus,  qui  fecunda  operatione  agit,  et  illa  xgro  exhib  uit 
pufniebaqtame  ita  cito  no  fuccedit,utremedioru  applicatoruratio  didabaofed  ea/ 
deintetiogfeuerat:  tuc medicus  nihil  immutare  debet,  cu  illaintetio  pfeuerat,  q  ab  ini^ 
tio,ad  ita  agenda  illu  inuitabat.na  et  fi  fine  fuu  cofecUtus  no  fiqdeni^  coiequetur.pro/ 
pterea  tua  tuo  ia  ccepto  pfldio  abftinere  no  debes,nec  ab  eo  abftineas,eti5U  ita  cito  fa/ 
nus  nofiat.Philotheus  hoc  modo  aphorifmu  aggreditur,? hkya  mi-riy  Hhy.tTt  ^  Aiy;» 

OfWp  TnuoiiuT,  ■n  <rv/it!>iiey,!si/lax<StsxS}  •?  JVjw/Tt! 

y<iAy  qioivt-m  atufi!  y  aS  yu  iiSs  n;  ^ewiJh!  7» 

^tyiDV^Mh  7rKjo!,i’m  a-vii&iuvaiy  ■TiSy<l'vcartii[ay  JiaSt 
«^«p.i.qadicittaleeft,gomniafc«fmredarationeadinuenerit,ethincn6co(equat  qdP 
«ofem,defifteteno  oportet  ab  eo  qffaprincipiouifum  eft, etflnihilappetmanifefluin 

opetatione 


j45  libri  secvndi 

<>pef  atione  facSum.  Sicuti  enim  quum  gutta  amt  in  lapidem, lapidis  paffio  tcmnofpr 
fibilisfit,fic8Cihdifporitionibusconco<audifFicilibuscontingit  ^ 

PIWTK  ideft,Omniafecundumrarionemfidcnti,]  Demedico 

ba  facit, qui  tegrum  curet,K  agat  fecundum  rationem, ideft,ea  agat,qu:e  agrituiw^ 
eundum  dus  fpeciem  conueniunt,K  fecundum  aegri  uires,Kfecimdum  cofuetudin^ 
fecundum  .anni  tempora,fecimdum  tetates,  fecundum  exerdtia,  fecundum  relia'*’ 
fimilia,is  qui  fecundum  has  conditiones  agitjfecundum  rationem  agit.  At  in  fecim^ 
libro  Defymptomatum  caufis,admonemur,quod fi  medicamentum,  uelpotioahd 
agere  debeat, ipfius  medicamenti  agentis  uim  exigi, 8i  materig  diipofitionem,in  qul^ 
adio  exercetur,9^  conueniens  tempus,  utadio  confequatur.  nam  adiones  iniidS 
non  fiunt-IIIe  igitur  medicus  fecundum  rationem  agit,  qui  medicamenti  uim  confide, 
ratjUeI  fyrupi,&  materiae  diipofitionem,8C  tempus  agedi  ftatutum,in  quo  fequi  debeat 
huiufmodi  adio.D  iio  a  meico  exquifite  fciri  po(runt,unum  eil  uis  medicamen’,  aliud 
eii  materiae  di(pofitio,Tertium  uero  anceps  eft,  fcilicet  ifatutum  tempus  adionis  me, 
dfcamenti,uel  iyrupiinmateriam.inhocenim  decipi  poteil,  quia  ignorat  materiare/ 
fiftentiam  ad  medicamentum,  quae  refiftentia  neceffario  non  cognofcitur,exnotione 
dflpofitiohis  materiae.  - 

/i»  TKy  Aovi/,  ideft.  Si  non  fiant  uel  iiiccedant  fecundum  rationem]quo 

niam  medicus  cogitauerit  in  tribus  diebus  codam  fore  materiam,  tamen  nonfuccedat 
fecundum  rationem  temporis  a  ie  ftatuti. 

itH  yiiTtx&msy  6$’  ideft, non  eft  tranfeundum  ad  aliud]  nam  fi  egeris  fecundii 

rationem,  tamen  fecundum  rationem  temporis  a  te  ftatuti  non  fuccefferit,  a  prifidio  ia 
coepto  dimoueri  non  debes,  fed  in  eo  audader  perfeuera.Et  fi  dicas,  tibi  mirum  uideri, 
fi  medicus  egerit  fecundum  rationem,feaindum  rationem  non  fequi.  Atdefinasmira^ 
ti,  quoniam  temporis  procefTu  fecundum  rationem  fequetur,quamuis  nondum  efredte 

fit.  Quoduerodicit,nonefrefecutumfecundumrationem,idadtepuscom'imge,qma 

tam  breui  tempore  fectmtm  non  eft.in  quo  medicus  putabat  fequi  debere.nam  K ftno 
fit  fecutum  fecundum  rationem  primo  apprehenfam  a  medico, eft  tamen  fecutu  fecun/ 
dum  rationem  refiftentiae  materfg,quam  medicus  tantam  efle  non  confiderauit,  tamen 
ex  hoc  ad  aliud  praefidium  tranflrenon  debet,  quod  iii*  intenfioni  oppofitum  fit  ut  de 
Antonio  Muia  legitur  (cuius  nomen  ut  imitarer,  patri  meo  placuit,  fed  utina  in  re  me/ 
dicU)  SC  non  in  folo  nomine  illi  cognominis  eftem)  qui  cu  Augufto  mederetur,  K  fana¬ 
ri  nonpofiet.frigida  in  calida  comutauit,  hoc  eft  quod  iubet  non  effe  immutandum 
Hippocrates,  tamenfipraefidium  miitares  de  minus  intenfo  in  magis  intenfum,  inten/ 
fione  iemper  permanente,hoc  fieri  deberenonnegat  Hippocratesuit  fi  infrigidare  tibi 
mens  fit, 8£  frigidis  utaris,  at  intentum  non  aflequaris  in  eo  tempore  quod  a  te  ftatutum 
eft,  in  intenfius  frigidum  immutare  potes,  quod  in  longis  morbis  pleruntj  nobis  conn 
git.primo  fyrupum  acetofiim  fimplicem  exhibemus,  poftea  ad  compofitum  trafimus, 
deinde  adoxymel  compofitum  deuenimus,deni(5  adfyrupuin  deEupatorio  defeendi/ 
musi  eadem  lOTper  intentione  permanentejpropterea  adidit, 

t/iitrT®-  mSi  <%ia/r>j  if  cifx.^s,tdeS:y  Stante  eo  quod  a  principio  uiftim  cft.]nam  cum 
medicus  ad  aegrum  uocatur,prima  eius  intentio  eft  tegrum  f«iare,quod  medijs  K prg' 
fidrjs  conuenietibus  fieri  debetlacit  igitur  fug  curationis  intentione  in  illo  primo  quod 
illi  occurrit, fecundu  eam  intentione  femper  agere  debet.  Si  id  quod  a  prindpio  mo/ 
uit  te  ut  eam  intentione  fequereris,perfeueret,ut  idem  fit  morbus, eadem  fymptoma 
ta,8C  eadem  uis  in  aegro  fit,  tunc  medicus  a  fuo  primo  opere  dimoueri  non  debet; cum 
uero  aegritudo  mutatur,  uel  fymptomata  mutantur,  id  quod  a  principio  uifum  eftmu^ 
'  tatur,tuncmedicus  atftiones  immutare  debet. 

T ota  aute  huius  aphorifmi  ratio  propter  id  eft,quonia  eade  intentionepermanete,fi 
ad  contraria  tranfibis,nati»a  ab  adlionediuertis,  qua  forte  inceperat, uel  faltem  ad  quS 
feaccingebat,8C  in  aliud  opus  cotrariu  illa uocasthacobreno  curas,fedmorbuaugts. 

pribafius  pro  huius  aphorifmi  expolitione  fingitfua  quaedam  depodagrico,ciri  ad/ 
bibes  auxilium  congruum  tempore  congruo, uirtute  apte  dilpofita,K  regione  tali- 

Galenus  hucaphoriftnu  refert  infcd‘oDec6pofiti6emedicaraetorufc^mlocds,ubi 

.  earefc 


APHoRtsiirs  ’  tii  ?4f 

tareferiif  q  Archigenes  dicit  poftprima  oratione,  inter  q  eft  et  G  ale.diifloru  diftin(flto. 
G  A  L  E  N  V  S 

NO  N  paruK  eft  opus  fcietiac  no  permutari  ab  his  quf  rede  uifa  funt,ai  fi  nodum 
manifefta  appareat  utilitas  exhis  (equiadea  quatitafatSafunt.C^ieadmodOem 
in  OTrtta  fubic<fem  petra  percunente  uix  longo  tempore  fenfibilispaffio  in  lapide  mani 
feftatiiTjfic  accidit  etiam  in  crudis,6<l  quae  difficulter  cocoqui  poffimt  difpofmonibus; 
in  quibus  cum  re(Saratioinueneritidquodc6ducit,nondifcedit  ab  illo  quod  primum 
fedendumej^mauit, etiam  fi  nihil  ex  facSo  manifeftum  fit  fubfequutum. 

BRASAVOLVS 

PRIH o  Galenusdocet,eummedic5,quinDnuidetaliquodutiIefequiexfuisprg 
fidijs, tamen  pfafidiu  non  permutat, 8C  hoc  cu  ratione  feceriqis  eftprobus  medicus.  n% 
adhoc  ut  hanc  cognitione  habeat,  quod  facile  non  permutatur,ftate  adhuc  fua  intetio/* 
nc,parua  fdetia  non  indiget,  fed  magna,  quia  is  uere  probus  eft, qui  cognofeit  a  longe» 
profutura  pfidia,  itis  adhuc  non  profecerint,  quonia  nondu  erat  tepus  conueniens,  in 
quo  adho  uideri  polTet,  ob  id  quiamateria  rebellis  erat,  K  ad  codhone  ihepta.Etboc  a 
Galeno  egregie  annotatui- in  fmeodaui  libri  Methodi  medendi,  quod  medicus  debet 
eireualdeexercttatus,prudens,8C  qui  fciatpro  curandis  aegritudinibus  occafiones  arri/- 
pcre,atque  indicationes. 

(^uod  legitur,no  eft  opus  parttae  fcietiae,intelligi  non  debet,no  indigere  partta  fcie> 
tia,quonia  Galenus  utititr  ttocabulo  yp,  inqittens,  *  (r/iinj «r  tsi,  ideft, 

no  paruaefcietigofflciueft,ldeft,nori  eft  offi'du,opus,ideft, operatio  hominis  paruafeie 
nahabenns.tamgnSfillefenfus  tierus  eft, fed hiceft ille  prateife,  quem  facit  Galenus. 

'  Qiiod  eriam  legitur, exhis  fequi,illa  particula, exhis,in  Graeco  codice  abcft,tamen 
8C  fi  adfuerit,  fententiam  nori  uariat. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  in  gutta  aquaehe  ftilticidio  Iapide  excauante  exemplC  ponit, 
hunc  logiffimo  tepore  excauat,  tamen  id  cufacit  longo  tepore, paflio  aliqua  fenfibilis  a 
'  lapide  fada  non  uidetur.  At  folii  in  ipfo  dilpofitiones  cotrahuntltr,  quae  cu  ad  fummitm 
funt,cauitas  apparere  incipit.Ide  in  aliquibus  crUdismateriebits  c6iingit,ingbits  age.' 
tis  atSio  no  nili  poft  longu  tempus  apparet, fed  ratio, quae  mdet  nondu  fucceflifle  quod 
intendebat,in  fuo  opereperfeuerat,quouf<^  in  finem  peruentu  fit,  que  fieri  neceffeeft, 
Quodlegititr,Sicacctditetiamin  crudis,apud  Galenu  non  legitur,  crudis,  fedeius 
contextus  talis  eft,  5ru  o-v/ajUatVs  xam  J'vcari'^<oy  SixStnaiti,  t(f'  aiy  6  ij57  Asyij/  ofSqt 
V  (rvy^ifty,  ideft.  Sic  accidit  etia  inhis  quae  difficulter  concoqui  poffimt  difpo 
fidonibusjin  quibus  is  qiii  cum  redia  ratione  tnuenerit, id  quod  conducit, reliqua,  ' 

APHORISMVS  LIIl 

QVicun^  aluos  hutnidasiiabent,  fiquitiem  iuuenes  fuerint,  melius  commu/ 
tant  his  qui  ficcas  habent.  Ad  fenedlam  ueto  deterius  commutant,  nam  fc/ 
neicentibus  magna  ex  parte  exficcant. 

BRAS  AVOLVS 

H  V  N  c  AphorilmiS  eunde  cu  uigefimo  huius  fecSdi  libri,  qui  incipit.  Quibus  imie 
nibus  uetres  humidi  funt,8C  reliqua,  GaIenus,8C  caeteri  interpretes  iudicarut.Imd  Phi 
lotheus  dicit,htc  foliipofita  effe  ex  abimdati  particula, Magna  ex  parte.Inqtiit  em  st®- 
<}i  TOstuTjJoSti/  x«At3j  IffttcpljiJHSHjTrKluj  im  ircu/TKTmmy  «AsWf  i&y  i Kayts.  vah 
^0?  «efflaw  TO  ■nfiaStmary-Si  -n  iufmiAv.  ideft.  Hic  aphoriimus  in  fuperiorfo 

expolitus  eft,  ueruntamen  ut  omnino  uerus  fit  formo,  nunc  diligenter  addita 
duonefione  ufus  eft  iuiTir  Aw,  ideft,  magna  ex  parte .  T amen  fi  redle  perpendamus, 

•  hic  Aphorifi-nUs  alium  fonfum  facere  uidetin-,  quam  pracaddueftus ,  SC  fi  rationes  in 
Idem  collimare  opus  fit.  Ineo  enim  aphorifmo  dicitur,  Iuuenes  qui  aluos  humidas  ha.. 
Dent  exliccari ;  hic  uerd  dicitur, in  melius  commutare,  quam  qui  habent  ficcas.qtiippe 
qmhumfoas  habent,  exliccanturt  qui  ficcas,  humedlantur :  propterca  inferre  oportet 
“j“®®^^*ran{ire  in  ficcas.  Ideo  illud  in  quaeftioncra  ueniet,  an  altius  humida,fic/ 
®  detetfor  fit.  Addit  uero  quod  in  fonedlutc  deterius  commutant,  quoniam  feries  ut 

plurimum 


J4g  LIB  RI  SECVNDl 

plurimum  ficcam  aluum  inddunt,ut  cx  his  alia  fententia  hgc  efle  uideaturmiotn  flljn; 
gefimi  aphorifmi. licet  totahuius  reiratio  ex  illo  fumaitir.propterea  Galenus  hiaici^ 
terpretari  defpexit.nos  uero  particulas.omnes  fingulatim  adduceres  rationeaddem» 

ideftjQuicuni^  aluos  humidas  habent, dum  iuuenes  fuerint,in melius  immutatm  IS 
commrnantjhis  quificcas  habent.]  Cur  uero  mchus  commutent,h9cc  ratio  efle  p(^ 
quia  aluus  humida  ex  triplici  caufa  efle  poteft,  uel  quia  plus  chyli  fit,  qu  Wiecwin^ 

geat,uel  quia  multabilisadaluum  defluit,  uel  quia  uisretennuaimbedlliseftjKexpul 

trixfortis-Primum  fit,quianimis  infumit,8ihoc  quoniam  multum  appeutob  uoJji, 
cuh  fi-igiditatem.  Secundum  fit,  quomam  uelbiliofus  natura  eft,  uel  qma  ea  ob  jEtatem 
abundat.Tertium  fit,  quomam  ms  retentiua  eft  humida,&;  expulfiua  ficca.E  contrario 
■  tres  funt  oppofitae  caufac  decitatis  alui,  prima,  quia  non  fi't  tantum  chyli,  quanto  opus 
eft.  S  ecunda,quia  pauca  bilis  ad  aluum  defluit.  T ertia,quia  iris  retentrix  fortis  eft,  a, 
--  pultrix  imbccilla.Hacc  autemin  diuerfis  aetatibus  e  contrario  fiunt,  unde  qui  habet hu 
midas  aluos,8C  iuuenes  fint,  id  habent  uel  ob  appetentiam,  uel  ob  bilis  abundantiam 
uel  ob  retentiuae  imbecillitatem,  hinc  eft,  quod  in  ficcum  traImutantur,8C  in  oppofitas 
caufas,quocl  melius  eft,quam  tranfmutare  in  humidum.  nam  minus  maltefunt  caiife, 
quaeficcum  faciunt,  ^uam  quathumidumtproptefea  hi  qui  habet  humidas  aluos,  mc/ 
lius  commutant,  quam  qui  ficcas  habent. 

t!  -70  yiftes  xiifoi/  «TntMttanunp,  fejiwvorTia  ut  Sui  otAw  -jBiarp  y 

eft.  Ad  fenetSam  uero  deterius  comutant.nam  fenefeetibus  maena  ex  parte  exiccatur) 
Hic  forte  eft  fenfus,Iuuenes  humidbmelius  commutant  quam  ficdtquia  caufac  quafi, 
dunt  ficcum,minus  malae  funt, quam  quaehumidum&dimt, tamen tranftnutatiohxc 
in  fenedute  deterior  eft,  8C  haec  ratio  eft,  quoniam  fenefeentibus  ut  plurimum  alui  et/ 
ficcantur,  eandem  rem  deterius  commutant,  uel  quomam  in  lenio  caufac  fiedtatem  fi/ 
cientes  fimt  deteriores.  T u  igitur  hunc  aphorifmum  rede  perpendas,  partes  partibus 
referens.nam  re  uera  difficilis  eft,Sf  licet  ex  caufis  in  uigefimo  aphorifino  didis  ortum 
habeat,tamenrationem  reddere  opus  eft,  cur  hoc  fit  deterius,  quam  illud.  Oribalius 
dicit,Hippocratem  laudare  iuuenem  qui  folutum  uentrem  habet,  quia  crapulis  uacat. 
Solutio  em'm  uentris,inanitionem  fupofluorum  molitur.  Si  enim  quis  obefiot  fit, quo/ 
"  modo  nili  edudo  malo  humore  extenuabitur  i  (^are  in  feneda  deficcantur .  T amen 
alia  funt  uetba  aphorifmi,  quem  exponit  Oribafius,  quam  ab  Hippo  crate  didimillt 
G  A  L  EN  V  s 

MANiFESTVseft  hic  aphorifmus,  SC  quicquid  de  eo  dicere  conuem't,prius  eft 
didum  in  eo  aphorifmo  cuius  principium ,  Quibus  luuenibus  uentres  humidi 
fimtjhis  fenefeentibus  exiccantur, 

ERASAVOLVS 

I  D  non  dicitur  a  Galeno,  quod  multi  recenrioresputarimt,huncfcilicetaphoril/ 
'mum, eundem  efle  cum  uigefimo  huius  libri,fed  id  folum  dicit,ea  quae  conueniebitde 
co  dici,in  illo  aphorifmo  efle  relata,  quoniam  totahuius  Aphorifmifatio,  ex  illius  ra/ 

tionefumipoteft.nonnegattamen,hiceflealterumfenfum,quamibi:quoniamreueta 

alter  eft,6f  in  alium  finem  lendit  hic  ^horilmus,  quam  ille. 

Quum  Hippocrates  nihil  foleat  afferre  nifinecefl&riumSC  ad  utilitatem  falutis  per/ 
tinens,  iure  ifti  duo  poftremi  Aphorifini  po(runtexiftimatiaddititij,nequelegitim(> 
partu  editi. 

APHORISMVS  LJIII 

TVT  AgnitudocorporisfuuentKquidem  nec  indecens, net5iIIiberalis.Senc^ 
XVi  uero  inutilis, K  deterior  paruitate. 

B  RASA  V  O  L  VS 

H  I  c  Aphorifmus  potius  ad  decorationetn,  quam  ad  curatiuam  artem  lp«^ 


r 


AfHORISMVS  tllli 

nihil  enim  aKuii  commodi  in  hoc  aphorifino  habemus,  quam  feire  pradicere,  miid  in 
too  de  ahquibus  iuuenibus,  qui  ob  corporis  proceritatem  fe  ia(?lant, futurum  ut.Pro 
oterea  dicit,  Corporis  magmtudinem  in  iuuenta  conuenire  quidem,8<l  pulchram  efle; 
Lfemo  autem  non  conuenire, quoniam  pariritate  deterior  eft ;  nam  ex  ea  fenes  maio/ 
re  inutilitates  incurrunt.  Oribafius  uero  aliud  per  magnitudine  intelligit,quam  pro/ 
^tatem,utexeiusuerbisoftendemus, 

MmSa  Ji  attiun&‘  ideft,Ma^itudine  autem  corporis.  3  Theodorus  U  Leonice/ 
nus  ^iGracorum  authorum  interpretes  uerbumuerbo  reddere  non  curant  in  hoc 
aphorifmojfed  folam  fententiam  profequuntur,SC  id  quod  reuera  aphorifmus  porten/  ■ 
<ht.Nos  uero  in  expofitione  particularum  uerbum  uerbo  reddentes, Grgd  contextus 
differentiam,  ab  eo  quem  hi  authores  interpretantiD-,oftendemus:quamuis  8£  in  Aldi/ 
no  codice  icriptum  fit,  ■  fcd  idem  cafus  eft  propter  fynerefim.Eft  uero  in  cor/ 

potibus  magnitudo  abfoluta  atqt  fimplex,  quam  proprie  ma^itudinem  uocanqquse 
&  in  ttibus  dimerifipnibus  exceflus:  tamen  8C  penes  altitudinem  magnum  dicituf,8C 
fimiliter  penes  latitudinem, 8C  penes  profimditatem.  at  hae,proprie  magm'tudines  non 
funt.  In  humano  autem  corpore  haec  reperiuntur,  longitudo,latitudo,8^  profunditas. 
|/)ngitndo,eft  corporis  proceritas  a  funimo  capitis  apice  ad  pedis  plantam .  Latitudo 
eft, a  latere  ad  Iatus,ab  humero  ad  humerum, a  prsecordio  ad  prtecordium .  Profimdi/ 
eas  eft,a  dorfo  ad  umbilicum ,  a  dorib  ad  fupremam  pedoris  partem .  Tamen  non  eft 
ufus  apud  nos, de  humano  corpore  loqitentes,  praterquam  duo  enumerare :  longum  . 
(dlica,8£  crairum.Et  quod  longum  cft,magnum  dicitur .  Craffum  uero  latitudinem, 

K  profunditatem  prg  fe  fert.Hic  igitur  per  corporis  magm'tudinem,longitudinem  in/ 
telligiunon  autem  latitudinem, ucl  profunditatem,necp  omnes  fimul  dimenfiones:  et/ 
enim  id  corpus  non  incuruatur :  fed  redum  ut  eft,permanet .  Hic  igitur  Hippoaates 
per  corporis  magnitudinem,longitudinem  intelligit. 

tA<nSteJ»('.  ideft,  luuenefcere  quidem  liberale,  uel  ingenuum .  3  Ita  ad 
uerbum  referri  poteft ,  ut  aphorilmi  leries  haec  fit :  luuenefcere  liberale  uel  ingenuum 
eft  magnitudini  corporis:hoc  eft,  cum  magmtudine  corporis  iuuenem  fieri,adeo  ut  fi/ 
mul  augeatur,5t  iuuenis  flat, eft  res  ingenua,pulchra,9t  liberalis;quia  oftenditur  natu 
tam  in  eo  corpore  copiofe  agere. 

K«  ov*  iai/lk.  ideft,Et  non  obfcurum,uel  deforme.  3  Mihi  enim  magis  placet,ut  id 
uocabulum  aai/lt!,  pro  deformi  interpretemurrquoniam  magnitudo  dum  iuuenefei/ 
mus, non  eft  deformis,imd  formofum  eft  propter  magm'tudinem,  nec  propter  hoc  uis 
iuuenis  imbecilla  efficitur.  In  aliquibus  codicibus  Iratur  8C  non  :  quos 
etiam  magis  probo.  infuauet  «si/Iw,  uifu  deforme. 

:  iy^iixrcu  ./it/j^{!isoi/,ideft,Senefcere  autem  difficile,uel  inutile,uel  moleftum.lquo 
niam  corpus  grauius  fl't,iricuruatur,fi<:  ineptius  euadit;  imd,ut  homo  coelum  Ipedare 
debet, timc  terram  intueri  continuo  cogitur. 

,  KxtjfSfit/  ideft,Et  peius,  iiel  deterius  minoribus.  3  Hoc  efthis,qui  po 

tius  in  parilitate  peccant :  nam  qui  iuuenes  funt, fi  magni,pulchri  funt,8C  natina  circa 
iUos  liberalis  fuit:  8C  ex  ma^itudine,  ideft  longitudine,  aliquid  non  habent  detrimen/ 
q’ .  Senes  autem  effedi  melius  fuiflet  eos  fuifle  paruos ;  nam  leni  deterius  eft  efle  Ion/ 
gum,  quoniam  incuruatur,  8C  corporis  mole  aggrauanir.T amen  fi  fenex  eflet  per  om/ 
nes  dimenfiones  magnus,uel  per  alias  pratter  longitudinem,hoc  non  eft  parilitate  de/ 
terius, tamen  in  ommbus  femper  optima  eft  mediocritas. 

11^^^  fecundo, capite  primo.hunc  aphorifinum  referre  uidetur,at  fub  alio  in/ 

*^*®™‘*hquit  enimtCorpus  autem  habiliisimum,  quadratum  eft,  netp  gracile,neque 
obefumtnam  longa  ftatura,ut  in  iuueta  decora  eft,fic  manna  fenedute  coficitur.Gra/ 
*  rf  f  ™'B“®>'"*^“'"'oI'efum,hebes  eft .  Vides  igitur  Celfum  hunc  aphorifinum  fere 
delaipfiffe,fed  in  fecuda  parte  aliud  dicit,quant  Hippoaates  faciat.  Ipfe  erum  inquit, 
fiUM  natura  ienedute  conficitur,ideft  curuatur, 

Oribafius  alita  magmtudinem  exponit,quam  didum  fit.Nam  dicit  hic  ab  Hippo 
crate  intelligi  magnitudinem  corporis,illam  quam  in  iuudute  fubito  acquirimus:  fed 
•mucunda  eft, ideft  incommoda.  Saepius  enim  tali  praediti  citius  intaeimt,8C  ante  an/- 

G  nos 


J,0  libri  SECVNDt 

nos  Icgftfmos  morftmtur. Sicut  enim  ante  tmipiK  ad  integrum  ®tQ-efcant,{ta  fran*. 
tempus  intereunt. Quod  enim  intOTpemuii  U£nit,int«mpeftiuS  recedit.  PofUiactiT 
gnitudinem  illam  exponit, quam  in  iuuetute  laudat  Hippo cratesrdicitij  triplicitj, .  ’ 
cidere:pulchritudine, forma, pofinone.  luuems  enim  etfi  non  omnia,unum  tam™  « 
his  tribus  habcbitSenex  autem  nihil  horum  habet :  fed  marcefdt  eius  caro,ct»m,2 
&  <'n"nli.s  fit.  Ex  quibus  uidere  potes  non  loqui  Oribafium  de  corporis  procerS 
particulariter.  Tamen  in  his  quae  requuntur,poftea.de  hac  agere  uidenir;nam  qu*^ 
cur  incuruatus  fenex  ambulet.  Refpondet,naturam  fedflTe  quatuor  mufculo5,duo5 
parte  anteriori,  duos  in  pofi:eriori,qui  euam  noftrum  dirigut  corpus.  In  fenibus  illi,n, 
terius  deficcatur,ac  tabefiunt, K  curuantur.Haec  quae  ab  Oribafio  dicuntur, &  fi  par, 
tim  uera  fint, tamen  integre  non  explicant  Hippoaatis  fententiam ;  propterea  pod» 
Galenum  fequamur,S)C  illam  quam  dedimus  fuperius  expofitionem. 

GALENVS 

Ma  G  N I T  V  D  0  corporis  proprie  quidem  nominatur, quae  Iongitudine,Iatit» 
dne,profunditate  moderantiam  exuperat .  lam  uero  &C  quod  longitudine feb 
amplius  auflum  eft  corpus ,  folemus  magnum  nominare .  At  qui  hiric  proprium  no, 
men  eft  longum :  nam  dC  aliquando  quod  fecudum  latitudinem, ac  profunditatem  ul, 
ira  modum  corpus  eft  au<Sum,  dicunt  effe  m^num:quamuis  8C  hocjcraflum  proprio 
uocabido  nominetur.  Si  igitur  magmtudinem  corporis  in  proprio  flgnrficato  Hippo, 
crates  toit,  nihilo  deterior  eft  in  fene<?lute,quam  paruitas .  Si  uero  uel  longitudinem 
corporis,  uel  crafsitudinem  intellexit,  hae  deteriores  atcp  inutiliores  fenefcetibits  fimt. 
Verum  necp  aafsitudo  eft  iuuenta:  decens,neque  liberalis .  In  fola  ergo  longitudine, 
quod  fit  iuuentae  liberalis,  lenedlac  uero  inutilis, uere  diceretur.Ex  hac  enim  lentfcov 
les  gibbi  fiunt, a:  irix  poflTunt  onus  perferre, quod  Hippocrates  mutile  dixit. 


PRIMO,  Galenus  docet,  quid  fignificet  uocabulum  Magnittidotnam  proprie  Ion 
ginidtnem  fignificat,latitudhrem,8C  profunditatem:  improprie  Hero,longitudmem8f 
crafeitiem  prae  fe  fert;tamen  ad  hoc  plenm($  Mfurpatur,ut  longitudinem  fignificet. 

Quod  legitw.  Vitra  modum  corpus  eft  amSum .  illa  particula  Modum, Grarceeft 
«iu  aearsyiK» .  Propterea  nos  legendum  putamus.  Vitra  proportionem  corpus  eft  aip 
dhim.Hoc  autem  uocabulum  Proportio,magIs  exprimit  Galem'  fententiam, quam  id 
uocabulum  Modus :  qiionia  quum  augetur  praeter  proportione, procerum  dfcquain/ 
uis  K  Praeter  modum,  dici  pofsit. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  non  efle  accipiendam  magnitudinem  in  proprio  fignificaio, 
quoniam  haec  non  eft  deterior  paruitate:  propterea  de  magnitudine,ideft  loi^udine 
uel  craisitie,Hippocrate  intelligit.  At  quia  aafsities  in  iuuentute  non  eft  decora, hanc 
ob  rem  ipfum  in  fola  proceritate  intelligit,  (^x  in  iuuenta  pulchra  eft,in  fenio  inuti,’ 
listquoraam  8C  incurui  fiunt,  K  uix  onuyic^rre  poiTunt.  Adde,  Proceritatem  erian» 
<n  iuucne,fi  prxter  modum  fit, turpem  efle.  Nos  Ferrarix  nobiles  quofdam  habemus 
adeo  proceroSjUt  in  ipfa  iuuenta  curui  fint. 

Qrod  legitur,Nihilo  deterior  eft  in  iuuentute,  qukn  paniitas.  loco  huiqs  particB' 
Ix  Quam  paruitas, legendum  eft  Minore:  quoniam  6C  in  Grxco  codice  faiptum  eft, 

?uod  etiam  legitur,  At$  inutiliores  lenefcentibus  funt  Grxce  habetur  ytwm,  id 
iunt,non  autem  Sunt.  Philotheus  eodem  fere  modo  htmc  aphorifmum  expo, 
nit:nam  dicit,  layS®-  rvxZs  tsJ  ^ 

/Bk/S®-  ,  !((&  ,  •A  crvititiiftts  HuftiOicii  uft  .  1^  A  vni  <»»*©• 

■»  K(i»K  iSodS®*  KS«  tiAoIt©-  i»rtJ  nvcef  iaif  tia  waAjij/iW .  Te’«  «w 
T®-  tS  litytS^vssy^m  M-nIpm  cuiuui/tiMcv  yiTOS9jc  i  Aoj.©-  $'7nr0KgiJra,'^ 
»»T@*  •»&«  ^  <««®.  lUny  MstKnii.  cTi^  l&y  ^  ninn  fiSIjr  cvk 

»  «»»»«  «Kiicc^cirnt  mt  AjitJinU!  tSi  ijtf »>**(•" 
ftvA'  11  trwii^vn  itiu  ^  svei^ivny.  ^  bcT  yifti 

mny  «  vmovtn  lUh  la/ifieay  tk  Ttgoa-u  yiiysy.ci  ^iiSlitc 

9«ji.St  w  nhnn  wk  A  tf^uy.y  Ji  tjlT  >»jb  yfli/^yyvy 


APHORISMVS  tfrlt  fjt 

tHA  Magnitudo  tripliciter  didtur.Eft  enim  proprie  corporis  magnitudo  per  longitti 
^tofiindiutem  8C  latitudinem .  Quod  fcilicet  corpus  commoderate  au(fhmi 
M  ut  plurimum ,  8C  quod  fecimdum  latitudinem  increUit  ut  plurimlim,  K  quod  per 
profunditatem  8C  latitudine  fecundum  quofdam  fupra  proportionem, fdlicet  audttmt 
ptQuum  igitur  magnitudo  tria  figmficet,  de  fecundo  figniflcato  hic  Hippocrari 
mo  mmennonem  fecundum  folam  longitudinem  figrtihcante,  quat  quidem  eft  in  ii^ 
uaia  non  illiberdistin  feneAute  uero  inutilis  8C  deterior  paruitatctnam  in  iuuenta  ui/ 
ribus  motiuis  urgentibus,  Ipinales  mufculi  ipinam  intus  extra  continent,atque  fir/ 
oiantln  fenio  autem  laborant  mufculi, Sf  in  anteriorem  partem  folum  curUaturam  fa 
diait,non  autem  in  pofteriorem  propter  Ipinam. Quamobrem  in  iuuenta  nohillibera 
lis,fcilicet  proceritas  propta  re(!Wtudinem,at  in  fenio  inutilis  propter  «imitat^, 

SECVNDI  LIBRt 
FINIS.. 


S*>AD  MAGNIFICVM  VlRVM 

ALEXANDRVH  riVARINVM  ILLVSTRISSIHi  HERCV/ 
lis  Ducis  Ferrari*  a  fecreris,^tonius  Mula  feraiauolus, 

IV  EST  magmiice Alexander,^ ab ipfispropbunguicuIis,qudd 
n  obferuare  ccepimus  i  imdnobis  hxa  mente  repofitum-eil,!!  quan/ 

M  doque  pratftaretur  occ^O,hunc  animum  tibi  addidum  aperire :  id<g 

|a  potius  re,quam  uerbisuNuhc  quum  nolhra  in  Aphorifittos  Hippo' 

B  ^  Galem’  interpretatione  Commentaria  aedituri  fimus, itmam 

occafione  df  te  dignam  nadi  nobis  uidemur ,  qua  nofbrum  animum 
in  te  propenfum  agnofcere  pofsis ;  quam  tamen  cumulatioribus  ofBcijs  augere  opta/ 
mus, fi  dij  quandocj  id  nos  efficere  polTe  praeftiterint .  Hic  uerd  Tertius  Aphoriimo/ 
rum  liber,pignus  erit  fempitemum  amoris  erga  te  md,'quem  tibi  dicare  ftatuimus  ui/ 
to  grauifsimo  atq^  dodffsimo,e  cuius  familia  idem  contigifle  certum  eft,  quod  in  Cu 
nonum  fartuliateftatur  Phmus  tficutienimin  Curiombus  tres  fuere  continua  ferie 
optimi  oratores,auus,pater,ac  filiusffic  in  tua  familia  non  minori  laude  ac  celebritate 
fibi  ordine  fucceffere,  auus  Guarinus,Baptifta  pater, 8d  Alexander  filius,  in  quo  aut/ 
tus  SC  paternus  iplendor  fortun*  aura  protiedus,nUnc  demum  clarius  elucefcit .  Ac/ 
tipe  ^nn-  hilari  animo  xeniolum  faoc,ideft  papetuum  noftri  amoris  teftunonium,8C 
nos  mutuo  ama,  Sfuale.  .  .  ■  : 


G  4 


ANTONII  MV  SA  E 

BRASAVOLI  MEDICI  FERRa- 

RIENSIS  IN  TERTIVM  LIBRVM  APHORISMORVm 

Hippocratis  Si  GalenuCommentaria  Si  Annotationes, 

ON.POSSVM  NON  VALDE  HIRAr,- 
ui  hanc  nrouinrismf.» _ * 


- -  ,quoniamilIisf»cilisacp«r, 

planus  uifus  flr,8i  nihil,  ucl  parum  hugis  habeat .  Nobis 
autem  hae  caulae,  8C  falfse  8C  ridiculae  uidentur .  Falf*  in/ 
quam,quonia  maxima  ex  hoc  libro  utilitas  habetur; iitiA 
is  uere  medicus  iudicandus  non  eft,qui  huius  libri  ftiqi, 
tiam  ignorauerit ,  in  quo  omnium  morborum  caulle  « 
temporum  8C  aetatum  mutationibus  habetur, ut  qui  mop 
bi  in  quibus  temporibus  8C  in  quibus  watibus  fiant ,  co/ 
gnofcatur.T u  ipft  ex  hac  ftientia  plurimttm  falis  haberi  percipies :  nec  bleiim  aut  ii#/ 
penfam  perdes,fi  fedula  mentis  acie  perleges.  Nec  minus  falfi  eft  alia,  quam  afferunt, 
<aufa:quomam  miri  in  ho  c  libro,  8£  inoctricabiles  nodi  offeruntur,  a  quibus  nec  fimv 
sni  philofophi  explicare  fefciunttimd  8C- Ariftoteles  in  primo  ProblematB  libro,  Kin 
decimo  feptimo,has  omnes  fententias  uelutiarduas,8C  explicatu  difficiles, in  dubium 
reuocauitinronnulla  pleruiic^  offeruntur, adeo  ardua,  ut  humam'  intelletflus  uires  exce 
dereuideantur.  Addemus^, nullum  efle,qui  fine  aftronomia;8C  naturali  philolbphia, 
tias  fententias  probe  afieqiri  ualeat .  Vnde  dC  utilifsimus  eft  liber,  8C  difficillimus,qul 
Oedipo  86  Sphinge  ploiicp  indigebit.T u  igitiw  eius  fdentiam  ardenti  animo  ample; 

,  eftarisrquoniam  pulcherrima  fcitu  addifces,Kad  rem  medicam  ualde  necefiwa, 

‘  Sed  nc  Hippocraris  intenrionem  praetermittere  uideamur,fdre  oportet  duo  potifsl 
sriUm  in  hoc  libro  fleriqirimo  caufas  aegritudinum  ex  diipofiriombus  aeris  continge» 

tCfatSari.  Vnde  86  Philotheus  ipfe  ^ic  libro  eandem  intentionem  his  uerbispraeS 

wiyrus  iSv  itlu)  «MnicSp ,  lyu  «piSjp|;  pii  ideft, 

Intentio  in  praefenti  ietSione  Hippocrati  eftde  temporu  temperaturisdiiputaie,  SC  de 
Wtorbis  in  ipfls  fadis.Nec^  hoc  tantumjfed  SCde  aetatum  morbis.Et  primum  quidem 
de  temporibus,  ideft  deanni  ^iartibus .  Tamen  quia  Galenus  in  principio  huius  Ii/ 
bri  praefarione  quadam  utitur,  non  al?  rc  mt,eMn  pro  more  nolfto  intetpretari .  Hk 
autem  eft  quae  lequitur. 

GALENVS 

.meratis  commentario,eorumqa*dete« 
fo-ipta  funt,expoiltionem  fodemus,™  ■' 


IN  T  E  Ra- 1  b»  hoc  in  Aphorilmos  Hippe 
poribus  atep  aetatibus,ab  Hippocrate  faif 
quidem  ,j  ^  ^  ^  . 

nis  opus. 


udem  quicquid  eft  in  iplis  obfcurum  declarantes.Hoc  enim  eft  proprium  expofdo 
s  opus.Verumtamen  ungulis  etiam  quae  rc(fte  dida  funt  demoftrationem  apponeo/ 
i,quoma  &  hoc  fieri  in  Comentarijs  confueuit.  Miror  aut  hoc  loco  86  Lyd  toqiB 
Iitatem,fcriberis  quidem  (ut  ipfe  ait)expofitiones  Quinti  praeccptoris.NulIt  autem  co 
rum  quae  de  temporibus  86  aetatibus  di<fta  funt,pr^anonem  dcmonftratiuS  appone» 
tis,fed  ad  experientiam  86  obferuarionem  omnia  referentis :  quum  tamen  ipfe  in  ah<v 
rum  Aphoriimoriim  expolitionibus  rationalem  adhibeat  confidcrationem,de  ea  quas 
<n  ipfis  continetur  ueritate,non  (bla  contentus  experientia.Qtiod  uero  ibla  expene^ 
tia  non  fuffidat  ad  talem  contemplationem  aggrcgandam,i|^c  Hippocrates  oftendi. 
Hoc  86  in  proceftu  fermoms  oftendetur. 


braia^ 


APHORISMVS  1  isi 

BRASAVOLVS  t  A 

A  ®  A  L  E  It  0  fa  hac  Pr*fatione  prsnnonefflur.ca  de  temporibus  K  ataribus  ab 
tofo  frp"«‘^‘ia  eflcjqu*  ab  Hippocrate  faipta  funt.  Quum  autem  multa  ab  Hippox 
faris  fadlia  tradimir ,  ideo  Galenus  illa  folum  a^edi  curabit,  qua  in  ipfis  ob/ 
fcura  inueniuntur, quia  hoc  eft  expolitionis  propriumtex  quo  loco  habetur.expoflto/ 
ris  officium  e(re,illa  tantum  interpretari,  qua  obfcuritatem  pariunt ;  illa  uerO  qua  fefe 
bcilia  legenti  prabent,omittere.  Aliud  etiam  eft  commentatioms  ofBcium,ea  uideli/ 
cetquaSj  aitmoribus  reifte  dida  funt  probare,  &  ubi  demoftratio  incidere  poteft  de^ 
monftrare. Vnde  Galenus  de  Lyco  miratur,qui  O^ti  praceptoris  expolitiones  faj 
bens,omnia  ad  experientiam  SC  obferuationem  refert:  8C  tamen  ipfe  in  aliorum  apho^ 
rifinorum  expolirionibus,de  ueritate  rerumjrarionali  confiderarione  utitur,8C  fola  ex/ 
perientia  contentus  non  eft ,  imo  ( ut  Hippoaates  8C  hic  8C  alibi  oftendit )  fola  expc/ 

nentia  non  liffiicit. 

In  illa  parte  ubi  a  Leoniceno  interpretatum  eft,Quum  tameri  ipfe  in  aliorum  mho 
rifinorurtulegi  debet,In  aliorum  multorum  ajphorilinorum.  quoniam  contextus  Grat/ 
cus  ia  habet,  iuitvi  itfoeM-fuii,  imo  hac  particula  neceflkia  eft,  quomam  id 
facit  in  multis,  no  autem  in  omnibus.Si  uero  fine  hac  particula  Multorum, legamus, 
quam  Galenus  ipfe  pofuit;fenfus  erit,  Quod  in  ommbus  alqs  aphorifinis  eundem  mo 
rem  feruauerit.ld  tamen  in  omnibus  non  eft,fed  in  pluribus» 

APHORISMVS  PRIHVS 

MVtationes  temporum  potifsimu  patiunt  morbos,  81!  in  quibulHam  tetri 
potibus  magnx  mutationeS)  aut  frigoris,  aut  caloris, 8C  alia  pro  ratio/ 
ne,eoaem  modo. 

BRASAVOLVS 

BREVIS  8C  exquifitus  huius  Aphoriftnifenfus  eft.  In  temporibus  anni,quae  libi 
inuicem  natura  fuccedut,  minariones,qua:  a  proprijs  temperaturis  horum  temporum 
fiunuillx  funt  quae  morbos  potifsimum  pariunt  ■  Imd  in  quibufdam  anni  temporibus 
tn^nae  mutationes  a  temperatura  fua ,  quae  uel  ad  frigus  funt,  uel  ad  calorem,  uel  ad 
alia  pro  ratione  eodem  modo ,  ut  ad  liccitatem,ad  humiditatem,  ad  inconfuetos  uen/ 
tos,ad  pluuias  illius  parris  anni  inconfuetas,8C  ad  eiufdem  generis  alia.  Caufa  uero  in 
promptu  eft ,  quia  hx  mutationes  noftra  corpora  a  fuo  naturali  temperamento  dedu/ 
cimunempe  humanum  corpus  fecundimi  temporis  qualiates  affidtur  8C  altaatur. 
Haec  eft  aphorilim'  fumma:nunc  particulas  omnes  fingulatim  contemplemur. 

Ai  -#8?  ifiaiii  luJMstt  TtKwn  nomtra .  ideft, Mutationes  temporum  maxi 

«ne  pariunt  morbos ,  ]  Dicit  autem  m-n  ,  fecundum  dialedum  lonic^, 
qua  ufus  eft  Hippoaates,  Sed  hoc  ioco,qiud  pa  tempora  intelligae  oporteat,edo 
'ceamus.T  empus(apud  Ariftotelem  8C  uere  fentientes)  eft  menliira  motus  ulrimi  eoe/ 
li, fecundum  uao  hunc  motum,  ex  diualis  coeli  alpedibus,  SC  folis  remotione  ac  ap/> 
propinquarione  habitabili  terra:,quatuor  anni  partes, quas  anni  cardines  appellant  La 
tmi.quac  libi  inuicem  fuccedunt,diftinguuntur :  ua  inquam, acftas,autumnus,hyems: 
quae.anni  partes, 8C  ipfac,  tempora  nuncupannir.Vnde  ab  Hippoaate,pa  tempora  h» 
partes  intelliguntur,quae  fe  confequuntur,8C  unaquacrj  propriam  tempaatura  habet, 
uer  calidum  SC  humidum,aeftas  calida  8C  frcca,autumnus  frigidus  SL  Uccus.hyems  fri 
gida  SC  humidarh jec  funt  apud  Hippocratem  tempora. 

Qirid  uao  pw  muationes  intelligere  oporteat ,  apud  antiquiores  etiam  in  dubio 
«at, quippe  nonnulli  temporum  fuccefsiones  intelligebant,  ficuti  ueri  s^as  liiccediti 
altati  autumnus,  autumno  hyems .  unde  mutatio  nihil  aliud  eft,  quam  nativalis  tem/ 
fwrum  luccefsio,quae  pa  folis  decurfum  in  zodiaco  fititamen  in  Galem'  Commenta/ 
tione,TOS  qui  ita  intelligebant, abarafle  difeemus:  pa  muarionem  uero  illam  qu*  in 
proprijs  qualiatibus  fit, intelligae  oportet, ut  fi  hyems  quae  frigida  SC  humida  efle  de/ 
oet, calida  SC  ficca  efficiatur, Quam  fentetiam  Philotijciis  in  fuis  huius  libri  Commen 
G  }  tarijs 


,54.  '  tlBRI  TERTII 

tarijs  feqitittttjhis  ucrbis  ufus,  )iiye ,  w  ijf?  M  [cgiJny 

thy  Stot  i)iai^y  ili«  «*«*<'.  m>i,y,i, 

ttat«  S^iziy,iVi<i  ■4-v}si-^/l'-  iddt, Mutationes  dicit^alterationestemporumfe 

eundum  temperaturastut  quando  Iiyems  propriam  naturam  mutauerit  calida  faA;»/ 
rurfus,xftas  calida  non  manferit,fed  frigidior  efFctSa  fit 

Suis  etiam  nominibus  in  plurali  ufus  eft  Hippocrates ,  mutationes  temporum  fi, 
cens;  quia  una  mutatio  8i  unum  tempus  morbos  inducere  apta  non  funt,prafatim(i 
mutatio  no  fit  effatu  digna.Vnde  huius  aphorifmi  fenftis  integer  eft, Mutationes  ptiv 
priarum  qualitatum,  temporum  anni,natura  libi  fuccedentium,morbos  potifsim^ 
Jiunttquum  plures  funt  multorum  temporum  mutationes  ^aut  omnium-  Propter^ 
Philomeo  dicitur,  tney  Ji,hi  atri  /ite  dt  ■aUvai  Si^iu  ilw  itvni&tlduj  ^  ^ 

^isH  minvin  nmiutitt,'nvk  di  laet  srtBauf.wtTi  di  /(«te,  «Tif  i(sci  TiVa  f<ii>itiuerK,\d)iy^f 

jJiu  lattc&tJJut  .tKi/y^  (axiMi  \}(f,  wdhtySi  Ijet  ndiuem.  ideft,  Sciendum  autem 
quod  quandoi^  omnia  tempora  mutationem  accipiunt ,  quae  8C  potifsimum  pariimt 
inorbostquandocp  autem  SC  plures,fcilicet  mutationes :  quandoi^  uero  unam,fcilt'cet 
inutarionem,quac  8C  morbos  parit,fi  magnam  mutationem  habuerit ;  fi  enimparnam 
habuerit, nullo  modo  morbos  habebit.  T amen  concludit, in  hoc  aphorifmci  duos  fer 
mones  efle:hunc,fcilicet  mutationes  temporum, potifsimum  pariunt  morbos, effe  tg, 
StPuioy  Aoy>y>  td^  fermone  umuerfalemiillum  uer6,SC  in  quibufdam  temporibus  m 
gnac  minationes,  /iteuopsr»,  fdeft  particularem  efle. 

Nec  illud  te  lateat,multas  mutationes,8f  diuerforum  temporum  intelligi  oportere, 
propter  expolitionem  fecudte  partis  aphorifmi.  Cur  uero  hac  mutationes  potifsimuin 
morbos  pariant,  caufa  eft,  quia  d  fuis  temperaturis  corpora  remouent,  quod  in  eo  ge/ 
nere  temperaturae  fit,  fecudum  quod  ipfa  tempora  euariant.  Vnde  dC  Philotheus  apM 
rifmf  caufam  afsignans  dicit,  h>  dt  y-vtitholM  ■??!  miorlrnty  mii  lam&idMnn  ik 
ouiutm.luairdVfy  mg(idl&  yinim  vcaniteJmy ,  laSi  iui  /imjSe Af  di  loat  Shfict 
Jiitiifcgei  TiKitiimu  ht  rtfeTftAuorTta  <a  diuicJpLfi!.  ideft,qudd  mutationes  qualita/ 

tum  aeris,mutant  corpora,8C  hinc  aditus  morbis  daturi&T  in  mutatione  unius  tempo/ 
ris  fimiliter,quod  differentes  humores  parfuntur,8C  quod  potentis  refolmmtnr. 

Non  defuere  tamen  recentes,  qui  per  temporum  mutationes,  ad  fimilia  mutariones 
Intellexerint :  ut  fi  sftas  magis  calida  fit,  quam  fus  temperaturs  conuemat;  8i  hyems 
magis  frigida, quam  a  tali  tempeftate  exigatur .  Sed  hi  ita  fatue  hallucinantur,ut  nullo 
monitore  egeant,uel  accufatore,qui  eos  reprehendat. 

Hic  uero  dubium  non  difsimulandum  occurrit,  An  fi  temporum  flbi  inutcem  fuo 
cedentium  mutationes,ut  acftatis,autumiu,hyemis  8C  ueris  ad  temperatum  fiant(nam 
hacc  tempora  diftemperiem  naturalem  habenOpotifsimum  morjjos  parient  ?  Relpon/ 
demus ;  Mutationes  etiam  horum  temporum,quado  ad  temperiem  fiunt, potifsimuin 
morbos  parere:  8C  hoc  non  fine  caufamam  apud  nos  ita  perfeuerare  non  pofrunt,idco 
mutationes  tanto  maiores  fient.  Adde,  qiiod  illa  tempora  fuam  naturalem  temperiem 
non  haberent .  Vnde  fictiti  in  atqs  rebus  generationes  non  flerent, fed  potius  corruni/ 
perentitiiidem  in  hominibus  accidere  oportet .  Nam  fi  tempora,  quae  natura  fe  confe? 
quuntur,  temperiem  in  omnibus  qualitatibus  feruarent, herbae  non  crelcerent,ncctrfr 
ticum,ne$  alia,quac  hominibus  irfcftum  pracflantiEtenim  nofter  codf  tradlus  hoc  em 
git  Non  defunt  tamen  huius  orbis  incolae, qui  uer  perpetuum  habent, K  aeris  tempei 
fiem  fempiternamrin  his  temperies  eft  fanitas,  ut  illi  ftmt,qui  ab  Auicennafub  aequa/ 
*ore  defCTib5tur,&C  quos  nauigationes  Lufitanac  inuenere.  Apud  nos  igitur  qui  intem 
peratas  regiones  tncolimus,fanitates  potilsimu  uigent,  quum  anni  patKS  fnas  tempe 
iraturas  feruant,8C  potifsimum  aegritudines,qunm  non  fernant .  Si  uero  dubites,  quia 
ab  omnibus  fere  receptum  eft,  temperatum  annum  alios  excedae:hoc  intellige,tn  taM 
temperie, in  qua  tempora  fuas  qualitates  fernent 

Accedit  ad  h»c  dubium  aliud, f^iomodo  temporum  mntationes  in  nobis  aegritO' 
dines  parere  pofsint.Refpodcmus,  Quinn  fol  ueriiis  cancrum  accedit,8f  iam  gradum 
aliquem  huius  figni  pertingit, intenfa  caliditas,8f  ficcitas  uigere  debentNonnuquam 
iiCTO  accidit  frequentes  pluutas  fieri,  quae  seftatis  qualitatem  p«ffingunt,8C 


APHOMSHVSI  fft 

rnitUtm  ad  fna™  qualitatem  deducunt  Quum  uero  in  aere  fpiremus,necdre  ^  no/ 

corpora  ab  hoc  elemeto  alterari,  SC  tranlinutari,  fecundum  quahtates  quas  habet, 
Shoc  modo  in  nobis  morbi  generantur. 

Si  iterum  dubites, Mutationem  aoris  cam  non  efle  quse  Iit  caula  morb!,idelt  quae 
morbu  faciat,fed  potius  eflehumores.Relpondebimus:  Aeris  mutationes  caufas  efle, 
^a  humor»  praue  dilponuntihi  autem  alterati,  prius  antecedens  caufa,ddnde  con/ 
^(Sa  morborum  caufa  elBduntur.  Inter  omnia  autem  elemeta,quac  noftrum  corpus 
alterare comutare  poitot,aer  potifsimus  eli,  qui  nobifcum  perpetuo  manet,  &  in 
flUO  uiuimus ,  In  igne  enim,aere,ac  tara,ideft  intra  terram  nullus  uiuit:  tamen  aer  ab 

aquahumiditatemredpit  , 

Nec  dubium  illud  pratterire  oportet  Quum  duae  mutationes  in  aere  fieri  polsint, 
ima  in  primis  qualitatibus  caliditate,  frigiditate,humiditate,ficcitate :  altera  in  fecun/ 
dis  qualitatibusnit  fi  a  motu  coeli  K  influentia  pellilens  aer  efficiatur,  uel  propter  hni 
Bapores,  uel  cadauerum,uel  bombycum  emortuorum ,  de  qua  minatione  Hippocra/ 
tes  intdligitfReipondemustin  utrifcg  mutationibus  uerum  eft,qudd  morbos  pariunt 
Hippocrates  tamen  de  mutationibus  in  primis  qualitatibus  poii^imum  intellexit ,  ut 
tx  ^fomet  Hippocrate  in  libro  De  aere,aqua  locis, colfi^'  poteft ;  8C  ex  Arillotele 
ja  libro  fuorum  Problematum  confirmari. 

Recentes  huius  libri  interpretes,hanc  particulam  Maxime, noininaIiter(ut  dicunt) 
interpretanturiac  fi  ab  Hippocrate  didum  fit,Maxim3e  mutationes;qui  adeo  abfurde 
loquimtur,utreprehenfionenonindigeant:quippeGracus  contextus,qui  italMcii  ha 
beqaduerbium  efle  oftendinDeinde  (ecuda  aphorifmi  pars, in  ^a  didt,Et  in  quibufi 
dam  temporibus  magnae  mutationes,  commode  aptari  non  poliet. 

Si  uero  dubites,an  he  mutationes  in  omnibus  homirubus  morbos  pariancRe^on 
demus,Inhis  qiu  dilpoliti  funt  recipere,  S(  qui  his  qualitatibus  uinci  poflimtienmt  au 
templures,quos  temporum  uarietates  non  mutabunt. 

Kb  Sfiuip  tu  (iiytJut  ideft, Et  in  nonnullis 

temporibus  magnae  mutationes,  uel  lrigoris,uel  caloris ,  ]  Haec  fuit  primae  partis  hu/ 
ius  aphorifmi  fententia ,  Mutationes  propriarum  qualitatum  temporum  libi  inuicem 
liiccedentium  potifsimum  pariimt  morbos;  ex  qua  fi  quis  fit  acutioris  ingenij  dubita/ 
re  potcrit,an  in  uno  Iblum  particulari  tepore  mutatio  morbos  afferre  apta  fit:ut  fi  alia 
tempora  fuam  naturalem  tempaiem  leruabuntifola  autem  gllas,aut  iblus  autumnus, 
am  fola  hyems,aut  folum  uer,  a  fua  naturali  teperie  declinet :  an  morbos  caufare  apta 
Ct.  Huic  dubitationi  in  hac  fecunda  aphorifmi  parte  recondet  Hippocrates,inqui/ 
ens, In  aliquibus  temporibus, ideft  in  aliquo  uno  tempore,mutationes  morbos  non  fa 
dunt,  fed  magnae  folum  mutationes.Etenim  in  temporibus  fibi  inuicem  natura  fucce 
dentibus,etiam  fi  paruae  mutationes  flnt,SC  non  uehementer  intenff, morbos  pariimt, 
quia  per  continuationem  multae  funt ,  In  uno  autem  tempore,mutationes  nifi  magnae 
linqmorbos  non  faciunt.  Et  ne  opus  fit  te  remorari,  quaerens  ad  quas  qualitates  hae 
mutationes  fieri  debeant ,  addit ;  Mutationes  intelligo,quae  uel  ad  frigus, uel  ad  calo/ 
rem  fiant ;  quotuam  hac  qualitates  quum  magnae  limt,  ideft  quum  multum  excedunt, 
toc  noftra  corpora  potilsimum  immutare  poirunt,8l  alterare,K  adeo  uehementer 
ficere,ut  ftatim  in  illo  tempore  morbos  incidamus. Propierea  non  Iblum  multae  muta 
frones  in  uarijs  temporibus  fibi  inuicem  fuccedentibiis  morbos  frciunt ,  led  etiam  iri 
uno  tempore  magnae  mutationes,non  autem  paruf,eordcm  morbos  giWunt.Ratioq; 
«n  promptu  eft:nam  ma^ae  mutationes  corpus  noftrum  uehemetius  afrerannideo  fa/ 
cile  eft,ut  ob  has  mutationes,quae  repentinae  fere  funt,morbi  generentur.  Debet  au 
tem  Si  huic  fecundae  aphorifini  parti  illa  particula  ad&’,Potirsimum  pariunt  )norbos: 
quoniam  mutatioes  magnae  in  uno  Iblo  tempore  hoc  faciunt  Non  licet  autem  ex  op/ 
polito  inferre, quod  magnae  mutationes  in  pluribus  temporibus  morbos  non  pariant; 
imo  fi  in  uno  tempore  8i  breui  hos  producunt ,  in  pluribus  temporibus  C  fiant ,  ma/ 
gis  excitabunt. 

Si  uao  dicas,  tempus  mutationis  caufam  non  efle,  8£  ex  confequenti  fua  mutatio 
non  erit  caufa  morbi;relpondemus,  Omnino  tempus, mutatioms  caufam  non  eireifedi 
G  4,  fano 


„6  1 1 B  R I  T  6  R  t  f  I 

fano  modo  intellfeere  oportet,  fcilicetqiiod  hac  mutationes  in  tempore  fium 
qualitatem  l&i  propriam  naniraliter  habere  deberet. 

K«  ■«  «a*  #/ Aiyi/  Wideft,Et  aha  fecndum  rationem  eodem  modo.]Per  Alia  n. 
rd  fecundum  GalenS, mutationes  altas,intelligit  Hippocrates.-praeter  eas  qt« 
dum  8C  ad  calidum  funt,  quales  eae  funt  quae  ad  humidum  uel  ficcum  uertetHr,&  «« 
torum  mutationes.  Adde  tu, 6C  fecundarum  quahtatum  mutationes,qualtsfnntai& 
putredinem  inducetes,utin  peftilentibus  temporibus  euenire  folet;  quodanexalfc 
an  non  ex  aftris  fiat, nunc  difputandi  lo<^  non  datur :  fed  dicimus,  peftilentes  cauS 
quandocp  in  aere  eire,8f  epidemicastimo  omnes  qridemici  morbi,ideft  qui  per  p^ 
Ium  uagantuTjhanc  natin^  habent, quod  ob  mutationem  iecudarum  qualrtatmiS 
ris  fiuntjtamen  hae  fecundae  a  primis  neceflario  dependent.  Ad  iunpliorcm  uer6  hu 
ius  aphorifini  intelletSionem  fcire  oportet,  Ariftotelem  fummum  philofophum  in  m 
mo  iuorum  Problematu  libro,probIemate  fecundo,  primam  huiiis  aphorifini  partm 
profecutum  efle,8^  ampliafle.  Quaerit  enim,propter  quid  temporum  fiatuuma  mun, 
ciones  morbos  intendant,toIIanrue,iudicent  uel  committan^ut  ftmul  doceat  hutnn 
porum  mutationes,iajmtatem  etiam  inducere:nam  re  uera  quum  tempora  fuas  qialiQ 
tes  tranfinutant,aliqui  qui  in  illis  male  fe  habebant, in  his  reualefcunt-Suae  huic  dubt 
tationi  Ariftoteles  reijrondet :  dC  qu»  ab  ipfo  dicuntur ,  nihil  aliud  funt,  quam  huius 
aphorifini  probatiotinqilit  autem, caufam  efle,  quia  hae  mutationes  aut  calida, aut  fii, 
gida,aut  humida,aut  ficca  funt;  harum  autem  qualitatum  exceiliis  morbos  conunit 
tunt:K  hac  uidetur  efle  fecunda  partis  aphorifini  caufeitamen  SC  ad  primam  iddipo 
tdl .  Deinde  rationem  perfetSius  profequitur,inqHiens:  Sam’tas,eft  mediocritas  qu*/ 
dam .  quod  fi  per  humidam,frigidam'tte  naturam  morbus  conftiterit,  tempus  contra/ 
rium  fuperueniens  eam  tollere  poterit.  Si  itero  fimile  tempus  fequatur, magis  intende 
tur,8C  quandoqt  in  mortem  deduceturtunde  fit, ut  qui  bene  ualent,agrofare  tempore 
mutato  incipiant;quia  temperamenta  corporis  folui  necefle  efttnam  hoc  tempcwmeh 
tum  non  augetur  uel  feruatur.nifi  idoneus  flatus  feruetur  in  locis, atatibus  8C  tempo/ 
ribustunde  quum  tempora  euafiant,ratio  nmc  ualetudims  habenda  diligentius  A  81 
cut  autem  Ariftoteles  problema  fuum  ampliat,  ita  nos  Hippocratis  aphorifinumam/ 
pliare  debemus.  Ampliatio  uero  talis  erit ;  Sicuti  in  mutationibus  temporS  illafianq 
ita  in  mutationibus  uentorum,atatum,loconim,qua  tam  habent  inteden*, tollent, 
judicandi, uel  contrahendi  morbum, fieri  debent .  Imd  addit  ipfe,8i  ortus  fyderura,ut 
Orionis,ardiuri,uergiliarum,caniculae:hac  autem  ut  talia  confiderari  non  debentfed 
quia  flatus  imbres^  excitant,qui  ferenitates, frigora,  tepores  ue  folent  afferre .  Sectffl/ 
dam  uero  huius  aphorifini  partem, in  prsecitato  problemate, 8C  m  primo  problema/ 
te  eiufdem  libri  pom't ,  licet  uniuerfalius  loquatur,  quam  ad  tempora  fpeflet.  Qtistrit 
enim, propter  quid  omnes  nimiae  exupetantiae  committendi  morbi  itim  habeant.  Re/ 
fpondet,Quia  uel  excefliim  uel  defedia  efficiunt,  in  quibus  morbus  confiftiqideoma 
gnac  mutationes  in  aliquibiB  temporibus  potifsimum  patiunt  morbos .  Hippocrates 
etiam  in  principio  eius  libri  qm'  De  aere  8C  aqua  K  locis  inferibitur ,  hmus  aphorifini 
rationem  pom'r,8C  medicum  attetum  &at,ut  maximas  amu  mutationes  ualde  caueat 
BC  obferuet,nulIam«j  libens  in  his  medicam  potionem  det,nec  urat,nec  fecet.quodad 
uentriculum  pertineant, prius  quam  decem  aut  plures  dies  tranfeant. Galenus  pratter/ 
ea  in  Commentatione  undecimi  aphorifini  huius  libri,praercripti  aphorifini  rationem 
affert;8C  Hippocrates  in  fecundo  libro  De  uiiftus  ratione,  qualitates  locorum  K  ueiv 
torum  docetjUnde  colligere  potes,  qmdfeciant  mutationes  ad  has  8C  illas .  Imoinfe/ 
tundo  libro  De  ratione  iritSns  in  morbis  acutis,ratio  haberi  poteft,quareifiae  tempo/ 
rum  mutatfones,morbos  parianr,quia  a  confuetudine  tranfeunt.Eft  autem  ui  illate 
te,ubi  de  confiietudirie  fermone  habet.  Commodius  uero  8C  difltiiius  in  libro  De hu/ 
moribus  hate  pertrat‘Jantur,  ubi  docet,  quando  tempora  anni  pratpofterafuerinqnon 
temperata,non  difcrcta,nott  conffantia:  fie  8£  morbi  praerumpnnr,%  ante  tempus  de/ 
cemuntjSi  remanent:  in  quapatteuentos  potifeimum  confiderandos  eflfeiudicaliil^ 
pote  qui  ad  morborum,  fimitatumi;^  generationes  plurimum  faciant .  In  fine  etiam  fe 
ori  De  faao  morbo,  de  uentoruin  mutationibus  plitra  dicit,  quae  multos  morbos oi 

ingentes 


APaORlSMTS  1  }57 

loemtes  pariant  .Ad  uentorum  autem  mutationes, aeris  mutationes  icquuntur .  Cel> 
^pnettrca  primo  capite  fecundi  libri ,  temporum  uarietatcs  damnat,  ^ote  illas  in 
ouibus  segritudines  fiunt .  Dem^cJ  temperare  non  poflum ,  quin  Galeni  locum  addu/ 
om  •  Ipfe  enim  in  tertio  libro  Expofitioms  in  fextum  Epidimicorum,  huic  AphoriO 
mo  hanc  particulam  addit ,  Repentine:ut  autem  hunc  locum  facile  inuenire  pofsis.ih 
intiqua  illa  translatione  dl  uigeflma  fecunda  Commentatio ,  in  qua  docet ,  naturan* 
repentinas  mutationes  non  pati. 

GALENVS 

'ji^VTATiONES  temporum notmuili exilEmant dici , qm1)us inuicem com/; 
JY^  mutantur,  quali  fuccefsiones  diceret  Nam  hyemein  uer  commutata,  fit  ditffo/ 
tum  morboru  generatio:dc  quibus  iple  deinceps  loquetur.Vere  enim  furores,atrae  bi 
les,8i  morbi  comitiales.  Vere  rurfus  in  acftatem  definente,quod  eft  initium  aeftatisjfer 
bres  continu3e(inquit)Si  tertianat,8f  ardentes,8C  quae  fubinde  coniwierauitEt  de  aii« 
tumno  at(5  Iweme  fimiliter  fcripficut  inquiunf  illi,qui  pro  eodem  accipiimt  mutatio/- 
nes,K  fuccefsiones  .Verum  id  uerbum  Potifsimum,quod  fermoni  adiedum  eflapho- 
tifini,hanc  expofitionem  non  admittitNam  nonnunquam  tempora  inuicem  commu 
Iiintur,K  ficuti  quidam  morbi  ex  ea  comutatione  generantur,  eodem  modo  etiam  fbf 
uunuir:K  hoc  ipfe  Hippocrates  dixit  Quare  nihilo  ma^'s  fuccefsiones  temporum  pa 
riuntmorbos,quam  foluunt-Quomodo  igitur  no  fat  fuit  ipfi  dicere, Mutationes  tem 
porumpariuntmorbos:fed8£  Potifsinl0,addiditMelius  itacp  fuerit  ob  hanc  adietSic» 
nem  per  mutationes  temporum  intelligere  eas,quae  fiunt  fecSdum  illorum  temperatu. 
ras,alterationes.Hae  liquidem  ftmt,quac  potifsimum  generant  morbos,quando  mult; 
alia  poft  aliam,fiunt  alterationestquemadmodum  in  Epidemijs  fcripfit,8<:  nunc  etiam 
paulopoftdicetSiuero  unius  temporis  folius  alteratio  efficit  morbos  aliquos,  nontai 
rten  potifsimum.  Q^do  igitur  fiunt  morbi  potifsimum  ex  unius  temporis  alteratio/; 
Kfquando  contigerit  magnam  efle  alterationem,&:  ob  hanc  caufam  ipfe  inquit,Et  itif 
«juibufdam  fdnpOribus  magn*  mutationes,uel  caloris,ucl  alicuius  alterius  rei,uelutj 
l)«miditatis,ficcitatis,aut  uenrora,aut  horum  defedlus.  Hsec  igitur  expofitio  reda  eft- 
feifta  fcriptura.Inucnitur  tamen  bi  alia  fcriptura,quac  ita  fe  hato.  Mutationes  tempo¬ 
rum  pariunt  ihorbos,&C  maximostpotifsimum  autem  8C  in  qutbufdam  teporibus  ma/ 
gna mutationes  -Qu*  feriptura  nullam  habet  obfcuritatem,  his  prsefertim  qui  ea  au/; 
idierunt,qu3c  a  me  ffatim  antea  dida  fuerunt-  Sunt  uero  8C  aliae  faipturae  idem  dicen/ 
*es,quas  intelliges  at<5  probabis,fi  illa  quae  diximus  animaduerteris. 

BRASAVOtVS  i 

PRIMO  Galenus  quorundam  expofitionem  enarrat,qui  mutationes  temporum 
hihil  aliud  elTe  arbitrabantur,quam  temporum  fuccefsiones :  8C  ideo  quum  hyems  in: 
ucr  uanfit, morborum  generatio  fitide  quibus  inferius  fermone  habebit, eodem  mo 
do  per  alia  fuccedentia  tempora  difcurrentes,in  quibus  morbi  quos  enarrabiofient.  ; 

Quod  autem  fuccefsiones  dicit,Gracca  lingua  eft  hocenimuocabulun» 

continuationem  figmhcatjQC  cum  continuatione  fuccefsionem,  enim  conti/ 
nuatio«fuccefsioeft. 

_secvndo,  Galenus  in  praedidam  opinionem  inuehiturtquoniam  hoc  uerbum 
Potifsimum, fine  ratione  pofttum  eflet .  In  fuccelsiuis  enim  horum  tempora  mutatio» 
nibu5,non  folum  morbi  aliqui  generantur,fed  SC  alij  foluimnir:  nam  ut  inferius  dice» 
tur, aliqui  morbi  lunt,qui  ad  uer  i^antur,a!ij  ad  fftatemtpropterea  temporum  iuced/ 
«jones,morbos  non  magis  pariunt,qiram  IbfuanttSf  ideo  hoc  uerbum  Potiftimu ,  ad»: 
dendum  non  erat,fed  abfqlute  proferendum,  Mutationes,ideft  fuccefsiones  temporS 
pariunt  morbosmon  cm'm  potius  'pariunt,quam  fanent. 

Quod  in  hac  Galeni  parte  feriptum  eft,Nam  nonnunquam  tempora  inuicem  com 
mntantur,K  ficuti  quidam  morbi  ex  ea  comutatione  gencrantur,eodem  modo  etiam 
wluuntur.  Nos  hanc  particulam  Nonnunquam,in  illam  Dum,comutandam  elle  pu» 
tainusrquoni^m  uenim  non  eft,  quod  tempora  nonnunquam  inuicem  commutentur* 
«no  femp»  commutantur.Etemm  hoc  loco  Graecus  contextus  dicit,  t‘im&xMaviriStt 
s*im  et  «ttiiAitt  ideft,Nam  dum  tempota  inuicem  commutantur.  Et  It» 

cethate 


JJS  L I  B  R  I  T  E  R.  r  1 1 

cfethsecparticura  tw'»*, 

pro  dum,quandocf  exponiqjrarfemm  quumfeilfus  uerior  efficitur..  In  ffl»  eti»niW 
quae  ftatim  fequitur.Et  ficuti  qufda  morbttila  ccnuundio:Et,fuperflua.€ft;quin^‘^ 
pterfenfum  quem  obtortum  facit,  tumquiainGracco  codicenon  adeffi;fedaItf(4(i  ’ 
fine  copulatione  legit,.  S>aaS^  ^ut  (rmisaiuividiucm-  ideft,5icutiqaidannnorb^' 
illa  mutatione  generantiff»  ^ 

T  E K 1 1  o,  expofitio  uera  a  Galeno  ponftur, quae ell propter lioc  uErbuin,po(ig| 
mum.neceffarium  efle  per  mutationes,alterationes  intelligere;quf  fecundunrijj^^ 
temperaturas  fiuntiftae' enim  funt  quae  potifsimum  morbos  progignunt, quatiifo^ 
res  funt,8C  alia  poft  aliam  fequitur,ut  in  fequetibus  aphorifmis  edocebit.PropterBjt 
uerba,  quae  a  Galeno  faipta  funt/cilicet  alterationes,fec5dum  illorum  tempoatunu 
recentiores  Galenum  intelligunt,  5C  ex  confequenti  Hippoaans  aphorifinom,  quod 
in  qualitatibus  naturalibus  mutationes  intelli^r,ut  quia  acftas  cali*  eft,ad  miis » 
lidum  mutatio  fit,Iiyems  ell  fngda^miitatio  ad  magis  frigidum  fiat,&  haec  mquiaiL 
eft  in  fuis  qualitatibus  alteratio.  -  ^ 

Quod  aute  Galenus  hoc  non  uelit,ex  re  ipla  primo  apparet.nam  alteratibnes  ISz 
in  proprtjs  qualitatibus  potifsimu  non  pariunt  morbos,  8i  quia  didt  multas  fierimm 
tiones,aIia  poft  aliam.  Si  autem  in  propnjs  qualitatibus  nuitis  intelligeret,muiuenoa 
erunt  una  poft  aliam,  Adde, Hippocratem  in  Epidemijs.de  mutatioiiS>us8Calttratia« 
nibus  ad  alias  qualitates,  quam  fint  naturales,,  femper  loqui ..  Ideo-  quum  Galemis  hic 
fibrum  Epidemiorum  citet,necefle  eft  itaipfum  ihtelIigiKe,ut  mecf  libro  proi'dit. 

Quod  in  hac  parte  legitur,  Qiiandb  miilCe  alia  poft  aliam  fiunt  alreraUones ..  Giar 
Ce  m,  oT(w  «a»iio<rac  «w  ssAe»?.  ideft,Qnandb  muItaralferationes.diefec£pspcr 
ordinem  fiunt.  Leonicenus optime  id  uerbum  interprttams  efftidi^ahapoft 

aliammerbum  uerbo  reddere  non  curans, modo  fentetiam  fequatur  ;  uel  quum  plures 
uicifsim  fiant  immutationes,fiue  alterationes* 

Dubitationem  mouent  hoc  loco  recentes,an  temporum  mutationes  ad  colimilem 
naturam  morbos  generare  debeanticoncluduntqp, morbos  generare, praefertim  ex  G* 
leni  fententia  hic,miem(ut  uides)non  intellexere,  quoniam  hoc  non  intendit 
Q_V  ARTO,  Galenus  ut  fecundam  i^horifmi  partem  interpretetir,notatquod| 
nnius  temporis  alteratio  morbos  quidem  facit,  fed  non  potilsimnmtpropterea  edoce.' 
re  uolens,  quando  mutatio  in  uno  tempore  morbos,  potifsimu  inferre  polsit,dmqr4t 
gnas  mutationes  in  quibufdam  temporibus  uel  caloris,ueI  frigoris  illas  elTe,  quae  mot 
bos  potifsimum  faciunt,8i  non  fimpliciter  mutationes, fed  cum  additione  Magnas. 

Huius  partis  imtiu  in  hac  Leoniceni interpretatione  ita  legtur.  Si  uero  unius  am 
poris  folius  alteratio  efficit  morbos  aliquos.In  Grxeo  auteni  codice  ita  habetur, « 4 
«miuru  /uS»  ifiirisi  mcJi,  ideft,  Vtuus  Oao temporis Iblius, 

alteratio, efficit  quidem  morbos  aIiquos:ut  hinc  cogpofcere  pofsis  coditionem  Si, dee 
elle;8i  particulam  quidem,poft  uerbum  EfFicir,apponi  debere,ot  leg  polsft,non  »  4, 
fed  8  Ji ,  ideftjfi  autem .  In  hac  etiam  impreisione  poft  illam  particulam  Vel  caloris, 
deeft  particula  Vel  lrigoris:quam  librartj  caufa  abefle  putamus, 

CLV I N  T  o ,  Galenus  partem  illam  Aphorifini  interpretatur,  in  qua  dicit  Hip{»' 
crates:8C  alia  pro  ratione  eodem  mOdo,inqufens,hoc  intelUgendum  effe  de  humidiw 
te,ficcitate,cfe  uentis,8i  de  uentorunr  defeau.  Nos«^  fecundas  qualitates  ad(Jimns,uf 
liint  mutationes  ad  uenenofiim  8£  peftilens,quac  omnes  potifsimum  morbos  pariunq 
fi  magnae  fint :  imo  SC  fi  adeo  magnae  non  fint, hoc  fedunt,  quando  inpeffilentemnac 
tUram  inuerfac  funt. 

LeOmeenus  hanc  parte  k  urviiiittJmiiyS  hrmSi/,  hoc  modo interpretatur,AutiKii* 
tOrum,aut  hOrum  drfedus.  Etre  uera  nihil  aliud  uult  Galenus,qnam  iffudtquiauen/ 
torito  defedlus  quandoi^  morbos  pariunt;  praefertim  quum  praui  uapores  efetiantur, 
qui  a  Uento  transferri  non  poflimt.Forte  nos  interpretari  ponemus  «vrriiiSft  ideft  Sw 
ne  ipiritu:ubi  non  eft  euentatio,uel  perflationum  uel  imperflationum. 

Deni(^  Galenus  alias  quafdam  huius  Aphorifmi  kdtiones  refert,quae  adeo  plan* 
fun^ut  expofitione  non  indigeanuT u  foltun  ultimum  uerbum  annotare  ddjes,S**^ 


APaoRISMTS  i  m 

AAiiimadumerisrfrtGraco habetur,  Etufaifcri|>tUiheft,QuasfateIli. 

^  at^  probabisjise  tu, Quas  8C  mt£Uiges.nam  Graece  eft,  m  oomu 

aphorismvs  secvndvs 

-r  Atararum.h*  quidem  ad  adhtem ,  hs  ueto  ad  hyemem ,  bene, male  ud 
fe  habent. 


BRASAVOLVS 

H  L  V  S  eft,qUi  non  nolieritjhonunes  aliquos  in  adlate  ma^‘s  fanos  eflcjalios 
(nhyememempe  hi  facilius  atftatis,iHi  hyemis  difaimiria  ferunt  Propterea  ab  Hippa 
crate  non  fine  ratione  faiptum  eft,  aliquas  hominum  temperaturas  eflcjquae  ad  *ffa/ 
tem  bene  fe  habeant, aliquas  ad  hyemeiiuecotrario  etiam,iiquas  quae  ad  aeftatem  ma^ 

Ke  fe  habent, liquas  ad  hyemem. 

tS^  (fiimil/.  ideft, Naturarum.  ]  In  uarijs  Hippocratis  Iocis,hoc  uocabulum  Natu/'' 
ta,iuerlimode  ufurpatum  repetitur .  Nunc  iiffo  per  naturam, quatuor  elementorum 
temperaturas  intelligittquam  quifep  fibi  propriam  natflus  eft;h  jc  eiiim  6C  tanta  calidi, 
fhgi^',  humidi,6^  ficci  mifcella  Socratis  temperaturam  facit, quae  fecudum  quod  talia 
d^ad  aeftatem,  ud  hyemem  bene  maleue  fe  habetEft  autem  h*c  natura, ideft  tefflpe> 
ratura  quoddam  animae  inftrumenta,fecund5  quod  ipfa  6peratur,8C  melius  uel  peius 
agit  uel  patitur.  Vnde  8C  Philotheus  quid  per  naturam  intelleacerii  Hippocrates  edoe 
£ens,inquit,  iji/nji  ^7«59a  •zii  a4j/b.  ideft,Naturam  hic  terhperaturam  dicit,  , 
Ai  tiSi/ 1^!  ideftjHae  quidem  ad  aeftatem.;]  Quoniam  illae  naturae,  quorum  et 

rores  in  aeftate  corri^ur,melius  fe  habentiquorum  autem  crefeunt, peius:  opus  uero 
ecquod  aeftas  propriam  aeftaris  naturam  feruet;  quoniam  fi  no  feruarct, accidere  poli 
fet  eos,qui  in  aeftate  peius  fe  habere  deberent, in  melius  proftcere,K  econtrario-Si  ue/ 
ro  quatras,qui'nam  illi  fint,qui  aeftate  bene  uel  male  fe  habeant, Philotheus  tibi  fatisf» 
deunquiens,  iwAfieftUi'  tpgi/jiys»  8!i^’a  <u  4v}$tu  Ksa  jJj, «  ijuTef* 

i«  n  i^iuTHVs  ig  ee  iil/xfemw  A  sMvji 

melum  «iiireim/  ideft,Bene  quidem  fe  habent 

(nadlate  frigidae  &  humidaeteorrigitur  enimipforum  excefliis  ex  caliditate  8C  ficcitar 
te,K  in  bonam  temperatura  ueniuntMale  autetn  fe  tunc  habent  calidx  dC  ficcae,quo/ 
niam  tali  tempei'atura  intenfiores  fadac,ih  excefllim  incidunt. 

Ai  A  }(eiit^va .  ideft, Hae  autem  ad  hyemem,  ]  fcilicet,bene  fe  habent,K  illae  ma 
IfcHyemem  uero  intelligas  fuam  debitam  naturam  8i  temperaturam  feruantem:  bene 
autem  fe  habent,  fecSdum  Philotheum  hoc  tempore, 8C  male, naturae  quas  enumerat, 
inquiens:^5TOA(i,  cu  ksk  vjfia  w  n  \!m  ■nSt  oe 

(«iro  tiu  euifemiJ  uSiTariAe.i»  SS^tui  A  ksk  |jj>(t,W!Xds  ytefeliirei/!/!  HSActlfiTtB  wS’ 
•i7iS*((i,vai,  u)f«7»T©-,K9Ct  ef  erviemTymi)  ideft,  Rurliis  fri> 

gida  8C  humidj  teperatUrae  in  hyeme  male  fe  habenttpropterea  quod  a  fimili  aiigmetl 
tum  intenditur.  Calida  aSt  &  ficca  bene  fe  habet,  quoniam  corrigitur  per  alteram  cort 
trapofitt'onem,k  frigiditate  8C  humiditate,&  in  cOndnnam  temperaturam  tteniimt, 
ii  yfaiis  liwwi.  ideft.  Bene  uel  male  fe  habent,  ]  Vt  in  utrocg  tempore, bene 
ud  male  ftqfecundum  quod  natitrae  diuerlac  fimt  Hominum  autem  naturae,ideft  tem 
peranirac,aptac  fimt  bene  uel  male  fe  habetemon  fbltim  quia  aegrotabunt  uel  fimabun/ 
tur.fed  etiam  quo  ad  praeferuationem. 

Si  autem  petieris.  Cur  de  alijs  temponbus  locutus  non  fit ,  autumno  inquam.  Si 
uere  t  Re^ondemus,illa  tempora  efte  magis  placida  alijs, K  nullam  habent  excellen/ 
t®  qualitatem,  quae  nos  afficiat,  ficUt  aeftas  &  hyems  habent :  raric^  fimt, qui  in  uere 
K  autumno  male  fe  habeant  ,Et  fi  multi  in  autumno  perich'tentur,non  eft  ratione  au/ 
Wmni,fed  ob  praecedentem  aeftatem, quae  noftras  uires  debihores  effecit.  Vel  per  haec 
wo  extrona  tempora,media  fimul  intelligas :  nam  ab  experientia  edocemur,aliquos' 
«lesqui  facilius  hyemem  SC  aeftatem  ferre  poirunt,quam  uer  8C  autumniun. 

Hic  autetn 


,6a,  libri  tertii 

Hfc  autem  aphorifmus  iit  temperaturis  naturahter  diftemperatis  uer us  cft,utint» 
legendum  commentum  uidcre licebit:  qtiamuis  &.  inicmperatifsimanerificaripofc 
quddadtemperatumtempus,bene;addiftemp£ratum,malefehabeat.  • 
Hippocrates  in  libro  De  humoribus,huius  aphorifmi  fententia  profeqiritur  cniL 
in  fine  libri  dicit,  Qiiacdam  etiam  naturae,  quum  tempore  mutantur:nam  qugeto^ 

te, qu*damhyeme,melius,peius'uehabent:qu*damproutfunt  regiones  8C  loti  uS 

deguntJn  eodem  amem  loco  admultaalia  amp!iat,inquiens,  -®tates  pratereainairt 
catus,morborum  ftatus,per  temporum  mutationes  peius,melius'ue  habent  -Inidad# 
dit.  Quin  8i  anm'  temporibus,m<3us  rarionem',  cibaria,  pocula  congeuentia  portiaim 
Si  uero  de  his  naturis  quaeras,  qu*'nam  illae  fint  quae  peius,meUus'ue  ad  hyemem 
autadacftatemfe habeant, in  Galeni  comraentofarisfaciemus^ 

GALBNVS 

Na  T  V  R  A  S  hoc  in  loco  dixit  Hippocrates-fecundu  prindpaIifsimu,8C  proprii 
fignificatu  quod  fecundum  iplammaxime  fubftantia  naturae  eft.Dicebamus  aii 

tem  in  praecedentibus,  ipfam  elle  temperaturam  quatuot  elcmenrotum,humidi,fica‘ 
calidi, &  frigdi ,  Et  quidem  oftenfum  a  nobis  eft  in  libris  De  temperaturis.  Vnaqiri^ 
dem  temperatmabene  temperata  an^  optima .  Male  amem  temperata:  8£  uiriofaim, 
mero  o(3o,quatuor  quidem  fecundum  qualitatem  excedentem,  quatuor  uero  alfieft/ 
eundum  duas,  Secimdum  tmam  quidem  calfda,frigida,ficca,&i  humida .  Secundum 
duas  uero  calida  8i  ficca ,  humida  8C  cahda  ,  SC  ftigiife  humida,  8i  frigida  8i  fica 
Ad  aeffatem  quidem  frigidae  8C  humid»  naturae  optime  afficiuntur.  Ad  hyemem  uero 
calidae  8C  ficcar,ficuti  8C  male  afficiuntm  calid*  frccae  ad  aefiatem,&igi'dae  &  humie 
dae  ad  hyemem.Perfediifsimae  qmde  iginir  natmae  huiofeemodi  ad  dida  tepora  opti» 
«ne  ac  peffime  afficiutm-Medfoaiter  autem  quae  quoms  modo  ex  temporibus  ud  iu  - 
iiantm  uel  offenduntm,ficmi  humida^bi  calida  aeffiate  8C  hyeme;quoniam  arfiate  qufi 
diem  quatenus  humida  eft, melius afficitm:hy eme  uero  contra,quatenus  calida, 
BKASAVOLVS 

P  R I M  0  a  Galeno  edocetm  qmd  per  illud  uocabulum  natma,intelligendumfif, 
hempe  principalifsimum  fignificatinn  intelligitm,quod  eft  fecundum  naturae  fubftan 
damteft  autem  quatuor  elementorum  temperatura :  de  qua  in  libro  De  temperaturi, 
Si  m  opere  De  dogmatibus  Hippoaatis  8C.  Platonis  perplura. 

In  hac  parte,  quum  dicitur.  Naturam  fecundum  principaltfsimum  proprium  (b 
^■ficatum  accipi-lege  dcbet,Et  primum  Cgnificatnmmon  proprium.In  Graccoeniffl 
codice  ita  habetur ;  ab  Hippocrate  accipi  hoc  uocabulum  Natina ,.  ijJi  to  Itm&itntf 
•n>tm  mitturiiihan.  ideft,fecundum  proprijffimum,ueI  potiffimnm,8i primum 
fignificatum.Nullus  autem  eft  qui  ignoret,aliquod  effe  primum, quod  propriumnoD 
m,8ieconueffo, 

S  E  C  V  N  D  o  ,  Galenus  temperaturas  enumerat, unam  mediam  5C  temperatilfind 
ponens,  qua:  quatuor  qualitates  in  aequilibrio  habet, 8i  otSo  diftemperatas .  Interi» 
quatuor  fimplices  fimt,c3lidum,fi'igidura,humidum,ficcum :  8C  quatuor  compofior,  . 
calidum  ficcum,  calidum  humidum,fi:igidum  ficcumvftigidum  huntidum.Illaautem 
temperarifsima,quae  corpiis  (S^nfa-ni/  facit,nunquam  inuenitur,  nifi  facris  theologi 
affenriarouSjquibus  8C  alfentire  debemus,authotem  noftrte  falutis  C  H  R  i  S  T  Y 
temperatura  praeditum  fuilTe ;  unde  q^uac  pro  nobis  miferis  pallus,  uegetioriblB  fenib 
bus  perfentiebat,quam  alij  homines  fentire  foleant: 

Quum  autem  hic  legitur, Qratuor  qtridem  fecundum  qualitatem- excedentem,  le/ 
gendum  eft,  Quatuor  quidetttTecundum  unam  qualitate  excedentem.in  Grfcoeniffl 
codice  habetur,  ijP?  i4iu>  ii&wiiTtvccur  mumm.  In  quibus  uerbis  oidere  Ib 

cet,illam  particulam  (iini/,  addendam  elic,ideff  unaittrquam  librarius  in  Leoniceni  co 
dice  omifitHacc  autem  pars  dubium  qupddam  fOluiqquod  ita  fieri pollet,  quomodo 
in  uno  homine  temperaturas  fimplices  inuenire  contingat ,  quum  ex  elementis  cem , 
politus  fit  f  Relpondemus, fimplices  temperaturas  hoc  ibium  modo  inuem'ri:Qrfilt 
ex  quatuor  qualitatibus  compofitus  eft.Si  autem  accidat  unam  adiiuarum  uel  pam® 
rum  aliam  fuperare,  8C  in  reliquis  duabus  aequalitatem  efle ;  ut  fi  Socrates  in  humid» 


'ap  Hb  R  IS  Hvs  ■  i  ir  i6t 

uero  magis  calidus  ^  frigidus, tunc  Sontes  unam 

(Mam  qualitatem  habere  dicion-jfcilicet  caliditatem. 

TERTIO,  Galenus  docet, quae  natur*  quibus  temporibus  bene  malcue  ie  ha> 
fcemcnara  friadae  8C  humid*  natur  j  in  *ftate  optime  de^t,frigid*  &C  ficc*  in  hye 
me ;  econtrario  calid*  SC  ficc*  in  acfhte  male  fe  habent, frigid*  8C  humid*  in  hyeme. 
Si  autem  dixeris,flmile  a  fimili  con(eruari,8t  a  contrario  reduci, Relp6dcmus,uerunl 
tire,quando  fimilitudo  in  tanto  qradu  efl:,ut  naturam  coferuare  pofsit:quando  autem 
in^du  eft,quod  naturam  adeo  excedat, ut  alterare  po(sit,uerum  non  eft,fdlic:et  has 
naturas  illis  temporibus  comparando, qu*  in  fuis  qualitatibus  multum  excedunt. 

QV  A  R  T  o  docet,  quod  perfecSifsim*  natur*  tales,ideft  natur*  pr*dii3*,  etiam 
fi  in  fua  pK-fedhone  fint,in  qua  elle  pofsint,  tamen  ratione  illorum  temporlim  optime 
gdpefsime  affrciuntur ;  propterea  in  genere ,  natur*  ill*  qu*  temporibus  confimiles 
funt,pefsime  afficiuntiu  .  Non  defunt  tamen  natur*  aliqu*,qu*  afficiuntur  quidem^ 
fed  mediocriter, ut  calida  SC  humida,qu*  in  illate  male  fe  habet  propter  calorem,fed 
melius  propter  humiditatem,in  hyeme  male  fe  habet  propter  humiditatem, melius  aU 
tem  propter  ca!iditatem.Eodem  modo  natur*  fiagid*  K  licc*jrationc  ficcitatisbene 
fehaoent  hyeme,  male  *llate;ratione  frigiditatis,  bene  le  habent  *llate,malc  hyeme, 
ills  autem  natur*,qualis  ell  calida  8C  humida,  in  uere  male  fe  habere  debercnt,&:  fri/ 
gida  8C  fica  male  fe  habere  deberet  in  aUtumnotfed  quia  ucr  8C  autumnus  fuas  quali? 
tates  multum  intenfas  non  habent,  propterea  opus  non  ell,  quod  ita  male  fe  habeant, 
prsfertim  quia  adiuas  qualitates  remilsiorcs  habent, pafsiuas  intenfiores. 

Quod  in  hac  parte  legitur.  Mediocritas  autem  qu*  quouis  modo  -in  Gr*co  codiV 
te  habetur,  mrelon  Ji «  «eS’  momi .  idell,Mediocriter  autem  qu*  lecimdum  aliquid 
ex  temporibus,uel  ad  tempora, quia  faiptum  ell  Zfics,  uel  iuuantur,uel  offendim 

cutaiam  fi  rede  perpendas, fecundu  unam  partem  iuuantur,fecundu  aliam  offendunt, 

APHORISMVS  TERTIVS 

MOrbi  quo^  alij  ad  alia  bene  uel  male  fe  habent,8C  quidam  itates  ad 
(empora  SC  loca  SC  uidlus  genera. 

BRASAVOLVS 

S I C  V  T I  in  pr*cedenti  Aphoriimo  didlum  ell, aliquas  naturas  ad  acllatem  bene 
uel  male  fe  habere,alias  ad  hyemem;  idem  in  morbis  &C  in  *tatibus  docet, quod  more 
fci  K  *tates  bene  uel  male  fe  habent  ad  tempora, ut  ad  hyemem  *ftatem,Si  ad  loca 
8C  ad  genera  uidiustquod  etiam  abfolute  in  naturis  dici  poterat,non  folum  ad  tempo^ 
ra  bene  uel  male  fe  habere ,  fed  etiam  ad  loca  5C  ad  uidus  rationem  8C  ad  exercitia,Ht 
Otibaltus  ampliat. 

T<I(i  wtlooi»  (ca\<u  «aa*}  iv  » latxJj  wtif iiota .  ideil,Morborum  aliqui  ad  alia  be/ 
ne  uel  male  fe  habent.  ]  Intellige  autem  ad  alia  anni  tempora,  %■«£■.  nam  ia 

aliaaphorifmi  parte  illa  ponit,in  quibus  morbi  male  bene  ue  fe  habent.  Sunt  enim  ali 
qua  tempora  in  quibus  morbi  fiunt  BC  conferuantur,ut  in  *llate  biliofi  morbi,in  hye> 
inepituitofi:8C  in  *llate  pituitofi  fanantur,in  hyeme  biliofi, quanfum  fit  ratione  tenv 
poris,quod  morbo  opponitur .  Verum  enim  ell,qudd  biliofi  in  hyeme  fortiores  fiint, 
quia  a  maiori  caufa,&  pituitofi  in  *llate:tamen  ratione  temporis  quod  opponitur  be.* 
ne  fe  habent.  Si  uero  pituitofum  *llatis  in  hyemem, &  biliofum  hyemis  in  gllatem  du 
ceres,a  fimilibus  qualitatibus  diutius  conferuaretur.  Morbi  igitur  in  illis  temporibus 
bene  fe  habent  in  quibus  generantur  8C  conferuantur.  Sunt  autem  h*c  tempora  fimi» 
ua.Male  uero  fe  habent  in  illis  in  quibus  expelluntur, ut  funt  tempora  contraria. 

Etiam  morbi  bene  uel  male  fe  habent  idell  ad  r^'ones,qma  morbi ca» 

udi,in  calidis  locis  bene  fe  habent:  generantur  enim  conferuantur .  In  frigidis  uero 
•nale.quia  expelluntur ;  Si  frigidi  bene  fe  habent  in  frigidis, in  calidis  male .  Vel  h*<r 
omnia  cottario  modo  intelligamus.Quod  morbus  frigidus  in  calido  loco  bene  fe  ha» 

H  beat 


1 


ipfam  nihil  refert.  Adde,morbos  bene  uel  male  fe  habere  idefLalg^ 

ra  mdus:  fimilibus  emm  fiunt  morbi  SC  conferuantur,difsimiIibus  expelliMtur 
nidus  genera,  8C  quo  ad  qualitatem  8C  quantitatem  intelligenda  funt ;  nam  ex  ipS 
morbi  fiunt,8i  fanantur.  Philotlieus  autctn,ut  hxc  omnia  edoceret, hoc  anim^.j„‘? 
tit.quod  his  uerbis  exprefsit,  isioii  ASti  to  w  m  n  tIu, 

^^■Tiw\vnV‘  «deftj  Sciendum  autem, quddhacparticulacBe^8i:Male,diipKS 

dicimtur,  K  fecundum  generationem,  8f  fecundum  folutionem.  Poftea  diffidis  u^/ 
bis  hanc  diftindionem  ad  aphorifini  commodum  intelledionem  applicat,inquit|,^ 
<ut  eius  fententia  omifsis  uerbis  referamus)omnes  calidos  morbos  in  aeftate  fecimdum 
generationem  bene  fe  habere;at  fecudum  folutionem  male,propterea  quod  exauseti» 
cauft,led  tjdem  rurfus  calidi  morbi  in  hyeme  male  fe  habent  fecundum  generationem 
imo  non  nifi  ab  ingenti  caufa  fieri  po(Ilmt;bene  autem  fe  habent  fecSdum  folutionem 
propter  contrarietatem.  Propterea  in  iEthiopia  calidi  morbi  fecundum  generationem 
bene  fe  habent,  at  fecundum  folutionem  male.  In  Sej^hiauero  econtrariofe  habet. 
Idem  intelligendum  eft  in  aetatibus,  exercitijs,  K  reliqius  quae  morbos  K  exaugeteK 
minuere  pouimt. 

•Jivt!  fis#?,  ideft, aetates  quedam  ad  temporaj  Supple  tu  fuprapolitam  pat 
ticulam.Bene  maleue  fe  habet.  Quod  enim  in  morbis  pracdixerat,idem  in  aetatibus  di 
cit.  Aliquae  enim  aetates  funt,quaE  morbos  in  acftate  pariunt,aliqug  in  hyemetSCideoin 
his  temporibus  male  fe  habent,  in  oppofitis  bene. 

KeUxifas.  ideft.  Et  loca.]  Quoniam  aetates  quatdam,utiuuenilis  in  frigidiori  lo/ 

'co  degere  poteft,fenihs  autem  non :  K  ideo  illi  bene  fe  habent ,  ilH  male:&  econlrario 
per  aetates  difeurrentes,  quae  in  locis  fuae  naturae  oppofitis  bene  fe  habent,  in  oppofitis 
autem  male. 

K«  lAoiwf .  ideft,Et  diaetas.]  Nam  aetates  ad  aliqua  genera  uidus  bene  fe  habent, 
ad  alia  male.  luuenes  etenim  fi  aromaticis  SC  calidioribus  pulueribus  uefcaur,malefe 
habent,  feniores  bene;2f  econtrario  in  oppofitis  qualitatibus. 

Quod  autem  SC  aetates  8C  morbi  bene  maleue  fehabeant,ad  tempora, loca  K  utdtes 
genera,non  folum  ex  horum  natura  ucrum  eft,  fed  etiam  ex  ipfo  tempore, quantumin 
fe  fit .  Propterea  Hippocrates  in  libro  De  morbis  inquit.  Annus  ab  anno,tempasffii 
tempore,  K  hora  ab  hora  differt .  Et  in  principio  fecundi  libri  Epidemiorum ,  in  nonis 
tempeftates  anni  multum  polfe  docet, ubi  inquittT empeftas  alia  pro  alia  incipiat,fic(p 
annus  dC  eius  tempora  inter  fefe  habeant;  nam  quemadmodum  ftatis  anm' temporibus 
matura  cun(fta,fuo(p  tempore  redduntur:  fle  ftatis  annis,  eorumue  temporibus  tempo 
ftatibuscj  morbi  ftati  fiimtjfaciilimcij  decernut.  Contra  uero  nonftatis,nonftati,qm9 
'  difficulter  decemant,fiunt. 


GALENVS 

Exordinato  quodam  interpretandi  genere  mihi  uidetor  ufus  Hippocm 
tes  in  hoc  aphorifmo  Nam  melius  utique  ita  dixifref,Morbi  SC  a:tates,aln  adalia 
tempora  SC  loca  K  uicftus  genera,bene  male  ue  fe  habentMorbi  igitur  bene  fe  habenti 
ad  tempora  quidem,  ut  ad  generationem  fimiles,ut  ad  folutionem  uercr  contrarij .  Nos 
enim  de  hoc  ipfo  determinauimus  in  expofitione  illius  Aphorifini  Ctrius  initium  eftin 
morbis  minus  periclitantur.  Jfitates  autem, quemadmodum  SC  naturacifirigidseqmdetn 
ad  calida ,  calidas  uero  ad  frigida .  Senum  quidem  ad  aeftatem ,  iuuenum  uero  adhye/ 
mem.Eadem  ratione  8if  ad  loca,non  morbi  tantum,  fed  etiam  astates  afficiimtur.  Nam 
morbi  calidi  in  locis  calidioribus  magis  generantur ,  SC  minus  fimt  periculofi ,  ma/ 
gis  fanas  fimt  in  frigidis  regionibus  aetates  calidiores,  in  alfjs  proportionahter.Sic^ 


o  SC  ad  uicflus  genera ,  alij  ad  alia  bene  male  ue  fe  habent  morbi,  aetates  •  Namc^ 
diores  ad  frigidiores ,  frigidiores  uero  ad  calidiores ,  Sf  flcciores  quidem  ad  humidio; 
res,humfdiores  uero  ad  flcciores  bene  fe  habent;  &  ( ut  fimpliciter  dixerim )  contrati) 
quidem  ad  contraria  bene,fimiles  autem  ad  flmilia  male;  practerqiBm  fl  actas  tempw 
ta,8f  ui<Sui,3f  regioni,8f  loco  temperato  comparetur:hoc  em'm  folo  modo  fimiles  afe 
milibus  bene  afficientur.  Quas  uero  plus  a  temperie  recefterunt  aetaris, fecundum  tenv 

peraturaffl 


APHORlSJaVS  Iit 

ivtatunm  contraria  loca,  tempora,  uidlus  genera  conferunt  magis  •  Qtmm  liero 
^nes  morbi  a  temperie  K  modo  recedant ,  generatio  quidem  a  fimiiibus  locis  atque 
temporibus, folutio  uero  a  contrarijs  fit, 

BRASAVOLVS 

t  R I M  o ,  Galenus  docet, Hippocratem  inordinato  loquedi  genere  Ufum  eHe,nenl 
pebreuiiis  dicere potuifTet ,  Morbi,8i  actates.alij  ad  alia  tempora,»:  alij  ad  alia  loca,8£ 
aW  ad  alia  uiflus  genera, bene  maleue  fe habent .  Eft  autem  apud  authores  figura  qu» 
hyperbaton  nuncupatur,  quando  inordinato  quodam  loquendi  modo  utuntur  ;  Dicit 
uao  ideft  inordinatiorem. 

S  E  C  V  N  D  o ,  Galenus  doceqmorbos  bene  le  habere  ad  tempora,  quando  fimiles 
funt,quia  in  ipfis  generantur,  refpedu  uero  folutionis  ad  tempora  contraria  bene  fe  ha 
b'ent,quia  conferuatio  intemperatis  per  fimile  femper  fit,cUraper  contrarium ;  de  qui/ 
bus  o^bus  in  Aphorilino  trigefimo  quarto  fecimdi  libri  feriptum  eft,  In  morbis  mi/ 
nuspericlitmturaEgrotantes:K  reliqua.  ^ 

Sed  forte  id  uerum  non  efle  tibi  uidebitur,quod  morbi  fecundum  anni  tempora  be 
ne  uel  male  fe  habeant,  quomam  omnes  morbi  in  acftate  bene  fe  habere  uidentur ;  nam 
ut  in  uigefimoquinto  aphoriimo  fecundi  libri  faiptum  eft,  qui  incipit,  JEftiuac  qiiarta!/ 
na,K  extera,  (Jmnes  morbi  in  acftate  breuiores  redduntur,quia  acftas  hoc  facit.  Igitttr 
insftate  omnes  morbi  melius  fe  habent.  Reipondemus,acftatcm  omnino  quantum  fit 
ratione  fui, morbos  abbreuiare,tame  neceflarium  non  eft  quod  melius  fe  habeant,  imo 
calidi  morbi  intenfiores  funt.  Propterea  Hippocrates  8C  Galenus  in  illo  aphorifmo  de 
morbi  longitudine  loquuntur, non  autem  de  intenfione  uel  remifsione. 

Si  iterum  arguas.  Morbos  per  medicamenta  curari,  quae  apud  Galenum  uigefimo 
quarto  Aphorifmo  primi  Iibri,potentia  calida  funt. Calor  igitur  confert.  Refponde/ 
mus,  Vt  calida  funt,per  accidens  curare :  folum  etenim  curaht,quia  euacuant .  Omnis 
enim  cura  per  contrariu  fit.  Et  ideo  pharmaca  curantiqiua  quod  plenum  eft,euacuant. 

An  uero  morbi  qui  in  tempore  fimili  fiant,in  tempore  contrario  curentur,  meliores 
fint, dubium  uideretur :  etenim  longiores  funt,  quam  fi  in  tempore  fimili  curati  eifent. 
Reipondemus,  tempora  cotraria  pro  cura  meliora  effe.Et  hoc  Galenus  intclligitNon 
tamen  quod  ipfi  meliores  fint  morbi,  fi  prorogenturtfed  quaptum  fit  pro  intentione  cu 
randi,contrarium  tempus  magis  aptum  eft.^ 

Et  etiam  fi  arguas  contra  id  diiSum,  quod  morbi  fadii  in  temporibus  fimiiibus  mi/ 
nores  fint,  quia  fimile  fimili  additum  furere  facit,  ut  trigefimoquinto  aphoriimo  fecun/ 
di  libri  habetur.Refpodemus,non  habere  tam  magnam  caufam  intriiuecam, quantam 
habent  tj  qui  in  temporibus  contrarijs  fadi  funt, 

TERTIO,  Galenus  de  aetatibus  tradat, quas  dicit  naturarum  ordinem  lequi,quia 
frigidae  naturae  in  temporibus  calidis  bene  ie  habent,  8d  calidae  in  frigidis .  Eodem  mo/ 
do  aetates  calidac,in  frigidis  bene  fe  habent,fid  frigidg  in  calidis, 8d  ideo  feniores  in  acfta 
tebene  fe  habent,in  hyeme  iUniores. 

Qj/  A  R  T  O  Galenus  docet,  quomodo  morbi  8C  aetates  ad  loca  fe  habeant,  quia  C3y 
hdi  morbi  in  calidioribus  locis  magis  generanf,  dC  tales  humores  in  his  lods  fiunt, qui 
morbos  calidos  generare  apti  funt.Eadem  ratio  eft  de  aetatibus. 

Cj_v  I N  T  o ,  ad  genera  uidlus  tranfit,  quoniam  morbi  calidi  ftC  aetates  calidae  ad  ui/ 
dum  frigidum  bene  fe  habent;8C  ita  de  alijs .  Legi  autem  debet.  Calidiores  ad  frigidio/ 
ra,mneutro  genere,8d  non  ad  frigidiores.Similiter, Frigidiores  adcalidiora,8dnon  ad 
calidiores:  8i  ita  de  humidis  Sd  ficcis .  Propterea  a  Galeno  hoc  fimpliciter  enuntiatur, 
Contrarij  ad  contraria  bene  fehabent,  fimiles  ad  fimilia  male .  Vnum  tamen  excludit, 
quod  eft,pra:ter  quam  fi  de  aetate  temperata  loquamur, quam  fi  uidtui  coparemus,tem 
pori  &  loco  temperatis  bene  fe  habet.Etideo  temperat*  xtates  ad  teperatabenefe  ha/ 
bent,qu3c  autem  a  temperamento  recedimt,his  contraria  magis  conferunt. 

Sed  tibi  forte  uidebitur  in  Galeno  contradidh'o,hic,8d  Aphorifmo  decimofexto  prl 
mi  libri, ubi  dicit,  Humidioribus  ucto  naturis,fiue  propter  ^atem,fiue  propter  conilie 
tudinem,non  contrariam,  fed  magis  affinem  feruandam  ftatuit,  oportet  enim  naturam 
H  a  eorum 


,«4.  tIBRI  TERriI 

eorum  fouerc  per  liumMa,nori  eodem  quo  morbos  modo  demoliri,  Rerpondeum.  a 
lud  intelligendum  effc,  quando  non  mult^  excedunt, &  hoc  etiam  quantum  fitniT 
ne  diftemperataj  3etatis,per  comparatione  ad  temperatam.  Vnde  hoc  propetud  uenn^ 
eft,in  tetatibus  diftcmperatis  contraria  conuenire,m  temperatis  fimilia. 

Si  uero  dubites  eandem  habere  proportionem  temperatum  uidum  ad  corpus  tem 
peratum,  qualem  ui<fhis  lapfus  ad  corpus  lapfum  habet  tigitur  uidiis  lapfus, 

|>i^ondOTius,quia  uidus  lapfus  aptus  eft  i^Iud  corpus  in  lapfLi  magis^^dt^eeS 
dius  temperatus  in  tali  eflfe  conferuare.Ideo  in  ipfis  uidibus  nulla  proportio  elfcmm  ui 
dus  lapfus, lapfum  corpus  in  lapfu  ipfo  conferuat  Hoc  autem  eft  ipfum  offendere,fH 
temperatus  uidus  in  fua  tempaie  conieruat,nec  latfio  aliqua  fequitur.  ^ 

In  hac  parte  ubi  leginff,(^ae  uero  plus  a  temjperie,8f  extera,  Grxeus  contextus  ha 
bet ,  'Tcui  A  «Miucus  fjJl  ilui  uemy  Al  <^eui77<u  ^ 

Tta.o-ufi^K^iaT^ae .  ideft ,  statibus  autem  habentibus  intemperaturam,fecundum  tem< 
peraturam(fcilicet  quam  habent)  cotraria  locajK  tempora,8f  uidus  genera  cotrferunt 
magis:  fi  hoc  modo  interpretemur, fenfus  perfedior  efte  uidetur.uel  hoc  modo,tEtaii< 
bus  fefe  intemperantius  habentibus  fecudum  habitudinem,  contraria  loca, 8C  anni  tem 
pora  uidus  genera  plus  conferunt. 

Dcm'$  infert  Galenus  comumfsimum  apud  medicos  theorema,  cum  omnes  mor/ 
bi  a  temperie  modo  recedant, generatio  fit  a  fimilibus,8i  folutio  a  contrarijs. 

APHORISMVS  Q.VARTVS 

tN  temporibus,  quando  eodem  dic  modo  calor,  modo  frigus  fit,autumr 
X  nales  morbos  expe(aare  oportet. 

BRASAVOLVS 

AB  HIPPOCRATE  nuncedocemur,quando  eadem  die  modocalor,modofri 
gus  fuerit,  ita  ut  bis ,  teriie  hxc  qualitatum  mutatio  fiat ,  tunc  morbos  tales  expe<5are 
opus  eft, quales  in  autumno  fuperuenire  folent,in  quo  tepore  eodem  die  pleruncj  ma< 
do  calor,modo  frigus  eft.Duo  autem  commoda  habemus:unum  cft,quod  mcdicusfii 
turas  xgritudines  prxdicere  fciet,  propterea  in  hac  arte  peritus  putabitur,multos^  fi/ 
nabit, quando  in  eo  plures  confident, Deinde hxc  teporis  diferimina  euitare  f€iet,nem 
pe  ueftibus  prouidendum  eft  cum  hat  tempeftates  prxualuerint. 

^  -mmy  hfitaiy .  ideft,In  temporibus.)  Quodemu^  fit  hoc  tepus,uel  hyems,uel  filas, 
uel  autumnus, iiel  uer.  ufus  eftplurali  uocabulotemporibus,ut  omnia  tcmporaproml 
fcuc  intelligere  poflemus.  imo  quanto  magis  tempora  conftirtia  efte  folent,8C  has  ua/ 
rietates  habuerint,  tanto  mags  in  ipfis  morbi  generatur,  pollet  etiam  hic  Aphorifmus 
ad  genaa  m<ftus  ampliari,  quando  eadem  die  diuerla  genera  uidus  mfumutur,tunc  au 
tumnales  morbos  expediare  oportennam  diuerfi  humores  gcnerantBr,qtri  corrupti, dl 
uerfos  &  inconftantes  morbos  faciunt, 

ircu)  fl  <ui?l  «yi^vs-  ideft,  (piando  eadem  die .  ]  Tu  uero  intcllige  eadem  die  bis  uel 
ter  fieri,  ut  fi  oriente  fole  fit  frigus,in  meridie  calor,  ueiperifrigas.Propterea  8C  Philo' 
theusjita  diei  partes  enumerat,  lai  9«  7?!  ^ei 

eadem  die  incipiente  caliditas  fiat,poftea  circa  tertiam  horam  frigiditas,in  meridie  ue/ 
ro  rurfiis  caliditas, poftea  iterum  frigiditas ,  adeo  ut  eadem  die  (ecimdum  Philotheuni 
multx  mutationes  fiant:tunc  enim  autumnales  morbi  iequuntur,quos  hic  audior,  m» 
luieha  vtmiiMTX,  ideft  irregulares  morbos  uocat .  Et  licet  eadem  die  fcriptumreliquoif, 
no  eft  opus  intelligere,  quod  una  iblum  die  hoc  faciat,  immo  opus  eft  per  multos  dies 
perfeueret,fi  xgrittidines  adducere  debeat.  Adde,fi  hoc  idem  in  diuerfls  diebus  fiat,ul 
mahquibusfrigusfit,inaliiscalor,morbosfierineceirariumnoneiret;  ^  „ 


APHORISMVS  Illi  )6f 

1-  aHi  gifA®©-.»*  '^vx&^  y‘y«^  -  ideft,QuandO(p  quidem  calor, quandoip  fri/ 
inis  fitO  Calor  hic,ttoftri  corporis  meatus  aperit ;  frigus  deinde  conftipat  8C  obitruitj 
^im  calor  aperit  frigus  conftipat .  Propterea  hac  mutationes  adeo  noftra  corpora 
ut  opus  fit  incoftantibus  morbis  agitari.  Recentes  ipft  in  hac  parte  Galenum 
ta  intdligStjUt  uelit  per  tres  horas  calorem  cfte,per  tres  frigus,  8C  iterum  per  tres  alias 
«jorein,8C  per  tres  alias  frigiK .  Quod  nunquam  Ibmniauit  Galenus .  Sed  ex  antiqua 
interpretatione  decqiti  funt,  in  qua  hacc  inueniuntur  addita  iiel  a  Conftantino  Aphri/ 
eano  huius  Ubri  parum  fido  inte^rete,uel  a  Ioam'culo,qui  in  diuerfis  aphotifinis  mufr 
twddidit,quae  in  Graeds  Galeni  codicibus  non  funt. 

TO  vomyaia  jg*.  ideil.  Autumnales  morbos  expedlare  opor/ 

tct .  i  ideft,Tales  quales  in  autumno  fieri  folent :  de  quibus  pofterius  fermonem  habe/ 
bit. Vel  autunalesjideft  inconftantesjinsequalestquia  autumnus, inaequale  tempus  eft, 
ia  quo  morbi  inconftantes,8f  iudicij  inconftantis  fiunt  Celfus,  capite  fecundo  prinii 
libri,ubi  ea  docet, quae  ftomacho  imbecilh'  feruanda  funt,inquit :  Minime^  nubilo  ce/ 
lo  foli  aperienti  fe  committere,  ne  modo  frigus,  modo  calor  moueat ;  quae  res  maxime,, 
fflauedines  deftillationesqg  concitat .  Vt  hinc  haberi  pofsit,hoc  efle  unum  genus  mpr/ 
botum.qui  fiunt  quando  eadem  die  modo  frigus,modo  calor  extiterit,  nempe  defttila/ 
lio,  Hippocrates  in  hbro  De  humoribus ,  haud  longe  a  fine  inquit ,  Siquideni  an/ 
ni  tempora,quum  inaequalia  funt,  hoc  eft, eadem  die  non  aeque  calent  frigent^ ;  quod 
quum  euenerit,  morbi  per  autumnum,  alia  que  anni  tenipora,  rata  portione,  fient, 
erunt.  Vnde  habes, quod  in  autumno  fient  morbi  8C_in  altjs  temporibusme  quis  putet, 
quod  folum  in  autumno  fleri  debeant :  nam  K  in  altjs  temporibus  fiunt :  fed  per  quan/ 
dam  proportionemtut  id  tempus  fimpliciter  K  fecundum  naturam  liram  magis  uel  mi 
nus  falubre  ed ,  Propterea  in  hoc  loco  id  exquifitius  exprimitur,quOd  breuius  inhoc 
^horifmorepaitur. 

GALENVS 

CVM  RATIONE  fithoc,Ne(penimappeIIationestemportim,caulaemorbo/ 
rum  funt, fed  tempaaturac.  Quum  igitur  ipfac  conuariant,necefle  eft  SC  morbos 


brasavo.lvs 

IK  HAC  breuiSfconcifa  Galeni  Commentatione  milii  aliud  fit,qulm  quod  hoc 
modo  aphorifrm'  caufa  redditurtln  omm'  aimi  tempore,fi  inaequatis  temperatura  adfue 
rit, qualis  in  autumno  efte  folet,autumnaIes  aegritudines  fi'ent:non  enim  ip 

y  idA  appellationes  temporum ,  morborum  cauik  funt ,  ita  quod  autumnus  ue! 

jueinhis 
s  faciant, 

_ js  Grgeis  codicibus  habentur:in  antiqua  uero  translatio/ 

ne  caufa  redditur,  quia  in  his  mutationibus  modo  aperitur,8C  modo  conftringitur  cor> 
pus.Et  quod  de  illis  tribus  horis  cal6ris,8d  tribus  frigoris  dicitur,a  Ioamtio,uel  a  Con 
ftantino  addita  funt. 


APHORISMVS  (5_VINTVS 

AVftri  auditum  hebetantes,  caliginofi,  caput  grauantes,  pigri,  diffoluentes. 

Quando  huiufcemodi  tempeilas  prxu^uerit,  talia  in  morbis  patiuntur. 
Ac  fi  Aquilonia  fuetit,tu{res,fauce5,alui  durx,difFicultates  urinx,  horrores,  co/ 
(^um  dolores, 8C  pedtoris. Quando  hxc  tempeftas  prxualuerit,tidia  in  mor/ 
bis  expedhre  oportet. 

BRASAVOtVS 

VT  edoceamvR  ab  Hippocrate,  quarum  di^ofitionumdiuerfiuenticau/ 
ix  unt,ad  uentos  fermonem  fledit ,  ct«um  aer,tn  quo  uiuimus,  continuis  uentis  agi/ 

H  j  tatur 


t  IBM  TERTII 

tatur, qualitatem  aliquam  habentibus, quat  ncftra  corpora  affidt .  Has  «go  qnai.w 
confider5s  Hippoaates.in  hunc  modum  exorfus  eft;Quum  Aufter  (pirabiq^^? 
meljfed  per  multos  dies  uigeaqhominu  auditus  hebetiores  redduntur, eorundem b™ 
ii  caligine  quad3  offunduntur, 8C  capita  grauiora  fiunt,&  omma  humana  membra^ 
uiora,8i  ad  motum  ineptiora  efficietur .  Quum  igitur  Auftrim'  flatus  perfeuerauetm 
IU  ftatim  iudica,tuis  aegris  hjc  fymptomata  rupetnentura:&  hoc  non  fine  caufa,ob^, 
ius  uenri  humiditatem.  Si  econtrario  tempeftas  Aquil onia  fuerit, quae  per  aliquot  di 
perfeueret,ex  praeferiptis  fymptomatibus  nihil  fiet,fed  alia,ucl  oppofita,uelta  alaio^ 
cie  prodibunt .  tulTes  K  em'm  accident,  8C  faucium  deftillationes,  8C  aluus  multSdiM 
fiet,adeo  ut  paucifsima  excernantur,  difficultates  urinae  fient,  horrores,  coleum  at® 
pedoris  dolores .  qun  hic  uentus  regnaueriqtu  haec  fymptomata  in  aegris, quos  cura? 
propter  frigiditatem  K  flccitatem  uenti  futura  efle  iudicato.  ’ 

Nouti.  ideft  Auftri.3ls  diim  uentus, qui  a  Latinis  ab  hainriendis  aquis  Aufter  nuncti 
patur,a  Graecis  not©*,  quafihumidus  didtur.  Kmi  enim  apud  ipfbs,humiditascll; 
ynde  non  ab  re  quod  Hippocrates  dixit  ncw,  Leonfeenus  Auftri, interpretatus  dl. 

Hippoaates  autem  in  hoc  libro  fol™  meminit  duoruuentorum, 
ideft,  Auftri  &  Borez.Per  Auftrnuerd, omnes  uentbs  inteIligo,qui  a  meridie  fpi« 
uel  diredeuel  lateraliter  fit.  Vt  aute  per  qualitates  fcias,qUos  uentos  ita  appdl^Hiiv 
pocrates,fcito, omnes  calidos  8f  humidos,  ««■*«,  ideft,  Auftros,appeIlaflre;K  econtr» 
rio, omnes  ficcos  8C frigidos, Boreas.De  calidis  autem  Sf  liccis  8C  frigidis  & humidis, 
nullam  mentionem  fecit  Hippocrates;  quoniam  adpraefcriptos  duos  deducendos  efle 
iudicamtcur  uerd  Noti, calidi  Khumidi  fint,Philottieus  edoceqinquiens : 

m  vysit-m  •*  t©  LmvvSUltu  (ivhu  rrej-rtiSiSitt .  vjf tf  tIi  aS 

eipc^Tmiav  Cyfimitt  m  ,  ideft.  Calidus  eft  dC  humidus;8i  calidus  quidem, pro 

pterea  quod  ab  cxufta  uel  torrida  zona  uemt ;  humidus  autem, quia  partium  taiirint* 
SC  caliditate,humiditatcm  fecum  trahit. 

Tu  uerd  dubitare  poteris, quomodo  uenti  frigidi  jSi  humidi  fint,qutim  Ariftotelcs 
in  libris  Meteororum,£x  terra  duplicem  ffibllantiam  eleuari  docuerit, uaporeni,8C  ex/ 
halationem .  Vapor  condenfatus,aqua  efficitur,  ideo  frigidus  giC  humidus  eft ;  exhalj>' 
tionem  uerd  calidam  SC  ficcam  facit, quae  in  flatum  tranfit.  Re^ondemus,omnino  iw 
rum  e(re,uentum. quantum  fit  ratione  primae  fuac  generatiorus,calidnm  K  ficcum  efle, 
quia  exhalatio  eft;fed  haec  exhalatio  acri  mixta,fimul  aerem  mouet,  SC  ipfum  ad  unam 
mundi  partem  defert:unde  necefle  eft, quod  per  uaria  lo  ca  feratur.  Si  per  calida  loca  K 
humida  tranfeat,humidi  8C  calidi  uapores  una  mifcentur ;  SC  hic  uentus, calidus  K  hii/ 
midus  appellatur :  fi  per  loca  frigida  SC  humida,  eiufdem  qualitatis  uapores  fecum  du/ 
cens,frigidus  8C  humidus  dicitur.  Propterea,fi  uentus  folum  elTet  aeris  motus,K  nihil 
aliud  eflet,quam  exhalatio, quantum  fit  in  eo,non  poffet  efle  nifi  calidus  SC  ficcus ;  fed 
loca  per  quae  tranfit ,  ita  eum  afficiunt ,  ut  uarijs  qualitatibus  immifccatur ,  fecundum 
quas  denominationem  fortitur. 

Si  uerd  dicas.  Ex  hoc  fequf,  Auftrum  frigidum  efIepofIe,fi  per  frigida  loca  difciir/ 
rat .  Relp6demiis,hoc  uerum  effeiimd  refpedhi  aliquorum,qui  in  hoc  mundo  uiuunt, 
Aufter  frigidus  eft:8C  reipeeSu  aliorum, ficcustut  Ariftotelcs  in  Problematum  libro  re/ 
die  edoc.uit.Nam  in  decimofeptimo  Problematum  Iibro,problemate  feptuagefimopil 
ino,quxrit;propter  quid  Auffrqin  Aphrica  frigidi  fint,ut  apud  nos  Aquilones. 

Vt  autem  hanc  hiftoriam  de  uentis  exquifinijs  pertradiemus,  quot  apud  antiquo* 
extiterfnt,8C  quot  apud  pofteriores,inquiremus .  Ex  hoc  emm  facilius  SC  commodius 
eorum  qualitates,per  quas  generant  morbos,  edocebimus.  Ventos  quatuor  folum 
nouit  antiquitas,e  quatuor  mundi  partibus  fpirantes.Ideo  nec  Homerus  (ut  Plinius  e* 
pite  quadragefimofeptimo  fecundi  libri  docet)  plures  nominat .  Antiquos  illos  imitri 
tur Hippocrates.fjiitatuor  deinde  addidere, deinceps  duostde  quibus  eodem  loco  Plfr 
nius  abunde  pertraiSat .  Nos,  ut  certiori  uia  incedamus,  illud  in  primis  admonebi/ 
mus :  In  diucrfis  anni  temporibus ,  diuerfbs  ortus  &  occafus  fblis  inueniri .  Nam  alio 
tempore, 8C  in  alio  Ioco,in  atftate  fbl  oritur:in  alio, in  hyemetin  alio  etiam, in  ucre  K  att 

tutnno 


'APHORiSHVi  V  )«7 

igguje.fdiutis  oftuSjin  Septentrionem  iuclmat:brumalis  ortus  aut  hyemalis,/n  Me/ 
fidieman medio  horum  eft,aequino(!iialis  ortus.  His  autem  ortibus, tres  occafus  corre 
Ipondent :  xftiuus,brUmaIis,aEquino(Sialis .  Ab  his  ortibus  8£  occafibus,  fex  uenti  ot/ 
n®  ducunt :  tres  ab  ortibus,  8C  tres  ab  occafibus .  tres  primi,  Orientales  appellantur; 
ffcs  alij.Ocddentales,  Extant  duae  ah*  mundi  partes,  Septentrionalis,a:  Meridiona/ 
|is,i  qmbus  8C  duo  uend  ipirant .  Propterea,in  fumma  odo  erunt.  Sed  a  pofteriori/ 
txKiplures  alij  adduntur :  quorum,  ut  notitiam,  fi  non  exquifitam ,  laltem  medioaem 
habeas,  nos  fecundum  mundi  plagas  deferiptam  formulam  uentorum  dif[»3nemus,  ut 
ab  authoribus  diipofiti  funt;  8C  nomina  tum  antiqua,  tum  qu*  uulgo  circumferuntur, 
adducemusiut  quifep  etia  mediocriter  eruditus  id  cognofcatjde  quo  fermo  futurus  eft. 


LIBRI  TBRT  II- 

H  JE  C  eft  Pliniana  antiqua  uentorinn  ratio,  quantum  fit  elods.Kpahi, 

c  quibus  fpirant .  Vi*uuius  capite  fexto  primi  libri  fuac  Architecaiaw  cS® 

Andronici  Cyreftis  ihentionem  facit,  qui  uentorum  exemplum  Athenis  collocas 
Turrim  inquam ,  marmoream  o(!iogonam ,  bC  ia  fingulis  lateribus  odogoni  finsul 
rum  uentorum  imagines  exculptas,  contra  fuos  cuii^  flatus  delignauit ;  fupra£^ 
turrim  metam  marmoream  perfecit,  infimer  T ritonem  zreum  collocauit  dex^*^ 
nuuirgam  porrfeetem:  8C  ita  machinatus  efl:,uti  uento  circumageretur,8i  fenpef 
tra  flatum  confilteret,fupra^  imaginem  flantis  uenti  indicem  uirgam  tenera 

SVNT  deinde  multi  alijuenti,quos  non  nominauitanriquitasired  a  recemibifc 

nantis  in  prompta  habentur .  Eos  enim  medios ,  SC  medtanellos  uocant :  quartos  iS 
ftardos,  &  baftardellos :  ut  fuis  nominibus  utar .  Sumunt^  ab  his ,  qi^m  propinmt 
^t,denominationem,pfatfertimabhiso<5o,  ^  ^ 

A  D  Hippocratem  igitur  redeuntes, quum  apud  ipfum  muem‘etHr  Boreas  Aqat. 
Ionem,  Septentrionem :  SC  Thrafciam  intelligft,&d  omnes  ab  illa  parte  Ipiranta ,  hai 

emnes  frigidos  SCficcos.Qiiumuero  dicit  Aufter,Libonotum,Buronotum,EuniBL 

8C  omnes  calidos  8C  humidos  intdligit .  Sed  ab  re  non  erit,  li  horum  uentorum 

turas, fecundum  Hippocratem  SC  Ariftotelem  enarremus.In  quadre, fi  longiores  m^mi 
huic  propofito  conueniat ,  uideamur ,  id  agemus,-  ne  amplius  in  hoc  libro  opuswdt 
«entis  mentionem  facere.  Ad  hunc  enim  locum  leCloremfemperreminemus, 

Hippocrates  ergo  in  principio  libri  De  aere,aquis,6C  locis,  iubauentos  confide/ 
tandos  effe,  SC  praecipue  calidos,  SC  frigidos ,  SC  eos  qui  omnibus  hominibus  commii, 
eies  funt;  deinde  Angulares, quoraammulti  uenti  funt  aliquibus  prouindjs  peculiare. 
In  genere  igitur,  apud  Hippocratem  in  fecundo  libro  D  e  uiiSus  ratione,  in  princ^io. 
Omnes  uenti  de  m'ue,  glacie,  gelu<^  uehemenri,  fluminibus,  lactibus,  paludibus,  te' 
ra  madefada,frigefad}a^  necelwrio  fpirant.  Vnde  abiblute  innuit,uentorum  natwam 
«fle  madefacere  SC  refrigerare  animalium  corpora,  SC  quae  terra  atdita  fijnt;  tamen  quia 
per  loca  uaria  tranfeunt,  propterea  illorum  locorum  qualitates  acquirunt,  unde  aliqui 
calidi  funt,  ali)  frigidi ,  itf  humidi,  alij  Acci .  In  genere  uero  infert.  Ventos  de  mati  uo 
nientes  Aeciores  efle .  Qiii  uero  deniue,  glacie,  gelu,  lacubus,  paludibus,8C  flumini/ 
fcus^iirantjhumedant,  SC  refrigerant  animalia  omnia  SC  fata.  Qia  de  montibus  fpi/ 
fant,exficcant:fed  perturbant  corpora .  Haec  in  genere  ab  Hippoaate  de  uentis  dida 
limt  in  illo  loco.  Sed  in  Ane  etiam  libri  De  humoribus,  in  genere  dicit.  Aliquos^ 
«entos,  qui  quum  Ipirant,  continuo  Ipirant ;  alios,  qui  non  continuo,  fed  per  fpadut» 
Intermittunt ;  alios,  qui  per  tres  dies  durant :  alios,  per  longius  fpatium:  alios,  per  an/ 
numtut  etiam  aegritudines  funt.  Propterea,in  generatione  SC  duratione  inter  aeg'imdi/ 
nes  SCuentos  comparationem  facit.  Ventum  praeterea  m  libro  mei  (fvrsluy ,  iddi 
Dcflarlbus,  definiuitHippoaates ,  efle  aeris  fluentem  undam, qui  quum  uchementtr 
fiat,  ui  eius  arbores  conuelluntur,  marefluduat,  naues  tantae  magmtudini  non afliic/ 
tae  per  altum  iadtatur .  Hanc  quidem  uim  in  his  habet,  qui  non  indetur  qmdem,  fed 
fentitur.  Ad  Uentorum  autcmnatinras  particulariter  defcendentes.apud  HipMCta/ 
tem  non  wdetur  dcalijs  uentis  flatuta  menBo  fada,  praeterquam  de  A«ftro,8CBorea, 
Vnd.e  in  hbro  Dehumoribus  dicit ,  Queadmodum  ex  anni  temporibus  morbos  coiw 
iedttr  licet :  Ac  SC  ex  morbis,  aqiias,  tempeflates,  Uentos  praenofea-e  SC  Acntsta: 
Septentponem,Aulfrum(5fcilicet.  Ac  li  dixerit  :Per  uentos,  S^tentfronemSCAtt' 
firumfntelhgo.  .  ■ 

Auller,a  meridie  Iptrat ,  omm'um  uentorum  infaluberrimus  exiflimatiBlcafidosoC 
humidus.  ^,h.umiditate  etiam  caUditatem  fupdante.Vnde  Hippocrates  in  ultimo  fo/ 
lio  libri  D  e  facro  morbo,  quum  dixiflet.  Septentrionem  faluberrimum  efle  uentiur: 
addidit.  Contra  autem  Adler.  Prteumquidem,aeremib-iiSum  liquefacit, SCIparffb 
(iqmdem  non  ftatimuehementer^irat,  fed  primo  leniter;  quoniam  non  tam  fubiw 
priorem  aerem  compadum  SC  denfum  fuperat,  fed  temporis  ^atio  diflbluit .  Quod  » 
per  terras,  mare,  flumina,  fontes,  puteos  facit ,  cimdaqf  quae  gignuntur ,  SC  in  quibui 
quid  humidi  ell,  quod  in  omnibus  plus  minusue  eft ;  quae  ornma  uenti  huius  natum 


r 


A  P  a  0  R  1  S  M  V  S  V 

(Witiimfde  Iyfflpidis^ttlrbulentafiunt;defrigidis5calida;deficds,humftia.  Quaft^ 

domi  &  in  tma  funt,cum  mno  ud  alio  liquido, flatum  Auftri  fennunt,formas<5 
alias  fumuncfolemcp  SC  limam, cactetatp  fydera,hebetiora  qito  fcptena^ 
rit .  Ouum  Iia:c  ergo  tam  magna  ualidatp  tantopere  fuperet  K  afticiat,  qmd  mirum.li 
flim  wrpora  fentiant,mutentur(5  i  Mutationibus  ergo  horum  uentoruni,  pracfertin» 
Auftrinis, cerebrum  diflbluijflaccefcercsmadefcereij  neceiTe  eft:  uenasip  magis  laxa/ 

•  (jonitti.  Ha:c  Hippocrates  de  Auftrims  flatibus  in  libro  De  iaao  morbo. 

’  De  eo  autem  quod  dicebatur,  Auftrum  primo  leniter  ipirare,poftea  uehementer: 
At^oteles  hhro  decimo  feptimo  Problemata,  problemate  fexagefimo  prim6,dubi3 
facit :  propter  quid  Aquilo  ut  magnus  incipiat ,  ita  paruus  defiftat :  Aufter  contra,  ut 
paruiis  incipit, ita  magnus  ceflare  folet,  Reipondet  &  hoc  locoiSC  problemate  fexa/ 
gcCmo  feptimo,ubi  id  uulgatum  carmen  habetur, 

Ouum  ceflat  Boreas, quumij  Aufter  furgere  ccepit, 

I^s  potius  uerfus  Septentrionem  fitos  efle ,  quam  iierliis  Meridiem ;  Aquilo  autem 
oc  Septentrionibus  fpirat,  Aufter  ex  Meridie.  Merito  alter  ftatim  quum  Ortus  eft,ue/ 
bemens  proxima  libi  loca  inuadit:deinde,fuam  uehementiam  in  loca  transfert  remo/ 
dora.  Alter  e  contrario.  Homines  Meridiei  incolas  inter  im'tia  urget,pdft  ubi  praeter/ 
ijtignauus  imbecillis  ad  nos  uenit.  Vbi  Ariftotelcs  principahsquacfiti  rationem 
teddererion  uidetur ;  quamuis  alia  multa  K  pulcherrima  de  Auftro  bC  Borea  quaefita 
diflbliiere  tentet,  quae  tu  ipfe  confpicere  potes.  Ad  rem  igitur  redeuntes ,  Hippo/ 
crates  in  principio  fecimdi  libri  De  uidus  ratione,uel  De  alimentis,didt,  Auftrum  e 
fimilibus  natura  lods  ipirare,e  quibus  Ipirat  Aquilo :  nam  dicit,de  axe  Auftrino  Ipi/ 
rare,  K  quod  frigidus  eft :  tamen  ob  loca  per  quae  tranfit,  calidas  8C  humidas  qualita/ 
tes  acquirit.  Ariftoteles  autem,ab  antardico  polo  nullum  uentum  fpirare  docet.Ec 
te  uera  ita  eft,  quomam  terrae  globus  impedit,  ne  uentus  a  polo  antardico  ad  nos  Ipi/ 
tet :  immo  idem  terrae  globus  noftrum  Aquilonem  impedit ,  ne  antardicos  attingat. 

Ventus  autem  qui  ad  nos  ipirat,  Aufter  nuncupatus,  a  medio  fpirat .  S  ed  quoniam 
hac  pats,refpedu  noftrae  habitationis,uerfus  antardiCu  polum  fita  uidetur :  propter/ 
ea  hic  uentus  ab  antardico  polo  Ipirare  dicitur-Et  forte  illum  ita  nuncupauit  HippO/ 
crates.  Mirum  tamen  uidetur,  cur  frigidam  qualitatem  illi  condonauetitmifi  putaflet, 
ab  Auftrali  polo  lpirare,K  non  a  parte  media. 

Ariftoteles  autem  in  fecundo  Meteororum  libro ,  talem  Ipeculationem  de  uentis 
fecit, ut  fecundum  duodecim  mundi  pimda,diuerfitatem  uentorum  afsignaret;unum 
in  polo  noftro  Borealftalium  in  pundo  dextero  circuli  ardici,aliuffl  in  fimftro:  alium 
inpundo  dextero  circuli  folftiq  aeftiualis,  alium  in  finiftro :  alium  in  pundo  dextero 
aquatoris,alium  in  fimftro :  alium  in  pundo  dextero  folftitij  hyemalis,  alium  in  fini/ 
ftro;  alium  in  pundo  dextero  circuli  antardici,  alium  in  finiftro :  ahum  in  polo  antar/ 
dico.Itacp  duodecim  funt.  T amen  admonet, illos  uentos  ad  nos  non  lpirare,qui  ex 
parte  antardici  poli  i^irant :  fed  unum  folum  efle,  qui  eorum  officio  fungatur,  SC  qui 
nobis  ab  illa  parte  fpirhre  uidetim  Multa  autem  hic  occurrunt  ambigua ,  qua:  nos 
omittere  dcaeiiimus,  te  ad  Ariftotelis  librum  remittentes,  in  quo  ordinatiorem  mo/ 
dum  elicere  poteris. 

Adrem  noftram  redeuntes,  Aufter, uentus  humidus  eft,qui  ut  plurimum  pluuia» 
K  tempeftates  inducittunde  a  Poeta  decantatum  eft  in  narratione  .ffineac, 

Bt  terruit  Aufter  euntes. 

In  naufragio  praeterea  eiufdem  JEneac  feriptum  eft, 

Tris  Notus  sireptas  in  faxa  latentia  torquet. 

Et  nubilofus  Aufter,  praefertim  quUm  maior  eft.  Nam  ut  Ariftoteles  decimo fe/ 
ptimo  libro  Problematum  docet,  problemate  quadragefimo  tertio;  Aufter  minor, 
nullas  nubes  obducit; minor  autem , nubilus  &  diuturmor  eft.  In  fumma  igi/ 
tur,  Aufter, hunudus  eft  calidus,  humiditate  cahditatem  plerunque  fuperan/ 


te ,  tun4  deterior  eft .  Tamen  Ariftoteles  quandoc^  ficciim  Aultrum  appelU 
bro  decimofeptimo,  problemate  feptuagefimofecundo,  ubi  quaerit  cur  AuImIt 
bres  cotrahant .  Intelligit  autem  per  ficcos  Auftros,eos  qui  dum  rpirant.plnuua'' * 
inducunt,non  tame  quia  hiimidam  qualitatem  non  habeat;  aliterratio  quam  afsioll"’'* 
conueniens  non  eiTet-  Eft  aute  illapdeo  febrem  inducere, quia  humidus  eft  Sc  ca^ 
qu*  funt  materig  febris.Eft  ergo  uentprum  peisimus  Aufter:  fed  Aerius  capiteXJ 
mo  feptuagefimo  fecudo  te^  libri  Auftrum  nonefle  femper  bumidum.fedqujn^ 
calidum  K  ficcum  edocer,ideo  (inqiut )  uarios  morbos  producit;tempore  aftatis^ 
dus  K  ficcus  efle  debet.nam  fi  apud  nos  tepore  acftaris  tempus  tranquillum  Ctjie^ 
eftufcp admeridiemipiretAphricus,quiKLibs,anobfsautem  Gurlino  nimcup^ 
poft  meridiem  uero,Auftralis  uentusEwus  ipiref,  quem  nos  sincho  uocamusdino^ 
Ariftoteles  decimo  feprimo  Problematu  libro  ^problemate  trigeflmo  quarto  dubit» 
cur  Aufter  Canicula  orientemoueatir,idq  lege  naturae  cerrifsima  fieri  foleacS;  iS 
perientia  efle  doceriRefppndet  quia  tunc  calidifsimt  uenti  generantur,8£mult3aliaa<l 
dit,qu!e  huc  non  eft  opus  afferre,  D  e  uentis  autem  prgeitato  loco,lecundum  Adaman 
tini  fophiftae  fententiam  Aetius  tratftat,  fecundum  ordinem  a  nobis  datum ,  imo  Cv 
Ium  differt, quia  ubi  nos  Argeftem  pofuimus,ipfe  Thrafcia  colIocat,&r  ubi  nosThra» 
fciam,ipfe  Argeftemifed  non  eft  hic  locus  confiderandi  diuerforum  authorum  lenta» 
tias  in  politione  uetorum,nempe  opus  eflct,PtoIemacum,Vi<Sruuium,PIimam,Geb 
lium,  Columellam,  dC  recentes  multos  in  ordine  uentorum  explicando  una  confore 
8C  ita  ad  noftram  intentionem  nimis  tarde  peruemremus.  Sed  illuc  redeunres,mKfc  dt 
grcfsi  fumuSjCelfus  capiteprimo  ferandi libri  Auftrum  damnat,imd  Auftris  fpfranii 
bus,dies  pluuios  magis  fanos  efle  quam  nubilos,8i  nebulofos,propter  fuamhumidiB 
tem  iudicauit.  Aufter  quo($  aerem,in  quo  uiuimus,crafsiorem,&lhumidiorerarcddi^ 
atram  par  fit,unde  ab  Hippocrate  hic  non  fine  caufa  dicitur,,  noto  Biyvlmsut  ideif,An( 

Itri  auditum  hebetates.  Qiiod  de  auditu  Hippocrates  diciriidem  in  omni  alio  fenfuii» 
telligere  oportet,  quippe, lenfus  in  ficco  uigent,propterea  Galenus  in  libro  Artis  medi 
cinalisrficcas  cerebri  temperaturas/enfus  uegetiores  habere  dicit,humidas  autem  he/ 
betiores.Rario  autem  eft,quia  in  aere  propter  Auftrum  humiditas  gigm'tur,nammub 
tos  habet  uapores  humidos  immixtos,  qui  aures  ingredientes,5i  eorum  meatus,audi/ 
tum  obtimdtint,  nam  hic  aer  non  ita  facile  extrinfecus  mouetur,nec  ita  fadle  aeremihe  1 
trinfecum  auris,  ab  Ariftotcle  complantatura  SC  conaturalem  aeri  appellatummouet;  ' 
De  Iblo  autem  auditu  fermonem  habuit  Hippocrates,  non  de  alijs  fenfibus,  quiain 
auditu  hoc  fenfate  percipimus,lpirantc  Auftro,8i  per  aliquot  dies  perfeuerante  audita 
hebetari.  Tamen  &  de  uifu  dicit  quod  caliginofus  fit,  ut  duos  lenius  perfetSiorespro/ 
ponat.  Imd  aliqui  ob  hanchumiditatem  uifum  penitus  amilcre,alli  auditum,quiahac 
extrinfeca  caufa,intrinfecam  mouit,quac  quiefeebat,  fed  afolo  uento  id  fieri  nonpote/ 
f  at.Qiiod  autem  dicitur  /ictfvmoi ,  8C  antiqua  interpretatio  habet  grauates  auditum, 
non  mihi  dilplicet,quia  uerbu  uerbo  reddit .  Philothcus  etiam  ex  eius  h  timiditate  fen/ 
fus  obtufiores  fieri  teftatur  inquiens,  inm  yif  vy^iTUT®‘,iic  «/>«** 

«Sf  $iar»in(/.ideft,Nam  cum  multa  humiditate  fenftium  organa  bbftruimtur, 

ideft,Caliginofi .  ]  Ipfi  Auftri  caliginofi  funt, quoniam  oculorum  uisin 
ficco  3f  puro  aere  fi'r.  Eft  autem  turbulentus,impurus,8f  fubobfcurus  Auftrorumairj 
imd  uifuales  Ipecies,  quae  per  aerem  caulkitur,obtufiorcs  fiint:  propterea  caligmoll 
funt  Auftri, tura  ratione  oculorum,  a  quibus  uifum  partim  demunt,Si  obfcurant,tum 
ratione  fui ,  quia  caliginofum,obfcurum,crairum,K  non  lympidum  aerem  faciunCt^ 
men  de  ea  porifsimum  quat  in  nobis  fit  caligine,ab  ipfis  caulata  intelligendus  eft,  ut  in 
Galeni  Commento  inueniemus ;  immo  ipfemet  Hippocrates  in  libro  De  humor» 
bus,  oculos  caliginolbs  ab  Auftro  fieri  dicit .  Celfus  tamen  in  primo  capite  fecundi  1» 
bri,hunc  Aphorilmum  interpretans,  hanc  particulam  Caliginofl,non  ponit :  fed  eius 
loco  dicit,fenfus  tardat.  Oribafius  uero  manifefte  caliginem  circa  oculos  inteliist, 
immo  dubium  fecit ,  cur  jsrius  Hippocrates  oculorum  caliginem ,  deinde  auditus  ije' 
betudinem  ponat .  Ita  forte  faiptum  erat  in  Oribafii  contextu.  Sed  in  codicibus  quos 


APHORISHVS  V  >71 

(1  AemiB  K  quos  unquam  m‘dimus,quum  Grscds  tuni  Latinis, auditus  hebetudo  eft 
^eoculorumcal/ginem.  Ha:c  autem  { inquit )  duobus  modis  fiunt,  imo  quia  calor 
uoiti  craffa  refoluit ,  qua:  euaporari  non  poiiimt ,  fccimdo  quia  humiditas  humiditatl 

•  ideft.  Caput  grauantes .  ]  Quia  funt  calidi  BC  humidi,apti  ut  facile  cax 
put^edi  pofsint,&  cum  crafsi  fint,  pondus  habent,  quare  hoc  uento  ipirate  neceffe 

noftra  capita  infolitam  quandam  grauitatem  fentire,qug  ex  plemtudine  rei  humidae 
prouemtjUndeSiPhilotheus,  ideft  Ex  multitudine, proueniredcit. 

“  «'•  ideft, Pigri.]  Quum  emm  caput  impletur, neceffe  eft  omnia  qu*  a  capite  de/ 

pendent, 8C  ab  illo  ortum  habent,  implerftortum  uero  habent  nerui,ideo  ipfi  impleturj 
&  pigrioem  quadam  in  noftro  coipore  caufant ,  in  omnibusip  membris  lafsitudineth, 
utfcremoueri  non  pofsimus,  fed  in  eode  loco  in  quo  fumus,iacere  cupiamus.propte/ 
rea  Aetius  libri  quarti  capite  feptuagefimo ,  calidi,  SC  humidi  cerebri  Hgna  deidibens 
dicit  hos  plurimum  ab  auftro  offen^.eandem  caufam  reddit  Philotheus,inquiens,  fl 
7$' rdifoii/  vy^cuiSeimSiiuicJyLii  K9«  Tat  HscfiftJut  ^iSmii(sa  &} 

ituinif  v>ii  wiisumf .  iddl, Principio  autem  neruorum  hume/ 

iiato, neceffe  eft  8^  operationes  quae  fecundum  motum  funt,magis  pigras  fieri, 8C  uelU 
d  refolutum  ipfum  hominem  uideri. 

ii*Avni8> .  ideft,DilIbluentes .  ]  Qtiomam  membra  ob  hiimiditatem  diflbluuntur, 
que  per  neruos  ad  omne  noftri  corporis  partem  fluit, &:  eos  tali  modo  relaxat,  ut  is  qui 
dilfolutus  eft,brachia  eleuare  fine  aliquo  impedimento  non  ()ofsit,idem  in  auribus  8i 
alijs  membris  accidit.  In  aliquibus  contextibus  haec  pars  diflbluentes,poft  illam  poni/ 
tur,caliginofi,&  praefatim  in  antiquis,tamen  in  aliquibus  fecundum  Leoniceni  ordi/ 
nem  legiturffed  uel  pr  jcedat  uel  fequatur,ad  intelligendam  Hippocratis  fcntenriam  ni 
Ilii  facit .  Quod  ha:c  ab  ifto  uento  fiant  expaientia  ipfa  oftendit,imd  8C  plura  alia,  qua: 
in  hoc  loco  ab  Hippoaate  enumaata  non  fimt,  ut  qiiod  hi  uenti  capita  implentes  apo 
plexiam, morbum  ue  comitialem  pariant,  &  capitis  dolores,8C  aurium  tinnitusjK  pu/ 
tridas  febresiPrptaeaputredines  exaugentmodagras,chiragras'ue  moiiet-Nec  alij  de/ 
funt  morbi,  quos  profequi  nimis  longum  eflet,nam  infinitorum  prope  morborum, hu/ 
miditas  cauia  eft ,  quae  ommum  putredinum  mata  exiftimatur .  Hippoaati  uero  fatis 
fuit, morbos  in  hac  tcmpeftate  fi-equentiores  adducae.  Celftis  capite  primo  fecundi  li/ 
bri  oppolito  modo,  quam  Hippoaates  fecerit,hunc  Aphorifinum  adducit .  nam  Hip/ 
pocrates  primo  incomoda  auftri  enumaat,  ddnde  Aquilonis.  E  Contrario  Celfus,pri/ 
mo  Aquilonis, deinde  auftri.de  auftro  autem  h*c  dicit;  aufter  aures  hebetat,  fenfus  tar 
datjcapitis  dolores  mouet,aluum  foluit,totum  corpus  efficit  hebes,humidum,langui/ 
dum.Locutus  aute  fuerat  prius  de  Aquilone,ideo  addit,  esetai  uenti,  quo  uel  huic,  uel 
illi  propiores  fint, eo  magis  uicinos  his,illis'ue  affedus  faciunt.Hippocrates  quocp  in  li 
bro  De  humoribus,  de  Auftro  BC  Aquilone  fermonem  habens,  primo  de  Auftro  haec 
didunam  aufter  auditum  grauem, capitis  grauedincm,uifum  hebetem, corporis  torpo 
rcm,delafiationem,&  relblutionem  facittaimqj  hic  prxualet,  hxc  in  morbis  patiutur, 
&  uemunt  putrida  fluidat^  ulcaatprafertim  os, pudenda, caeteratp  talia  hoc  patiuntur. 
Imo  a  ipfe  Ariftoteles  decimo  feptimo  Problematum  libro,  problemate  fexagefimo 
quarto  dubitat,cur  fpiratibus  auftris  homines  grauiores,inualidiores  fefereddunt.  Re 
qiondrt,  quia  humor  augaur  K  tabefeit.  pa  humorem  autem  hiimiditatem  ipfem  in/ 
tcllige.  Hippocrates  qiioc^  in  principio  fecundi  libri  Deratione  uidus ,  inhacc  uerba 
prorupit :  qua  uao  loca  montes  ad  aiiftrum  uergentes  h^ent ,  morbofi  SC  aftuofi  in 
his  auftn  fpirant.  Paulo  ddnde  additiloca  uao  caua  cum  urbibus.  Aquilonibus  obtc/ 
«a,  uentis  calidis  afflantur,  calida  morbofa^  funt, quoniam  Septentrio  Ipirans  ea  non 
purgat,nec  acftiuis  uends  refrigaantur. 

Idm  Hippocrates  in  libro  De  aae,aquis,8f  lods,ubi  de  Afiam's  fermonem habrt, 
quos  didt  habere  corpus  ad  laborem  BC  exercitarionem  pigarimum ,  quoniam  uend 
ut  plurimum  ibi  Ipirant  Auftrim',  ideo  BC  ipfos  imbelles  dicit  .unde  BC  nos  experientia 
uidmiis  Tin-cas  qui  ex  illa  mimdi  plaga  ortum  habent,  effaminatos  effe,SC  in  confe/ 
rcndis  manibus  patum  ualae. 


Qm.iffl  aero  diclliim  fit,auftrtim  calidum  SC  hutnidum  efre,alicm  fortalTe  iriddjitijj 
ab^iftorele  oppofitum  did.qui  in  fecundo Mete<»orum  libro  uentos  calii»  8^ 
cos  facit, ideo  aufter  humidus  non  erit.Pra:terea  experientia  ipfa  nos  commoni»^ 
tos  frigidos  e(Ie,naniipfisrpirantibus  refrigeramur,ut  eodem  loco  ab  AriftotdeX 
cemur.R.efpondemus,aulh:um  duobus  modis  confiderari  poffei.ano  modo  ut  uajm 
cfl:,alio  modo  ut  ab  ea  parte  a  qua  uenit/piracprimo  modo  eft  exhalatio  calida  ^ 
ca)qu*  ur  ab  illa  mudi  plaga  ad  nos  uenit,humidos  uapores  ducit.  Ideo  Ioca,per 
traifflt  aufter,humidum  ipllim  feceretqtii  tamen, ut  uentus,ficcus  erat.  Adaliud Ati» 
ftoteles  in  Problematibus  refpondeKauftros  refrigerare,quia  aerem  qufnosaiahitfi- 
quenter  immutantPropterea  frigidiores  uidentuc,  quia  nobis  diunon  inh»®/^  * 

ouT©'  ideft,QiiandohicC  fcilicetauftriausuentusluelquadohac 

tempellas  praeualuerit.]Ideft  cum  hicuentusdiuperflauerit,8(:  uehemensfit.q)iBiQj 
lenus  in  primo  Epidemiorum  de  forti  8C  perdurante,,quod  prseualear,imelligit. 

TfutuTte  nni/  iffonm  mca-p^inn.  ideft,,Talia  inmorbis  patiuntur.]  Acfi  dicatlij 
qui  3Cgrotanr,in  morbis  hxc  l}miptomata  patiutur,fi  auftri  ^irauerint.nam  ea  qm  ab 
Hippocratenumerantur,fymptomata  funr,quseab  aliqua  aegritudine  pendent,tameii 
8Chi  uenti  dilpofitiones  ipfas,quac  morbi  funt,effidunt.  Intelligo  autem  aulirales  uca 
tosjin  quorum  numero  E  uronotum,8C  Libonotum,8C  Burum(quem  nos  jirocho,  qua 
tuam  ueiperi  fpirat,pracfertim  acfl:ate,uocamus)  complecSimur.  Eft  enim  8C  Eurus  hu> 
midus  ualde,&  caliginofum  aeremjcraftum  8C  obfcurum  facit.  Vnde  Ariftoteles  ded 
mofeptimo  Problematu  libro, fblemate  feptuagefimoquinto  dubitat, cur  Euro  fpira» 
te  omnia  maiora  uideantur.TefpSdet,  an  quoniam  eo  flatu  aer  obfcurior  caliginofifsi» 
musep  reddatur.ac  hac  eft  ratio  cur  nunc  dua  ftella  Ferrarienfium  animos  perturba; 
tierint,qua  multo  maiores  folito  uidebantur,  tamen  erant  Venus  bC  Macuriusimaia 
res  autem  uidebatur  propter  uapores  in  aere  pofitos,nam  quando(^  aufter,  quandoty 
Fauonius  (qui  huius  tepefiatis  ideft  ueris  pcculiarifeimus  uentus  eft)rpirabat  Per  au/ 
ftros  etiam,  orientales  uentos  fimul  intelligp,  qui  apud  nos  pluuias  fere  femper  indu/ 
cere  fblent,8i nubibus  calumobducunt.Vcnti  autem  occidentales, apud  nos  ferenita 
tes  inducunt,apud  nos  autem  intelligOjqiua  fieri  poteft  aliquibus  mundi  plagis  orien/ 
tales  uentos  ferenos  elle,imd  ita  efle  conftat.Vnum  tame  eft  apud  Aetitun  capite  cen 
tefimo  leptuagellmo  fecundo  terttf  libri  confideratione  dignum,  quia  ab  hoc  authore 
dicitur, orientales  uiolentifsimos  efle,8C  mirum  in  modum  pgritudines  inducere,quat 
a  ficcitate  fiimt.tamen  apud  nos  conflat  orientales  uentos  ut  plurimuhumidosKplu 
uios  eirc.Hatc<5  pro  prima  aphorifini  parte  interpretanda  fatis  finr. 

ay  A  Jlifaoy .  ideft, Si  autem  Boreas(quem  Latini  Aquilonem  uocanttftilicetlpira 
uerit.  ]  Eft  autem  Boreas  frigidus  bC  ficcus  uentus,unde  bC  Philotheus  icit,  a 

sritt  ■jimy  «u  ^vicixa  'ivj^iy,y^  Sy  idefl:,Bo 

reasjfrigidus  eft  bC  fi'ccus,propterea  quod  locus,  exquo  oritur,frigidus  eft,8i  per  que 
tranfit.Quamuis  humidus  quandocp  fit,pro,pter  aliqua  Ioca,per  qua  tranficNos  dice 
re  iblemus,fi  Boreas  tranquillum  tempus  irtuenerit,pluuias  inducere;!!  pluuias,tran/ 
quillitatem  parere .  Apud  nos  uero  Boreas  ut  pliuimum  !erenuseft,tamen  quandocp 
huthidus  uidetur,quia  poft  auftrum  (pirat,  qui  nubes  iam  collegit.  Ipfe  uero  colle<!tas 
nubes,  tanqua  manus  exprimitK  hoc  frequenter  accidit,  delinente  Atiftro  furgit  Bo/ 
reas  tbCideo  Ariftoteles  dedmo feptimo  Problematum  libro ,  problemate  fexagefi/ 
mo  nono  dubitat, cur  poft  Auftrum  cito  Aquilo  fpiret,poft  Aquilonem  non  dto  Au 
fter :  imo  quando  Aufter  praecedit  Boream,  hyems  glacialis  fit ,  iuxta  ilhiis  carminia 
fententiam. 

Fit  glacialis  hyems  Boream  fi  duxerit  Aufter. 

Et  iitxta  illud  celebre, 

Oftendente  lutum  Borea,mox  terra  gelaftit. 

carmina  ab  Ariftotelercferuntur  problemate  ftxagefimo  odJauo  praedtati  libri. 
Eft  aute  inter  uentos  faluberrimus  Aquilo:  8C  ideo  Celfus  capite  primo  ftcundi  libri 
inquit.  Salubriores  feptetrionales,quam  fublblani  uel  auftri  funtSi  Hippocrates  inh 
bro  De  facro  morbo  ^cit  eos  mutationibus  uctoriim  corripi, praefertim  auftri,  deinde 

aquilonijs 


«nufloniis,utpt*f«»t  Aquilones  auftris,  quoniS  hunc  morbum  per  fuum  motum  ita 
*o^aciunt  utai^i.proptereamjIloIocoprofeqmtur,  Aquilo  nubila  difcutit,  cselui 
«ralerenatllympidumtj  KIuddumfacit.Similiteri^Kuenti omnes  qui demari. 
terists  aquis  ueniunt, caliginem  enim  humidam  onmium,8C hominum  pellimtjpropte 
r^^tonim  onmium  Aquilo  faluberrimuseft, contra  autem  aufter.Idem  quocp  Hip 

Docrates  in  fecundo  libroDeuidlus  ratione  poftprincipium,Boreaenatura  defcribes 

taDuit-Boreas  frigidus  ethumidus  eft,quod  delocis  fpirat,qua:  Sol  no  adit, nec  ficcat, 
O^e  cum  fua  ui  locahabitata  perflat,  nifi regioms  fitu  perdatur,  proxime  quidem 
hiitantibus  fr^diflimus  eft,longius  uero  mimme.In  quare  de  Hippocrate  miror  ( 11 
is  liber  Hippocratis  fit  quiDeuiiSus  ratione  circumfertur, tamen  apud  omnes  Hippo 
oariseffein  confeffi)  eft)  qui  hunc  uentumhtimidum  facit,  cumficcusfit,  8C  etiam  in 
Coo  mfula  Hippocratis  patria  ficcus  eft,  quamiris  nonnunquam  illuc  ad  nos  hu/ 
nudusfpfret,tameutplurimumficcuseft.  In  eodmi  uero  libro  antequam  ea  quae  dno 
bis  didafunt, adduxerit,  quod  eft  in  principio  fere  libri  dicebat.  Montes  autem  Aqiii/ 
tonem  non  pedantes,  aquilonds  perturbant,morbos9  creant-unde  hos  uentos  fanos 
efleintelligit,ideo  locaquae  teda  iimt  ne  illuc  aquilones  ipirare  poflint,  dicit  efle  mo'r/ 
bofa.proptereainiibroDeaere,aqua,  Klocis,  de  Scythis  Nomadibus  fermonemha/ 
bens,quos  feroces  facit, et  Scytharum  mulieres  militia  exercere  docet,  ad  hos  dicit  Bo 
ream  ^irare.  Quare  Boreas  fanifltmus  uentus  eft  fi-igidus  8C  ficcus,  unde  8C  Aetius  ca/ 
niteiya.  libri tertij,inquit,  Boreales  natura  fi^igidi  uentoru  omnium  faluberrimi  funt, 
calidioribus  pracfertim  8C  carnofis  hominibus.  Adde  quod  Vidruuius  in  primo  tradit 
oppidum  Mtylenem  magnificenter  quidem  aedificatum  fuifle,  fed  pofitum  nonpru/ 
denter.In  qua  ciuitate,  Aufter  quum  flat,homines  j^otant:  quum  Corus, tufliunt:quii 
Septentrio  reftituuntur  ad  falubritatem.  Ad  rem  igitur  redeuntes,  Hippocrates  in  fec3 
da  huius  Aphorifffli  parte  dicit. 

aqitilonia  fiterit,  fcilicet  tempeftas  ue!  conftitutio,  tufi 
fes.]  Qirippe  fpirante  Borea  fit  ueluti  h  timiditatum  qug  in  capite  funt,  comprelfio.pro;' 
pterea  ad  pedusdeftillant,8ftuflim  inducunt,  fit  inquam  compreffioac  fi  quis  Ipoiv 
glam  aqua  plenam  manu  comprimat, ita  facit  Boreas,  h  umiditates  capitis  ftringens, 
comprimens, ad  pedus  deftillare  facit,  tuflim  faciunt.  Galenus  autem  inquit  tuffim 
exintempcriefrigidaquaeabhocueto in  inftnimentis  anhelitus  infertur,  nempe inftru 
mentahsec  neruea,  carthilaginea  SC  frigida  funt,  ideo  ab  hoc  uento  multum  penetraiv 
te  facile  afficiuntur.  T amen  nos  etiam  putamus  ex  compreflione  pratdida  a  Borea  tiiC- 
fim  fieri ,  hoc  potiflimum  uerum  eft,  quando  niflis  himuda  infeftat,  in  qua  fcilicet 
materiam  exprimimus:  hoc<5potiffimum  uerum  eft,  quando  praccefl«it  aufter,  qui  ns 
fira  capita  impleuerit,  deinde  Boreas  fubfequatur,qm'  tanquam  manus  exprimat.T ul> 
fes  autem  illj  ( de  quibus  Galenus  fermonem  facit, quas  ex  frigiditate  uenti,  &C  qualita/ 
K  illa  qua  afficiuntur  inftnimenta  anhelitus)  ficcat  funt,ideft,in  quibus  nihil  expuitur, 
nec  adeft  materia  quae  expui  debeat,  ideo  per  folam  alterationem  ad  oppofitum  fanan/ 
ti^quoniameuacuationenon  indigemus, m'fiibipraefueritmateria.Philotheusquocp 
tufiis  caufam  in  hac  conftitutione  Mem  allignat,inquiens,  Icu/cuu  jSojsoji «  -n 
iut,m  'J-uVoy,  ymvrra,  -m 

igaoj/  rrr^l/Vunt  aA*/ 
■nthlK&.mXi  l7rt>syo(iJl»»f  nfMao 

Wtiftu  ■n  ifiny  Itptuiij/sij,  ideft.  Si  uero  coftitutio  aquilonia  fit,8i  prp  ualueriqhoc 

eft,inaquofa,frigida,Kficca,  tufles  fiunt,  fauces  ficcat,  St  reliqua.propter  quidfquonia 
tun^tinfpiratiofrigida,alperamarteriam  8C  pulmone  frigiditate  percellit, hinctufi 
j^^i^uJiturjdepulfiua  potentia  exficcata,ut  id  quod  praeter  naturam  ingrefliim  eft» 

.ideftjfauces.  Theodorus, SfLeonicenus  hoc  modo  interpretantur, 8f  ante 
nos,hancpartem  Celfus  libro  fecundo, capiteprimo  ita  interprctatur,Fauces  exafpe./ 
Mt.ubihnc  Aphorifinum  dtat,8f  latina  lingua  interpretatur.  Ego  uero  interpretarer 
e^^^adidum  eft  Boream  mouere  tuflim, 8f  hoc  ob  materiam  a  capite deftillan 
«pedus  petentem,  uelobficcitatemfecundum  Galenum,  qua:  inpedoris  parti/ 
I  buscau 


574  L  I  B  M  T  E  R  T  1  I 

bus  caufatur.K  frigiditatem,  fi  autem  eadem  materia  ad  canalem  fpiritalem  defcendaf 
illum  exafperatiuel  B  oreas  fuo  frigore  hunc  canalem  qui  carthilagineus  eft.adeo  ^ 
cat,ut  exafperet.Cum  autem  apud  Graecos  quandocp  fpiritalem  canna,  ^ 

doquefauces  ipfas  fignificet,  ego  hicfpiritalem cannam 8C  guttur  intelligo,  qua^iw, 
8C  fieri  poffit  quod  fcirante  Borea  fauces  ipff  exaiperentur,  propterea  8C  fauces  SCsut. 
tura  intelligere  poflumus:  tamen  uocabulum  ‘pigvy}  apud  Ariftotelemin  tertio  Fthi/ 
eorum  fibro  pro  f^ula  cibali  accipitur,  ubi  de  Philoxeno  excellenti  lurcone  hiftoriam 
refert,  qui  longiffimum  habere  cupiebat,  ut  cibus  diutius  moraretur  in  uij. 

Ariftotelis  uerbahaec  funt,  mfxitns  «j/ 

HjjrSfcxxgi-rllKili  }AtriSae,  ideft,  propterea  K  Philoxenus  quiipiam  Erixius  uo' 

ratorexiftensciipiebat  ifigvy^x  fibi  longiorem  fieri,  quamgrus  habeat,  Apparoau/ 
tem  quod  per  ijKfiO}'*  cibalem  cannam  intelligit,  nifi  quis 'collum  interpretari  uoluo 
rit,inquo  8C  cibalis  canna  Kipiritalis  infunt.  Cum  autem  abfoluteuei  guttura, uel  laq 
ces  ab  Hippocrate  dicatur,  aliquis  dubitare  poflet»  quid  a  Borea  circa  has  partes  fieri 

«ntelligendum  fit.Reipondemus,il!am  particulam,  durae,  fubintelligendameire,uel  ut 

Celfus  interpretatur,  fauces  exafperant.  nos  autem  guttura  exafperant  dicamus,  quia 
Boreas  carthilagineas  partes  exflccat,fauces  autem  nonita  facile  afficiuntur, quia  funt 
initia  uiarum  ad  cannas,  ficuti  ora  fluminum  maria  ingredientium  fauces  appellamus, 
quae  carne  fepta  funt.  Non  folum  uero  guttura  praedura  afpera  efficiuntur,  artSio/ 
ra,fed  8C anhelitus  difficultas  contingit.  Ab  hoctamen  temperare  non  pofrum,quine( 
doceam apudmedicosauthores  iji«fu)}.«eire fauces,  uero  effeuiam  adpeflus 

8C  canalem  fpiritalem,  qui  ad  pulmonem  tranfit.  Nam  Paulus  Aegineta  libro  tertio, 
capite  uigefimoodfauo  De  deftillatione  uerba  facies  dicit,  Si  fluat  ad  nares,cory2aeli: 
fi  autem  per  palatum  in  ^xfvjyx,  ideft  fauces,  fimpliciter  catarrhus  appellatur;  fi  uero 
in  ideft  guttur,  Branchus  dicitur,  ubimanifefte  apparethimcauthorem  per 

ifxfvyyx  fapces,per  Axgv^x  guttur  intelligere.  lulius  autem  Pollux  fecundo  libro  fui 
onomafticiinquit,  quam  Graeci  efigv^x  uocarunt,  effe  principium  ftomachi.  8Choc 
loco  per  ftomachum  id  intelligit,  quod  ab  antiquis  intefligebatur,  fcilicet  canalem  ci/ 
balem;  Axgvyyx  autem  uocat,animac,ideftfpiritus,  canalem.  Etquod  fauces 

fignificet,  hinc  tcftimonium  haberi  poteft,quia  Graeci  ifxyi-nJlxs  appellant, uenas  quf 
fub  faucibus  funt,quarum  primo  libro  T rallianus  memim't,ubi  de  fanguinis  miffione 
per  uenas  Sf  cucurbitulas,de<ppurgatione  corporis  in  angina  tratftat.SC  omnes,  qui  de 
deftillatione  fermonem  habent  Graeci,  dicunt,  quandotj  ad  ^kgv-^x,  quandoqt  ad  a«/ 
{«3j.li:  deftillare  materiam ;  quod  indicium  eft  unum  fauces ,  aliud  guttur  flgnificare, 
quamuis  nonnunquam  indiferirninatim  pofita  uideantur.  Ad  rem  igitur,  cum  fpitat 
Boreas,  qi«{«)}.tf,ideftfauces,  uelguttura,praedurcfcunt.uel,  ut  Celfus,  exafperantix, 
uel  patiuntur;  quia  cum  membra  frigida  fint,facile  exficcantur.fcd  guttur  magis  quam 
feuces,  Philotheus  uero  hoc  modo  caufam  sSRgnuifxfvyyLsJi^Tensim 
fvyjfX  mSn,  kiiiinss  vy  xt(x,iri^xgvyyi  cyiAky  ideft, 

fauces  autem,  hoc  eft  circa  fauces  affedus,  propterea  quod  aer  frigidus  immediate  ad 
pulmonem  inlpiratus,primo  circa  fauces  uerfatur. 

KoiAiiK  (r*A|(j>(K.ideft,  Alui  durae.]  Celfus  capite  primo  fecimdi  libri  hanc  particulam 
interpretari  uidetur,  uentrem  adftringit.  Aquilo  enim  cum  flccus  fit,noftri  corporis  fe 
ces  exficcat,  propterea  durx  efficiatur;8Cideo  hoc  dealui  duritie,  nonadipfam  aluum 
referri  deb  e  t,  8C  uentris  fubftantiam,  quae  durefeat,  (ed  ad  feces  contentas,  fpft* 

Borea  fo!idiorcs6Cfemilapideac  cfficiimtur.  Adde,  cum  fit  frigidus  ficcus  uentus, 
contentiuam  uirtutem  foitiorem  reddit,  expultricem  uero  debiliorem,  ideo  aluus  duia 
efficitiff.  Si  autem  multum  infrigidauerit,molliorerit,immo  defluxum  inducere  pof 
fet,  ut  phires  mfi  funt,  qui  ex  nimio  friare  alui  profluuia  incidere,  hic  autem  per  xtu 
Aikv  inferiorem  uentrem  intelligimus.  Philotheus  8d  ipfecur  alui  durae  fiant  ita  tatf 
onem  aflignat , seu  miAim  xxAHftU  yivcti-na ,  'fnsJ^K  'lin  TrvKyi-mt  i  v«- 

;^P*vr,i(sa  ksxAmm^TtSjiiSanlii^fviBy  hgycy.rxneuu  faeKAassdUl» 

TrSptUxyx.  Kca/T<(0%y  KCiAixca-KAtgatymymi.  ideft,Sed  Kaltli durefiSi 
quoniam  fupetficies  infrigidata  denfatur,  innata  in  profundo  caliditas  excluditur: 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  V  J7f 

hac  Igitur  exclufa,  excrementum  quod  in  infeftinis  eft  amittit  lugorem.uel  exficcann-, 

^4v«^iideftj difficultates  uring,]CeIfusprecitatoIoco,fa1icet  primo  capite  fecun 
di  libri  hanc  partem  tarefert,  ininam  fupprimit.  In  urinat  autem  difficultatibus  expia/ 
nandis’rcccntesmirehallucinantur,  ideo  nos  eorum  nugis  omilfis,  dicamus,  apudaiy 
tiauosauthores,haectriainueniri  Asiie/*,  sp*)}.»®*,  Ainiei'*  diffkultas  uri/ 

nxell  unde  Cato  capite  centelimoprimo>  fexti  libriDereruftica  inquit, Qiiibuslo/ 
tiumxgreit,  GrteciK  a  difficultate  Si  a  dolore  id  malum  dixerunt.  Ideo  St 

Alexander  Trallianus  capite  trigefimoodauo,  fibri  t^,  inquit,  in  c/Vo-aet*  OTinam 
inulto  conatu  effluere,  interdum  non  fine  magno  cruciatu,interdum  citra  dolorem,  ut 
hinc  colligi  pofflt,  urinae  difficultatem  eflepofle,  in  quanullus  dolor  fit  praeter  cona/ 
tum.  ProptereaSt  Aetius  libro  undecimo,  capite  decimonono,  inquit,  Jlmvda  dici/ 
tur  quum  ager  meiere  cupit.  St  cum  ui  urin  a  excernuntur.  In  capite  autem  lugefl/ 
modufdem libri  dolore  addit-DehaceaderePaulus  capite  quadragefimoquinto,ter 
tii  libri  abunde  pertracffat.sp*)}-»»'*  uero  eft  cum  urina  guttatimmetjtur.Vnde  Cato 
prscitatolocoinquithocmalumhisinefle,  quibus  lotium  fubftillum  eft.  Cuius  caufa 
a  Galeno  lexto  fibro  de  Symptomatum  cauus,  reditur.  Idem  Galenus  in  libro  D  eft/ 
nitionum,  inquit,  spajj.aetiu'  acia  Ksew  sfiyycc  mSi  sj»  ideft,  Stanguriam  elle 

petinteruallafhllarumin-inafluxum,  de  quaPauIus,TraIlianus,8C  Aetius  praecitatis 
locis tradaucrunt.!®^»®:*  ineodemDefinitionumlibro  a  Galeno  (quauisfpurius  Ga 
leni  liber  is  exiftimetur)  declaratur  effe  integram  urinae  fuppreffione,  ut  fexto  D  e  fym/ 
ptomatumcaufisubertim  docuit.  Celfushunc  Aphorifmum  interpretans  capite  pri/ 
Bio  fecundi  libri,  SupprelTionem  urinae  dicit,  non  difficultatem,  ideft,  non  (Av/ 

(TseiW.  Tamen  tu  Hippocratem  de  omnibus  his  pafflonibus  intellige,  quod  a  Borea 
fieri poffint,Stfiant,  quomamuefica  exanguis  eft,  ideo  aBoreafrigdieri  facilepoteft. 
St  quia  materiae  eliquantur,  qux  ad  uias  iirin^  pertingunt,nempe  frigora  exanguibus 
torporibus  St  cai  thilagineis  non  mediocriter  obfunt.  Philotheus  fequentem  particu/ 
lam  cum  ifta  iungcre  uidetur,  ut  hunc  fentiim  reddat ;  difficultates  urinae  horrorem  fa- 
aentes,uelhon'uicac,nempcinquit,  tpfiKMas,  n  ifhitili&ta  oti/iiu 

ilipKvsiiJ  fesit,  "n  qigi/ 

xWw.  ideft.  Difficultates  autem  urinae  horrificae,fciIicet  fiunt,  propterea  quod  St  ip/ 
faiieflca  ff igiditate  percellitur, dC  cum  neruofa  fit,  ex  hoc  dolorem  fentit;  hoc  enim  eft 
horrificae.  Si  uero  quis  fit  qui  etiam  in  Philotheo  horrores  a  difficultanbus  urinae  diffin 
guereuoluerit,isfacileidfaciet,fihocmodoPhilotheum  interpretetur.  Difficultates 
autem  imnae  St  horrores,  propterea  quod  St  ijpfa  uefica  ff  igiditate  percutitur.  St  cu  ner/ 


ideft,horrores,ItaLeonicenusinterpretatur,Stnonab  re,Theodorus  au 
tem  reddit, dolores  horrifici,  St  cum  fequentibus  iungit,fcilicet,  dolores  horrifici  cofta/ 
tum  St  pedoris,  quod  mihi.abfurdum  uidetur.etenim  opus  non  eft  ut  dolores  cum  hor 
rore  incoftis  uel  pedoribus  fiant,  licet  nomiunquam fieri  pofIint,propterea  cum  Leo/ 
niceno  hsc  diftinda  lego,  ut  horrores  primo  fint,  deinde  coftarum  St  pedorum  dolo/ 
resfequantur.  Itaque  contextus  omnes  Graeci  habent,  licet  Hippocrates  in  libro  De 
humoribus  eadem  referens  quae  hic,  horrores  praetermittat.  St  folum  pedorum  St  late/ 
tum  dolores  adducat.  Tamen  Celfus  qui  capite  primo  fecundi  libri  huc  Aphorifmum 
^ducitjifta  diftinda  ponit,  dicens,  horrores  excitat.  Item  dolores  lateris  St  pedoris. 
Hiautemhorrores  aBoreatfi:igiditatefiunt,unde  StCelfiiscapitenonoprimilibri  di 
citfiigus  horrores  facere.  St  tremores.  Si  uero  petas  quid  intelligendumfitper  horro/ 
Cclflis  capite  tertio  libri  tertfj  refpondet  dicens:  frigus  uoco  ubi  extremae  partes 
m^brorum  inaIgefcut:horrorem,ubi  totum  corpus  intremit,  unde  per  horrorem  hic 
Hippocrates  totius  corporis  tremorem  intelligitSt  ideo  idem  Celfus  capite  odauo  Ii/ 
bn  fecundi  inquit.febrem  ardentem, quam  Graeci  xmaa<AH  uocant,  flibitus  horror  ex/ 
•oluit,  poteft  autem  hichorror  fine  febre  fieri,  quamuis  in  febrium  inirijs  ut  pliurimum 
ham.fpiranteBorea  horrores  fiunt,  immo  St  frigora  circa  membra,  quandoque  circa 
1  a  omnia 


37«  TERTII 

omnia, qiiandocp  circa  illa qu* detecSa funtmelqiiia Boreas  fua frigiditate infenfib.U 
mcatus,8i;  poros  obftrtut,utfumi  exire  non  pofflnt, ad  quos  naturalis  calor  accurren" 
extremas  partes  calore  deftitutas  reIinquit,propterea  horrcnt.  prima  tamen  caufa^’ 

«i/luiofaAAgtai/,  sjiStai/.ideft.Dolores  coftarum,petfrorum.:  Mihienimmagis  jr 

ridet  ut  pedlorum  in  plurali,  quam  pedoris  in  lingulari  interpretemur,  ut  Leonicenus 
facitiquoniam  apudHippoaatem  SC  probos  authores,  cum  depedorefermo  incidit 
in  pl  tirali  pedora  nominant,  non  fine  caufaiquia  in  duas  cauitates  partitur,  medalii 
na  pellicula  diffindas, ad  hunc  finem  a  natiu  a  fadas,ne  fi  una  pars  lacfa  fit,altera  proti/ 
nuslaedaturlitaquepulmo  in  dextera  parte, unam  fuipartionemhabet,  infindraalte/ 
ram.  Celfus  capite  primo  fecundi  libri in  fingulari  ucrtit,nec  dicit  collarum,  fed  lateris 
K  pedoris.  Adrem  igitur,  collarum  dolores  multis  de  caulis  fiuntruel  ob  Borealis  ue 
ti  frigiditatem, quae  has  partes  mala  qualitatefrigida  afficit,  ex  qua  dolor  caufatur,  qia 
caufam  Philotheus  fequiturjuel  ob  ficcitatem,  quae  dilationem  prohibet,  aut  impedit; 
uel  ob  materiam  a  capite  defluentem  ad  pedus,quac  nonnunquam  pleuritim,  nonnm 
quam  dolores  alios  parit.  In  pedoribus  quoque  ob  frigiditatem  S>C  ficcitatem, ob  ma 
teriam  fluetem  dolores  caufantur,quoniam  pedoribus  mirum  in  modum  obeli  frigus. 

cHsTcw  ouT©'  idell.  Quando  hicuentus,  uel  haec  tempellaspracualuerit 

eomodointelligentesutinprima  Aphorilmi  parte  didumell,  quando  hicuentusm 
plurimumregnauerit,quoniamnihil  impedit  alium  uentu  quando®  ^irare, fed  rarius, 
ut  in  praiterita  hy  eme.  i  ^  3  7.  Boreas  fupra  modum  praeualuit,  ideo  frigidiflima  K  liccif 
fima  fuit,  tamen  quandocp  Auller  SCBurus  lpirarimt,fed  rarillimelpropterea  multe  de/ 
llillationes,  ad  fauces,adguttura,8f  ad  pedora  defeenderunt.  Multas  quotj  urinse  difr 
ficultatcs  in  curahabuimus-In  reliquis  faniffimatempellas  fiiit. 

TjiKUTa  ^  -nUmy  idell,  T alia  in  morbis  expedare  opor/ 

ter.  ]  Qtiod  an  in  morbis  iam  fadis,  an  in  morbis  qui  fiunt,  haec  fyraptomata  fequi  in/ 
telligamus>parura  refert.  Sint  autem  fymptomata, quae  nonrationemorbi,  fed  potius 
ratione  temporis  ita  inducentis  confcquantifftetenim  tempus  malam  qualitatem  fecit, 
ad  quam  haec  fequuntiu.nec  ab  reforte  didum  ell, expedare  oportettquomam&lirc/ 
pente  non  fiant, tamen  expedanda  liint.adiua  enim  qualitas  frigida  ita  repentenonaf 
ficit, ut  calida  facit .  Nunc  autem  uigenteBorea,  haec  fere  lymptomata  inmorbisha/ 
bentur,  quae  ab  Hippocrate  referuntur,  tamen  hyemem  tranfegimus,  in  qua  Boreas 
praeualuerat. 

Per  Boream  ucro  no  folum  Aquilonem,fed  Septentrionem,  Thrafceam,Komnes 
occidentales  uentos  intelligc,  qui  frigiditatem  participat.  Nempe  regulaellapudnos, 
qux  rarilTime  fallit, orientales  uentos  humidos  effe  calidos, occidentales  ficcos  Kfrl 
gidos:Si  fi  quandoqjoppofitum  inueneris,  id  raro  contingit 

Sed  de  aliorum  uentorum  qualitatibus,  ab  aliquo  authore  expreflum  non  ell,  pro/ 
pterea  nos  de  aliquibus  fermonem  habebimus,qui  ab  Arillotele  decimofeptimo  Pro/ 

blematumlibrorcferuntur.ipfe  etenim  problemate  feptuagefimoquintoeiufdemlibri 

qugritipropter  quidEuro  Ipirante, omnia  maiora  uideantur,  Relpondetquia  illo  flatu 
aerobfcurior,  caliginofiflimuscpredditur.ex  quo  inferri  potell,  eurumhumidum  effe, 
aaem  craffis  atephumidis  uaporibus  implentem,quo  IpirahtepluuiaeutplurimiBn 
fiunt, uulgocp  Jtrocho  nuncupatur. 

Eodem  libro  problemate  feptuagefimoquarto  K  feptuagefimofexto,  de  Fauonib 
fermonem  habet, problemate,  s  4.  quaerit  propter  quid  Fauonius  ferenus  ac  iucun/ 
dillimus  udorum  fit,  5C  quem  Homerus  flare  per  capos  Elyfios  hoc  carmine  dixerit, 
Sedzephyriafliduefpirantauraecp  falubres. 

Refpondetquia  temperiem  aeris  obtinet,non  enim  calidus  ell  ut  orientales, K  meti 
dionaIes,nc(5 frigidus, ut  feptetrionales, ideo  medium  calidorum,Si frigidorum flaw 

tener,propterea  iucundiflimus  uentoru  rephyrus.hinc  communis  regula  fumi  poteft. 
omnes  feptentrionales  uentos  frigidos  elTe,omnes  aullrales  8C  orietales  calidos.T u  uc 
ro  in  haec  dubiS  mouere  poteris,  qiria  idem  Arillotclea  74.  problemate  eiufde libri  de 
zephyro  dubitat,  cur  leniflimus  fit  omnium  uentorum,  6C  frigidiffimus.  Si  autem  frigi/ 


AITifflUS fit,  quomodo tpfum  temperatum appellairitc’  Relpondemus  frigidiffimiim 
omnium  uentorumefTc  mtelligit,feptentrionaUbus  exceptis :  fpuat  autem  uae&C  au. 

*^ubfoianusueroqiiS  orientalis  dicitur  calidus  eft,  ut  ratio  expraccitato  lo^habm 
ooteft  etenim  ad  auflnm  femper  mutatur,  fauonius  autem  ad  feptentrionem.Bit  em'm 
h2C nautica r£gulaquxrarofyiit,uentos orientales  utpluriraumin  auftrinos  conuer 
ti  occidentales  autem  ut  plurimum  in  feptentrionales.  unde  ex  hocrationem  colluo 
propter  quid  innofco  climate  uenti  orientales  aere  perturbentjgi  humiditates  pariat, 
ocddentales  uero  ferenitates.Harum  enim  rerum  ratio  in  promptu  eft,  quia  Sol  ex o' 
ricnte  in  aiSrum  K  meridiem  tranfit,ex  occidente  autem  in  feptehtriones,  ideo  perfe/ 
<Senauigatori3cpyxides,diipofitiones  uentorum,  fecundum  motum  folis  habent,  uo/ 
(litmperiti  nautae  uentos  Solem  confequi. 

’  Repetitur  apud  Ariftotelem,  Caccij  uenti  fadb  mentioieft  aute  problemate  quin 
quagefimoquinto  eiufdem  libri,  ulri  quaerit  cur  Iblus  uentorum  trahat  ad  fe  nubes,  ut 
prouabio  uulgatum  eft.  eft  uero  is  uentus  qui  uulgo  Graeco  nuncupatur.Et  qm'a  dici  pol 
fet.eflfe  duos  oppofitos  uentos,  quorum  imus  cacciae  contrarius,nubcs  Cacciamuerfus 
impellaqproptereaiftud  ab  Ariftotelereprehenditur,quiali  hoc  efletjnon  lateret.  Ipfe 
autem  reipondet  quod  alij  uenri  per  terram  fpirant,ifte  autem  uerfus  c  jlum  ipirans  fug 
linea:  cauumerigcns,nonad  terramrefupinans,fuamoriginemrepetit,propter  hoc  nu 
bes  ad  fe  facile  ducit.  > 

In  fumma  igitur  hoc  obferuandum  eft,  omnes  meridionales  uentos  efle  calidos 
humidos, quas  etiam  qualitates  hab entuentiorientaIes,fed  minus  quam  auftrales.Sep 
tentrionales  funt  frigidi  SC  ficci,Kita  occidentales,fed  minus  quamfeptentrionales,& 
ideo  feptentrionales  omnium  faluberrimi  funt,S<:  ipfis  ipirantibus,  magis  appetimus, 
quam  alijs  quibuicunq!,ut  Ariftoteles  problemate  iexagefimoquinto  libri  decimiiep. 
timi  edocuit,  Kpotiflimum  calidis  humidis  naturis  conueniimt.  imde  Aetius  libro 
quarto,capitedccimofcptimo, ubi  calidi  SChumidi  cerebri fignadefaibitjinquit  hos  a- 
quilonijsconftitutionibus  optime  degere.  Celfus  capite  primo  fecimdi  libri,  hanc  fe/ 
eundam  aphorifmi  partem  ita  refert,  Aquilo  tuflim  mouet,fauces  exafperat,  uentreni 
adftringit,  urinam  fupprimit,horrores  excitat.  Item,  dolores  lateris,&C  pedoris;  fanum 
tamen  corpus  fpiflat, K  mobilius, atque  expeditius  reddit-  deinde  primam  Aphorifmi 
pntem  de  Aulno  adducit,  quam  nos  fuperius  attulimus  -  Hippocrates  quot^  in  libro 
Dehumoribus,ultimo  folio  hunc  Aphorifmum,ad  uerbum  profequitur.  Primam  par 
tem  fuperius  adduximus,  fecundam  uero  his  uerbis  refert.  Sin  autem  Aquilo, tudes  ui 
gent,fauces  exaiperantur,  uentres  durefcut,lotq  difRcultates,laterum,pedorum^  do/ 
lorcsconfequuntur,tanto^magis, quanto  uehementiusipirabit. 


Ip  QV IDEM  quod fit,dedarauit,inqui,ens.  Auftriauditum hebetantes, caligino/ 
fi,  caput  grauantes,  pigri,  didbluentes.  Caufam  autem  adferibens  ob  quam,ubi  haec 
tempeftaspraeualuerit,  taliain  morbis  patiuntur. Semperfiquidem  oportet  medicum 
diftinguere,  &;  ieparare  id  quod  ex  caufa  extrinfeca  fit,  SC  non  morboru  ratione,  ut  prg/ 
cognitiones  faciat  diligenrtores.  Cauiamuero  obquam  auflii  reddant  audimmgra/ 
uiorem, St. uifumcaliginofum,noneftdifiiciIeex eius  temperatura  cognofcere,quaEca 
lidaSChumida  natura  eft.  Omnia  etenimtalia  funt  apta  replere  caput.  Obhocigitur 
Btfenfuum  inftrumeta  plurima  implenthumiditate,8£  capitis  grauitatemefliciut.  Prin 
cipio  autem  neruorumhumedato,necede  eft  St  circa  uoluntarios  motus  pigritiam  e/ 
uenite,Stuelutiinleiplbdidblutumhominemapparere.  Gontra  uero  inaquilonijs, 
ut  q)fe  inquiet  inferius,  corpora  fiunt  robuftiora,  uegeriora,St  ad  motus  promptiora, et 
melius  audientia .  Nunc  uero  haec  non  oppofuit  his  quae  ex  auftro  circa  corpus  con/ 
tingunt,  quoniam  inhocaphorilmo  delacfione  tantummodo,  quae  ex  utroque  accidit 
uento,  tradare  propofuerat,ut  haec  cognofeetes  ab  illis  feparemus  qute  ex  morborum 
natura  contingimt.  In  aquilonijs  igitur  (ut  inquit)  fiunt  tudes, propter  uidelicet  inlbru 

jntntorumrefpirationiobferuietium  intemperiem, 2t  propter  faucium  afpetitatem,de 

I  3  qua 


'37?  L  I  B  R,I ,  T  J  R  T  U  . 

S 

miacltiuorum.actcDres  quari<uia:>iA cutem  ueumuiduo  coiv 
iimgentes  legere,  fauces  alui  durat,  ut  nonnulu  expofitores  legendum  exiftimatunt' 
Nam  fauces  in  aquiloniis  conftitutionibus  apparent  dur*,  quoniam  exficcantur.acrc^ 
frigerantur,  8C  uenter  inferior  dura  exc«nit,SC  premter  temporis  conftitmionis  tMp^, 
raftiramquaeuergitad  ficcitatem  toto  corpore  exUccato,8C  magis  ipfo  adfe  ipfumna/ 
hente  eas  quat  fiunt  ex  cibis  humiditates.  Sed  8C  alia  ratione,  quoniam  fi  longiori  teiti/ 
pore  maneant,  8C  non  excernmtur,  omnia  humedfantur.Vting  etiam  acdduntdifficul 
tates,  uefica  flatu  aquilonis  ob  frigiditatem  offenfa.Eft  enim  exanguis,  dC  proptetea  ex 
caufis  frigidis, plufqudm  aliac,partes,ipfa  eftoffenfioni  parata.Eadem  aquilonis  frigidi, 
tas  etiam  thoracis  dolores  efficit,  communi  eriam  di  ad.alias  partes  laeflone,8C  illa  quo, 
que, quat  fit  ex  refpiratione  aiTumentis,  quae  non  pari  modo  pulmonem  attingit,ct  cor, 
obfui  caloris  multitudinem.  Homines  uero  horridos  fieri  inaquilonijs  conftitution^ 
bus,clarumeft:3Conientanesem'delicet  aeris  ambientis  temperaturae. 

BRASAVOI-VS 

PRIMO,  Galenus  ab  Hippocrate  declarari  edocet,  quid  fuwrum  fit,  fi  hi  uenti  fpi, 
rauerint.Tuuero  illam  partem  confideraredebes,  fn  qua  dicit,  Caufam  autemadfrrfr 
bens  ob  quam  ubihf  c  tcmpeftas  pracualuerit  Kc.hic  uidetur  efle  deprauatus  Galeni  co 
dex,  na  hanc  caufam  non  reddit,  tamen  Graeci  codees  omnes.  Si  Aldinus,8f  antiquus 
nofter, ita  habent  'riui  tfi  cUriw  owTtf  o'r«e  «utoj  ■nitwiK  ^  minji 

fi  ad  uerbum  interpretemur,haec  dicimt,  Caufam  autem  huius 
adferibens,ciuandohic  uentus pracualuerit, talia  inmorbis  patiuntur.  Noshanc  par, 
tem  alias  italegebamus,  Caufam  autem  huius  adferibens,  ubi  haec  tempeftas  pracualue 
rit.  deinde  legere  folebam,  Caufam  ainem  adfcripfit,  quando  haec  tempeftas  pracualue, 
rit.propterea  haec  fpeculatus,SC  ad  rein  non  multum  facere  nofcens,  quia  Hippocrates 
harumrerum  caufam  non  edocet,ideohocmodo legendum  eflTeputauimus,  Caufam ' 
autem  huius  adferibemus,  Cur,quando  haec  tempeftas  pracualuerit,  talia  in  morbis  pa^ 
tiantur,ut  illa  particula,  Adfcribemus,ad  Galenum  referatur,etnon  ad  Hippocratem, 
Itatp  legendum  fit  ai?ocrpfWi!f<*‘',8f  non  Autfotte  illa  pars  lUiiiliMtif» 

?i5>««'jfWeej,tran!ponendaeft,8fanteillam  partem  ponenda  kiiyifj^tt^nyUTfliy 
Kc.  Haec  autem  pars  otw  Jtuuitsiiy  Sfc.  ftatim  poft  Aphorifmi  principis  ponen/ 
da  fit,  ut  in  hunc  modum  continuatio  fiatiid  quidem  quod  fit  declarauit,  inquiens,Au, 
ftri  auditumhebctantes,caliginofi,caputgrauantes, pigri,  difloluentes,quandohacc  te 
peftas  pracualuerit,  talia  in  morbis  patiuntur. Cau&m  autem  huius  adferibens,  femper 
fiquidem  oportetmedicum  difiinguere,8f  feparare,  8C  reliqua .  Vndeputamus  inhac 
fcripturaalibrarijs  errorem  facfttimeile.  Vel  dicamus  Galenum  caufam  reddere  cur  uti 
le  fit  fcire,  quod  Auftri  talia  faciant,  caufam  uero  hanc  reddit,  quia  medicus  fei^er  ex, 
trinfecas  fymptomatS  caufas  a  morbis  ipfis,'tcirediftinguereidebet,  ut  in  prjdicendodi 
ligentior  iit, quoniam  uidens  8C  nofcens  haec  fymptomata  ex  tempeftate  prouenire,  K 
non  ex  morbo,pracdicet,hoc  iymptoma  etiam  abfente  morbo  perdurare  pofle,  aut  alia 
huius  generis. 

S  B  c  V  N  D  o  caufam  reddit,  cur  Auftri  grauem  auditum  faciant,  K  uifum  caligfrto 
fum,quta  calidus  eft,8Chumidus  uentuscea  autem  quphumidafunt,caputr»lereapta 
funt,  quo  repleto,  fenfus  afficiuntur,  fittjgrauior  auditus,  uifus  caliginoius.  immo 
quia  cerebrum  ienfus  Simonis  prindpium  eft,  propterea  non  iblumienius  patientur, 
ied  et  upluntarius  motus  impedietur, undehomines  diflfoluentur,  et  pigriores  euadent, 
oppofitum  fit  fpirante  Aquilone,  corpora  robuftiora,uegetiora.  Si  ad  motum  promp/ 
tioraficnt,8imeliusaudientia,utpofterius  edocebit. 

In  hac  parte  ubi  legitur,non  eft  difficile  ex  eius  temperatura  cognofeere,  legendum 
eft,  ex  eorum  temperatura  cognofeere,  ut  dicatur,  eorum  in  plurali,  ficuti  inplurali  Au/ 
ftri  dixerat. 

TERTI  o,dubiumfoluit,quoah'quisdubitarepoflet,propterquidea commoda 


la  nobis  infinuauit  adiungens  uerbum  illud,fauces,utfubintenigcrcmus,patiu«ii.’ 

am  folet  hoc  modo  loqui  aliquando.Paulo  poft  igitur  inquiet.  Autumno 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  V  S7S> 

^nonit  mEC  Aquilo  cotraAuftrum  fadt.Rcfpondet,HippocmeiHaomili(re,  qiria 
"■Jhoc  Aptorifmo,  lafiones  foliim  pofiturus  erat ,  qug ex  his  uentis  accidunt ,  non  aii- 
**  commoda,  ut  has  Igfiones  cognofcentes  ab  his  qute  non  ex  tempo.re,fed  ex  morbi 
l^a  contingunt,  diftinsuerc  fciamus .  T  amen  Celfus  hunc  Aphoriftnum  capfe  pri^ 

^0  fecundi  libri  repetes,fimul  etiam  commoda  repetit,  ut  quod  fanum  corpus  ipiUet,8C 

’”'*^v”aRT  ^,^ad  aquiloniam  tanpeftatemtranfit,  in  qua  dicit  tuffes  fieri,  propter 
inllmmentorum  refpirationi  deferuientium  intemperiem  quia  feuces  afperaEfunt, 
unde  quod  additur, fauces, interpretetur  patiuntur,  quia  Hippocratis  loquendi  modus 
jfl,  ut  inferius  edocebit ,  qt 

,  K  erradcse ,  Sf  lienes',  in  quo  Ic 

N  T  o  ,Illam  particulam,  fauces,  altera  expolitione  exponens  illi  addit  eam  par¬ 
ticulam, durj, quia  exiccantur,8f  reirigerantur,propterea  durte  apparent. 

SEXTO  caufam  reddit,  cur  inferior  uenter  dura  excernat,  quia  (inqmt)  totum  €or> 
pus  exiccaturflantebor  ea,  deinde  cxiccatumcorpus,humiditates, quae  ininferioriuen/' 
cefunt,  K  quae  erant  caufa  humiditatis  alui  8C  quae  melius  SC  mollius  excernere  facie/ 
bant,adfe  trahit.imd  ratione  altera  reddit,  quia  feces,  ipirante  borea,  longiori  tempore 
incorpore  detinentur,  K non  excemimtur ,  propterea  exiccari  neceflarium  eft  •  In  hac 
jutparte,Leoniceni  interpretatio  oppofltumpenitus  legit,  quamuelratiopoftulet,uel 
in  codicibus  graccis  feriptum  fitilla  enim  uerba  quae  ipiehabet,fed  aIiaratione,quo/ 
niam  fi  longiori  tepore  maneant  5C  non  excernantur,  omma  humccSantur;Iegenda  fimt, 
omnino  K  non  omnia,  exiccantur,  K  non  humedantur.ita  enim  in  contextu  graeco  ha/ 
beturjWWTOt  c^-utjite^cTO.ideft.omnino  exiccantur. 

SEPTIMO  ration  reddite  cur  difficultates  urinat  fiant  quia ,  (inquit)  uefica  ab  aqiri 
Ionis  frigore  offenditur,etenimeftnoilri  corporis  exanguis  pars,  quoniam  paucilTimas 
&  tenuifliimas  uenas  habet,ideo  facilius  quam  aliae  partes  a  frigore  laedi  poteft. 

0  C  T  A  V  o  ,e5dem  frigiditatem  thoracis  dolores  efficere  dicitur,eodem  modo  quo 
aiias partes  offendit. nam  infeidat&C  exiccat ,  ideo  ad  refpirationis  motum  Inepao/ 
res  reddittame  Sf  fi  peAota  ofIendantur,illa  quae  in  pedoribus  clauduntur  ita  facile  ofi 
itndi non  poiTunt, ut  pulmo  SC  cor, quia intenfamcjiditatem  habent,  praefertim  cor. 

Denicp  horroris  rationem  reddit,  qui  fpirante  Borea  fit.  nam  aer  frigidus  efficitur,8C 
exconfequetitotu  corpus  frigefeit.  Qiiod  autem  a  Galeno  dicitur  fecudum  Leonicenj 
interpretatione,  clarum  eft,  confentaneaeuidelicet  ambientis  aeris  temperaturte,  Grac/ 
cus  contextus  legit  as  Tib  mSi  «Hs^xSa  Kf£<nt>.  Quae  ueiba 

nos  hoc  modo  interpretanda  effe  ducimus.  Clarum  eft,  quod  ob  ambientis  tempera/ 
turamfequitur.Itacf  aduerbum  Galenus  exponitur,  8C  eius  fententia  longe  feciliorSC 
clarior  redditur.  .  , 

APHORISMVS  VI 

C^Vatido  jflas  fit  ueri  Gmilis,fudores  in  febribus  multos  expetflare  oportet,  - 

BRASAVOLVS 

,  Philothevs  hunc  Aphoriimum  ita  introducit ,  wwxap  'i 

imrwjKTM ,  jijBrixcsTOTOj,  jSdft»  tc  i(9tt  roT» ,  Iti  vm  «f «tf/  ^^yft .  ideft ,  CumHipif. 
pooates  de  generaliffimis  uentis  dilputauerit,aquilone  inquam  8C  auftrp,  nunc  iterum- 
deannl  tempeftatibus  tradat. 

yer  tempus  eft  fiiapte  natura  calidum  Khumidum,  propterea  ad  fudores  aptum, 
quia  caloris  natin-a  aperire  eft ,  8C  excitare  ,  humidi  uero  natura  eft  cum  a  caloris 
ei^ellitur,  irrorare  madefacere .  ob  hacc  ,  quando  scftas  ueris  qualitates,  ideft’, 
ouditatem  K  fiumiditatem  nada  fit ,  in  febribus  quse  accident ,  fudores  mul  > 

I  4  tos  futii 


1 


J80  tlJSRITERTiI 

tos  fiitiiros  iudicato  K  «xpetSato ,  qui  magis  m  aftate  fiunt  quam  in  nere ,  quia„r 
aftiuus,  &C  fi  aliquam  fimilitudirieminhoc  cafu  cum  illb  ueris  habere  dixerit  ta  ^ 
ad  experiendum,  Kadanenuandas  humiditates ,  quaefadlius  exibunt  magis 
Celfus  capite  primo  fecudi  libri  hunc  Aphorifinum  ita  referttubi  uero  calor  a  primo . 
re  orfus ,  leftatem  quo«  flmilem  exhibet,  necefle  eftmultum  fudorem  in  febribus 
fequi .  eft  autem  c^or  a  primo  uere  orfus ,  iundhts  humiditati :  ideo  inuolute  id  di^ 
quod  Hippoaates  explicatius  inuulgauit .  SClicet  calorem  nominet,  tamenilludn^ 
ex  folo  calore,  fed  cumhumiditatefimul  firiproptereaintelligendus  eft  de  calore  uert 
flui  humiditatem  mixtam  habet,  K  ideo  in  eundem  fenfum  cadtmt.Ipft  etiam  Hionn  • 


—  dpie  etiam  Hippom- 

itp  huius  Aphorifmi  fententiam  in  libro  De  humoribus  edocet,  ampliore  tamen quJ 
hic  polita  fit.  inquit  autemteu  autem  acftas  ueri  fimilis  eft,  fudores  in  febribus, modiV 
les  nongraueSjlinguaEijno  ualde  ficcefcunt.Qug  omnia  ad  calidam  8d  humidam*(L 
tem  omnino  cofequuntur.P  er  modos  aut  faciles  8C  non  graues ,  intelligit  quod  rio  eriit 
ingentes  febres,  quales  in  ficcitatibus  fiunt.uel  ad  ftidore  potius  referamus,  quod  aunt 
modi  fudandi  faciles  no  graues.funt  enim  grauiores  fudandi  modi  in  ficcitatibus,  SClin, 
giig  merito  propter  iundiam  humiditatem  non  ualde  ficcefcunt,que  humiditas  non  mo 
do  in  capite,fed  intoto  etiam  corpore  imbibita  eltHacc  in  genere  ditSa  fint,nuncadlm 
gulas  Aphorifirii  particulas  delcendamus,  ' 

OHsrm/  ffivTia  «et  S/inwj/.ideft,  Quando  acftas  fit  ueri  fimilis.lErit  autem  uai  fii 

milis  acftas,  qug  eafdem  qualitates  habebit.  V er  autem  temperatui  eft  in  humidum  8C  ca/ 
lidum  inclinans ,  ita  ad  eafdem  qualitates  inclinabit  aftas ;  quamuis  eafdem  prgcifeelTe 
non  oporteat,  quia  gftas  calorem  intenfiorem  femper  habet;  imo  medice  loquendo ,  illa 
gftas  non  eft  acftas, fed  uer ,  quia  medicus  fecundum  qualitates  8C  temperaturas  tempo/ 
ra  deriominat ,  fyderum  uero  ortus  8d  occafus,  8d  per  ipfos  temporum  diftinAonespa/ 
rum  curannam  id  tempus  fecundum  aftronomos  gftas  erit,qiiia  fol  in  cancro, leone, ud 
.fecundum  medicos  autem  no  eritacftas,fed  uer.Philotheu 


uirgineerit,i 
intelligere  oporteat  per 
ratura  commoderatum. 


'hilotheus  exponens, quid 
1  7?  «jKira.  hoc  eft  tempe 


■mn  TtvfSptm  «t  ;g».ideft.  Sudores  in  febribus  multos  e» 


tiraM  ■ntx&.viy  . . . 

Jlifljtx  ^  rluj  vy^ifirm,v  Autcatet  «TitoaJl&s  tA|at,si(sTOs  «SpoBf 

Ifj-a^tTOt.ideftjCaliditateeitrinfecus  ambientis 
'KTiun--'  •  .  .  -  . 


heris','K  humiditatem  corpore  redundante.  At  quomam  uerna  conftitutio  propter  cali/ 
ditdKiti  humidum  ad  cutem  trahit,propter  humiditatem  uero  per  euaporationem  trahe 
re  fidfi  pdteft,tiid-if  0  'in  febribus  omne  humidum  cumulate  eliquatum  fudores  fedt.De 
fudore  autem  Galenus  in  fexto  libro  Defymptomatu  caufis,  tradat,  ubi  inquit, aliquos 
clTe  fudores  per  refolutionem  habitus,K  hunc  affedum  fyncopen  nominant,  Alijfiint 
per  crifimfadi,quipurgantcoip  lis, 8C  indicant  natin-^elTefortemtalijfiuntper  mode 
ratam  excrcitationem,alij  per  balnea,  alij  per  calorem  acftiuum,qui  omnes  criticis  (imf 
lesifiifealfj  funtpdinfmodicaS  exercitationes, fedin  his  cufuperfluahumiditate, etiam 
exit  aliquid  utilis.hi  funt  modi  quibus  apud  Galenu  fudores  fiunt-  Caulam  uero  multf 
tudinis  fudoris  ftatim  additiln  his  fit  multus  (udor  qui  habent  corpus  raru:  underaritas 


,e(lca;ufa  njultitudims  fudoris ,  8C  tenuitas  etiam  materiae  8C  eius  abundantia:  qugeaufae 
‘Ompes  inhumida,8C  calida  aiftate  inueniuntur .  nempe  ratione caliditatis  noffri  corpo/ 

'fismeatusKporosaperit,  Kmateria  tenuior  efficitur,8Cc|iiialimiIis  ueri, propterrahii 

‘miditateinfiabet ,  quae  abundat;  8i  ideo  nonmirum  fi  in  febribus  multi  fudores  fiunt, 
quando  acftas  talis  erit. Quod  uero  ab  Hippocrate  dia'tur,m  febribus  hgc  fieri,  id  inteOi 


jgas  K  in  omrii  altera  ^gritudine.  imo  8t  in  fanis  fe  exercitatibus  idem  euenire  folet:  non 
qtipd  fudent" (impliciter,  qiiia  iftud  inacftate  etiam  ficca  fanis  fe  exercitantibus  accf 
dit ,  fed  multum  fudarit ,  8d  propter  balnea ,  bC  propter  alias  caufas,  propter  quas  Galc' 
nus  prgcttatolocO  fudores  fieri admonuit.  8C  hsce  tfteaufa  propter  quamHippo<^ 


r 


A  P  H  O  R  I  S  H  V-  S  V I  351 

iforali  ufus  eft ti^aiJ^^ji^Jeft/udorcs.quomodo  autem  hi  fiidorcs  fieri  mtelligendi fint  ^ 

^pCT  modum  crifis,  uel  fine  crifi,  nos  tam  in  aifi ,  quam  extra  criflm  intclligimusmc  >' 
fiqmultas  febres  permultos  fudores  terminari, Si  iudicari.  imo  K  fi  non  fiat  cnV 
fls  JEgri  'multum  fudabimt,  quod  non  folum  ratione ,  fed  8C  experientia  oftenditur, ' 
fijero  caufas  petas,  propter  quas  tcftas  talis  fit ,  Re(pondentaIiqiti,caufas  efle  auftra- 
Ies uentos  qui regnant.hoc autem  mihi  non fatisfacit ,  quoniam  ut  plurimum  in  teftate 
poftmeridicm  uenti  auftrales  regnant.  Si  tempus  tranquillum  reddunt,  Sthoc  inno/ 
climate  connaturaleeft,  arftiuo  tempore  ante  meridiem  Africus  uiget,  quem  Gtr/' 
(ii»»nuncupamus,pofl:meridiem  eurus  qui/irortodicitur.propterea  nobis  potiusdicen 
dum  uidetur,  uentos  regnare  qui  funt  frigidi  fiiimidi,  8C  qui  propter  fi-igiditatem,  cfta 
tis  calorem  remittunt :  Kita  temperatafit  acftas ,  propter  humiditatem  temperiem  ue/ 
rishabetniel  ob  frequentes  pluuias  talis  acftas  erit .  (^uod  autem  a  qmbufdam  recenti/, 
bus  dicitur  de  conftellationibus,quac  huius  temperiei  caufj  efle  polfint ,  a  uero  mediet) 
parum  curatur ,  cum  res  fit  quae  fub  fenfum  non  caditDixit  autem  Hippocrates,  mul/ 
tos  fudores ,  quia  re  uera  fi  critici  fint ,  unico  liidore  non  perficiunt ,  fed  multos  efie 
necclTarium  eft .  Si  etiam  dubites  qUae  genera  febrium  haec  efle  debeant ,  Refponde/ 
mus ,  pofTe  efTe  omne  genus  febris ,  quod  ab  humore  dependet,  etenim  ephemerat  ut 
tales  fudorem  non  habent ,  quamuis  in  ipfis  fudare  contingat ,  fed  nOn  ratione  qua 
ephemerjvD  e  humoribus  autem  fententiam  Hippocratis  net^  ad  chronicas, nec  ad  acu 
tas  ardio,  quia  in  humida  Sf  calida  acftate,  tam  in  his  quam  in  illis  fudores  multi  contin/ 
eunt.  Si  etiam  petas  qind  frugis  ex  hoc  Aphorifmo  habeamus.Relpondemus  hoc  in  pri 
mis, quia  futura  circa  febres  praedicere  fciemus,quod  in  medico  optimum  eft,8d  necefla 
tiumideinde  ea  praemittemus  quae  ad  hos  fudores  incitant,  ut  febris  per  fudorem  citius 
fimat ,  id  ad  quod  inclinatur  citius  habeatur .  Qiiod  autem  eiufcemodi  temporis  di/ 
fcolirio  hoc  indicet,  Galenus  tertio  Prognofticorum  libro ,  commentatione  quadrage/ 
fima  docet,  ab  Hippocrate  etenim  in  contextu  dicitur,  temporis  coditionem  tenendam 
elTc.  Galenus  in  commentatione  inquit.  Sed  abunde  erit  dicere  Angulare  exemplum  fii 
turi  fudoris .  per  atftus  fquallentes  febres  prope  dixerim  fine  fudore  eueniunt :  per  ini/ 
btes  cum  fudore  magis  infeftant .  Itac^  conflat :  ut  praeter  alia  ligna ,  qup cunque  aegrO/ 
tatibnis  propria  habentur ,  futurum  demonflrantia  fudorem ,  circumcurrentis  pr:e/ 
terea  aais  conditio  accedens  fpem  futuri  fudoris  firmiorem  ftibfcribat ;  unde  uides 
tempcftatcs  edocere,  fi  aegritudines  per  ftidorem  terminari  debeant,  necne ;propte/ 
rea  de  fudore  critico  Hippocrates  potifTimum  intelligendus  eft ,  quamuis  de  omni 
alio  uerus  fit. 

Hicuero  dubium  interciderepoterit,anuerplures  fudores  faciat,quam  jftas  ueri  fimi 
lis,cumueripfumproprietalefit,8Cnonperaffimilationemadaliud.Re(pondemus,in 
zftate  tali  multo  pl  ures  fieri  fudores  quam  in  uere ,  quia  uer  nondum  potuit  attenuare 
materias,  quas  eftas  attenuat.nam  per  uetis  caliditate  tranfiere,  deinde  illam  fftatis  expe 
tiuntur.  unde  quod  in  uere  adhuc  congelatum  K  crafTum  remanebat,  otf  gftatis  calo/ 
rem  (qui  intenfioreft,  quam  ueris  calor )  attenuatur  SCliquefeit.  Siuero  comparatio/ 
nem  feceris  ad  aeftatem  ualde  calidam ,  dicemus  talem  aeftatcm  citius  inducere  ftidores, 
fed  pauciflimos;quia  pauca:  illj  humiditates  quj  in  corpore  funt,  cito  abfiimtmtur. 

G  AX  E  N  V  s 

QVEHadmodvjh  paulo  antea  dicebat,  Qiiando  die  eadem,  aliquands»  frigus,  • 

aliquando  calor  accidit < morbos  autumnales  expedare  oportet:  fic  nunc  rur/ 

Ius .  Qiiando  aeftas  fit  ueri  fimilis ,  hoc  eft  temperaturam  habet  commoderatam ,  expe/ 

«are,  inquit,  oportet  multos  fudores  in  febribus ,  hocnon  fine  ratione.  Neque  e/ 
nim  fine  aeris  ambientis  calore  multi  ludores  fieri  poffunt ,  neque  abfque  hoc ,  quod  a/ 
liqua  humiditas  in  corpore  contineatur.  Horum  uero  alterum  eft  in  atftate,  alterum 
inhyeme .  Autumno  uero  neutrum  ,uere  autem  utrimque .  Rationabiliter  igitur 
afas  quidem  arida,  fatis  ab  fiimit,  atque  refoluit  humiditatem.  Similis  autem  ueri  ob 
caliditatem  quidem  attrahit  ad  cutim,  ob  himiiditatem  uero  nonpoteft  per  modum 
uaporis  refoluere ,  Tota  igitur  fimul  humiditas  in  morborum  iudicijs  expulfa  fudo/ 


PRIMO  Galenus  continuationem  (^uadam  facit, quae  eft,  CumiiiperiusHipno 
tes  de  autumnalibus  temporibus  cum  alijs  comparationem  feciffet :  nam  dicebat  om 
do  eadem  die  modo  frigus ,  modo  calor  exdterit,  quando  autem  haec  funt  tempiTf' 
tumnalc  eft,  in  quo  nodes,  matutinae  uefpertinx  horae  frigida  funt,  mendice,!!' 
tem  caIidj,nincmotbiautumnales  expedandi  funttEodem  modo  ntme  uer  alm  tonm 
ribus  comparat.  8C  licet  de  aftate  folum  loqui  uideatur  Hippocrates,  tame&uionS 
alio  tempore  hoc  intellige.quando  hyems,  quando  autumnus  neri  fimiles  erunt 
tes  multi  expedandf  fiint ,  fecundum  horum  temporum  proportionem,  non  cm'm  tM 
ftuentficutinacftate.  de  his  tamen  non  meminit  LrariflimeacciditjhyememKau/ 

tumnum  ueris  temperaturam  habere.Exponit  at  » Galenus  ucris  temperaturamtij/ 
bere ,  ideft ,  commoderatam  temperaturam  habere,non  tamen  exquifite  commodetjy 
tam ,  quoniam  timc  humiditas  multa  non  adeflet ,  quae  per  fudorem  emanare  deberet, 
fed  Hippocrates  intelligedus  eft  commoderatar.i,  fecimdum  ueris  commoderationent 
quia  tantam  humiditatem  non  habet,  quantam  hyems,  nec  tantam  caliditatemqiS 
tam  aeftas. 

S  E  C  V  N.D  0,muItorumfudorumrationemreddit  GaIenus,quiacaIiditasKhumi/ 

ditas  fuperflueadfunt,  fine  quibus  fudores  fleri  non  polTunt .  Iftg  autem  dua  qualitates 
tnfoloucrefimulinueniimtmr,  jftas  enim  folam  caliditatem  habet  non  humiditatem, 
quia  fuapte  natura  ficca.  hyems  folam  humiditatem  habet,  non  caliditatem,quiaftigt 
da.  Autumnus  nec  caliditatem  nec  frigiditatem  habet,  quia  frigidus  dC  ficcus.ibltimigi/ 
tur  uer  caliditatem  SC  humiditatem  h^et.ideo  in  ipfo  cum  febres  adfunt,  8C  fiwi  polte 
multi  fudores  Sd  fiunt. 

In  illa  autem  parte  ubi  faiptum  eft,  ne^  ab%  hoc  quod  aliqua  humiditas  in  cotpo/ 
re  contineatur ,  &C  reliqua ,  deeft  haec  particula  fuperflua,  ita  enim  legi  dcbet,nc(J  abfm 
hoc  quod  aliqua  humiditas  iiiperflua  in  corpore  contineatur .  re  uera  addendam 
h  jc  particula,  quia  in  noftro  corpore  femper  humiditas  adeft,  tamen  fudores  multos  non 
facit ,  fed  multi  folum  fiunt ,  aim  haec  humiditas  fuperfluit.  Adde  graccum  Galeni  co/ 
dicem  habere  hanc  particulam  ii^'7llui,ideR.  fuperfluam  uel  exuperantein ,  nempe  di/ 
ciLsn  »'<1'  ma  waas.ideft,  (ut  uabum  iierbored 

damuslnecp  fine  hoc, quod  connneatur  aliqua  humiditas  fuperflua  in  corpore. 

-  TERTIO,  Aphoriimum  adpropofitum  ducit  ,  fi  aeftas  iiiam  temperatin-amferiiet, 
arida  eft ,  propterea  humiditates  abfumit  refoluit ,  ideo  in  ipfa  multi  fudores  expedla 
di  non  funt.  led  fi  ueri  fimilis  fit ,  calida  dC  humida  eft,ob  caliditatem  uero  humiditates 
attenuat,8i  ad  cutim,per  caliditatem  iam  apertam  ducit.Eftautemhec  humiditas  tanta, 
ut  infenfibijiter  fefolui  non  poflTiqfed  tanquam  aqua  effluit,  qupin  crifibus  tota, per  con 
,  uenientesuias,ideft:,percutimexpulla,multosfudoresparit. 

In  ultim  j  fere  huius  Aphorifini  parte,  ubi  legitur,  tota  i^'tur  fimul  humiditas  in  mor 
boruiudicijs  expuifa  fudores  fecit ,  in  Graeco  habetur  rliir!<)i/«e<«»>, 

vvy^iifKTrcw  exxetvo/dieoi,  ideft,  (Siaduerbumreferatin’)  Comprc/ 

henum  igitur  in  morborum  iudicfjs  humiditas  omnis  efiiifefiidoresfacit.namillapar/ 
ticula  comprehenfim,coaceruate,cumulateflgnificat,8i  non  eft adiedhuum  ad 

humiditate,fedbeneinaparticula«5r(«',hiuniditatiapplicSda«ft,quaeomnefignificat. 

A  PH  O  R  I  S  MV  S  VII 

IN  ficcitatibus  febres  acutq  fiunt ,  8£  fi  annus  magna  ex  parte  talis  fuerit, qualem 
fecerit  conftitutionem, tales  plurimum  morbos  oportet  expedtare. 


PRO  natura  materia:  morbum  facientis, morbus  ipfe  generatur,  humores  autem  tv 
ies  uel  tales  ob  uarias  caufas  fiunt ,  inter  quas  una  eft  teporis  dilpofitio,  6^  temperatura. 
Siquide  tepus  ficclimfit,  humores  ad  febres  acutas  caufandas  apti  generantur,  nemi« 


r 


A  P  H  O  R  I 


Lliofi  tialde .  Iitimo  fi  annus  pro  maiori  parte  ficcus  fuerit ,  tales  morbos  ^eiSato .  fi 

alterius  naturae  fit  >  quam  conftitutionem  habeat ,  confiderato ,  nempe  tales  erunt 
Slimum  xgritudines,  quales  tcmpoHs  conftitutio  fecerit.illa  enim  ad  generationes 
«itericnim  morbos  facientium  potifiimu  facit .  Cclfus  capite  primo  fecundi  libri,  no  n 
Wiiffl  de  acireis  febribus  dicit,  quod  in  ficcitatibus  fiant ,  fed  alia  plura  enumerat ,  de 
Lbiis  Hippocrates  inferius  fermonem  habebit,  haec  enim  Celfi  uerba  fimt;  inflcci/ 
Sjus  acut*  febres ,  lippitudines ,  tormina ,  urinae  difficultates ,  articulorum  dolores 
oriuntur,  qute  omnia  a  biliofls  humoribus  ficcisi^  fieri  confiat.  Hippocrates  uero  in 
ultimo  folio  libri  De  humonbus ,  edocet  quidem  pofi  ficcitates  febres  uehementiores 
fcqui,ftd  addit,  pofi  aefiumK  plumas,  quia  nos  aphorifmumtam  in  ficcitatibus  fri/ 
eiis  i  quam  calidis  intelligere  poffemus ,  tamen  in  calidis  potillimum  intelligendus 
®  .Ipfe  autem  Hippoaates  prateitato  loco ,  de  calidis  ficcitatibus  intelligendum  elle 
oftmdit .  inquit  enim :  pofi  uero  ficcitates  j  atfius  pluuias  febres  fequuntur  iiehe/ 
mentiores  ,mitiorelue,  prouthKcmagna,multa(tefuerint,cOrporat5haDUerint ,  quicp 
humores  habuerint,  quumhtec  inuadunt.temporaqj  mutantur .  unde  fecundum  ipfum 
magnitudo  flccitatis  Siparuitas  uehementiorefflSi  mitiorem  febrem  faciunt. 

Evitim  idefi,  inficcitatibus.]  Theodorus,  in  {qualloribus  interpretatur,  ta/ 

mcnKfifquallor  ficcitatemfequatm-,  quia  eafqliallent  quae exiccantur, ego  potius j 
inficcitatibus ,  interpretandum  iudico,  tum  quia  haec  ratione  qualitatis  ficcaclequmv 
tur ,  nim  (juia  Celfus  antiquus  SC  Romahus  medicus  ita  interpretatiir ,  8C  Philctheus 
fxponit  ficcitatem,inquiens  aisAs  i-mcon^tiiHS  tuu  l«fcTt/rx  itui  irt^cc  mSi 

(«ipir,  <“t KS“  itui  vy^iium  itui  iSi  liiipix,  idefi, Hippocrates  fqualorem 

uocat  ficcitatem  fupra  mediocritate ,  fleuti  imbrem  humiditatem  fupra  mediocritatem. 
Si  uero  quaeras  de  quibus  ficcitatibus  fermo  fiat,  an  de  naturalibus ,  an  de  his  quae  prae/ 
ter  natur5funt,Reipondemus,inuniuerfum  de  omnibus  fermonem  fieri,  in  omnibus 
enim  ficcitatibus  ficci  humores  K  biliofi  generanto, tamen  in  ficcitatib  iis  practei-  natu/ 
ramhoc  potillimum  fit, ut  quando  acftas  praeter  naturam  fuam  magis  ficca  fuerittquam/ 
uis8C  fi  propriam  ficcitatem, ac  naturalem  habuerit,8t  non  au(fiam,ficcos  humores  eti/ 
amgenerabit,atcpbiliofos,quos  fingulis  anms  fieri  uidemiis, etiam  fi  ficcitates  lion  fu/ 
peretK  potiffimum  cum  caJore  ficcitates  intelligit,quamuis  K  in  frigore  ficcos  humo/ 
f  cs  general  i  nihil  impediat. 

pvftml  ift^yylyvarra.idell.  Febres  acutae  fiiihtO  Dicunttir  Uefoacutg febres,  quae 
Kcito  finiunt,  K  faeuiora  fymptomata  habent,  de  folis  autem  febribus  fermonem  ha/ 
bet  Hippocrates,  utpote  de  umuerfalioribus  morbis  qui  in  corpore  humano  fieripoi/ 
fintTu  uero  K  dios  morbos  intelligere  debes ,  quos  Celfus  praecitato  loco  enumera 
uit,a  calidis  8C  ficcis  humoribus  dependentes .  nam  temporis  ficcitas  ,  hos  humores 
magis  acuit,  ideo  accenlior  intenfior  fit,  SC  talis ,  ut  aegri  furere  uideantur .  De  hac 
ataem  re  plenius  deinde  agetur,  ubi  de  alijs  morbis  fermonem  habebit,  quando  ari/ 
mtemporaquae  feconfequuntur,  ficca fqualida fuerint. Nonnulli  uero  intelligunt 
febres  iam  fadas  acutiores  fieri. Nos  autem  cum  Galeno  dicimus  febres  quteinua/ 
ount  acutiores  fieri:  tamen  8C  fi  qui  morbiiamfadiflnt,a  flccitate,utacutioresfiant 
quam  (int ,  adiuuari  poHe  non  negamus ,  etiam  fi  diuturni  fuerint .  quia  ficcitas  hiv 
™^™f*fi)luens  ut  eaacgriaido  citius  terminetur,  coadiuuat.At  fi  atrabilarius  humor 
werit, huic  nimis  exiccando  magis  obefi,quamuisadeo  exiccarepoflet, ut  humorem 
litum  penitus  abfumeret .  Tamen  fi  febres  acutiores  finqpaudores  accidere  foient, 
S!**^*c*^  “iqpsnietur  acuties.quodPhilotheus  animaduertens  inquit  acutas  quidem 
tebres  fieri-oAi^i»  rit',idefi,paucac  autem. deinde fequitur,  Jihii  i 
¥  7»  ™,iT«7j.idefi ,  Quoniam  ficcitas  humo/ 

tB  nmlntudine  pauciores  facere  confueuit, qualitate  uerobiliofiores.  Hic  dubium  fle/ 
ti  potiet, quomo^  tempora  prpter  naturam  ficciorareddanturRefpondemus,hocmO 

uenti  praeualebunt ,  uel  ob  intenlam  caliditatem ,  uel  quia  in  illa  tem/ 
potate  imbres  nunquam fient,ut  cum  fol  terram  diutius  illuftranficuti  oriente  cane,8i 
dummcancro  eft,fit. 

Nec  illud  dubium  prjtertnittere  audeo, quomodo  ih  hoc  tempore  acutj  febres  fiant, 


1S4 


LIBRI  TERTII 
cum  febres  ex  putredine  iwrcantur ,  flccftas  autem  putredini  repugnet  RefDonH. 
musjpucrefadliones  quidem  magis  raras  fieri, fed  illae, quae  accidimt,  acutiores  inoA 
parantnam  K  fihumores  naturaficd  fint,8Cficci  nuncupentur ,  aliquidramenhiS 
habent,quia  adualem  humiditatem  femper  iuneSam  feruant,propterea  humores^ 
lantiir .  In  hoc  autem  Kmaior  8C  uehementior  ebullitio  fit,  K  ex  confequentimt^ 
febris,fedhocrarius  euenit,ut  Galenus  in  commento  edocebit 

Hoc  eriam  dubium  ingerere  poterit,  quia  ex  humoribus  ficcis  diuturn^febrespotfui 
fieri  uidentur,^  acutaettempus  etenim  ficcum,ficcos  humores  reddit.  fednihilaliudS 
exiccare  quam  attenuatis  humoribus  incraflarejigitur  «alii  humores  generanmr.ctalli 
autemhumores  longas  febres  pariuntinficcitatibus  i^tur  febres  longar>  Knonacm» 

fient  Rerpondemus,materiamaficcitatemagisacui8Cattenuari,8Clicetfimultttani 
refoluat,minustamenrefoluit,quam  igniat  8Cattenuet,ideo  materia  tenuiorredditurJC 

non  ctaira,Si  uero  accideretadeo  exiccari,quod  materia  praedura  fieret,tuncfi  corr^ 
returCquod  difficillimum  eft)  febris  longior  efficeretur, tamen  impollibileeftin  hiX, 
no  corpore  tantamrefolutionemfiert-^ 

KmJIv  « •»  W®-  Idif.ideft ,  Et  fi  quidem  pro  maioriparteliietit  aiv 

nus  talis.:  Dixerat  ficcitates  acutas  febres  gignere,  quod  in  particularibus  temporibm 
intelligebat,  nunc  uero  ad  totum  annum  ampliatfi  in  particularibus  temporibus  Ccd, 
tates  morbos  acutos  gignant,  tu  ipfe  cogita  ,  fi  integer  annus  ficcus  fuerit,  quid  confe- 
qui  debeat  tamen  quia  impoflibile  eft  totum  annum  ficcitatem  leruare,  proptereaaddit 
maiori  ex  parte ,  ut  intelligatur  ficcitatem  in  toto  anno  praeualere ,  8C  hanc  conclufio/ 
nem  innuat;inficcitatibus  acuti  morbi  fiunt,  <mando  in  temporibus  particularibus  eue 
niunt ;  fi  uero  accidat  totum  annum  talem  eue,  quodficcitas  pratualeat,  morbi  tanto 
acutiores  fiunt.Mihitj  potius  arridet,  ut  legamus,pro  maiori  parte,  quam  magna  parte 
qmaSC  uocabulum  ilBiwAtoi/  utplurimum  id  fignifeat, 

ouoiliw  )(5«  rlui  futriaxin]/  tmitxijfi  «f  uft  ib  5itiAt/,i(stc  7«  mrhuKm 

®tiit.ideft,  Et  qualem  coftitutionem  fecerit  maiori  exparte,  K  morbos  tales  expetSareo/ 
portet.  Cuidam  obiediom'  tacitae  relpondere  uidetur,quia  ab  eo  fuperius  ditSum  eft,  in 
ficcitatibus  acutas  febres  caufari,dealtjs  autem  conftitutionibus  nihil  meminerat, prtv 
pterea  ne  quis  admiretur,de  omnibus  in  genere  fermonem  habet ,  dicens:  li  annus  ma/ 
iori  expartcficcus  fit,  acutae  febres  eruntifi  autemnon  fit  ficcus ,  conftitutionemquam 
habet  confiderato.nam  fecundum'  illam  conftitutionem  tales  morbos  pleruncpexpeda 
to.fi  enimhumidafuerit,morbos  longos  SCnori  acutos  faciet.fi  frigida  uel  calida,  mor/ 
bi has  temperaturas  confcquentur.Philotheus  uero  morborum  difpofitiones  quaad 
ficcitatem  confequuntur,  edocens  in^m't  ToiouiTa  171x0*5*7«?, «lut 

j(SKi^v«iKiko«,«o5c.ji»irjps<j®',As»/«t*oc,oio((jSsffiv«e,  laoeyt^is/sjoTSTS^oTunsowWToi 
tk  tk  TrttSv .  ^  rirca  Asitou  ^  MSit  (fpxiv  cuimt  iyivtm  <ts« 

<rifiiuoi,i(^7piTotMt.ideft,  Tales  morbos  accidere  oportet,  inquit  Hippocrates,  acutos 
inquaKpericulofos,  uel, ut  dicitRufus,peftilentcs,utbubonesfuntetenini  tales  pjf 

fionesaficcitateconftituuntur.ipfeenimfficitquodinhmufmodi  peftilenti  morbo  in 
Libya ,  ipfis  parietibus  bubones  orti  funt,8C  fecundo  tertio  die.Sedftatim  dubiumo 
uet  Philotheus,  quomodo  cum  humiditas  n5  adfit, Bubones  in  ficcitate  genmti  Dnt. 
Reljjondet,  ot»  i**f «tsiwo-m  t«j  fs/OTjiToi  niimhiStQev  cU  Jlvuams,  W7«Av/ 

SkvTuy  lorjfXoAsdsot,  auvi-ias  Ji  ao-jf,  va  tTiAMvocni/.ifflci 

ef  «5nf,c5t « o-v/iEtE»*!,  j,*sa  vyfory!  i7r»^t^^hny■ide^i,quod  ficcitate  fuperabSr 
dante  potentiae  dilToluuntinthis  autem  diflblutis,indigeftio  confequitur :  cum  uero  ^ 
digeftio  adfuerit,fuperfluitates  abundant, 8C  hinc  bubones  oriuntur.  Quamobrem,» 
humiditas  ipfa  per  accidens  confequitur. 

Illa  particula  v  tto  Av  ut  plurimum ,  conftitutionem  determinare  poteft ,  K  mon 
bos.fi  conftitutionem  determinet,fenfus  eft  qualem  fecerit  ut  plurimum  conftitutiOTe, 
tales  morbos  expetftato .  fi  autem  determinet  morbos,fenfus  eft,  qualem  fecerit  conloM 
tionem ,  tales  ut  plurimum  morbos  expetftare  oportet .  Mihi  magis  arridet,  quod  fflow 
bos,  8C  non  conftitutiones  determinet,  qma  illa  particula,maiori  ex  parte ,  ibi  pofita ,  u 
annus  maiori  ex  parte  talis  fuerit,  illam  particulam,  qualem  fecerit  conftitutionem  Of' 


APHORISMVS  TIl  'iM 

imninacMeo  nf  idem  bis  ab  eadem  condirione  determinetur,  i  mKv,  fdeft,  ut  pliv 
particulammorbosdetetmmaredebet,  quiainhistemporibus,quandoalicuiu» 
anni  conftitutio, maiori  ex  parte  unam  qualitate  feruabit,  tales  morbi  fient,  uW  »  otAv, 
(dcft  ut pIurimu-Nonab re uero dicitur utplurimumtalesmorbos fieri,  quiaetiamalia 
■norborSgenerafiunt,prfterilIaqugtaliconftitutiom'coueniUnt,fedidrariuS€uenit.n3 
iitinferiusedoccbit,omnesmorbiinomnitemporegenerantur,tamenaliquiparticula 
rius  in  uno,magifquain  alio  fiuntln  graeco  codice  ante  illam  particuIam,morbos,h3ec 
coniunAio  m  pofita  ^ ,  unde  hoc  modo  legi  debet ,  tales  plurimum  8£  morbos  expe/ 
(Sare  oportetmel  toti  fententiat  pr^onatur,K  tales  plurimum  morbos  expetSare  opor 
t£t ,  Theodorus  conditionem  legit ,  ubi Leonicenus  conftitutionem  int^retatus  eft; 
utruncp  dicipoteUnam  «twsainsK  conditionem, 8£  ordinem,  8iftatum,8C  conftitutio 
nemfignificat,fed  ad  propofltam  fententiam  comodius  eft  uocabulum  conftitutio,  quo 
niam  Celfus,  K  antiqui  inhis  partia  anni  teperaturis  hoc  uocabulo  conftitutio  utun 
tur .  Hippocrates  ultimo  foho  libro  D  e  humoribus  jpro  fecunda  aphorifini  parte  dicit, 
tempora  ergo  anni  qualia  fuerint,  tales  erunt  morbi,  ftatus<p  eorum,  Sf  modi,  qui  de 
hisproficifcuntur.  hic  autem  magis  amplefermonem  habet,  qu^min^ihorilmo.nam 
apborifoum  compleditur,  8C  ahquid  ulterius. 

GALENVS 

No  N  multas  ait  Cdsres  inliccitatibus  fieri,fed  aeutas,quoniam  paulo  poft  inquiet: 

Conftitutionum  autem  anni,ficcatempora,pluuiofis  funtfalubria  magis ,  jiCmi/ 
nus  mortifera,  his  adiungens  rurfus  inquiet.  Morbiin  pluuiofis  temporibus,  magna 
exparte  fiunt  febres  longg .  Non  absc^  ratione.Nam  aeris  ambientis  humiditas  pituito 
fos  aceruat  humores,  8f  non  paucas  generat  aquofas  fuperfluitates .  Siccitas  uero,pau/ 
dores  qiridem  humores  efficit,  led  qualitatebih'ofiores,8C  ob  hanc  cauliun  febres  nume/ 
to  quiaem  funt  pauciores,his  quae  mmt  in  temporibus  pluuiofis, fed  acutiores.  Qu|  ue 
ro  deinceps  in  aphorifmo  dicuntur,  maiufefta. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  contradidionem  remouet,quam  in  hoc  aphorl(ino,8f  in  alio  for 
te  qmfciam  inuenire  pofletinferius  enim,ubi  de  anni  coftitutionibus  fermone  habebit, 
diceqiicca  tepora, falubriora  e(re,8C  minus  mortifera  catteris.hic  aut  dicit,ficcitates  acu 
tas  febres  generare.Igitur  ficca  tepora  falubriora  non  erunt.  Galenus  recondet, in  loco 
hoc  ab  Hippocrate  non  dici,in  ficcitatibus  multas  febres  fieri,fed  acutas  folumtideo  ad 
diam  dubitationem,  conftitutio  ficca,  falubriorefthumida,  tamen  paucae  diae  aegritu/ 
dinesjquae  in  ea  fiunt,acutiores  funt. 

s  E  c  V  N  D  o ,  primae  partis  aphorifmi  rationem  reddit,  fed  confequenter  ad  ea  quae 
prjdidafunt,poft:erius  inquit  dicetur,  quod  inpltiuiofis  temporibus  ut  plurimu  febres 
longae  generantur:  SC  nunc  didum  eft,quod  in  ficcitatibus  acutg  febres  fiunt  Quorum 
duorS  ratio  eft,  quia  tales  humores  generantur,  quales  conftitutio  temporis  exigitfi  igi 
tur  pluuiofum  tepus  fuerit,  aer  ambiens  nos ,  humidus  effidtur,  qui  ita  affedus  pituito/ 
fos  humores  8C  parit  Kaceruat,  Simultas  aquofas  fuperfluitates  ^'gnit,  totuej  extrinfe/ 
eimi  corporis  habitu  humedatpropterea  morbi  qui  fiunt,  pituitae  natura  lapiunt  8C  Ion 
giores  euadut  in  ficcis  conftitutioiiib.oppofitaacddit,in  quibus  tothumores  no  fiimt, 
aere, qui  nos  ambit,oppugnante,  illi  tame  pauci  qui  fiunt, 'bfliofiores  fimt,ex  bile  uero 
acutimorbi,8Cquibreuius  finiunt  generantin-.undeinficcis  teporibus  febres  quidepau 
ciMes  funt,  quam  in  pluuij  s  Si  humidis,fed  acutiores  eflfe  quif^  experiri  facile  poteft. 

Deni^  Galenus  fecundam  Aphorifim‘partemfurdaaurepertranfit,quom*am(ut in/ 
quiOomnia  illa  manifefta  funt 

Cum  in  Galeni  commento  feriptum  eft,ficcitas  uero  pauciores  quidem  humores  eC- 
hcit,addi  debet  h  jc  particula,multitudine.  nam  graecus  contextus  ita  habet,H  M 
yAtstfsf  ■fed'  jiAiia  jfvitis  li>j.ix{s'jija,ideft,ficcitas  autem  deficientes  quidem  multitu 

time  humores  facit,  uel  pauciores  muIticudine.Si  reuera,hancpartiadam,  multitudine 

Mdereoportet,ut  illi  correfpondeat,fedqua!itatebfliofiores:acfi,dicat,ficcitas, quanti/ 
«atequidempauciores  humores  efficit,  fed  quafitate  acutiores, 

K  Aphorife 


1 


3Stf  tIBRI  TERTII 

A  PH  CTR  I  S  MV  S  VIII 

IN  conflantibus  temporibus, cum  tempefliue  tcmpefliua  fedduntur.motbi  coa 
flantes,  8£ boni iudicijfiunnin  inconflantibusaut  inconftantes,8£maliiodicij, 

BRAJAVOLVS 

c  V  M  anni  partes, proprias  temperaturas  fcruabunt,adeo  ut  unfcuiij  tempori  fuaqua 
litas ,  quae  tamen  multu  intenfa  non  fit ,  reddatur ,  neceffe  eftmorbos ,  horum  temto, 
tum  naturam  feruare,8C  conflantes  eflejatc^  ad  bonum  terminarire  contrario  fi  tem^ 
ra  inconflantia  fuerint, morbi  qui  fient, eandem  inconflantem  nanira  habebimnetenta 
uel  in  mortem,  uel  in  morbi  longitudinem,  uel  in  recidiuam  inducent. 

Hippocrates  in  ultimo  folio  (ui  libri  D  e  humoribus  hunc  Aphorifmum  fub  alijs  ucr 
bis,8i  fub  alio  fere  fenfu  refert,inquiens:  tempora  enim  anni  fi  naturaliter  fuo  tempore 
8C  ordine  tranfigent,  morbos  bene  decernentes,  SC  finientes  creabuntln  hoc  loco  fentit 
Hippocrates ,  morbos  elTeboni  iudidj,  quando  annus  in  omni  tempore  fuam  natutaitj 
feruet,(pam  fi  non  feruaret,bfani  iudictj  non  e(ret,fed  mali.  Celfus  uero  in  fronte  primi 
capitis  fecundi  libri  inquit,ex  tempeftatibus  optim*  jquales  funt,fiuefrlgid*,fmecali/ 
dae:pe(nmae,quae  uariant  maxime. 

Ev  -niai  wiSts-rfin  Keu^funy.  Leoniecnus  hfc  uerba  interpretatur ,  In  conflantibus  tem/ 

poribus,Theodorus,intemporibusnatur5lcgitimis,antiquainterpretatiohabct,inmo 

deratis  temporibus.nobis  Leoniceni  interpretatio  magis  arridet ,  quoniam  ad  hocuct/ 
bum  conflantibus ,  omnes  intelletSiones  applicari  polTunt,  quat  ad  interpretarionem 
Theodori  iSm  no  poflimtcut  uidere  licebiDquamms  id  uocabulu  iftud  inferre  uideatiir,: 
G  alenus  in  flia  expolitione ,  per  conflantia  tempora ,  illa  intelligere  uidetur ,  quae  ait 
quam  temperiem  habent,  ut  quod  autumnus  multum  ficcus  non  fit,led  aliqu  j  aquae  de- 
fcendam.Sthyems  mediocritatem  feruet,8£  uernonfitualdehumidum,  fedaquattem/ 
pefliuac  defcendant,8i  in  aeflate  commoderatio  aliqua  flat, hic  annus  conflans  appella/ 
biturrunde  anni conflantia,nihil  aliud  cft,<5uam  temperies, KideoPhilotheus  edocens 
quid  Hippocrates  intelligeretper  uffStsomt  xtu^ic,  idefl  ,  per  conflantia  tempora,  in/ 

quit,ilit^«  TKf  SfKtWf  Tiooiaeiw/xfecOTyteTrsAs^viilj ,  nfcSii!  itfaj/,'»/ 

TTti^fieStorawe  «J'**'  ,  hjk  ^  «et  vAxto.  7»  «{«,  ssii 

^  V  <»’*«'>('  7»  ,  »7«';  i  latStstKit  ,  idefl ,  uocat,fcilicet  conflantia 

tepora  anni  tempora  fecundum  ordine  proprium  temperatura  feruantia,  ut  in  libro  De 
aere,aquis,8C  locis  dixeratifi  inautumno  aquae  oriantur,  hyems  necf  multum  ferens 
fuerit,  ne(5  multum  frigida,  8Cin  ueretempefliua:  aquae  hyemi  fimiles,fed  tempori  con/ 
uenientes  fiant.Kinaeftate  calor  familiaris  &  conueniens  aeflati,hic  annus  conflans  eft. 
Vbi  ergo  annus  temperiein  habuerit, morbiboni  iudidj  fient,  quamuis  Galenum intel 
ligerepoflemus,quod  Hippocratem  referat  in  libro  De  Aere,aquis,8C  locis,non  quod 
annus  temperatus  fit ,  fed  quaecp  pars  fuam  temperaturam  feruet ,  tamen  illam  mulwm 
excedentem  nonhabeat.&hocmquodab  Hippocrate  ultimo  folio  libri  Dehumori/ 
bus  dicitur,  fi  naturaliter  fuo  tempore  K  ordine  tranfigent,  ita  quod  hyems  quidem  fit 
frigida  8C  humida ,  uer  calidum  SC  humidum ,  aeflas  calida  ficca ,  autumnus  frigidus 
8Cficcus,tamennonadeo  excedant,  quininterfeproportionem  connaturalemh^wt, 
tunc  uerumerit,  quod  morbiboni  iucUctj  lient,  bibeneterminabuntur .  Tertia  expoli/ 
tio  eft  fecundum  CeIfum,quod  intelligamus  tempora  conflantia, que  eandem  tempera/ 
turamleruent,aut  quod  frigida  fint,uel  calida  8Cc.  8C  in  hoc  etiam  fenfu  morbi  conftan/ 
tes  funt  .fed  hanc  tertiam  expolitione  non  ita  probo,  ficuti  praeferiptas  duas  facio,  qup/ 
niam  fi  omnes  anni  partes  eandem  temperaturam  feritarent,  prjter  naturam  elicnt,pro/ 
pterea  morbos  incidere  oporteret,qui  6c  fi  non  eflentinconftantes,  tamen  eflentmaliiu 
dicij.Secundam  uero  expolitionem  magis  probo, ut  anni  temporafuamnatur5fcruent, 

fedita  feruentjUtinfuis  qmlitatibus  nonmulrum  excedant. 

Hv  ««{«laif  m  &gcute  3std>'i/!«(ni/.ideft,  Si  tempefliue  tempeftiua reddantur].  Hocmo^ 
interpretari  optimum  elTe  duco,  quamuis  fr udus fignificet fuo  tempore  colle/ 


APHORISHVS  Vm  J87 

flos.  Hippocrates  uero  nihfl  aliud  imelligit,  quam  omraa  fecundu  quod  exigitur  fteri, 
hoc  autem  pr*cedente  partem  determinarepotcft  uthoc  modo  cotinuetur,in  conflanti 
bus  temporibus, fi  omnia(ut  decet)  confequanturtuel  iflud  ad  aUa,prsctCT  tempus,  refcra 
tur  ut  ad  uiChrs  genera,ad  exercitia,  quando  armus  naturalem  conflitutionem  feruabit, 
8i  deindein  jijsrd3us,ut  inmVhj,potu,8C  fimilibus  ornmatempefliue  redduntur, tunc 
morbi  bom'  iudicij  fient,  Philothcus  ad  commoderationem  aeris^  uentorum,  8C  pluuiax 
rum refert, inquiens, (iStlrteKMTrviiriiTar 

ffiftMvrpsiUSttv^r.idcfl,  Sed  8C  qualitates  continentis  aeris,  commoderati  uenti,  corti/ 
moderatx  SC  pluuiac  fint. tamen  ad  tempus, eius  temperaturam  porius  referendum  pu 
tamus,quando  tempus  fuam  conflitutionem  feruabit,  adeo  ut  omnia  tempefliue  fucce 
dantjfalubres  morbos  habebimus .  8C  hoc  efl ,  quod  ab  Hippocrateultimapagina  libri 
de  humoribus  habetur,!!  naturaliter  fuo  tempore  8C  ordine  tranfigat ,  hoc  m  tempefti> 
uatemp^ue  exhiberi, 

Hjis  'tlliKecytstc-m  « tSm  yitivritt,  Theodorus  hanc  partem  ita  interpretatur. 
Morbi  conflantesjiynceri,8i  feciles  ueniuntLeqnicenus  uero,Morbi  conflantes,  8Cbo 
niiudicij  fla,iddl,de  quibus  beneiudicari  pollit.in  quare  Leoniceno  potius  aures  ppr/ 
rigmdas,qiram  Theodoro  putamus,nifi  Theodorus  legerit  oAiitervtsitTta.idefli  fynCe/. 
ritiml.nam  rfUxerns  fyncerum  dicitur.uocabulum  uero  fyncerum  8Cfaci/ 

lenon  fignificat,fed  optimi  iudicq,quamuis  in  aliquibus  codicibus  nqn 

Kiinsxim  legatur,  fed  idem  fere  fenfus  efl.  Sunt  autem  morbiiflisaSt  A-,tdefl,  conflantes 
Kftabiles,  8C  boni  iudicij ,  illi  qui  cito,8C  cum  bona  at(^  integra  crifi  fanantur, 8C  in  fuo 
inceffu  talem  ordine  feruant,ut  a  fuo  natiirali  curfu  uel  gry  quide  no  aberrentPhilothe 
us  uero  morbos  bom'iudicij  uocat  «flo»»  »3  « tfims  ac  IxiaTifit 

npw  ftlio  1(9« '7K  «(TsfiiifTK  «TiAte 

mijfsnti  arri^iW  yturma.ideft.  Quoniam  8C  natin'a,8C  poten 

tia  robuftg  funt,SC  caufas  abfcindunt,8C  maxime  eouenienti  uidu  utentibustfed  8C  mor 
bifimplices  funt,neqp  habet  uarietatem,folum  eniim  per  incotSionem  fiunt.  Efl  uero  all 
uduocabulumhocinlOco,qito  utitur  pro  coftanti,  Kaliud^quo  in  principio  aphorifml 
Utebatur, cum  dicebat,in  coftantibus  temporibus.nam  ibi  fcriptum  efl tatdtsw»),  hic  aut 
illis«9tS!r,qusc  uocabula,diuerfainquandamuimhaberc  certum  efl, 

EvJir>~i<ni/  «)at«s«56«n((,«iBe7Ks-a»>i  ifflu  Theodorus  htec  uerba  interpreta 

tur,at  uero  iniquisinconflantes,8C  iudicatu  diffidles  exiflunt ,  At  Leonicenus  ita  uer/ 

titjininconflantibus  autem  inconflantes,8C  mali  iudicrj.Non^oflumnonprobare  Leo 
nicenum,  K  de  Theodoro  mirari,qui  id  uocabulum  «)8r7Ksflf7e(;,pro  iniquo  interpreta 
tus  fit ,  deinde  flarim  pro  inconflanti ,  curri  in  his  anni  conflitutionibus  imquitas  nulla 
proprie  dici  poffit.propterea  non  iruquum ,  fed  inconflans  cum  Leoniceno  interpreta/ 
mur,tumquiaidnomenhocfignificat,  tum  quia  conuenitprimacpartiaphorifmihanc 
fecundam  correfpondere ,  in  prima  autem  dicebatur,in  coidiantibus  temporibus  mor/ 
bos  elfe  boni  iudicij .  in  hac  igitur  fecunda,  in  qua  oppofitum  ad  primam  dicinn,  ne/ 
cefle  efl  oppofitum  uocabulum  correlpondere ,  quod  fiet ,  fi  dicatur ,  in  inconflan/ 
tibus .  nifi  eflet  haec  ratio ,  quod  neceflkium  efl  fecundam  partem  primae  per  op/ 
pontum  correlpondere ,  ego  illam  particulam  JlvrK&nn  non  interpretarer ,  mali  iudt/ 
ctj ,  fed  difficiles ,  quoniatn  Hippo  aates  in  principio  fecundi  Epidemiarum  inquit, 
ham  quemadmodum  flatis  anni  temporibus  matura  cuntfla,  fuocg  tempore  reddim 
tur ;  fic  flatis  annis ,  tempeflaribust^  morbi  Hati  limt ,  facillimecj!  decernunt .  Contra 
uero  nonflatis,non  flati,  quitj  difficulter  decemant,fiunt  Ex  hoc  loco  talis  expofitio  il 
Itus  partis,  cum  tempefliue  tempefliua  redduntur,  colligi  potefl,  ut  hoc  ad  illa  referann: 

in  conflantibus  temporibus  prj  ter  honunes  funt,cum  omnia  luis  temporibus  fiunt, 
tta  quod  frutflus  flris  temporibus,  uuac  fuis,K  fruges  litis  fiant,  hoc  efl  quod  ab  Hippo/ 
fk  ^  matura  cuniftaV&otp  temporeredduntur,tunc  morbi  erunt  conflantes ,  8C 
‘lao ,  8C  boni  iudicij .  e  contrario  fi  flutSus ,  fruges  reliqua  fuo  tempore  non  fiant, 
tempefliua  non  redduntur ,  bt  ideo  morbi  inconflantes  erunt ,  BC  qui 
malaiu^cia  habebunt ,  ficuti  annus  in  omnibus  alrjs  rebus  inconflans  efl .  8C  hoc  ex/ 
petioiria  ipfa  retiun  magiftra  oftendit ,  quum  peftilentes  morbi  aliquo  anno;uigere 
K  a  debeant 


debeant)  praccedunttemporainconftantia,frugesmodic{runt,iiuepaucifl;;m*,fhj(3* 

aut  nullt ,  aut  pauciflum  fiunt, g£  hi  quiprodticuntur,  putredinem  facile  contrahi^ 
uero  petas ,  qiumorbi  potiffimum  uigere  debeant  C  Refpondemus ,  omnia  morborum 
genera  accidere  pofle  ut  anni  immoderantia  producet.de  hac  autem  immoderantia  ni 
ticulariter  in  hoc  tertio  libro  in  uarijs  locis  fermonem  habet  Hippocrates ,  fuperi,» 
enim  de  ficcitate  locutus  eft;  inferius  de  humiditate,  morbis  eam  confequ^-buj 

8C  de  compofitis  intempwaturis  in  uarqs  aphorifmis  pertradiabit .  propterea  fecundum 
has  inconftantias  tales  morbi  indicandi  funt,  qui  in  illis  fequi  dicentur ,  Ad  rem  igitur 
quia  Galenus  in  commento  hanc  particulam  oluo-xef»!  difficulter  interpretari  uid^ 
tur ,  ego  ita  interpretarer ,  nifi  haec  fecunda  pars  aphorifini  per  o^pofitum  prim*  pat, 
ri  corr^ondere  deberet,  quod  Philotheus  confideras  dicitjXja  </'vir*ef»i  Jjk 
'riuny  w'  «ptulhlapjideftjEt  mali iudictj  per oppoCtum  eorum  quat  didafunt, 

G  A  L  E  N  V  S 

CONSTANTIA  tempora  nominat  quae  ordinarim  fuam  recipiunt  temperatu; 

ram.Quem  uero  conflantem  appellet  annum, tibi  licet  difcere  ab  ipfo  inlibro  De 
aqua,aere,locis,Kregiombus, ita  dicente.  Siquidemprorationefadafuerintfignaliu/ 
lufcemodi  in  ortibus ,  8f  occafibus  fiderum ,  8d  in  autumno ,  fi  aquae  defcendimt ,  K 
hy ems  mediocritatem  feruaUerit ,  necp  ualde  ferena ,  neque  frigore  excedens ,  K  ucre 
aquae  euenerint  tempeftiuac ,  K  acflate,  fic  par  efl  annum  fore  falubriorem .  Poftquaia 
igiturqualis  debeat  efle  conflans  annus  didicifti ,  facile  efl  etiam  inconftantem  intel; 
ligere, Omnia  enim  quae  non  feruantfecimdum  aliquid  anni  conflantis  du(flum,ea 
nunc  Hippocrates  inconflantia  tiocat ,  8C  eos  qui  in  ipfis  accidunt  morbi,  fimilitcrap; 
pellat.  Ait  autem, Si  ipfbs  difficulter ,  hoc  eflmale ,  iudicari.  Vel  enim  cumcafibus  pe/ 
riculofis  indicia  in  his  morbis  eueniunt,  uel  flarim  funt  perniciofi,  uel  omnino  faci/ 
untrecidiuam. 


6RASAV0LVS 

PRIMO  quae fint tempora conflantiaa  Galeno edoceimtr,iIIaetenimftmt,  quator; 
dinatim  fuam  temperaturam  feruant.  uidetur  aufdifferentiam  facere  inta  conflante  an/ 
num,8d  conflantia  tempora,  quia  tepora  funt  illa  qug  ordinarim  fe  confeqtiunmr, annus 
uero  eflomniu  teporfi  collcdio,qum  colledio  fi  ea  feruet  quae  ab  Hippoc/in  li.Deaere, 
aquis,  Si  locis  dicutur,  conflans  annus  appellatur.hacc  aut  in  principio  fere  illius  libriab 
Hippocrate  edocentur;unde  qui  h  jc  optime  cognofcerefludetjis  urbis  fitu  cognofeere 
"tentet,8C  quibus  qualitatibus, Siqua  coeli  periodo, Si  ortus  atep  occafus  fyderu  coplede 
tur,ancuhumiditate,8ificcitateoriantur,Sioccidant,quiahjcomniaadconftantean/ 
num  plurima  faciunt.propterea  in  ho  c  eode  lib.dicit,  fcito'  tamen  aflronomia ,  no  minh 
mum  ad  medicina  conferre, fed  ualde  plurimu.unde  ortus  Si  occafus  Arduri,  Vergilia 
rum,SiaIioraflder0  contemplantes, fi  couenientes  qualitates,8i  coflantes  feruauerint, 
totimi  annu  conflantem  indicabimus, quia(ut  inquit)inhorn  ortu  Si  occafumutationes 
fieri  folennSi  ideo  addit, ortus  aftrorn,praefertim  caniculae  caueto  Si  obferuato ,  deinde 
Arduri,  Vergiliarumtp  occafusimala  fiquidem  potiffimu  decemut ,  nSnullacp  tollunt, 
fiue  corrumpunt,  qugdam  cellant,  quaedam  in  alia  ^eciem  Si  flatum  tranfeut,  Simuian 
tur  .propterea  de  Afi'a,Si  Europa  deinde  loqui  coepit,  ut  per  afpedus  diuerfa  ftmt,q^» 
medico  neceffario  cognofei  debent.  Si  hoc  penes  motus  fohs.  unde  is  annus  coftans  efl, 
in  quo  tempora  quae  libi  fuccedunt,fuam  natura  conferuant, tamen  cum  aliqua  temp^ 
ri  e,  ut  quod  autumnus  ualde  ficcus  non  fit,  fed  aliquas  pluuias  habeat.  Si  hy  ems  fit  qui/ 
dem  fhgida,fed  non  extreme, nec  fit  ualde  ierena,fed  cum  temperie  quadam.  Itaijdeue 
re  Si  acflate  indicandum  eft. 

s  E  c  V  N  D  o,  Galenus  ex  conflanti  annoaiwntsie7B(/,ideft,inconftantem  cognofee 
re  docet .  nam  ille  annus ,  qui  conflantis  anni  conditiones  effugit,  inconftans  appeto 
debetiinquo  uidelicet  tepora,  quae  fibi  fiiccedimt,fuasteperaturas  nonieruanqueln^ 
bent  magis  audas  quam  par  fit.In  his  annis  morbi  etiam  inconflantes  erunt,  quia  diSi/ 
culter,ideft ,  male  iudicant;mala  autem  ludicatio  in  hoc  confiftit,  uel  quia  iymptomata 
periculoia  incidunt, uel  interficiunt  Si  ftatim,  uel  fi  uideantur  fanari ,  eueftigio  xtf 
cidiuas  inducunt.  Quod  uero  legitur,  fecundum  anni  conflantis  dudum,hec  partita. 


A  P  H  O  R  IS«VS  IX  51» 

4u3am  Gr*celegituriw^>deft,fecimduinq«odanniisconlhnsductt,feciindum 
qS^facit, fecundum  dus  normam. 

APHORISHVS  IX 

*  Vtumno morbi acutiflimi,atc5  exiriaksmaximaexparte.uerueroialuberti 
xV  raum,8£  minime  exidale. 

BRASAVOLYS 

AVTVMNVMab  attendo  anno  antiquitas  appellauit ,  quoniam  eo  temporea» 
mniainprouentumaudaimt ,  nempetunchorrea  tritico>  dCwocunque  fkrris  genere 
plena  funt,  frudus  horarij  colledi,  8i  uuac  pardm  maturae  lunt,partim  ad  maturi/ 
Ktein  perueniunt.  unde  K  poeta  in  Experientia  de  anni  temporibus ,  Autumnum 

'^EtXtKautumnuscalcatisfordidusuuis,  Et  in  alia  Experientia, 

Pomifer  autumnus  tenero  dat  palmite  frudum. 

Tamen  ut  tempus  eft ,  in  quo  omnia  fer^  perfe(Sa  funt  K  matura ,  ita  pemirfofifll/ 
ijum  dt  >  K  ualde  exitiale,  ut  homines  ita  cadere  uideantin' ,  ficuti  frutSus  maturi  ex 
arboribus  jjropterea  Cclfus  in  fronte  primi  capitis  fecundi  libri  Autunmum  longe 
pemidofimmum  dicit ,  8C  Hippoaates  ubicp  morboflilimum  Amumnum  uocat ,  8£ 
in  primo  folio  libelliDeaere, aquis,  Klocis  Arcflurumeuitandimiiubet,  quodaftrum 
in  Autumnum  oriri  folet,imd  SCexperimtiaipfa  multos  in  autumno  mori  oftendit,  SC 
plurcs  aegritudines  fieri.  iSlon  ab  re  igitur  in  hoc  Aphorifitio  ab  Hippocrate  dicitur ,  in 
autumno  morbi  acutilEmi ,  at^  ualde  mortales  fiunt  >  5C  hoc  non  femper ,  fed  ut  pluri/ 
mum.  uer  autem  quod  autumno  correipondere  uidetur  (quia  multam  qualitatem  ex  a/ 
diuis  excellentem  habet,8C  in  eo  aequinodlium  fiofaluberrimum  eft ,  8C  in  tiere  paucife 
■  limioccumbunt, 

Ev  ifSinirugi»  cfwTKTta  vtvrti .  ideft ,  In  autumno  aciitiffimi  morbi.]  Hac  funt  au/ 
(umni  qualitates  ^giditas  bCficcitas.  liiperius  uero  docuit  Hippo aates,inficcitatibus 
fieri  acutas  febres :  tamen  fi  hanc  ficcitatem,  K  autumni  quaUtates  confideremus ,  non 
uidebitur,quodfuarum qualitatum  ratione,  adaegrititdines  inclinetur  autumnus,tum 
quiafrigidusjfirigiditas  autem  febri  obfiftiKtum  quia  licciis,  SCflccitates  imbribus  falu/ 
btiores  fimt.  Adde,  Hippo  cratem  in  libro  D  e  hominis  natura  faiptum  reliquifle ,  uer/ 
norum  morborumlibcratiojin  autumnum  expe(3:andaeft,autumnales  autem  ueristem 
poreKberentur.necelTe  eft-Ideo  Kin  autumno  non  folum  fiunt, fed  etiam  fanantur  mor 
biNecaeuii  elTc  deberet,  quia  in  autumno  firigiditasuiget,  quae  acumini  morbiobfiftit, 
Relj3on'demus,hocpenitusiierume(re,aYtumn5uttaletempus,easquaIitateshabens,  ■ 
morbofiim  elTeno  debere.nam  qualitates  funt  corruptiom'repugnantes.Pra:terea  fi  ob 
has  qualitates  morbofiim  t<mpus.eCret,fequerfnir ,  ortme  tepus  frigidum  8d  Cccu  mor/ 
bofum  efle,unde  hyems  frigida  8d  fiqca  morbofa  eilet,  cuiiis  oppofita  experieda  ipfa  o/ 
ftenditK  ne  longius  exemplapet^us,lK)cannoparrim  153(1, 8fparttm  1537.  hysmem 
frigidam  Sd  flccamhabuimus>qua:  adeo  fana  fuit,  ut  quaeftuartj  medici  de  tanta  famtate 
conquererentur,qiiac  ad  hoc  ufcf  teippus  perfeuerat,K  fumus  in  principio  Martij  1537. 
imo  fi  uniuerfum  FerrarienfempopuluperquiraSjdece  aegros  inuemreno  poteris, imo 
inpopulatiffima  V enetiaru  urbe  paucillimi  funt  na  diebus  elapfis  cu  illulfrifiimo  Het: 
cule  duce  Ferrarij  quarto.  Veneas  eram,cum  Venetufenatum  falutaret,  tue  multi  me/ 
dici  V enetias  incolentes, detam  integra  fanitate  coquerebantur.  autumnus  igitur  ratio 
«propriae  tempcraturxmorbos  acutos  caufarenon  dicitur,uel  infaluberrimu  tempus 
effe,fe(ihoc  habet  per  accides,  multa  etenim  quae  praecedunt  in  caufa  funt  ut  infaluber/ 
rimus  fit  autumnus,  Kpernicioius  hominibus,  Aeftas  prpcedit,  quae  ob  intenfura  calo/ 
rem,  humanas  uiresdeijcit,  unde  in  autumno  primo  debiles  uires  funt:  deinde  ratio/ 
«praecedentis  aeftatis  multi  biliofi  humores  generati  funt,  quiin  morbis  acuriemfa/ 
dunt  Tertio  praceffere  friidius  horarij,  quos  homines  comedentes  prauis  humoribus 
K  5  repleti 


jj,o  LIBRI  TEfeTM 

repleti  funt ,  8i  adpiltreelinein  aptis.Quarto  exratiohe  autiimni.  namin  fcfo  multe 
loris  &L  frigoris  inaequalitates  funt,  in  meridie  enim  calor  fatis  intenfus  eft ,  mane  ^ue, 
fperi,8f  in  node  aBfente  fole  frigus  uiget,  eo  autem  pracfente  in  meridie  calefacitOum 
to  humores  ob  meridiei  calorem  ad  cutim  mouenttir ,  poftea  frigore  aduetuentermoc 
cedunt,  adeo  ut  hic  motus  acceffionem  caufet ,  8C  ex  frigore  obftrudio  fit .  Denique 
autumm'  qualitates  uitac«{^ofitjuidentur,quoniam  uita  iij  calfdo  Sf  humido  confiftt. 
autumnus  uero  his  uitae  qualitatibus  penitus  oppofitus  eft ,  quia  frigidus  Kficcus’ 
propterea  non  mirum  fi  acutiffimi  morbi  in  autumno  fiant.  Aduertas  prgterea  non  dia 
ab  Hippocratem  autumno  morbos  acutifftmos  fieri,  utchromcos  fieri  inficietur  ;ali, 
ter  libi  ipfi  opponeretur,  cum  dicebat,  acftiuas  quartanas  breues ,  autumnales  lonm 
8C  maxime  quae  hy  emem  attingunt .  In  toto  aiitem  autiimnohi  morbi  uel  fiunt ,  lief^ 
ri  poliunt ;  in  toto  autem  dixi ,  quia  autumnus  tres  partes  habet ,  primam  acftati  proxi; 
mam ,  quae  fftatis  naturam  fapit,  ultimam  hyemi  &L  tempore  QC  natura  propinquam,  8£ 
mediam  quae  propriam  autumni  temperiem  feruat,  tame  Sf  in  illa  parte  quae  hyemipro/ 
pinqua  eft,acira'lumi  morbi  fiunnunde  Anftoteles  primo  Problematum  libro ,  pro> 
blemate  uigefimonono  quaerit ,  cur  per  autuii^um  ac  hy  emem  febres  ardentes  potius 
oriantur.Refpondet,quia  calor  pulfus  a  frigordintrbrfus  fe  cotraliit.  hic  tame  fcito  cum 
dicitur,  acutifflmas  febres  fieri ,  non  intelligo  przcife  de  acutie  penes  breuitatem,  alita 
emmis  aphorifmusfalfus  redderetur,  Aeftiugquartanjtfed  intelligo,  acutiffimas,'ideft, 
peffimas.nam  eadem  met  febris,  quae  nunc  in  autumno  fit,  fi  in  aeftatem  ponatur,  acutil 
or  erit,  in  hoc  fenfu,  quia  citius  terminabitur,proptcrea  hic  intelligo  acutie  quo  ad  fym/ 
ptomata,  non  quo  ad  breuitatemtiicet  etiam  breues  fint,  8f  Philotheus  ipfdhocin  loco 
dubitat,prbpter  quid  cum  autumnus  frigidus  8C  ficcus  fit,acutos  morbos  adducat,Re< 
ijoondet,  <}/ ^ 

,K5“Stlw'i(9aa<>^'nS'  aiA  tava&j/  uai(tafa,i(gce 

A  mmiAtos;  o|ar  cwcea^sjn/f STsr .  ideft,  Qiiod  flaua 

bilis  &  in  sftate,  Sf  in  autumno  fit,fed  in  jftatt  magis  fit,  ac  refoluif, propterea  quod  ipfa 
cutis  tunc  rarior  eft ,  in  autumno  uerO  minus ,  ‘8C  ea  quae  in  aeftate  fuperabtmdat  perma^ 
net,8fnonrcfoluiturper  liidorem  ob  circundantem  frigiditatem,non  refoluta  uad 
corrumpitur,Kcorruptaacutasfebresaccendit- 

K<«^<»'«TOi/'6s<e-nii«fl7iJ!r«i',>ideft,8Cexitia!iinmimagnaexpartel.LeonicemBmttt 
pretatus  eft  exitiales,  tamen  fupeflatiuu  eft,ideo  potius  interpretanda  erat,  ut  Theodoi 
rus  fecit,maximeexitiales,quamuisLeom'cenus  fuam  interpretatione  excufarepolTet, 
quoniS  illam  particulam  maxime  cQ  illa  magna  ex  parte ,  comutauerit  dicens,  maxima 
exparte,  hoc  tame  agendum  no  erat, quia  hjc  particula  l'mVi«e,tdeft,omnlno  ucl  utplu 
rimu,uel|magna  ex  parte,eft  illa  quae  hoc  modo  interpretanda  erat,  quae  particula  illam 
di<ftione,exitiofiffimu,folum  determinauferifusep  eft,nonfolum  fiunt  acutiffimp  febres 
in  autumno ,  led  etiam  ut  plurima  interficiunt,  quia  multos  calidos  Sfprauos  humores 
aduftos  in acftate  generatos  habemus; uirtus  debilior  effecfta  eft,  K  humores  ex  honu 
rijs,ideft,acftiuis  frudhbus  fadti  fecile  corrumpuntur 8f  quia  cade  die  mod* frlguS)"’®' 
do  calorinuadit,  propterea  in  autumno  exitiofifflmi  morlri  fiimt,8C  re  uera  nos  finalis 
annis  in  autSno  multos  mori  ludemus.  At  Philotheus  tota  ratione  cur  autumnus  fit  exi 
tialis,ad  teporis  inj  qualitate  referre  ludetur  inquies;  iitsM  iwii/tit  Ai((  TSiitv  if  ^ivoirartfi 
/dii' jE^Kf«T*<r)i5  mnA  Jii  7»  rtlurt  tb  wa/iieAwiaw* 

AvdrTKt  cU  <iVo7»  jri«'S</'«7r*  -ffiyxivi  ^ 

Tto  o/ yvfui  ^(u/beT.tdeft.Quoniaingquahs  eft  autumnus,  quandotp  enim  abundat  calidi 
tas,  quandocp  aut  frigiditas.  8C  quonia  ob  hant  inaequalitate  potentiae  dilIbluuntar,K  iii 
iplb  omnifaria  oritur  abundStia  mali  humoris,  8C  humores  in  eo  ad  profundtun  pellun 
tur.  Si  uero  dubites,  nunquid  fi  alia  tempora  qualitates  autumni  habuerint,  hi  morbi 
fequantur,Reipondemus ,  adeo  exitiales  non  lequi ,  quia  alia  tempora  aeftatem  non  fe/ 
quuntur,  quae  mresdeiecerit,  Sfprauos  humores  genuerit,  Kquxhorarios  fratbisha/ 
buodutame  qm'a  hoc  tempus  fuam  propriam  temperaturam  non  feruabit,  propterea  in 
eo  morbi  fient,  de  quibus  inferius  fermonem  habebit,  quado  de  morbis  qui  in  autumno 

*  gignunnic 


A  t  H  O  R  I  S  M  VS  '  I  X  m 

«.■«iiintuf  tra(fbbit.Hic  etiam  Hippocrat»  de  aunjffliibfoqiritur,qiii  fuam'  teperant/ 
am  ieruet  tamen SCfi  etiam  non  feruct/erhper  pericido&s  exiftit.de  alfjs  avit  qualitati 
bus  quie  fuz  propria  no  funt,  deinceps  in  alijs  aphorifinis  fermone  habebimus,  immo 
abfolute  concedere  oportet,  in  autumno  per  fe,  K  ratione  qua  auttimnusjlongos  mor^ 
bosai‘rni,  nempeatrabilarios,86quiamodo  frigiis,  modo  calor  exiftit,  tamen  ratione 
oricedentis  temporis  per  accides  fiunt.  Qiiod  fi  tibi  uideatur  autumnum  impedire,  ne 
^  corrumpantur,  quoniam  qualitates  habeat  corruptioni  contrarias,  proptereamor/’ 
biferum  tempus  appellari  non  debeat.  Refpondendumeft,exfiii  ratione  a  putredine 
nraferuarerat  ratione  pracedentis  tOTporK,K  inaqualitatis,  quam  in  frigore  K  calof  e 
habet,quibustran^iratio  prohibetur,  corruptiones  fiunt.  . 

AvyiavoTXTOit.  ideft.  Ver  aute  faluberrimumi]  Verautumno  opponit.ficuti  in  aU 
tuiono  acutiffimi  morbi  generatur,ita  uer  faluberrimum  eft,quod  ab  omnibus  fere  au 
thonbus  deCantaturtSf  ratio  in  proptueft,quia  uer  qualitates  noftra  uita  maximepro 
pinquas  habet, uita  enim  in  caliditate  8f  humiditate  fita  eft,ideo  fangtiini,  fpiritibus 
aflimilaturitamenadeo  faliiberrimu  non  eft,quin  agritudines  inipfo  fiat,(ed  tales  funt, ' 
quodbreiri  8C  facilecuratitr.Inuereaut  morbos  fieri, 8fexperietiaipfa,-&  Hippocrates ' 
in  libro  Dehomims  nattn-acdocinn,  dices,  uernales  morbos  in  autuno  fanarflrttellige/' 
dusuero  eftde  aliquibus  morbis,qui  ex  ciidoK  humido  excedcntefiunqinaftateob 
calore  fanari  no  potuere;  quu  uero  ad  autunum  perueniut,  qui  teperaturS  mOrbo  pemV 
tus  oppofitam  hab  et,  jJpterea  ho  c  tepore  cito  fanatur.  V er  atit  magis  fanu  eft,  quia  hye 
mefequiturin  quo  necbiliofihumoresgem'tifunt,necuircs  debiliores  effed:j,nec  no 
rariutepus  prafuit,nec  de  coftanti  tepore  in  incoftans  trafitus  fit.  Adde  uernu  tempus 
allate  conlcquente  habere,  qua  errores  corrigere  apta  eft,  fi  aliqui  in  uere  fadi  fint,  Aii 
turanu  a8t  fequitur  hyes,qua  autumni  errores  corrigere  apta  non  eft.  Si  uero  huc  Ari 
ftotele  adducas  in  primo  Problematu  libro„pblematc.  2  7. dicente,  uer  cu  autuno,  in  eo 
quod  funt  tepora  male  lana,  proportione  habere.na  dubitat  propter  quiduer,atc^  autu 
nus  morbis  infeftent.Relppdet,  quia  mutationes  omnes  graucs  exift5t,tame  infert  au- 
tumnuueregrauiore  eire,quia corpore  calido refrigefeete,^  frigido incalefcete  potius 
agrotamus.ut  igitur  uere  frigida  recalefcit,fic  autqno  calidum  refrigefcit.T amen  K  ft 
Atillotcles, in  ueremorbos  fieri dicat,n6  funt  uel  acuti  uel  exitiales,  fed  deftillationes 
folumfiunt,3f  afFedhones  qua  ex  fola  mutarioneprouenifit,5dmcatuurcferationc.Re  / 
aSt  uera  ad  alia  tempora  uer  coparatum  laniffimu  eft,  minime  exitiale.  Si  uero  aliqui, 
m8riantin:,idpotiuseftuelob  mutarionefuaprqpriaquaIitatis,uelfuntiIliquiperfo, 
tamhyeme  agrotarunt,8C  fanitati  reftif  uendi  non  fiintln  altjs  enim  ut  plurimu  fanan/ 
tur.imdeAriftoteles  de  teporibus,inquibuspotilfr'mum  mortes  fiuntproblema  facit, 
primo  problematum  libro, problemate  1 7.ubi  quarit,cur  a  uetgiliaru  occafu  ad  Fauo 
ntj  ufep  flatus  (hi  aut  flatus  no  funt  nifi  in  uere,incipiimt<j  decimoodlauo  die  februarq 
fecundo Pliniu,  uel  proxime, Keo  tepore  uer  incipit,  ^uis  fecundu  Aftronomos  tunc: 
incipiat  cum  fol  primu  pundlu  arietis  ingreditur, quod  eft  circa  tertiamdecima  die  mar 
m)  quaerit  ergo  Ariftoteles  cur  hoc  tempore  hi  potiflimu  pereant,  qui  morbo  longo  la/ 
borant,8f  fenes  potius  quamiuuenes.Refpodet  quia  hoc  teporepotifflmumfunt  duas 
caufae  mottts.quae  funt  frigus  8C  exceflus,uel  quialongi  morbi  fenedlac  coparantur.  In 
fumma  igitur  uer  laluberrimfi  eft,  cuius  rationem  Philotheus  reddens,uoluit  fl  non  ab/ 
lblute,faltcm  pro  minori  piarte  effe  exitiale,  haec  nero  eft  ab  eo  affignata  caufafuae  falu/ 
britatis,  l-rreM  ^  a»  iVKSCcna^tffioiiiiiu  hciV  IffatiSOicu. 

Wne,  xiu  !iBi  T«uTj  •7H  rmvm  m  /iieXx,  h  ifwinr  e;^s  ?rWi(',  mtcTtmhm/  •nva.  id 
^quoniam  bene  temperatum  eft,  8C  in  bona  temperie  potentiae  robuftac  funt;  robu/ 
Itae  ueto  exiftentes,  fuperffuitates  a  corpore  depellunt,  uel  quod  uer  bonae  materiae  ge/ 
nerariuum  eft, hoc  eft  fanguinis,  SC  in  hac  materia  omnes  particulae,  8C  natina  codlio- 
nemhabent,8Cquietcm  quandam. 

&^niim'meexiriale.]nampauciffimi  in  uere  moriuntur, Si 

morbi  qui  fiunt  lalubres  funt-unde  Celfus  capite  primo  fecundi  libri, inquit,Igitur  la 

luberrimum  uer  eft,  immo  in  quo  omnia  aperiantur  SC  generationes  incipiat.propterea 
X  4  Hippocrate» 


Hippocrates  in  ultimofoIiblibriDc  fupCTfoEtattoneinquit,  Vernum  tempus  adgon, 

.  rationem  aptiffimumciTe,  idenv^  pofuit  in  libro  D e  foeminarum  morbis,  fluedenon 
perferentibus.Sifoecimdis-  Eli  autem  hoc  tempus  mimme  exitiale,  cum  quia  temp^ 

ratum, tum  quiahabet  qualitates  naturachumantcproprias.hoc^uerumeft, fi  corpm 

inuenerit,quac  in  humoribus  temperata fintjfi  uero  plena  fint,morbi  caufantur,deqiii/ 
bus  deinceps  fermonemhabiniri  fumus.  ^  ^ 

Si  uero  dicas, in  uere maiores  repletiones  effe  quam  in  autunojouia  homines  inhyt 
me  copipfius  edunt,  qiram  in  aeftate,ideo  uer  plures  g grotandi  caufes  habebit  quam  au 
tumnus,'quia  plures  humores.  Relpondemus,  Si  corpus  in  uere  plenum  fit,  bonishu/ 
moribusplenum  eft,proptereaboru  medici  in  uere  fuis  amicis  uenas  fecari  iubenqhas 
repletiones  uidentes,Sf  hoc  folum  ut  plenitudinem  euacuet.  In  aunimno  uero  funtma 
iorum  hum6rumrepletiones,quauis  paucorum,  Si  inflammatorii,  Immo  cum  apudau 

thoresmuenies,uer  temperatum  e(re,hocfimpliciteruerum  non  eft,quiacalid5&hu, 

midumtfed  eo  ad  noftra  corpora  compareto,  temperatu  dicitur,  corpora  enim  ipfa  pa, 

lut.Hic  uero  dubium  a  Philotheo  mouetur,  quomodo  Ver  faluberrimumlit,  quonia 
deinceps  ab  Hippocrate  dicetur, tn  uere  manias,  melancholiastj  fieri.  Relpondet,  St» 
<&Til  H  VK  ^  tS  fcTrAiSreTtr.ideftjflJ 

ipfa  malorum  humorum  rq)letio,in  uere  non  atj  undat,  fed  in  aut0no,8i  in  hyeme.Mo 
uentur  uero  hi  humores  in  uere,  tanquam  in  eo  tempore  in  quo  omnes  humores  conci 
tpntur  a  natiua,  ut  eos  ad  extrinfecas,  aut  minus  nobiles  nollri  corporis  partes  expellat. 


CV  M  tempora  conuenientem  feritant  totam  temperaturam,interipfaucrcftfalu 
berrithu,  ut  quod  bbnamhabet  temperaturam.  Morbos  autem  acuolfimos,  at^ 
mortiferos,  aliorum  temporum  comparatione  auwmnus  afferet,  quandoquidem  uct 
temperiem  habet.  Autumno  uero  hoc  inprimis  ineft,  quod  eadem  die  aliquando  calo/ 
rem,  aliquando  frigus  continet.  D  einde  aftiuum  fubfequitur  tepus,in  qtio  multis  qui/ 
demhumores  allati  funt.C^iibufdam  uero  8C  uires  funt  debilitatp,Non  iblum  uero  hac 
ratione  autumnus  malus  eft,  fed  etiam  quia  primum  quidem  humores  mquebantur  ad 
<:utem,atque  difflabant,autumno  uero  ab  aeris  ambientis  frigiditate  truduntur,  atque 
ad  interiora  impellunturihaec  quidem  omnibus  hominibus  communia  funt.  His  uero 
qiii  nullo  iridu  utuntur  ex  fuperabundanti,fru(!lus  accedunt,  quibus  ab  undanter  reple 
tl, malorum  humorum  multitudinem  generant. 


PRIMO  Galenus  haec  intelligenda  elle  docet,  quando  tempora  fuam  naturale  tem 
peratittam  feruauerintitunc  enim  uer  temperiem  habet,  fcilicet  refpediunoftri  corpo/ 
ris,ideo  fal uberrimum  eftifed  autumnus  ad  alia  tempora  comparatus  acutiffimqs  mor 
bos  fjarit,  K  maxime  exiriales.Cum  dicit,  quandoquidem  uer  temperiem  habet, lirai/I» 
^5  (iSe  tiq,  WxjxeTtTKToj/  <fti.  ideft,  quadoquidem  uertemperatiflimum  eft.  Quamuissn 
tiquuscontextus,quemhabeo,!rt/>t5«T»i/  etiam  legat. 

s  E  e  V  N  D  o  Galenus  plines  caulas  reddit,  cur  autumnus  inialuberrimus  fitPri/ 
maeftiquia  eadem  die  modo  calor,modo  frigus  exiftit.  Secimda,  quiaacftatcmfcquj/ 
tur,in  qua  multi  humores  allati  ftmt.  -Tertia,  quia  uires  ob  calorem,  in  aliquibus  debi/ 

liores ^daefunt.  Charta, quiainacftatehumores ad cutim mouebantur,  Kdifflaban 

tur.autiramo  autem  ifupcrueniente,  ob  aeris  frigiditatem  repelluntur, et  ad  interiorare/ 
meant. Omries  hac  caufie  omnibus  hominibus  commimes  umt,  quas  effugerenoh  pof 
funt.  Quintam  caufam  addit,quamhifolihabent,quiui(Suinordinatiori  utuntur.  In 
his  enim  no  Iblumadeft  plenitudo  aliorum  ciborum,  ied  etiam  fruduum  horarioruffl, 
qm'  in  ultima  xftatis  parte  ad  maturitatemperuenere,  hi  autem  fr  udus  in  nobis  humo/ 
res  gignunt,  qiri  faci|e  corrumpuntur.  S  cito  autem  ubi  legitur,  Qiiibufdam  uero  K  ui/ 
res  frmt  debi^tatf,hacc  duo  uerbadelimt,praccedente  calore,  qusc  uerba  neceflarioptv 
ni  debent,  quia  fententiac  Galeni  caufam  reddunttetenim  Galenus  eo  loco  dicit,  quod 

jcftiuuin 


r 


AtHORISJa  vs  IX  m 

aftiuuffl  tempus  autumnum  praecedit, m  quo  aeftiuo  inquam  tempore,  multi  humores 
aflarilunt,Kin  quibuflam  hominibus  funtuires  debilitatae  Cur  autem  uires  debilita/ 
ce Cnt, rationem afferqper  haec  duo  uerba,praecedente  calore;  quia  ac&uus  calor  prse/ 
teffifcideo  in  autumno  debiliores  redditi  funt.Prope  comenti  finem  ubi  legittnr.his  ue 
ro  qui  nullo  uidu  utuntur,  librarius  contextum  deprauauit.naml^'  debet,In  his  uero 
qui  malo  uidhi  utuntur, ita  enim  habet  Graecus  contextus  ■nh  ifi  »’*  Siiumf/Aiois, 

S^jhis  autem  qui  nonredo  uitSu  utuntur. 

APHORISMVS  X 


jiRASAVOLVS  .  . 

T  ab  iD o S  inautumno  utplurimummoricumfoliaabarborifeUs deciduntexp^ 
ricntiacompertltm  eft,quauis  Kinuere  aliqui, in  Menfe  martij,cum  herba:  eterra  pro 
deunt,  occumbant,  At  in  uere  ob  temporis  mutationem,  in  qua  humores  monentur,  fit; 
in  autumno  autem  ob  proprias  qualitates.  Non  folum  uero  tabidis  malus  eftautunus, 
idcft,his  qui  per  alia  tempora  tabem  contraxere, fed  etiS  (ut  in  alio  aphorifmcrdicetur, 
K  Celfus  capite  primo  fecundi  libri  edocet)  tabes  generare  poteft.de  his  autem  tempo 
tibus  qua  tabidis  difconueniunt,Hippocrates  libro  fexto  Epidemiorum, ultimo  foho 
oertraoat,  inquies, Tabidis  autumnus  malus  eft.  V er  autem  malum,  cum  fici  folia  cor/ 
nids  pedis  inftar  habere  coeperunt,  ideft,  cum  in  folijs  fici  fcifllirac  diftingui  incipiut,  qd* 
^prope  finem  Martij.pars  autem  media  autumni, quj  proprie  autunus  eft,illa  eft  quae 
tabidis  obeft.  Quod  etiam  intelligere  oportet  fi  hac  tempora  fuam  naturam  ieruent  nS 
(i  autumnus  alias  qualitates  haberet.  Si  non  proprias, qua  tabidis  propitia  effent,  non 
elTet  opus  quod  tali  tempore  uel  perirent,  uelpeiushab  er  ent.unde  opus  eft  intelligere. 
Autumnum fuumefTe naturale feruare:ita  enimaugettabeffl,ut  eamclloccultafit,  ut 
inaliqiabus  uidetUr)  mafiifeftet,Eftautemmalus  potiflimum  tabidis,  quamuisrariffi/ 
ma  agritudines  firtt, quibus  non  obflt.his  folum  bonus  eft,  de  quibus  Hippocrates  in 
libro  De  natura  humanalocutus  eft, quando  dicebat,longas  aritudines  in  uerefadias 
in  autumno  fanari. 

,  i«if&i«?ra)ji<i(;7ii(r4Wi'!!(n)({t)t!lti.ideft,AfitilmhUstabidismaIusoGraci(!i(lifw  i»  ia> 
?iiv8;/.i,diminuere  deducBt.  nam  phdiifis  diminutionem  Si  extremam  extenuationem 
femper  facit, immo  in  uno  mebrophthifimfi'eri  Hippocrates  docet.Sedcum  hac  par/ 
tioila  W5  tfUnn  a  uerbo  ifSiVai  deducatur,  ita  potius  interpretandum  arbitrortAutum 
nushis  qui  efficiuntur  tabidi  malus.uel  Gracum  uocabulumferuaremthis  qui  efficiu/ 
tur  ifhmHsi.de  his  enim  intclligit,qui  in  uia  funt  utfiant.nam  qui  fadli  funt,ia  funt,qao/ 
cimcf  tempore  obeimtfqui  autem  fiunt,  ab  altjs  temporibus  iuuantur,  iblus  autumnus 
cos  perficit,Si  tabem  inducit.Scito  autem,  apud  Ceifum  libro  tertio  capite  (tigefimofe/ 
eundo  inter  phthifim  Si  tabem  hanc  differentiam  pora’,  quia  tabes  ad  phthifim  taquam 
genus  eft.fub  tabe  enim  tres  fpecies  compledlitur,  una,  qua  a  Gracis  dicitur 
alia  tertia  <ji^  iW.  eft  autem  «'iftipk,  quando  corpus  in  fummam  maciem  deue 

nit,quia  non  alitur.na  continue  aliquid  minuitur,  Si  nihil  additur,  cui  nifi  occurramus, 
interficit.  Si  proprie  «yotflx  dicitur,quafl  fine  nutrimetoinos  uulgo  hanc  macie  appel 
lMus.K«;ttiia  eft  ubi  malus  corporis  habitus  adfuerit,ideo  omnia  alimenta  in  ipfo  ui- 
n'atur;hoc  accidit  ut  plin-imu.cu  poft  logos  morbos  corpora  uitiaf ,  ^  uis  morbus  abfit* 
tame  nonreficit.fit  quadot^.quSdo  corpus  medicametis  affeAu  eft,aut  cudiunecefl^ 
ria  defuerint, aut  cu  aliquis  diuinufitatos,8i  inutiles  cibos  fumpferit, aut  aliquid  fimile 
inciditJn  hac  fecBda  fpccic,prgter  tabe,quado(p  affiduis  puftulis,  aut  ulceribus  totum 
corpus  afficit  in  fumma  cute,aut  aliquj  corporis  partes  intumefcut,ut  hydrope 

femper  praecedatT erria  tabis  fpecies,  a  Grp cis  nucupaf,  a  capite  in  pulmone  ma 

teria  deftillat,itacg  oritur. Cumhac  fit  pulmonis  exulceratio,adeft  febricula  partta  qum 
etiam  cum  quieuit,tamenK  repetit,fi'equens  tulfis  eft,pus  cxcreatiu, interdum  crueiv 
tum  aliquidtquicquid  exactum  eft, fiin  ignem  pofitumfit,mali  odoris  eft.Tabes  ergo 


A-  Vtumnustabyis  malus. 


3^4  LIBRI  TERTII 

apudLatinos  tres  fpecte  compleatur,  «aj»»?/»»,  K  proptottcn- 

hoc  loco,  Hippocrates  (fSmn  dicat, no  interpretarer  tabem, quia  Phthifis  eft  una 
fpecies.fed  eodem uocabuloutercr,dicens  autumnus  his  qui  efficiuntur  phthiffd  Ju 
Ius, ^uis  abfolute  omnibus  tabidis  autumnus  malus  fit,uel  ueli«t;(i|,'^^ 

tfSUy  habuerint, Ut  in  Galeni  comento  ftatim  uidere  licebit,  immo  omnibus  feremor 
bis  obeft  autumnus, K  his  prasfertim,  qui  ex  pe(ffore,aC  in  ipfo  oriuntur;  quiamagnam 
inteperie  aCinordinationehabet,qu2cuiresnoftri  corporis  debiliores  reddunt, et ob fi* 
giditatefiiamalas  materias  intus  impmgit,ob  frigiditate  ueroSCficdtate  phthificispo 
tifflmum  obeft,quia  magis  ^fint,exficcantur.  Tamen  apud  Celfum  inalijsquibu^ 
locis  ijiS(ini',ideft,tabem  int^retatuinuenies,  ut  primo  capite  fecudi  libri,  De  his  aute 
fpeciebus  T abi3,in  diuerfis  locis  Graeci  authores  pertradaruti,  tan^  de  his  fermoneha 

beret, quae  adeo  diftincffafint,  ut  unu  eum  alio  nihilhabear.undePaulusAegineta  libro 

tertio,  capite, 47.  de  Cachexia  pertradiat,  capite  autem  trigeflmofecudo  eiufde  libri  de 

phthiliiquani ab  6i»iTtfif,ideft,empyOTatediftinguit,  quia inphthifi pulmo  exulceratus 

eft:fed  capite. <;  i  '■  fecundi  libri  «ly oij w  recordatur, qua  «Tpxficw  Plinius  dehis  qui  eam 
patiuntur  loquens,femper  interpretari  uidetur,qui  cibu  non  ientiunt.  Aerius  de  phthi/ 
ficis  particulariter  libro  odauo,  capite,  ffy.gtradiat,^  Galenus  in  Introdudiorio  dicit, 
Phthifim  morbu  efle  periculofillimurin  quo  materia  a  capite  ad  pulmohes  defcendit,c5 
fumit^  corpus  fflifere.se  Hippocrates  in  fecundo  libro  De  morbis,  duas  fpecies 

profequiuidetur,  in  libro  autDemorbis  qui  intus,tres  Phthificis  ipeciesponiqnonta 
mtrieo  modo  quo  de  tabe  loquatur  Latini.  S  cito  aut,antiquos  no  folii  ufos  effe  his  uoa 
cabulis,«ip<i<!><*inhabitu  corporis  macilento;Sd  in  pulmonis  exulceratione:fed 

etiainoculor3affedlibus.namGalenusinlibroDefinition5inquit,phthifiseftpupilIe 

cu  debilitate  uifus  extenua tio.aipeijfit  eft  totius  oaili  et  pupillae  paruitas,cu  uifus  imbe 
cillitate.Et  iri  libro  qui  Introdudlorius,  feu  Medicus  inferibitur  (fi  hi  libri  Galeni  fint). 
inquit,  appellatur  du  pupilla  ardie  coit,  ut  ftimulo  affimilis  fiat,  tu  hebetior, tSru/ 

gofior,uteximbecillitatepericulofa,autexcapiris  dolore  uehementi.SdPaulusAegi/ 
neta  libro  tertio  capite  uigefimoiecundO  dicit,  Phthifis  fit,  quando  pupilla  anguftior, 
8ehebetior,corrugatiorm ex  aliqua affedlioneredditur,in qua uifa maiora effeapparet, 
ffi  fint,  quae  quide  ex  cra(utie,8d  fpiffitudine,ab  ariditate  potiflimum  fadia  proucnitDI 
ftinguitur  aut  Phthifis  ab  Atrophia, quiaPhthifis  anguftiore  pupillam  fecit,  Atrophia 
uero  oculu  exiliorem,Sd  anguftiore  reddit.  At  Hippocrates  in  libro  D  emorbis  qui  in/ 
tus,Phthifimrenudefcribit,inquapus  eft  inrenibus.In  libro  auteDelocisinhomine, 
de  Phthifi  fpinea  tradlat,quado  pus  ad  fpina  defluit.Sd  in  libro  fecundo  Demorbis,  de 
fllaPhthififermoriehabet,quademedullafieri.dicit,8d  quarporiffimunouos  nuptos  li 
bidinofoscOrripit,qui  febre  carent,optirac<pcomedut,tabefciint  tamen,  quos  fipercS/ 
dieris,dicunt  de  capite  per  fpina  ueluti  formicas  difeurrere,  cumip  talium  mingit  quis 
uel  excernit, plurimafemengenitaleliquidu,nonprolificum  progreditur.polluitur  da 
dormit, cum  uxore  dormiar, uel  non,nihil<jgcncrat,cum(piter  fecit,uel  currit,  fpiritus 
anguftia,debilitasq5  tJmagna  eum  corripit, ut  loquino  poflit,caput  grauefcit,aures  tih 
tinant  cum  t€pore,hunc,  eugrauiter  febriet,mceror  abfumethaAenus  Hippocrates  de 
phthifi  fpinea. dicitur  aut  a  qiSiVst/.quod  eft  confumere.quicquid  tame  fit,omnibus  fpe 
ciebus  K  modis  P  htlrifls  fuperius  nominatis  autSnus  eft  malus.T  amen  uocabulu  T  a/ 
besapudLatinos  lariuseft,^apudGra:cosPhthlfis,atLariniauthoressCu  ifSlay  Gtx 
eorum  interpretantur,  femper  tabem  reddunt,  ut  etiam  Celfus  fecit  libro  irecuhdo,capi' 

teprimo.Nobisautemmagisplaceretgraecamuocemferuare,8CPhthifim  dicere, quo 

niam  proprium  nomen  illi  correlpondens  non  habemus,  nifi  generis  nomine  pro  Ipe/ 
cie  utamur.  Sed  alicui  forte  uidebitur,Phthificis  autumnum  couenireiquoniamapud 
authores,  Phthifis  eft  exulceratio  pulmonis;  exulcerationi  uero  ficcaK- frigida 
ferunt;  frigida  inquam,  quia  in  ulcere  ut  putredinis  caliditas  remittatur,  frigida  coiv 
ueniunt,  putredo  enim  calida  eft;  ficcauero  competunt,  quia  ulceri  cuilibet,  ut uP 
cus  eft,  fiCca  exhibenda  llint;  his  igitur  ulceribus  autumnus  conueniet,  quia  frigidus 
8C  ficcuseft,  Relpondemus,  frigidam  Kficcamtemperattiram,. modo  non  excedat, 
Phthifias  conuenke,  fed  id  autumno;  fflidca  fiint,  quae.obfunt.  primo  frigiditas,  qu» 


APHORISMTSX  b? 

itnh  Kinconftans,8Cprapfertim  in  media  autumni  partc.ipfa  enim  mtlts  calorem 

coaneutot,utin  pulmone  pus  cito  generetur,  &  propter  inaequalitatem  a  ca 
Sd  pulmonem  maiorem  defluxum  caufat,  K  uires  debilftantur>  quomam  materix 
tiam  retinentur, ne  ob  inxqualitatem  exeantiterum  probabis,ficcum  Phthifias  eon 
'^ire  fi  uera  funt  qux  Galenus  quinto  libro  Methodi  medendi  edocet:  ibi  em'm  V e/ 
fiSum  montem  pro  phthificis  laudathicmons  nunc  utilgo  Somadicitia-,  ex  quo  ui/ 
“optima  Grxca  nuncupata  Romam  &C  Neapolim  aduehuntur,difl:at  autem  Neapo/ 
Ii  o<So  millibus  palTuum  plus  minus,  laudat  autem  hunc  montem  propter  ficcitatem. 
Ieitur8tautufflnus,quiariccus,phthificis  conueniet.  Refpondemus,  autumnumra/ 
^ne  ficcitatis  huic  affeifiui  omnino  conuenire,  fcd  quia  inxqualis  efl:,  &£.  frigiditatem 
modo  maiorem,modo  minorem  habet,propterea  non  conuenit,  8C  prxfcrtim  ob  cau/ 

fas  fuperius  citatas, 

GALENVS 

Damnavit  quidem  Kaliter  autumnum  in  antecedente  aphorifino.Nunc  ali¬ 
tem  prxcipuenocentem  tabidisrurfus  uituperat.  Vtrum  uero illos folum  nomi 
net  tabidos  quibus  pulmo  eft  exulceratus,  uel  omnes  quomodocuncp  tabefados,  non 
poffiimus  coniediari.Liquet  autem  utrifque  autumnum  eflTe  malum,  cum  fit  ficcus,  fi-* 
roul  ac  frigidus, 8C  inxqualis. 


I N  prxcedenteAphorifino  autumnum  uniuerfalitcraccuiauit,n3c  particulariter, 
quodnocettabidis,accufat.uelphthificispotius. 

Galenus  autem  dubitat, ££  difcernere  nefcit,anper  T abidos  illos,  qui  pulmone  ex/ 
ulceratumhabent,uel  omnes  tabefatflos intelligatipropter  hoc  omnes  interpretatur, 
quiaautumnus  Ommbus  malus  eft-Ratione  uero  reddit, quia  frigidus  fimulK  ficcus, 
K(!ir»n«A©-efl:,ldeft,fineregula, inxqualis.  Vbic^  uero  inhoc  commento,  cum  a  Leo> 
niceno Tabidum  uertitur,ego  Phthificum  interpretarer.propterea  illam  parte,  utruni 
«ero  illos  folum  nominet  tabidos,  qux  Grxce  eft  iMTistfShlw  vocriv-M!  iiim  o> 

njtifa  tf^tycyrtesi  ita  ego  interpretarer,  utrum  uero  phthoe  xgrotantes  folos  nominet 
phthinontas.quibus  pulmo  eftexulceratus.Illam  etiam  particulam,  uel  omnes  quomo 
docimcf  tabrfa(Sos,ego  colliquefatftos  interpretarer,  Grxce  enim  eft  c-uuryustM-ei,  Suf: 
«erohi  confumpti,quos  Galenus  colliquefatSos  appellat, et  qui  habent  «•jpctftcw&Cex/ 
tremam  maciem,qui4aficcitatetemporis  magis  exficcatur,  quam  prius  exflccatifint, 
6Ccolliquefa(fti,prxfertim  quia  tempus  inxquale  eft,8C  ccvuitic^sy.  Eandem  fententiarn 
fequitur  Philotheus.  unde  &L  ipfe  Aphorifmum  intelligit  tam  in  extenuatis,  quamiii 
pulmonem  exulceratum  habentibus, inquiens,  ^Sivovms  7mv7«!  rismonfatm 

DIS  if^Ki-racTTviiiiui/.iiufDii^Dt!  iy  v  {pSivcTTUfDy  wxsy.rok  filU'  w  ^/ 

tmvSy  TtTlivixmirtc  -iv^iy  ns  lAnild  nsJe  auii,  Kgct  .ilixva  TrnfliVui»», 

Awf  ftuiej)  t  ^  4v}^Dy  </^ceKySt/is.  tS  Diui  aA«|«,  m 

,ia«  «}  isoMi/  tTrtj-sfi-na,  Im  •»  Tn^it^iiy  4vKDy,  vJ^y  eu/xipifisoty,  xmJc 

Ixns  rc^x^Ss  «(clxSixxDrna^Hnypyct!  ly  « iv  gmki^ 
ma.Toif  M  leAA»;  JAincpasi  aaiy,  iTtiitu!  «t  -n  £«9©- i  </jsf  ms  «frafr/ 

w«f,i(Stt  (dat/lvratiB  ^  iS  £«»a,  ntj-eeAaj  v  tinfVny  hf/tiy.  ideft,  Phthinonttfs 

nominatomnes  qui  quomodocuncj  abfum3tur,8C  quibus  ulceratus  eft  pulmo. utrifr^ 
«nalusrhis  quide  propterea  quod  frigidS  aerem  relpirant,  qui  percutit, K  iii/ 
feftat,Kmordetpulmone,&lamp!eipllnnlxdit.hulceribusenimfrigidum6rdax.  ptd/ 
"jo  i^tur  ex  percufiione  Kmorfu  perturbatur,  8f  ad  tuflSm  inefficace  exatatur.  poftea 
ob  frigidum  circunftans  nihil  referunt  ( fcilicet  tuifientes  quum  nihil  poifint  reuellefie 
quod  expuant, )  fed  magis  perturbantur, 8f  ex  perturbatione,8f  natura'8C  potentiae  Jf 
lo!uuntur,8C pereunt. Alijs  uero  (fcilicet exkjuacum^  caufa extenuatis  notetautiSinS) 
quoi^m  bonam  carnem  habentibus  uel  carnofis  exiftetibus,frfgiditas  ob  reijpirafiOn? 
uiprotodum  facile  uenit,8f  in  profundum  ingrefla,  calorem  naturalem  ample  Ixdit. 
Vt  exhisPhilothei  uerbis  facile  colligatur,  hic  per  phthihontas,8f  illos  ititelligendos 
quiwenuatifunt,K  illos  qui  pulmonem  exulceratum  habent.  '  "-i 

bi  uero  dubites, quomodo  autunus  anomalus,8C  inxqualis  dicf^fltqquia  ueri  ccfr/ 

telpondet 


„5  LIBRI  TERTII 

rerpondet.na  K  uer  taleminacqualitate  habet.mane  em  ST  uefperi  fit  frigusi  in  ninia,-, 
seftusjtamen  uer  inaequale  non  dicitur,igitur  propter  hanc  caufam  SCautunusmamT 
lis  dici  non  debet.  Refpondemus,  inuere^mane  8C  uefperi  aliquam  frigiditatem  effeom 
ninojfed  no  talem,  qualis  eft  in  autumno;8f  in  autumno  magis  nocet,  quam  in  uer^ 
autumno  emm  a  calorerccedimus,propterea  frigus  excellenrius  fentimus :  inuereau, 
tem  a  frigore  recedimus,ideo  8C  minus  fngus  fauimus,et  minus  nocet. undein  autum 
no  maior  intemperies  inaequalitas  adefi,quam  in  uere. 

Hoc  ununi  fcito,Leomc<mum  contextum  Grg  cum  habuiflfc  Aldino  fimilem,cuim 
uutium  eft,  inH*  i(S“  aH^ois  ^^i«!T4if«j'.ideft,Accufauit  quidem  8C  aliter  autS/ 

num.Atmtiquus  quidam  contextus  quem  habeo,  quatuor  uerfus  praeponit, pofteafe, 
quitur  reli<;|ua.  Vfffus  autem  qui  anteponendi  iunt  fubfcribemus«(ili» 

tfSilv>zj^vnsR^i‘^'>vimiaa!mtotn!curinacA»ii  hjb 

Tuy  a-c^Ktxiy  »>  tritta,  oi  Jt  a-iwr»tat>Xt^ot,rvr‘i!  «.  Ksa  jrrff, 

(»*  KS“  e»  ifvintt^  J^uuiita!  akiyei  yitcrm,  deinde  fequi  debet  quod  paflim  omnes  codi 
ces  habent  lytiufvniMfii^etXLU!  -m  tfStrnrugiy,  ideft,  Accufauit  quidem  8f  alitet  auto, 
num,  quod  folum  habebat  LeonicenusjPracfaiptorum  autem  uerborn  fenfus  eft.  Qui 
phthoen  patiuntur,  ofTenduntur  aerem  inaequalem  femper  refpirStes,  Knudumh^ 
tes  naturdium  tegmentorum  carneorum,  cornus  inquam,his  uero  qui  eliquantur, uita, 
lis  ipiritus  naturales  potentiae  imbecilles  fiunt. 

APHORISMVSXl 

De  temporibus,  fi  quidem  hyems  ficca,  K  aquilonia  fuerit,  uer  uero  pluuio/ 
fum,8J  auftrafe,neceffeeft,£eftate  febres  acutas, 8£  fippituines  (Grati opfi 
thalmiasuocanO  Sinteftinorum  difficultates  fieri,  prgeipue  uero  mulieribus,  S 
uiris  qui  natura  fiint  humidiores. 

BRASAVOLVS 

D  E  diuerliuum  anni partium  qualitatibus  hoc  loco  Hippocrates  tradiare  incipit, 
K  ab  his  primo  exorditur, quae  a  naturali  temperienon  multurecedunt.propterea  hoc 
modo  incipit,Cumfrigidam8Cficcamhyememna(fti erimus,  quam  deinde  uercalidu 
8C  pluuiofum,ideft,  humidum  confequatur,infequente  aeftate  himorbi  praualebunt, 
acutae  febres, Hppitudines,inteftinorum  difficultates,  hxc  autem  his  potiffiminn  acci/ 
dent, qui natinam habent  humidiorem, quales  in  aliquibus  uiris,8i  in  ommbusmulie 
ribus  inuenire  licet.Hippocrates  in  libro  Deaere,aquis,etIocis,hunc  aphorifmumhis 
uerbis  affert, fin  autemhyems  aquiiom'a,uerpluuiofum  8C  auftrinum,  hppitudinesgra 
«es  SC  ueh ementes  per  aeftatem  uigent,pueris  autem, foeminis^  febres  ftuntPauciora 
hic  dicit,  quam  in  Aphorifmo.nam  difficultates  inteftinoru  omittit,  8£  quod  in  Apho/ 
rilmo  omnibus  humidis  uiris  applicat,in  libro  De  aere,  aquls,8C  locis,  folumpueris. 
Ariftoteles  qqotj  odauo  problemate  primi  libri,hunc  Hippocratis  locum  quaerit,  in/ 

,quiens,jCurfiuentifeptenaionalesoccupauerunthyemem,uerautAuftros,pluui^ 
^«hibutt,  pftas  proxima  grauis,tam  febribus,  quam  lippientibus.Refpondet,  quia  ^ 
'corpora  nofoa  multum  humoris  continentia  excipit,  8C  terra  madet,  SC  habitanti  locus 
perhumidus  efi;,tafis(p  redditur,  qualis  qin  grauis  perpetue  conflat,  Caufas  autem  illa/ 
,  riim  aegritudinum  particulares  deinceps  dicemus,  cum  praefentem  AphorifmSperpM 
les  examinare  incipiemus.  Ego  emm  in  Hippoaate  id  no  inuem'o  de  terra  madida,q<* 
.liicab  Ariftotele  dicitur,at  Galenus  uerba  Hippocratis  referes  in  fibro  De  aere, aquis, 
,  K  locis,hoc  pomt  quod  terra  madida  fit,  icd  nos  in  nofiro  codice  inuepire  non  potin/ 
mus,  Galenus  forte  in  fuo  habebat.  Celfus  praeterea  capite  primo  fecundi  libri  inqint, 
Si  hyems  ficca  feptentrionales  uentos  habmt,  uer  autem  aumos  8d  pluuias  exhib«,t'j' 
re  fribeunt  lippitudines, tormina,  febres,maxime^  in  mollioribus  corponbus,  idtoqi 

praecipue  inmulieribus.Exqmbusexcerperepotes,Celfumhaccinquocun^temi»j5 

fieridixiffe,  quod  uero  in  aellatefieri  debeant  nonmeminit,  nili  quis  dicat,  fubtntdh' 


APHORISHVS  Xt 

•indum  efltquia  sefhte  uer  feqtritur.Nos  antiquum  Celfum  habemus.in  qiio  hofi  ld> 
finir,  Ftre  fubeunt :  fed  loco  huius  particulae  Fere,  illam  habet  aeftate  j  legltij  ^ftaie 
^eunt.  Philotheus  uero  hunc  aphorifinum  alio  liiodo  ihtrodiicitjintjtiiehsj  <wan/ 
fM  laetK^  iviumit  (a«!  iuAliu  tia  iflvngxnMi .  yi» 

Sg9a  J^wdtUiKU-rlfu  Lt^tva  ■rpmw.xsa  ^eirni/  iJpdi/i  { ,  Sllpetilis  par/ 

oculari  modo  ufus  eft:de  uno  enim  tempore  fimplicem  intemperatiam  habente  fermct-* 
nem  executus  eftihic  uero  imiuerlaliori  modo  utif,K  de  plitribus  teporibus  dilputat.; 

iptuij/.  ideil.  De  temporibus  autem.  ]  Ac  fi  Hippocrates  pro  aphotifmis 
pofuerit,quoniam  de  temporibus  tratHatUriis  eftiprU 
pter  hoC  Theodorus  interpretatus  eft,quod  ad  temporum  attinet  ratidhem ,  CelfUs  fei' 
^do  librOi  capite  primo  interpretari  uidetur,  ex  tempeftatibUs,  Ubi  8C  ipfe  dehis  tra/ 
«Saturus  eft.  Dixit  autem  in  plurali  Temporibus j Ut  anm'  partes  quae  fe  confequunfUf, 
totelligeremus.  ^  a 

«V  ^  cjvsfiii'  Bops©>  i.  Siquidem  hyems  ficca  &C  Aquilonia  fue 

iitlTheodorus  fquallida  K  Aquilonia  interpretatur. Quod  etfi  conueniatj  tamen  nos 
cuift  Celfo  potius  interpretandum  ducimus, ficca  SC  Aquilonia:quamuis  8C  Celfus  iii' 
terptetetur,  Septentrionales  uentos  habuerit .  Boreas  autern  eft  uentus  frigidus  fici/ 
cusSamen  Hippocrates  addere  uoluit  flcca,quia  Boreas  quandoip  pluuiofus  eft;  pro/ 
pterea  ut  huius  temporis  condinonem  exprefsius  notet,ficca  dixit.  Si  uero  dubitcsj 
cur  etiam  nonexpreflerit  frigida,  Refpodemus,quia  in  hyeme  Ipirante  Borea  maxima 
fiigora  excitantur,uel  pluat,  uel  ningat ,  uel  necp  pluat,nefp  ningat,  tum  db  qualitatcirt 
ib&m,tum  quia  mire  imprimit  Boreas.unde  Hippoaates  per  hoc  nihil  aliud  annotare 
uoluit,^  tempeftatem ualde  frigidam  8C  ficcam,quac  tempeftas  latis  lalubris  eft.  Si  ue 
ro  arguas,  Autumnus  igitur  qui  has  qualitates  habet, falubris  efle  deberet ,  Reipohde/ 
mus, ratione  harum  qualitatum  fanum  efle,ob  inaequalitate  autem  fuam  infalubris  eft^ 
tamen  SC  in  ficcitatibus  humores  apti  ad  generandas  acutas  febres  fiunt ,  T ikj  intelli/ 
ge, totam  hyeme  has  qualitates  habuifleihocip  fempef  obferuato,  quum  de  aliquo  tem 
pore  ita  fe  habente  fermo  fit,  femper  pro  maiori  parte  intelligitur,ita  quod  pracualcat.  ' 
■n  tc^  imf/Jifcp  i(gii  vomii.  ideft.  Ver  autem  pluuiofum  SC  Auftrale,]  Aufter,uentuS 
tft  calidus  SihumiduSjideo  uideretur  fuffecifte  dicere, Ver  autem  Auftrale:  nifi  quan/ 
doij  Aufter  pluuias  non  portaret;unde  primo  Epidemioru  Hippocrates  in  primo  ud 
infecundo  ftatu,  Auftru  fine  pluuia  ponit.  Quum  autem  uer  fit  calidum  dC  humidumj 
utHippoaates  in  hoc  cafu  edoceat,magis  calidum  8d  magis  humidum  efle  debere,^ 
fuac natura:  c6ueniat,hoc  modo  loquendi  Ufus  eft, pHuium  Sf  AuflTale,ideft  magis  cn 
Udum, Kmagis  humidum, quam  fuac  temperaturae  par  fit ,  quia  Aufter  caliditatem  fa> 
CitEodem  modo  uolens  in  hyeme  edocere  maiorem  frigiditatem  efle,  quam  conuemV 
ret, Aquiloniam  hy emem  pro  frigida  dixiuquia  Aquilo  ingentes  frigiditates  parit;fic/ 
citatem  uero  exprefsit,tanquam  eam  qua:  fieri  debeat,  fed  quadom  ab  Aquilone  abfit; 
unde  uidere  potes  in  his  qualitatibus  magnam  differeriam  non  elfe  a  luis  naturalibust 
nam  hyems  fuapte  natura  eft  frigida,  uer  calidum  SC  humidu ;  ideo  in  ficcitate  hyemis , 
folum  dyfaafia  eft, quia  hyems  natura  humida  eft;&temur<p  a  naturali  horum  tempo> 
rum  conftitutionenon  multum  immutari. In  his  enim  eft  folum  audio  propriaru  quaH 
tapjm,K  in  hyeme  immutatio  ad  ficcitatem.Nam  hyems  frigida  &  humida  efle  debed, 
fed  mediocriter.  Nunc  autem  in  aphorifmi  propofito,frigida  plurimum  eft  8d  ficca,  uer 
calidum  K  humidum  efle  oportet.Nunc  ualde  calidum  eft,8t  adeo  humidum, quod  dl 
gnum  eft  ut  pluuiofum  nuncupctunhoc  autem,  uel  per  totum  uer,  uel  per  maiorem  ue 
ns  partem  intelligere  cohuenit,quia  fatis  fupercj  eft  hanc  ficcitatem  pracualere. 

mxlyif  mfl  ideft,  Necefle  eft  aftate.  ]  fdlicet  morbos  fieri, qui  conlequentur.' 

H*c  etiam  qu*  fequutur,in  ipfo  uere  fieri  poflenuprafertim  in  ultima  parte, qua  afta 
Os  naturam  fapit.  Medicus  igitur  ut  per  fuam  artem  exquifite  operetur,non  folum  pra 
wntia  anni  tempora  cofiderare  debet, fed  praterita  etiam,qUa  ad  agritudines  generan 
nas  K  demendas  plurimu  faciunt.  Vnumc^  hic  aniffladuerte,quod  etiam  fi  hyems  tem/ 
periem  fuam  obferuet,uer  autem  ualde  pluuiofum  K  calidum  fit,cn'am  lequentes  agri 
Wduies  accidunt,  ScitO(j  fi  hac  fieri  debeant, opus  eflTe  aftatemfuam  temperatura  fc/ 


1 


tlBRt  tertii  . 


uafc, quoniam  fi  xfias  multam  caliditatm  non  haberet, htimoresebonirfflottfejt,-- 
qm  ddnde  ex  dsuUitione  corrumpuntur.  Addetp,plurcs  ahos  morbos  in  his^^ 
bus  fequi,  quos  tamen  Hippocrates  non  pomt :  hos  enim  folos  profecutiB  €ft.q3^ 

^*^?Sruao^<hS™  «on  quia  fi  hyems  fegida  ac  ficea  fldt  net.d 

fanum  eft,quod  humanum  cordus  frigefecerit  &C  exiccauerit:uere  autem  adueiii^^ 
lefit  K  humedatur, quod  oppolitum  eil  eius  quod  in  hyeme  fadum  eratq)ropterea dS 
bitatur, an  pofsibile  Iit  tantam  effe  humiditate  in  uere  SC  caliditatem,  qu*  frigidita,^ 
&  ficcitatem  ex  hyeme  contradam  expellere  pofsit ,  praefertim  qiha  potifsima  hynS 
'quahtas  adiua  eft,fcilicet  frigiditas :  potifsima  autem  ueris  eft  pafsiua  jfcilicet  hiiaiX 
RelpondemuSjUer  fua  caliditate  &C  hum!ditate,hyemis  frigiditatem  &  ficcitatai 
jFipellde  polTe :  quia  noftr^  corpora  fecundum  aerem  ambientem  immutantur, 8C^ 
imutatio  ita  cito  forte  non  fiat, tamen  in  tempore  fitjSd  uer  magis  aptum  eft  fuas*qualiti 
tes  introducereqarifflo  quia  aa  natura  calidus  eft  K  faumidus,  8f  harc  eft  ueris  effentiV 
ideo  in  fuas  qualitates  facile  deueniet,8<:  noftra  corpora  alterabit .  Secudo, calidius  eft 
magis  adiua, quam  frigiditas.Sed  dubium  aliud  furda  aure  prxtereudumnoneft,Btoe 
pter  quid  hi  morbi  in  uere  non  fiant,fed  acftatem  expedent.  Cui  Philotheus  refpondet, 
inquiens,  Stj  (liAAay  7d jt  <rviiia7qi«i/  lic  miucrit .  ^  Tg^  Si^e  A 

Kytu>  Sijiittcniw  SVSwt  mvi&at  »yyitcl.  ideft,  Quod  tunc  corpora  ad  modetatiam 

magis  conuemunt:  in  acftate  autem  ob  nimiam  caliditate  humores  ftatim  corrumpi  ia/ 
cipiunt.PoteftSC  alia  reddi  caufa^de  qua  in  alfjs  aphorifmis  agemus. 

,  rufS=w  ofst.ideft,Acutasfebres.]fcilicet,nec^eftinacftatcfleri,qmafBperuenieii 

te  acftate  humiditates  in  noftrum  corpus  receptae  ebulliunt,  8C  corrumputur,St  acutas 
febres  caufanqquat  funt  uel  continuae  uel  intermittetes,fedut  plurimu  continui,  quo/ 
tiiam  hi  humores  in  uenis  cotrumputur .  Rationem  eandem  reddit  Ariftoteles  oiSaiw 
problemate  primi  libri,  cur  febres  fiant,  quoniam(inquit)acfhs  corpora  noftra  multum 
humoris  continentia  excipit,  8f  tertamadet,  K  habitsaui  locus  perhumidus  eft,  talis^ 
redditur,  qualis  qutgprauisper^tuc  cotdfat.Bt  Philotheus  in  idem  incidit,  inquien^ 

fljg  /n>  ytytf^r,  KSU  KStTtjSaA»  7$  «xgif  4vf»  me  Jiuial^tee  ,  w  rii 

HgX^yyitixi/,  liu)  ftat  ‘nS>  (fSirtraiifn  ^  beT  aajtxTt  ,  mtc  n  vq 

»(sa  i/jf  o(/  e}/ xymi/  ^  pAsCjioee  vyfim  gettiem  iva^ahnnt  tJ  .«rt 

SrtftASdj;  (finy  xgsi  fjfdj;  «tiiS  itw  UicuiviJju  Wfop,Bf  /itrtjSeayf.sji 

fSi  JVea  Oli  fl  oswiiAV©'  Jj»  -n^e  WfiAiw.dfBt  yinarm  ideft, Propter 

hoc  autem,  quod  hyems  eximie  frigida  fuit,  potentias  eximia  illa  frigiditate  deftnsdq 
fe  malorum  humorum  abundantiam  ab  autumno  congeftam  in  corpore  inclulttipoUs! 
ea  uer  adueniens  calidum  8C  hijmidum  exiftens, materiae  effufione  fecit,K  humida  cor 
pora,fua  humiditate  reddidit:  deinde  *ftas  fuperuentens  fecudum  eius  naturam'  calidi 
8f  ficca, propriam  materiam  inueniens,  in  corruptione  couerhecorruptione  igitur  per 
arterias  ad  cor  ueniente,  febres  acuti  fiunt- 

Hic  uero  dubium  non  difsimulandum  occurrit, quomodo  acuti  febre&ob  hiimidi/ 
tatem  ueri  incxiftentemgenerqntur,nam  potius  diuturni  generari  deberent,  quia  acif 
ti  in  ficcitatibus  maxime  fiunt.  Reip6demus,febres  fimpHciter  acutas  non  fieri,fed 
cb  ebullitionem  acutas,8f  quia  no  eft  opus, fi  tempus  ficcum  fit,quod  febres  acuti  gt 
nerentur;quia  pauca  illa  materia  refoluitur,  8f  ad  generandas  febres  inepta  efficitiuftSi 
«uda  autem  materia  ebullit, 8C  normam  no  habet, ideo  febres  acutas  faciqtamen  a  mi' 
tcria  ficca  acutiores  fierent. 

Km  oi})3«A(ii<tf .  ideft,Et  Ophthalmias.  ]  quas  Latini  lippitudines  ugcanulunt  oeroi» 
albumine  oculi  tumores  priter  naturam  rubri, qui  fiunt  quoties  caput  in  uere  humidi 
itate  plenum  eft,  8C  fuperueniente  iftate  efferuelcimt  SC  ebulliimt,  K  per  uenas  iC  fuM 
heruos  ad  oculos  dcftillant,lippitudinescp  inducut :  immo  non  folum  hppitudines,  fei 
SC  alias  ggritudmes,qui  oculos  impetSttin  pritnistp  currente  materia  pruritus  quidam 
in  oculis  fentitur.Vnde  Ccifus  cap>ite  feptimo  fecimdi  libri,inquit ,  Si  frons  pirHrit,Ii|P/ 
pitudinis  metus  cflqquamuis  de  illis  fermonem  habere  uideani,  qui  uitia  artkuloriiffl 
patiuntur,  tumores  inquam  SC  dolores  fiije  podagra,  tamen  abfolnte  ucriun  eft, in 


APM0M5MVS  Xt 

i>tis  Oiri  lippitudine  incidere  debent,prius  fieri  hon  drca  froriteffl  modo,fed  K  /n  bcii/ 

L  i:^:fit  uero  potilsimum  a  pituita, iM  Celiiis  libro  fexto,capite  fexto  edocuit Gale/ 

^  autem  in  libro  De  generalibus  morbi  temporibus,  tempora  diiteribru  morborum 
Socere  uolenSjinquitjSic  edam  in  lippitudine, prindpio  quidem  copiofUshUmor,te/ 
nuis  K  inco<3us  plurimum  defluitdeinde  paudor,crmsi6r^  hotatn  qii^dam  Conco/ 
flionis  acdpiens,poftea  temporis  proceflli  copia  dcdrefdeilte,  cofiftditia  uero  ad  craC- 
jitiem  fpejftote.adeo  concoAanis  fi^  ai^entur, ut  etiam  palpebtac  dormiedum  in^’ 
de  conglurinentur.is  humot,&  ipfe  j^imum  tenuis  8C  copiofUs,temporis  autetti  ^atio 
naudor&  ttafiioreuadensjmotbi  cocoA'onem,eius4  dedinatioriem  bfiehdit,  Idem 
Galenus  in  IntrodUcSorio  lippitUdineni  deldibit,quam  fua  lingua  bphthalnlia  Uocit, 
quum  album  rubdcit,»:  palpebrat  attolluntur,  cum  dolore  coniliuent,  sgre^  manus 
admotas  feruntunde  aliqui  ophthalmiam  confidetantes^alam  dixere,  a  fanguine  uel  ' 
bile  continuo  fieriifed  tunc  Ophthalmia,  lippitudo  non  dia,  quia  Celfus  ex  pituita  fie/ 
ri  lippiwdinem  didt:propt«ea  hi  qui  dicunt,  ophthalmia  ex  fangmne  5C  acutis  hUihcS> 
ribus  iblum  fiai,  non  rede  confidaarunt  ahnquos,quomam  ex  aafla  matetia  fit,  ut 
Paulus  JEgineta  libro  tertio,  capite  uigefimo  teftis  eft.  Ariftoteles  Si  lipjsitudines  Si  fe 
jjres  odauo  ptoblcmate  primi  libri, cur  hac  tempeftate  fiant  edocae  tentat;  Uaba  eius 
hsc  funuprimum  ita^  lippitudines  fubeunt,cum  exaementa  humoris  iii  capite  delm 
quaeincipiunt;itaenimintelligendumeft,  utreseademSicalidifsima  Sifrigidifsima 
reddi  pofsit,  ceu  aqua  uel  lapis  leruetiaenim  illa  urit  hic  uchemehtius.Fit  igitur  ut  aa 
hue  crafsitudims  caufa  calorem  pleniorem  fufdpiens  exafdefcat,Si  corpora  pari  ratio/ 
ne  anxietate  aeftuip  uexentur.scftus  uao  in  corpore,febris;inoculis,Iippitudo  eft.Dc/ 
niquemutatio  qu*(^  calida  corpus  peruertit,quum  fdlica  coelo  adhuc  madente  gftas 
proUnus  ficca  5C  calida  occupauit.uitium  etia  augetur,fi  pluuia  aeftas  accefsit;ita  enim 
uis  foUs  materiam  late  obtinet ,  quam  feruefcae  tum  in  coijioribus ,  tum  in  tara,  tum 
etiam  inaaefaciat.  Qua  de  caufa  febres  oriuntur  Si  hppitudines .  Hac  Ariftoteles 
pracitato  loCo.  _ 

,  tali  yin^ .  ideft,  Et  difficultates  inteftinorum .  3  Qua  eadem  mateia 

dbulliente,  SC  k  capite  ad  inteftina  trafmifla  fiuntmam  fua  mordacitate  eadem  inteftina 
corrodit, Sd  exulcerat;tamen  quia  hac  materia  multum  acuta  efle  tion  pollet,  tunc  diar 
ihiam  K  lienteriam,  ideft  lenitatem  inteftinorum  iirferre  pollet-  In  Latino  codice  deeft 
id  uerbum  Fieri,  quod  tamen  addi  oportet,quum  in  Graco  etiam  adflf.  Celfus  capite 
quintodccimo  fexti  libri  hunc  morbum  Latine  tormina  inteftinorum  appellat ,  &  non  *-  Ci^ 

difficultatem  inteftinorum, dicit  em'm(prius  autem  de  alljs  inteftinorum  morbis  fermoi 
nem  habuerat)Proxima  his  inter  inteftinoru  mala, tormina  elTe  cenfuerunt, 

Grsce  uocatur,innis  inteftina  exulceranturtex  his  eruor  manat,is<5  modo  cum  ftefco' 
te  aliquo  femper  liquido,modo  cum  quibufdam  quali  muccofis  excernitur,  interdum 
Cmul  quadam  carnofa  defcedunt,lrequens  detjciedi  cupiditas,  dolorrj  in  ano  efticum 
eodem  dolore  exiguum  aliqmd  emittitur,at(:p  eo  quocp  tormentum  intenditur.Ex  qui 
bm  colligi  licet  recentes  omnes  interpretatos  elTe  olua-^meW,  ideft, difficultates  inte/ 

Binorum.  Celfus  uero  interpretatiir,  tormina  inteftinorum,  uel  abfoluto  uocabulo  tor/  ' 
inina,licet  Gracum  uocabulum  difficultatem  fignificare  m'deatur,cum  dolore  tamenj 
mm  /w  particula,quando  in  compofitione  uenerit,  dolorem  lemper  dC  difficultatem 
lignifleat .  Non  ab  re  igitur  Plinius  Graco  uoCabulo,ac  11  Latinum  lit,femper  utitur, 
dyfenteriadicensluel  ergo  cum  recentibus, difficultates  inteftinorum :  uel  cum  Celfo, 
tormina  inteftinoru  interpretemur, nihil  refert ,  Celfo  Plinius  fauere  uidetur,  qm  libro 
decimoquinto, capite  uigefimoprimo,de  Ibrbis  tradas  inquit,  tmum  genus  eue  quod 
dyfenteria  confert,propterea  torminale  appellari,  tanquam  id  ad  tormina,ideft  ad  dy/ 
lentCTiam  ualeatHabent  tamen  alia  nomina  Graci,qtubus  tormina  fignificent,!»  ^o/ 
d«i.  Sed  per  excellentiam  hac  tormina  funt,  qua  in  dyfenteria  fiunt, quia  nulla  acutio/ 
ta,mpote  qua  breui  interficiant, SC  cancros  in  inteftims  pariant,  uel  dum  hac  tormina 
paomur,fiant.  Addit  uero  multas  alias  agritudines  Philotheus  quas  hic  non  enumera 
?''™Ppocrates,  Si  per  quendam  diuifiuum  ordinem  eas  dilpomt.ne  uero  tu  eius  uer/ 
ha  defidaesjhac  funt;(prius  uero  cur  febres  acuta  fiant,cauto  afsignauit,mox  fequi 


(lUmM  liJlOhuiy  wr  ciiTv  jSJwdwtB.  4</8  Uiu-^  ‘ 

tii>  5a(u/,3  ef  «  5«f ««W  (‘«ew.KSa  mmy5v^,&  ««rA^Hfc  3  e’f  m  " 

5i«{  ’"»« >nimrvti»;,m  fi^s  «'e  «  J-os-gi’»  ©  '>>’>^ct,'mi6  Awytr^ 

3»  J^iSa  Oli  S^lmvtiSiiay-  ideft,Poftea  rurfus  ex  corruptione  acres  uel  acidi 
eapm  remittuntur, K  fi  quidem  caput  debile  fit, in  ipfo  permanent  morbi  comitialts  v 
apoplexia,K  uertigines,K  obtenebrationes  uel  caligines  oriunnrr.  Si  uero  robufW 
fit,rcilicet  caput,materia  depellit,uel  ad  partes  adiacentes  8C  ophthalmias,attt  auri^ 
dolores  facicuel  ad  has  quae  longe  funt;&  flquidem  ad  fpiritales  partes,  anhelit®  diffi 
«akatem  8C  tulTes  facit.  Si  autem  ad  uentrem  dC  inteftina,inteftinorwn  difFictiltateml» 

cit,eifdem  morfu  exulceratis. 

Mee/Airt  •'S  aw»!  juMu^i.  .ideft.  Praecipue  uero  molierib  tis,  ]  Qiiia  bntnidat  ftint,idea 
Ingentem  copiam  humorum  habent,  qui  ebullientes,  8C  ad  has  partes  tranfinifsiy^ 
ludines  uel  inteftinoru  torminafaciunt,K  fimul,uel  feparatim  acutas  febresthicp!» 
ad  folam  dy  fenteriam  referri  poflet,  ut  fenfum  faceremus,  fiunt  dyfentenae,fed  potifsir 
mum  mulieribus .  Nos  autem  in  ommbus  intelligendum  putamus ,  quod  omnespr*/ 
faipti  morbi,  mulieribus  potifsimum  accidunt,  tanquam  humidioribuSjOcioCotiblis, 
jBiuiris  in  luxum  procadoribus. 

K<a  «imi/  vjf  tfguet  TKf  ipvmt!.  ideft,Et  his  qui  humidas  habent  naturas,]  Itahabct 
antiquus  contextus  quem  habeo,  8i  Aldiniis,  dC  ita  in  fuis  Theodorus  8£  ConftjnttA 
nus  habuere ;  tamen  afium  cotficem  habemus,  quiLeoniceno  conformis  eft,italegen' 
tem,  1®«  MK/jaxhn  •Jtioji;  vjfHKn  mi  cpu<n<t!,  idw.  Et  uiris  natura hiKnidioribus, uti: 
qui  natiffas  humidas  habent ,  8C  hoc  ratione pracdidla .  Hippocrates  in  libro  De  aere,; 
aquis  8C  locis, ubi  huius  aphorifmi  fententiam  ponit,humidorum  non  meminit.Sed  <tt 
dt' pueris  SC  fxministactate  quae  humida  eft  edocens.  Celfus  uero  inquit,  Maxime  hsc 
euenire  in  mollioribus  corporibus-;  ideotp  praecipue  in  mulieribus  ■  De  humidis  uero 
corporibus  ita  dicit  PhiloAeus,  s  )lj>  JaIiu  -Mi  Mams«t<ny,Sts  munsru»  tic  mtuem 
Sxj^spWsAs;/  Jjj  3  mrnfj/lvy  ^  ■»«  uy^as  Hh  tttsiMny,.  ideft.  Si  enim  totam  conftitutionem, 
tanquam  corrumpentem  corpora  accufemus ,  raanifefium  quod  corruptio  inhumidii 
corporibus  dl, 

'g  AtENVS 

De  alteratione  quae  in  temporibus  flt,hk  docct>b  hyeme  ficca  K  AqmTonia  inf. 

tium  fumens  :uere  autS  pluuiofo,  8C  ailftrino.  Paniac  igitur  tales  mutationes.prat! 
ter  naturam  tamen,  quapropter  8f  ad  xftatem  feqin  ait  hos  morbos,febres  acutas  8C  lip 
pitudines,8C  inteftinoru  difficultates,  Caulam  uero  ob  quam  fuperabudant  in  tali  con/: 
llitutione  huiufcemodi  morbi, ipfe  explicauit  in  libro  De  aqms,locis  &  aere.  Verba  au 
tem  eius  fe  habent  inhunc  modum;  Si  autem  hyems  quidem  ficca  SCaqniloniafucnV 
uer  uero  pluuiofum  dC  auftrale,necefle  eft  aeftatem  febribus  ab  undare, K  lippitudines,: 
8C  difficultates  inteftinorum  aduemrc;  quando  enim  acftate  ftrangulatio  repente  fuper^ 
iienerit,8f  terra  madida  ex  pluuijs  uernalibus,S£  ab  auftrp  fuerit, neceffe  eft.scftum  iw 
plicari,8C  a  terra  madida  atc^  calentc,Sf  a  fole  comburete,  non  conflantibus  horainont 
uentribus,necp  exiccato  cerebro.Necp  enim  poftibilc  eft  tali  uere  exiftente,no  inflanv 
mari  corpus  ac  carnem ,  unde  febres  accidunt  acutifsimae,  tum  reliquis  omnibus,  pmt 
praecipue  pitiiitofis.Difficultates  uero  inteftinorum  mulieribus,8f  uiris  humidioribut 
qonuenit  fieri.Hsec  quidem  Hippocrates  in  libro  Deaquis  8C  locis  SC  aere, dixit ;  No» 
«ero  latius  eius  fermone  explanabimus ,  8C  primum  quidem  ob  quam  caufam,  ne(p  i» 
hyeme,ne(J  uere  per  talem  conftitutionem  dixerit  uulgari  morbos .  Atqui  in  fecundo 
Epidemionim,in  ipfo  tempore  uitiato, ait, apud  Cranone  fadfos  elTe  carbones .  Verba 
autem  eius  inibi  haec  funt;Pluebat  in  aeftibus  aqua  ruente  per  totum,fiebant  autem  au/ 
Rro  magis. Manifefta  igitur  ex  his  quae  dixerat  caufa, ob  quam  apud  Cranone  farii  unt 
stftate  carbones.NecJ  enim  paulatim  mutauit  temperatura, fcd  ad  talem  peruenit  con/: 
ftitut{onem,in  qua  facile  putrent  qugcimcp  naturam  habent  ut  putreant.  Habiles  aM 
funt  humiditates  modum  excedentes  ad  putrefcendum.Nam(ut  ipfe  inquictjmorbi  in 
temporibus  pluuiofis  fiunt  magna  ex  patte  febres  longg  QC  alui,  fluxus  attj  putrettoes,: 


APBfGRISHVS  X'l'  • 

aAuc  autem  magis  m  his  quae  calidifsima  funt.  In  imum  itai$  conuenietibus  adeo  for 
tibus  at<*  immoderatis  difpolltiomijus,  ueluti  in  Cranone,  tempus  fecundum  corpus 
non  expedat,  uerum  anridpat  in  priore  plurimum  offendi .  P  er  hyemem  uero  ficcath 
M  Aqidloniam,  corpora  quidem  tali  modo  afficerentur,  qualem  ipfe  dixit  per  hacc  iier/ 
■ba:Si  uero  Aquilonia  fuerit,tu(res,fauces,alui  dura:,  urina:  difficultates,  horridi  doIo/ 
res  laterum  pedorummon  tamen  ef&tu  dignus  morbus  adaefeetnam  8C  alioquin  fic 
dofes  temperaturae  limt  fiJubriores .  Ex  toto  enim  ait  ficCitateS  pluuf ofis  temporib  us 
tfle  iyubriores,8C  minus  mortiferas. Hyeme  uero  Aqtulonia,ac  liccamocebit  quidem 
redis  flantibus  hominibus,  ad  tudes, 8C  alui  fupprefeionem,  Kdifficiiltate  urina:,at^ 
dolores  loccaum  ad  thoracem  aftinetium,non  tamen  febres  Uel  difficultates  iriteflino/ 
riiin,aut  tale  quiddam  operabitur.  Cur  autem  ne($  in  uere  pluuibfo  at®  Auflrali  exi/ 
ftentemorbi  uulgantur  f  quoniam  antecefsit  hyems  frigida  ac  ficca  i  Ipfe  uero  dixerat 
non  limpliciter  praefentes  conflinniones  fore  confiderandas ,  fed  ex  qualibus,  ad  qua> 
les  ue  fiant  permutationes  exiccatum.Ita®  corpus  per  hyemem,  cirius  ficca  at®  Aqai/ 
Ionia  fiut  temperatura,nonmodo  nihil  at  uernis  pluuijs  patietur ,  fed  potius  aliqua  ^ 
parte  iuuabitur  ad  naturalem  rediens  mediocritatem.  Si  uero  totum  uer  humidtmi  fu^ 
rit  ad  contrariam  ducetur  Corpus  conftitutionem,  tranfeendens  illam  qua:  medium  te> 
Ret,fflediocritatem .  Quare  aeftas  fubfequens  paratum  excipiet  offenfiom' ,  quum  terra 
adhuc  humeda  fit,  at®  ob  hanc  caufam  ftrangulatione  effieiet,  utpote  Etefiis  nondiiiit 
potentibus  flare.  Nam  illi  poftea,8C  poft  Canem  flare  incipiunt  ♦  ^uare  totum  templis 
medium  habebit  febres  acutas  propter  caliditatem  8C  humiditatem,humoribUs  in  cor 
poreputrefeentibus,  necnon  lippitudines  &C  difficultates  inteftinorum,pro  aptitudine 
partium  qUae  offenfionem  recipere  natura  aptae  funt.  Aliae  enim  altjs  magis,ali3c  minus 
pafsibiles  funt,fecundUm  corporum  temperaturas.Nam  lippitudines  fere  omnes  infe/ 
flaiitrmleto  capite, quibufdam  exceptis  quibus  oculi  praEualidi  funt.  Difficultates  ne/ 
roint^norumeosquinatUrashumidashabent,  8C  mulieres, hac fiquidemiunsTunF I 
humidiores.  Si  iginir  totam  conftitutionem,  tanquam  noftra  putrefacientem  corpora* 
dSnamus  j  liqUet  quod  putredo  magis  humidis  adueniet  corporibus .  Ipfum  fiquidem  [ 
humidum  quod  in  noftris  putret  corporibus, quaedam  ueluti  materia  elt  a  tu  caloris  pa  i 
defis, humiditas  uero  ambientis  aeris,  quatenus  exiccati  non  finit  humorum  in  corpo/  * 
re  fuperabundantiam,eatenUs  adiuuat  uim  putrefacientem.  Nihil  ita®  mirum  fi  in  tali 
bus  conftitutiombus  plus  offendutur  riatUra:  humidiores,8C  propterea  ait,febres  pitui/ 
tofis  magis  aduenire,hi  fiquidem  neceflario  funt  humidiores.  Manente  igitur  putredi/ 
lieincorpore,febres  fiunt.  Si  uero  per  uetrem  euacuetUr, difficultates  inteftinorum.Et , 
hac  per  totam  allate  confingent,  nifi  flat  circa  Canis  ohum  permutatio,  de  qua  ipfe  in 
libro  De  aquis,locis  81  aere  tranfegit,pOft  Uerba  paulo  antea  fcripta,po{l  illa  uidelicet; 
Difficultates  antem  inteffinorS  par  eft  fieri  mulieribus,S£  uiris  humidifsimis.Nam  fer/ 
monem  continuans,fcribit  in  hunc  modum.Et  fi  quidem  fuperuenerit  cucaDaiiis  ori' 
tum  aqua,&  hiberna  tempeftas,8i  etefia  perflauerint,lpes  A  qm'etis,8i  quod  autumi» 
nus  falubris  erit.  Alioquin  periculum  eft,  ne  pueri  moriatur,  K  muliercs,mim'me  uero 
feniores,K  ne  qm'  euaferint,  in  quartani  finiant,  ipfa  quartana  in  aquam  interentem 
terminetur.  Verum  de  his  qua  adiecit  in  libris  De  aqua,K  aere,8£  locis, cum  librum  il 
Ium  exponemus.diligenrius  confiderabimus.  De  his  uero  qua  in  prafonti  aphorilmo 
pfoponimtur,fufficienter  eft  diVSum, excepta  una  di(flione,ex  necersitate,quam  non  fo 
luin  appofuit  m  aphorifmo,fed  etia  in  libro  De  aquis,locis,SC  aere,oftendens  per  eam; 
^uod  rei  natura  perfuafus,8f  non  ex  aliqua  obferuatlone,ifta  notauerit .  Quotiens  igi> 
tur  uerifimile  fit  ipfum  uiffifle  talem  conftitutionem, uel  quot  in  locis,nunquid  bis,  uel 
ter, uel  quater .  Sed  ne®  fi  fapius  fnquias,poffumus  dicere  quod  ita  femper  erit;  ficuti 
neque  fi  ex  medicina  aliqua  mderis  putatos  fex,Uel  feptem  homines,iam  dicere  certe 
poteris  quod  omnes  pofthac  homines  limiliter  purgabuntur.  Quare  pro  mantfefto  ree 
linquitur  quod  rei  naturam  Hippocrates  fequens ,  8C  non  aliquam  obferuafionem,ita 
fcripfiiaueritjNeceffe  eft  aftate  febres  acutas, Sf  lippitudines,8f  difficultates  inteftino/ 
rUmfieri. 


1 


fc  1  B  R  I  TERTII 

brasavolvs 

I  HAC  Galeni  commentatione  plura  funtammaduerfionedigna,fedi4pot,&fc 

Ifmim  in  principio  commenti,  in  quo  multa  defunt,  quae  in  antiquis  codicibus  Gra* 

.fcriptainueniuntur.licet  Aldinus  codex  his  careat.  Sil  mnoftro  antiquo  non  adciTem 
,  fed  in  margine  a  quodam  uiro  doiSo  fCTiptafimt,qui  fimul  principio  commenti  addm 
da  effe  ofteditSi  uero  aliquis  qujTat  qua  nam  ifla  lint.nos  ea  fubfaibcre  non  pigdT 
In  hunc  enim  modum  incipit  Galeni  commentum ,  8C  ita  in  antiqua  quadam 
'  tione  habetur.K  nonnulli  recentes  cim  his  uerbjs  legunt ,  m  igcu.S 
Ksxt  MostiS  tt^oiomw ,  m  s  ef  ms  e/uy^ec  ■nmyvimMMtvay 

fixf,  iS  ef  •»  •y/arnty.i  «X^eirnt^  tuit  Ai«,n  t&£i/,h 

-  «'•1(9«  *  muTHixuH  ^  iit  ycaiiuert  wiwTBjjji 

.Jt  itf(^K!tu  ^  ttfis  Ji^iyytsu,yei^  i«!  <r^4’^s  «vintf.ii 

3  tmilify  ^«laiop  t?  ^vos,»  «■?«(;.  'yiturnty  i^y^ecyit»,»  ttsu  iyfgl.mity  Ji  JA, 

«ui  i(9«f»f«l.  Hac  funt  Galeni  iierba,  qua  pafsim  in  commentationibus  defuntjdein/ 

defequitur  commentum, quodpublicehabetur,  ideft 

de  alteratione,qua  in  temporibus  fit,^  rehqua,qua  in  commeto  pafsim  impreflb  con 
£equuntia'.  Si  autem  pradidh  uerba  Latine  loqui  cupias, ut  integrum  commentum  h« 
beas,hoc  modo  interpretari  poflunt;tempora  uel  feruant  proprias  temperaturas.udal 
terantur,S^  fi  alterantur,  uel  ad  congeneres  qualitates  pertranfeunt  intenCone  diffeten 
te,uel  ad  contrarias,  Alteratio  autem  uel  unius  fit, uel  duorum, uel  trium, uel  omnium. 
Et  fi  duorum, uel  trium, uel  deinceps,uel  non,&  uel  fecundum  duas  qualitates,uel  &< 
eundum  unam.  Et  morbos  faciunt, uel  in  eodem, uel  fequente,uel  in  alijs ,  Hoc  autem 
fit  drea  mutationes  uel  uehementes  exiilentes  uel  debiles,8f  uel  magis  contrarias ma< 
Aeria  natifff,!^!  minus.  Contrarium  emm  ualde,fi  calidum  K  humidum,minus  autem 
.calidiun  SC  ficcum.  Poft  hac  fequantur  uerba  commenti, qua  in  Leoniceni  interpreta 
tiorie  habentur  fcilicet.D  e  alteratione,  qua  in  temporibus  nt,hic  docet  ab  hyeme  inci/ 
piens,8f  reliqua,  qua  in  toto  comento  continentur.T ot  igitur  uides  in  Galeno  abelTe, 

'  qua  8C  phralim  K  Galeni  dodh-inam  fapere  uidentur.Nunc  ad  expolitionem  particU' 
j  larum  qua  in  commento  funt,deuauamus. 

PRIMO. docet  Galenus,Hippocratemdealteratione,qtiaintcmporibusfif,tra/ 
flare,  ab  hyeme  uero  frigida  ^  ficca ,  &C  uere  pluuiofo  bC  Aufitrino  inirium  exorditqrj 
.  qua  tempora  a  fuis  naturis  non  multum  recedimt,  tamen  prater  naturam  efle  conlh^ 
•in  aftate  autem  morbi  lequuntur,de  quibus  Hippoaates.cauiam  uero  horum  morbo 
^  rum  in  libro  De  aere,aquis,8C  locis  explicauit,qua  in  eodem  libro  non  inuenimus,ut 
’  hic  a  Galeno  referuntur, tamen  in  libro  De  capitis  uulneribus,  omnia  pofita  fimt  quas 
hic  refert  Galenus .  Arbitror  ego  uitio  femtoris  hac  tran^ofita  eife,  qua  fpedant  ad 
librum  De  aere,aquis  8C  locis,  K  pofita  efle  in  libro  D  e  epiris  uulneribustquiareue^ 

‘  ra  ad  hunc  librum  non  fpeflant.  T u  rationem  quam  facit  Galenus  fecundum  Hipp(P 
cratem  uidere  poteris, fcilicet  quia  terra  madida,ideo  caliditas  intenfior  erat 

Quod  autem  didt.  Quando  enim  aftate  ftrangulario  repente  fuperueneritGracul 
codexhabet,  otw  iii  ^^’ov(vny&- noshocmodopotiusi» 
terpretaremur,  Qiiando  enim  aftate  aftusiuperuenerit.  Nam  illa  particula  T»n®'s 
aftum  figmfleat  offbcatione,qu|  aftus  eft,  quam  Ferrarienfe  uu^us  fuffogau)  uocag 
non  autem  ftrangulatiotquoniam  re  uera  id  uocabulum  Snangulatio,  hic  ambiguitae 
tem  potius  facit,  quam  ueramientenriam  uel  conuementem  reddat, 

Sdtcxf  quum  a  Galeno  didtur ,  Non  inflammari  corpus  SC  carnem .  ibi  ud  uob# 

.  iyiattAcw,  quod  eft  cum  ebullitione  inflammari. 

s  E  c  V  N  D  o ,  Galenus  cur  fiant  hi  morbi  rationem  fibi  parat,ied  hoc  facere  uolen» 
dubium  quoddanj  remopet :  propter  quid  ab  Hippocrate  flflum  non  fit,  quando  haC 
tempeftas  preualuerit  in  hyeme  uel  uere, tales  morbos  fieri,quum  hyems  SC  uer  temp» 
ra  uitiata  fint,in  quibus  fieri  deberent, SC  eftatem  non  expetftaretSC  quod  dubium  udbt 
mentius  auget,  illud  eft,qina  in  fecundo  Epidemiorum  libro„de  «idem  tempeftatefer/ 
monem  habens  Hippoaates ,  in  Cranone  dicit  fiidios  efle  carbones  eo  tempori, 
eempus  ipfum  uinatmn  erat, nempe  in  acftate,  quando  pluebattquia  humiditates  ad  p» 

ecfcendijm 


A  p  u:aK  i  s  M.v  s  ■  X I  r+if 

(«fcendum  liabifes  fuflt,  quando  modum  excedunt,  ut  deinceps  uidere  licehlt,  quum 
^rbos  in  pluutofis  temporibus  enumerabit .  Refpondet;  fi  hx  qualitates  multum  iil> 
imfi  fint,in  illo  tempore  morbi  fiunt,  K  tempus  aliud  non  expeiSatur;Si  autem  adeo 
feenfa:nonfmt,aliudtepusetpe<aatiu;undehyemsficca8CAquilonia,eainferrede? 
'beret,qu*  fuperius  didhfimt,  Aquilonia  tempeftate  confequentiattamenm  morbi  ma 
cni  no  erunt,  quia  fiedtates  humiditatibus  falubriores  funt,  8C  ideo  hyems  Aquiloma 
K  Ccca,  fuas  quidem  aemtudines  faciet,  de  quibus  fuperius  quinto  Aphorifmo  tra<3a> 
tum  efcfed  febres  non  faciet,aut  inteftinorj  difficultates .  Si  uero  quaeras  propter  quid 
hi  morbi  in  uere  non  fiant,  fed  expedent  acftatem.Refpondet,  quia  hyems  frigida  &  fic 
ea pracefsit. Hippocrates  autem  nonfolum  intelligiqpraEfentes  temporum  di^ofitio/- 
nes  confiderandas  efle,fed  efiam  prj teritas,8i  a  quibus  ad  quales  tranfitus  fia^et  hye 
mem  uero  ficcam  corpus  exiccatum  habetur,ideo  ueris  pluuig  laedere  non  pofTuntjfed 
potias  iuuare,qmaipfum  ad  naturalem  confti  tunone  deducunt.  Erat  autem  ob  aquilo 
niam  tempefktem  prius  ficcum.  Si  uero  totum  uer  in  humiditate  perfeueret,no  fblimt 
quod  ex  hyeme  cotradum  erat,  corrigettfed  corpus  etiam  ad  contraria  temperie  dedu/ 
cetur,nempe  humidam :  8i  eo  fecilius  quod  ficcitas  rarius  corpus  effecerat,  K  latiores 
«catusipropterea  aeftate  fubfequente  corpus  ad  fufeipienda  nocumenta  paratuiA  intie' 
iiitur,prafertim  quia  non  folu  corpus,  fed  SC  terra  ipfa  humida  eft;unde  magnus  seffiis 
eSicittir,  quoniam  Etefiae  nondum  fpirant,quae  plurimum  exiccant,Se  poft  canem  fpir 
rareincipiimtideo  in  principio  aeftatis  haefmres  inuadenr, quia  in  proceflu  quum  pro/ 
pter  calorem  ipfum  5cftiuum,tum  propter  Etefiaru  flatus,hae  terrae  humiditates,8f  illx 
qux  nobis  fntrinfecae  funt(nifi  prius  corruptae  fint)refolu3tur:  unde  in  hoc  tempore  at» 
te, Canem,  8C  Etefiarum  ortum  febres  acutae  fiuntuiam  propter  caliditatem  &  humfdfe' 
tatem, illam  agentem,hanc  patientera,in  noftris  corporibus  humOriS  putredines  fiunt, 
quae  fimilium  febrium  caufae  funt .  Haec  efl:  in  hac  parte  Galeni  fententia,in  qua  mult» 
qua:  ad  contextum  pertinent,  confidaanda  occurrunt. 

;  Ea  pars  huius  c6menti,in  qua  haec  ua-ba  feripta  funqNeiJ  uere  per  taleih  conffitU'' 
tlonem  dixeris  tiulgari  morbos!  Graece  habetur, ^  i?l 

iprirl  vcmiui!»,  quae  uerba  nos  potius  hoc  modo  interpretanda  exiftimamus.Netp 
in  uere  per  talem  conftitutione  dixeritmorbos  inuuIgari.Paulo  deinde,cum  S  Galeno 
dicitur.  Atqui  in  ipfo  tempore  uitiat6:potius  legendfi  duco,In  eodem  tempore  Uitiato, 
dicit  em'm  fua  lingua,W  SfWjpeT  ipfum  tempus  uiriat5.ut  fenfum  faciat,  quod  in 

uitiato  tempore  in  Cranone  lw^g««w,idtu  carbones  fiebant.Eft  autem  hfc  locus  ftatim 
in  principio  fecundi  libri  EpidemiorumUaraen  fi  Hippocrate  ad  libellam  contemplari 
uolueris,de  auftro  nihil  dicit,  quod  magis  flerent;  At  id  ih  libro  De  capitis  uulnefiby» 
fauenies.Poteft  id  etia  Galeno  imputari,quafi  4;£e^7»(«t.i.memoriac  uitium, 

•  -Cum  deinde|egitur.  Habiles  enim  fimt  humiditates  modu  excedentes  ad  putrefeen 
dum.Graccus  cotextus  habet,  fwvcii  ^  yt  vrsimTts  gfitfu  «iw^y.quae  uerba  no* 

ftainteipretada  fuademus,Conuenietes  enim  funt  humiditates  modu  excedetcs,ad  fa/ 
riedas  pinredines. Aptius  enim  iudico  dicere  ad  faciedas  pinredines,^  ad  putrefcednt 
quonia  deinceps  ratione  reddens  cur  febres  acutae  fiant, inquiriquare  totn  t^us  mediil 
fcabdiit  febres  acutas  propter  caliditate  2C  humiditate  humoribus  in  corpore  putrefee/ 
tibus:ac  fi  dicere  uideat ,  humores  ob  caliditate  humiditate  putrefcere,&C  re  uera;  ita 
»ft,quia  calor  humiditate  illam  ebullire  facit,  qua  inflamata  putredines  caufat:  ^pterea 
tum  &gco  cotextupotius  l^endO  eft,ad  fodedas  punedines,^  ad  putrefi:endu,^uis 
ci  ipfaputrefcere  pofsint.  In  illa  etiam  parte  in  qua  dicitur.  Adhuc  autem  magis  inij* 
qua  caMfsima  funtin  Gfpco  codice  habetur, %  j  tuj9  «  Adhuc  aSt 

•naas  illis  calores.  Senfus  a3t  eft,Pluiriofa  tepora  &  humida,longas  febres  8C  putredV 
nesfaceieifed  tempora  calidifsima  has  aegritudines  adhuc  magis  NciSt,!^  tempora  ht*' 
niida.Si  uero  humida  8^  calidifsima  tempora  una  umgantur,aliud  tempus  ut  hac  aegiv 
tudines  fiant,non  expediaturtfed  ftatim  ob  caufte  uehemetiam  fiunt:3f  ideo  Galenum 
Ita  interpreteris,  Adhuc  autem  magis  illis,fcilicet  humiditatibus,  calores  uidelicet  se^- 
ttidines  pariunt;tamen  ne  ad  longas  febres  te  determines,  quia  in  calidifsimis  tempori»» 
PUS  potius  febres  acutae  fiuniifed  dtoxgritudtnes  facit!  quu  poftea  fimul  iundk  erimt' 


caliditas  5C  humiditas  (fuperftua  fcilicrt)  df  ius  gignimtur,ut  in  Qanone  acciit  ^ 

inagniisseftuserat,8i  fuperu^nithumiditas,  t®* 

Quod  legitur,  Varum  anudpat  in  priore  plurimff  ofFendi.  deeft  una  particula  iek 

qux  debaaddi  ante  illam, priore;ut  dicat ,  Vaum  anticipatin  ipfopriore.pluttoS 
fendi.Gr*ce  enim  habetur,<f9KKii/  5»  wtS  tJ  ap^Tii  ntytsK  . 

Quod  etiam  legtur.  Nam  K  alioqtii  ficdores  tepaaturac  funt  falubrfores.  6sc  du» 
Oofe  hic  defunt  Alij»  conftitudombus ,  uel  Cartais  conftitutionibus  ;  uthocuioifa 
continu«ur,Nam  K  alioqui  ficdores  tempaaturac,  alqs  coftuutionibusfunt&Iutmo 
res.QiKC  duo  uaba  fi  nonaddJtur,nece(rariofiibintelIigi  debent.  Sedaddi  potfiRii 
bent^uoniam  in  Graeco  contextu  ita  habair,  yif  -mt  ai 

■ntinuti  vytwi^iu.  idelfe  Ad  alias  enim  8C  ficdores  conflitutiones.  falHbribres.Vbi  u{ 
des  illam  particulam  «nwtutnai/j  ideft  Gonftitunbmbus  pofitam  eflea 

Id  etiam  quod  legitur, Hyeme  uao  Aquifoma  ac  ficca  nocebit  quidem  redlis  llant( 
bus  homimbus, primo  legi  non  debet  Hyeme, fed  Hyems,in  redotlibrarius  incuriaet 
rauit.D  dnde  illa  particula  Redlis  liantibus,  conuementem  lenfum  &cae  non  uidetor. 
habet  autem  Graecus  contextus  hocmodo,  0  Ayantiy  i  JJsfa©-  usi  «iyMficAuiwe/ji 
MosUi/lluj  tfif  ewSfiimif ,  C^ae  fi  uabum  uerbo  reddamus,  haec  dicunt,  Hyems  auton 
AquiloraaSdficca,nocebit  quidem  hominibus.  «j9os«/la/,  Leonicenns  interpreta/ 
tutiRedle  llantibus.Sd  re  Haa,id  uocabulum  illud  importatEgo  autent,E'xoppofitoj 
ueT E  diredlo,inrerpretara:ut  fenfus  fit, Nocebit  c  diredlo  hominibus  ad  tufles,8i  alui 
lupprefsionem,8d  reUqua.  Leonicenum  de  hac  particulam  hocloco  quandbtj  ihtet/ 
togaui, recondit,  ofiisu<Altu  hic,ideft  Statim,interpretand'um  efle.  Hippocrates  pri 
mo  Epidemioru  libro,in  primo  K  fecundo  ftatu, utitur  hoc  uocabulo  of9osii</lfo,qHod 
Galenus  intapretatur  4Aim«f,ita  ntnottfolum  propta  hoc  homiiubusnon  obfiqfed 
«iam  confuaas  opaationes  dimittere  non  cogantuti, 

Quod  dicitur,Sed  ex  qualibus  ad  qualesue  fiantpamutationes.Hic  duo  uerba  de/ 
funQcihcapraeconfiderare  oportaerut  hocmodo  legatur.  Sed  ex  qualibus  ad  quales 
ile  fi^t  pamutatfones  coCdaarcoportae.Gracce  enim  habetur,  asid  n^-n'4mi!  et 
ffet  soii» « i»t7«c8eA(u  w&nma-asuraiSw.  Sed  8C  illud  confiderari  oporta.  Quales  ex  qui> 
bus  fiant  immutationes.In  Leomeeni  interpretaubne  ultimum  uabum  omillam  eft. 

Qjod  deinde  fequitur,Exiccatum  itacp  corpus ,  a  chalcographo  inepte  impreflum 
ell ,  Quoniam  ipfe  praecedentibus  uabis  coniungit ,  Et  tamen  fequentibus  iungi  de/ 
bet  .Potins^J  legaem-  Praeexiccatum,  quam  Exiccatum  .Nam  Grsecuscontextus,^ 

,  Illi  etiam  parti,  iii  qua  habetur.  Si  uao  totum  ua  humidum  futtit,ad  cotrariam  du/ 
cetur  corpus  conllitutionem.  Haec  uaba  addi  debent.  Ei  quae  prius  inaat  ficcaeipoll/ 
ea  fequatur  tranfeendens  illam  qiiae  medium  tenet  mediocritatem.Nam  Graecus  con/ 
(extus  ita  dicit,  «  dS  oA»|>  -n  «tf  tH  iySinTm  v  r£iuc  itfiTSsiiwtfi 

««V  »*•  fsf*  •  C  fi  ad  uabum  reddamus )  Si  uao  totuffl 
na  humidum  fuait ,  ad  contrariam  ducetur  corpus  conllitutionem  ei  quit  prius  me/ 
ratjficcae  fcilicet. 

Quod  etiam  legitur ,  Atque  ob  hanc  cau&n  llrangulationetnefficiethoc  uabum 
Strangulationem,  ab  Hippoaate  didtur  7ryiy&  ;  nos  potiui  intapretaremiir, offoca/ 
donem  intenfi  aellus:ut  fapaius  etiam  fecimus. 

Pro  exquifitiori  autem  Galeni  interpretatione  fcire  opOrta,E  tefias  uentos  cffe,qul 
decimooiSauo  calendas  AugulliCut  Plinius  libro  decitnoOdauo,  capiire  uigefimooi^ 
uo  relert )  flare  incipitmt.  Csdar  autem  in  Italia  decimo  calendas  Augufti  perfmori  iu 
dicauit.  Delinunt  uao  quinto  calendas  Septembris,  Ufidem  Plinius  capite  trigeumo 
primo  libri  dedmiodlaai  teftaturjSi  eodem  authore  tefte  libro  lecundo, capite  quadra/ 
gefimofeptimo, ex  parteAquilotiisEtefisc  flant,  ubi  inquit.  Poli  biduum  exortus  cani 
culat ,  ipirare  AqHilones,  quos  prodromos  uocant pallant  auton  conllantius  diebu* 
quadraginta,  quos  Efefias  uocantiK  addit,  quod  nulli  uentorum  magis  liari  funcnun/ 
quam  autem  nodlu  lpirant,8C  a  tertia  diei  hora  oriuntur.  Apud  nos  Ferrarienfes  fir^^ 
lis  aiuus  non  Ipirant,  fed  quandoque  lpitant,mihi  uifus  eft  uentus  intar  Aquilonepi  ct 


APHORISMVS  2il  4.of 

adetitim  forte ulM6bferuabam,dire(aenonfpirabant.  Inloco quodam  Scytbiac&iti 
hveme  feirantiUt  Plinius  libro  lextOjCapite  decimoieptimo  referr.Quod  tanquam  mi/ 
X,  quoddam  ab  eo  refertur ,  quum  6C  apud  nos  hyeme  fpiret  Aquilo  .  Quod  autem 
PEm^  ueEt  Etefias  Aquilonem  eflfe,mamfefte  deprehenditur  libro  dectmoo«auo,ca 
Dite  trfeefimoquarto, ubi  de  Aquilone  tradas  inquit,qudd  mollit  fydera  acftate  mediaj- 
mutati  nomen, 8C  Etefias  uocaturipropterea  mirum  non  eft,  15  fmaragdos  badrianos 
inueru^t  flantibus  Etefiis ,  quoniam  is  uentus  arenas  dimouet,  8C  ludentur  inter  faxa 

hjcere  ut  Plimus  libro  trigeumofcptimo,  capite  tertio  edocuit. 

t  I  o ,  Galenus  radonem  reddit, cur  lippitudines  fiaht,quiShic  morbus  pleno 
capite  fit;eft  autem  plenum  obiiemumtetMiis,  quod  pluuiofum  fuerat  , 

ARTO  rationem  alsignat,  cur  difficultates  inteftinorum  generentur,  ,led  hoC; 
ihulSribus  K  uiris  humidioribus  folum  applicat :  tamen  non  foliim  humidis  K  mulie/j 
t&us  has  inteftinorum  difficultates  applicadas  efle  iubniius,  imo  &  lippitudines  Si  fe/ 
hres  acutas.Quod  ud-o  humidis  haec  pdtilsimum  accidant, ita  fuadet,quoniam  uHruer’ 
fam  hanc  cofflfitutionem  damnamus,  quia  humida :  humidis  ergo  corporibus  puaredoJ 
magis  adueniet;  nam  humidum  in  noftris  corporibus  putrefcens  materia  quadam  eft, 
cax  a  ui  caloris  patitur;ebullit  enim  8C  putrefcit .  Adde,  quod  aeris  humiditas  qui  anv 
fetncis,adputrcfa<Sionem  inclinat,quianoftricorporishumiditatcs  8)£  humores  iplbs 
fetari  nonfinrtmam  nili  eflet  aeris  humiditas  exiccarentur,quia  ficcus  aer  noftri  cdif* 
doris  humores  exiccat ,  Ideo  in  his  conftitutionibus  humida  naturae  magis  offendun/' 
fQfJpropterea  pituitofi  febrem  incidunt, 8£  fi  humores  per  uentrem  defcendantjinteftiV' 
libram  difficultates  fiunt;fi  uero  a  capite  ad  oculos  deftillent,lippitudines  oriutUr,  Sed ; 
illud  de  imdlinorum  difficultatibus, ad  mulieres  SiC  iriros  humidos  refertlK  dicit,  Idip',’ 
pbcratem  ad  illos  tantum  referre,  quum  tamen  nos  putemus  BC  omnes  alias  enumera/ ' 
Ks  Egritudines,ut  febres  8C  lippitudines  ad  hos  referri  debere, Sf  non  ad  Iblas  inteftina  ’ 
tum  difficultates, 

,  Difficultates  uero  (nteftinorum,eos  qUi  naturas  hii^ ' 
m  h*c  particula  deeft,  V  t  ipfe  dixit.  Gracus  enim  con> , 
textus  in  nunc  moaum  le  naoet,  t/lv<r’ymeiM  ter  -mt  <pvaaSt 

IdeftjDifficultates  uero  inteftinorum, ut  ipfe  dixit, eos  qui  naturas  humidas  habent. 

Qjy  I N  T  O  Galenus  edocet,  omnia  hac  fieri,nifi  in  aftate  mutatio  cotingatteft  au 
tcmmutatio,qua  hoc  potiisimum  prohibere  poteft, circa  canis  ortum .  Vnde  Hippo/ 
tirates  in  libro  De  aere,aquis  K  locis, dicittSi  circa  ortum  canis  ideft ' 

<Ut  interpretes  referunt)aqua  K  frigus  hybemutnos  potius  hanc  particulam  hy 

bemam  tempeftate  interpretari  malumus, quamuis  reipfa  idem  fiht,  Sf  Etefia  ^iretit, 
Ipes  eft  quietis  ab  illis  morbis, K  autumnus  eat  falubris. 

Verba  autem,qua  a  Galeno  referuntur  ex  Hippocrate  De  aere, aquis  Si  locis,  fn 
tneo  codice  feripta  non  funt,  tmd  hoc  potius  habeo,  quia  Galenus  illud  de  difficultate 
inteftinorum  ad  mulieres  8C  utros  natura  humidos  refert ,  ab  Hippocrate  uero  ita  non' 
refertur, fed  ad  febres  illos  refert, nempe  dicit,pueris  autem  fceminiscp  febres  fiut  .Nos' 
«ero  ( ut  pradiximus )  has  humidas  naturas,  potius  ad  omnes  amitudines  referimUs, 
quam  ad  unam  folam .  At  fi  circa  ortum  Canis  ifta  mutatio  non  fiat,  periculum  eft, ne' 
pueri  moriantur,8C  mulieres:feniores  aute  mira'me,qtua  a  calore  ita  affici  non  pofllmt; 
ex  pueris  uero,8i  mulieribus,ea  qua  mortem  effugiunt,  quartanam  incidunt. 

Deniij  Galenus  unam  particulam  in  aphoriljno  pofitam  interpretatur, qua  eft, 
midylmt.  ideft,Exnecelsitate.  Aliquis  enim  dubitare  poilet,  cur  Hippoaates  ifta  ex 
«ecefsitate  fieri  edocuericquod  etiS  in  libro  De  aere,aquis  8£  !ocis,fentiebat.’quamuisi 
in  meo  codice  non  legatur .  (Reipondet  Galenus,  Hippocratem  hac  particula, Ex  fle/ 
cefsitate,  ufum  effetquia  ex  fola  ratione  K  ex  natura  rei,hanc  fentetiam  huius  aphoril/' 
•hipropofuit,K  experimenta  fecutus  non  eft;n5  fi  bis,uel  ter,uel  quater  fimilia  tem 
poraobferuafletjCeitam  propofitione  SC  uniuerfalem  colligere  no  poteft,  per  quam  im’ 
ex  necefsitate  effe  pofsit  afferere.-ficuti  etia  fi  ex  eadem  medicina  fex  uel  fepte  purgatosi' 
uidcris,omnibus  unitierlaliter  coferre  dici  non  poteftiunde  in  toto  decuriii  humana  uf 
ttjhomo  tales  dilpofitioes  per  tot  uices  uidifleno  poteft, qmniuerfalepropoficione  ex’ 

necefsitate 


1 


4o6  l  i  b  r  i  t  e  r  t  I  r 

necefskate  acdpae  conueniatideo  Hippoaates  potius  rationem  fecufus,quijj^j_ 
rientiam, huius  Aphorifmi  fententiam  protulit.  Nobis  autem  uidetur,quod  exp^T' 
tiam  fequi potuerit, imo  8C  haec  per  experientiam  fciuntur,fi  nonper  unum  homiian 
per  decem, aut  duodecim faltem  habentur,qui  haccannotarint,SC  defcripfetintij^ 
fiiccclTores  eadem  luerint, 8C  ah'a  eiidem  addiderihr. 

ASHORISMVS  xri 

SI uero  hyeiiis  Auftralis , 5f  jsluuiola, fii lerena fiierit : uer autem 
at  Aquilonium ,  mulieres ,  quibus  partus  ad  uer  ineft ,  ex  quacuti»  occj' 
fione  aboruuntt(^a:  uero  parient, imbecilles, 8C  morbidos  infentes  patrant; 
Quare  uel  ftatim  intereunt, uel  tenues, 8C  ualetudinartj  uiuunt,  Cstetis  nem 
mortalibus, difficultates  inteftinorum, lippitudines ficc*  fiunt.  Senioribus», 
tem  deftillationes ,  qua:  cito  interiment. 

BRASAVOtrr 

tfONSTiTVTio  haec,de  qua  Hippoaates  in  pracfentiarfi  fomonem  habet, pne 
erdenti  e  diretSo  oppofita  eft  de  qualitatibus  harum-  partium  annitunde  8C  Philoao# 
dicit,  idef{,Hicuii/ 

mutationem  facit  contrariam  fuperiori  aphorifmo  .  Superius  enim  hyememficcamK 
aquifomam  ponebathic  ecotrario.hyemcm  humidam  &  auHnnamdbi  ucrpluuioinni' 
8C  auftrafe  poiuit,ftic  uer  ficcum  aquilomum  ponif.Quando  harc  tempeitas  praoa^ 
lebit,  mulieres  qua:  ad  iierpartum  expecHant ,  fecilhme  8C  ex  minima  caufa  abortiunu 
quseautemi  non  abortiunt, fed  pariant,  infentes  iph  imbecilles  funt8t  morbidi.Qaatr 
opus  eft,  quum  ffanm  in  lucem  prodiere,  moriantur;  li  uero  fuperufxerint,  imbecilles, 
renues  Si  ualetudinarq  uiuunf .  Haec  quantum  ad  mulieres  uterum  gerentes  8C  natos; 
fed  quantum  ad  alios  homines  ipe(Sat,inteftinOrai  difficultates  incidunt, uel  ficcas  lipe 
pittidines,Si  praeter  ifta,fenioribus  in  hae  conftitutione  deftillationes  fiunt,quscfubiti> 
interimunt.  Galenus  hunc  aphonfinum  ex  Hippocrate  citat  in  libroDeaerejaquisK 
locistqUod  in  meo  codice  non  eft,  fed  in  librum  De  capitis  uulneribus  trSIpofitum  ih^ 
ueni.  Si  autem  Hippocratis  uerba  in  ho  c  libro  fcire  cupias,hacc  lum;Si  uero  hyems  aa 
ftrina  aqao6  ferena<^  fuerit,  uer  autem  aquilonium  ficCUm-  8f  tempeff  uoftim,  primum 
quidem  foeminac  praegnantes,  quacif  per  uer  parfturacfimtiabOrtinnt .  Si  quxueropar, 
riant,non fortia,morbofa<5  pignora  parient,qitac  uel  ftatim  pereant,  uelliuiuanqmad 
lentia,nQn  fortia,morbofa(5  fint,fbtmim'S  quidem' haec  ;  Caeretis  uero  diflScuItates  ime/ 
ftinoriim,ficcae  lippitudines  fient:  quibiifwm  uero  de  capireinpulmonem  deftillano/ 
Ites  defluent  .pituitofis  qindem  inteftiriorum  difficultates  par  eft  fieri, fcemimsi^pitui/ 
ta  de  cerebra  fuperfluente  ptopfer  earum  naturae  humiditatem :  biliofis  uero  ficcz% 
pitudines, propter  camis  calidttafem  8C  ficcitatem,fembus  autem  dcftillarioes  propter- 
uenaru  raritate  8t  differttione.Quafflobre  nonnulli  mentis  delirio  fit  infama  laborant  . 
qiiidara  uero  dextera  parte  fiderSttir.  Quum  uero  hyems  aufirina  calidaip  fit,corpns<ii 
rIortflftatur,nec  uenae:quum<5  uer  feptentrionale,ficcum<5  fuperueniar,cerebrtnndm 
foluitur,  purgat,  deftillat.  Quum  aute  una  cum  uemo  tempore  fiimdagraaedme,,didfil 
latione, raucitatetp  corripitur,  timc  fiftitur  ftringitur^,  fubitocj  aiftas  8C  caforfqperut/ 
niat,mutatio(5  fubito  fiat,mala  hxc  liigueniut.Ha<Senus  Hippocratesnjui  dtindic  con 
cluditjurbes  qua:  bene  pofita:  funt,foleq;  probe  perlaffitanf,uentis<5  boms  perflantur,, 
aqms^  optimis  uti3tur,minus  has  mutationes  fentire.  Haec  ab  Hippocrate  in  fibro  De. 
uulneribus  capitis, quacadlibrumDeaerc,aquisfi<rlods,fpe<!iareuidb«ur; 

Celfus  primo  capite  fecundi  libri  hunc  aphorifmum  fuo  modointerpretttnrjitain/: 
quiens.  Si  uero  auftri,pluuiz(^  hyemem  occnparunf,uerautem  fit  fifgidum  fit  ficcum 
m.^auida:  quidem  feminae,  quibus  nim  adM  partus,pericritantur :  hs  uero  qux gi' 
gnut,imbccilles,uix(]p  uitales  edun.t.Cateros  lippitudo  arida.  St  C  faiiores  funt,^u* 
dines  atej  deftillationes  male  habet,  Ariftoteles  praeterea  problemate  nono  primi  Iibr». 

deljac 


ithse dubifat,cur  fi  hyems  Aufirina  dC  pluuiola  fuit,uef  autem  ficc-um8C 
tguilonium  eft,  corpora  tam  uere  quam  aeftate  morbi  exercent  Refpondet.quddTi^ 

MS  tepor  SC  humor  fadunt,ut  corpora  tepori  eiufdem  proxima  in  qualitate  reddatur* 
tumida  enim  laxa^  fiant,  &:  foluta  necefle  eft:qug  cum  ita  fe  habeant,uere  frigido  at^ 
ficco  facile  conaelcere  poliunt  Si  indurari.Ita(5  grauidg,  quibus  tunc  adeft  partus,  ab/ 
ortu  periclitantur,  uidclicet  incalefcendi,  crudefcenditp  ratione,  que  res  fideratio  appel 
lata  eft, quam  ficca  illa  committit  frigiditas,impatiens  onmino  excernedi  humoris;  in/ 
fcntes  uero  quos  gerunt,  imbecillos  lacfostp  immodicam  ob  frigiditatem  edunt,  Accfr 
^it  enim,ut  qui  tunc  coelo  lereno  nafcuntur,ijdem  pluuio  bemgne  Si  coftiterint  Si  nu/ 
pia  fuerint  intra  parentem.  Cacteris  uero  cum  pituita  uitio  fuac  nimietatis  purgata  non 
(ft,quod  fit  ubi  uer  tepidum  fe  exhibuit ,  fed  coaCia  a  frigore  conltirit,quum  tempora» 
eccupauit,*ftatis  ui  colliquefcit,fi  bihofi  ficcicj  fnnt;quod  eorum  corpora  minime  hi» 
midam/edfquallibunda  lortiuntur  naturain.Excitantur  quidem  humoresjfed  tdiuesj 
quamobrem  eos  lippitudo  arida  male  habet.  Si  uero  pituita  redundat, raucitates,  deM 
lationestj  in  pulmonem  oriuntutjmulieres  extorquent  difficultates  inteftinorum,quia^ 
tiawra  funthumida  frigidaif,  feniores  fttipor  attonitos  reddit,  ubi  uniuerfusrefolutus 
humor  incubuit,  ex^  imbecilhtate  caloris  natiui  conaxuitHaec  Ariftoteles  prgcitato. 
|oc0,qi«E  huc  adducere  placuit,  ut  Arlftotelis  fintum  cognofcas ;  nam  in  libro  De  ae/ 
(e,aquis  8C  locis, ad  uerbum  fere  faipta  funtHis  aute  prscmilsis,ex  quibus  uides  unde 
hic  aphorifmus  fumi  pofsit,  SC  a  quibus  uiris  adducatur,  ad  eius  particuJas  fingulatinr 
exponendas  defcendamus, 

^  «I»  i/S  TOTJ©-  iistt  iirejttf.p'  ■  ideft,Si  autem  hyems  aitftralis  SC  pluuiola.ut  hye/'' 

mi ptsfcriptse  qualitates  oppofitas  habeatjSC  tales  quales  praicedefts  autumnus  habe/ 
bat.Qiiae  uerba  ita  a  Celfo interpretaturi  Si  uero  Auftri  pluui*4  hyCmem  occtiparnt*' 

^  KtuilffJi&ylrtmi.  ideft,Et  ferena  fuerit  ]  Vtopusfit,hyemem^  Auftralem,plu'> 
^o&m  8C  ferenam  Jn  quibus  uerbis  cotradicftio  effe  uidetur, quomodo  hyems  pluuio/ 

^  SC  ferena  inueniri  pofsit,  nam  pluiuofum,  SC  ferenum  ex  oppofito  diftinCIionem  ha/ 
bentHoc  uerbum  ferenum  inter  Nicolaum  Leom'cenum,&  loannem  Manardum  ma 
difsidia  parauit,  adeo  ut  feniores  illi  alioqui  reueredi,  apud  multos  pro  re  tam  leuf 
praliantes  in  derifum  deuenerint ,  quia  a  rationibus  ad  iurgia  peruenerant .  Tres  fimt 
Aphoriimorum  interpretationes  :antiqua,SC  quat  fecimdum  aliquos  a  Laurentiano  fa/ 
^cfi^fed  ad  Theodorum  refertur,  ego  potius  a  Theodoro  fadam  arbitror;8C  ad  Lau/ 
RntianiirelatamlSC  haec  tertia  Leoniceni.  Antimia  translatio  habet  tranquilla  ,Theo/ 
donis  tepida,Leonicenus  ferena.Manardus  epiffiola  fecunda  libri  terrif  ,has  interpreta/ 
tiones  reprehentequia  fi  Auftralis, quomodo  tranquilla?  Si  pluuiola, quomodo  fere/ ' 
g  ?  Etemm  dici-non  poteft,  quod  eadem  die  pro  parte  ferena  fit,  SC  pro  parte  pluuiofa. 

Hoc  enim  Hippocrati  SC  Galeno  non  conucnit,uolentibus  hyemem  duas  illas  condi/ 
tiones  habere,  quas  uer  praecedens  habebat,SC  id  uel  lemper  intelligUnt,uel  quod  prae/ 
haleant  C^iod  etiam  legi  no  potuerit  T epida,ex  hoc  apparet, quia  Galenus  hanc  hye/ 

Ciem procedenti  contrariafacitPraecedens  autem, ficca  SC  frigida  erant.  Atfihoc  coti 
trariaeflTedebeaqcalidamSChumidameffe  opus  eft,nonautemtepidam, 

.  Propter  haec  Manardus  illam  particulam  fupereffe  iudicauit,  tum  quia  in  aliquibus  ^ 
dntiquioribus  codicibus  non  inuem'tur,tum  quia  in  libro  De  aere,aquis  SC  locisipoll/ 
teiwneftltum  quia  Celfiis  hunc  aphorifinum  interpretans  capite  primo  fecundi  libri* ' 
oC  Ariftoteles  primo  Problemata  libro,  eam  particula  non  poiuere.  Addit»^  idem  Ma/ 
nardm,fi  hoc  uerbum  legendum  fit,uocabulum  corruptum  eire,8C  legi  debere,!(l«»!(®* . 
pmultima  drc^exa,ideJi  humida,uel  ((Oyi»®-,  ideft  procello&.Sed  primu  horum  mi/ 

1«  non  fatisfacit,  quia  fi  pluuiofa,  etiam  humidatnon  enim  fine  humido  pluuiofum  tem 
pus  cft:qtwe  nugaretur  Hippoaates, idem  fine  utilitate  bis  ponens.  De  fecundo  pro/ 
t«ea dubium  non  eft,  quod  aufter  procellofus  fit.  Leonlcenus  in  Apologia  quadam, 
termimi  legi  pofle,prob8re  conatur,  SC  Manardum  in  plurimis  taxat ;  econtrario  Ma/  ■ 
nardus  Leonicenum  Epiftola  prima  noni  libri  retaliauit .  Nos  autem  horum  uirorum 
«ngia  his  legenda  omittamus ,  quibus  otium  eft  illa  legendi ;  nam  ex  mufea  elephan/ 

»umtecere.Jdfolum.cQntcplemur, quomodo  Leonicenus  fuamfentetiam  comprobet, ; 

-  quo4 


40S  LIBRI  TERTII 

qHod  fermum  legi  pofsft.  Primo  illud  probaf  ex  Graecis  commeritariis,qu*tnAi*l " 
rifmos  habebat, ex  Philothci  inquam  commentariis,.  bC  cuuifdam  innominanm^^ 

Ji@',ideftferenaueltranq.uiIlalegunt;namnntertra«qmllua:ferenumdifFer^S^ 
dicam  facit,qucmiaferefynonymaeireiudicaK&:  probat, fuadetcp  tepida  teginaps^ 

An  uero  id  cenfuerit  Philotheus,tu  ipfecofiderare  poterismameius.  uerba  (xSiS^’ 

mentartjs  adducemus.mquit  enim,  «j/  A  iina®-  liljJVaif.rtX 

n  Ksa W  MLuci^Contextus  Grjetjs'  qt»— 

ego  habeo  PhiIothei,hoc  modo  legit ,  quamuis  arfaitrerlibrarij  gratia  inirfnte^x 
lam particulam  ^"cSO-^in  hunc eflePhiIothetfenfiimi,Si autem hyems  A™ 

fltahs  8C  pluuiofa  dC  ferena  fuerit,hoc  eft  calida  humida,8i  purum  aere  hiensiioa 
.  enim  eft,  (iUVl©',  ideft  tranquillusmt  Philotheus  per  «(UV)©-,  ideftferenum,pnrnmae. 
r?m  intelligat.Eft  autem  purus  cum  pIuuia,quando  non  ipirabant  ixentiSC  hic  eft  L«> 
nicem'  ienfus,uel  haec  particula  lOiJilxaci  peruerfafit,8C  legi  debeat  ideft  tran> 

quillus.Cj^ac  uox  frequens  Graccis,8C  in  primis.Theophuafto  Jta($  Leonicenusinfu, 
Philothei  contextu  habueriqproprerea tranquiirumapudipfumdid  inquit.  Ninni® 
magis  placer, quod  ferenum,qnam  tranqmllum  dicatur.  Fieri  aurem  porei^quidA» 
lier  ipiret,8^  tempus  traMuiihnn  fit,quoniam  reniterfpiret:&:  hoc  ex  Hippocratis  uer 
bis  in  principio  fecundi  Epidemioru  fuadet,  unde  noluit,  tranquillum  fi^micire  qtiai 
do  aer  uentis  non  perturbatur.Fieri  enim  poteft  ,■  Aufirum  lemrer  Ipirare  &  pruete,8C 
efle  tranquillitate  uel  ferenitatem,eo  quod  leniter  lpirabit;Vnde  tranqmllitas  eft,  qua 
leniter  fpirat :  ferenitas  uero,  quia  ferenum  8C  pluufofum  fimul  efle  pofrunt ,  prafemia 

comparatiue.Sicuti  enim  dicimus  magnaniremad  aliad,itahyems  reipe<SuuerispIii> 
Hibfaefle  poteff,Si  tamen  ferena.Propterea  Galenus  quaedam  in  fecundo  Bpidemibrtl 

uerba  exponens, ubi  Hippocrates  de  hyeme  quadS  fermone  habet, in  qua  plump  abiai 
dantes  K magnae fuerutjinqiut.  Multas  dicimus  aquas  aliquo  tepore  fieri  propter  tem 
poris  longitudinem,  etiam  fi  non  magno  cum  impetu  in  eodem  tempore  eruperint.  Dl 
cimus  autem  multas  aquas,etiam  fi  in  pauco  tempore  uiolenter  defeenderint,ut  Leoni 
cenus  uelitper  diuerfam  comparatione,pluuisfam  Kferenam  dicipolfejK  tiemeife,. 
qualem  eam  conftitutionem,^am  (u^MSeiiw  appellat,ideft  mixtam  cum  pIaHijs  foc>: 
nitatem.Forte  hiic  adduci  pollet  pro  Leoniceni  fententia  Ariftotdes  primo  Tbpfajrtl 
capite  quartodecimo,  ubi  comparationem,  fecit  traitqvrilhtatis  inmari  8C  ferem'tatfs  in 
aere,  Manardus  hanc  Leonicem  excufatfonem  tolerare  non  potuiqimoalia  epillola 
cum  lacefsiuiuquoniamK  haec  particnla,'ferena,  tieri  praecedentis  aphorifmiaddend» 
erat.  Nos  igitur  honnn  excellentifsimoru  uirorum  lites  &  iurgia  his  omitientes,qu4 
busCut  diximusiotium  fuppetit  illa  legendi;quicqm'd  in  haere  nobis  inTum  fitiedocea^ 
mus.HancparticulamabHippocrateomra'nopofitameflearbiO'amur,qnom'aihoiw 
nibqs  exemplaribus,  quae  unqua  legerimus,  eViflt®-  fcriptum'eft,tamen  antiquifsimos 
legimus, K  obferuauimus,8<i  antiquifsimos  habernusmeeputamus  tanquamgjt&i» 
ab  aliquo  additam  efle,  quia  &  in  Galeni  commento  repetitur.  Is  autem  qui  contextui 
aphoriimigloflemaaddidiflet,  Galeni  commento  praeter  neceisitatem'  non  addidifletj 
unde  particulam  ab  Hippocrate  poCtam. efle  iudicamus  tputamusij  eius  intefr 

ledlum  e{re,fi  hyems  auftralis  &  pluuiofe  fuerit,  uet  auftralisSd  ferena,  quia  frequenter  . 
Auftro  flante  pluit,  eo  etiam  flante  quandocB  ferenttm  eft .  At  morbi  qui  futtnrifunqfi  . 
~i3l5T6nititutio  uigeaq  qualem  diot  Hippo  crafes,ita  fequuntur,  fi  pluuiac' fihf ,  licut  11 
ferenitates,quia  AuHct  humiditate  annexam  femper  habet,  fed  cum  pluuifs  maifSreni, 
Nec  turberis, etiam  fl  a  Galeno  didum  fit,hanc  conftitutionem  prgcedenti  oppofeini 
efle;&r  quod  dixerit,Quale  fuerit  uer,hyemem  talem  efle  oportere,8£  qUodplnuiofwn 
bC  ferenum  in  uere  non  dixeririquia  h*  aegi  itudines  folum  in  pluuibfo  Uere  SC  Aufira/ 

Ii  fiunuin  fereno  autem  8t  auftrali  non  fiunt,  eo  quod  in  tali  uere  taritahumiditas  fum/' 
pta  non  eft,quin  facile  ab  aftiuo  calare  iblui  pofsit.Id  uero  ini  hyeme  non  accidit,quaif 
do  fit  uanfitus  ad  uer,  quia  humiditates  ab  hyemcrecept*  a  ueris  calore  ita  fedlefolul 
non  poflimt.  Humiditates  igitur  quae  ex  hyeme  Auftrali  8C  ferena  ornim  habent,qtii»' 
Aufter  humidus  eft  fequentes  aegritudines  afferunt,  qu»  tam  en  efficacius  8C  uehein®' : 
tius  fiunqfi  hyems  auftralis  bC  pluuiofe  uiguait,  bC  ideo  aphorifmum  in  hunc  modun» 

legendiW» 


AfrioRiSMVs  xii  4p^ 

dudfflus,  iy  A  fo^i©*  io“  fcwfif©'»*  ^rn^-tSi  aute  Aufba> 

Ifa  hvems  8C  pluuiofa,  uel  ferena  fifentac  li  dicat, etiam  fi  fuerit  ferena  8i  no  pluinofaj 
^do  AuftrSis  fit,  iUte  *gritudines,quas  eriumer^imus, fient  *  Ouod  autem  Ai^er 
fine  pluuiis  fpiret ,  Hippoaates  m  principio  primi  Bpidemiorum  clocet,imo  hos  Au/ 
ftros  ficcos  appeUat,  non  quidem  ex  proprietate ;  fed  ex  eo  qiiod  ipfis  fpirant*  lis  noti 
oluat-nam  ex  proprietate  humidifunt,.Siue  igitur  legamus  «liUVl©'  idelt  tiel  fereria,fl/ 

«  ^  idm  K  pro  uel  fereha,ut  ( fi  dialedipe  loqui  uelimiis )  coptilatliitt  diuifl/ 
uum  fit,nihil  refatHippocrates  enim  edocere  intenait,feqUetes  ggiitudines  in  ea  teiti 
iKftate  fieri,  uel  Auller  cum  pluiiia,  uel  fine  pluma  ipiret,  quia  tota  colHtutib  calida 
h^ida  diTamen  in  praecedenti  cpnftitutione  fuae  ae^itudiries  ita  feciitac  lion  elteh^ 
fi  uer  Auftrale  8C  ferenum  fuilTetifed  foliim  confequuntur  quando  Aufirale  pluuiO/ 
r - Auliriliumiditas»q'-'*1'<^°  facnus.A  tan^a  non  eft, quiri  facile  ab  a^tiS 


mum  praicedenti  contrarium  nqn  bflc, ut  Galenus  ‘edocuit.  Re^iqdenius, contrarium 
efferatione  qUalitattim,K  rationeliuiiis  quod  eft  Auftrale,  K  pluuiormnj&iho.c;  i^^ 
eum  uereeft.  Sed  adpleniorem  dbiftrinam  Hippocrates  addit.etiam  ffhv^s  aplfrafis 
fit  k  ferena,  pfaedicftimorbi  accidunt  K  ratio  in  promptu  eft,quia  hu^ditas  m  ftr^ 
tate  uiget,qua!ido  tempeftas  auftralis  eft.t^ro.Lqomcenp  tamen  Hippocrates  faceratn 
detur  inliro  De  capitis  uiilneribus, ubi  hun,c  Apliqrilmum  habeti^  eft  aut^.in  illap^ 
te, quj  libro  addita  eft  fecundum  Gderitim,lpg^?t  autem  ad  librumDe  aer£,aquiSj^^ 
locis )  Hippoaatis  uerbahacc  runt,^«ij/  lit'  o 

A©-,  w  Aif  Hof  «V  *  <«“  «HW*  W  KS“  i^'w,  Si  aute  hyems  auftralis  &C  pliiiuo/ 

ti,K  ferena  fudit, uer  autem  Boreale,fqua!lidu^,’^procellofum,Ybi  uides 
eft  ferenum  prO  cellofo  contraponi  uel  tempeftuplb,  Stat  atft  ferenum^  quod  apudLeO/ 

picenum  tranquillum  fignifteat,ideft  in  quo  riohfpirant  uenti,  cum  aqu6fo,8C  pluuio/ 
(oinam  pluuite  ingruere  pofflmt,  ^.tempus  tranquillum  ene,quod  ferarum  dicitur  ab 
Hippocratemoh  poteft  autem  efte  tranquillum  SC  procellofum  fimul.Tameni  ut  dixi/ 
pius )  hsec  alijs  fufius  confiderauda  omittemiiSjSC  in  hoc  Hippocratis'  loco  nos  potius 
ipterpretaremur  hacc.uerba ,  iflld®' ,  trdnquiIlum,8C  prote!lofum,quan 

alio  quolibet  modo,  ut  ex  ipfis  oppofita  cono  tetuTi  Nunc  his  omifsis,  ad  reliquas  apho 

tifmiparticulas  interpretandas  reuertamur. 

.  -kiUlg}  mjfjififsiDaiUBcsiti/.  ideftjVerauteficcumSf  Aqm'lom'um,  3  Vtfcilicetprae 
(cnptae  iiyemi  fimile  fit,K  fibi  ipfi  opponatur ,  Opus  uero  eft  intelligere  uer  ficcum  8£ 
.Aquilonium  relpetftu  fui  ipfius  cum  in  fua  naturali  dilpofitione  eft, finita  dehyeme  ca/ 
lida,pluuiofa,uel  ferena, Celfus  autem  non  dicit  quod  uer  fit  Aqmlonium  led  quod  fit 
fi-igidum,SC  ficcumltame  impofsibile,  Aquilonem  lpirare,8f  uer  non  efte  frigidum.  At 
quia  Aquilo  pluuias  quandoi^  facit,  propter  ca  addit  ficcum,  ut  quod  pluuiae  fieri  non 
debeant,uel  rarifsime  fint,fpecificetEodcm  modo  Philotheus  exponit  euij^iivgiy 
{«(IjIsutIsj  fdeft  fquallidum  8C  AquiIonium,hoc  eft  frigida  SC  ficcum. 

Ai  pm yuiiiUxilr  «mji  cl  ■riaPi  5°  icif,tK  mmi!  Tt&qitt/in©'  «Tiipi/noi/jit/ .  ideft^Mulie 

Ks  qmdem,qm'bus  partus  ad  uetifeilicet  differtur)ex  quacunC^  occafione  abortiunt.  1 
Abortiunt  K  eadem  cauta, quibus  partus  in  hyeme  flt,K  quibus  in  a:ftate,quando  illa 
temporis  imprefiio  nondum  corrcAafit .  Hippocrates  uero  in  libro  De  aere,  aquis,8£ '  ■ 
locis  rationem  reddit  efte  humiditate  fuperfluam,&f  Galenus  hic  dicit,  quia  mmieruin 
corpora  t  )fayiStx  ideft  ratiorte  hyemis  feren j(quod  tu  intellige)  K  aidirin», 

humida,  ac  mollia,  SC  laxa  fatSa  funt,  8C  ideo  ambientis  aeris  frigiditatem  facile  admit/ 
tunt  qug  poftea  in  uere  dh  unde  frigiditas  uftp  ad  intimas  SC  foetum  tranfit,  foetus  uero 
pra  longum  tempus  caliditati  aftuetus  erat,frigiditate  aute  aduenicnte,hi  quidem  mor 
tui  funt  inipfo  utero,illi  uero  in  ipfo  parrir  moriimtur,ideo  abortiunt.  Sed  caufa,  quam 
Galenus  ponit,uidetur  potius  efte  cur  moriantur,quam  cur  abortiant,licet  abortus  ad 
mortem  fequatur :  ideo  nos  addere  debemus,ob  humiditatem  ligamenta  relaxari,qux 
cotylidones  appellanturiunde  ex  quocuncp  paruo  motu  facile  difrumpuntur.Humidi/ 
ta*  autem  ea  ligamenta  relaxat,  Sf  ad  dilf  umpendum  facilia  reddit.  Veris  autem  frigidi 


tate  fupemcnicnte  magnfts  fit  motus,  tum  quia  m^tus  aperti  clauduntur, timi  quij  ifr, 
humiditas  qu*  in  ligamenris  erat  reftrmgitm .  Ideo  ex  omni  caufa  quamms  gcili  ^ 
ex  omni  etiam  paruo  motu  aboraunt .  E^dem  fere  caufam  Philotheus  affignart’^ 

detur,inqiuens :  Sn  V  W  « 

wsSifD  7«  ^  •»“  «riuKsa 

eVc/Ws  i  <Ao;«;af  »iit  mtfce  7^ 

>  K9“  »<  (rviifilrim  \®ii  tos 

iraxTSf  «  ^</lAiiny  m  « (^rmutm ,  loec  '4s^xyf»  n»»i)4j  * 

&58«e<«*»f  SbJie^taU!  i-asiyii>iMts,\>i3t  humnvm}  so  t(jJ5f «(/.  tiw  </6  «AiM 

0  i-mrsKfidnfyhn.iXyVTta  n^niatsm  m  'la/ftijia»  K£B  tcrMg,  fS/ta  c®t 

jiai  Ttf  idcft,  Quomam  ta  hyeme  ratione  repletionis  uel  redundanti*  diC 

fohiuntur  potenti*, 8f  foetus  in  uteri  tepore  8Caerisambientisafluetuseft,uerte 

dum  affulget, 3C  tris  frigoris  uterum  penetrat  K  foetiim  pcrcutit,percHflum  autem 
taticalcitrat  uero,8C  quoniam  uterus  lacftjs  cft,&;  ligamenta  h  fri^ditare,  calcitrans^ 
hu:,&  fine  ordine  fe  tnouens,  ligamenta  K  appendiees  diftumpuntia',&  exit  foetusla 
tentia  expulfiua  exuTcitatajSi;  foetum  expellente.  Si  uero  itiuus  perficiatur,  c6tmuo,’w 
-  qintHippocrates,conuerfans  in  frigiditate  perit,  Kteiims  att^  morbofus  ob  aeris  c»> 
cundantis  plagam  manet .  In  Galeno  aurem  uidetur.per  abortum,nos  mortem  intellv 
jgere  debere;&  re  uera  ita  eft,  qilia  didt  has  mulieres  ad  uer  partus  habere.  Sedquoit^ 
db  abortientjll  ad  tempus  ftatuttim  paricndi  peruenerec'  Nifi  dicamus,  qtibd  eft  in  tm* 
parte  ueris,in  qua  nondum  patiendi  tempus  erat, quia  in  tertia  parte  ueris  parere  debe» 
bant-T amen  ego  potius  intelligo  quod  abortiant, ideff  moriStur  £2tus,qaamuis  infta 


__  _ _ — , - r-  --0- - - - . -Itibus  po-ierc,  8C  in  aliqiubiis  fof 

tnfanteSjin  alijs  fblac  matres  defecerut, tamen  in  nono  mcnfe  a  conceptu  erantProptcr/ 
ea  fecudum  Galenum  expone  abortire,  ideff  foetum  perire,  quamuis  proprie  abortus,' 
fit  ihtepeftiuus  foetus.Vel  etiam  intelligamus  uere  abortite, quia  foetus  I^mcta  emol» 
liuntur,8C  actejjtabula  uteri  humida  fiunt .  Et  hatc  eft  una  cairia  abortus,de  qtia  apbo/ 

_ rifm^quadragefimoquinto  quinti  libri  fermo  habetur.Quam  caufam  dicit,nnemani/ 

fefta  occaflonc  efle:K  Galenus  in  Commento  manifeftas  occafiones  edocet  Ariftotei' 
Ics  ucrd  nono  problemate  primi  libri, hanc  caufam  abortus  fyderationem  appellari  di/^ 
cit .  Id<p  euem't,quia  humidac.laxa:  Si  folut*  fiunt  t  unde  frigido  SC  Ccco  uere  ftipetue/ 
niente, facile  concrefcere  poffimt,8C  indurari .  Itacp  grauidac,  quibus  tunc  adeft  partus 
abortu  periclitantur,  uidelicctincalefcendi  audeicendiij  ratione,  qice  res  iyderatibap 
pellata  eft,  quam  ficca  illa  committit  frigiditas,impatiens  omnino  excemedi  htmioris: 
unde  uides  8C  Ariftotclem  ipftim,per  abortum  intclligere,  quando  foetus  in  eo  tcmpo/ 
re  eft, in  quo  deberet  exire.  Vel  nos  imiuerfaliusintelligamus,deabortu,Siantenon!! 
tnenfem,8i  etiam  de  morte  in  nono  mcnfe.  Ad  hoc  autem  de  morte,  ex  frigiditate  ratio 
nem  reddo,  ut  Galenus  Si  Ariftoteles  fecere.  De  abortu  uero,  qui  ante  nonum  mefei» 
fit.ex  humiditate  qu*  relaxatrationem  afsigno.Si  adueniente  frimditatemotus  fitta/ 
men  Si  in  hyeme  abortum  patiuntur ;  imb  omnia  tempora  quae  multum  hinnida  limt; 

Tonper  abortus  caufa  fiunt.  Sed  tu  forte  dubitabis, an  omnes  mulieres  abortiant,8i 
quacriam  illae  fint:Refpondemus,non  quidem  omnes  abortire,  fed  tamen  ex  omnibus' 
temperaturis  aliquas  abortire  pofle :  potifsimum  uero  tenues  K  macilenta:  abortiunt, 


1  humiditatem  in  caufa  eflcjquod  fd  dici  non  poisit,quia  humiditas  caufa  non  eft,fl 
fnfens  in  lucem  prodeat, quod  moriatur  aut  imbecillis  fit.Refpondemus,im6  effe  cau» 
fam,  praefertim  fi  temporis  frigiditatem  in  quo  fiimt,  fecum  tmTceamus:  tamen  Si  hi  er» 
rores  in  his  infantibus  adeo  corrigimtur,  ut  diu  fuperuiuant,  &  bonam  temperaturam 
enancifcamur.quod  ex  uiiftu  moderato  fleri  certum  eft .  Adde,inhis  temporibus 
Uaes  frigidifsimas  potifsimum  abortireidicit  autem  abortire  ex  quacunes  prophafl, id 

«ftocca/ 


occaflone  i  hocfft  cx  quocuncj  praetextu,  uel  ex  minima  caufa ;  quod  enim  Gr^ci 

MJiimii  nos  occafionem8Cpratcxtumuocamus;&  quod  dicunt  K^fof,nos  etiam  oc 
*^nemmtetpretarifoIemus.differunttame,quia  occafioeftquseintpnpore 

fit  miiptoit  eftexquacuni^Ieuicaulaoccafio. ScitopractareahanepartemaTheo^ 
doro  hoc  modo  inteipretatam  efle:mulieres  quarum  partus  iuxta  uer  properant,  abory 
tum  ex  qualibet  caufa facient.Mihi  autemnon  placet, interpretari  iuxta  uer,qUia  fi  itoc 
ta  uer  ergo  non  in  uere.nam  intelligendus  eflet  in  hyeme,  in  illa  potifsimum  parte  que 

tft  iuxta  uer.  Tamen  Galenus  intelligit  hacc  non  iuxta  uer,  fed  in  uere  fieri, quauis  Cei 
ftisdicat,quibustumadeftpartus.  _  _  ^ 

l^iJiiwnxiiiinyiiiifitnxjHsftrtaeAavx^MaAccmrTsinti.  ideft,Quacueropariun%(frri 
becilles  8C  morbidos  infantes  pariunt,]  Ex  his  colligitur  per  hoc  quod  dicit  Parere, u( 
uos  emittere  intellexifle:ficuti  per  abortum  facietes,  intelligebat  uel  in  utero  mortuos, 
ud  in  ipfo  partu  dum  emergSt.Celfus  hanc  partem  ita  exponit.  Hae  uero  qUac  gigtlut, 
imbecillos  uixqj  uitales  edunt  .Galenus  caufam  reddit,  quia  fubitaillam  mutationeiq 
ad  contrarium  non  toleranttideo  imbecilles  dC  morbidi  funt .  Ariffoteles,  quo(^  fHjPri^ 

Bio  Problematum  libro,  ex  frigidftate  rationem  reddit,  cur  imbecilles  Isfiij  fiat,  Acf 
dit  enim,  inquit,  ut  qui  tunc  coelo  fereno  nafcuntur ,  ideft  Aquilonio  frigido  ^ficedJ 
qdem  pluuio  benigne  Sc  conlfaterint  Sj  nutriti  ,  fuerint  intra  parentemiVnde.Ariftofe'' 
la  K  Galenus  totam  imbecillitatis  caufam  in  frigiditatem  referunt, In  qua  re  an  his 
ris  confentiendum  fit,  dubitare  compellor,  quoniam  infantes  hasr.g)entinas  mutatiO'! 
nes  egregie  tolerare  experientia  docet.MuIti  enim  in  Gerrnaniaiun,t,qui  fuos  (pf^tea 
quum  primum  ab  utero  prodeunt,  intra  niucs  occultant  dC  uelant .  Et  gens  illa^quaro  '}  - 
tmigus  Cinganos  appellabquos  nonnulli  JEgyptiacos  putant,  quum  potius  e  Reptem 
irionalibus  partibus  uemant  ,  8C  ego  Scythas  efleiudicem,quum  primum  fuat  mulier. 
iiespariunt,nunquam  defiftunt, donec  ter  flurriine  muo  abluerint ,  Ouodnonfemelin 
profundifsima  hyeme  his  oculis  uidimus.Et  propterea  Graeci  appellat  Rhenum 
ytyxiui/i  ideft  approbatorem  8d  indicem  nuptiarurquia  accolae,filios  ftatim  natos  in  eo 
mctgunt,fuos  exiftimantes  eos  quifi-igus  patiuntuncaEteros  uelut  degeneres  K  adulte 
rinos  reprobant,  Vnde  caufam  imbecillitatis  horum  in  humiditatem  potius  refetedam 
cxiftimamus,tame  frigiditate  no  defpecftajhuitiidiores  enim  natura  imbecilliores  funt,, 
quam  non  ita  humidi,pr  jfertim  de  hac  molli,  laxa  Si  flacada  humiditate  intelligentes, 

:  utTiH  mfiunifisc  «OToaav&tt  «  lac!  (if  iov-nt,  ideft,  Quamobrem  uel  fta 
tim  intereunt,  uel  tenues  SC  ualitudinartj  uiuunt.  ]  Cuius  rei  nullam  aliam  caul^  alfi^ 
gnat  Galenus,quam  fubitam  ad  contrariu  mutationem,8(r  re  uera  de  contrario  in  con/ 
trarium  repente  mutari  plurimum  facit, mortem  inferre  facile  eft .  Mirum  tamen  mV 
detur,quomodo  fi  repetinam  mortem  euitent,  quod  ualetudinarij  uiuant,nam  illamu/. 
tatione  tranfaifta  ( quae  tamen  per  aliquod  temporis  fpatium  imprimere  poteft)  ex  pro/ 
ceirutemporis,K  etiam  non  multo  corrigitur.  Et  ideo  nos  potius  ex  humiditate  cau/ 
lam  reddimus,  quae  homines  ualetudinarios  facit ;  quum  enim  per  totam  hyeme  talem, 
conftitutionem  habuerint,  calidam  &  humidam  temperaturam  contraxere ,  ied  minus 
calidam,magis  humidam.  Quae  temperatura  eo  eseteris  peior  eft;quia  putredini  magia 
apta,  K  morbofos  homines  reddit .  Vnde  hoc  quod  Ariftoteles  SC  Galenus  frigiditati 
attribuunt.mos  ad  humiditatem  potius  referendum  iudicamus,qua  per  totam  hyemem 
affe(Si  funt  illi, qui  in  uere  generari  debenttfi  uero  in  aEftate  in  lucem  prodituri  fuillent, 
quicquid  ex  Auftrali  humiditate  receptu  eftet,id  totum  per  temporis  qualitatis  mu/ 
lationem  corrediimi  elTet.  Ideo  bene  notatur,  quod  ad  uer  pariturae  fintifi  emm  in  hye/ 
me  parerent, modo  non  elTet  in  fine,  qualitates  illas  adhuc  receptas  non  hab  uiflmt. 

■  Quod  hic  dicit  numAce,  fuperius  Theodorus  Si  Leonicenus  interpretati  funt,mor/> 
btdosrhic  uero  ualetudinarios  interpretaturtego  in  utroi^  loco  uel  morbidos,uel  mor/ 
bofos,uel  ualetudinarios  interpretarer.  - 

Qiiod  etiam  fuperius  di«bat,Imbecilles:  Graece  eft,  «xgKrtx ;  nos  exponere poflu/ 
muslmpuros,impotentes,inteperanres,idcfttemperaturaconueraente  nonhabentes, 
iwwi  </S  x/iKcm  yivtr^neicu.  ideft,  Alijs  uero  difficultates  intcftinorum,uel  tormina  tI^ 
»dtinorimT,]  Ila  fimpliciter  habent  Aldinus  contextus,5C  meus  etia  antiquus, &:  Theo 


donis  m  fuo  codice  illo  modo  habuit, &:  Galenus  in  Commentoitanien  iii  alffs 
bus,8i  in  eo  quem  Leonicenus  fequitur, alita  fcriptum  eft,fdlicct,  Ji  HaIui  Z? 

<n  ideft, Alijs  uero  mortalibus  dyfenterix  .  Antiqua  translatio  hancp^, 

culam  Bfsmn,  ideftiumoribus,intcrpretataeit:quodabf«rdumuidetttr;tuinqu,^  Z  . 

•ni,  mortales  funt,ita  Homero  homines  appellante;tum  quia  rano  non  dicSaqutadi^ 
niores  referaturmarn  illud  ad  omnes  aetates  refari  potell,K  debet,8i  ad  omnes  difnofi 
tiones :  quamuis  Galmus  per  alios  particulariter  intelligat  pituitofos  8C  mulieres  ^ 
bus  ob  pituitam  quae  a  capite  ad  uentrem  defluit,  inteftinorum  tormina  accidunt ;  nam 
propter  calidam  &  humidam  tempeilatem,  caput  falfa  pituita  impleturiuere  amein 
gido  adueniente, quodammodo  exprimitur, 8C  ad  inteiiina  tendit, eaip  abradit ,  Sed8C 
hoc  in  loco  Philotheus  legit,  toot  A  tM.ua  nwr^ftta,  ideft,  Alijs  autem  nuper  nans' 
Qiiod  eadem  ratione  ad  rem  ipfam  nobis  fatisfacere  non  uidetur;nam  Hippocrates  de 
ommbus  fimpliciter  intelligit,8C  ita  efle  conftat.  Ariftoteles  rationem  reddere  uidenir 
quod  hoc  in  aeftate  potius  quam  in  hyeme  flat:nam  dicit,  Gteteris  uero  cum  pituita  ni/ 
tio  fuae  nimietatis  purgata  non  eft,adueniente  acftate,hoc  fleri  in  mulieribus, prafemn, 
quia  humidae  funt.Hippocrates  quotp  in  libro  De  capitis  uulnaibus,boc  de  inteftino/ 
rum  difficultatibus  ad  pituitofos  refert,inquiens:Nam  piluitofis  quideffl(&  de  tempee 
ftatibus  praedidlis  fermonem  habet)inteftinorum  difficultates  par  eft  fieri, foeminis(|pt 
tuita  de  cerebro  fuperfluente, propter  earum  naturae  humiditatem .  Vnde  fecudum  G» 
lenum,hacc  djfenteria  ex  falla  pituita  inteffina  corrodente  prouenit,qug  potifsimum  » 

^  capite  ad  intfffina  defeendit ,  in  quibus  quia  diu  moratur ,  excoriationem  K  corrofio/ 
i'  nem gigmbPropteteaSf  Philotheus  dicit, dyfenterias  accidere  /fMynxriAn,  ideftpiA 
tuitoiisinam  humida  8C  calida  hyems  corpus  ftiperfluitaubus  impleuiqquac  4'fficulta/ 
tenv  inteftinorum  faciunt,  a  ss  yxsi^a  .  ideft,fi  ad  uetrem  &  inteiiina  defeen/ 

I  inqait)  Jji  -n  (/lentv  -TTSi  tU-ittv.<;^  KjwrsaasiKAvKtciJiit  «fAtyr 

ita.dllnlux^  9i$/«itrt<«i.ideft,Propter  aaedinem  ca«&:in  propofita  «wn  coB 

ftitutione  ftffa  pituita  eft,ob  caliditatem  quae  in  hyeme  fuit, 

Kiii  otfSieaftiM  fsyDtj  j-(W7«i.ideft,Et  lippitudines  ficcac  fiunt.]  fcilicet  in  alijs, itt  difiin 
guamus,in  aliquibus  dyfenterias  fierhin  alijs  lippitudines  ficcas:na  in  pituitofis  8i  mu 
licribus  dyfenterig  ^'^untuTjUt  Galenus  in  comento  edoccbiqin  biliofis  uero  lippitu 
dines  ficcac-Cellus  primo  capite  fecundi  libri  inqm't,Caeteros  lippitudo  arida  male  ha> 
bet.se  non  folum  biliofis  hae  acadtint,fed  etiam  cali  As,quauis  biliofi  non  fint.  Quum 
autem  duplex  genus  lippitudinis  fiqhumida  in  qua  humiditas  apparet, K  epiphorp e» 
eunt,8e  ficca,  in  qua  nullus  lachrymaru  defluxus  eft.  Calidis  Se  biliofis  natura  ficcac  lip 
pitudines  accidunqpituitofis  autem  humidas  accidere  polTe  non  negaretHa  uero  lip/ 
pitudines  fiunt,  quia  cerebrum  calida  8C  humida  materia  plenum  eft  in  hyeme,  nerem 
gido  liiperueniente,  cerebrum  a  frigiditate  ueluti  a  manu  conftringitur,K  exprelfae  ma 
teriae  ad  aliquam  corporis  parte  defcendunqSf  ita  fecundum  illam  partem  quam  impe 
tunt,morbu  faciunt:nam  h*  materiat  ad  partes  nofiri  corporis  debiliores  defeendunt. 
In  his  igitur  qui  oculos  debiles  habet,  lippitudines  fiunt,quae  cum  lachrymts,uel  cum 
materia  effent.  At  quia  aer  exterior  multum  frigidus  eft:propterea  exteriores  oculi  psr 
les  confiapantur,&C  adeo  deniantur,ut  nihil  exire  pofsft:  unde  oph^almia  ficca  genera 
tur,  e  qua  nihil  cxit.Hippocrates  in  libro  De  capitis  uulnerib.in  hac  coftitutione  idem 
fieri  docet, inquiens,Biliofis  uero  ficcac  lippitudines  propter  camis  caliditatem  K  ficd 
tatem.Et  Ariftoteles  ipfe  problemate  nono  primi  Iibri,de  biliofis  &C  ficcis  natura  diciq 
qi  in  hac  coftitutione  excitantur  quidem  humores, fed  tenues;quamobrcm  eos  lippitu 
do  arida  male  habet  ;ut  omnes  authores  in  hoc  unum  couemant  K  conipirent,dyfente 
rias  in  pituitofis,lippitudines  ficcas  in  biHofis  fieri.  Qiiod  ex  Philothei  fentetia  con/ 
firmari  poteft,dicente,*«  cpva-lSi^ntisiypg/iiAaij  ctpSx^iticu  fnfti. .  i.natura  quidem  ca 
fidis  SC  biliofis  lippitudines  ficcar.  Si  uero  ab  eodem  Philothco  canl^  haru  lippitudi/ 
num  quacfiueris:ipfe  reij^ondeqin  hyeme  calida  8C  humidJ corpus  fupcrfltntatibus  im 
pleri,8f  confequeter  cercbrum,5j|<triWp9f)' *  Im  •4-v^ii),eMecii^ 

fiil  in;^SS,i<pSx>i/.iixi  rivtt^-^gfilip  i^’j^nvKvmi!x  rm»/ 

*  Tisxct  'T£ixvi‘i’luui-rtia7vxoy,w  swpfs»  /fKnjvej/ .  ideft, Ver  enim  frigidum 
fuperuenien» 


A  P  H  O  R.1  S  M  V  S  &:  I  t  4-'t 

tocraeni'«ns,liuitfiditatan  exprimens, fi  ad  oculos  adduxerit, lippibdmes  fiunt;ficcar 
So  propter  denfitatem  pellicularum:  denfantur  emm  a  borcalibus  uentis,  uel  propter 
trafsiricm  humoristS:  fi  hoc  contigerit, non  fluit  lachrymaJdeO  quian  ab  Hippoa-ate 
dicitur  deteris  aero  mortalibus ,  non  cft  opus  intelligere,  quod  omnia  ipfis  accidant 
ou*  fequuntur,ut  ipfe  in  libro  De  acre,  aquis  K  lods,edocuit;fed  quod  aliquibus  natu 

Usunum,alijsaliudfequatur:undeadditur, 

Tiin  nveitute  ««tMubrdr,  ideftjSenioribus  autemdeltilla^ 

tjjncsjqu*  dtOjideft  breui  tempore  interimunt.  1  Celfus  capite  primo  lecudi  libri  hoc 
modo  interpretatur.  Et  fi  fenioresfunt,grauedincs8CdcftilIationes  male  habent.  At 
non  dicit, quod  interimant ;  quia  experienria  iridemus  grauedines  8t  defiillationes  in 
lenioribus  diu  perdurare,  tamen  male  fe  habent ;  propter  hoc  Galenus  per  deftillatio/ 
«es,  non  eas  qu*  a  capite  funt  ad  pedtus  ed  guttur  2d  afperam  arteriam  intelligit,  fed 
omnes  fludh'ones,quac  per  uenas  a  capite  ad  partes  inferiores  tenduntmam  hieluflio/! 
nes  uelocius  terminantur;illse  uero  qusc  ad  pulmones  funt,longius .  Qtiod  aUtem  hoC 
«erum  fit,  ex  Hippocrate  fumi  poteft  iri  libro  De  aere,  aquis  6d  locis  ( eft  Uero  irt  nico: 
codice  in  libro  De  capiris  uulneribus )  inquit  eo  loco  Hippoaates,  fenibtis  autem  de/: 
Ihllationes  propter  uenarum  raritatem  8d  diftentionem :  quamobrem  nOnnuIIi  mentis 
ddirio,K  infania  pereunriquidam  uero  dextera  parte  fyderatur.  At  Ariftoteles  proble/i 
mate  nono  primi  libri  inquit ,  feniores  ftupor  attonitos  reddit,  ubi  uniuerfus  refolutUS 
humor  incubuit, excp  imbecillitate  caloris  natiui  cocreuit.  T amen  nihil  impedit, etiam 
fi  more  Celfi  intelligamus  defiillationes  ad  pedlus  quae  cito  interimant :  nam  multi  ex 
;i)nndantia  materiae  facile  fuffocantiff,ideo  non  folum  attoniti  £'unt,ied  uere  ctiS  fuffa 
cantur.  Certum  uero  eft, id  uocabulum  «iw/fw ,  fecundum  dus  proprium  fignifica/ 
tum  non  fumi,pr*fetu'm  fecundum  Galenum ,  de  qua  re  fuperius  diffiile  tradiauimus. 
Philotheus  etiam  qiridpa:  intelligit  Hippocrates,  edocens  inquit,  latTol// 

viiSivv  mv/iina  h  tjpitxeii»  tphi&as 

iineiccl.us  tt  (nwriimt  mrc»wi(/  «itSt,  ssAspinSf 

(tSutjyAOTitl.  ideft,Catarrhumdicit,nondeftillatione,quaEadpulmonemfertur,Uelad 
afperam  arteriam,fed  ad  ticnaS  Sd  arterias.  Qiiamobrem  breui  interlidunt  ipfos, pleni* 
tudinem  facientes, 8d  neruorum  diflblutionem.inuocalitatescp,  8C  alia  plena  difficulta/ 
tis.  Aliquis  autem  dubitare  poterit, quaeriam  fit  peior  anni  temperies,an  praecedens, 
inquahyems  ficca8dfrigida,uer  calidum  5C  humidum:anprac(ens,inquahyems  cali/ 
da  SC  humida.uer  frigidum  SC  ficcum.Rdpondemus,hanc  uideri  peiorem, quia  fui  eO  • 
fedus  in  uere  fiimttillam  meliore, qiua  fui  effedtus  ad  acftatem  tranieunt  Vt  autem  Ga/ 
Imus  in  prxcedcnti  Commento  edocuit,quando  aegritudines  in  ipfis  temporibus  difi 
temperatis  fiunt,  ab  intenfiori  cauia  proficifeuntur,  quam  ouum  in  alio  tempore  fiant. 
Adde,  multam  uariarionem  in  temporibus  elTe,  quia  in  ambabus  qualitatibus  diftem/ 
periem  habenttin  uere  quidem  ad  oppofitas,in  hyeme  ad  unam  oppofitJ:nam  hyems,' 
quae  fuapte  natura  fi-igida  8C  humida  eft, calida  8d  humida  eflricitur,8d  uer  quod  fiia  na/ 
tura  calidum  8d  hUmidum  cft,frigidum  2d  ficcum  euadit,  quae  funt  qualitates  fuse  natu 
tae  penitus  oppofitae .  Nec  obftat,  quod  in  praecedentibus  intemperiebus  acutae  febres 
8C  putredines  fiant ,  quia  8d  in  intemperiebus  praefentibus  eadem  fiunt,  abortus,  QC 
inulta  alia,  quae  magis  perniciofa  funt,quam  praefcripta:propterea  praecedentem  intem 
periem  minus  uituperio  afficio,  quam  pra:fentem. 

GALENVS 

Contrario  modo  fe  habet  temperatura  duobus  quae  in  priore  Aphorifino 
funt  di(fta  temporibus,ad  illas  qua:  in  ifto  dicuntur.Qualis  enim  erat  hyems  pri/ 
wum  in  illo,  tale  nunc  eft  uer .  autem  eft  in  illo  uer,talis  nunc  eft  Iwems  .Quod 

feitur  non  erat  in  illo  neceflariuUBitere  morbos  uulgari  ueh ementes,  mfficienter  di/ 
«um  eft.Nunc  autem  quod  hyem^vimida  quidem  ac  calida  fa<Sa,uere  amem  ftigido 
acflcco.neceflarium  fit  in  ipi^iere  homines  aegrotare,  ^  demonfitrandum .  Mulieres 
«atj  quibus  I^us  ad  uer,es^acuncp  abortiunt  occafione,  corpora  fiquidem  humi/ 
oa  ac  mollia, OTaxa  fadHjh^teme  ferena  ad  intimas  fui  partes  aeris  ambientis  frigidita/ 
tem  facile  admittunt.  Ita  quod  qiucStf  infantes  longo  tempore  calOri  funt  airiieti,per/ 
M  {  cufsi 


1 


41^.  I,  I  B  Ri  ,T  B  R,  T  f.,Iv 

cufsi  uefiemcnter  a  frigore, non  abf($  caufa,-  hi  quidem  iam  mortui  mipfo  utero 
hi  irero  in  ipfo  partu  moricntur.Qui  uero  mui  in  lucem  aeduntur  nonferentes  fubT^ 
ad  contrarium  tranfinutationem ,  uel  breui  poft  tempore  moriuntur ,  uel  exiles  at^ 
falubres  creati, uix in  uita  perdurant.  Aliis  uero  ceu  pituitofis,ac  mulieribus, diffi^ 
tes  inteftinorinn  ait  accidere,ex  pityita  a  capite  ad  u5trem  defluente,  hunc  enim 
rem  par  eft  in  didla  conftitutione  plurimum  generari,  hyeme  quidem  capite  repleti 
bito  aUtem  refrigerato  circa  ueris.initia,quoniam  cerebrum  natura  aptum  eft  ad  gen*^ 
randas  pinutofas  fuperfluitates,  Cum  enim[refrjgeratur,non  poteft  alimentum  conuiiv 
cere.Ineft  autem  &  hoc  pitinta:  generationi.  Qii*  enim  a-ibra'  fit  frigiditate,  acida  ^ 
dit.C^sc  uero  i  caliditate  replente  caput,falfa.  Sicuti  £<  quae  a  pauca  fit  frigiditatemrf 
paucam  habet  dulcedinem,  uel  nullam  manifeftam  quah'tatem,Ea  igitur  qua  fit  in  pr*  ■ 
fenti  coflituaonyiituita, propter-  eam  quae  eft  in  hyeme  caliditatem,  falfa  eritjsi  hac  r» 
tione  maxime  difficultatem  inteftinorS  generabit,  quando  longiori  tempore  mordens^ 
atep  abradens  intefttnum  offenderit.  Vt  enim  illa  qux  propter  lentorem  inter  exeundt 
in  inteftinis  retineanir,K  tardet,  3C  femper  ipfa  detergat,  propter  qualitate  fecit  intefc 
notum  difficultatem,His  autem  qui  natura  calidi  fiint,ac  biholi, inquit  iple  HippocraA 
tes  lippitudines  ficcas  accidere,ftc  autem  uocat  eas  quae  iunt  fine  fluxu.  Par  aute  eft  ca¬ 
lidis  ac  ficcis  naturis  in  ricca,ac  fiigida  conffitutione^quae  calidam  ati^  humidamexci  > 
pitjtales  lippitudines  fieri. Caput  enim  prius  repletum  eft  tn. calida  at($  humidaconftje 

tutione.  Frigus  autem  fuperueniens,  iielutr  manus  quaedam: extrinfeca  capiens  ac  pre/. 

inens,quadam  utilpongiam  cerebrum,  exprimitillam  quaciniplb  continetur  humidu 
tatcm.Hscc  uero  delata  alias  ab  uno  loeo  adalium,  ex  his-  qui  faciles  funt  adpadedum,! 
multos  generat  morbos,  atcp.itabis  qui  oculos  habent  natura  imbecilles,  lippitudine» 
accidunuNihil  uero  ex  ipfis  efflurt  ad  extra,  propter  aeris  ambientis  frigiditatem  dme 
fantis  fiiperlicie  exteriorem,  (^uoduero  Hippocrates  iple  haec  omnia  quat  diximus  ad 
caufas  rrferat'antedi(3as,maniteftum  ex  his  qug  fcripfit  in  libro  De  aqua,locis  K  aere, 
inhaccuerba :  Pituitofis  ita^  par  eft  difficultates  inteftinorum  adueni£e,Sii  mulieribu» 
pituita  a  cerebro  defluente, propter  naturae  humiditatiem,Biliofis  autem ficcas  pituita» 
ob  carnis  caliditatem  ac  ficcitatem.  Qtioduero  faibitur  circa  finem  aphorifmi,SenioA 
ribus  uero  dcftillatienes  quae  ftibito  interimant; ipfe  in  libro  De  aqua,locis  8C  aere,pfr 
haec  uerba  fcripfit.  Valde  aittem-  fenibus  d^illationes  propter  raritatem  S£  tienarii  cofr 
liquationem,  ita  quod  repente  interimit  quofdam,  quofdam  uero  contingit  dextra  aut 
fimftraparteftiqaidos  fieri.Perhpc  . uerba  indetur  Hippocrates, non  quas  communi  uo 
cabulo  deftillationes  cofueuimus  nominare,  quae  Icilicet  ex  capite  fiunt  ad  pulmonem 
per- aipetam  arteriam  ,  fed  omnes  quae  feruntur  fludiiones  per  iienas  a  capite  ad  parces 
inferioresrquaEre  cito  interimetes,bene  uidetur  adiedlum, quoniam  hae  uelociter  ter/, 
minantur, qiBjtri  aliae  diutius  perduret, Qiiidam  uero  expofitores  per  deifillationes  am 
dimtes ,  illas  qua:  a  c^ite  ad  pulmonem  fiunt  per  fauces  iSd  arterias ,  cum  n^atione 
Non,  hunc  feribuat  lermonem  hoc  modo ,  Non  cito  interimentes .  Etredle  quidenu 
Ne<5  enim  fluditones  in  ipfis  concoquuntur  ob  aetatem .  In  quibufdam  uero  exempl»» 
ribus  feriptum  eft,  Gito  interimentes ;  quoniamfid  inlibroJDe  aqua,locis  aCaere,,ipfe 
inquitjlta  quod  repente  intereunt.  '  ,  - 

■  BRAS  A  VOI-VS 

PRIMO  Galenus  docet, temperatura  inhoc  aphorifmo  politam  ^peratntsepiw  „ 
cedentis  aphorifmi  contraria  elle,8d  illam  partem  de  praegnantibus  fatis  bene  explicw 
In  Aldino  codice  ita  praecile  habetur,  ut  in  Leoniceni  interpretatione  feriptum  dt:  fe? 
in  meo  antiquo  hocmodo  legitur,  li4?reAi(,  iJi »  t;t®-*deftjconq-ario  autem  ra(W 
fe  habet  haec  teiiiperatura.  Certa  uero  eft,nifi  hoc  n|^omen£addiderimus,fenfumffla 
•  qui  ledlorem  non  &tiet:fbla  autem  ifta  particulah^l^ug  in  antiquis  codicibus  poli» 
eftjledloris  animum  pafcat.  -  . 

■^od  etiam  a  Galeno  dicitur, Ita  quod  quicuncjt  inites-  longo  tempore :  lege,!» 
quorfquicimcp  infentes  lamlongo  tempore .  Nam  Gr^fts  contextu^^  habet ,  «s* ' 
foB  -^S^-mxtdfeiijiiiilumjAv^jwrti/.Vides  illam  particulam  *irt!i,»Xfconicen7aeIpoti“s  '*^ 
brarioomiflameffe,- . .  -  1'  '  ,  .  -  ' 

...  .  ..  Idetian 


r 


Ai>  K  o  r;i.s  M  V  s;  X  n  4-'s; 

Id  edam  quod  {eqintiir, Calori  funt  aflucri,Iege,  Calori  aeris  fuiit  alTuctiiiianl  in  Gre 

eoadefthsccparticula  adj'©-. 

SECVNDO  Galenus  docet,  quid  intelligendu  fit  per  illam  particulam  Altjs,quo/ 
niam  pituitofi  intelligendi  funt,K  mulieres .  In  hac  autem  parte  plura  ammaduerfione 
Agna  funt,pr*fertim  in  gmeratione  pituitac.T res  pituitae  ^ecies  hic  Galenus  enume/ 
r^aridam,^fam,dulcera, penes  fapores  ipeaes  uel  modos  diftingues;hoc  autem  ad/ 
didimus, quia  apud  aliquos  uitreapituita  reperitur:  re  uera  eft,fed  adacetofam  redu 
titur,qu^uis  alicui  forte  uidebiturimaiorem  frigiditate  illam  elle,quac  ad  uitream  pi/ 
tmeam  requiritur,  qiBm  ad  addam.Quod  nos  ftarim  elargimur,  dicentes, maiorem  qui 
dem  frigiditatem  ob  globofitatem  exigi,  fed  tamen  iaporem  illum  polle  fanare.  Vnde 
hic  Galenus  docet,propter  hy  emis  temperiem,  caput  humiditate  plenum  efle;uere  au/ 
tem  frigido  fuperueniente, cerebrum  ipfum  infrigidatur.Ideo  humiditates  refoluere,a: 
conuincere  non  poteft:propterea  multae  pitiritae  generantur,  prxfertim  quia  cerebrunj 
fuapte  etiam  natura  pituitofum,eft:hac  uao  pituitg  Ipecies  talem  generationem  forriiin 
lur.Si  multa  frigiditas  fit, acida  pituita  generat,  quae  alias  pituitae  fpecies  in  frigore  cx/ 
cedit- At  fi  aliqua  caliditas  in  capite  fit,pituita  lalfa  generatur.Hic  autem  fcito’,  Auicen 
nam  K  Arabes,  SC  eorum  feqUaces  pituitam  falfam  ex  mifcella  bilis  K  pitiritae  genera/ 
re :  tamen  Galenus  hic, 8^  ubi  de  hac  re  tradat,  falfam  pituitam  ex  caliditate,&:  non  ex 
bilefieri  dicit, tamen  eft  pituita, quae  per  caloris  adionem  ialfa  efficituriquando  uero  fri 
giditas  pauca  fuerit,dulds  pituita  generatur,  uel  quae  manifeftam  aliquam  qualitatem 
nonhabeqnos  hanc, infipidam  appellare  confueuimus,aut  ad  ipfam  infipidam  deduci 
mus  •  hae  praeterea  pituitae  Ipecies, diuerfos  effedus,  fecundum  quod  in  corpore  abim/ 
dant,  fadunt,  imde  Galenus  in  ultimo  folio  libri  D  e  plemtudine  inquit ;  inter  reliqtias 
pituitae  fpecies,  alia  dulds  eft,alia  acris,  alia  falfa.Prior  fomnolentos  facit:  Altera, cum 
abundat,famelicosfrertia,fitibundos.,Sunt  tamen  St  ali<c  pituitg  fpccles,ut  illa, quam 

Graeci  uocant,qu3e  inhydropum  genereeft.de  tribus  etiam  his  pitufr 

tageneribus  Galenus  libro  quarto  D  e  ratione  uidus  in  morbis  acutis,  commento  de 
cimotertioitamenidem  Galenusinlibro  Introdudon'o(fi  is  Galeni proprius fitlexpi 
tuifa  acri  dyfenteria  fidi  didt,nam  quaeacris  caliditatem  habet.  Ad  Galeni  fententiam 
re(leuntes,in  tali  hyeme  propteripfius  caliditatem,falfa  pituita  generatursideo  ad  inte/ 
ftina  defcedcns  dyfenterias  afferet, St  illas  qufde  pclsimasillla:  enim  qua:  exbile  fiunt, 
Ceiia  fuiitiquae  uero  ex  tali  pituita,fatiTnsimf  ,‘nam  pituita  cum  tenax  fit,  intelHnis.  inhg 
r«,8tiniplis  permanens  ea  exulcerat:bilis  uero  quia  eft  humor  fubtilisjnontcnaxjci/ 
to  difcurrit,nec  tantam  talem' ueeKulcerationem,  tam<^  profundam  facit. 

.  Quod  in  Galeno  legitur,  Subito  aute  refrigerato  circa  ueris  iniria .  Gracce-habetur, 
Ji  fjsi  «{©-.. ideft, Refrigerato  autem  ftatim  in  initio  ueris. 

•  Quod  felitur, CMim  diim  refrigerann-.-coniundio  Enim,uacafc  debefcfed  legen/ 
dum  eft  RefrigeratoTioc  modo,quum  tefrigeratura  non  poteft,8t  reliqua. 

;  faflla  parte  in  q^  fcriptum  eft,  Quado  longiori  tempore  mbrdens  at^  abradens  in/ 
tcltinum  offenderit.Multa  uerba  deftint,qua:an  meo  antiquo  codice  faipta  fimt,in  Ai 
tfnoaWmtjSt  fnilloquem  Leonicenus  fecutus  eft,abdant-Quum  ergo  a  Galeno  di/ 
ctum  eftjOTK»  ^  jjoVm  Mxvoii  x^§vsij  xttKtxTH  »  ideft,Quado  longiori  tem 
mordens  atep  abraderis  inteftinum  offenderit .  Deinde  ieqiiuntur  in  meo  codice, 
8tiBalijs,noiitamenin  Aldino,ifta:i(sulg{ii)£7ii)^atTi7«7Ka»(/’vir9»«6t'a.iOTeel#  o  /atov» 
vv(xo'c  ^  s>!us,kt©-  </8  j-Aiirjj©-  nju  4®  TAtcy  ihiat.  Qua:  il 

aqHCTbiiminterprctemur,haec  dicHnt  j  Et  eft  haec  difficultas  inteftinorum  difficillima, 
quomam  biliofus  humor  in  tranfitwfedt,uel  perineat :  hic  uero  tenax  exiftens  perma/ 
»et,8t  permanens  amplius.  cxulcgjjL  . 

Drinde  illapars  fequitur,  Vt  eS^  Wa  quse  propter  lentorem  inter  exeundum  in  iri/ 
Wtinisretineatur,  8t  tardet.  St  femper  ita  detergat.fcito  tame  quod  St  haec  pars  in  Gr* 
CQital^tur, 

^t«^mty,aa-A.^i'^i>ym-n.  Quam  partem  nos  hoc  modo  interpretandam  ducimus,  ut 
quae  propter  lentoremmter  exetmdtim  m  inteftinis  retenta.  St  tardans.  St  femper  ipfa 
a«crgens.P  oftea  illa  pars  fequatur,Propter  quahtatem  facit  inteftinoru  difficultatem, 

M  +  TER/ 


I.  I  B  R-I  T  E  R  T  n 

TERTIO  Galenus  docer,ficcas  lippitudines  in  quibus  null*  fluunt  lachrvn,,  «, 
nulla  materia, biliofis  &:  calidis  natura  accidere:  nam  in  hycme  caput  impletur 
tem  frigido  fuperueniente  cerebrum  expnmitur,tanqua  ipongia  quae  manu  comorriT 
flt,tunc  humor  qui  in  cerebro  continetur, ad  debiliora  loca  deftillauhis  igitur  quino 
los  debiliores  habet, lippitudines  fiunt;quae  ideo  flccac  funt,quia  frigus  exteriores  ^ 
lorum  partes  deniat. 

Quum  dicit,  Sic  autem  uocat  eas  quae  funt  fine  fluxutquidam  addunt  Lachryma* 
nosautem  putamus  hanc  particulam  addendam  non  eSe ,  tum  quia  in  Graeco  codir, 
siieft,  dicente,  tOm  A  oro/ud^a  mc  AiO  tum  quia  inhumidahppitudineqna, 

doc|!  materia  fluit,qu3clachryma  non  eft. 

Id  etiam  quod  legitur,  Haec  uero  delata  alias  ab  uno  loco  ad  aKum:  hi  Gr*co  habe» 

tur,  ideft,HaccuerodelataaliasadaliuIocuim 

|)ofteafequitur,ex  his  qui  faciles  funt  ad  patiendum. 

Quod  etiam  dicir,Biliofis  autem  ficcas  pituitastcontextus  a  librario  corruptus  dL 
nam  legi  debet  lippitudines,8f  non  pituitas, quia  Graece  eft  ,  8Cre  ue 

ra  nullae  pituitae  funt,  quae  ficcae  appellari  pofsint.  ’ 

CLV  ARTO  Galenus  docet, ualde lenibus  deftillariones  accidere.  Perdeftillatio» 
nes  uero,eas  non  intelligit  quae  ad  pedlus  fiunt ,  fed  deftillationes  propter  raritatem  SC 
uenarum  col!iquationem,ita  quod  repente  interimant.  Sunt  autem  8C  aliqui,qutdcxte 
ra  aut  finiftra  parte  ftupidi  fiunt 

Quod  dicit,Ita  quod  repente  interimit.!ege,inten'munt:nam  ad  dcfrillationestefet/ 
tur.quamuis  Graecus  codex  legat  a?ni!Rv,S«. 

<^od  etiam  legitur,  Quofdam  uero  contingit  dextera  aut  finiffra  parte fiupidos  fic» 
ruGraece  habetur,  mi  A  TrafaitASyae  yinSm  m  i«  S  tic  iead^eJ.  ideft,Quoldam ficti 
dextera  aut  finiftra  parte  paraplegicos ,  Leonicenus  interpretatus  cfi:,{hipidos .  Ann'> 
quus  contextus  quem  habeo,  SC  snefftuAwaiKsw  legitQuamledionem 

magis  Iaudo,quam  illam  codidsAIdini  snejwsiAJj^e ,  quoniam  dlipfe 

morbus,  non  is  qui  morbo  correptus  eft:  uero  funt  uiri  hoc  morbo  coi> 

repti.Galenus  libro  Definitionum(fi  is  liber  Galem'  fitj  apoplexiam  mentis  opprei» 
fionemeircdicit,cumpriuationeienfus8Craotus,quaea  mfsenKtyia  differtquora'iim 
paraplegia  dl  diminuta  apopIexia.Differt  igitur,  ut  a  toto  pars:unde  omnes  apoplcAV 
ci,paraple<Sicifiunt,fed  parapledici  non  ftintapopledici :  prepterea  parapletSidintc' 
gram  mentem  habent,  fed  aliquam  corporis  partem  refolutam .  Ex  his  in  hoc  loco  nos 
non  interpretaremur  «tcfic^Kicniavc,  ideftftupidos,quoniamfiupidiienfum  habent^ 
licet  fortafsis  diminutu.  De  uno  autem  miror,quomodo  parapledici  cito  intereant 
quum  in  dextera  aut  fimftra  parte  folu  offendantur:  tales  enim  diu  perdurare  uidemus: 
ideo  conueniens  uidebatur,intelligere  eos  ede  attom'tos,ideft  uere  apople(Sicos,fi  dto 
mori  debebanualiter  Galenum  defendere  nefcimus. 

Quod  legitur, Quae  fcilicet  ex  capite  fiunriuidetur  conuementius  legere  Feruntur: 
quamuis  Graecus  contextus  dicit,  yiyvoyiitvs . 

Et  quod  Iegitur,Feruntui-  flu(Siones:potius  legendum  eft,DefCTUnjtur  :nam  codex 
Graecus  habet,  , 

Qluac  etiam  ita  legimtur, Quoniam  hac  uelociter  terminStur:  ita  Graece fcriptafimhi 
Jiin  mjfsca/  ■Aa  tvm  •muuu-na-  ideft,Qiiom'am  hae  uelocem  iudicatione  faciuno 

quamuis  ad  uelocem  indicationem  id  fequatur,quod  udoater  terminentur.  Tafflenfl 
ad  uerbu  interpretemur,  per  mcdicos'terminos  magis  ditSum  uidetur:  SC  etiam  expreb 
fum  Galeni  ienfum  potius  imitari  debemus, quam  alium. 

Deiiicp  Galenus  quorundaminterpretationemrrferf,  dicentium,  Hippocratem  per 
deftillationes  eas  intelligere ,  quae  acapite  per  fauces,  SC  per  arterias  ad  pulmonem  de/ 
fcendSnfed  poftea  Aphorifmi  uerba  hoc  modo  negatiue  legunt.  Sem'orifaus  autem  det 
ftillationcs,  quae  non  cito  interimunt.  &:  nos  1^'mus  Graecum  quendam  coterctum  ta 
habentem,  xsermf^n  w  /miniitut  heiJ».auT6lr  ,  quamuis  in  quotidiano  ulu 

lenioribus  catarrhos  aduenirc  uideamus,qui  ftatim  luffocant:  ideo  nos  intelli^mus  in 
tanta  humidicate,qup  hyeme  fuit.materiam  in  capite  colle(ftam  elle,quae  cum  altig^ 


APaoRISiHVS  ,XII: 

aroerfauccs  adpedhis  tendit, fuffocactamen  Galeno  potias  uidetur,  too/ 
ideft  cito  interimentes, afflrmatiue, Si  non  negatiue  legamus, quoniam  6C  in  Ii/ 
ideft  repente  intereunt. 

APHORISHVS  XIII 

SI  uero  xRas  ficca  fuerit, K  Aquilonia,  autumnas  uero  pluuiofus,  K  Au/ 
ftralis,  dolores  ca{>ms  ad  hyemem  fiunt, «  tuffes, raucedines, atque  gra' 

Hedines,quibufdam  autem  8C  tabes. 

BRASAVOLVS 

SVPERivs  de  duorum  temporum  fe  inuicem  confequentium  temperaturis  ler/' 
monem  habuit,hyeme  inquam  8C  ueremunc  de  aliorum  duorum  temperaturis  traeSat, ; 
elbtis  feilieet  8i  autumni,  &  ab  eifdem  temperaniris  exorditurtnam  in  undecimo  aphp 
rifmo  hyemem  ficcam  Si  Aquiloniam,  uer  Auftrale  8C  pluuioiiim  pofuit :  hic  acftatem. 
ficcamk  Aquiloniam,  aatmnnumpluuiofum&Auftralemfupponit.  Philotheus 
Kipfe  hanc  intenrionem  ponit,  iriSi  Kt«  ietf©*  ay vuS  c<u(  aii&, 

ms  KS»  «fStMwue»  .  ideft,  D  e  hyeme  8C  uereprius  difputatum  eftinunc  igi/ , 

detcftate  SC  autumno  diflerit .  Dicitur  autem  «eftas  ficca  8C  Aquilonia, quia  in  ipla 
plurimum  fpirat  aquilo,8i  fine  pluuia  efttnam  aquilo  quandocp  pluuiofus  elt,quamuis 
fuapte  natura  ficcus  fiupropterea  addidit  ficcam  acftatem:at  non  dixit, tcftatc  frigidam; 
quia  uere  8C  fimpliciter  frigida  non  eft,  nifi  ipfam  ad  alias  acftates  comparaueris,tamea 
Boreas  inaliqua  sftate  ipirat,imd  Etefias  8C  Boream  idem  efle  grauifsimi  aiuhores  te/ 
ftantur.  Autumnus  autem  pluuiofus  K  auftralis  fit, quia  Aufter  fine  pluuijs  quaiidocp 
fpirauat  ficuti  in  illa  coftitutione  undecimi  aphoriimi  morbi  qui  fequebantur,  erant  in 
2ftate,8C  non  in  uere ,  ita  in  hac  conftitutione  morbi  qui  fequuntur  in  hyeme  fiunt,8£ 
non  in  Autumno .  Morbi  uero  qui  hyeme  accidunt,  tales  funt,  dolores  capitis,  tulfes, 
rauccdines,graucdines:  quibufdam  etiam  hominibus  phthifes.Celfus  capite  primo  fe/ 
eundi  libri  hunc  aphorifmum  ita  citat.  At  fi  ficca  xftas  aquilones  habuerit,autuno  ue/ 
ro  imbres,  auftritp  funt, tota  hyeme  quae  proxima  eftitufsis,ddlillatio,raucitas;  in  qui/ 
bufdam  etia  tabes  oriuntur.Celfus  capitis  dolores  omittere  uidetur.  Ariftoteles  quot^ 
primo  Problematum  libro,  problemate  decimo,  de  hac  tempeftatep.ertra(ftat,in  hunc 
modum  loquens ,  Cur  fi  acftas  ficca  8C  Aquilonia  fuit,  autumnus  ex  aduerfo  humidus 
ate^  auftrinus:hyeme  qira  proxima  eft,  dolor  capitis,raucitas,tufsis(^  oriantur,  atqj  in 
tabem  demum  cuadant .  Refpondet,an  quia  hyems  multum  materiae  excipit;  itac^  hu/ 
morem  cogere,  atef  pituitam  inde  conficere  magnum  ei  negotiinn  efttergo  difficile  eft 
humorem  denfari,  conficicj  inde  pituitam.  Quod  fi  in  capite  humor  conftiterit,graui/ 
tatem  committet:8f  fi  nimius  frigidusrp  eft,  cruditatem  uticg  monet,  cui  fy  deratio  no/ 
men  efttnecnon  fi  ob  nimiam  fui  copia  concrefeere  minus  potuit,in  locum  defluit  pro 
amuni,atcp  ita  tufsim,raucitatem  Si  tabem  contrahit.Hsc  Ariftoteles.  At  Hippocra/ 
tes  in  principio  libri  De  aere, aquis  &  locis,  de  hacconftitutione  nihil  meminit,  ied  de 
ea  folum  ua(ftat,in  qua  aeftas  fit  ficca,aeftuofa(5  &  auftralis,&  autumnus  aquofus  aqu< 
loniusi^  fit,in  qua  tamen  conftitutione  eofdem  fere  morbos  fieri  dicit, qui  in  hac  fiunt» 
inquit  enim,  capitis  dolores  per  hyemem,  cerebri  lancinationes  fieri  par  eft ,  defuper^. 
taucedines,  grauedines,  tuffesque,  quibuidam & flanis.  ut  colligere pofsis  autumno 
etiam  Boreali  exiftente  modo  humidus  fit,eafdem  aegritudines  fieri, quae  fi  eflet  humi/ 
dus  8C  Auftralis,  fequerentur :  de  atftate  an  Auftralis  fit,  uel  Borealis,  nihil  refert, 
modo  ficca  procedat. 

«s /6  m  S^'©- KS“  Dll®'“'”“‘idefts Si  autem  acftas  ficca  Sf  aquilonia  fiat.] 

quae  certe  fiet,fi  aquilo  fpirauerit,quippe  quum  fpirat, calorem  remitti  neceflkium  eft, 
propterea  Etefiis  lpirantibus,aeftatis  calor  minor  clfiiGiturtquia  Etcfiac  idem  ftint  quod, 
Aquilo.Dicit  autem  .  quod  uocabulum  magnam  ficcitatem  fignificat, talem 

inquam,ut  fquallida  fit .  Dicens  uero  ficca  8C  borealis ,  multo  minus,  calidam  efle  do/ 
eet,quam  »ftati  conucniat,  . 


1 


^,g  LIBRI  tERTir 

ideft.Autumnus  autem  plmiiofus&Aifei-' 

Vt  hec  comparatio  cum  illa  eadem  fit, quam  in  undecimo  aphorifmo  pofi»aBfe^ 
in  xftate  K  autumnio,illa  in  hyeme  K  uctc  fuas  temperaturas  euariabat,  in 
difFerunt,quia  uer  in  conftitutione  undedmi  Aphorffmifuas  proprias  qualitates^ 
bat,  fed  magis  intenfas,  in  hac  autem  Autumnus  fuae  naturae  penitus  oppofiss  hiA 
quia  ipfe  fuapte  natura  frigidus,  dC  ficcus  eft .  Hic  autem  calidus  SChumidas  fupco^ 
to,  tamen  Autumnus  per  proportionem  ueri  refpondet;  in  acftateautem  & 

Iis  eft  differentia, quia  ibi  hyems  qualitate  adiuam  propriam  haber,fedmagisaui!W 
pafsiuam  uero  contrariam ;  hic  autem  aeftas  pafsiuam  habet  propriam,fedmultuiS 

<aam,adiiuamuero  contrariam. 

KtijaAitAj/iw  at  -ni/ ylvovtm.  ideft,In  hyeme  dolores  capWs  fiimtlEt  h*c  con 
ftitutio  in  hyeme  fuos  morbos  facit :  ficuti  illa  undecimi  Aphorifmi  in  aefete  factebac 
non  autem  in  ipfis  temporibus,in  quibus  qualitatum  difpofitiones  funqfichoc  per  m 
dem  rationem, per  quam  in  undecimo  Aphorifino  illain  acftate  fi'ebant,quie  ^  difpoO. 
tionibus  in  hyeme  in  uere  exifteribus  fiebant,  quomam  hae  mutationes  ma^arnou 
funtmam  »ftas,  quia  ficca,  corpora  exiccar,humido  aute  autumno  fiiperuenimt^cd 
tas  corrigitimfed  poftquam  corredla  eft,  quia  adhuc  pertotum  autumnum  pafe^g 
(Jropterea  humrditas  in  noftra  corpora  impingitur,  quae  in  fubfequente  hyeme  fiequtn 
tes  ae^itudines  parit.  Si  uero  ex  hoc  aphoriimo  expofitione  noftram  duodedmtapli» 
rifmi  reprehenderetentes,  qua  legebamus  Plumofum  uel  lerenum,  quod  addi  nondo 
beat  illa  particula  Vel  ferenum  ,quoniam  nec  in  iftis  temporu  diipofirionibus  ponitur. 

Rel^iondemus  eodem  modo, ut  in  undecimoaphoriffno  dicebamus, quod  fi difpofitio 

nes  illae  ita  fe  haberent, ut  uer  auftrale  effet  &  non  pluuiofum,quiahtimi4tatespauc* 
in  corpore  erant,ideo  a  calore  fftatis  facile  refolui  poterant,imde  illas  aegritudines  non 
peperiflentthyeme  autem  aulMi  extftente,fi'ue  pluuiofa,fiue  ferena  fuerit,  tot  humidi 
tates  colliguntur,  quod  morbos  qui  in  duodecimo  aphorifmo  enumei  atur,omnino  at 
ferre  poliunt, prafertim  &  hyeme  ipfa  fua  propria  qualitate  humida  exiftente .  ItaiJ  ad 
autumnum  applicemus,fi  autumnus  auftralis  eflet  8C  ferenus,tot  humiditatesrectpt* 
non  ellenuqua  fiibfequentes  morbos  inducere  poffentpropterea  in  his  aphortfmis  un 
decimo  fcilicet  8C  decimotertio,hoc  uocabulum  ferenu,  apponere  non  eft  opus,  quod 
tamen  in  duodecimo  praexpofito  aphorifmo  mire  coueniebat.  Philotheus  doloris 
capitis  dC  aliorum  affedluum  hanc  umuerfalem  caufam  ponit,  qua  his  uerbisdefaiW' 
tur:  KSU  » <“■”*  «"TOioai  ■»!>  'imK^na  leit  i«i  iSa»  wAfeiii  tmiv 

«ryv  ?1 1/ Ajf .  BTH:  Ia9«(i  v  Silpiudy  rlw  i£l  Stfsf, 

c/Mus  ivstrmt  ifm  vaLu  ws  ciut  iS  ustm  t^voty 

vy^iv,i-n  tisraTen  itu  aAjiSifiat  oiutmicSviJi^aeKiwi^^itSjm  is&ttib 

hluj  Hicpx^KAyituiaTrSpycJ^crrM^a  aSjvaj  3ii(i*fciJweA«.ideft,Ethaccaulaeft,qu6dalias 
frigida  8C  ficca  fupponitur,SC  ob  hoc  materia  conftridionem  facit  K  dcnfanPoftea  au 
tumnus  calidus  &  humidus  fuperueniens  intemperantia  affatis  repugnat.  Tamen  86 
iple  utpote  humidus  materiam  intendit.hyeme  igitur  iecundum  naturam  frigida  8£  hu 
mida  adueniete,plethoram,ideft  repletionem  86  redundantiam  humorum  amplius  au" 
gettexplethora  igitur  exhalationes  afeendentes  ad  caput  &sqiaA«Aj'iW,ideft  capitis  do/ 
lorem  operantur, fi  debile  fuerit  caputmam  fi  robuftum  fuerit,  alia  (equeturide  quibus 
deinceps  fermonem  habituri  fumus.  Nimc  uao  exponendum  eft  quid  per  ti^itA*^ 
ytM>  intelligere  oporteat ;  quod  uoeabulu  86  Theodorus  86  Leonicenus,86  omnes  aaj 
capitis  dolores  interpretantur.In  capitis  autem  doloribus  apud  Gr  jcos  authores  pluta 
nomina  inueniuntur,quac  omnia  capitis  dolorem  fignificant.hacc  autem  lunt,  LvfuM 

5ro»oi,6t$«A*r<lAij«,6t<!>«lAiu«,»/a*f«(,i<i',t7^««i{OTi«,6*(j«A«Ari«.  Vt  auteadunguemho/ 

rum  uocabulorn  figmficata  explicemus,  quoties  dolor  capitis  alium  morbu  fequitur, 
plerficp  LufaAS!  oi/lulaouel  a-W,ut  morbo  uocabulum  reddant,capins  fcilicet 

dolores mon  tamen  htec  dico,quin  etiam  6sif«A*Aj-i«(,  appellent  quum  aut  dolortet 
eft,86  totum  caput  occupet,ltt4)«Aal(e  ab  antiquis  uocatur,quam  Galenus  in  libro  B^ 
finitionum  medicarum  (fi  Galeni  fit  is  liber)definit  hoc  modo:Cephalea,morbus  capi/ 
tis,dolorem  intolerabilem  per  circuitu  redeuntem  gignens, ita  iit  qui  ita  affedJi  funt.nfr 


iuf«s  fibi  putffl^oculi  eorum  rubefcunt,enu'nentiorescp  apparent,  extenduntur<^ 
^  eifdem  quj  in  fronte  funt  uenis,ac  fades  tota  rubet.De  qua  cephalaea  6<:  recentes 
noftrtdiffiififaimetracaant.  uero,6i  vtiftxftuna  idem  funt,quoties  una  fola 

capitis  pars  dolet .  a  Galeno  in  eodem  defimtionu  libro  definitur ,  heteroaaniam  effe^ 
^ndo  in  altera  parte  ipfius  capitis  dolor  accidit,  fiunt^  intenfiones,  aliquando  ie  re^ 
niWt  dolor.De  his  &  recentes  plura  agunt, &:  uocabulum  feruant  hemicranea ,  Pau/» 
los  quocjt  iEgineta  hbro  tertiOjcapite  quinto,  de  ipfa  tradat,  quae  hemiaania,  quali  fc' 
puaaneum  didtur,  una  etemm  fola  aand  pars  uexatur,  eadem  ratione  heteroCTanea„ 
quali  altera  pars  aanduocatur.  4i<jutaaA).i«  uero  eft,quicim<^  capitis  dolor, ex  aliqui 
'fo  extrinfecis  caulis  fadus,quas  antiqui  procatardicas,&:  recentes  primitiuas  appefr 
lant,ut  Paulus  JEgineta  prsedtato  loco  docet.  Sum  autem  hae  procatardicae  caufe,ut 
jlrepituSjUel  clamor,  uel  clara  lux,  uel  meradoris  uini  pono,  uel  folares  radrj,  uel  allljV 
aut  porrorum  comeftio,  uel  res  quaelibet  alia  quae  caput  replet,  dolor  qui  ex  his  caufia 
I  «gmtur,uel  cSfebre,uelfinefebrefit,sephalalgiauocatur.  Cephalalgia,igitur,cepha<5 
hemicranea  iu  differunKquia  cephalga  St  hemicranea  ab  intrinfeco  fiunt,8C  diu 
iumse  iimtaffediones :  cephalalgia  uerobreuis  affedio  eft,a:qitac  ab  extrinfeco  fi't,ta/ 
menproceflutemporisincephalaeatranfirepoteft.  Adremi^turredeuntes,quandoi 
pnedida  tempeftas  fuerit  in  h yeine,  dolores  capitis  fieri,  quos  Graed  cephalal^as  uo/t 
cant,necelje  eft,8t  ab  exteriori  omnino  progi^untur,  quia  caput  ob  autumm'  hinnidi 
t  latem.humiditate  plenum  eft,frigida  deinde  hyeme  fuperueniente  haec  fiunt .  At  opua 

I  tftintelligere,hyemem  fuam  naturalem  temperiem  feruare:tunc  enim  humiditas  intua 

compingitur,St  dolores  caufantur,quia  capitis  partes  maffls  extenduntur,quam  coo^ 
ueniat :  nam  una  doloris  caufa,  eft  folurio  connnui  imperfrda,  quae  eft  partium  extern! 
(jo.Et  forte  ob  qualitatis  mutationZ  ex  calido  in  frigidum  fiimt,iame  ob  plenitudinen» 
poaisimn  proueniat,materiaob  conftringente&  conftipante  frigiditate  exire  non  po 
laite,unde  eft  caufa  primitiua,  quamuis  in  capite  fit ,  Habes  igitur  in  Hippo  cratis  lin/ 
gua  dubitandum  non  efle,an  cephalaeam,an  hemiaaneam  intelligere  debeamus, quia 
ipfe  cephalalgiam  dicit  ab  illis  diftindam .  Idem  Hippoaates  in  libro  De  aere, aquis,: 
K  locis,  dicit,  in  hac  tempeftate  capitis  dolores  fieti.  St  cerebri  landnationes,quas  lan^ 
rinationes  ob  eandem  caufam  fieri  necelTe  eft.  Celfus  doloru  capitis  non  mem|(it.  Ari 
ftoteles  problemate  dedmo  primi  libri,  doloris  capiris  caufiim  reddidit,  quia  fi  in  capi/, 
te  humor  conff  iterit,grauitatem  committet:  ideo  fecundum  ipfum  hic  erit  dolor  graua 
tiuus.quauis  dC  fimul  extefiuus  fitrimd  Ariftotcles  addit,  Si  nimius  frigidusij  fit,  cru/ 
toem  uti(^  mouet,  cui  fyderatio  nomen  eft, 

km  ideft.  Et  tufles.  ]  Quae  liticg  fiunt  pleno  capite,8f  per  frigiditatem  hye/. 
misexprelTa  materia,  quae  ad  pedloris  partes  deftillet.  Hippocrates  in  hbro  Deaere, 

I  aquis  &  locis,  dicit,  T  uflestj  quibuldam  8C  flanis  fiunt,  quia  pitmtola  materia  apta  eft 
inflatum  conuerti .  Ariftotcles  uero  problemate  decimo  primi  libri,inquit.  Si  materia 
quat  in  capite  eft,multa  fit, adeo  ut  eo  loco  concrefeere  non  poisit ,  in  propinquum  Io,* 
tum  defluit,K  ita  tufsim  facit.  At  Philotheus  hoc  modo  expolitione  huius  califie  con 

Stinuatlprius  ab  eo  didlum  eft,dolores  capitis  fieri,fi  caput  debile  fit.  At  fi  robuftum  fit, 
t,  -Mi  vaJiujs  ^  iSf  tHu  ipncj^aiat  gfmelitii  Ksce  -ny  ■5rrSU(<i)t'«,7nii«  tatmUiiwt 

Jl  ^  xsu  ilii  csBj£(/*7S5<tf,KSJvC«f. 

^UsSt  ^unOx  yinrrtu  muis,ai!  ftmi  i  tpvtns  iEui  ■n  tpStyMOf.  ideft,  expellit  materiam, 
Quidem  ad  aiperam  arteriam  8f  ad  pulmonem  deftillationem  fecit:  fi  autem  ad  feuces 
K  guttur,raucedines  fecit  8f  tuffes :  fi  autem  ad  nares  grauedines,  nonnullis  autem  8C 
phthifes  fiimt, quales  hi  funt, quibus  natura  in  phthifim  inclinat. 

^  ideft.  Et  branchi,uel  raucedines.  ]  De  quibus  iliperius  abunde  per/ 

naiSammus .  Eodem  autem  modo  fiunt,  ex  tali  materia,  quse  in  capite  continemr,  ad 
branchum  fluente,  raucum  hominem  faciente:  ut  Hippoaates,  Ariftoteles ,  Cele 
Insqi  fentiunt 

iCm  ideft,Et  coryzae.]  Quas  Latini  grauedines  uocant,fi'imt  cum  eadem  ma 

•  retinetur,  ad  nares  profluit .  Hanc  Cdfus  fub  nomine  deftillationis 

«wligit  .  Nos  uao  in  genere  dicimus,  Omne  deftillationum  genus  ex  his  fiai  pofle, 

quas 


quae  i  capite  ad  alias  pattes  ddeendere  folent;.  unde  &  ad  aures-jK  adnares  Kadni, ' 
rynga,8Cadlaryn^,8i  adpe(ftns,6C  aduetticuIamfierimhirimpediC  Galefite^ 
hanc  conftituoonem  non  multum  male  fanam  elTe  iudicaq,  8C  hi  motbi  quiiittaS? 
ftitunonefitmt,muItumf8emnonfunt/ed  plurimum  mitesv 

^/jMi  </?  KS«  idefl^Quibafdam  autem  8C  phthifes.  ]  Hippocratesin  iuaco», 
ftitutione  libri  Deaere,aquis,8C  locis, hunc  morbum  non  ponicat  Ariftoteles  md  ' 
mo  problemate  primi  libri  pomt ;  fed  apud  At^orele  tufsim  &  rattatafem  feqt» 

tur,uttufsis  fiat  raucitas  86  tabestfed  Ariftoteles  hoCfflodonon  intelligitmnDdHnBiii 

poft  aliud  fiat,  quamuis  fieri  pofsit  tufsim  86  rauatate  phthifim  pracceder^  imo 
neceflario  femper  pratcedit ,  phtfiifis  aurem  non  fir,  nili  in  his  qui  naturam  habent  ad 
phthifim  paratam,  de  qua  natura, 86  Galenus  in  comento,86  trosineodemlocoloqne 
mur ;  nuncautem^o  porius  phthifim, quam  tabem  dicerem, quia  proprie dehac^ 
(eietabisfermonemhabet,quxphthifis  nuncupatur,  in  qua  pulmo  exufcenitibnenm 
titur.  nec obftat  quod  Ceifusin  quibufdam  tabes  oriuntur  dicar, quia  ad  hancfped« 
exprimendam  geniis  uocabuloutitur.-melius  fecitfuperius  eodem  loco, quando (fe 
cebat  in  autumno  fiori  tabem,  quam  Graeci  phthifim  dicunKnam  his.uetbis  de  qua  o, 
be  loqueretur,fpecificauit,quonia,  ut  decimo  huius  libri  Aphorifmo  docuimus, tabet 
tresipecies  compleditur  86 

■eAL.EN,¥S  . 

Eandem  temperaturam  nuncflmnf pbfuit  xftati  86  autumno ,  quam  K  paof# 
antea  dixit  de  uere  ati^  hyeme,  quum  ita  dicebat.  Si  hyems  ficca  86  aquiloiSafue 
tit,uer  autem  pluuiofum  86  aulbale,  Verum  ibi  quidem  in  hac  aefiatis  conflitutioiK  & 
xit  febres  acutas,  lippitudines  86  difficultates  inteftinorum  fiert  Nunc  uero  hyeme  div 
lores  capitis,  tuflesjraucedines  at($  grauedihes.Non  autem  uel  ibi  adfedt  afimam  con 
ftitutionem',uel  hic  hybanam,  ut  qui iittun^  tempus  fuam'  feruare  temperaturam  fupr 
polueritSf  enim  86  in  his  alteraadueneritaerisambieiKisintemperies, erit  aliquis  prae 
pter  illam  a  praedieftis  diuerfus  eius  morbHs,proprius  intepetiei.  Verum  in  flla  quid® 
conftitutione,  qua  dixit  hyemem  fieri  ficcam  86  Aqnifaniam,uer  autcmpItmioftira  K 
auftrale,ipfe  fubiecit  caufas  ob  quas  tales  morbi  acltetefiunt,  in  ItbroDe  aelCyfocts  K 
aquis .  in  praefenti  uero  conftitutione,  nihil  dixit  in  illo .  Nam  poft  duas  antea  foiptai 
conftitutiones',  Alteram  quidem  in  qua  hyement  Aquiforaam  86  ficcam  imit  fieri,  net 
aurem  pluuiofum  86  auftrale.  Alteram  uero  in  qua  contrarium  pluuiofam  &  anltralcm 
hyemem, Uer  autem  ficcum  SC  Aquilonium, 86  feqiientem  ordine  poft  has  terriamod/ 
ftentem  conUerfionem,de  qua  prafens  eft  fermOinon  amplius  adiecic ,  fed  locobnia^ 
alteram  talem. Siuero  aftaS  pluuipfa  fuerit  86  Auftralis,  K  autumnus  Cmiliter,neceffe 
eft  hyemem  fore  infalubreim. Deinde  per  ordinem  qualdam  alias,  ne$  ilfas  eodem fflo 
do  quo.ifta  propofita,fe  habentes ,  Sed  de  illis  quidem,  quum  ad  earum  expoficioneni 
peruenerimus,  fermonem  faciemus ,  Nunc  uero  de  ea  qua  ab  ipfo  dicitur  in  Aphotifi 
inis,agamus,idem  noftro  fermom' initinmfacientes,qHOd  etiam  antea  diximus,Har  cO 
enim  eft  feruare  ipiam  hyemem  fimifem  ei  qua  eft  naturalis ,  hoc  eft  frigidam  at$  ba/ 
midam, quantum  hadiia  qualitates  coueniunt  temperata  regionis  habitatienibos,dc 
qiubus  nos  paulopoft  nomiriatim  mentionem  faciemus.  Saruante  itaque  hyemefmmi 
temperamentum,  nulla  fortior  in  ipfa  agritudo  confiffit,  iblum  autem  capitis  dote» 
ac  fuffes,raucedinesat(^  grauedines,quafuntrcpleticapitisaccidenria,  Sfi'g>t®(ut 
prius  diximus)utri($  tempori,aftiuo  fcilicet,  at<^  autumnali  fieri  pluuias  atiftralcs  con 
rigefit, forte  86 in  ipfa  affatelfi  minus, faltem  irt  ipfo  autumno  uolgabuntctr  niorbipro/ 
pria  conftftiitionis  humida  86  auftralis.Nunc  quoniam  affate  ficedrn  86  Aquilon»”* 
fieri  fuppofuit.  Autumnum  autem  humfdum  86  auftrintiffl,  parcftno  folum  quofdaffl 
non  incipere  agrotare,uerum  immodica  per  aftatem  ficcitaris  haberfcremediSnon 
mediocre,  eam  qua  fadh  eft  iri  autumno  hofnidam  coftitutionctti.  Quia  uero  totus  aa 
tumniis  talis  eft  fubfecutus,necefle  erit  his  qui  naturam  habent  humidiorem,fuffit“^ 
ter  fupra  modum  repleto  capite,napef  ditSos  mOrbos  hyeme  aducnite,  quibuftfam  ^ 
tem  eorum  86  tabem,  qui  fcilicet  ad  hucmorbum  apri  natura  funt.  Sunt  apti  natma» 
qui  angufto  funt  pe<fiore,S6  quibus  b  capite  ad  pulmonem  fludiio  dcfertW.Htig*®  ,” 


APHORFSHVS  XIII 

tidi  fient.  Alijs  uero  millus  quidem  fortior  morbus  aduem'et,(edtufles, atque  raucedv 
nes  K  quicunque  alij  huiufcmodi  cafus  fient,  tempore  hiberno  capita  iufcipiente  au/ 
(irinis pluuijsantearepleta,flueinquibufdamhoclbIum efficiente,  quod  iupetfluitas 
in  capite  perfeuerans  fit  ipfi  doloris  caufa.NulIamfiquidempIenitudineminpartealt' 
oua  corporis  diflbluithyms.  In  quibufdam  uero  coadio  in  unum,  8d  comprefib  quo/ 
jjmmodo  capite  expreua  materia  inutilis,ad  loca  capite  inferiora  defcendit,  hoc  quide 
ueluti  purgatio  quedam,8C  capitis  eft  euacuatio.In  quibus  uero  a  multa  materia  graua/ 
tum  antea  laboraiit,  nec  potuit  hibernum  frigus  tolerare,  fubiedis  fibi  parnbus  refrfr 
geratum  iam  propter  maiorem  intemperiem,  dl  fludfionum  caufa. 

*  B  RASA  V  O  J,  VS 

p  L  V  R  A  circa  huius  aphorifini  ftatum,qiiam  circa  uerborum  expofitionem  a  Gafe 
no  dicuntur.Primo  igitur  Aphorilmumpracfentem  undecimo  Aphoriimo  in  qualitati 
bus  comparat,  fed  ibi  dehyeme  8i  uere  fermonem  habebat, hic  de  atftate  8C  autumno. 
JiCcutiin  illo  segritudines  in  acftate  fiebant,itain  ifto  inhyeme  fieri  debent.  Aliquis  ail 
tnndubitarepoterit,  quam  temperaturam  t^as  habere  debeat, in  quaexhyemis  8iue/ 
ris  temperaturis  aegritudines  fiat,8i  quam  tmperatin-am  hyems  habere  debeat, in  qua 
ob  iSatis  8d  audimni  temperaturas  morbi  fiuntReipondet  Galenus,  haec  duo  tempo 
jjfuas  qualitates  naturales  habere  oportere,  ut  aeftas  fit  calida  Kficca, hyems  frigida  et 
hunuda,K  Ob  hanc  caufam  quia  fuas  naturales  temperaturas  feruare  debent, quas  tem 
poaturas  habere  oporteat,Hippocrates  non  aperuit,  ut  natmales  K  fibi  proprias  intel 
bgeremusnam  fi  afiam  temperatiuamhaec  tempora  nadla  eirent,quam  propriam  £dna 
turalem,opus  elTet  K  morbos  ipfos  immutari,  SC  alterius  generis  elle  a  pr*fcriptis. 

Cum  inprincipio  commenti  fcriptum  eft,  eandem  temperaturam  nucfimulpofuit,. 
nospotius  legendum  putamus, Nuncfimulappofuit.namcotextus  Grsccus  dicit  «e* 
nisKi,  Qiiodpotius  appofiut,quampofuitfignificat,8Cconuenientius  dicitur. 

Cum  etiam  legitur, Erit  aliquis  propter  illam  apratdidis  diuerfus  eius  morbus, pro/ 
prius  intemperieijin  Graeco  illa  particula,  eius  abeft,K  non  dicit  aliquis  diuerfus  mor/ 
bus,fed  diuerfus  a  pracdidis  morbis, inquit  enim  txivlui  iSs  wj  «g» 

l/iitisnmitan  tSi  i/lvrKgxmtt!  cixaty,  quae  fi  ad  uerbum  reddamus,haec  dicut,  Eritpro/ 
pter  illam  (fcilicet  aeftatis  intemperaturam)  a  ptadidfis  morbis  aliquis  diuerfus,  intem/ 
pcrieiproprius, 

Quod  etiam  inprindpio  commenti  habetur,uerum  ibi  quidem  in  hac  acftaris  conlH 
tutionedixitfebres  acutas,  lippitudines,  8C  difficultates  inteftinorum  fieri,  uidetur  ab/ 
furdumfenfum  facere,  quia  in  praefentiarum  in  hac  aeftatis  conftitutione  febres  acutae 
fiuntnam  de  uere  auftrali  dC  pluuiofo  loquebatur.oporteret  igitur  quod  aiiftrali  SC  pki 
uiofa acftate  exiftente  illi  morbi  fieret, fed  ut  ftatim  inhoc  comento  uidere  licebit,  jftas 
aliam  temperaturam  a  propria  habere  non  debet, propterea  Graecum  codicem  cotem/ 
plams  haec  dicere  inueni,  «Wt’  t*«  taut»  th  memixast  iti  jaj tipsei,  Tst 

«/8f,Ji)i8«A/ii«j,)(9«  </!vmv74/«t)'i>i'*‘8«t.ideft,  Verum  ibi  quidem  in  hac  conftitutione 
aftatis  dixitfebres  acuta^,lippitudines,  8C  difficultates  inteftinorum  fieri,  non  poffinn 
autem  induci, ut  credam  Leonicenum,illam  particulam,  •JiSi.(Itj>sf,interpretatueflejfta 
tiSjKcumilia  particula  coniunxiflTehac  conftitutione, fed  potius  librarij  culpa  SC  incu 
tiafiiiLnamLeonicenus  interpretatus  eft  (meiudice)aeftateinablatiuo,  ; 

SEC VNDO  GalenusHippocratemrefertinlibroDeaere,aquis,8flDcis,quira/ 
tionem  intemperiei  imdecimi  Aphorifini  reddiderit,  depracfenti  autem  coftitutione  ni 
hilpropofuerit,quamuis  multas  dias  temporum  di^oIitiotiesenumeret,quae  in  libro 
flloabHippocratefcriptafuht,inhocautenondicutur,  propter  hoc  Galenus  edocet, 
ifta  in  regione  teperata  intelligeda  effe,  SC  quod  hyems  fuam  naturale  temperie  feruet. 
Quae  in  hac  parte  ita  legunnnr,de  pracfenti  uero  conftitutione  nihil  dixit,  in  Graeco 
habetur  rou  ^i,«8(i)l»*fj!<ftVairt!'^«at'«>.ideft,Deea  quae  nunc  propofita  eft 

conftitutionemhil  dixit  in  illo,ucl  de  praepofita  coftitutione  nihil  dixit  in  illo,  tame  ide 

fenfus  eft  etiam  fi  Leoniceni  more  legamus, fed  graeca  uerba  ita  non  exprimuntur. 

Vbi  eaara  legitur ,  Quod  etiam  antea  diximus,  Graecus  contextus  habet, 
^{stiWu^id^ Quod  parupi  antea  diximus. 


N  Quae 


1 


4«  LIBRI  tertii 

Qii*  pr*terea  leguntur, par  etenim  eft  feruare,ego  interpretarer, decens  etenim 
.  aut  ueriiimile  etenim  eft  feruare.  quoniam  in  Graeco  habetur,  y 

eft,  Seruare  emm  uerifimile  eft,  quia  ex  uerifimilitudine  ita  argumentatur.  “* 

Vbi  feriptum  cft,de  quibus  nos  paulo  poft  nominarim  mentione  faciemus,  tria  uer 
ba  hic  dcfuntjhaec  inquam, de  eis  fermonem  facit.nam  Graece  habetur,  vnif  £(, 
aoj,  oMycyiststy  ivtititsiiitHnorSju.  ideft,de  eis  fermonem  fecit,  de  quibus  nos 

paulo  poft  nominarim  mentionem  faciemus, ut  hoc  modo  continuationem  faciamus 
quantum  h*  duae  qualitates  conueniunt  temperatae  regionis  habitatiombus,deeis  fer’ 
monem  facit, de  quibus  nos  paulo  poftnominatim  mentionem  faciemus,  pofteafequa 
tur  ut  in  Leoniceni  interpretationehabetur,Seruante  itaip  hyeme,8Creliqua.  ^ 

TERTIO  Galenus  aphorifmum  interpretatur,  Suppofito  quod  hyems  fuam  teni 
peraturam  habeat,  in  ipfa  aegritudines  uehementes  non  fiuntjfed  illae  foIii,qua  in  apho 
rifmo  enumsaratac  funt,fcilicet  repleri  capitis  accidentia,  tu  lege  cafus,quia  ubi<p Leoni 
cenusjubi  irvii^^iiutne  inuenit,cafusinterprctatur.undefiaeftas  8f  autumnus  humida 
finrihi  morbi  in  aeftate,  uel  faltem  in  autumno  generanturifi  uero  acftas  ftccafit,  humi/ 
dusqi  autumnus,  conuenit  non  folum  in  autumno  non  incipere  pgrotare,  fed  ex  aiitum 
ni  humiditateindudam  ficcitatem  corrigi.propterea  in  hoc  autumno,  qui  fupra  moda 
humidi  funqpracdidos  morbos  incidunt,&  nonnulli  phthifim,  qui  adipfam  procliues 
funtjin  alijs  uero  hominibus  nullus  uehemes  morbus  generatur,  fed  folum  didii  cafus, 
quia  capita  repleta  funtiin  illis  autem, in  quibus  perftat  8d perfeuetat  plenitudo,capiti8 
dolorem  facit.  At  in  illis,  in  quibus  caput  comprimitur  ut  materia  defcendatfliidiiones 

fiunt, quae  uel gtauedines,uelraucedines,ueltuiresappellantur,fecundumlocaadquj. 

perueniimt. 

Nota,  a  Galeno  dici  haeceffe  lymptomata  repletionis  capitis,  quia  ex  pleno  capite  e/ 
manant, plenitudo  uero  capitis  aegritudo  in  numero  eft, tamen  8>d  ex  hyeme  mala,tem/ 
peratura  frigida  induci  poflet,  prius  autem  humida  erat,ob  humidas  materias,  qus  ex 
temperie  autumni  in  caput  tecejptp  fuerant. 

C^od  uertit  Leonieenus,NuIIafortior  aegritudo,  ^o  tiehemenrior  interpretarer, 
quamuis  Galenus  fua  lingua  dicat,  *<ilV  •W»!'  vcokint.  ideft,nulla  fortis  aegritudo. 

Quod  etiam  interpretatur,faltem  in  ipfo  autumno  uuIgabuntur,cgo  porius  interpre 
tarer  cmediceloquens)  per  populum  uagabimtin-,  quod  Graece  eft  o&zilsf/jetp.Idpr» 
terea  quod  ita  lfe^tur,par  eft  non  folum  quofdam  non  incipere  p grotare,funt  aliqui  co/ 
textus  qui  affirmatiuelegunt,nonfolum  aliquos  incipere  aegrotare, ut  Aldinus habet, 
ied  nofter  antiquus  negatiue  legit, non  folum  aliquos  non  incipere  aegrotatetquodma/ 
gis  probo,  aptior  fententia  fit. 

(^lodlegitur.  Sufficienter  fupra  modum  repleto  capite,egoitalegerem,Supramo/ 
dum  fufficientemrejpleto  capite,ideft,magis  plenum  qiom  coueniatnam  contextus 

Gr jcus  habet  •nS ttiipix  aiAsp «sd amr  a»}  «tijaAsf.  ideft, Supra couenientem 

menfuram  repleto  capite. 

Qug  deinde  fequuntur, Nuper  diiSos  morbos  hyeme  aduenire,in  contextibus  Gr{ 
eis  diuerfjletftiones  habentur,  Aldinus  enim  dicit,  «wcu/mrcu^-nyjiaiuivK 7« 
yxite  nmiufTti.U  fimilem  contextum  fecutus  eft Leomeenus.  At  antiquum  contextm 
habemus  qui  it3.legit,iewtwn<rcu  ^ -my  jfaitStiftie  <rt;/»/^a;«!eT«,uthfclraa 

differentia  UtinterAldinumcodiccm,8ChuncantiquHm,quodubi  Aldinus  dicit  »»* 
fwTTK,  ideft, motbos,antiquus  habet  ideft,  carus,nostj  hanc  leiSionanpo 

tius  laudamus,  qiria  hg  affedhones  nori  funt  morbi,  fed  pleni  capitis  cafus:  ut  Galmus 
ipfefuperius  edocuerat.  De  his  qui  ad  phthifim  inclinati  funtloquens  Galenus  folum 

duofigna  pomt, imum  quodan^ftofiintpetSore, aliud  quoda  capite  ad pulmqnentt' 

tftio  defcedat.hoc  fecundum  necefiarium  eft,  K  femper  exigitur,  nifi  in  illis  qui  ob  fup 
purarionem  ex  pleuritide  fiunt.Primum  etiam  exigtin-,fed  Galenus  non  didt  P'*'*’ 
quippe  inqmt  oi  'it  ij?7  Sigtitfc  s-twl.ideft,  Qui  (ecundum  thoracem  angufti  funt.1  no 
rax  autem  SC  pedius  differunt, quamuis  apud  authores  pro  eodem  quandoi^  fumannir, 
et  reuera  Pedius  thoracis  pars  eit  quia  pars  illa  fupra  mammas  pedlus  dicitur.  Thor» 
uero  totum  eft  a  iugiilo  et  fcapuKs  deorfum,  ijf^  ad  Malum  granatum  nneupatm^^ 


r 


A  P  H  X)  R  I  S  H  V-S  X I II 

ibi  e  regione, Ut  in  anatomicis  ag^eiribus,oailis  diebus  elapfis  uidere  liciiit.Sut  Km5 
riuraaliaindidaquibus  cognoicitur  aliquem  ad  phthifim  natura  pronum  inclinata 
^  ut  fi  collum  wlongum8Cfubtile habuerit,  fi  caput  ualdecrairuat8Chumidum,-fi 
liomeros  in  arcuffl  flexos,  intra  quos  collum  ingredi  uideatur.  Arabes  hos  AH^tos  ap> 
p(Bant,Kqmbusueniefimt  an^iftat,  8f  debile  pedhis  habent,  8d  adeo  catailfho  abur^ 
Sntes  ut  ob  thoracis  debilitatem,  quicquid  in  pecSoris  cairitate  cotinetiincx^uere  no 
poffintiqui  nares  claufas  habent,  ut  materia  ad  pedius  defcendat  potius  quam  enaribus 
guat,8d  qUi  iiibtiles  uenas  habet;adeo  ut  facile  frangi  poffint,8d  hoc  potiflimum  in  tlio 
race,hi  ad  phthifim  proni  funt.  Galenus  duo  potiflimum  figna  enwrauitjUnUn\  ex  ma^ 
teriaKmittentCjiiUud  ex  recipiente.  Cum  uero  SC  ipfe  Philotheus  his  phtfiifim  accide/ 
tediicerft  qui  natura  in  ipfam  propefi  funt,  etiam  quibus  indicijs  id  co^nofci  poflet,  edo' 
c^inquiens,  cumbam  ym/ 

TOt  Jj»  vmajl»  tv-m  iiixSoi  tysai  -ny  W^«w,itsa  iriiywsTm^jsmy  Ksa 

i* rfii «SK 4*  TSylK-ris.m  hkl^-ray  hraM  ^xifSis  arAulia  i  « ^y  W/ 

ItnftiaAhiht  Ji  olimy.  Ji  iSy  «j  uA  -ny  SigtcW,)^ 

■inyTTriHiiorie  cSr  iSty«.ra5ri7tU  1«^  «  vA»  tKany^j^ySiiH^  Ia^si  Tcy  Tfv^ytix, 

ysitt)tnsT»ijfwJis'.ideft,hi  autem  funtfcelephri  (nos  putamus  legenduelTe  «•xtAij^yoi, 
ideftjgraqlibus  cruribus  prgditi)oblongicollf,8Cinmoremauiufubtilis,etanguftitho 
racis,  his  autem  fiuiil  phthiles  propter  haec  quae  iequuntur.  quoniam  ipfl  aridum  et  in 
modum  pulueris  exficcatum  habent  thoracem,  et  facile  ab  his  quat  intus  et  quat  extra 
aduenilmt  offenduntur,  et  ab  his  quidem  quae  extra,  quoniam  frigiditas  facile  in  pedius 
ingreditinr, percutit  autem  ipfum.ab  intus  uero, quoniam  fubiacete  plenitudine, ad  tho 
racemfertur,et  nocetpulmonfitanquam  ei  qui  debilis  eft;corrumpitur  enim  illa  mate/ 
riaincipiens,et  ulceratpulmonem,etexhoc  phthifes. 

Nota  etiam  quod  dicit  hyemem  nullam  plemtudinem  in  parte  aliqua  cotporis  dilTol 
uere,hoc  fit  quia  natura  frigidae  efl:.propterea  conflipat.fi  autem  accidat  catarrhos  Re/ 
ri, potius  per  accidens  a  frigore  fiimt,  quam  ex  fe,  quia  frigus  adftringit,  adftringendo 
expriminueiuti  manus  quae  fpogiam  exprimat.  Quod  aurem  hic  dicit  diflblutt,ego  po/ 
tius  interpretarer  difeutit,  quia  Graecus  contextus  dicit  Jiacfsga,  et  certe  frigus  non  dif 
foluitjfed  hoc  caloris  proprium  eft  trahere  et  diflbluere.  nam  digerojdifcutio, 

unde  medicamenta  AxififtTtxi  difcuflbriaetquaealuumfubducunt. 

Qiiod  i  Leoniceno  interpretatum  eft,  exprefla  materia  mutilis,  potius  interpretari 
oportet,exprefla  materia  impar,ideft,fiiperflua,quiaid  exprimitur  qiiodftiperfluit.un/ 
de  Ariftoteles  decimo  problemate  primi  libri  dicit,  Si  humor  qui  eft  in  capite,  nimius 
friffldtisij  eft,  cruditatem  uticf  mouet,  cui  fyderatio  nomen  eft.poftea  fequitur,  Necno 
fi  M  mmiam  fui  copiam  concrefeere  minus  potuit,  in  Io  cum  defluit  proximum,  atque 
Ita  tuflim,raucitatem,phthifim<5  contrahit.unde  uides  potius  interpretandum  efle  ma 
tfria  fuperflua,quam  materia  inutilis,licet  quod  fuperfluum  eft,inutilefit,et  quod  inu/ 
tile,quando(^fuperfluat:tamead  rei  intelledhim  magis  deuenimus  dicentes  iuperflua: 
et  etiam  uocabulum  Graecum  illi  correfpondens,idem  fignificatefi  zuta^xjcy,  Qiiod 
tiocabulum  potiflimum  apud  mathematicos  fignificatimpanquod  uero  impar  ^  fu/ 
perflua  eft.propterea  nonnulli  illaudati  interpretes,  ubi  Ariftoteles  a^iliy  habet,abu/ 
dans  interpretati  funt,immo  ipfemet  Leonicenus  hoc  idem  uocabulum  in  hoc 

cqmmentopro  fuperfluo  inte^retatus  eft.nam  per  tres  uerfus,antehuc  locum,  ubi  di/ 
citw  quod  fuperfluitas  in  capite  perfeuerans  fit  ipfi  doloris  caufa,  illa  particula  Supd-/ 
fluitas  in  Gracco^Galeni  codice,  eft.nam  dicit  «s  9V  to  *s$«aJ  JtaySj/oy  ■n 
l>Vi  «AyiiutT©-  MUcy  tuJTH  ymimi.  ideft,  (Si  uerbum  uerbo  reddamus)  quod  in  capite 
perfeuaans  iuperfluum  doloris  caufa  ipfi  fiat. unde  ficuti  in  hoc  loco  Leonicenus  vTri 
«•fl»!/,  ideft.  Superfluitas  interpretatus  eft,ita  paulo  deinde  interpretari  debebat,  quum 
wt  iK^AtBiykray  -n  tdeft,  exprefla  materia  fuperflua,  uel  id  exprelTum  quod 

«nipar,ideft,fuperfluum  eft, 

N  » 


SI  uero  aqutlonius,  K  (iccus ,  his  qui  naturam  habent  humidiorem,  ^mulieri, 
busconfcrtircliquis  autem  eruntlippitu  dines  Gk»,8£  febres  acut*, ac  gt^ 


tt  V  N  C  Aphprifininn  a  pfseccdenti  diftindhim  non  eflcjSi  teftatur,  8cfeti, 

€S  ipfa  oftendit,  quamuis  alicui  forte  diftindus  ui^debitur,  quoniam  &C  apud  Ariftotdcni 
in  primo  Problematum  Iibro,K  apudHippoaatem  inljibroPe  aerejaquis  Klocis^ 
ante  Ariftbteleni  fctipfit ,  diftindius  eft,  tamen  ferte  ipla  cqnfiderata  difcn<!his  non^ 
fitudiftineSum  Aphorifmum  habere  Cupias,  neceife  eft  in  hunc  rnodum  agg-ediaris, 
fi  aftas  flcca,  borealist^  fuerit,  K  autumnus  quocp  ficcus  SC  boreaiis,  his  quinatiiram  1 

habenthumidiorem ,  &  mulieribus  confert: fed  cum  dexftate  nihil  dicat,a:  fojumde 
autumno  profequatur ,  primam  partem  praecedentis  aphorifmi:  fubintelligendam  effe 
fupponil.  Aeftate  igitur  ficca.K  aquilonia  praecedente,  8C  aqtumno  eifdem  (;fialtotibus 
fhfignito  confequente ,  mulieribus ,  &  humidioribus  uirig  coiftcrt  ,,quia  m  oppofitj 
conftitutione  funt ,  ideo  minus  lacduntur.Reliquis  autem,qiii  huinidinon  iimt,  lippio 
tudines  ficcae  fient,  acutp  febres,  grauedines ,  &  nonnulli  erimt  qui  atra  bile  uexabuiv 
tur.Philotheus  uero  itahunc  Aphorifininn  introducit 

V  ijjStviersjjoj/ tOTftffoj/jHsK  vimti.iyTKSSvc  S  f/cwrius  ibu 

ideft.  In  praecedenti  Aphoriimofuppofuit  autumnum plq/ 
iiiofumgf  auftrinum  cfte:  hic  uero  e  contrario  conuerfionem  iadt ,  &Cftq)ponitipfiBn 
frigidum  8C  ficcum .  tanquam  Philotheus  alterum  Aphorifinum  a  procedenti  diftin/ 
diumfaciat.  Ariftoteles  imdecimo  Problemate  primi  fibri, huius  Aphorifmi meminit, 
quaerens ,  cur  fi  ficcaacftas ,  ficcuCp  autumnus  aquilones  habuerint ,  mulieribus ,  Sdp/ 
mnibus  pituita  abundantibus ,  fecunda  ualetiido  contingat  CRefppndet,  quia  natu» 
ram  utrorumqj  in  alteram  exuperat  partem ,  itatp  tempus  in  partem  trahendo  contra» 
riam  ad  medium  habitum  bonuincp  perducit,  eo  igitim  ipfo  tempore  optime  ualcnt» 
nifi  qirfd  ultro  ipfi  perperam  agant ,  aut  humidi  ad  hyemem  ita  deueniant ,  ut  fomitem 
quendam,  bCincitabulUm  frigori  fubminiftrcnt .  Sed  Ariftoteles  in  hqc  loco  de  una  fo» 
Ium  aphorifmi  parte  pertradiat,  quia  folum  rationem  reddit  quare  humidibene  feha/ 
bent .  Cur  autem  reliqui  qui  pituitofinon  funt ,  morbos  incidant,  rationem  non  ponit, 

nec  dubitat.proptereaaliudproblcmafacitdefecundaparte  Aphoriimi,quodefl:duo/ 

decimum  in  ftio  ordine ;  dubitat  cur  fi  ficca  acftas ,  8f  aquilonia ,  8d  autumnus  ficcus, 
eifdem  aquilonibus  perflatus  morbo  biliolbsinfeftet  dRelpondct,  quoniamad  idem, 
corpus  eorum ,  ac  temporis  habitus  uagunt,ita<5  uelut  igms  igni  adijeitur ;  cum  enun 
corpora  exiccentur ,  quantumep  in  his  dulcedinis  erat,  euaporatum  fit,  uehementerqi 
fncalefcanr ,  necefte  eft  ut  dum  humor  conftimitur  aridae  lippitudines  oriantur ,  refidu» 
iim<5 quodbiliofum  remanfcriqeodcmt^  recalefcente febres  acutae,  utpoteexbilifm' 
ceraeuadant.  Nonnullos infaniarapit ,  quorum  fcilicet natura atrabileabtmdat,  hac 
etenim  large  fupereft,ctim  eius  humores  contrarfj  reficcefeant.  Celfus  autem  capitepri 
mo  fecundi  fibri  fuppofito  quodaeftas  ficca  &  aquilonia  fit,  inquittfinautem  autumnus 
qtioq)  aeque  ficcus  qfdem  aquilonibus  perflatur, omnibus  quidem  mollioribus  corpori 
bus,intcr  quae  muliebria  ellepropofui, fecunda  ualetudo  cotingitrdurioribus  uero  infta 
repoflimt  Sf  aridae  fippittidihes,8C  febres  partim  acutte,partim  I6gae,&  hi  morbi  qui« 
atrabile  naicutur.Hippocrates  uero  in  fibro  Deaquis,aere  8d  locis ,  ftatim  primofolio 
'cum  defftate  ficca  &  humido  autumno  locutus  eflfet,  addit,  Sin  aut  Aquilonius  (f^d 
iattt5hiis)8<:  no  aquofus  fit.necin  ar(run-o,pituitOfis  quide  fuaptenaturamaximt  cofeij 
hiftp  qiii  fuapte  natura  humidi  funt,  foeminil^,fed  biliofis  hoc  infeftiflimu  cftmunis 
deficcattn-dippitudincsmficcaefuperueniut.quibuldacpfebres  acutac,long5q:,cocitatio 
nestjatre  bilis.na  quodhumidiirimij,aquoftfllmu(j  eftbifis,abfumitur,qUod  iiem  aal» 


r 

AP.HO*RISMVS  XIIII  4H 

fiffifflum  eft  K  accmmum  relinquitur,  fanguis<5  eade  ratione,  confeftimqp  K  ex  impro/ 
utfo  hxc  mala  his  fiuntpituitofis  uero  haec  omnia  auxilio  funtmam  ficcefcut,  ac  in  hye 
inem.perucmat,per  alia,8i  ex  alfjs  deficcatiquibus  uerbis  fymptomataK  rarionem 
fymptomatum  reddit  Hippocrates:tamenpr£ecife  noneft  tepeftas  de  qua  hic  agit  Hip 
poaates.mfiin  ficcitate,quia  aeftas  fua  eft  quidem  ficca,fed  auftralis,  in  aphorilmo  aii^ 
^  eft  ficca  K  borealismerum  quo  ad  effedus  qui  fequuntur,  idem  funt  etiam  fi  xftas 
boreaIisfit,Si;  ab  eadem  taufadependent. 

Sj/iiSJJofaaps-ideft^Si  autem  aquilonius  fit,fciIicetaUtumnus,)(st««i'w4’«t')id^)etfiC  ■ 
cus,licetuocabuluffl  inaquoiiim potius  fignificareuideatur,  tamen  ut  Gale¬ 

nus  in  comento  edocebit,ideni  eft  quod  ficcum,  Galenus  hunc  autumnu  talem  refert» 
^te ficca  aquilonia  prjfuppofita.Tame  fi  omnia  ab  Hippocrateimpleri  uelimus, 
dica'cpQflemus,quodintelligitaeftate  exiftenteoppofita,fciIicethumida  K  auftrali,ut 
duodecimo  Aphorilmo  correlpondeat.nain  undecimo  hyeme  ficcamK  aquiloniam. 
Ver  humidu  SCauftrale  pofuit,in  dubdedmo  hyeme  htimidam  8C  pluuiofam,iier  ficcu 

aquilom'am:in  tertiodecimo  aut,  quartodecimo  in  jeftate  K  autuno  eafdem  quali/ 
lates  qu3C  in  undecimo  K  duodecimO  dicftac  funt,repetit.imde  in.  1 3 .  ficcam  xftatem  ££ 
aquilonia,autumnum  humidu  K  aiiftralcm  ponit,  ut  qualitatibus  undecimi  aphorifmi 
correfpondeattin  hoc  uero. r  4. qualitates  in  acftate  8£  autumno  ponendae  funt, qug  qifit 
litatibus  duodecimi  Aphorifmi  correlpondeatitarp  Hippocratis  fenfus  reddeturtSi  f/ 
(te  humida  SC  auftralis  fit,autunus  ficcus  8£  aquilonius  humidis  conuem'et,  quia  quic/ 
quid  humiditatis  ex  xftate  fiimptii  eft,  totum  inficcitate  autumni  confumetur.  Alijs  ue 
ro  lippitudines  ficcae  fient,per  ratione  illam  quae  in  duodecimo  Aphorifmo  feripta  eft, 
hoc  aute  biliofis  fiet,  febres  acutae  ob  reftridionematerierum  intus,  quae  cum  nimiae 
fint  extra  uafa  pro  parte  putrefciintitat^  in  alijs  omnibus  fuas  rationes  inuenire  pof 
femus,  K  re  uerantll  Ariftoteles  fuaderet,  quod  in  aeftate  tali  fcilicet  aquilonia  5C  ficca, 
Kinautumno  etiam  aquilonio  8C  ficco,hacc  contingant,  qug  hic  Hippocrates  refert,  id. 
mordicus  tenerem,illam fuifte  Hippocratis  mentem, qua  fuperius  enarrauimus.Id au/ 
tem  eft  apud  Ariftotelein  imdecimo  dC  duodecimo  problematibus  primi  libri:  immo 
(ponte  ab  Ariftotele  diirentirem,nifi  Hippocrates  ipfe  inlibro  De  aere,aquis, Glocis, 
intelligeret,  confequentem  autumnum  aquilonium  6C  ficcum  fequi  aeft  atem  aquilonia 
Kficcam.nam  rationes, quas  Hippocrates  inhoc  citato  libro  facit,foluprobant  eo  fup 
pofito,quod  aeftas  ficca  K  aquilonia  fuerittimmo  et  Celfushunc  Aphorifmum  capite 
primo  fecundi  libri  interpretans  oftendit,intelligendum  elTe  aeftatem  ficcam  SC  aquilo/ 
m'am  prtccefftfle.Nam  prius.  13  .Aphorifmum  retulerat,in  quo  aeftas  erat  ficca  et  aqui/ 
Ionia, poftea  fequiturtSin  autem  autumnus  quocp  aeque  ficcus  ijfdem  aquilonibus  per/ 
flatur.  Quibus  uerbis  manifefteoftenditur,quod morbi  hoc  loco  numerati, acftate  exi/ 
ftente  ficca  et  aquilonia  fiant.Denic^  fi  aeftatem  pluuiofam  et  auftralem  faceremus,ra/ 
tiones  aegritudinum  quae  fequuntur  mque  bene  reddi  non  poflent, licet  de  aliquibus  ra 
tio  in  promptu  fit.Propter  hec  igitur  cum  Galeno  dicam,  Hippocratem  de  tali  tempe/ 
ftate  in  qua  xftas  fit  ficca  et  aquilonia,  et  etiam  autunus,  fermonem  habere.  In  hac  emnt 
conftitutione  omnia,  quae  inferius  dicentur,  lequuntur. 

'nicn3J!i-vjj«tei/tsi7j7«ei)>tlin«f.ideft,hisquihabethumidasnatiiras,uelhumidis  na 
tura.]  Alium  cotextum  habeo  in  quo  itaferiptum  iiuifv(ni,.ideft,Hu 

midis  natura.hoc  eft  his  qui  fttaptenatura,et  ab  ineunte  actatehumidi  fiint. 

KixtTO«j,iu,i«|ijv/i$«jo(/.ideft,  et  mulieribus  conferet,  quoruam  ut  Hippocrates  irt; 
libro  peawe,aquis,etlocisfcriptumreIiquit,pituitofisetmulieribushfc  auxilio  funt, 
quoniam  ficcefeunt,  ac  inhyemem  perucniunuper  alia,  et  exaltjs  deficcati.  Et  Ariftote 
les  undecimo  problemate  primi  libri,  catilam  reddit,  quia  pituitofi  et  mulieres  inhumi/ 
dum  uergunt:  tempus  autem  trahens  ad  oppofitum,  eos  ad  medium  habitum  reducit» 
nifiipfifponteeaaganuquaeipibsoflrendant.  Pltilotheus addit,  waAiVxfm (U/ra;» 
«  vjfoTjif.  ideft,  Conftimitur  enim  ipforum  humiditas.  Celfus  uero  non  dixit  pituitofis 
conferre,fed  omnibus  mollioribus  corporibus. Sunt  autem  hi  et  pitUitofi  et  (anguinei, 
inter  quae  corpora  muliebria  intclligit.quare  Celfus  no  interpretatur  hUmidis,fedmol, 

libus,mollesautemnonfolum  pituitofi  funt, fedetiamfanguinei,proptereamdius for/ 

M  3  teeft 


1 


4Z1  .  L  I  B  R  I  T  E  R  T  I  f 

'*  eft  interpretari  huniidos  uel  molles, quam  pitiritofos,quia  pituitofum  fub  nioBi  cm 
linetur,  Addefub  molli  pueros  cotineri,tanicn  pucribiliofi  inucniutur, quibus  hac - 
ftitutio  ^deftjdeo  molles  uel  humidos  dicetes, egregius  didit  uidettir,  ^  fi  dixenm  “ 
pituitofos,  quoniam  QC  biliofi  pueri  ratione  tetatis  humidi  molles  fimt,  no  tamemW 

tofi,  unde  acHippocrates  in  libroDeaere, aquis, Sllocis, dicit  pituitoflsKhmiud^^ 

tura,K  mulieribus;  ut  oftenderet  humidos  etiaeffe,quipituitofi  no  funt,  quibustanr 
hwc  coftitutio  per  didas  rationes  confert,  ^anto  aute  magis  humidi  funt,  tanto  mae^ 
cofert,  ideo  mulieribus  infuo  fexti  humidiorihiis  magis  confert, quia  adeo  corrigi  no 
polTunt,  ut  trafmutatio  quadotp  in  oppofitu  fianna  autimus  ifte  preter  fua  natura  licciB 
eft,quoniaficcitatcm  fibipropria habct,fcdin  hoc cafuficcitas eft,quatmultaexccdit 
-ratcT»  c<pjtcAiiiMi<r(iv-Tmfff<u.ide(i,RehqmsauC  lippitudines licca erunt]’ 

In  alio  codice  legitur  47ri)v-m,ideft, ficnqnon  autem  tc-ovTm.  Cclfus  no  interpretatur  re 
liquis,fed  ut  ei  quod  dixerat  pro  humidis  mollioribus,  fuu  oppofitum  correlponderet 
hic  dicit  durioribus.nam  duru  opponitur  mollitficuti  aute  molle  humidu  fignificabat' 
et  quodin  fe  teneritudine  quandam  haberet, utpueri  funt,ita  8C  hic  durum  dixit, ut Cc/ 
cum  fignificaret  8C  quod  ex  eo  diuiticm  contraxit.Hippocrates  in  libro  De  aere,aquis 
Si  Iocis,non  dicitreliquis,fcd  biliofishxc  accidere,  quem  Ariftoteles  problemate  duo/ 

decimo  primi  hbri  fecutus  eft,  ubi  dubitat  cur  in  tali  conftitutione  biliofi  infefteturmor 

bo.D  c  ftcca  lippitudine  fuperius  didum  cft,illam  eflein  quanihil  fluit,  uel  lachtymaru 
uel  alterius  cumfcunquemateri»,fcdomniaintus  claufa  funt.  Ariftoteles prtecitatolo 
co  rationem  reddit,quse  eft, has  ficcas  lippinidines  fieri, quia  bilioflis  humor  uehemen' 
ter  incalcfciqideo  neceflarium  eft  dum  humor  conflimitur, aridas  lippitudines  oriri  fed 
non  funt  nifi  in  his  qui  debiliores  oculos  habent,  eandem  rationem  in  libroDe  aere; a/ 
quis  Sillocis  aflignaqhatc  fieri  docens  et  repente,  quia  quod  humidiflrmum,8i  aquofif 
fimum  eft  bilis  cxfkcatur.fiuntautempotmimuminhoccafuhat  lippitudines  ficca ex 

uaporibusjidco  et  Paulus  Aegineta  capite  uigefimofccundo  libri  tertq  dicit  fieri  lippi 
tui'nem,&iintenfos  dolores  ex  ipiritibus  flatuofis.Qiiid  etiam  impedit  has  ficcas  lippi 
tudines  fieri,  ob  autumni  frigiditatem  fuperficiales  oculorum  partes  obftrucntcm,  ne 
•Irumores  qui intus  continentur,exircpoliint,icdophthalmiam  infcrantfFiimt  autem 
hxc  fecundum  Philothcum  pjfcrt/Tv;,  idcft,proptcr multam ficcitatem, 

KtuTTVfivi  ofUr;  ideft, et  acutae  febres.]Hfppocratcs  in  libro  Dcaere,aquis  et  locis, 
nonfblas  acutas  febres  fieri  dixit,fcd  et  acutas  et  Iongas,ob  hanc  caufam  quiabiliofihu 
mores  nimis  deficcatur,ctfubtiliflrma  ac  aquofiflima  pars  reibluitur,crafla  autem  per.» 
manet.  Sed  h  acc  ratio  de  diuturna  febre  folum  efle  uidetur,non  autem  de’ acuta, propte/ 
rea  dicamus  quod  in  adu  refoluendi,bilioia  materia  non  rcfoIuitur,fed  aquofa.  biliofa 
aurem  magis  ignitur,ideo  febres  acutas  facit,  una  autem  bilis  pars  ualde  aaflaeft,  qus 
quartanas  gignit, unde  acutas,  et  diuturnas  febres  inducet .  Ariftoteles  duodecimo 
problemate  primi  libri  de  folis  acutis  febribus  fermenem  habet,  quas  fieri  dicit  quia  bi 
Iis,ftnccTarcdditacft,qu:erecalefcit,8freueraeaaccenfacxardefcit:eger.  Cclfus  uero 
dicit  fieri  fcbres,partimacutas,partimlqngas,quod  etiam  intellige, ut  fgperiusanobis 

didum  eft.  Eandem  rationem  his  febribus  reddit  Philotheus,  fcilicct  propter  magnam. 
ficcifatcm,quam  lippitudinibus  ficcis  reddebat.  , 

Kat  xpfvfoi.  ideft, 8igraucdincs.]In  alio  antiquioricodice  quem  habemus  legitur 

ideft,  SCgrauedinesIongx,  8C  ita  etiam  anriquaaphoriimorumtransla/ 

rio  habet.  Contextus  quidam  eft, qui prarter  graucdines  raucitates  etiam  fieri  diciqK  re 
uera  utruni^’  dici  poteft.nafi  materia  adj8j,i}._^of/  tendat,raucitatesfiunt.Si  adnares,gra 
itedincs..  HmC  autem  fcquuntur,  quum  materia 'ob  frigiditatem  e  capite  expreffa  do» 
fccndit,  &•  haec  potius  fiunt  in  his  qui  pituitam, quam  qui  bilem  habent,  qma  haec  to/ 
p  tomata  adpituitam  poriftimum  illas  partes  occupantem  confcquuntur,fortaflis fiunt 
nillorefoltitionismotu  quandobilis  refoluitur.  uel  dicamus,  haecpdtius  inpituitofis 

fieri  frigorefupcrucnicntc,uclin plenis  humoribus  humidislproptercafimtpotius ple 

nitudinis  fymptomata,  quando  tempus  humidum  prius  fuerit,  deinde  frigus  fcqua/ 
turi  hifrdixerimus.  Symptomata  efTe  malam  qualitatem  frigidam  confequentia,  qu* 
qualitas  ex  tempore  eft.  Hippocrates  in  libro  De  aere,  aquis, 8C  locis  inhac  conftitu- 


'aPHORISHVS  iCIIII  4if 

rione  quando  «ftas  ficca  fit, K  autumnus  aquilonius  ac  borealis  fequatiir,  itec  grauec;i> 

nis  nec raucedimsmemimt, quod fortcmeliusefleiudicadumeft,  quia iftapotiflimuni 

cohumiditatcfiut- Adde,nec  Ariftotele  duodecimo  problemateprimi  li.graucdinis  aut 
«Hccdinis  meminiflernec  Celfum  ca.primo  fecudili.ubihunc  aphonTmuintapmatur, 

rroptereaputo  illa  particula  «pei/^i«,ideft,graucdincs, ab  Hipi30c.pofitanofui«e,con/ 

fidCTOq;  a  librarfjs  inuerfum  elTc  uerbum ,  U  id  quod  dicebat  ig  )^ovi  Ksa  ideft,8c  Iong:c, 
feilicet  febres,  in  illud  inuerfum  efie  >g  usiv^cujddl,  bC  grauedines.na  Hipp.in  li.De  ae/ 

te  aquis,8f  locis,  didtfierifebres  acutas  Kdiuturnas,8iCelfus,partimacutaspartim  diu 


_ - _ ^  -antextu Hippocratis  ex lii 

'  Deaere,aquis  Sf  locis, adducit,  qui  hoc  modo  habct.irvg&i^  ofot  iisfv^eu^ideR, 

febres  aut  acutae  erunt,  bC  grauedines.Nos  aut  in  noftro  codice  grfco  D  e  aere,  aquis, 
locis Hippoaatis,itahabemus,7n/e'3=i3' miAw^ovioi.ideft,febres  autacuta ; 
£tut,8i  diutumac.imd  fi  Galenu  in  hoc  comento  cofiderabis,  quado  ratione  reddit  cur 
haefiSt,  de  grauedine  riliil  amplius  recordatur,niflquodmcminit  illiusuerbigiaucdiV 
nis, in  cotextu  Hippocratis  pofiti.Sed  nos^putamus  contextCiillu  corruptu  enc,K  legi 
oportereutanobis  diifiueft,8f  hoc  maxime  id  probat,  quia  deinde  in  hoc  comento  Ga 
Imus rationeredditacutgSidiuturnacfebris.Cu ergo  in  hoc  Galeni  comento  cotextus 
Hippoc.adducitur,hoc  modo;Iippitudines  ficcg, febres  acutg,  atq;  gratiedincs  accidfit; 
Itgendu  eft,febres  acutae  ati^  diuturn  j  accidut.uel  opus  erit  dicere,  quod  haegrauedines 
pimitofisjct  nobiliofis  accidiit.T  ame  Philotheus  grpeus  authorlo^as  grauedines  legit 
inquies,  usiv^cu.^wicu.Mti  i  xHfxfsiirt/s  wt  n  ^oyaifccpi!  ^  nu 

Ij^stcjKeAa  as liVKTSfXs  osSy,  ly  riwr^.i.Et  logac  gra 


his  folii  qui  in  ipfam  proni  funt,  accidunt, 8f  qui  bilem  ficca  habent, quae  facile  in 
atrabilariuuertitur.undeSiPhilotheus  addit,^2is  ui^s</ta<iis't)(^cn1ss)  kerx 

idefi,  Inijs  qui comodepofllmtabfumerehumiditate.Si ratio  efb,ut  Hip/ 
pocrates  in  li.Deacrc, aquis, locis  dicit,quia  humidiflima  pars  atep  aquofilfima  bilis 
exiccatur 8C  abfumitur,craffiffi'ma  uero  relinquitur  proptcrca  a  Pliilothco  dicitur  rs  As  . 

it  iq  Jgssoy  •nS'  Mii.a^savTtK^iytyyi.KJ^illr  , /ztAaj<j(0Ai«0)(/tj,j<(i^i'7TO,  ideff. 

Pars  tenuis  &:probafanguinis,quu  pars  terreftrisrupercqmclacholica  efficitur.  Cclftis 
hcc  Hippocratis  uerba  ita  abfclute  no  interpretatur, &:  atre  bilcs,fed  bC  hi  morbi  qui  cx 
atrabilenafcutur.Ariftot.uero  duodecimo  dJblemateprimili.diciqhonullosinfaniara/ 
pi  (fua  uero  lin^ia  utituruocabulojiw/ieyquoru  feilicet  natura  atra  bile  abudat.ipfe  mV 
detur (iWia/  &C  infania  ipcdflcarc,  qute  ex  atra  bile  ortu  ducit.  Addir(5,hjec  em  large  fu 


feqiietili.aphorifmoUigefimoprimo  edocebit)en:humorater,acris,corrOdes,ct  acidus, 
qui  in  terra  efFtifuseb  tillit  qjpter  ho  c  a  deictfiionib.  nigris  differt,  que  fuht  uel  uti  fahguis 
"jp^r, etenim  funt  ueluti  fanguinis  limus.tn  hac  tepcftate  takay^MHsi  hutnores  per  ad^ 
uftione  fiutjpotiflimucfecundu  Ariftot.)in  melacholicis-  Atfccundu  Hippoc.  in  li.De 
ane^aquis,^  locis,  ex  aduftioebilis.ut  aut  hanc  re  comodius  pcrtra<Setnus,necefrc  cft 


Adie  S- aisS  «ipa  a/ui 

v^lK<fcfCim  srfcyafctveeaml-n  ct  tXTO 

M«j,jjAi«t  otWa  fiiAaj-^A«i  ■^v^!iT^®'yy/jiiis  ks“  (oipu^«S,Jio  {c(fcea(/las  -n  aVi  Kget  /li/ 

Wi »  wiSTtt.vTipii^oi  Ji  aj  TTcutTX  i(s« itKrKvSiumi Tii{^  Igtiiiais  orTSIr.  Qiiem  fi  ad 


IB  R. 


I  TERTII. 

uerbum  imitari  uoluetimus  haec  dicit, D  ug  funt  potiffimu  circa  mente  alienationis  r 
cies,  manta  fcilicet  8C  Melancholia,  multz  autem  &  in  his  differentiae  fine  nonune  fim' 
conftituitur  itac^  circa  totum  caput  alienatio  mentis,caufa  autem  maniae  cholera  fla 
propter  hanc  caufam  tumultuofi,praccipites ,  audaces  manu  prompti  qui  hac  paffi^ 
detinentur .  Melancholiae  aut^  cauia  nigra  cholff  a ,  qug  humor  fngidus  & 
propterea  nigro  colore  funt  triftest^  tales,  fufpitiofi  de  omnibus,  hominum  confuetuS 
hem  auerrantes,folitudine gaudent.  Vnde  Galenus  inhoc  loco  Homeri  carmina 
quibus  Bellerophontes  melancholicus  deferibitur.  Carmina  autemhacc  funt, 

ti-nt  c  •n  «AiiOi/  uf©^  «Attao 

ov  vs/L-n-Jlan  araasf/  iuiSl^mru\)  leAtarap, 
ideft,  errabat  ille  quidem  per  campos,  ammum  futim  aucians ,  hominum  &equentum 
uitans.Qiiae  iimt  atrae  bilis  notac.Itauero  latino  carmine  referuntur. 

Saepe  etiam  folus  campis  errabat  Aleis 
Et  curis  cor  edens,hominum  ueftigia  uitans, 

■  Exhis  colligere  licet  apud  Galenum/i«eiai<,quam  Celfus  infama  uocat,ex  bile  fieri 
flaua,(«4 A«).;)gA(Wuero  MaAoirsf. ideft, ex  bile  ntgra,&:qd*  inmama  furiofi  fm» 

in  melancholia,ideft,  bile  atra,  hominum  confuetudines  fugiunt, Ibli  cogitabundii 
moranturf  At  Galenus  in  libro  defmitionucfi  is  erialiber  Galeni  fit) Mania  definit, qia 
latini  infania  dicut,elle  mentis  alienatione  cu  cogitationis  mutatione,&  uocis  amilfio/ 
ne,8f  eoru  qui  in  ipfa  fanitate  funt  fenfuum,hi  aut  fine  febre  moriuntur .  Poftea  melan/ 
cholia,idcft,atra  bilem  definit  efle  paflione  rationi  officiente  cum  cordis  difficultate,  & 
cu  nutritione  eoru  quibus  maxime  uefei  deledantur.  Celfus  de  tribus  infamggeneribus 
tradat  capite  decimoodauo  tertfj  libriprimu  eft  phrenitis,  qug  quoniam  non  fit  ab  atra 

bile,ualeat.fccundugenusferefinefebreeft,poftealeuesfebriculashabet,intriftitiacon 

fiftit,qua  atra  bilis  contrahere  uidetunterriu  genus  duplex  eft,quia  uel  imaginibus  fal/ 
luntur,n6  mente  qualem  poetg  Aiace,uel  Oreftem  faciiint;ucl  animo  defipiunt.Si  ima 
ginib.  fallutur,ueltriftes  uel  hilares  funthgc  Celfus, qui  omnes  fpecies  ab  atrabilefieri 
iudicat,8f  rede  quide.  Nec  obftat  qd*  Galenus  ittwUy  ex  bilefieri  dixerit,  quoniaintd 
ligit  ex  bile  adufta ;  cu  liero  adimitur  atra  bilis  eflTeda  eft.2^  uehementes  illas  ac  feroces 
infamas  parit,quas  quihabet,fiiribudi  fimt.  No  ab  re  igitur  Galenus  bile  elfe  dicebat, 
quia  ex  bile  fada.Paulus  oegineta  lib .  tertio  ca.  decimoquarto  melanchoha  definit, elfe 
alienationis  mentis  Ipecie  qiianda  fine  febrc,qtiac  occupante  cerebru  intelledus  fedem 
melancholico  hiimore,ma^a  femper  ex  parte  prouenit,  noniin^  ipfomet  affedp  cere 
bro,interdu  liero  iiniiierfo  corpori  affedo  cofentiente.ponitSf  tertiafpecie,quaflatuo/ 
fam  uo  eant  hypochondriacaue:  quando®  futura  diuinatur,  a  grgeis  &  f' 

Sta){'orT((!rdicutlir.Hippoc,librufecit,quedemelancholia,infaniaueinfcripfit.Adreffl 
igitur  redeutes,cu  ab  HippOedicitur  Atrae  biles,  intelligeomne  genus  morbf,quodab 
atra  bilefieri  poteft,  5C  infrias  omnes.propterea  Ariftotprimo  Problematu  linutitiB 
uocabulo  n«v(«,alia  melancholia.  Potuiffet  tame  dC  dyienterias  addere,  quaeexbilis 
redundantia  fiunt,  8d  qiiSto  magis  tenuis  eft  8C  acuta,  tato  intenfiores,  uehemetiorefij 
dyfenterias  facit,nec  no  ex  atra  bilelgiiiffimx&  infanabiles  oriuntur,8f  experientia  do 
cet  in  hac  tepeftate  fieri.  G  A  L  E  N  v  S 

H'  I  c  fermo  nuc  didus  liquet  q,  no  eft  integer  aphorilmtB,fed  pars  fecuda  unius  a/ 
.  phorifmi  cuius  priore  parte  nuper  deffitimus  explanare .  Na  manente  cominu  ea 
queeitseftatis  difpofitione,utrif<^fermonib.priorqiride  pliiuiu,K  auftraleminiplaftp 
ponit  autumnutieciindus  uero  qui  inftat,ficcu  8f  aqiiiloniu.Qiiod  ueronil  differt,  uue 
ficcu,fiue  fqiialente,fiue  inaqliofiim  dixerimus, uniem®  eft  manifeftu- Ambobusergo 
teporibus  fqualidis,8f  ficcis  effedis,humidac  quide  naturac,no  modo  mhil  offmd®® 
ex  tali  conftitiirione,quinpotius  aliqua  fentient  utilitatem. Caufam  ueroipfedixitin  >|' 
bro  De  aquis,8C  locis,  8f  aere,  fcribens  inhuc  moda.Pftuitofis  uero  h:ec  omnia  awHo 
funt-Exiccannir  emm,atcp  ad  hyemem  minime  laxi  perueniunt,  led  exiccati.R™^’ 
uero  qui  non  funt  tali  natura  prcediti ,  lippitudines  ficce,  febres  acutae ,  atep  ^atiemnes 
accidunt,  &:  nonnullis  eorum  atrae  biles  •  Caufam  uero  horum  generationis, ipfe  i» 
nuper  dido,per  hgc  uerba  inquit.Biliofis  ucto  hoc  eft  inimicif^um ,  quia  ualdec*'^' 


anfiir  '9£IippiW®tieshts  ficcf  etierinint ,  Kfebres  'acutg j  BC  fliiituma: ,  &atrxtiles. 
Rrindc  caiifem  fubinferens ,  inoutt ,  Bilis  enini  pars  htimidiffittra ;  atqtie  aqtiofiffima 
«iccatur  atcS  abfumitur .  Cralliffima  uero ,  ac  acutiffima  linquitur ,  K  fanguinis  pa- 
Ser  eadem  rSione,  ac  quibus  fri  irioi-bi  ipfis  contiii^r .  Hscc  itaque  a  nobis  ad 

liropofltas  conftitutionesditSafunt  fufficienter  .  Guriterodchisiblisconftitutiorubus 
Rceiit  mentionem  Hippocrates ,  ctim^SCrpltires-aliscfiliit ,  nbnhabeo  dicere ;  Volo  aiv 
temporius ■dcaararbtn'am,ad.Ht'ibnent,-iJliaqiHpiairfttens,(^nes  conftitutiOries' 


deparuas  ,•  K  uirdcuehementes ,  acrnfdias'.  PPft  haCtfit^edequaliBet-earum  qu^d 
(S*ftmtintctiiptfrffiirahfin;iiife^itefartporibu5Conringentium,^p6ffiincet^ft^^^  , 

bos  fecundunijinsmquamip  naturam  generabunt ;  Pofthac  duorum  ternpbrum  corti/ 
nleffi  inlncati  mieiflprtaWs f^rtftjaampduiiritonktes  eft  nunc  K’iptc 

facere ,  MSlferbfrsinfaais  Oftibibife'  demc^ffftftfixemporuiri  cohiitrigerc  imtutf 
fasomrt*  iiit^W^tliias  ;Deiriab{}UMior;Bic  oitfefoief  intcgrajatciue|iitrfe(!}a'medP' 
tatio.H^cigitlrtSirt^fbrtealcJifSfifdbtfiillusbfiin^tlHfijerimiisjfebffHr^fcribemu^ 

Sufficiat  autem  i^r^difuiWhPt^dKffrefdurtij^quSa^aucosadrtibdurr/intemptfa'? 

txirarum  compfeHiVs^^fcripfit  H'^pocrkcsfadedlifhacpC!tius  qUcddaiifi'  esccrtiplumTuV 
deantur quarn-  pars  aliqua' effatu  digria  totius  tirCataiii  difciplinac .  DicCirtus'  autem' 
plenius  de  ipfis, cum  librumDeaquis,2<  Jdiis,‘K  atfe,K  de  Epidemijs  primum  expo/ 
nemiis.  Qtioduero paulo  anieafumme  didfurUrti  polltcuUs , hurtcadiiingens inipfo 
liniam  orationeirt .  Audire  enim  oportet  onines  dc  quibus  fcfipfit. Hippo  crates  confli/ 
turiones  in  locis  faeflas  terite  habitabilis  temperaris,  exceptis  ab  hoc  fermone  Thraciae 
locis,qu&  a  mari  diflant.  Haec  etiirri  in  frigiditate ,  ateg  humiditate  rtiodum  excclfount, 
ficuH  8C  quae  ad  Ae^ptum ,  ac  Liby  arn  attinent,  loca  calida  flmt,  ac  flcca,exceptis  K 
hicillis  que  mari  adiacentlocis .  In  frigidis  enim ,  quales  funt  circa  Thraciam,  acPoiv 
tumregiones,  quoniam  Ipca  mari  adiacentia  humilia  fiint,  obhanccaufam  calidiores 
habent  temperatin-as.In  calidis  uero',quales  Aegyptus,ac  Libya,  quoniam  acftatea  uen 
tis  ab  Ardlo  flantibus  refrigerantur ,  idcirco'  minus  funt  calida ,  his  quae  ad  mediterra/ 
nea  recelTerunt .  Zona  ucro  exciuifitam  habens  temperiem,ac  media  orbis  terrarum, 
cftqiK  per  Gnidum ,  8i  Cotrm  quScuntp  locanonmultum  ab  his  recelTerirnt ,  uel 

ad  aquilonem ,  uel  ad  auftrum.  Oportet  autem  ut  temperatam  zonam  nominatam ,  ab 
his  qui  talium  habent  perifiam,perfe(fleintelligas,'exCogitare  qiiandam  lineam  recflain, 
extentam  per  ea  quae  dixiloca.Quidam  autem  aflrologi  non  zonas,fed  parallelas, ideft, 
«qiiidiftantes  uocant  tales  in  terra  habitationum  fimilitudines  .qUae  ab  ortu  ad  occa/ 
fumprotenduntur.Sermo  igitur  ab  Hippocrate habenn-,dehis  praecipue  qute  diximus 
Ipcis.Ordo  autem  temporum, fleuti  ipfe  ftMiius  in  libro  Epideiniarum  oflendit,8C  ficu/ 
tihi  qui  Audio  excelluereicripferunt,hiceft.  Ortus  Pleiadis  principium  eftacflatis,poffi 
quam  Canis  ortus  oporam,ideft,  frudluum  generationem  incohat,  quamKiplam  prO 
fteunda  parte  sflatis  ponunuP oft  hunc  Arrturus  oriens  initium  fecit  a utumni .  D ein/ 
de  occafusPlciadumhyemisprincipiumfecit.  Deinde  quodhyememfequitin-fquind 
<5ium,principium  ueris  habet, 

me(fe,inlpfoe/ 
s<r«f  yqi  Haim  rl 

..  vvf taii-.iucii,iYiaiicnn:  ciuiu  euiiuiiii  icuaiis  nypouiefi.Lconicenus  reni 
ipfam  confiderans,  ■e®ii9l:irtMj,ideft ,  difpofitione  interpretatus  efl ,  potius  fequi  uiiii 
uocabuli.hypothefis  uero  sflatis  ad  alia  tempora  efl,  quod  unus  autumnus  auflralis  efl, 
Kplimiofus, alter  i«'v<^®',idefl,inaquofus,Sdaquilonius.qUod  etiam  dicit,fuppom't  au 
lumnum,lege  tu,  apponit  autumnum. 

S  E  c  V  N  D  o  quia  Hippoc.SC  Galenus  his  uocabulis  quandot^  tituntiir/iif 
So(i,(u'v,^i)i;,qu$apudLatinoshocpr3ccifefignificant,ficcu,fquaIlidu,inaquofum.prc* 
P^ca  Galenus  docet,  quodeut^  horij  dicatur  nihil  difFerrc,ideo  unum  pro  alio  fUmi  po 
teftjSi  eatdem  a-gritudines  at<f  eadem  fymptomata  femper  cohfequuntur, 

Tertia 


T  E  R  T I O  ex  dxAis  Hippocratis  caufam  reddit,.cur  haec  fkca  conftitittio  humij 
conferat ,  quiaexiccantur  j  K  adhyememexiccati  per.itenitmt,unde  Cut  docet)  bilioK 
non  confert.  .  '  .  ;  , 

Qiiod  ita  legituTjin  hac  parte^exiccantiir  enim  atf|  ad  hyemem  mimmelaxipanjaJ 
untjled  cxiccati,nos  potius  interpretandui^  tumeamus  humidi,uelflaccidi,quain|^ 
nam  graccus  contextus  habet 

exiccati.Cur  autem  hiliofis  illa  contingant, ijifg^arri^,!Hi'ppocrates,paipfi^'^L^ 
crat.eminlibroDeaerej^uiSj&locis  Gatous.edocet,  :  ,  '  ™ 

f^od  hic  legitur,  Crafflfiima  uCTp,&  acutiipma  linquiturpgraec^abmir, 7  asji 

•«'•jpii  .  aatt^iftuTaTPi/Aajj-tTwi.iniino  tamen  codicelegtur  <S<i<«'j>S><H',«ieft.acurii^. 
Caluusacefrhhihiiinterpretatusefl:.  '  ,  ^  /  ] 

,(^V  A  R  t!^,plures  alias  coffitutipnesefle  docet, quasipopteomillt  Hippocrate  8^ 
traijendi  methodum  oftendit,  nos  aSMwplioris  do&irig  ^ha,o^es  inniimeruSCoi 

time  difponentus.  ;  P  rimo ,  quatuqr.ahni  reinporajfuas  proprias”; Ifpetaturas  feniena 
Ver  calidum  llt^  humidum-,  fiiprafuam  prppjciam  tenmera^am ,  SCalia  tempora 
proprias  naturas  feruent.  VerXit  calidum  fiipramodutnjfmml^^  aequaliter ,  &  ala 
tempora  fuam  naturamferuent.,  VerX*t frigidum  SCficcum,  oC  aliiianporafuamna 
tiifani  feruent.  Verfit  frigidiBW,in  iSyep  8C  humido  tetnperatum,  &  aliatemporalii/ 
am  naturam  feruent.  VerficcumXitincaiidoK  frigido  temperatu, alia  t^pqrafuam 

naturam  feruent,  hinc  habes  fex  uatiationes  folius  ueris,  Acliatem  eodetti  liiato  ua/ 
riare  oportet ,  ut  de  hyeme  didium  eii ,  alrjs  temporibus  firmis  infuis  temperaturis  liia/ 
nentibus,  proptereaSdinipfafexuariationes  erunt,  Autumnumeodemmqdouaria, 
alijs  temporibus  firmis  manentibus.  Hyemem  eodem  modouaria,'alijsteipporii)us 
firmis  manentibus.  Deinde  uerSC  acftatemconiunge  fecundum  omnes  uariationes 
quat  fieri  poffunt  in  quatuor  qualitatum  diftemperantijs ,  Autumnus  uero  Sihyemsin 
Uia  temperie  permaneant.  Deinde  aeftatem  Si  autumnum  eodem  modo  comunge. 

Deinde  autumnum  hyemi  fimilimodo  iungamus.  Deinde  hyemem  ueri  eodem  mb 
do,  Deindeuef  autumno,  Deindeaeftatem  hyemi,  PofthoecueracftatiSiautui 
mno  fecundum  omnes  diflemperantias  quf  fieri  poliunt,  coniunge,  hyemefuamnatti/ 
ram  feruante  D  einde  aeftatem ,  aiitumnum ,  Si  hyemem  eodem  modo  coniunge, 

D  einde  autumnum,  hy  emem,uer,  D  einde  hyemem,  uer,  pftatem. 

Poftea  diflemperantias  omnium  quatuor  tempora  enumera ,  Si  ut  uariabuntur,  ia 
tu  uaria,  Si  tot  membra  facito,  ac  feparaf  e  defaibito,  Galenus  autem  promittit  hsec  o/ 
mniain  libro  de  aere,a^is,  Si  locis  pertradiare,  quando  illum  Hippocratis  librumiiv 
terpretabitur.Athunc  Galeni  librum  nonhabcmus,ignotumi^eft,aniibtumDeacre, 
aquis  Si  locis  comentatus  fit,  licet  commentari  promiierit ,  Si  Hippocrates  paucifEma 
de  hac  materia  tradlauit, Si  illa  quidem  ut  exemplum  potius  eflenqquam  ueraSicxqd 
fita  rei  pertradiatio. 

Q_v  iljiT  O  aGalenodediuerfisterr^Iocisfermoefficitur,uttemperatas,at(5intem 

peratas  regiones  edoceaqnecnon  de  uarijs  anni  temporibus  agit,  hoc  autemfacit, quia 
fuperius  didlum  eft,haEc  quae  ab  Hippocrate  dicuntur,inlocis  terrae  habitabilibus  tem/ 
peratis  intelligenda  elfe .  propterea  illa  Thraciae  loca  excipit ,  qug  a  mari  diftant ,  quia 
non  folum  temperata  non  funt,fed  in  frigiditate  atep  humiditatemodum  exceduntun/ 

dePomponius  Mela  capite  primo  fecundi  libri  de  Thracia  loquens  dicitjRegio  ellnec 

coelo  l^ta,nec  folo,8C  nifi  qua  mari  propior  cft,infoecunda,  frigida, eorum  qugferutur, 
maligne  admodum  pariens,Raro  ufquapotnifera  arborem,  uitem  frequentius  tolerat, 
fed  nec  eius  quide  frudlus  matiffat  ac  mitigat ,  rufi  ubi  frigora  obiedlufrondiu  cultores 
arcuere. utros  benignius  alit.no  ad  fpecie  tamentnam  Stillis  aiper,  at$  indeces  corpora 
habitus  eft.caeterum  ad  ferocia  St  numerii ,  ut  multi  immiteiij  fint,  maximeferax.  pars 
Ein-opac  eftin  nona  Einopg  tabula  aPtolemgo  deferipta,  Byzarium  urbem  habet, n5c 
Confrantinopolim  appellatam,fed  hate  iiBctamareeft,  ideo  magis  temperata,  ^  Biza 
T onzos  St  Cabila,  quae  funt  Thraciae  urbes  a  marilonge  diftates.nahumiditate  8t  fri^ 
iditate  mira  habet,propterea  inteperataloca  lunt,de  quib-  in  his  aphorifrnis  no  intelligit 


APHORISHrS  Xini  4jt 

JiippoCTates.  Addit  6C  Galenus, dc  calidiflimis  locis  no  intelligere  Hippocratem,  qiiar 
taiinit  illa,  quae  in  Aegypto  8C  Libya  caliditate,  8C  fledtate  exuperant ,  his  etiam  dem/ 
ptis  que  iuxta  mare  lirntin  Libya  enim  SC  Aegypto  fabuloia  loca  inueniutur,  que  adeo 
a^enria?unt,ut  nihil  progignere  poffint,imd  teftuatrloca  uero  quf  iitxta  mare  fituajuur, 
quia  a  Icpten  trione  afflantur,  temperiem  habet,  ut  eft  Alexandria  Aegypri,  quacnomul 
tutn  in  caliditate  inclinat.  Scito  aut  cum  a  Galeno  dicitur,  temperata  regio ,  no  eft  opus 
inomni  teporehocmtell^ere,fedquodteporaruanatura  feruentjKno  habeant  unam 
qualitatem  in  fummo.in  Thracia  uero  loca  qute  fiint  circa  mare, humilia  funt  >  ideo  ca/ 
lidiorcstempmturas  habent, Si  ratio  in  promptu  eft,  quia  a  ma  idionalibus  uentis  agft  : 
tantur,a  feptentrionalibusminime,quia  ftmthumilialoca,  qu*a  montibus  defenduiv 
tur,neafeptrionalibus  uentis  perflari  poflint-Hte  Galenus  putat  zonam  exquifite  tem 
peratam ,  uel  parallelum ,  (ita  enim  appellant  icspoveiiLxSi/ ,  ut  habet  contex.- 

nisGrsecus,  non  aftrologi,  ut  interpretatur  Lconiccnus)  exquifite  temperatum  eum 
qui  per  GnidumSi  Coumtranfit.  nam  eft  medius  orbis  terrarum .  inhac  parte  deftmt 
duo  uerba ,  qu*  in  meo  antiquo  codice  ftripta  funt ,  in  Aldino  abfunt ,  ngii 

Jll/ei!.  ideft ,  ortus  Si  occafus ,  ut  hic  fenfus  fiat ,  zona  uero  exquifltam  habens  tempe/ 
tiem ,  ac  media  orbis  terrarum  ab  ortu  ad  occaftim ,  eft  quae  per  Gnidum  Si  Coum  fit. 
Graea  autem  continuatio  talis  elTe  debet, « </£  «xerfiSs  «otj  nx^/Aa-ii  {in  ^  oims/  ■ 

Mcii,  An  uero  parallelus  per  Gnidum  Si  Coum  tempera.» . 
tilRmus  fit,  dubitare  c6tingit,quia  hic  eftilleparallelus,qui  a  Ptolemaeo  per  Rhodum 
appellatur ,  in  prima  Afiac  «bula  deferiptus ,  Si  eft  decimus  parallelus,  qui  ab  acquino/ 
iHali  differt  per  duas  horas  Si  dimidiam,maxima  diem  horarum  quatuordecim  Si  dimi. 
dix  habet.Rhodus  inLycia  eft,ut  etiam  Pomponius  docet  libro  fecudo  capite  quarto, 
Cnidus  ac  Cous  in  Caria ,  in  longitudine  differunt ,  quia  diuerfos  habent  meridianos, 
namGnidus  urbs  inlonginidine  gradus  5«. minuta  15  .habet.  Cos  infula  inlongitu/ 
dine  gradus  57.  minuta  o .  Rhodus  uero  infula  in  longitudine  gradus  5  7.  minuta  2  o.  ha 
bere  dicitur.  At  in  latitudine,  quae  eft  diftantia  a  meridie  ad  feptenttionemiCos  Si  Gni 
dus  ingradibus  no  differunt,  fed  inminutis,quia  Gnidus  inlatitudine gradus  habet 
minuta  o  Cos  eodem  modo  gradus  jfi .  habet ,  minuta  20 .  Rhodus  uero  inlatitudine 
gradus  5  5 .  continet ,  minuta  2  o .  Haec  autem  omnia  in  quarto  Climate  fimt ,  ut  ex  P  toy 
lomso  in  prima  Afiae  tabula  patet .  Galenus  hoc  ClimatcmpcratlflimumclTe  arbitra/ 
tur, nam  Si  is  parallelus  temperatifiimus  eft,^od  in  fecudo  libro  Salubrium  idem  Ga/ 
Icnus  iterum  repetit  inquiens,  id  temperatimmum  eft ,  quod  eft  exarte  medium  ,  ut 
Hippocratis  pania ,  quae  acftate  Si  hyeme  eft  temperata ,  multo^  magis  uereSi  autum/ 
no ,  Albumazar  Si  multi  altj  in  hac  opinione  G  alenum  fecuti  fimt ,  Si  praefertim  Aui/ 
cena ,  qui  toris  uiribus  probare  contendit ,  poft  acqiiinortiahs  habitationem,  quarti  cli/ 
matis  habitationem  omnibus  alijs  perfertiorem  elfe :  etenim  non  uruntur  ut  qui  in  pri» 
mo  climate ;  nec  ualde  calefcunt ,  ut  in  fecimdo ,  Si  tertio ;  nec  multum  frigefeunt,  ut 
illi  qui  funt  in  fine  quinti,  aut  deinceps.  Atierrois  omnes  ita  fentientes  reprphendit  in 
fecundo  libro  fui uoluminis,  quem  infcripfit  Colliget,  quoniam  homines  quinti  clima/ 
tis  funt  temperatiores,  quod  ex  colore  faciei ,  Si  capillorum  colore  ftiadet,propterea  a/ 
lijs  tonperatiorem  indicat ,  imo  Si  Ariftoteles  fecundo  Meteororum  libro, quartum  Si 
quintum  climata  omnibus  alijs  praemittit ,  tanquam  temperatiora.  Ariftoteles  ta/ 
men  uidetur  potius  quattum  clima  probare ,  quia  fecundo  Meteororum  Graeciam 
temperatam  effe  fatetur,  qug  tamen  iub  quarto  climate  pro  maiori  parte  continCTiui/ 
teur ,  imo  dicit  illas  efte  taras  nattuales  in  calore ,  quae  in  latitudine  medip  funt ,  ut 
Gtfcia  eft.  Dehac  autem  re  quid  dicere  oporteat,ambiguum  fatis  eft.  nam  Rhodus 
dat  nomen  parallelo ,  eft  infula  calidiflrma,  tamen  eft  in  quarto  climate,  inquanilf 
effent  nenti  feptentrionales ,  Si  Etefisc,quac  per  aeftatem  fpirarent ,  illi  qui  Rhodum  in/ 
habitant,  deficerent.  Equites  Hierofolymitani  Galli  Si  Itali  non  poterant  acftatisin/ 
gentes  jftus  ferre .  Si  etiam  omnes  alias  utbes ,  que  fub  illo  parallelo  funt ,  confidere 
mus,  adeo  calidas  effc  deprehedemus  ut  temperamentum  longe  effugiant.  Sunt  autem 
uib  illo  parallelo  plurima  loca  jgregiecalida,inPeloponnefoK  Cilicia,  imdfiuniuer/ 
tum  quartum  Clima  confideremus, quod  f  «(/"ajidcftjper  Rhodununcupatur,muItai 


4ji  t  I  B  R  !  T  E  R  T  1  r 

loca  mueniemus,qug  temperiem  excedere  cettiiRme  fcimns.nam  a  cpiarto  dimatena» 

Maiiritanig  comprehenditur, Vtica,  Carthago,  Thimifa,quampofteaTunetuin,n^ 

tiulgo  Tumci  nuncuparunt ,  Itali  multi  QC  Ferrarienfes  aliqui ,  quanto  calore  & 
ficdtatepremerentur.fuoma^oincommodonouere,  cum  1555,  Carolusimpoj,- 
quintus  in  Aphrt  cam  nauigauit,  ut  T imeti  r^em  in  regnS  reponeret ,  quod  deo  duce 
rfecit. unde  qux  Barbaria  uulgo  dicitur, Aegypti fub hoc  climate  comineniur 
quas  tamen  calidiflimas  partes  eflc  confiat :  imo  una  Italiae  pars  fub  eodem  climateet 
ubi  Sibarisiacet,ubi  ConfentiaKparsmagnf  Graeciae,  ubi  Crotomates.ubiLnicoS 
tra  promontorium,quod  uulgo  k  punu  de  otronto  nuncupatur :  confiat  omrtes  has  pa^ 

calidiffimasefle,Kearumincolasobcaloremmultaperpeti,imd  quinti  dimansingtas 

pars  quf  magis  frigida  efle  deberet, adeo  calida  dl  ut  a  pauciffimis  colonis 

tur,qualis  Apulia, &CorficacmagnaparsingentemcaIoreiMerfentir.propterhacn5  ■ 

putamus  parallelum  |per  Gnidum  Si  Con  temperatiorem  efle,  quam  qujlibetalterqui 
fitin  toto  mundo, imo  nos  multa  loca  hoc  parallelo  temperatiora  eflearbitramur,  pio, 
ptereain  hunc  modumnos  hancrem  aggrediemur:  caufa  ob  quam  aliqualocaalijstem 
peratiora ,  uel  intempqrariora  fint ,  non  efi  folrnn  aequalis  diltona  feptentrionis  ad  an/  % 
ftrum,fed  etiam  fitusirationemontium,maris,8i  ratione  qua  alicui  uento  magis  expoli 
ta  funtiSi  ideo  abfolute  non  profero  ut  aliqui  recentes  fecere,  fextum  clima  magis  tempe 
ratum  efle  quarto ,  at  dicimus  loca  aliqua  In  quarto  climate  ob  litum  temperata  rfe,  ut 
Gnidus  Si  Cos,in  qiunto  etia  temperata  funt,8i  in  (exto,8C  aliqua  diflemperata,8£  mul 
tum  frigida  in  fexto,tamenratio  Harmonica  fuadetioca  pofltalnmedioquarti,idefli  , 
difiantiauttint^  gradibus  45  •  efle  cacteristemperatioratlicet  aliquae  particulares  caufa 
poflunt  eam  temperiem  interpellare.  Si  re  uera  interpellent,  ut  experientia  ipfaollcndit. 
Qiiod  uero  clima  quartum  inter  auftrum  Si  feptentrionem  medium  non  fit ,  ex  hoeb/ 
beri  potefl;,quia  in  latitudine  efi  graduum  trigintatrium,Si  quadraginta minutorHm,td 
ta  autem  fua  latitudo  efi  a  gradu  trigefimotertio  Si  quadraginta  minuris,  ufep  adgradas 
trigintanouempraecife,  fcdtotahatcterrf  latitudo  eftsyjj.  fiadiorum,  quaediftantiaab 
auftro  efi ,  ideo  quartinh  clima  a  Polo  Boreo  fecundum  fuum  finem,  per  gradus  quin/ 
quaginta  unum  difiat ,  propterea  in  medio  non  efi .  Adde,  climata  duodecim  efle, licet 
commimiter  ieptem  folum  enumerentur,  quae  habitabilia  funtunde  abfolute  intelliM, 

Si  nunc  me  ipfum  explanare  uolo,  dici  non  pofle,  quartum  clima  temperatiflimum  tfq 
Si  parallelum  per  Con  Si  Gnidum  temperatiflimum,  quoniam  fub  illo  multa  intempe/ 
rata  loca  inueniuntur :  tamenhaec  duo  loca  Cos  Si  Gnidus  temperata  iimt,  ideft ,  ^ 
tempora  fuas  naturas  feruantnam  locus  temperatus  no  dicitur,  quia  per  totum  annum 
in  qualitatibus  prtecifetemperiemhabcaqfedquomamquatiioranniteporaafuis  pro/ 
prijs  qualitatibus  non  uariant, quando  non  funt  alterata, 

Pofi  h*c  Galenus  ordinem  temporum  fecundum  Hippoaatem  edocerefttidet,  qui 
Inquit  ortum  pleiadis  principium  efle  pfiatis.Plimus  capite  uigefimolexto  libri  decimi/ 
odlaui  dicitfecundum  Caelm-em  Vergilias  oriri  mane  fcilicet  cum  fole  ( efiautemomis 

cofmicus,ideft,rationemundi)fextoidusMaij,nos  in  prpfentiarum  inter  duodecimam 

Si  decimamtertiam  diem  lunij  aeftatiinitimn  damus. 

Canis  ortus  oporamfacit.r^edu  Ferrari*  canis  oritur  circa  decimamquintaffl  diM 
lultj  a  Grpcispro(:yonnuncupatur,quamuis  Galenus  hic  fimplidter  dicat  *iii©',>dmj 
canis ,  Romani  ( ut  Plinius  capite  uigefimotertio  libri  decimiodlaui  inquit )  caniculam 
uocant, oritur  cum  fol  primam  paitem  Leonis  ingreditur,  id  fit  circa  decimamqumtam , 
diemlulrf,  uel  modicum  prius .  Galenus  in  duas  partes  a^atein  diftinguit ,  inpnin”'' 
partem,^  in  illam,  quae  a  Grpeis  oViif «  uocatur,quod  nomen  apud  latinos  etiam  opo/ 
ra  eft.funt  uero  qui  non  oVtffw  partem  acfiatis(nam  uere  cwuga  a  grpds  dicitm  AiSiw 
nus)fed  Sjum/  dicendam  putent,  unde  Si  a  gr*ds  moi  fiuefius  proprie  pfiim'  dicimtur-» 
forte  Leomccnus  quum  ffuduum  generationem  dixit,  £{«•/  non  inteflexitjta/ 
men  »jci  authores  paeonip  artis  proceres,hoc  nomine  opora,  in  hoc  loifu  palum  utun 
tur :  dubium  uidetin  imod  ham  tempus  hoc  fit ,  quod  oporam  nuncupant .  namp™® 
funt  qui  autumnum  elft  contendunt,  hic  Galenus  aefiatis  partem  oporam 
inquam  quae  efi  pofi  canis  ortum.Leonicenus  uero  interpretatus  efi  oporam,ideft,“‘‘' 


r 

APHORISMVS  XIIII  4M 

«uum  gcncrationem.Gracd  authores  funt  qiri  ca-agoi'  primum  autumnu  fi^ficare  uo 
iBnt,qiwtemporeuu^ficus,8iaIiahiu'us  generis  maturefcimtPauIusAe^nmlib.pri 
hec  uerbahabet,7«  o-vKfc  laa  stu^vhtu.  shy  xtif  «Am*  oAw  mu^as  «inj/.ideft, ficus 

(jiiidOT8iuus,ut  principia  totius  oporaefunt.Deficubus  confiat  quod  ante  autumnu 
jiamrefcuntjquamuis  SC  aliqui  ad  autumnuperuemant,  eodem  modo  aliquj  uu*  poft 
Cane  maturefca.K  priufqua  ad  autumnu  accedamus,  fed  in  uuis  8C  ficubus  haec  diffe/ 
rcntia  efi,  quod  maior  uuarum  pars  in  autuno  maturefcit ,  minor  ante  autumnuimaior 
ueroflcuum  pars  in  jftate,minor  in  autumno  maturefcititarnen  &  hoC  uocabulumopo 
rafrudus  ipibs  etiam  fisnificat,imd  apud  Graecos  talis  fruduiim  differentia  inuenitur, 
quod  hi  opora,  illi  «xf^^vanuncupan^.  oporafrudusfunt  qUi  nihil  habent  ligno/. 

2iin  exterius, utPerfica,pira,poma;  e  contrario  ligneo  cortice  induuntur,  qua 

!  lianuces,  aueUanae,caffaneac.hic  Galenus oporam pro temporeaccipit,quodcftfecun 
'•  djpars  aefiatis.  Addit  deinde  Galenus, orientem  Arditn-um  autumno  initium  facere, o/ 
ritur  autem  ( utPlinius  capite  quadragefimofeptimo  fecundi  libri  tefiaturfundecim  Ae 
bus  ante  acquinodlium  autumni,  efi  uero  Aequinodhj  principium  circa  decimam  terti 
$  am  diem  feptembris,propterea  in  principio,  uel  circa  principium  f^tembris  oritur  Ar 
(Surus.  Occafus  Pleiadumhyemi  initiimi  facit,  propter  hoc  Plinius  libro  fecundo, 
capitequadragefimofeptimoinqmripofiidaequinotfliumcfcilicct  autumnaleldiebus  fe 
re  quatuor  SC  quadraginta  V ergiliaru  occafus  hy  eme  inchoat,  quod  tempus  in  tertium 
idus  nouembris  coincidereconfireiut.  In  aequinodio  poft  hyemem  efi  principiu  ue/ 

tis.nunc  inter  duodecima  8C  decimamtertia  diem  Marti)  inchoare  poteft.Plinius  praeci 
tato loco  inquit: uer  ergo  aperit  nauigantibus  maria,  cuius  in principiofauonij  hyber/ 
num  molliunt  coelum,  fole  aquari)  uigefimam  quintaobrinetepartem.is  dies  fextus  efi 
antefebruarias  idus,  Ipfe  igitur  alteram  diem  ponit ,  quam  fuperius  nos  fecerimus ,  SC 
quam  Galenus  aflignet. 

APHORISMVS  XV 

Ex  anni  autem  conftitutionibus ,  quod  in  totum  dixerim,  ficcitates  imbribus 

funt  faIubriores,8C  minus  mottifetiE,  SI 

BRASAVOLVS 

V  N I C  V I CLV  E  etiam  mediocriter  erudito  hic  Aphorifmus  patere  poteft.  etenim  fi 
I  in  omnibus  qualitatibiis  caliditate,  frigiditate, humiditate,K  ficcitate  aequalitas  fitihic 
annus  faluberrimus  etit-  Si  aut  acciderit  unambanim  qualitatum  excedere,  puta  humi/ 
ditatem,aut  ficcitatem,ficcitas  fempereft  magis  falijbris,8d  minus  mortifera  humidita/ 
te:5iideoficcftateshumiditatibuscontinuepr3cferendKfunt.namhumiditatesputredi/ 
nis, ficcitates  cpreruationiscaufac  funt.undeAriftoteles  primo  Problematu  libro,  pro/ 
blanateuigefimpprimo  quaerit,  cur  armus  peftilens  tunc  inuadit  cum  ibi  multum  uapo 
ris  de  terra  exsitatRefpondet,  quia  tunc  armus  humidus  pluuiuscj  Cgnificctur  necefle 
eftjterranaq  madefeereneceflariu:  fit  igitur  ut  quafi  locis  paluftribus  graitibustpproin/ 
de  immutetur,  &  ^prpprq  quoeg  multis  tunc  excremetis  redundare  neceflarium  eft,ita 
uta:grotandimatefia  habeant  in  acftatem .  Vides  hic  Ariftoteleni  caufain  corruptionis 
exhumiditatepofitiiTe.  '  . 

T«?r  4  ^ii«/'nSi.ideft,Conftitutionum  autem  anni.]  Vel  (utLeonfpe/ 

nus)ex  anm’  autem  conftitutionibus.  Celffis  interpretatur  namsdtna!  tempeftates,  un/ 
de  Hippocrates  per  anni  tetnpeftates,ideft,  per  diipofitiones  temporum  anni  infuis 

qualitatibus, quidiudicaridufftdpcet.Haec  autem  pars, Ex  anni  confiitittioiubus, pluri 
umaphorifmorumconfequentiutriinfcriptioelTeuicJeiuf,  ficutietiainiwirtcipiouhdec» 
tniaphorifmiillaminrcriptioneraprbpofuit,Deteihpqribus.inhocigituf1oco,exftatu 

partium  anni  in  qualitatibus  K  inuniuetfali,pr^(ertim  iri  paffiuis,quidfi,iturumfit  iitdi 
gt  •  Philotheus  hoc  m  loco  differentiam  pbnitinter  y»ms«<ny  ,  ideffi  cpnftitutioncm, 

«MrefaAto.ideft  mutationem, inqifiens,  ititTKsitiiijVitfiifftAHr  ™  «/li!» 

0  iqtTKsanj 


wtmsxms  /ifwfoAM  «Av;jow©'.(iro(/  uft  ■!mfK</leyttKr&-  U  f  -  / 

f «f  r>  ui^yfi(fi-na, «  o/^i/  (SSp  iweia^i  iSi'  7«  4vK074»(/,^t7KfoAii  Atjti!"!! 

(««fov TI/^OI/ «rttitf! iltisiu,,uSiv> 4v)^ei^iy •^«7r£in(i,  «3  •«'■TOu 
xaiKsctoJj  «Vo/ia^tTKi.aTK  •»  m'«OT:Ai(;,t«4'. ».  c!«i  ti)  •'ponrBinj/, 

‘i^(fvaivayi.ide(t,  Conftitutio  a  mutatione  fic  differt ,  quod  conftitutio  breuitem^ 
eft, mutatio  autem multitemporis.  ut  exempli  gratia  dicam,cum  atftas  fexaginadi^ 
defcribatur,fi  totum  hoc  in  fri^dius  fit  commutatum,  mutatio  dicitur ;  fi  autem  de™"* 
folum  dies  acciderint  in  frigidius  mutati,  qirinqua^nta  autem  mftatis  temperaturam?* 
uauerint,  conftitutio  nominatur:  deinde  e  contratiOjfi  quinquaginta  in  frigidius  mut? 
ti,  decem  autem  fecundum  naturam  fint.  ^ 

T(i^illi’«a9:/,ideft,Quodin  totum  dixerim.]  uel ut  omnia  comprehendain.None(lj8t 

intelligenda  haec  pars,  ut  recentes  intelligunt,  qui  ad  diuerfas  partes  ipfam  applicantia 

hiceftfenfus  ut  uniuerfaliterdicam,8fnuncad  particularium  temporum  conflitutionti 

non  tranfeam.hoc  eft  didum  in  totum,ideft,in  umuerfum.  ” 

01'  8(rl[; uyiaro^^oi.ideft.  Squaliores  imbribus  funt  falubriores.1 

V el  dicamus,ficcitates ,  quoniam  ut  in  prtecedenti  aphorifmo  docuit,  idem  funt 
Kf  «5iii',ideft,fquallidum  8f  ficcum,  tamen  fquallidum  aliud  quiddam  ex  ficcitate  com 
tradum  fignificat:undefquallidum  efle  nonpoteft  nifi  ficcum  fit,propterea  fquallor  eft 
ficcitate  intenfior .  eft  uero  ficcitas  falubrior ,  quiadua:  fuperfluitates  cominuoinno/ 
foo  corpore  generantin-,aquofa  qujdam,qujper  totum  corpus  fanguine  defert, Kcrat 
fior  tamen  humida;hse  fuperfluachumiditates  in  temporibus  ficcis  exiccantun  inhumi 
dis  uero,  in  eodem  ftatu permanent,  8f  potius  augentur,  hatc  eft  Galeni  caufacurficd/ 
tates  humiditatibus  falubriores  fint.ied  tu  addas,K  ob  id  faltibriores  effe,quiatbthumo 
res  non  generantur,  8t  qui  iam  geniti  funt,  corriguntur,  Kficcitas  aputredinelibent, 
quamhumiditas  inducit  Illo  autem  uocabulo  tiro/ifefwFjideft, imbribus  ufuseftjinnuu 
gnamhumiditatem  annotaret.  , 

K«t  ««oj/  SwxTffli/liiilr.ideft.Et  minus  mortiferae,]  Qiiiaplures  ex  humiditate,qujni 
ex  ficcitate  moriuntur,  nam  humiditas  putredinum  caufa  A:,  cum  ficcitas  coferuatim 
fit,  unde  8i  Philotheus  hic  dicit  Jt  ms  'vmitSeix!  y/My  tSi  (myar&-  mu 

-m ,  oHTnijiirx  yxAtm  rKrvny .  ideft,Secundu  autem  humiditates,  fuperfluifitfesin 
corpore  colledac  corrumpimtur ,  8f  corruptae  moleftos  affedus  pariunt  At  fi  com/ 
mentum  fequens  adduxeris,in  quo  dicitur, omnes  morbos  praeter  phthifin  in  ficcitati- 
bus  fieri,ideo  ficcitates  magis  morbofac  uideantur.Relpondemus,  8Cfi  recenteshocue 
lint,  dicanuj  ficcitatem  per  fe  meliorem  efle ,  per  accidens  uero  deteriorem :  hoc  autem 
nobis  non  fatisfacit ,  qui  abfolute  8C  flmpliciter  arbitramur,  ficcitates  humiditatibus  fa 
lubriores  efle ;  argumentum^  ex  praiio  Galeni  intelleduproiequitur,  qiainfequenti 
commento  non  dicit ,  omnes  morbos  prae  ter  pthifim  in  ficcitatibus  fieri  ,  fed  haec  funt 
eius  uerba ,  ad  ficcam  uero  conltitutionem ,  quae  fecundum  caliditatemSf  frigiditatem 
naturaliter  fe  habet,  omnia  alia  magifqua  tabitudines  confequuntur .  unde  Galenus  in 

hoc  loco  intedit  edocere, in  ficcitatibus  tabitudines  fieri  impolfibileefle,Kh2cfercfeiir 

fum  facit,  quod  ad  ficca  conftitutione  potius  omnes  alfj  morbi  fequSttir,  ^tabitudines: 
8f  ideo  no  dicit  qi  fequantur  omnes  morbi,fed  quod  potius  alij  morbiefra  quinonte 
ih  ficcitatibuSjin  ipfis  fierent,quampthifis,non  tamen  quod  dmnes  in  ficcitatibus  fiant 

Dubitabis  etiam  qjiiiaiuperius  odlauo  commento  ditftum  eft ,  Autumnumpluinum 
efle  magis  fanum  quam  ficcum ,  Refpondemus ,  intelligendum  efle;  non  pluuium  ,tn 
quo  adeo  pluat,utinhumiditate  diftemperatus  efficiatur,  quia  in  hoc  cani  peior  effei: 
ftd  intelligit  ad  id  ufque  pluuium ,  quod  pluuiae  ficcitatem  illam  naturalem  autumni 

contemperent .  Si  forte  iterum  dubitabis^  ficcitates  humiditatibus  pdores  uideri, 
quia  uita  inhiimido  confiftit,  unde  ficcitas ,  quae  frumido  contraria  eft, etiam  uitae  con 
traria  efle  uidebitur .  Refpondenius ,  ficcitatem  eitreniam ,  tritae  omnino  contrai^ 
efre,fedficcitas,qua:  tempori  cdhuenit,ideo  bonaeft,quiahumiditates  fupcrfluasrefoh 
uit.  Nec  ab  ifta  difficultate  abftinedum  uidetur,  quodmulto  peiores  in  ficcitatibus  ee 
nerentur,  quam  in  humiditatibus.  rtawbiles  generantur,  ex  quibus  K  acutiores  mo™ 
fiunt,  ut  in  otftauo  Aphorifind  ditftS  eft,  Refpondennis,in  ficcitatibus  morbos  quidon 


A  P  H  O  R  1  S  M  VS  XV 

«cutiorcs  fieri  fcdpaudores,im6  K  paudffima  materiain  ficdtatibus  fit,qu*  K  fi  acu/ 
wm  morbum  pariat  eum  tamen  dto  refolubile  fadt,»:  qui  no  ita  diu  uexat  ut  perimat: 
fed  in  humiditatibus  mula  humores  generaiuur,  qui  puarefcentes  ob  fuam  copiamjdi 
ouialongas  aegritudines  pariuntrinterfidimt. 

’  G  A  L  EN  V  S 

Qv  o  D  melius  fuifltt  inter  antea  feriptos  aphorilmos ,  in  quibus  agit  de  tempo/ 
rum  conftitutione>hunc  primum  feribere  aphorifinum,quem  nuneprae  manibus 
habemus, exipfis  rebus  didicimus, quoniam  ad  confirmandos  priores  aphorifmos  hoc 
etiam  eguimus,Et  hoc  ex  neceffitate  didicimus,  quoniam  prius  eft  natura ,  at(^  dodri/ 
na,flmplex  compofito.Poft  illum  igitur  aphorifmum  cuius  initium ,  Hauftri  hebetan/ 
tes'  auditum, caliginofl, caput  aggrauantes, pigri, diflbiuentes, Primo  loco  ponemus  il/ 
Ium ,  cuius  principium:(^iotidianac  conftitutiones ,  aquiloniae  quidem  corpora  in  u/ 
num  cogunt.  Secundo  loco  hunc  nunc  propofitum,in  quo  ex  omnibus  anni  conliitu/ 
tionibus  ficcitates  imbribus  anteponit, K  hoc  cum  ratione ,  Nam  in  ficdtatibus  fuper/ 
fluehumiditates  difibluuntur ,  perimbres  autem  intra  corpus  coUedae  putrefiunt,  m'fli 
quis  fingulis  diebus  colledas  exercitijs  expurget .  Qiif  enim  fit  per  balneas  euacuatio 
parua  folam  fere  cutem  euacuatQiie  autem  funt  per  camem,&  partes  folidiores 

difperlaeiuperfluitates ,  haudfufficienter  ex  balnds  euacuantur,  necp  tamen  ea  quae  fit 
per  purgantia  pharmaca  fuperfluitatu  euacuatio ,  idonea  eft.Nam  ualde  indigentibus, 
K  ex  longis  interuallis, utilis  eft.  Earti  uero  quae  quotidie  generantur  in  corpore  fuper/ 
fluitatumicuacuatio  minor  eft,  quam  ut  exigat  purgantis  pharmaci  operatione.  Si  uero 
quifpiam  noluerit  bis  menfe,  aut  femel  faltem  ea  uti,  ueritus  ne  fuperfluitatu  multitudo 
a^egetur,praeterid  quddnocebit, corpora  etiam  in  malam  trahet  confuetudine,  Ali/ 
menti  fiquidem  pars  una  derofa  eft,  qupipfi  gratia diftributionisadmifcetur.  Altera  ue/ 
lutifuliginofafuperfluitasquacin  pluribus  cibis,  quaEcu<5  funt  peiora  cotinetur,qusc  na 
tura:  operationem  fubterfugit,  cum  necp  aflimilari  corpori  quod  nutritur,  ne<^  agglu/ 
tinari  queat.Hg  igitur  omnes  diebus  fingulis  fimt  euacuandae,  iieru  magis  in  ficcis  con 
(iimtionibus  euacuantur,  quam  in  humidis,  ate^  ideo  has  dixit  eflTe  falubriores. 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  quorundam  aphorifinorum  ordinem  aflignat, nempe  uult,  ante 
iftam  partem  de  temporibus ,  illum  aphorifinum politum  efleiauftri  auditum  hebetan/ 
tes, qui  in  ordine  quintus  eft:deinde  ille  fequatur,  Qiiotidianae  coftitutiones,  qui  eft  de/ 
cimusfeptimus  in  ordine,  8ifextus  efficiatur,  poftea  prjfens  aphorifmus  fequatur, qui 
eft  decimufquintus  Si  feptimus  fiat:De  temporibus:deinde  fecundum  prp  feriptum  or/ 
dinem  fequatur.  Si  lu3c  non  ab  re,quia  res  fimplex  prior  eft  natura  K  do  Aina  compofi 
ta,  praefertim  fi  genus  id  dotftrinw  per  caufas  flat.  Quod  aut  feriptu  eft,  Si  hoc  ex  necefli 
nte  didicimus,  in  Gr^cis  codicibus  fccimdu  duas  le(flionesinuenitur,nempeAldinus 
codex itahabet,0  iKp  «$•  myxas  itaLeonicenuminfuo  contextu  habuifle 

ceriutn^; fed  antiquus  codex, quemhabemus,aliterlegit,hocinqiamodo,  13  t5a= 
Myxas  isncSsiiUx,  ideft ,  Si  hoc  ex  neceffitate pafli  fumus. 

s E C  V  ND  o  Galenus aphorifmi rationem afflgnat,qufa in ficcitatibushumiditates 
fuperfluacrefoluuntur,  per  imbres  uero  crefcut,Siaceruantur,nifi  quis  fingulis  diebus 
euacuetur,adeo  ut  nullo  modo  humoresaggregentur;  hjc  aut  diuturna  euacuatio  diffl 
cultCT  exercetur.  At  quia  una  uia  adeft,  quae  eft  exercere  corpus, hxc  uia  femper  fieri  no 
potefttfi  quis  autperbalnea  hoc  efficere  tehtet,  qualibus  quotidie  antiquitas  uti  folebat, 
hic  euacuareno  poterittquiabalneorq  euacuatio  pauca  eft, Si  nihil  per  iplamnifi  quod 
fuperficiale  eft  Si  cutaneum  euacuatur,perbalnea  uero  talia  Galenus  intelligit, quibus 
ftidor  prouocatur.nam  exhis  Si  perliidore.  Si  per  inftnfibile  euacuatione  euacuamiis, 
^lod  fi  dicas,  Galenu  in  fecundo  lib .  Balneuinter  uniuerfales  euacuariones  pofuiffe, 

Kerpondemus,inter  illas  pofirifre,queextrinfeceatotocorporeeuacuat, no  tameintrin 

fece:nec  ipfum  exercirio  coparare  conuenit,quia  exercitia  illas  etiam  humiditates  refol 
■uit  quae  intrinfecus  funt,id  uero  a  balneo  fieri  non  poteft.nam  fuperfluitates  qua  in  foH 
dioribus  partibus  fiint,  non  refoluit ,  aut  iftud  faltem  fufficienter  non  fecit.  At  fi  dixeris 
lUam  materiam  pharmacis  quotidie  euacuandamefle ,  Galenus  hoc  agendum  nonelTe 
O  a  monet 


43«  L  I  B  K.  I  T  E  R  T  1  I 

monet, qiifa  quotidie  medicamentis  uti  hon  debemus, imo  folis  ualde  inigentiboj,,^ 
benda  funt,&:  exlongo  interiKllo.T u  igitur  medice, qui probitati  ftudes,  nota,nota^h 
quam ,  &  ne  mente  tua  excidat ,  quod  pharmaca  non  funt  danda  nifi  ualde  indrooT 

bus,nifi  ualde  indigentibus.noli  igitur  pro  omni reminimaadpurgantiamedic^^ 

recurrere,  imo  8C fiindigeant,  raro,  raro  inquam, exhibenda  funt.Id  uero  fetre  oportn 
hxc  medicamenta  non  efle  Rliabarbarum,Caffia>  Manna,  Thamarindi,  AIoe,redin’ 
fcammonium,  colocynthis,  elleborus .  Superfluitates  preterea,  quae  in  noftro  cotpote 

generantur,totnonliint,quod  purgantemedicamento  indigeant.  Aliquis  autem  di^ 

poterit ,  ne  haec  materia  innoftro  corpore  colli^tur ,  bis  in  menfe ,  aut  fanel  euacujii/ 
dum  eiIe.hoc  etiam  a  Galeno  prohibetur, quomam  K  hoc  nocebit:uires  etenimdebilio 
res  reddet,  folida  membra  extenuabit,  dC  in  maciem  ducet ;  praeter  hyc  autem,  corporj 
fn  malam  confuetudinem  ducet.nam  hunc  hominem  in  hpt  deducet,  quod  opus  etitut 
id  femper  efliciat,aliter  ii  quandocp  practermiferit,  uehementius  aggregata  matetiano/ 

cebit.Hocigiturfcito,at9refcito,neqi  ullo  momento  abstefugiat,irequentaremedioi 

menta  purgantia  peifimu  eflenamm  nihil  eft  quod  impediat,  te  his  frequentius  uti,Rha 
barbaro,  manna,  caifia,  quam  alias  longam  illiquam  appellauimus,T amarindis,fena, 
aloemam  medicamenta  non  funt. 

TERTIO  Galenus  Aphorifmi  expolitionem  perficit,  notans  ex  alimento  duas  fu/ 
perfluas  partes  fuml,ferofam  unam,8i  alteram  fuliginofam,  qupinpluribus  cibis  conti 
netur, 8C  tanto  magis  abundat, quanto  cibipeiores  iimt.haec  iiiperfluitas  in  natura  nub 
Ium  officium  habet,  quia  nec  corpori  nutrito  aifimilari  poteft,  nec  agglutinari.ferofa  ue 
ro  fuperfluitas  officiu  habet  ducendi  fanguine  per  uenas  ad  tonim  corpus ,  deindenihil 
habet  offica,quonianec  ipfa  nutrire, nec  agglutinare  poteft.  In  noftro  igitur  corporehf 
duat  fuperfluitates  continentur,  8C  illat  fimt  qug  quotidie  euacuari  deberettin  ficcis  con 
ftitutionibus  maxime  refoluuntur,in  humidis  minime :  propterea  ab  Hippocrate  ditSis 
eft,iiccitates  humiditatibus  efle  ralubriores.Addetu,no  folumob  harufuperfluitatum 
refolutione  elle  falubriores,imd  propter  humidos  humores,  qui  in  humidis  coftitiv 

tionibus  in  noftro  corpore  fiunt. C^od  uero  legitur ,  alimeti  liquide  pars  imaferofa  eft, 
inhoclocq  deefthaccparticula,8aiumida,quoniamgracco  cotextu  ita  habetur, 
r>i  uj|oi/ideft.  Alimenti  qm'dem,hoc  tanquaferofuni, 

K  humidum.Id  etiam, quod  ita  feriptum  eft,quae  naturae  operationem fubteifitgit,  te« 
re  oportet, Si  naturac,non  quaenaturae.nam  Graece  habetur 
^inutjdC  effugit  operationemnaturae. 

A  PH  O  R  I  S  HV  S  XVI 

MOrbi  tn  ptuuiarum  tnultitudinc,  magna  ex  parte  fiunt,  febtcslong*, alui 
profluia ,  putrcciincs,  morbi  comitiales,  8£  attoniti,  quosapopicxias  gt«i 
uocgnt  &angtn*.In  ficcitatibus autem  tabitudines, lippitudines, articulorum doi* 
loreSjftillicidia  urina:,8C  difficultates  inteftinotum, 

BRASAVOLVS 

T  N  omni  anni  tepore  fimpliciter,uel  in  duobus,  uel  in  tribus,  uel  in  omntb.fi  pluuia 
r8  mu!t:nidines  fint,  hi  morbi  quos  defcribetjutplurfmu  confequStur,  log§  febres, alid 
’  profluuia,purredincs,epilcpfij,  apoplexig,  anginae.  Si  uero  ornma  anni  tepora,  ud^ 
uel  duo,  Uel  tria  ficca  fint,  tabitudines  fiunt,  lippitudines, articulorum  dolores, Ifinid™ 

urine,5iinteftinorum  difficultates,  hj  igitur  fgritudineshumidamdiftemperantiJcoiy 
feq uuntur,8tficcam,SChoc  ut  plurimum, 8daliafecundumproportione,utGalemB ia 

comento  edocebit.  Conueniens  aSt  fuit  in  gertere  has  aegritudines  quae  ab  his  qualitati 
bus  dependent,  pertradlare ,  cum  ut  eas  pracdicerCfciremus ,  tum  ne  quis  ex  prgceden^ 
tiaphorifmo  id  putaret, ficcam  conftitutionem  adeO  humidam  in  fanitate  excedere, 
,  Ut  in  ficca  fuae  aegritudines  non  fint .  propterea  Philotheus  uoluit  hunc  Aphorifnium 

prgcedei» 


APHORISMVS  XVI 


|,r*ccdcnti  coniimcis  ^e,inqu 


^ _  _  _  Sh 'n!>  SsZtylS-yi^ 

■^Mmrr&‘,7mxa>iir<>'-t~~^‘~,«'’'t>mstnyoUimiiSeiiu>7niiit  jTiK7TS<nijeicui}(iiii,i<idl,  HtC 

^orifmus  comunaus  eft  praecedenti,  tanqii5  quodam  mterrogante,quales  fimt  moi/ 
H  quos  humiditates  pluuiales  pariut, quales  aut  quos  pariunt  fquallorest't5Taj-i  hiyaji. 
id  Amdudt  fcilicet  diflbiutionem  per  hunc  aphorllinu  Hippocrates  dicens, fieri  febres 
acutas, KreIiqua.CeHus  capite  primo  fecundi  libri  hunc  aphorilmum  interpretans,  de 
Cccitate  primo  lermoriemhabet  inquiens,in  ficcitatibus  acutae  febres,lippitudines,tor 
inina,urinj  diffi'cultas,articulorum  dolores  oriimtur.per  imbres  longe  febres,  alui  deic 
aiones, angina,  cancri,  morbi  comiriales,  refolutio  neruorum,  quam  Graeci 

nominant.  Addit  prgterea  unum  Celfus  quod  ab  Hippocratepofitum  non  eft,  illud  in/ 
quam-Nccp  folum  intereft  quales  dies  flnt,  fed  etiam  quales  antepraccelTerint. 

^  ^  fiiU'  THCi  tmiiSeiumy  (5j  -w  areSi*  yiVt-rta,  ideft.  Morbi  autem  in  imbri/ 

bus,uei  per  imbresCut  Cornelius  diciOmagna  ex  parte  fiunt.]  Huic  loco  iftum  fenfuni 
affignarcpolTumus,  hancpartemafequentidiftinguentes ,  fitcpfenfus,  morbi utpluri/ 
mum  in  pluuiarum  multitutudine  generantur,per  morbos  abfolute  8ffimpliciter  mor/ 
;bos  intelligentes ,  non  determinantes  nos  ad  particulares  aegritudines:  deinde  alij  par/ 
ticulares  morbi  fequantur,  ut  longae  febres,  aluideie(Siones ,  Kalij  qui  fcriptifunt.uel 
hanepartem  confequenti  iungamus ,  fenlum(^faciamus,morbi  autem  hi  in  pluuiarum 
multitudine  ut  plurimum  fiunt  fcilicet,  febres  longae  8C  reliqui .  in  hac  enim  humida 
conftitutione  omnes  morbi  generari  polTunt ,  tamen  hi  potifiSmu  funt ,  qui  ffequentifli 
me  generatur,  quoniam  ex  ipfa  humiditate  fiunt,  quf  tunc  uiget.  opus  enim  eft  tale  tem 
pus  intelligere,  in  ^uo  frequentes  pluuiae  defeendant. 

(iaxjoi.ideft.  Febres  autem  longg.]  Aldinus  codex  ita  habet,  fed  antiquus 
quemhabeo,?ruj>Q=(V#t«*fo(,  ideft,  febres(^  longf.fi ideft,  &:,legerimus,Sf  non  <A', 
ideft,autem,duas  partes  huic  Aphorifmofacimus:una  erit,  morbos  imbribus  fieritalia, 
quod  fiunt  &  febres  longs.fiunt  autem  longae  febres,  quia  humana  corpora  humiditate 
implentur,qu3efacile  putrefcit;ea  ucro  putrefa(fta,cum  crafta,  glutinofa,  Kdenlafit,ad 
hoc  ut  refoluatur, multo  tempore  indi^et.proptaea  longae  febres  gignuntur,  c-n«  imp. 

(ut  dicit  PhilotlVeusliJAij^ftiAiti:/  k;  ft^HTlxrayvtiiy.  oKjrfna  ly  arv/ 

fitw  licexfis  ljyit^tTKt.7n>JA»  y>^  vyfirii!  (my-XT®-  Jiaixi-nu.  ideft,  quonia 

humiditas  pituitofum,&l  fluxum  humore  parit .  hic  aute  humor  corrumpitur,  8C  febres 
'longas  facit,  multa  emm  humiditas  non  poteft  a  corpore  depelli, 

K«i  MtAist  f  uo-Kflr,  ideft.  Et  alui  profluuia.]  Celfus  interpretatur, K  alui  deicdiones, 
quodmelius  uidetur,quam  interpretari  profluuia,  nam  profluuiu  unum  ex  tribus  gene 
tibus  fignificat,dylenteriam  inquam,  diarrhiam,  uel  lienteria.  At  inhumiditatibus  ne/ 
cefle  non  eft,  unam  illarum  trium  profluuij  ipecierum  fieri ,  fed  neceflario  aluus  Iblum 
mollior  efficitur.propterea  frequentius  detjciunt,unde  Celfus  non  ab  re  dixit,  alui  deie 
(5iones.propterhumiditatem,quat  partes, &  uias  lubricas  reddit 
Kiit  <rei5r4o'!ir<(V.ideft,Bt  putredines.]  Qiiia  humiditas  putredinum  caufa,8C  tanquam 
mater  exiftit,propterea  in  humiditatibus  alia  etiam  uidemus  prxter  noftri  corporis  hu/ 
mores  putrefeere.  Antiquus  ille  contextus  qui  apud  me  eft, no  legit cryTrMviir ,  fed  » 
«■»irtc/'li/Xt'.ideft,uelputredines,ut  in  hoc  fere  incidat,alui  deiedhones  facit,ucl  putredi/ 
nes  facit, quas  circa  aluum  etiam  intelligerepoflemus, tamen  putredines  abfolute  intel 
ligendsc  funt .  exponit  uero  Philotheus  putredines,  ideft,diff'icultates  inteftinorum  in/ 
quiens  «#7^AB,a;ft(fi(SK  o*7ru/?oi/«r,TX’nsi  ideft ,  non 

lolum  diarrhias  inuehitfed  &C  corruptiones,hoc  eft  dyfenterias.hac  autem  re  non  coiv 
tetus  addiUiiJA’  s  xQfn-xs  u  v\H,irks  Jiaiftlas  mw,  oxmyUxyJt 

fed  fi  materia  incorrupta  defeendit,  diarrhoeas  fecit:comipta  uero,inteftinorum  difflcuj 
tates,ideft,dyfenterias. 

Ktit  tmAsT^niKgaaTrorjAsjfni. Etmorbi  comitiales  &  attoniti.]  Didum  eft  anobis  fu 
perius  aphorifmo  quadragefimofecundo  StC  quadragefimOquinto  fecundi  libri,quod  hl 
duo  morbi  in  eodem  membro  fiunt,  8f  ab  eade  materia, 8f  quod  materia  faciens  utplip 
rimumpituitolaeft.In  hoc  autem  pluuiolb  tempore  multa  pituitola  materia  generatur, 
qus  hos  morbos  facile  afferrepoierit.  Celfus  de  apoplexia.nihil  dicitifedinquit,Mothi 
O  3 "  comitia 


45»  LIBRI  TERTft' 

comitiaks,refoIutton«-uoi-iim,quam:«paAv(Bi/  Graeci  nominant.  tamenKhiVpf 
morbus  in  imbribus  fit,quamuis  antiquiffimi  gracci  apoplexiam  dicentes  paralvO™^ 
telIigerent,propterea  apud  Hippocratem  inuenitur  crus  apopledlicum.hic  uero  S,?! 
theus  dicit8<A'5rt?«r>r  «asj/ f  <«<r« ,  ■mmkgTAxxTi!  - 

XjnAWTiSifi^xfJiKAso^jiAsliW acftVieixir  «uot  linpsala^  J"-' 

ideft ,  Si  autem  ad  cerebrum  irrepferit  apopledicos  facit,  SC  fi  quidem  omnes 
triculos  obftruxerit ,  apoplexiam  facit .  fi  uero  parnliter  obftruxerit ,  morbum  co^ 
tialem  facit.  ' 

Koi  xiu/iy^fu.ideftjEtanginas.]  Qtifob  materias  in  Corpore  fnpcrabundantes fiunt 
praefertim  in  capite  8d  ad  colli  partes  aefeendentes .  polltint  autem  &  ji^ 

ginas,K  7$«xuu«^^af.ideft ,  iipcta  angiius  uelfelfas  anginas  inferre.  Celfus  libro  qL/ 
to  ca.quarto  de  his  fermone  habet,  fed  a  Paulo  Aegineta  libro  tertio  capite  uigef^of 
ptimo  elucubratius  tradatur, ubi  quatuorfpecies  percurrit, 

’^x(ruu«!yx«,  latini  nomina  non  habent,  Gracis  nominibus  correlpondmtiahac 
duo  folum  apud  probatos  authores  inueniuntur  angina ,  8C  iuxtangina  j  fiunt  fecun» 
dum  Paulum  hoc  modo:  Quando  interiores  faucium  mufculi  inflammantur  mm, 
fit ,  quando  exteriores  m^xnuiiyv ,  cum  uero  interiores  gutturis  mufculi  inflammaiv 
turjxuuax^sfit,  cum  exteriores  Cynanche  uero  multo  peior  eftquamfv/ 

nanche ,  quoniam  Cynanche  breui  fuffocat  qm'  eam  patiuntur  canis  uocem  ha¬ 
bent.  Hippoaates  hbro  quarto  Deratione  uidus  inmorbis  acutis(fi  illa  pars  Hippo/ 
cratis  fiOinquicanginafit  cum  hyeme,aut  uere, multa  eademtp  uifeofafluxio  adii^a 
res  uenas  defeenderit ,  quae  quidem  utpote  amplae ,  plurimum  ad  fefe  fpiritum  conuel- 
lunt,a:  reliqua.Poft  haec  de  alio  anginae  genere  tradat,  quod  ex  calidis  humoribus  ft, 
de  quo  in  illo  loco  plura  ab  eodem  authore  dicuntur.Nos  ad  propofitum  redeuntes  di¬ 
cimus  per  anginas,iynanchas,8d  cynanchas,paralynanchas,  8C  paracynanchas  intelli- 
gendas  eirc,qiiaeamateria  frigida,&  pituitofagenerantur.Philotheus  uero  dicit,  angi¬ 
nas  fieri,  «TJ  ■!sioKa'm,3'7Jr  wwsjfSlifimi» 

7»  itw ifhiyittvlui  Kiuiiyyiu  ot® «Aa , ideft,  Quodhu- 

miditas  fubiacet,quf  corrupta  SCimpulfa  a  capite  per  muiculos  fauciu  procedens, mor 
fus  inflammationem  faciens,anginam  perficit.  Celfus  addit  cancros.Re autem  uera  can 
cri  potius  abhumiditateiuuari  uidentur,  quia  eorum  materia  ficcaeft&ratrabilaria.pro 
pterea  nos  dicimus  6b  hanc  caufamillis  obefle ,  quia  in  humiditatibus  muUsputredi- 
nes  generantur,  qu  j  cancrum  augent. 

ivifiwn  gSjyyuim  ipStmAillr ,  Ita  habet  Aldinus  codex .  At  meus  antiquus 
didt.fenfus  autem  eft,in  ficcitatibus  autem  ipiio-iSlr,Leonicenus  tabitudines  interpretv 
tur  .Celfus  hoc uerbum  prsctermifit.  in  ficcis  ergo  temporibus  aut  omnibus,autpIuri- 
bus,aut  uno  lblo,modo  liccitas  ipfa  pracualeat,morbi  qui  fequentur,fient  tabitudines, 
quod  Galeno  nonplacet.namficcitas  tabi  confert, 8d pulmonis  ulcera  exiccat,2d  mate 
rias  etiam,quac  fi  in  corpore  perfeuerarent,  illuc  currerent,  refoluitldeo  in  ficcitatibus 
tabes ,  quas  ifStvuAiiy  Gracci  dicunt ,  fieri  polTe  non  uidetur ,  nifi  dixerimus ,  ficuti 
apud  latinos  tabes  tria  fignificat,tefteCelfo,(t7)oaiSiia',i(A!;ti/(«i-,8d<?9iin(/,itahocuoca- 
bultim  ijS/oif  quandoeg  apud  Graecos  haec  eadem  fignificet ,  K  pthifim  ipfam  quse  ell 
ulcuspulmonis,SC«'Jj»«<at‘«',quae  eft  totius  corporis  liccitas, &;  nsiyifttw,  quae  eftmalus 
corporis  habitus.Inhoc  loco  Hippocrates  de  iifsOlix  intelligit,ideft, totius  corporisv 
riditate.  At  quod^dioif  apud  Graecos  «ipoiaiwfignificare  poirit,8i  quadotj  fignificet, 
ex  Galeno  undecimo  Aphorifmo  praeexpofito  fumi  poteft.  eo  enim  loco  ab  Hippex» 
te  dicebatur,  Autunus  Phthificis  malus. Galenus  monet,aphorifma  taminPhthifids, 
qui  habet  exulceratu  pulmonem,^  in  tabefa(ftis,8d  extenuatis  intelligi  poflfe.  Added^ 
dutftione huius  uocabuli  Phthifis,oftedere  phthiflm  extenuatione  illam  fignificare.  di¬ 
citur  enim  phthifis  cti  ,  quodefteorrupibd  extenuari.  Hippocrates  igitur^ 

hoc  loco,de  ueraphthifi  intelligendus  non  eft,  quando  pulmo  hulcus  habuerit.n2huic 
potius  profunt  ficcitates ,  quam  obfint .  T  u  ergo  tabitudines,ideft,«7j’i>®“'f  intelfig'- 
quando  corpus  extenuatur ,  8d  ex  his  quae  per  cibaria  iiimuntur,  corpori  nihil  additur, 
-fcdpotius  diminuitur.Temporis  ficcitates  ingentes  h^c  inferre  pofltmbK  fi  prffuo*'’ 


F 


APHORISMVS  XVt.  4^» 

augere.Nectranfeiindumeftad  oculorum  tabitudines,  deqtiibusiii  GaJem'  comento 
aliqua  dicemus.  Philotheus  uero  hanc  partem  hoc  modo  interpretatur,  Ws.i'*  « 

JlxKvei  ttsit  «'«tj  «5“  kS“^™ia  <pSif«J^a,  ivma  ti  ic^iuiMt  tfUni/  ivsii.«(s(ny.  jtx 

«»’  uftTOi/iiiT»</'«S)fl;ii5rTO(/aj>»f-j«5raS©'TOiu/75  Acija.idefr,Qiionia‘ 
ficcitas  utpote  calida  K  ficca  intcmperatura  bilem  generat,  ipfa  bilis  delata  in  pulmor 
nem  mordet  8i  moleftiam  affert, Si  exulcerat  ipfum,Si  corruprionem  facit,  qua  Athe/ 
nienfes phthifim  nominanf-non uero deomnibus illi eftfermo,  feddehis  quiadhanc 
paffionemapttfunt. 

i(jiteA/i>M.ideft,Lippitudincs]quod  deficcis  lippitudinibus  /ntelligete  oportetquae 
cx  materia  biliofa,arida(5  ad  oculos  tranfmiffa  in  ficcitate  fiunt,  fuperflcialibus  etia  octi 
ii  partibus  exficcatis.unde  Si  P hilotheus  dicit,  « yxf  ^Kh  9»  -rrif  i^Sahydis  </'«/ 

«r8K9“  1(^  U(0I  «hiis,  ifflu  imimia  itfjxAiiiai,  ideft,  Bilis  enim  deduiffa  in 

oculos  mordet, Sipruritumexcitat,at($  exulcerat  ipfossSific Ophthalmias  facit.  - 
(«SfiTiiAr.  ideft,  articulorum  dolores] qui  fitmt ex  humorum  defluxibus  adartiCU- 
losddeo  Galenus  dubitare  uidetur, quomodo  in  ficcitanbusjiant,  inquibus  humores 
potiusrefoluuntur,8i  nulli  adfuntquifluerepoffint.  Galenus  ipfe qui  prius  dubitaue/ 
rat,refpondet,ob  hocfieri,quia  nimigficcitatates.articuloruhumiditatem  confumunt, 
propterea  difficilis  motus  infertur  ex  huius  humiditatis  ficcitate,  immo  quandoij  do/ 
lores  incurrunt, tamen  arthritis  non  erit,nifi  omnem  articuloru  dolorem  arthritim  nip 
cimare noluerimus. Qiiodnon probat  Galenus  tttincommento  uiderelicebit;addit(^ 
fi  flant  ex  acritudine,  ellepracfertim  caliditatefuperueniete.  Ipfe  Galenus  in  libro  De¬ 
finitionum  fuarum,  (Si  Galeni  fitille  liber)  «fS§my  definit,  inflammationem  eflecir/ 
ca  articulos  permanentem,  quae  male  affetftis  neruis  ualentiflimos  dolores  afferat  Nos 
iginn  dicamus,  ueras  arthritides  in  ficcitatibus  fieri, 8C  etiam  fguiores,qUamih  altjs  te 
peraturistquoniam  ut  Paulus  iEgineta  docet  libro  tertio,  capite  feptuagefimootftauo, 
arthrites, ex  fanguineishumoribus,exbiliofis,8<latrabilarijsfieripoirunt:tame  proma 
iori  parte  ex  pituitofis  fiunt,fed  non  ita  uehementes,quales  esi  qu»  a  bile  fiunt  In  ficci 
tatibus  autem  biles  gignuntur,ue!  faltem  acuunturhumores,  qui  inhabentibiis  debi/ 
les  artus  ad  ipfos  currunt, &:  facuiflimos  articulorum  dolores  faciunt;  tamen  &  in  humi 
ditatibus  illi  fiuht  qui  ex  pituita  funt  unde  Sd  Paulus  in  cUra  arthritidis  ex  biliofo  hu/ 
morelabpres  immenfos  euitandos  efle  docct,ob  id  quia  debilitant  exficcant  Vnde 
Si  Philotheus  dicit,  Ji  JIstj  «  xst-m&xlkem  i«s  (/luuiya!  n  Aoy»  tfo/- 

<f«{  nv 

<fts  ymym.  ideft.  Articulorum  dolores  autem,quoniam  ficcitas  diffipans  potentias  ra 
tionenutrimenti,  in  articulos  ueniens  mdigeftum,K  indigeftum  profluit  ad  arriculos, 
8C  articulorum  dolores  facit  ’ 

ideft,  urinxftillicidia}5ChfC  in  ficcitatibus  fiunt,deftrangUitjs  fupertUs 
locuti  fumus,quDC  fecundum  Galenum  in  ficcitatibus  calore  fuperueniente,  aut  frigo¬ 
re  fiunt,  tamen  ex  fola  ficcitate  fieri  non  poiTunt  Nos  quo<$  hanc  caufam  inducimifs, 
quia  inficcis  temporibus  biliofi  humores,8f  acuri generantur,  qui  (ut  Paulus  Aegine/ 
talibrotertio,capitequadragefimoquinK>  dieit,ftranguriafaciunt  et  Philotheus  ean¬ 
dem  fere  caufam  affignat  dicens,  Vrinxftillicidia  fieri  ly 

■yaia  c-uuiySs  ilm  xvsjytXS^  sfayycaMs  XThs^a.  ideft, quom'am bilis  incipiens- mordet,  bC 
continue  excitat  ueficam,8C  ftillatim  effundit  urinam. 

ideft,Dyfentcriae,qu*  fimt  inteftinorum  difficulfates,uel  tortnina. 
unde  Celfus  capite  primo  fecundi  libri  abfoluto  uocabulo  ideft,  tormina 

intcrpretatur,non  addens  illam  particulam  inteftinorum. 

G  A  L  E  N  V  s 

Febres  quidem  longas  ex  multitudine  fieri  humiditaris,mim'me  mirum,  fiquidc 
aegrori  ad  morborum  folutionem  egent  co<lhone,plures  autem  humiditates  non 
niilin  longo  tempore  concoqui  pofftmt.  Accedit  ad  hoc  quod  frigidiores,  BC  magis  pu 
«litofi  generantur  humores  in  multitudine  pluuiarum,  ficuti  contra  in  ficcitatiluis  bO 
O  4  Uofiorfg 


44P  LIB'R'1  TERTII 

liofiofe3.Quafe  mtempofibiispIuuiofis  febres  erunt  diuturniores,  mficcitatibiB 
temacutiores.Nei^extrarationemeft.quodaluiprofliriaintemportbuspluuiofjs 

Hiant,  cumhumorum  fuperabundatia  per  aliium  expurgetur, ficuti  etiam  quod eif^ 
temporibus  puttcdines  fiantj  quoniam  peripicuum  eftjhumida  ficcis  magis  ^ebu 
dini  obnoxia.  SuntautemSCmorbi  comitiaIes,&:apoplexisc,morbi  expftuitao^h'' 
bentes.  Angina  autemfitnqiinunquam  fuperfluitatum  multitudine  adfauces  colled^ 
fit  etiam  magna  ex  parte  fludionibus  ex  capite  firmatis  in  faucibus,  Quodaute  inrt 
iiiofis  temporibus  fludioncs,fcd  maxime  ex  capite  uenientes  fuperab undent,  mairf 
ftum,  didum  eft  a  me  fepius .  In  ficcitatibus  autem,  SC  tabitudines  morbos  sit  abum 
dare,8f  lippitudines, articulorum  paiTiones,  8C  ftillicidia  urinae,  8C  difficultates  inte, 

•  ftinorum, fatis  ut  mihi  uidetur  indiftindum  de  hifce  faciens  fermonem.  Morbi  fiqmdf 
tabitudines  nominatiadhas  duas  fequuntur  conftitutionesigiC  adffigidiflimam,aqua 
tionnulla  ex  uafis  quae  funt  inrelpirationis  inftrumentis  diif  umpuntur,  K  ad  altera  mia 
coniundam  habet  cum  caliditatehumiditatem,  quarum  occafione  caput  repletum mit 
tit  ad  pulmonem  fludiones.  Ad  liceam  ueroconftitutionem,  quaefectmdumcalidita/ 
tem,&  frigiditatem  naturaliter  fe  habet, omnia  alia  magis  quam  tabitudines  confeqia 
tur.Qiiaremihi uidentur  nonnulli  fuifle  coadi  oculorum  tabitudines  intelligere,ut  flt 

fermohuiufcemodi.In immoderatis  aute  ficcitatibus  lippitudines  tabidae  fiunqhoceft 

ad  tabem  oculorum  terminantes,  ex  qiia  fiunt  extenuati, ac  ficci  pluiquam  natura  con 
ueniat,fac'lafimul  Kipfa pupilla anguftiore,  exficcatis  uidelieethumoribus,  aquibiB 
ipfadiftenta,mediocriter  quidem  modum  feruabatnatin-g  coriuenientem.Plusuero^ 
oporteatad  prauam  latitudinem  extendebatur.  Si  uero  iplas  per  feipfas  didas  lippitu, 
dines  audiamus,uabumficcas  adiugemus.Diximus  autem,K  prius  caufam  obqiiam 
ficcglippitiidines  in  magnis  flant  ficcitatibus.Et  quidem  articulorum  morbi,qui ex flu 
dionibus  fiunt,nullo  modo  in  immodicis  ficcitatibus  fient.  Qui  uero  ab  aliqua  aaitu, 
dine  accidunt, fi  SCcaliditas  ulla  immodica  accelferit, tunc  fblumeuenient. Quas  igitilr 
articulorum  pafliones  in  ficcitatibus  dixerit  fieri,  dignu  eft  inquifitione.  Si  enim  immo 
dicefadacofumpferintarticuloruhumiditatem, difficile  raotum,&ficcitatemefficiet, 
forte  uero  &C  nonniin^  doloremieam.pafflonem,  qua  arthritis  nominaffir,haudqua^ 
efficiet,  nifi  quilpia  omnem  articuloru  dolorem  ita  uelit  nominare.  Atqui  ipfe  in  libro 
fecundo.  Epidemiaru,  ita  inquit.  In  Aeno  per  famem  qui  legumimbus  uefcebatur,in&/ 
ma  habebant  crura, 8C  qui  orobos  comedebant  genuum  dolores  patiebatur-non  artliri 
.ticoSjfed  genua  dolentes  ipfos  appellauit.  Quifpiam  uero  fortafflsdfxerit,  nouniusi(r 
ticuli  dolorem,fed  multoru  fimul  artliritim  qominarf&l  iuxtahoc-genua  dolentes  niin 
.quam  arthriticosappejfari.Demorbo  igitur, qui  arthritis  nominatur,hacdubitairefiif 
fida.vJ)  e  urina  uero  ftillicidfj  s  deinceps  uideamus.N  ecp  enim  ad  ficcitates  fimplicitet 
confequuntur,nifi  tribus  adhibitis  diftindionibus,quara prima  eftimmodicaCccitas, 
;feci!ndaficaIi#j}tasadiungatur,tertiafi]^igiditas,deqinbusnonfecitmentionemHip/ 
pi^ates,  Sed  (i.eili  libeat  omnium  aniii  cojnftitutfonum  naturam  mucftigare,flc  ipfuffl 
facere  ppoptenErit  autein  fermo  exemplo  manifeftus  huiuyrropofitf  confideranonh. 
.jSJatnfnvnpfficuficdtas  innaturis  benetomperatis  aliaro.eflfcit  corporis  difpofition^ 

.aliamiiaficcfSjdicurifiC  in  humidis  aliain,flc  ^fecudum  calid.am,ac  frigidam,  aliam  in 
alter!iHTafa.cietdi^ofltioncm,Secundutncnam:con>ugationesflmpIiciumintempcra/ 
:furtfrtujj4;aliara  quidem  in  calida  &C  ffcea.Differentcm  autwn  ab  ipfa,  in  frigida  Si  ficca, 

SCinreiiquis  duabus  eodem  modo, Sicuri  uero  fimplicepaulo  antea  feruantes  aeris am 
bieijitis.temperaturSjin  unaquatp  natitra  propria  dicebamus  facere  difpofition&fic  co/ 
qaofitam  c'oponentes,in  unaquatprurfusnatitta  futuras  difpofitiones  confiderabimus* 

Erit  aut  copofltaflcca  aeris  ambientis  coftitutio,quando  frigiditati,uelcaliditatiadiun 
getur,quan^  8C  fimplex  uidebatur  quodamodo,K  ipfk  c6pofita.Namifcebaturbcne 

teperatm  conftitutioni, media  intef  imnioderantiautra(p,8f  eam  quae  eftfecundac^im 

'tate,  6?  altera  quae  eft  fecundu  frigiditate.  Cum  uero  coceffum  fitin  dodrinis,fimplfc* 
quidefieri  teperaturas  cas  quae  fecundu  unam  qualitate  a  modo  naturae  fecefferiit,  non 
fimplices  aut  eas  quae  fccundu  phaes  :ii6  fine  ratione,  cu  aer  ambies  ea  que  eft  fecunda 
ficcitate  SChumiditate  oppofitiae,£Ue)ritmale  teperatus:  inaltera  aut  quae  eftfctfni  cah 


f 

APHORISilVS  XVI  li4i 

jJitatemiSiTftigitlit^f^^jbenetempcratuSjflmpIicemdiceJnuseiretotempmtura.  Hae 
igitur  habita  in  omnibus  cSfiderarione,  non  cft  obfcurum  quam  fiet  fermo  prohxiis  de 
reliquis  conftitutionibus, Kqui paulo  anteadidhiseftinuefica.  Nam  urina:  ftillicidia 
fiunt,  3C  propter  acutiem  urinae,  &C  propter  uis  expulfiuac,  quae  eft  in  uefica,  imbecillitas 
tem-^Qiue  rurftis  imbecillitas  ex  immodica  inteperatura  cotingit.  Cum  ueroocffo  fint 
immofeanritejinfingulis  earum  debihsucflcaerit,atque  idcirco  ad  eam  urinae  ftillicis 
dia  confequentur,  K  quidem  urinarum  aaitudines  a  quibufdam  fiimtintemperafuris. 
Sed  magis  ea  quae  eft  fecundum  caliditatem.  Poft  hac  autem  ab  ea  quae  eft  fectmdu  ca/ 
liditatem,Si  hUmiditatem.Tertia  ab  ea  qu*  eft  fecimdumhumiditatem.  Fiet  itaque  8£ 
ob  hxc  urinae  ftillicidiqm,  demptis  his  quae  funt  propriae  ueficae  pafliones,  ad  quas  uris 
ns  ftillicidia  cafus  ratione  c6fequuntur,ueluti  cum  ob  ulcus,  aut  eryfipelas,  aut  abicefs 
fum  in  ea  fadum,uel  inflammationem,aut  tale  quid  aliud,  urinae  diftillicidiiim  cohtige 
rit.Nunc  enim  non  de  his  fermo  exiftit,  ied  iblum  de  illis  qua:  acris  ambientis  ratione 
prouemimtjficim  necf  de  illis, quae  exmalo  uicftuhabent  occafionem.  Qu2  uero  in  uri 
nse  ftillicidio  funt  dida,  haec  etiam  a  nobis  dici  in  difficultate  inteftinorum  oportet  in/ 
telligerc,de  qua,nec^  ipfeidem  ciiHippocratefentio.  Difficultas  enim  inteftinorum, 
non  fimpliciter  adficcitates  confequetur,nifiprius  diftindio  adhibeatur*Primum  quis 
dem  quod  fit  exuperans  ficcitas, deinde  quod  aer  ambiens  fecundum  caliditatemiK  fti 
giditatem  permutetur, deinde  gi:  naturae  corporum  patientes  confiderentur.Nonaute 
adeo  licet  de  Hippocrate  dubitare,  qui  primus  talis  conditor  contemplatioms,  non  tos 
tam  perfeceiit, quantum  deDioclcprimum,8CMnefitheo  poft  ipfiim,  demum  Sfmul 
tis  alijs  medicis,  quia  ucras  uias  Hippoaatis  ingrcdientg6,multaparticu!atim  elaboras 
repropofuere.  Cum  enim  oporteret  eos,fi  quicquam  aliud, Sf  eam  quae  eft  de  temporii 
conliitutionibus  contempIationcm,utpau!o  antea  proposui,  corrigere,  totam  elabo 
rare,omninoc6temp(erunt,Nos  uero  hocfecere  aggrediemur  proprio  his  dicatoopes 
te,fi haec priufquam, quae  prae  manibus  habemus,abfoIuerimus, 

BRASAVOLVS 

P  R I H  o  a  Galeno  ratio  afflgnatur,curinhumiditatibusIogaefebres,inficcitatibuS 
aciitte  fiant.eft  autem  hacc,quia  in  h  timiditatibus  multi  humidi  humores  in  noftro  cors 
poregenerantur,qui antequam  concoquantur,longotemporeindigent,pra:eerea  et  frf 
gidi  et  pituitofi  gignuntur, qui  longas  febres  inferre  folent;in  flccis  uero  temporibus  bi 
liofihumores  fiimt,qui acutas  febres  inducunt, K  citius  refoluuntur. 

Inhacparte,quandolegiturplures  autem humiditates  non  nifi  in  longo  temporeco 
coqui  poflunt,  Grpee  habetur,  Tif  aiAaoi/at  <ft'  ^  5iAb(i»i  ^,50^»  .id 

eftjconuenit  autem  plures  humiditates  in  pluri  tempore  concoqui,  fed  Leonicenus  ins 
terpretatur  wAaon  longo. 

Quod  etiam  legitur.  In  temporibus  pluuiofis  febres  erunt  diutin-nfores,ibi  hacc  pars 
ficula  deeft,  lea  mSiTD.nam  GraccUs  contextus  ita  habet,  «5s  •n  asci  )jJ7  oisia»  pXjf 

y  Twt  tOTniSjiitif,  </t'  <}/  ms  «i  Trvfimi  ycrlum/tvi,  Aldinus  codex, ubi  no 

fier  antiquus  habet  v«w»n,ipfe  habet  ;jor(OT!oi.  Senius  autem  eft,  Quamobrem  fe.*- 
eundum  hoc  ih  imbribus  quidem  diuturniores  fcbres,in  ficcitatibus  aut  acimores  fiut, 
ubi  uides  inLeoniccni  coice  hanc  particulam,  ij?7  'uPoo  defuifle. 

S  B  c  V  N  D  o, Galenus  rationemreddit. quomodo  aluiprofluuia  in  his  temporibus 
fiant, quia  humorum  fuperabimdatiaper  aluum  expurgatur-nam  inhis  temporibus  hu 
morum  copia exuberat,Kproprie  humorum,quiahumidi  funt.Immo  SC  eadem  rarios 
fieputtedines  generantur, quas  <m7rt/o«tappellat.etenimhumiditas  fumma  putredi¬ 
num  caufa  eft.namhumiditatibus  exuberantibus  potiffimefiunt. 

Qua  ita  in  hac  parte  leguntur,  Neque  extra  rationi  eft  quod  alui  profluuia  in  tefti 
poribus  pluuiofis  eueniant:  Contextus  Gracus  hoc  modo  habet,  </f  locnw}  fiireii 
tTre/tJSfiW  yinA»,  7«t  mibiacnur  IxxafmfofiWsf 

•Is:  yiespc!,vK  «•l«asi;.ideft,hoc  autem  (quod  fcilicet  in  aphorilmo  dicitin-lK  fluxus 

uentris  rarionabiliter  in  imbribus  fieri  non  dubium  eft,humorum  fuperabundantiapef 
uentrem  expurgata.  ^ 

tertio  docet  Galenus  cur  motbicomitialesSC  attoniti  inhactempeftategenes 

rentuf 


44»  IIBRI  tertii 

retunqtria ex  pituita  ortnhabent,ut  fuperius  in  fecundo  libro  ubertim  pertraiSauHm 
QV  A  R  T  o, ad  anginas  fcrmoncm  uertit,quac  quumfuperfluitatesadfaucesT™^ 
tur  defcendunt,at<5  ibi  firmantur, ftatimflunt.hac  uero  hiuniditates  potiflimutn 
te  profluunt.  ^  ,  “P*' 

■  Qiiodinhacpartedicit,adfaucescone<Sa,Gracccefl:^t;^Sfcv5tfati}ii5gi™,«.((]p(j  , 
guttur  inueda.  Addit  deinde»  quod  fit  ex  materia  in  gutture  firmata,  ^  ifgjvv,, 

dv  I N  T  O ,  In  pluuiofis  temporibus  fludliones  fieri  edocet,  fed  illas  prxfertini  oije 
ex  capite  defcenduntSi  enim  ex  capite  ad  feuce3,guttur,aut  alias  huius  generis 
defcendant,  illarum  pardum  morbi  generantur.  At  li  ad  uentriculum  8C  inteftica,  alm 
profluuia  fiunt. 

SEXTO  Galenus  Hippocratem  quodamodo  uellicadutpote  eum  qui  de  his  mot 
bis  qui  in  ficcitatibus  fiunt,  fatis  confufe locutus  fit;  &C  primo  de  tabitudine  fermonem 
habet,inquiens,T abitudinem  ad  unam  duarum  caufarum  confequi,nempeautfrigidif 
fimam  qualitatem  feqtutur, ex  qua  in  inftrumentis  refpirationis  uena  aliqua difrapinj. 
aut  materierum  humidaru  a  capite  ad  pulmonem  cum  aliqua  caliditate  defluxumfequ} 
tur.  Ob  uena:  fraduram,  fanguis  extra  proprium  locurh  corrumpitur,  SC  pulmone  adeo 
male  afficit, ut  exulceretur  8i  cotabefcat;ob  defluxu  materieru  ad  pulmonem  ineo  coh 
ledio  fit, putrefadio,  «pulmonis  exulcaatio.  C«t3  u«o  eft  quod  tabitudines  per  has 

eaufasfadasjficcitates  potius  fanant,  in  quibus  in  caliditate, SCfrigiditatetemperies  fit 
propt«  hocnonulliint«pretatifunt,oculoru  tabitudines,  uthoc  modo  Aphorifinum 
legere  oporteaqlippitudinesisbidKfiunt.efl:  aut  apud  Galenu  tabes  in  oculo,  quando 

oculoruhumiditates  adeo  exfi(icetur,utplufcp  conucniat,exficcentur,  pupilla  angu 
ftior  fiatinam  obhumiditates  oculorupupilla  extenfamanebat,quac  in  magna  ficcitare 

cotrahitur,&ideoexponen3ueft.Lippitudinestabidg,idefl:,talesqupintabeuelphthi 

fi  oculorum  t«minatur.  Ad  mediocre  igitur  pupillae  ftatu  humiditas  exigitur,  qtiafi  ni 
mis  excedat, pupillam  magis  dilatat,^  opus  fit:flcutifiminus  fit  ^  oporteat, pupillam 
extCnuacGalenusif  huicantiquorufaitenti3caflentireuidetur,utpOteeiqusueron5 , 

repugnat, immo  inquit, fi  fimpliciter  lippitudines  intellexaimus.ficcas  addere  oporte/ 
bitjde  quibus  fup«ius  dicebat,  illas  efein  quibus  ab  oculo  nihil  effluit.  Gelfus,qui  pri 
mo  capite  fecundi  libri  hunc  Aphorifmu  interpretatur,T abitudines  nonpomtitanien 
fi  ponendas  efleiudicauerimus,itaintelligedas  efreiubemus,uta  nobisinAphorifmo 
interpretando  didumefl:,quamuis  Philotheus  hoc  in  loco  dephthifi  oculorum  fecun/ 
dum  aliquos  interpretetur,  inquiens,  mu  w  dqj 

Miicu/  STSjj  ipamy/an  «  KsrTtrjStcMis  itii 

rrKvte  '70  ^  r><e  a»  70  J^ioinsmi  tis  oiffitA, 

(tw,  KKK  TSTts  «TpaipSiny  i(^i^vcuvi>vT«t,K^y!n>rTva<pSiv«c/itsit^  iipSxhylcu.  ideli,Qyi 
dam  &C  legunt  phthiflcae  lippitudines,  gi  caufam  fic  dicunt,  quod  itnmod«ata  intempe 
ries  deftruit  potentiam, fed  dC  confumitin  oculis  ambiens  humidum,&fpiritumdifcu/ 
tit  habitantem  oculos, &  ex  hoc  alimento  defl:ituuntur,SC  attenuantur, phthifes  fiut, 
atque  Ophthalmiae. 

Qiiod  dicit, ex  qua  fiunt  extenuati  ac  ficCi  plufquam  naturae  conueniat,  Grtcceeff, 
«TfiiKpuTi^stn  )(sa IsjoTiif o(  iSy ijJl ifvoiy  itgnfiivm,  Nos potius  hoc modo in/ 
terpretandumputamus,Ex  qua  fiunt  nutrimento  cafli  ac  ficcipluf^  naturae  coueniat. 
nam  caffiim  nutrimento  pOtius  flgnificat,  ^  extenuatu,Kid  merito,  quia 

oCtffus  humiditatenutritur:fiu«o  defit  humiditas, uel  ob  ficcitate  confumatur,oculus 
innuiritus  d«elinquitur.ut  igitur  magis  proprie  loquamur,innutriti  porius;  qu^  t» 
tenuati  interpretemur,  quamuis  adinnuuitum  extenuatum  fequi  oporteat. 

SEPTI  H  o,Dearticulorum  doloribus  Galerius  dubitat, quomodo  inficctatibm 

fieripoflint, quia  potius  ex  materierum  defluxu  generantur,&r  re  ucrautplurimumhu 

midis.Igittir  in  ficcitatibus  articuloru  dolores  fieri  non  poterunt.Galenus  hacc  quae^ 
argumento  inferStur  uera  efle  fatetur.  At  fi  dicas,  qu*  igitur  arthrites  in  ficcitatiDUS  ge 
n«antur?Rcipodet,iIIas  quae  exhumoribus  acribus  fiiint,a«es  authumores  non  nil* 
in  ficcitate  fiut, ad  qua  immodica  quaeda  caliditas  accefferitjtSc  enfin  hi  acres  humores 


r 


APHORISMVS  XVt  44i 

generatur,  qui  hunc  morbij  facere  apti  funt.  Si  uero  tu  inftantius  petieris,  quomodo  in 
puris  ficcitatibushi  articuloru  dolores  flant, K  qui  nam  finttGalenus  relpondet,  ex  ni/ 
miaflccitatearticuloru  humiditate  confumi,K  difficiliore  motum  fieri,  &  quado^  do/ 
lorem. uritur  aute  Galenus  particula  forte, qm'a  non  eft  fempcr  fieri  neceflariu-Fiet  igi 
tur  articulorum  dolores,  non  tame  arthrites,m'fi  aliquis  fit  qui  omne  articulorum  dolo/ 
rem,arthritim  indifferenter  niicupare  uoluerit.led(inquit  Galenuslnon  efle  ufum  Hip 
pocratis,  oem  articulorum  dolore  arthritim  appellare,  quia  in  a.Epidemioru  dicit:  qui 
orobos  comedeb3t,genuu  dolores  patiebantur.atnon  dicit  arthrites,ut  hinc  manifole 
fumi  poffit  inter  articuloru  dolores,  K  arthritim  differentia  pofuifie-  imde  in  genere  cS 
unus  articulus  patitur,articuloru  dolor;cum  omnes  patiuntur,  arthritis  ab  Hippocrate 
appellatur.  Duo  aijtinhocloco  a  nobis  perpendenda  funt,  unum  quid  uereatthritis  fit 
apud  antiquos, aliud  quid  orobus  fit,praefertim  quia  recetes  femen  quodd3  accipiunt, 
quod  tamen  orobus  non  eft. D  e  arthrite  i^tur  primo  fermone  habentes  dicamus,  Ga/ 
lenum  in  libro  D  efinitionu  arthritim  definiuiue  (fi  ille  liber  Galeni  fit)  efle  inflamatio/ 
ne, quae  circa  articulos  coierit  permanente,male<5  affertis  neruis  ualidiflimos  afferenti 
dolores.Et  Hippoaates  in  libro  De  morbis  qui  extra, penultimo  folio  inquit,  Arthri/ 
tis  cumhabet  caput  igm's,8C  dolor  corporis  articulos, modo<^hunc,uelillugrauius,  le 
uiusep  uexat.  Graeci  uero  alij  arthritim  a  particularibus  aliquorB  articuloru  doloribus 
diftinguut,  tamen  K  omnes  arthrites  funt.Vnde  Aetius  capite  fexto.  i  a.libri  inquit:  Po 
dagra,  arthritis  eiufde  ipeciei  inter  fe  fimt,  differt  aut  podagra  ab  arthrite,  no  toto  ge/ 
nere,  fed  affertis  locis, In  omnibus  enim  debilitas  eft  articuloru  diuturna  cum  fluxione, 
quae  quide  fi  in  pedibus  perficitur,podagraappellat:fi  uero  in  aliquo  coxaru  uertebro, 
irchias,ideft,coxendicu morbus  dicitur,fiuero  inmultis  corporis  articulis  innitiur,  ar/ 
tliritis,fiue  morbus  articularis  uocatur.docett^eodeloco  Galenus, quadocj  parte  pe/  • 
disinfeftare,poftcaadgenuatendere,pofteaadcoxas,pofteaadmanus:deni(5adom/ 
nes  arriculos,et  arthritis  nominatur.  Si  aut  aliqui  fint  qui  extreme  arthritem  patiantur, 
his  fpinae  uertebrg,  8C  coftaru  iurturac,8i:  genae  dolent,  aliquibus  aut  K  guttur,  necg  eft 
aliqua oflSu  conexio  qua:  ab  hac  alfertionefitimmunis.Eande  fententia  Paulus  Aegi/ 
neta  habet, qui  capite.78.1ibri  terttj  inquit,  Quado  igitur  pedes  infeftarit,&:  humor  to/ 
lumperturbat,podagra morbus  nucupatur:cum  aut  in  omnes  corpdris  articulos  pene 
trauerit  caufa,ia  tu  arthritis  nuncupari  c5fueuit,in  quo  uertebrac  fpihae.ideft  fpondy  li, 
8Cfcapulf,8Cmaxill3e,at(poes  articulipatiuntur,  Addes^, nonnullis  aures  quocp,8i  de 

tes, &  gutnir,K  interdu  etiam  iecur,K  lien  arthritim  patiuntiu:  fed  uae  his,  nifi  Cito  oc/ 
curratur.  Volunttp  Graeci  hunc  morbu  non  ex  folis  humoribus  fieri,  nec  exfolaarticu 
lorinn  debilitate, fed  exhis  duobus  fimul, humoribus  in^  8C  debilitate:Graci  hoc  no/ 
menhabent  ^j>i7if,quo  dolorem  articulorum  fignificat,qui  in  aliquo  uel  aliquibus 
fit  articulis:8C  dolore  uniuerfalem,qui  in  omnibus  fit.Nos  hoc  nomine  utimur,  articu/ 
Idru  dolores  pro  omnibus  doloribus,  qui  in  aliquo  uel  aliquib  us  fint  articulis.  S  ed  arti/ 
cularis  morbus,uel  (ut  Plinius  utitur)  articularius  morbus,omnium  articulorum  do/ 
lorem  fignificat.unde  cum  de  illa  aegri  tudine,quac  a  barbaris  Arthetica  nominatur,  fer 
mo  fit, Latinus  uel  articularem, uel  articularium  morbum  nucupare  debetiquando  au/ 
temdedolore  in  aliquo  particulari  articulo  pertrartat,  fi  haec  affertio  nomen  non  ha/ 
bet,  denominanda  eft  articuli  nomine:  fi  nomen  habeat,  fuo  nomine,  ut  in  talo  fi  dolor 
fit, podagram  appellato.tin  coxa,  ifchiam:in  genu  uero,  quia  nomen  non  habet  affertio, 
genuum  dolor  appellatur:in  cubito,  cubiti  dolor, K  eodem  modo  de  alqs  dicere  opor/ 

tet.  Tamen  dubium  non  praetereundum  occurrit,  quid  fit  articulus,  quia  nonuidetur 
iunrtura,  fed  potius  media  illa  pars,quae  inter  iunrturam  SCiunrturam  interiacet,  arti/ 
culus  dici  debet,  nam  artus  eft,ideft,Tnembrum.  8Cauodhoc  uerumfit,  exPaulo  Ac/ 
gineta  teftimomum  haberi  poteft,  praecitato  loco,  ubi  quomodo  fiat  arthritis  edocens 
oidt,  Superuacuus  humor  iunrturam  articuli  feriet  ex  quibus  uerbis  manifefte  elici 
[mteft,  articulum  a  itmrtura  diuerfumelIe,quoniam  dicit,  iunrtura  articuli,acfi  per  ar/ 
ticulum,ipfum  membrum  intelligat,per  iunrturam  fuum  extremum.  TamenPlinius 
egregie  offendit,  non  quidem  membrum,  fed  iunrturae  extremum  articulum  effe.  Ita 
enim  dicit  capite.  57.  undecimi  libri,  NodosijcorporiBn  qui  uocantur  articuli,  aliubi 

interuentti 


interiientu, aliubi  ambitu, aliubi  tranfitu  ligantes, hk  teretes, illicIatijUtiniinoquooiiJf'  ' 

pofcitfiguratio.deneniisfertnonemhabet,quiinarticulisillafaciat.  ^  • 

Nuncmodoquidorobusfitedoceretentemus.  Nonnulli  orobumgenusordeieiT  '  ' 
arbitrati  funt,qui  tali  errore  ducuntur, ut  nulla  reprehenfione  digni  fincNama  Diofc' 

ride,Plinio,Galeno,Kalijs  antiquis  authoribus  inter  legumina  computaturtemen  hi 

cx  prxcitato  Hippocratis  loco  argumentum  fumere  polfent,  quod  orobus,  lesumm 
nonfinVerba  enim  Hippocratis  iftafunt,In  i&noperfamem,  qui  leguminibus  uefte,  I 
bantur,  infirma  habebant  cruralSt  qui  orobos  comedebant, genuum  dolores  patieba/  I 
tur.  Ex  his  Hippocratis  uerbis  fumi  pofle  uidetur,orobu  a  leguminibus  diftingui,qim 
legumina  infirma  crurareddebant,orobus  genuum  dolores  pariebat.  Sed  qui  itadubi/ 
tarenre  uera  pinguis  Mineru*  eilettex  his  enim  quae  ex  fecundo  Epidemiarum  addu-  i 
cuntur,  Hippocrates  orobum  genus  leguminis  eife  non  negat,  immo  in  fecundo  Lbm  l 


cuntur,  Hippocrates  orobum  genus  leguminis  eife  non  negat,  immo  in  fecundo  libro  1 
De  alimentis,  inter  legumina  connumerare  uidetur,  quamuis  in  eo  loco  fegetes&le/  ' 

•  '.imina  confundat, tamen  eius  intentio  non  eft,  orobum  a  leguminibus  feparare,  unde 
hic  eft  illi,.  i  Hippocratis  loci  fenfus,  Qiiiin  Aeno  legumina  comedere,  crura  infirma 
habebanttqui  autem  idgenus  leguminis,quod  orobus  uocatur, comederunt,  genuum 
dolores  incurrebant. eft  autem  orobus  id  quod  Latini  eruum  appellant, de  quo  Poeta, 
Eft  mihi  taurus  in  eruo. 

quoniam  (ut  i  Diofcoride  8£Plinio  edocemur)  iumenta  faginat,immoethommesd6' 
colores  bene  coloratos  reddit.Hinc  ego  illud  quod  a  diuo  Hieronymo  contra  louinia/ 
num  dicitur, Paftos  leguminibus  gratum  colore  acquifiui(re,de  orobo  intelligo.eftau< 
tem  orobus  uel  eruum  id  quod  noS  uulgo  R»i«'o»c  mpenamus,albiffimum  granum.pro 
pterea  apud  Diofcoridem  Si  Plinium  quodalbiflimu  eftprobatur.  quo  uero  Phm-ma/. 
copolf  per  totam  Italiam  paflim  utuntur,  orobus  non  eft,  fed  quoddam  femen  quod  ex 
Creta^  Alexandria  Aegypti  initaliamferunt. , 

OCTAVO  Galenus  deurinpftillicidifs  dubium  mouet, quia  ex ficcitatibusfimpll 
citer  confequi  non  uidentur,  nifi  aliqu*  conditiones  addantur,  una  eft  quod  fit  immo/i 
dica  ficcitas,  tanita  fcilicet  quae  ueficae  partes  exficcare  poflit.  S  ecimda  fi  caliditas  admi^ 
fceatur.Tertia  fi  frigiditas  Si  non  caliditas  mixta  fit,propterea  fcito  unamquai^  harum 
qualitatumperfe  urinae  ftillicidiu  inducere  pofie,intenfa  ficcitas,  caliditas,etfi^'ditasi 
Sed  cum  caliditas  et  frigiditas  in  caula  funt,noneft  opus,ficcitate  multu  intenfam  eK 
NONO , Documenta  quaedam, &  canones  a  Galeno  traduntur, quibus  anni  coafti 
tutiones  in  fimplicibus,8C  compofitis  temperaturis  cognofeanfur,  et  quomodo  diutr." 
fse  fiunt,fi  adfimplices  temperaturas  comparentur, Quae  omtua  tu  ipftin  Galeim  con 
templari  poteris. 

In  hacparte,ubifcriptumeft,Sedfi  cui  libeat,addenda  eft  haec  particula,  ut  dixi,  in 
Graeco  enim  habetur,  «».’  tewTjj, 

ideft.  Sed,  fi  quis  (ut dixi)  noluerit  omnium. anni conftitutionumnatiK 
ram  inueftigare. 

ejuod  deinde  lequitur,Erit  autem  (ermo  manifeftus  huius  propofitp  cofiderafionis^ 
Graece  eft,  «'•rii'  mSi  rui  TtfoKayUa  o-HliiftaTQ-.i.liuius  propofiti  confilrj,uel  fcemmatis, 

In  illa  etiam  parte, In  unaquaqp  natura  propriam  dicebamus,  facere  dilpofitione,h3e<; 
particula, quandam,addi  dcbet,ut  hoc  modo  legamus.  In  unaquac|.  natqra,  (iroprian 
quandam  dicebamus  faceredifpofitionem,  Graece  enim  eft, wf  tiiAsiipifyojp  tifitA’* 

Quod  ftatim  fequitur.  Sic  compofitum  componentes,  legi  debet.  Sic  compofitum  : 
fupponentes.nam  in  Graeco  codice  luitur  <rm^i-n>yt  -ixavSiy^tt.uhi  uideshancpat 
ticulam  vxniStftileai  interpretandam  efle  fupponentes,non  componentes. 

Paulo  deinde  cum  feriptum  eft.  Cum  uerq  conceiTum  fit  in  dodhinis  fimplicesqiiv 
dem  fieri  temp,eraturas,legereoportct,fimplices  quidem  fieri  intemperaturas,  quiai» 
habet  contextiiS  Graecus  «TActs tiXi/  J^va-K^ctmees  ytyn&tx.  ex  teiplb  uides  legi  cfviwf iv 
oj«,  &rnonxj>(cinaf,ideft,intemperaturas,etnontemperaturas.  ^ 

Vbi  etiam  legitur,  Non  eft  obfcurum,quam  fiet  fermo  prolixus  de  reliquis  comm 
tutioiiibus.hicin  aliquibus  codicibus  legitur  coniimdio.etjhocmodolege^f'®’^^ 


obfamim  quam  fiet  Termo  proIixus,&C  de  reliquis  conftitutionibus.tameh  iri  Aldi/ 
nd  codice,nec  in  meo  antiquo  adeft  particula  kjk. 

DECIMO  Galenus  ad  rem  Tuam  ea  documenta  applicat, qiiae  prius  enarraueraf, 
nam  urina  Ihllicidium ,  ob  urina  acumen  fit ,  8C  ob  irirtutis  retentiua  imbecillitatem; 
H*c  autem  imbedllitas  ex  immodica  intemperatura  fit .  O(fio  tiero  filnt  immoderan/ 
ria,in  quibus  ommbus  fingulatimuefica  debilis  effepoteftjUnde  uririf  acritudo  ab  ali 
quibus  intemperaturis  fit,ied  potiisimum  a  calida,  fecundo  a  calida  humida ;  tertio  ab 
humida:ob  has  igitur  cauias  itillicidium  urina  fequi  poteft .  Ne  quis  uero  alias  caiifas 
afsigneqper  quas  ftillicidium  fit,a:  tunc  putet  Galenum  rei  ignarum  e(le,ipfemet  Ga 
lenus  in  genere  excipit ,  quando  ftillicidium  ex  aliqua  pafsione  fubftantia  uefica  pro/ 
pria  confrquitur, ad  hanc  em'm  pafsionem  ftilliddium  uring  tanquam  fyraptoma  fequi 
tur.eft  autem  pafsio  uefica, de  qua  nunc  iermo  habetur,  ut  ulcus  eryfipelaSjabfcefltis, 
inflammatio,  dC  alia  eiufdem  generis-In  propofito  Galenus  dicit  de  his  tantum  fermo/ 
nem  fieri,qua  ratione  aeris  ambientis  proueniunttnec  etiam  de  ilUs  hic  locus  intelligi/ 
tur,qua  uidum  inordinatiorem, intemperatiorem  confequuntur.Qua  igitur  de  ftil 
licidio  urina  dicSa  funt,  eadem  in  omni  altera  pafsione  intelligere  oportet,  ut  in  difflcul 
tate  inteftinorum,  8i  reliquis  -In  ftillicidio  autem  urina  Galenus  latenter  ab  Hippo  cra/ 
te  diflentire  irideturtln  difficultate  uero  inteftinorum  fponte  8C  aperte  diflentit. 

Quod  legitur,Bt  propter  uis  expulfiua,qua  eft  in  uefica,debilitatem .  legi  debet  5C 
propter  uirtutis  retentiua  qua  eft  in  uefica  imbecillitatem.Etenim  contextus  Gracus 
ita  legit ,  usaijfiiisjiu'  fl  a»  Wse 

Quodetiamlegitur,Etpropteracutiemurina,Gracascodexhabet 

Deinde  cum  dicit,Et  quidem  urinarii  acritudinesrego  potius  acuties, 
qiiSm  acritudines  interpretarer.nam  Hippoaates  idem  uocabulum  feruat, quod  Leo/ 
nicenus  prius  interpretatus  erat  acutie^,hoc  enim  uocabulo  utebatur  «'leniiiasaw.nunc 
iterum  dicit,  hsk  /aW  </!«  Kja  « tfleutvnTfy  iff  aj/.  ideft  ST  quidem  urinaru  acuties,  non 
autem  acritudines ,  ne  in  duobus  uerfibus  uocabulu  immutare  uideamur,  quamuis  id 
etiam  fignificet,uel  in  utrifep  locis  interpretemur  acredinem. 

V  N  D  E  C I M  o  Galenus  ab  Hippocrate  in  inteftinorum  difficultate  fponte  diifeiv 
tit, quomodo  in  ficcitatibus  fiant^  inquiens,  ad  ficcitates  {impliciter  non  fequi,rafi  ad/ 
damus  quod  fint  ficcitates  ingentes,  &  quod  aer  qui  nos  ambit,  feciidum  califfitatem, 
8Cfi:igiditatem  permutetur, poftea  naturae  corporum  patietium  confideranda:  funt.Mi 
hi  tamen  uidetur,quodex  ficcitate,  flante  in  qualitatibus  pafsiuis  aequalitate  biles  ge/ 
nerari  pofsint,8if  atra  biles,  imo  8C  generentur,8C  in  copia,  qua  poftea  dyfenterias  fa/ 
ciunqpropterea  ab  Hippocrate  in  hac  re  non  diflentirem. 

Denicf  Hippocratem  excufat,  utpote  primum  qui  hanc  fcientiam  tradiderit:  anti/ 
quos  uero  accufat,Diocleminquam,K  Mnefitheu,qm’  ueras  Hippocratis  uias  ingre/ 
dientes  de  temporum  conftitutionibus  loqm'  omifere:ipfe(5  Galenus  de  hac  re  particti 
larem  librum  fe  fadlurum  promittit,  quem  tamen  nunquam  compofuit,quia  re  uera  ar/ 
duares  eft, diffi'cilis,af  longa. 

(^od  legitur,Nori  etiam  adeo  licet  de  Hippocrate  dubitare, contextus  Gracus  dt* 
cit,  tsj  mvai  vatf  mMfcJrss  finsfat/,  idcft,Eft  autem  non  ita  iuftum  pro 

Hippocrate  dubitare. 

Quod  ftatimfequitur.  Qui primus:lege.  Quoniam  primustnamGrace  eft,  0«. 

In  fine  Comenti,  ubi  feriptum  eft.  Si  hac  prius  ^uamtlege,  Si  hac  prius:ncmpe  fira 
pliciter  dicitiquia  fi  dixerimus  Prius  quam,  conftru<Sio  perfetfla  non  eft. 

APHORISMVS  XVII 


QVotidiana:  autem  con{litutiones,aqutIoni'x  quidem  corpora  dcnfatit,con/ 
tendunt, &:  bene  mobilia, coloratiora,»:  melius  audientia  faciut,»  aluos  exic 
eant, oculos  mordent,»  fi  pedhis  dolor  aliquis  obfederit,dolore  augent:auftrina; 
difloluunt  corpora,»  humedlant,auditum  obtundunt,capita  aggrauant,»  uerti/ 
gibes^  faciut, oculis  attj  corporibus  difficilem  motu  pr*ftant,»  aluos  humedlant. 


liBKl  r  E  R,  T  I  I 


CE  HIS  temporum coftitutionibusqux quotidie fiunt,m hoc aphorifino ab 
fsocrate  traiSatur :  at  de  folis  duobus  uentis  termonem  habet,  Aquilone  8C  AufeoS 
quibus  omnes  alios  intelligere  oportct;per  Aquilonem  enim,omnes  frigidos  &  fitcM 
uentos  intclligit.quales  dC  nonnulli  Occidentales  llmt;  per  Auftrum, calidos  Khum^ 
dos, quales  nonulli  Orientales.  Si  quis  autem  fit  uere  phiIofophus,ex  his  extremis,*, 
dios  iudicare  tentabit.  Propterea  dicit,  Aquiloniae  temporum  conftitutiones,qua  q™ 
tidie  fiunt, corpora  condenfant,contenduntcp,K  eadem  bene  mobilia  faciunt  iagiltota 
inquam ,  SC  ad  motus  magis  prona, bono  colore  afficiuntur ,  SC  melius  audiunt, qi^ 
prius ,  imo  SC  melius  uident,  melius  odorant,&:  melius  tacflus  fenfum  exerceat,  duas 
exiccant,  quia  pro  confueto  non  excernut:circa  oculos  quidem  morfus  fit,  SC  fi  alioi^ j 
dolor  in  pedore  fit,in  hac  temporis  coftitutione  augetur,  quae  omnia  pro  parte  in  qiiq 
to  huius  libri  aphorifmo  fcripta  funt.In  auftrina  temporis  conftitutione  oppofitumao 
cidit,quae  calida  eft  dC  humida,in  ea  enim  corpora  dilToluimtur  atcp  debilitantur,huin| 
dioracg  reddunturtauditus  obtufus  fit,8C  caeteri  omnes  fenfus  obtufiores,capiia  grauio 
fa$iunt,8C  pondere  modampreira,uertigines  accidunt,  totius  corporis  motus  6C  qua, 
rumcucp  partium  difficilior  euadit ;  proptera  oculi  difficulter  mouentur,im6  8C  eonini 
getiac  graues  b^onderofj  uidentur,aluus<:p  humida  fitfficuti  contrarium  in  aquilonia 
conftitutione  efficiebatur :  in  his  extremis  conftitutionibus  haec  accidunt .  Tu  uero  ex 


his  extremis  conftitutiones  medias  deprome  K  contempleris„NonnuHi  uero  annquio 
res  putabant,iteru  de  uentis  ab  Hippoaate  agi,quibus  tamen  aflentiri  nonopottet,« 
Phuotheus  etia  doceqinquiens.sn  Ru/,Sr  q>«cn  mUyiynrtKfeJ-n! 

Kgu  HUI  /di’  yoif  sniiii  pi  uffiaal  itsKfcjcat  tde{l,Ne(^  Hippo, 

crates  idem  nunc  repetit ,  ut  quidam  inquiunt,  de  uentis  8i  nunc  difputans .  Superius 
enim  de  mali  cia  iplbrum  K  perduratione  difputauit .  D  einde  ipfe  intentionem  ponit, 
inquiens,  yiToSSa  idvmi  usu  ni  k/xkx  hs»  m  «j-aW  aIj/Sjtk  ffu/ifloiram  ^  Artit*  idtftjhi* 
quidem  K  mala  8C  bona  dicit,  quae  in  ipfia  accidunt 

A»  </S  «tS’  luxTaatinitir.  ideft,  ^liftitwiones  autem  quae  de  die  in  diem  fiuntl 
Haec  pars  ueluti  infcriptio  eft  eorum  quae  fequimtin-,  ficut  SC  in  altjs  quibufdam  apho/ 
rifmis  titulo  uti  uidetur,ut  ea  qux  confequHntur,indicaret ,  De  his  ergo  conlbtationi/ 
bus  fermo  futurus  eft,^uac  quotidie  fiunt  8^  perfeuerant 

Ai  /iSUi  Jiigmi.rxn  (m/ixttc  |iu«r«S«.  ideft,  Aquiloniae  quidem  corpora  denlant  uel  co» 
ftipantmam  Boreas  uentus  eft  frigidus  K  ficcus,  qui  fuperfluos  noftri  corporis  humo/ 
res  diflbluit,&  eiufdem noftri  corporis  partes  conftringit.  VndeKPhilotheuscadan 
ratione  haec  fieri  dicit,  6  Irjtt  Sj/,rk  ^  W  ira/uat  MXhifuei 

Ksa  live//  »fit  cgycaiiit  m  ■mAnm  KsK  <ruul)(a  xis  JiwcJ/iBf,c^  p!r  rjSffiJ 

sxt  HiiKinm  ■  ideft, C^oniam  quum  Boreas  frigidus  SC  ficcus  fit,  in  corpore  fiipetflt» 
confumit,  8C  organis  conftridione  8£  frigiditate  intentionem  impomt,  8f  continetna/ 
rurales  facultates, unde  8C  bene  mobilia  uidentur.Quamms  Hippocrates  in  ftctmde-H 
bro  De  alimentis, Boream  frigidum  SC  humidum,  Auftrum  calidinn  8£  ficcum  pofuw 
rit.  At  is  liber  a  Galeno  uel  Theflali  uel  Herophiliexiftimatur ,  non  autem  Hippocta' 
tis.Id  uero  intelligedumfotte  eft,in  locis  propinquis,8C  eorum  relpedu  qui  fub  Aqia« 
Ione  5f  Auftro  inhabitant .  T amen  nos  potius  hanc  fententiam  omittamus,  quoniani 
quae  in  illo  loco  fequuntur  ,abfurda  elle  conftat ;  ut  id  quod  Aufter  a  polo  antar(3i/ 
CO,SC  non  a  meridie  Ipiret.  Aquilo  igitur  noffris  corporibus  robur  adijeit  ea  dentodo! 
qd*  quifej?  in  fe  ipfo  facile  experiri  potCTiqrobuftiores  enim  c3  Ipirat  Aquilo, effidmuri 
idcft,Et  contentiora  corpora  faciunt.  ]  ideft,robufta8ftenfa.namquM 
noftri  corporis  partes  exiccantur,tenflores  fiunt, SC  ex  conlequenti  robuftiores.  poffer 
mus  etiam  intelligere  quod  id  uerbum  fauisSn  ucl  tnwtsdn ,  hany»articulam  A”’»* 
determinct,nifih*c  particula  i(S«  impediret,  quae  diftincftioncm  efle  oftendiftunf 
ro  ienius  erit,  Aquiloniae  conftitutiones  robuftiora  corpora  conftituunt;nam  SC  eusiA 
sij/a,  conftituo  fignificat.  Quicquid  aute  fiqHippocrates  edocere  ftudeqnos  in  aqut 
lonijs  conftiturionibus  robuftiores  efte. 

KmKbwWTtt.  ideft, Etbene mobilia]  fcilicetcorporafaciunqqmahumoribtB 


il 


A  P  H  O  R  I  "S  M  V  S  X  V  I  1 

tatis  ccjrpus  leirius  eHicifur,^  ricdas;uires  fiMUora  K  neruofaru  paitiS  acaiiget;pro/ 
pterra  cMpUS  bene  mobile  efficitur, 6£  talem  leUitate  fentit,quod  cotineri  non  polsit. 

.  ]  Theodorus  KLeomcenus  intwpretati  funt.  Coloratiora  fieri  corpora: 
fed  nos  potius  Bene  colorata,interpretadum  efle  ducimus :  nant  corpus  in  malo  etiam 
colore,  coloratius  efle  poteft,fi  malus  eoior  intendatur:  SC  hoc  praEfertim,quia  Uocabu 
Ium  hoc  bene  coloratum  fignificat:nam  particula  w,  bencfignificatj&uim 

totnparatiin  non  habet-Etenirri  Aquilone  fpirante,  iecoris  uis  foradf  efficitur,  SC  ian/ 
guificationes  meliores  euadunttquoraam  naturalis  calor  ex  Aquiloms  frigore  contra^ 
bitur,2i  aptius  intus  operatur,multim  ipiritus  generantur,qui  quum  ad  circunferentia 
exeunt.bonum  colorem  faciunt, ideftuiuidumK  apertum.  t 

Ktu  miuvn.  ideft,Et  melius  audientia  faciunt. :  Hoc  uerbum  Facimit,fii 

penoribus  etiam  particulis  deferuit.  At  non  folum  auditus  in  flcCitatibus  acuitur, imd 
K  omnes  ali)  fenfus  bene  uigent,quom'am  in  ficcitatibus  nerui  omnes  coualefcunt,8C 
inter  ipfos  nerui  fenfori) :  fieri  tamen poflet  uifum,  odoratum  guftum  in  Aquilonia 

conffiturione  non  uigere,fed  illud  per  accidens  eft,fi  accidat  ob  uenti  fiagiditatem  cere 
brum  humiditate  plenum, tanquam  a  manu  conftringi :  propterea  materias  aliquat  ad 
octdos,narcs  Sf  palatum  tranfmittat ,  ut  horum  inftrumentorum  fenfus  obtundantur; 
(deo  ftatim  addit.  Oculos  mordere.  At  de  folo  auditu  fermonem  habuit,quia  hae  mate 
ri2,qu3c  per  exprefsionem  defiillant,  ad  aures  defcendere  uel  tranfmitti  confuet*fton 
(imttfed  bene  ad  oculos, nares  8C  palatum.Philotheus  addit,Boream  corpora  bene  coe 
lorata  reddere.  Haec  qu*  praedixit  Hippoaates  commoda  fimt,  quae  ex  aquilonia  con 
ftimtione  haberi  poflunt.Nunc  fequimtur  incommoda, quae  ( ut  dicit  Philotheus )  tOi 
^  «iituf  lutw*  ideft,flmtparuainipflsmala. 

:  Km  «t  Hn^mifnsturovin.  ideft,Et  aluos  exiccant.]  C^uia  feces  exiccantur,tum  ob  ip/ 
fam  ficcam  tempe(iatem,tum  quia  totum  corpus  arefdt.  Adde.quod  exiccatis  exti  in/ 
fecis  partibus  a  Bore«  flatu, hac  extrinfecae  ab  intrinfecis  humiditatem  trahimt,  ut  Ga/ 
Icnus  quinto  huius  libri  Aphorifnio  edocuerat ,  in  quo  loco  ratio  afsignata  eft ,  cur  in 
Aquilonijs  conftitutionibus  alui  durae  fiant :  quum  uero  intrinfecac  partes  extrinfecis 
hiirniditatem  fuam  impartiantur,ipfas  quocp  exiccari  neCefTe  eft. 

.  ideft,Et  oculos  mordent.)  Nam  ob  Aquilonis  ficcitatem 

Oculi  exiccantur,  ut  morftis  quidam  petlentiaturtea  enim  ficca  qualitas  per  fe  ip&m 
(n  oculo  morfus  inferre  poteft ;  K  quia  ad  oculos  biliofas  quafdam  materias  tranfmite 
tere  poffimuNec  obftat, mordicationem  a  calido  fleri,  quoniam  8C  ficcum  ipfum  morr 
dicationem  parit. 

Km  loi/ Si»e«K«  tu'7j7,diu'»jq>^8  ft«l».iii/7TO'tw<n.ideft,Et  circa  thoracem  li 
quis  dolor  praeeft,magis  dolent.)  Ego  enim  thoracem  potius  interpretandum  puto,^ 
pedus;quoniam  pedtus  thoracis  pars  cft,nifi  per  pedtus  totam  coftalem  partem, 8d  me 
dium  uentre  intellcxcrimus:hsc  enim  partes  k  frigore  male  afl:'icmtur,ut  longius  apho/ 
tifmo  quinto-didtum  eft, imd  Aquilo  ipfepedtoris  dolores,qui  prius  no  aderant  affert 
bat,quanto  magis  iam  fadtos  augebitCHoc  tamen  in  omnibus  hominibus  non  inueni/ 
tur,fed  in  hispotifsimum  qui  tenues  funt  8£  macilenti. 

A»  dl  vo7«i  tjuAt/ovoi  T«  traiutm-  ideft,  Auftrinae  autem  diffoluimt  corpora . )  Philo/ 
theus  hic  dubitat,  inquiens,  ssa  ’««sj  «sufutm  miOTi  vSt  (/js>.MyctiSij/&  inikt  ■?§/cuit/ 

roTir  «f|a5o.^w59a  A  Aty«(ille,i?ra</1«  v^ianoA^ii  Ki}  mS  »Vis> 

usi  SU<B(<  ••7«  «'Wfe,  oe»  TSTJ!  »ff«50,6f  5I*tm*-JtUUT©*St/ 

A®((  JJswas,**  mfl  vora  a?  «17«.  ideft, Et  forte  quifpiam  dubita/ 

®it,quomodo  fuperius  de  ueritis  difputans,ab  Auftro  incepit,  hic  autem  a  Borea .  Et 
•■efpondcmus,quoma  magis  fanus  eft  Boreas  Auflro;8d  enumerare  uolens  de  his  quae 
•n  ipfis  accidunt, ab  hoc  incepit;  tahquartf  incipere  Uolens  a  pracualente,ab  Auftro  in/ 
tepit,ueluti  in  h»c  redundante.  Ad  rem  igitur  redeuntes, In  Aquilonia  conflitutio/ 
ne(ut  fuperius  uifum  eft)multa  bona  habentur;in  Auftrali  uero  nihil  boni  adcft.In  pri/ 
•nis  enim  Boreas  corpora  denfat,  Aufter  uero  di(roluit,debiliora<5  redditinam  corpo/ 
ris  humani  poros  humiditate  replet,  8d  corpora  ipfa  grauiora  reddit,  8d  ad  motum  ine/ 
ptiora,  uires^  tollit, 8C  ner  uos  implet :  unde  conftitutiones  Auftrinae  nos  refoluunt,  SC 
P  t  quamuis 


44-8  tI8RI  TERTII 

quamuis  humana  mta  in  calido  bC  humido  fita  his  tame  moderate  K  per  mniyw 

tionem  quandam  fita  eft ,  8C  in  intrinfcco  humido .  Haec  autem  extrinfeca  hwni^''  ’ 

cumfimulcaliditatimifcctur,impIet,aggrauatKdiiroIuit,quoniamaduitamnolQ 

proportionem  nullam  habent* 

Keic  I/Jfiawvin.  tdeft.  Et  humedant .  ]  Nam  Aufter  humidus  €ft,K  pluuiofi  Noti  ^ 

poetis  decantantur. 

K«  i[{tfefi5«c:«f.ideft,Eft  capita  a^auant.]  (^onia  humiditate  implentnrjqua  ideo 
tnagis  penetrat,  quoniam  caliditati  iundla  eft.Hscc  autem  humiditas  grauitatem  fadt 

KM  BttfmioiM'  ideft, Et  auditum  obtundunt .  3  Sicuti  econtrario  Boreas  acutiorem 
»eddebat,quia  auditus  organum  humiditate  impletur.  Aliqui  cotextus  funqin  quibus 
h*c  particula  praecedentem  antecedittaliqui  in  quibus  fequitur,  fed  quo  ad  retn  ipfam 
nihil  facit ,  uel  dicamus  auditum  obtimdunt ,  SC  capita  grauant,  nel  capita  grauanqK 
auditum  obtundunt. 

Km  ^^i^eve  ittmiitvini/ ,  ideft,  Et  uertigines  faciunt .  3  Nam  capite  multa  humiditate 
repleto  flatus  excitantur,  qui  circa  oculos  mouentur,8C  uertigines  pariunt .  Eft  autem 
haec  uertigo  qua:  dicitur,ab  ea  multum  diuerfa, quam  <r»tt7oww  uocanqKi 

qua  <r>t5TOt«a«oi  ideft  uertiginofi  nuncupanturinam  haec  in  cerebro  fundametumha/ 

bet  &  fedem,  8C  Paulo  tefte  capite  duodecimo  libri  tertij  fit  cum  cerebrum  gelidi  gluti 
nofit^  humores  occupauerunt.  Illa  autem, de  qua  nunc  fermonem  habet  Hippocraesj 
ex  humidis  &  calidis  humoribus  fit  ad  oculos  euaporantibus,Sf  commotionem  quan 
dam  fere  fid  palpitationem  circa  uifum  facientibus,  propterea  ego  intcrpretarer,&  uer 
tigines  oculorum  faciunt,  non  ut  Theodorus  interpretatur,  qui  ita  dixit,  uertigines 

mouent  oculis :  deinde  illam  particulam  ocUlis,amplius  non  ponit, quae  cum  fequenti 
bus  apponeda  eft, ut  ftatim  uidcbitur.fit  ucro  ex  calidis  6C  humidis  uaporibus,qualem 
Aetius  libro  fexto,  capite  feptimo  etiam  fieri  dixit,  8C  ideo  no  funt  proprie  uerticines, 
quae  o-nsTOfiim  dicuntur,illae  quae  in  hac  conftitutione  fiunt, fed  quae  ideft  ocu/ 
Iorum  uertigines  uocantur,quac  in  Borealibus  etiam  conftittitionibus  per  accidens  fi* 
ri  poffent, tamen  rarius  accidunt,in  auftralibus  frequetius.T amen  Philotheus 
definitper  (rni7e<ftV»<ni/,  inquiens,  ts7i> ytiw ideft,Eftauteilinxud 
uertigo ,  fcotomia .  ftatim  uerb  eandem  fere  rarionem  afiignat  huius  uertigims,  quam 
nos  iuperius  reddidfmus,int^uiens,  yiyittuA  otiou/t»  cvm!,c7t »  vaiti  vjfniA 

vovei  1«  at>i/ien«,«uyH  oiw  «  i^nut  aTMeJlSs  ^'vna  iSi  tlai  Li<f<t>iLu,t(SU  emm/XTihaifi  V 
tau  jo  /tu  Jiu/tJiMil/  cfStitrSra 

jnfeijtjiTW.Hsa  BAi<wt«a  aift  Lccxanyufft  mm  (»«  Myym.  ideft.  Fit  autem  in  tali  conftitU' 
tionc  hoc  modo,  quod  auftri  humeeSant  corpora.Ipfa  igitur  humiditas  per  modum  ua/ 
poris  in  caput  fertur,  &  complet  frigido  flatu,&C  offufeat  ipfum.  Hic  igitur  frigidus  fla/ 
cus  non  potens  redle  procedere  circunfertur,8C  in  eo  loco  fledlitur,K  uertigines  facit. 

9»  n  •nin  i(f9aHiitKn,i(^  Ttiat  im/tatn  tflva-mvHailtu,  ideft,In  oculis  autem, K  in  coq)0 
ribus  difficilem  motum  pracftant.]  Capite  em'm  humiditate  pleno,  genat  etiam  implcit/ 
tur,8i  oculorum  intrinfecat  partes,  unde  ad  motu  ineptiores  redduntur:  bC  quia  caput 
plenum  eft,inquo  omniunei  uorum  origo  inuen{tur,propterea  omnia  corporis menv 
bra  ad  motum  ineptiora  redduntur. Adde<5, totius  corporis  inienfibiles  meatus  imple/ 
ti,bC  ex  confequenti  corpora  aggrauarerhis  etia  meatibus  plenis, eae  quae  in  noftro  cor 
pore  funt  humiditates,refolui  non  poffunqnci^  cuaporare,  unde  totum  corpus  admo 
tiones  ineptius  reddinir.  Nec  admiratione  afficiaris,  calida  &C  humida  corpora,nanrf 
caliditate  SC.  humiditate ,  frigidis  8C  ficcis  mobiliora  efle,  ut  ex  his  praefentem  aphotift 
mum  damnare  cotendas,quom’am  hic  de  caliditate,8C  humiditate  extranea  fermonen» 
habet,non  autem  de  naturali. 

Katric! «lAtat i/;f ideft,Etaluoshumcdlant.3Qiiodmirumnoneft,nOTf» 

CCS  non  exiccantur ,  fed  humcdlantur,  nec  extrinfeca  membra  coguntur  ab  intrinfec» 
humiditatem  educere  K  exugere,  quoniam  ipfa  fatis  fuperep  humidifatis  habent;fi  ue' 
ro  in  hac  calida  dC  humida  conftitutione  quicquam  bonum  fit,hoc  eft(  quod  tame  fim 
pliciter  bonum  dici  non  debet, fed  cum  reipe(ftu)fi  denicp  conftitutiones  iftas  ima  c^ 
paremus,  auftrmam,K  aquiloniam,  ftatim  auftrinam  aquilonia  multo  deteriorem  eut 

inueniem* 


A  P  H  O.RT  S  M  V  S  X  V  I  I  44.’^ 

fcurtrfemus .  Nec  illud  obftat  quod  nonnulli  in  medium  afFemnt ,  Auftrales  eonflitu^* 

^nrakcentroaddrcimferentiamtrahere,  quiacalidxfunt.  Si  idcoinhis  conftitutio/’ 

.  ^us  feces  exiccentur.  At  nos  ex  oppofito  dicimuSjhairctraSlionem  modicam  eiTe.Si 
tao  humiditas  ipfa  quat  dominatur, totum  replctjK  omnes  meatus  occupat ;  tranfit^ 
jixc  humiditas  (comite  caliditate  &£  adiutrice)  ad  intimas  corporis  partes.  Argumenta 
^o^quz  arecentibus  inbunc  aphorifmum  fiunt,  ut  id  quod  corpora  ex  s^ate,8<:  e:?  na 
lurali  temperatura,  K  ex  morbo  debilia,  propter  Boream  fortiora  non  fiunt, fedpotius 
debiIidra(Addunt,‘fngiditate  immobilitate, pfopterea  ab  Aquilone  corpora  mobllio/ 
ra  rcdcfi  non  poterunt ,  Sed  haec  nullius  momehti  funt,  quoniam  aphowriinnsifrfe  infa/ 
nft  8i  rhbuftisccirporibus  intelligendus  eft,  Siquae  etfam  bene  carnofiffiift,  quoniam 
alni^'  Ita  affeSli  non  funt,pro  aegris  raiilimaturmec  tu  per  berie  cat!ni5fbsj|)ingues  in/ 
tdli^Sj  fttl  eos-qUiin  carne  mediocritatem  habent :  imo  Si  in  tenuibus  biliofts  aphb/ 
rifmus  uerus  eft,tum  quia  frigiditasfperiatcidehs  calefacit,  quoniam  intus  coritrahiitff 

calor,tum  quia  ficcitati  addita  neruofamernbhacoiTOborat.  ■  -  ■'  . , 

GALENVS  ...  ^ 

Q  V  V  M  frigidushe  ficcus  uentus  fit  Aquilo, omnes  corporis  confimiit  iuperflu^ 
tates .  Riobur  atitem  adijeit  ipfis  inftrumentts,ex  eo  quod  adftringifjSi  iaimiih» 
cogit  denfando  fubftantiam.  Ob  hoc  (ut  incjuit)  omnia  meliora  fiunt, Sfcfccundum na;' 
inra,8i  animae  operationes .  Nam  aiumaequidem  Operationes .  oftenditper  ea  ueiba, 
mobilia, &  melius  audientia.NatUrg  uero,-qUum  inquit:Bene  coldrata.  Comiuu 
rts  autem'utrif(5  eft,  quod  contenhim'nominat;8i  clarum  eft,quod  ^iuno  fenfu  audu 
tusiueluriexciiiplo  quodam,  etiam  deialqs  bftendit .  H»d  igitUr  bona  adftmt  Aqirild/ 
nijs  Coftifutiombusi  quibus  maximepafruuntur,  qui  falubre  cprpus  habeht,  Si  ex  his 
ipfis  humidiores .  Adfunt  uero  Si  mala  quaedam  hifce  conftitutionibus,'aerHm  parua, 
Ji  nOrifimiliamalis,qux^Auftcr  affert.  Cur  enim  nonpariiafint.  Si  aluumcohiberi,ac 
morderi. oculos, Si  praecedentes  dolores  pedoris  excitarirnofcesautem  ipforum  parui 
fatem  AiiftralibuscoinparanscotiltitutiDnibus,  quas  dixit  diflbluCTecorpora.Maxi/- 
mum  enim  hoc  malum  ad  opus  omneifiue  animae  fitjfiue  aduitam  pertinens.  Non  par 
iiuni  autem,  K  malum  eft  aggrauatio  capiris,5i  difficilis  auditus .  Dc  uertiginibus  aii/ 
teiri  quid  dicere  oportecCqu*  proximae  fune  morbis  comitialibus,8i  his  qilos  apoplo 
xfis  nominant.  Sed  Si  difficilcm(inquit)operatur,Si  oculorum.  Si  totius  corporis  mo> 
tum .  Parui autem  funt  huiufcemodi  cafus.  Solum  autem  eft  in:ipfis  quoddam  medio/ 
cre,qu6d  alu0s  reddit  humidiores  .  Hoc  autem  efficiSt  Sialia  oiiinia, maxime  quidem 
propter  lTUmid(tatem,ucrum  etiam  propter  caliditatem.Et  quod  in  initio  fermonis  ftid 
piturimelfus  fuiffet  ordinemcomutalTe,  iit  primum  quidem  foret  uerbum  Humedat; 
■fecirridum  uero  DilToluunt, deinde  ea  quae  deinceps  iequutur.  "Quia  enirh  hiimedant, 
ob  hoCSi.!r(ngula  alia  operantur,  conferente  ad  haec  Si  caliditate'  .  Fiunt  fiquidem  ope/ 
'rationes  per  folidas  animalis  partes;  quae  uerac  funt  eius  partes.  Aggrauantur  autem  6£ 
'h«,iguapr6ptet8C  deterius  operantur,propter  humiditatum  exceffum, 

BRASAVOLVS  .■ 

,  GalenusTationem  reddit  bonorum  quat  ab  Aquilone  fiun’r,  inqiTiens; 
t^uiri^uentiis  fit  frigidus  8C  ficcus ,  noftri  corporis  firperfluitates  conlitmit,  Sc  inftru/ 
mehta'robuftiora  reddir:  hoc  autem  Conflringendo  2C  in  unum  denfando  conficitur: 
propterea  omnes  operationes  quum  anima,tum  naturf,perfediores  euadunt.  Sunt  au 
tm  aninia  operationes  perfcdiores  ,  quia  corpora  bene  mobilia  SC  melius  audientia 
'fiunt,  naturae  uCro  operationes  fortiores  fUnt, quoniam  corpora  bene  colorata  faciqnf. 
id  Uero  quod  ab  HippOCrate  conten'tB  dicebatur, ad  operationes naturae,S(  anitfiac-ope 
'ratioties  Commune  eratln  uno  autem  auditus  fenfu  exemplum  dedit,  ut  in  omni  ienl& 
idem  efleflerutU  cognOfccremusiquamuis  8C  illud  addi  pofsit,  in  auffitu  haiic  cofiflita 
fotiem-iemperprodeifeiinaitjs  iierofehfibus  quandocp  obeft,  licet  per  accidens  fit,  Sd 
'pouftlrtOm  in  iiifu, odoratu  K  guftu .  Additep  Galenus  conditiones  quardam,quibus 
'bene  intellerSis  reccritiorum  argumeta  facile  fohii  poterunt:  unum  eft, quod  hsc  bona 
'Aquilontjs  coftitutibnibus  adfunt, in  ilWs  prsefertim  hominibus  qui  falubre  corpus  na/ 
P  }  (Si  funt 


Ai  fimt ;  cx  qua  condiaone,  argumentum  fliud  recentionnn  anfam  corruendi  acoW 
quando  de  sgris,  de  ualetudinarijs,  dei^  extteme  tenuibus  dubium  fecere :  fedho^ 
tenuibus  ex  fectmda  conditione  foluendum  eriqqug  tajis  eftiBoream  illis  potifiin,,- 
conferre  quihumidiores  fimt.Ex  quo  educi  potelt,pIinimum  ficcisnonconferre-fi^ 
jtio  in  promptu  eft,quianimis  exiccantur,&:  quia  hi  quum  tenues  pratter  modum' W 

a  Bor^  frigiditate  male  afficiuntur,  quoniam  adeo. tenues  funt,  ut  frigidi^  i 

.latus,ab  ante  K  retro  penetrare  pofsit,  .  .  f 

Quod  ita  in  Galeno  legitur,  Ob  hoc  ( ijt  inquit )  omnia  meliora  fiunt,^  fecunde» 
-natm*  K  animx  operatione :  contratus  &xcus  hoc  modo  habet,  (5a>  «ijlaTii, 

.OTwnt  Hsemi  li  mt  igie  «f.ijiiMwitf  ideftjPropterhqc  tetur 

omnia  meliora  fiunt,  K  fecundum  animales,  bC  fecundum  naturalesqperationfs>ln  AI 
dino  codice  prius  eft  naturale, -deinde  animales.  Magis  gratu  mihi  eft,  Animala  8C  na 
curales  legi,quam  Animx  dC  naturx .  Sunt  autem  omnes  ammales,qux  a  cerebro  de» 
pendent,  naturale  ueo  a  iecoreiab  hepate  totius,  corporis  motus,  SC  fefiationes  oai/ 
nes  dependent,a  iecore  bonus  color. 

Quodftatimfequitur,  Nam  animXqm‘d«tn  operationes  &  natur*:  legendum  po, 
lius  duco.  Animales  bC  naturale .  quomani  Si  Qrxeus  contextus  femper  habet,  -bi/ 

K^ifvnxit.  !  ,  j  , 

Quod  pofte  luitur.  Communis  autem  utrifep  eft  quod  contetum  nominanttGr» 
ous  codex  habe,  «siMji  Ji  ittipoty,  A  Jdiwriir.  ideft.  Commune  autem  ambobus  quod  eon 
tentum  nominat:lege  Commime,non  Communis.  Leonicenuf  (5  hanc  paniciikun  a» 
->raw*,  intentio,contentum  interpretatur.  Nospotius  intCTpretaremur,benerobuflu(B 
«fle,  uel  uehementia  Ipirituum ,  H*c  enim  partimex  ui  animali ,  partim  ex  ui  naturali 
prouenire  poiTunt. 

Qiiod  etiam  hoc  modo  faiptum  effi,Et  ex  his  ipfis  humidiores;aIiqiii  lunt,qui  hanc 
particulam  Inquam,addere  uolunt,ita  legentes,Et  ex  his  ipfis  humidiore  inquam,  ta/ 
men  Grxeus  codex  non  ponit,fed  fimplicite  ita  habet,  &  Ts-noj»  «it  ot  v  wo7S^«i«e»ieir» 

s  E  c  V  N  D  o,  Galenus  ea  mala  profequitur,qu*  ad  Aquiloniam  conftitutione  con 
fequuntur,8C  qu*  fi  ad  unguem  c6templemur,refpeAu  malorum  quxab  auflrofiunq 
paruifsima  funtSC  modice  molefta.  Quid  enim  eft  aluum  cohibee, oculos  mordere, 8C 
prxcedentes  peAoris  dolores  excitarefhf  c  enim  funt  uenialia  peccatatfed  corpora  difr 
Ibluere,  quod  ab  auftro  fit,ad  omne  opus  ingens  malum  eft,8C  mortale  peccatum. 

.  Qiiod  dtcitur,Nofces  autem  ipforum  paruitate,aiiftralihus  comparans  conftitutio» 
nibusideeft  h*c  particula  Manifeftius.nam  hoc  modo  legeda  eft  h*c  pars,Nofccs  au» 
fem  manifeftius  ipforum  paruitatem  auftralibus  comparans  conftitutionibus»  Gtscui 
enim  codex  legit,  ynua-»  A-fS>itijirittxii7in«,7rKftt&dll^uy  •nat  tmut  wwt 

ninny.  Ex  quibus  utdere  potes  hanc  particulam  <^c^ytsi^ey,  aLcomcenp  prxtctmifr 
lam  efle, uel  a  librario:aut  in  frio  Graeco  contextu  non  aderat 

Qiiod  etiam.dtcit ,  Maximuenim  hoc  malum  ad  opus  omne,fiue  anim*fit,Cucad 
uitam  pertinens. ego  potius  ihterpretater,Et  animale  SC  uitale: quoniam  Gr*ce  eft,  A' 
THtuV  n  ma  4v)(iiisy.  Ita  legunt  antiquus  nofter  contextus, a:  AIdinuS.Sedafter;Cft,qnl 
habeti  (fvWi/ «  kA  tddl, Si  naturale  S^animale.Et  haec  ledho  forte  melior », 

«t  pr  jcedentibus  corrcfpondeatinam  fuperius  de  naturali  folum  Si  animali  fetmontoi 
habuerantamen  quicquid  fit.  Si  ipf*  uitalesuires  debiliores  euadunt. 

:.  TERTI  o,  Galenus  per  omnia  incommoda  Si  mala  qu*  ab  auftto  fiunt, difcuttit: 

in  quo.  loco,  in  hac  Leonicem'  mterpretatione  multa  uerba  defuntquae  in  Aldinocodl 
«e  (untjSi  in  margine  antiqui  mei.  <^um  enim  a  Galeno  didtur;  De  uertigiaftius  au» 
*em  quid  dicere  oportet  f  qiixproxim*  funt-morbis  comitialibus.  Si  qs  quosapople' 
sias  nominant poft  h*c  uerba  ih  Grxeo  contextu  ifta  icquuntqr, 

Tit  yrtTiu  iy^tv  ytm  mcyi®-  jrriAilaniT©-  layevySUiev  Hiu  Lvfei!\Lu,M 
yaHta  !A^t4i«t  Qu*  ita  ad  uerbum  referri  poflunt,  Vettigo  enim  eft  ftO 

*idinia,qua  fit  humore  cS  aafsitie  ipiritus  in  capite  moto,&:;  ideo  prxcedit  epilcpfiain 
SC  apoplexiam.  Poftea  in  Leomeeni  interpretatione  fequitur,  Sed  Si  difficile  ( inquit,) 

operantu* 


APHORISMVS  XVIt  4ff 

eperairtur;8^  ftliqtM.  Vides  quam necefeitatem  habeant  haec uetba,  quae  qu/dpo* 

dande  ftatim  fequitur, Parui  autem  funt  huiufcemodi  cafustGraccus  contex 
na^et  m  •«  irviin^iiutm.  ideft,Praua autem  &  haec  fymptomata» 

u^ram'  autOT^K  hi  cafus .  arbitror  hbrarium  in  caufa  firiffe,  qui  depmuauit  contexr 
oSi  K  ubi  a-at  Prauu^ipftim  incuria  fua  Paruum,ppfuiffe;reliquos<p  fine  confida a 

GaleniK  docet,in  aufirali  conftitutione  quid  boni  habeaturamo  quii 
M,h?he3tho^,  dicit  hocmediocre  fibi  /nefle  K  nonperfede  bonum,  quod  alui  hiw, 
^d*fiant/ed  hoc  etiam  ab  alijshumiditaabus  infertur, 

^  Qusefcriptafunt,  Qiidd  aluos  reddit  humidiores ;  in  plurali  legenda  funt,  Quo  A 
aliK^eddiint  humiiores ,  Nam  Graecus  contextus  haba ,  «t»  liti  ytsii^'Kt 

I NT  ,0 ,  Galenus  uetba  quaedam  in  aphorifinopofita ordinat :  nam  prius  Hiii^ 
metSat,  teendum  efle  iudicat,  ppftea  Dillbluunt .  hoc  maito,  quoniam  opus  eft,  ft 
partes  tfiflSjui  debeant, quod  prius  humedentur :  QC  deinde  omnia, qua  in  aphorilm* 
ab  Hippocrate  icriptaiunt,  confequanturtfed  hocpotifsimum  fit  caliditate  fauente;' 
quod  a  Philotheo  aiam  annotatur. 

Denique  Galenus  doqet,  per  quam  uiam  animalium  opaationa  fiant :  inquitau' 
tem ,  Fiunt  pa  folidas  partes,  quae  uere  partes  funt ;  ideo  ipfis  humiditate  plems  dete» 
riusopaantur. 

Quod  dicitur,  A^auantur  autem  SC  hae,quapropfa  8f  detaius  opaantur:Graeca! 
,  italeguntiir,  Ricfmiim  ideft,  Aggrauantur.  autem  hac, 

Kpropta  hoc  daaius  operantur.Hoc  modo  commodior  eft  uerbotum  applicatio.' 

Si  uao  dubitas, an  omnes  animalis  opaationes  pa  membra  iblida  fiant .  Relpon^. 
demus,omninofieri:quia  omnes  partes  quae  opaantur,in  ipfis  funt.  '  /• 

APHORiISHVS  XVIM: 


■p  Er  tempora  aniii,uerc  quidem  SC  prima  «ftate  puerfiSil  qui  hos  fequuntur 
J.  aetatcjoptime  degunt,K  fani  funt  maxinie.Aftate  uero  6e  autatiinb,ufqUC 
ad  aliquid, (enes, Reliquum  SC  bjreme.qui  mediam  «tatem  habent. 

BRAS AVOLVS  . 

H I  c  aphorifmus  medicum  adeo  prudentem  reddit, quod  ex  anni  temporibus,quae 
per  circuitum  fiunt,quicquid  futurum  fit, praedicere  fciet  Hxc  autem  quatuor  tempox 
ra  funt, in  quorum  fingulo  naturae  aliquaepeius  meliusue  fe  habent:  ita  ergo  fentetian» 
fuM  exorditur,  Pueri,K  qui  hanc  aetatem  fequuntur, ufque  in  iimentutem,uere  K  in 
principio  acftatis  bene  fe  habent,  quia  refpecfiu  iplbrum  temperata  (imt ;  econtrario  % 
nes  in  aeftate  bene  fe  habent,flc  in  principio  autumni  primomam  quum  ad  hyemem  ac 
ceflermqmale  fe  habentjqiii  uero  in  media  artate  funt,  ut  confiiientes.hi  in  hyemeSC  in 
tdiquo  ai|tumni  bene  fe  habent-  Ita  uero  a  Philothco  hic  Aphorifmus  introducitur: 

,  Stj  «k  rfUWfifJM  TOf  8b«f«linu{  «ymf  lutAtSf  Myivini> .  lu  A 

mi  JlwKftJ-ni!  Sfotf.m  .A'  wtria  7K&  itirus.  ideft.  Hic  dicit, quod  bene 

temperata  atates,  in  bene  temperatis  teporibus  bene  degimt:intemperata  ua-o,in  irt» 
temperatis  temporibustat  media  atatcs,in  medijs  temporibus.  Ccillis  capite  pritno 
fecundi  libri  prafentcnvaphorifmum  hoc  modo  interpretatus  cftiQuod  ad  jtates  uero 
ptttoeqpueri>proximi(f  his, uere  optime  ualent,8C  aftate  prima  tutifsimi  funt.Senes, 
altate,K.autuni  prima  parte.Iuuenes  hyeme.quiip  inter  iuuenta  fenetfiuternre  funtlnl 
«nfeior  fembus  hyems,fftas  adolefcetibus  eft.Ita  Celfus  Hippocrate  in  hocloco  intq^/ 
pteta{iff.Galaius.libro  S  De  decretis  Hipp.Si  Piat,  hunc  aphorifmS  citat:quo  in  loco 
r  Utone  reprehendit, qui  tali  ordine  dorfirin*  uti  debueraKeumij  laudaquqiote  qui  de 


his  i^Vus  m<dids;qitas  ignorabat  locutus  non  fit,  tamen  addit/cire  'debui®, 
naturx  funt.  At  ne  forte  quscras,hacc  funt  uerba  htrius  aphorifmi  ibi  citata.T^uj;5^ 

temporibiiS,aert  K  prlma  actete  pueri,  qtfi^  his  atftate  qttam  proxime  accedunt;^ 

me  d^untjKwaxime  ualent ;  acftateK  autumno  adquandam  partem  fenes;  eim^i 

autumni parteSChyemein media  aetate cqnfflmd.Mtraturi^ Galenus dePlaton^cM 
quumTim*UntconfCTipfltproue<fhisfu«it;h»etameni^oranain  ;  .  ™ 

KXTiA  littSiixt.  ideftjPer  tempora  anni,]  H*cparsdniqjnamapborirmiihf^j0-,. 
oidetuf,«tih  quibufdam  etiatopracfcriptis  aphprifmis  fecit :  aamde  rempotibiB^ 

ad  xtatesCosnp^ra^idolermo  futurus  eft:ut  etiam  Oribafiu^-daYjinqmensjHftifoiw 

tcm  hoc  loco  duo  tempora  in  pn'inis,&r  ditas  jmtes  cbmf  arafef  poftea  duo  alia  tiantx) 
^^duasaliasSctatestfedipfeexunoduos^horilmosordinatCelfushuiusMo^ 

mf  otultWHnoftfaciqut  de  temporibus  annifenoifiat,fed  deastatfbustpropfwi^ftfp 
Quod  ad  aetates  «ero  pertinecSC  principium  Commenti  Galeni,intelligeretifdetur,de 
itadbts^twioriem  fiiturum.lpfeuero  hunc^orignUmadHattiras  amplfat,ad;^ 

i;s,  fidreg?ones',ad  ratercitia,  quia  utfnlibroliiperiuscitatoDedecretisHfpp<icratft 

SCPIatonis  otSauo  Galenus  eddcet,H^pocrat<s  nunquam  de  uno  horum  pcrttaCht 
quindeottinibusalfjsintelligendumfelftiudicetv  / 

.  TiO  fiSeSf©'.  ideft,Vere  quidem.  J  Opus  autem  clluer  totum  intelligere,quaniuft 
$f:in  medio  K  in  ultima  parte  melius  ualefant,  '  .  ■ 

Kdtc  eexjotf  -niiStjs®-,  ideft,Et  extrema  xffiamjttel  Prima  acftate  J  Eli  uero  prima  a!l?a» 
initium  *ftatis,quod  aliquo  modo  ueris  naturam  fapiunam  quae  fe  confequuntur  tem 

poraiper  media  ad  extrema  proportionata  p^iwmfeimt.  iEftajtf  aiftem  in  tres  parfesfo 

Catur,ficut  8£  alia  tempora,  qirac  in  tres  menfes'diiHngHnntur.;Ita(y  per  primS  aftatem 
primum  acftatis  menlem  intellige,  in  quoueris  extremus  meufis  commumcat!  uer  am 
tem  temperiem  illam  exquifitiorem  habet,qug  inter  quatuot  aimi  tempora  haberi  pofi 

fit,deindeaeftatisprmcipium'confequitur; :  .  ;  . 

o»  TrStJiiir.  ideft,Pueri.]  Quae  artas  calida  K  huroida  quum  fit,ueri proportionataiiv 
oenitur, mediat  prxfertimueris  parti, qu» omnibus  alijspartibus  temperatior  exiftir. 

Knit  n  Tsnai)  tShij/  «aisisiny,  ideft,Et  qui  hos  fequuntur  *tate,uel  qui  his  prO/ 
ximi  funt.  Hi  autem  funt.adolcfcehtes;ut  Gatehus  interpretatur:;;Et  Philotheusetfam 
Cstponcns  qqidp.er  has  aetttes  intelligmdum  fitiinquit,  t»«sj  7«j<sy(s*i«,  ideft,WcC5 
adolelcentes.  At  Qribafius  iuuenes  intelligit,  quorum  aetas  piieriiem  atatem  cot&qui 
tur.  Galenus  uero  xtatem  ideft  adorefcentuldriim'  ponit, quam  bitimum 

atatum  optimam  e®  dicit,  quia  fummam  temperieni  calidi  SC  humidi  nada  cft,fi  quae 
altera  aetas  inhis  qualitatibus  temperiem  habeat. 

«eisie « (HcJycviny .  i.  Optime  degunt]  Ob'  Cohfbrmitate  temperiei  naturae  ad  tempus,' 
K«t  vyu&rtvat  tajMstt.  ideft,Et  maxime  ualerit.  ]  Quoniam  ob  temporis  coriftiturio/ 
nem  alterationes  habere  non  pofiunt.quae  ipfos  alterent,  8C  ad  malum  permutentiquoi’ 
niam  temperiem  conuenientem  feruant,  in  qua  cqnleruariturj  8C  optime  uiuunt  ,  ideft 
quiete  Si  fine  noxa. Et  Oribafio  tefte,  duae  funt  jtates,pueritia,  8C  iuuentus  (ego  potius 
in  Oribalio  adolelcentiam  interpretatus  e®m  >  quae  fe  conleqtmntur,  itauthaccdiib 
tempora  uer  aeftas  fe  confeqnunturnn  quibus  temporibus  hac  aetates  congttiielunr, 
8£  fuaues  humores  habent,qUi  in  noftro  corporenullum  difcrimeriparirepdlluht.B& 
neautCm  ualentCinquit  Oribaflus)tum  qiua  non  acgrotant,tum  quia  fi  aegrotent, aegri/ 
tudines  cito  finiunt.  Galenus  autem  dicit,adiilefcetes  uere,  pueros  autem  in  principi» 
aeftatis  optime  degere  .'Celfus  inquit, pueros, 8i  his  proximostcui  aflentiendumputq; 

^eros' inuere  bpante  lanos  enL‘quiauterti  fequuntur,in  principioaeftatis,quammsiii 
his  bmliibus  temporibus  haec  ihtellfgi  pofsint.  Nos  uero  hanc  rem  bene  coiiderantcs, 
fiiduci ndri  potTumuSjUt  iuuenes  intelUgamus,  qui in  principio  acilatts  bene  fe  habeS^ 
ftho  eis  nocet  hoc  principium, ob  Caliditatem  illam  quam  habet:  quamuis  adhucinteri 
lanpnfit.Pcr  pueros  ergo  SC  fequentes  imiuerfum  tempus  a  prindpio  ortus  uf^adid 
uehtutem  iritell^musjfn  quO  infantia  &  pubertas  comprehenduntur:  his  autem staa 
hus  uer  8i  principium  aeftatis,ob  fuam  temperiem  conferunt. 


APHORISMVS  XVIII  4« 

« f  ft  diAites, pueros  humidos  efle.propterea  ab  humido  pc^'us  Isedi,K  ideo  inticre 
Indentur.  Relpondemus,pua:os  omnino  hinmdos  euCjUadiuuenesa  ienes 
""^arentur, tamen  pro  ratione  uitac  humidi  non  fimt,  imo  principia  uitac  potiora  ha^ 
au»  fi  in  eodem  ftatu  permanerent,  5C  non  immutaretur, in  longum  aeuum  tra 
i^ur  habenti  ratione  uita:  temperiem,  unde  a  moderatis  temporibus  iuuan^.  Id 
L,enaduertito,inter  pueros,  alios  magis  temperatos  efle,  alios  minus,quibus  feo^. 
^  fuam  temperiem,tempus  aliquod  refpondet.Qia  inter  ipfos  calidiores  lunt,bilio/ 
finr£s'ue,his  principium  ueris  magis  conuenit;  qui  uero  magis  temperati,his  medium: 
Olli  autem  magis  frigidi  funt  SC  pituitofi,  his  ultima  pars  ueris  &L  imtium  attotis  magis 
^uenit-namtemperat»  naturat  fimili  confCTuantur,intemperatac  contrario. 

riv  Ji  XSB  mii  if  «Mt «  j'^fiomi(t>-.ideft,acftate  autem  K  aulum 

«0  uf«  ad  aliquid  fenes .  ]  Qiiia  frigidi  funt,  propterea  in  «ftate  bene  illis  eft,  K  etiam 
pa accidens  humidi  funtmon  autem  ob  aetatis  decurfum.bene  autem  fe  habet,8i:  opti 
me  degat,  ideft  motiones  perfediiores  habent,  &  intrinfecas  corporis  operationes,  nec 
fadleSmorbis  capifituriquia  intemperatur»  omnes, ut  illae  fenum  funt, in  temporibus  • 
Cbioppofitis  melius  fe  habent .  Per  aiiatem  uero,medium  aeftatis  intellige,  &C  per  alu. 
qdd  autumni, principium  primam  autumni  partem  qu»  aeftari  affinis  eft.  Vnde  Cei 
fus  explicauit,  lenes  aeftate  K  autumni  prima  parte,hSc  rationem  afsignat  Philotheus: 

rSi  Stfo  w  "n»  jov 

(tTta  MtA*  Myuny.  ideft^Quoniam  frigidi  ftmtnatura,Si  a  cac^ 

liditate  a^tis  atep  pauco  autumno  frigus  ipforum  corrigitur,ninc  bene  degunt. 

Si  uero  dixeris,atftate  ficcam  efle,propterea  lenibus  qui  ficci  funt  natura,  obede  po 
tius,quam  prodede.  Relpondcmus,ficcitatem  ommno  non  couenire,nifi  humidi  fint, 
quod  tamen  per  accidens  eft ,  unde  in  aeftate  ueri  fenes  qui  frigidi  K  ficci  funt,  ob  acta.' 
tem  ex  caliditate  fola  iuuamentum  habent,  quoniam  non  finit  eorum  corpora  in  frigi/ 
ditatem  aetati  propriam  progredi.  At  aliqui  fenes  peius,aliqm'  melius  in  aeftate  degunK 
qui  frigidi  K  humidi  natura  fimt,melius,biliofi  uero  peius  uiuunt. 

r i  JiMimyif  Stvmaicv  litm  mnji  uMmat-  ideft,Reliquum  aUte  autum 

Ili  hyeme  qui  mediam  aetatem  habent.]Leonicenus  interpretatur  Reliquum,Si  non 
addit  auttimni;8d  re  ucra  in  codice  Aldino  8C  in  meo  antiquo  non  adeft,  fed  in  alio  co/ 
dice  adeft :  mihicj  magis  placet  quod  adfit .  Per  medios  aetate  ,ilIos  Galeflus  intelligit, 
quiinfummo  uigoreumt.Oribafiits,mcdios  inter  itiuentutem  £C  fenium.,  hi  autem  in 
iiimmo  uigore  funt .  Et  Celfus  hoc  eodem  modo  dicit,  Qiiitj  inter  iuiicntam  fenediv 
temcp  funt.  Ego  autem  K  iuuenes  &  confiftentes  etiam  inteIligo,qui  fecundae  parti  au 
tumni  5C  hyemi  oppofitam  temperaturam  habent.T amen  Philoffieus  dicit,pcr  timv! 
fntelligendos  ede  «WforTiib',  ideft  confiftenteslSi  rationem  afsignat,  s/ 

?rtro7ji7«,Ksti  -A  Sijfioj/.»  «iw 

meSa  xys,luuiTdV^y  wf/Sf  <ft«/5«vinii.idcft,Quom'am  calidi  funt  fecndum  quan 
titatem  &  acriore  calorem  habent. Frigiditas  igitur  autumni  8C  hycms  iplbs  in  bonam 
temperatura  ducit,K  hinc  bene  degunt.Nec  id  exiftimes  quod  ablblute  uelit  hifce  »ta 
tibus  autumnum  fimpliciter  conferre ,  fed  folum  ratione  qualitatis  frigid»  confert ,  S£ 
quia  illis  minus  nocet  quam  alfjs,qui  gtates  alias  habent.hic  etiam  intelligere  opus  eft, 
Juuenes  adeo  pituitofos  inueniri  pofie,gbus  aeftas  proderit, &  hycms  nocebit.  At  Hip/ 
Jioaates  hoc  in  illis  intelligit,  qui  qualitates  «tatis  habere  deberent, 

GALENVS 

NO N  folim in acuitibus,uerum Kin omnibus alijs,quae fecudum temperaturairt 
uel  modice  fe  habent, uel  immodice,  fi  quis  iermonem  in  hoc  loco  Hippoaatid 
«aminaurait,uerum  inucm'et.naturis  fiquidem,aetatibus  8C  regionibus  bene  tempera/ 
hs  optima  tempus  eft,  quod  fummam  habet  temperiem, quum  eum  quo  pr»ditac  fimt 
habitum,non  permutari,fed  coferuari  defiderent;  quoniam  omne  quod  cft,a  fimilibus 
quidem  conferuatur,a  contrarijs  autem  trafmutatur.  Qiiare  puerorum  tEtas,adhuc  au/ 
^  magis  adolefcetiumfhaec  enim  eft  omnium  aetatum  optima )  uere  optime  degunt* 
^  eadem  ratione  quacuqi  uel  regiones  uel  naturae  funt  bene  temperatae.  Adiunxit  au¬ 
tem  ueri  principium  «ftatis  Hippoaates  in  latum  oftendens  uniufcuiuftf  theorema/ 


454.  LIBRI  TERTII 

tis  tmlitatem  .Magis  autem  exquifitus  fermofuiflctjfi  ita  fcripfiflct,  Adolefceta  ner 
pueri  acftatis  principio,  oprime  degunt.  In  ienibus  uero  propter  tempetatur:e  fe&iditS 
tem  acftas  utilifsinia;eft,  ficuti  his  qui  in  atatis  ingore  confiftunti  hyems  maxime  ^ 
fert-Hacc  emm  cotraria  eft  illi  quat  in  his  fit  ex  bilis  multitudine, intemperatur*.  Sir  W 
naturarum.hac  quidem  biliofiores,hyeme  optime  degunt  Pituitofiores  autem, »11»? 
Bene  autem  temperatae,  uere.  Similiter  SC  regiones,  quae  quidem  bene  temperate 
mum  uer  habent,ex  alijs  uero  frigida  aftatem,hyemem  uero  calida.  Et  quidem 
ma  tempora  umcui$  atati,at«  natura,&:  regiom',  ex  his  qua  (fida  funf,poflumte^ 
uenire,nam  maxime  cotraria  lunt  oprimis,pdsima.Eade  ratione  8£  media  inueniesim 
ter  optima,  8C  pefflma.  Illud  pr  jterea  aiumaduertere  oportet,  qi  uer  quide  oprimu  dici, 
tureffe  adolefcentibus,alijs  uero  omnibus  njediu,ne^enim  optimaefE,nec»  pefsims. 
Sic  8C  ad  naturas,  regiones  fe  res  habet:  autunus  quide  omnibus  malos  £  jtaobas' 

naturis,acregionibus.Minus^aliaexipfisIadutnrcalida,KhumidaperaWiHm. 

BKASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  aphorifmu  ampliat,  ad  naturas,adregfones,adconlueta<fees, 

8i  breuibus  ad  omma  qua  fecundum  remperaturam  modice,  uel  immodice  fe  habent 
&  communis  horum  ratio  eft,  qtria  omnia  qua  funt,  a  fimihbus  cOnfernantur,  i  conna 
rijs  uero  tranfmutantor;ideo  in  temperata  tempeftate  temperati  bene  fehabenfqm  oe» 
ro  diftemperati  funt,per  oppofitum  feruari  debent;  nam'  communis  intentio  eft,K  tmi. 
uerfalis  apud  omnes  probos  medicos  8C  apud  natura  ipfam ,  temperatos  homines  per 
temperiem  feruare ;  alios  uero ,  qui  in  una  qualitate  excedunt  ad  temperiem  reducer^ 
quod  fit  fuo  contrario;8i  ideo  naturg  calida,in  frigoribus  bene  fe  habent,frigida  in  ca 
Ipribus,hufflida  in  frccitatibus,ficca  in  humiditatibus,  8C  eadem  ratio  eft  in  copofitis; 
temperatos  autem  homines  temperie  feruare  debemus,  quoniam  temperatu  ad  magis 
temperatum  deduci  non  debet,ncc  poteft,fed  in  fuo  efle  conferuari  fatis  erifpropterea 
quum  pueri  temperiem  fere  attingant,  8C  etiam  adulefcentes,im(3  haec  eft  omnium  ata 
tum  optima,in  uere  optime  degunt,Si  integris  muntjs  uitae  funguntur ,  Inregionibus 
eadem  tatio  eft.  Si  naturis  bene  temperatis .  Adde  tu,  in  exerciti)  s.  Si  in  bene  temperae 
tisedulijs.  Quodlegitur,SiquisfermoneminhoclocoHijppoCTatisexaminape 
ritlGrscc.eeft,  exquirens. 

SECWNnOj  Galenus  caufamreddit,cur ueri acftatis  principium  coiunxerit,utfiii  - 
IUS  aphorifmi'  utilitatem  dilataret.  Sed,inquit  Galenus,  fermo  plenior  fuiiret,8i  magis 
difiin(!ius,fi  inhtmc  modum  legiflet ,  Adolefcentes  uere,  pueri  acftatis  principio  opti' 
me  degunt.fi  ita  debeant  fequi  tempora,fecSdinn  Oribafium,utfequutur aetates, opus 
effet  dicere,pueros  in  uere,adulefcetes  in  acftatis  principio  optime  degere.  At  quia  pue 
ri  humidiores  funt,  Galenus  forte  illos  ad  sftatem  referuauit,  in  qua  in  illa  prima  acftas 
tis  parte  optime  ualeant. 

Quod  in  hac  parte  legitur.  In  latum  oftendens  uniufcuiufrp  theorematis  utilitatemi 
In  contextu  Graeco  habetur,»?  TihaJi®-  iKrmayTHi  ^acarinttscvfSlSioifiiiuJmii.iieRyin 
latum  extendens  uniufcuiufcp  theorematis  utilitatemrilla  enim  particula  itnafitif  non 
cftendens,fed  extendens  Si  reddens  fignificat,atcp  dilatans. 

TERTIO,  Galenus  ad  alias  aetates  fermonem  nertit,inquiens,.  Senes  frigidos  efle 
temperatura, propterea  acftas  his  proficua  eft ;  hi  uero  qm'  confiftentes  funt,  propitiant 
hyemem  habentihyems  emm  temperaturae  biliofe  contraria  eltin genere  igitur,  bilior 
fac  naturae  hyems  confert, pituitofae  aeftastbene  autem  temperatae  uer.  Si  uero  ad  regio/ 
nes  ampliare  liceat,bene  temperatae  regiones  ua  optimum  habent, frigidae  acftatemsca 
lidac  hyemem :  ecidem  modo  de  exercitijs  intelligere  oportet,de  cibis,  de  naturis, Si  de 
omnibus  alrjsrebus,  quibus  h»c  tempora  applicari poliunt,  ut  inde  uniuerfalemr^O' 
lam  colligi  iiihil  impediat, qua  facile  pefeima  SC  optima  tempora  tmictui^  actati,natiBa 
8C regioni  inueniemus,quia  optima  pefsimis  funt  ualde  contraria. 

Deriii^p  Galenus  dubia  qupdam  remouet,ne  letSori  impedimento  fint.  Vnum  ^  de 
uere,quomodo  uarijs  aetatibus  conferar.  Optimum,inquit,eftadulefcenribus,aIfjsaB/ 
tem  aetatibus  medium  eftemedium  uero,  quia  necp  optimu  dici  poteft,ne<J  pelsimurof 
dC  quod  in  «tatibus  ditSum  eft,idem  in  naturis  SC  regombus  intelligere  comjenit.  ^ 


VII 


AP  H  Q  R.  I  S  M  -VS  X 


4lf 


*  de  aittumno  eft,qui  telpedhi  omnium  aetatu  malus  mdefur, omnium 

flwjrum  ommum  r^onum,  tamen  calidae  8C  humidae  naturae  minus  teduntur, 

quia  autumni  qualitatibus  contrariae  iunt,propterea  omnibus  jtatibus  con 
^^aa,{ed  przcipue  adulefcentibus:  omnibus  aetatibus  obeft  autumnus,  fed  minus 

legitur, fmt"  optimum  eft,ne(^  pefsifflum,K  fi  Graece  fit  ^it^xa ,  id/ 

tamen  fuperioribus  commodius  iungerenir, fi  Efle,  diceremus, 

"  Quod  euam  legitur.  Minus  qiam  aliae,  legendum  eft,  Minus  autem  qukn  aliae  in 
^fis^uom'am  Graecus  codex  habet  i/i  ^  di-ru!  ^ 


A  P  H  0  Rl  S  H.V  S  XIX 


MOrbbOtnncs  quiiiera  in  omnibus  temporibus  Runtiquitlam  uetd  magis 
in  quibufdam  ipforuffl,«  fiunt,3i  excitanmr. 


Q_V  V  H  in  his  aphorilmis  qui  ftatim  confequuntur,  de  morbis,  qui  in  diuetfis  amrf 
l^bus  fiunt,  fermonem  fadurus  fit  Hippocrates,  ne  aliquis  deceptus  putet  ntorbos 
folis  illis  temporibus  fieri, de  quibus  mentionem  faciet,8C  non  aliis,hoc  umuerfa/ 
liter  theorema  proponere  ftatuit:  omnes  morbi,  ideft  omnia  morboru  genera, in  omm> 
tus  temporibus  fieri  poifimt,  tamen  aliqui  funt  morbi, qui  in  aliquibus  particularibus 
ipnporibus  frequentius  fieri  confueuere.  8C  huius  ratio  eft,  quia  morbi  ex  folo  tempo/ 
rura  decurfu  non  fiunt;fed  multa  alia  funt  praeter  temporum  conftitutiones,quae  mor/‘  ■ 
bos  pariuntjUt  uidus  genera,  quando  circa  illa  errores  c6tiijgunt,pafsiones  animi,po/  ^ 
tiis  inconfueti  8C  abun'dantes,8f  eiufdem  genitscisalia,  propterea  morbos  omnes  in  om 
jiibus  temporibus  fieri  contingit ,  quoniam  ex  re  alia,  quam  a  fola  temporis  qualitate 
fiunt.  Atfi  temporis  qualitas,&  nihil  aliud, morbi  caufa  eH€t,in  dfdem  temporibus  ij/ 
dem  morbi  femper  induceretur.Philotheus  uero  hanc  morborum  diftincftionem  facit,  r 
qua  hic  fequitiu', antequam  aphorifmi  expolitionem  aggrediatur,  TK  WffiljiteTa  «  o-tqj/^vS 
In  Ttttf «aoTeta.W  m  (iSi  <rvy^y/H  ymvna  • 

«WarnU  JJi»  7jA((tJ(«4a»ft«T*,oKiv  .  ideft,Morbi  uel  congener 

tes  funt  temporibus, uel  aliem'.K,cor^eneres  quidem  in  condecentibus  temporSitetiv 
Jierattiris  fiunt .  alieni  uero  propter  alios  uitse  errores,uf  propteridi3etam. 

Galenus  ocftauo  libro  Pe  decretis  Hippocratis&  Platonis, contra  Platonem  difpit  ' 
tans  himc  aphorifmum  citat  his  uerbisimorbi  omnesin  omnibus  temporibus  quidetn 
fiunt, quidam taraenmagi8in.quibulclam,Sfflunt,€diritanttir.  '  .  , 

umiucTtt  Ji  Trivia .  ideft, Morbi  autem  omnes;  3rideft,omnia,indundua  cuiuslibet  ■ 

genms  morborum,  -  _  .  _  j.. .  ... 

«y  ^  Tnimn  iSmy  Siftm  ymvitu,  ideft,In  omnibus  quidem  temporibus  fiunt.  ]  Nui/ 
Ia  etiam  habita  temporis  ad  tempqs  differeSifiai;  fed  irt  uareomnes  morbi  Seri  poifimt, 
in  allate  omnes,  omnes  in  autumno,  8C  hyeme,  non  tamen  fimul  omnes  in  uno,  fed  ii» 
eodem fuccelsiue.  ‘  r  ;:;-  , 

.  Mxmy  tiS  Kiir  Yixrtujiitty.it^ymitax^Tr^tfmrim.  tdeft,Quidamueroina‘^ 
in  quibiifdam  ipforum  8f  liimt  8i  excifantiir.qel  iritantur.l  Quia  iri  aliquibus  tempori , 
bus  morbi  quidam  peculfaresfiint.Tertianac-eriiiri  febres,  ut  plurimum  in  atftate  fiunt,' ' 
tamen  K  in  hyemc  fieri  quandotj  uidemus,  Qribafii^  totius  aphorifmi  fententiam  ita 
•nttlligit,quod  non  omnes  aegritudines  in  firtguBs  temporibus  flant  ,led  quod  in  cond 
jwatione  temporum  fiantiideft  non  omnes  in  finalis  temporibus^  fed  aliquae  in  aKtjui 
btts.Philotheus  uero  dicit,  rensi  Ttkmvs  ksS’ tissSii  «uiSr,!lc  «iitaitt  wGoti  yinnta.mlty  efi 
K*  *»ioTeiM.  ideft,  hoc  eft  plures  fecundum  unuriiqUodi^  ipforutri  prdprfj  morbi  fitirit, 
minus  autem  alieni.  At  de  phthifijfi  arguas, quam  Galenus  fupefius  in  tepore  llcCO 
nennon  polfe  dicebat .  Refi3ondemus,ineo  ta«pore,tanqua  a  fi»  caiila  fleri  nonpof/ 
leiat  obfradluram  uen*  accidere  pot(i,quacob  acres  humores,  aurob  aliquas  deftii/ 
woncsfada  flt.Haec  autem'  iir  profUridifsima  etiam  aefiate  fleri  polfirnt. 

Btli  m  oppofitqm  Aphorifmi,acui|asfebres  etfaiit«6cabis,quae  (blum  in  calore  fiupt, 

RelpondemuS 


libri  TERTir  • 

Rcrpondemus,8i  in  fWgorefi'eri,K  tmc  in  mortem  perducere, K  apoplekiamqa*  ji 
hyemismorbus,in.2eftaKqBando$fiai,expferientiaft^ateftatur.  ^  ^  , 

Hippocrates  inprimolibroDemorbiSjhuiasaphorifmifentetiamhoc  modo  Dro 
ponit,  Sedfiquisre(fleuulfinhis  &lcirc8ipracdicerejficdicai^Hominesonmiteiiw  - 

poreperirc,fupereire,patiqu3Epatiiratiir, 

GALENVS 

SI  AERIS  quidem  ambientis  temperatura  fola  eflet  morborum  caula,tnncn(» 
quolibet  tempore  illos  morbos  pateremur  qui  fimt  affines  temporii  natura.Nunc 
uero  cum  etiam  ob  errata  quse  in  uidlu  cpntingunr,morbi  flant, omnes  quidem  in  tem 
porifaus  onmibus  fient, plures  uerp  qui  fimt  unicui*  tempori  natura  proximiNonoa 
rum  autem  in  his  confert,K  differentia  natinarum.Nec^  enim  flmiliter  ab  eadem  caS 
fa  calidum  corpus,K  frigidum,ofFendi  aptum  eft,uel  huraidum,8C  ficcum,ne$  tempe 
ratum  aequaliter  iftis,necp  illis  qui fecundumaliquam  qualitatum  coniuganoiKmabo 
no  temperamento  receduntjUt  antea  diximus,. 

RKASAVOLVS 

F  R I H  o  Galenus  hoc  docet.  Si  morborum  caufa,fbra  eflet  ambientis  aeris  intem 
peratura,id  uerum  eflet  quod  in  temporibus  morbi  ipfis  affines  &  cognari  fierentded 
quia  ob  dias  caufas  morbi  flunr,quam  fitaais  intemperies :  nam  intemperatus  uidus 
plura  genera  morborum  caufat ;  propferea  morbi  omnes  in  omnibus  temporibus  fieri 
pofluntjplures  tamen  fiunt  proximis  temporum  naturis. 

Quod  legitur ,  Tunc  nos  quolibet  temporcillos  morbos  pateremur,  in  his  uerbis 
deeft  particula  ojriwTifli-jideft  omnes, quaeintalilocoponidefaetuuncnosomnesquo 

libet  tempore  illos  morbos  pateremur,; 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet,quod  ad  hatccognofcenda,  naturarum  cognitio  pluri 
tnum  facit  quomodo  drfTerataram  calidum  corpus  K  fr^idum  ab  eadem  caufa  non  Ix 
denturreodemmodohurmdumK  ficcumbd  temperatum, Si  eadem  prateife  erit  ratio 
in  Malitatibus  coniugatis. 

Ea  uerba  qua:  in  hac  parte  ita  dicunt,  Nec^  enim  flmiliter  ab  eadem  caula  calidarii 
corpus  5C  frigidum  ofFeridi  aptum  eft,uel  humidumSf  ficcumJn  Graeco  contextu  ita 
habentiD',  «V  w  «ufl  mtjx!  o 

«.  Quae  uerba  nos  potius  ita  interpretanda  eife  putamus,  NeCg  enim  flmiliter  ab 
eadem  caufa, calidutofrigido  offendi aptumelt,uelhuiiiidum  ficco.  Vides  Leoniceni 
interpretationem  alium  quendarii  fenfum  proponere,  ^  Graecus  contextas  feciat, 

: .  Quod  ftatim  fequitur,Ne(^  ttrapcratutri  acqualiter  iffls.ln.  Graeco  codice  aliter Icru 
ptum  eftjin  quo  etiam  ponitur  haec  pairticula  ficut-mam  hoentodo  legatur,  iJi 

0  ifijKfieT&tnsism  Tsrair.  ideft,  Siciffnecp  temperatu  aliquo  hdrummam  ut  Calidum  fri' 
gfdojhumidu  ficco  c6parabat;ita  temperatu  alicui  illoru,uel  omnibus  coparari  poteft. 

.  lc:i  ,  :  AEJJ.O.Jl;ISMVS.  X-^X  ; 


't  T  Ere  etenim  furores  5C  atrg  biles  Si  morbi  comitigles  Si  profluuia  fatiguini* 
y  St  afigittf  Si  graucdines  Si  raticfediVes  Silebrp  Si  tulles  Si  impetigines  Si  uj 
tiliginesSCpuftul»  ulcerdfa:plurimi;&  tiibercula  Si  articulorum  doIoreSi 

BR.ASjfVOLVS 

v.M.  ta  praecedenti  aphbriTi5p,in  fumma,  in  omm'  anm'  tempore  morbos  om' 
hes.fieriedocuOTq  tamen  in  aliqiisbiiiltemporibus  litos  quofdam  particulares  genera/ 
ri,propter€a  morbos  ®o?  enumerareiijcipit,  qui  in  particularibus  temporibus  fiunt, 
Si  qui  ratione  tenjpotis:  cpnfequutur.  A  juere  autem  incipit  tanquam  a  primo  anni  teffl 
pore,  quum  ibi  primum  Arietis  gradum  ingreditur:  uel 
Candidus  auratis  aperit  cum  cornibus  annum  . 


namadhocufq 


tempus  calidum  Si  humidum 


ufcp.tempus  extenditur  ucr:i!el  medice  Ioquentes,qinro 
eftiMoAi  autem  qui  potifsimum  uere  uigent  hi  fune,  w 


AP  tI,0,R  .I.SM  V  S  X3£  45'? 

busi&T  at  liaemeithoiV 
:,amltgines,mult:e  pu/ 
hi  morbi  in  uere  fiunt, 

1  in  hyeme  plures  colle 

(Sifunt,  namnoctenipmciiiuiLu.iii.uiii<;uiiiiu^,w.  paiu......w«anur,  tmde  Celfus  ca> 

Dite  primo  fecudi  libri  fimal  SC  femdaphorifini  rationem, eius  interpretationem  de/ 
totae  uolens  inquiCUere  tamen  maxime  qutecuni^  humOris  motu  noUantutjin  me/ 
tu  eflfe  confueuerunuergo.  tum  lippitudines, puftulac,profufio  languiniSjabfcelTus  cor/ 
Boris  quos  'cgsHiMTtc  Graeci  nominantjbilis  atta, quam  melancholiam  appellantiinfa 
^morbus  comitialis,  angina,  grauedines,delMlaa'ones  oriri  folent ;  hi  quotp  morbi 
qui  m  articulis,neruis(5  modo  urgent,mpdo  quiefcuntjtum  maxime  dC  inchoantur  K 
toetuhth*c  funt  quse  a  Celfo  de  hoc  aphorifmo  fcribuntur,  partim  rationem  reddefl 
iia,partim  in  Latinum  aphorifmum  interpretanua.Philotheus  uero  ita  introdudt,  o  sw 
liiKievr©- ct:6}eiy,m  vmte» 

^iniiaty^irif^-nuiSfcusyiveiiTixtmviKmittCTte,  ideft,Prafens aphorifmus exeplunt‘ 
eftprtecedentis  aphorifmi,quafi  aliquis  dubitaturus  eiret,quod  quales, SC  quot,Si  quO 
Biodo  in  temporibus  morbi  fiunt, 

:  Galenus  odauo  libro  De  deCreris  Hippocratis  &  Platonis  huius  aphorifmi  menit/- 
nit,fimuloftedens  dehis  rebus  Platonem  non  redle  fenfifle,  ubi,inquit,uereenim  atrai : 
biles, infam'ae,  comitiales,  fanguinis  fluxus,  angin*,  graUedines,  raucedines,  tufles,le/, 
pr!c,impetigines,uitiligines,&r  pullulae  hulcerofe  plurimae, S£  pani,8^  articulorum  do. 
lores .  ldem<5  Galenus  tertjo  Prognofticorum  libro  eundem  aphoriimum  adducit,  fe/, 
«tone  quadragefima ,  Et  in  libro  De  humpribus;  fi  ad  plenum  non  defaibitur,faltem . 
adumbratur, 

Tiv  iM  «f©- ,  ideft.  Vere  quidem ,  ]  Nam  ueris  morbos  enumerat.Si  uero  dubites 
quomodo  hi  ueris  morbi  dici  pofsint, quando  quidem  uer  fanifsimum  efle  fuperius  di/ 
(3um  fit,Re^odemus,uer  omnino  inter  alia  tempora  fanifsimum  efle;  at  hi  morbi,  qui 
hic  enumerantur,in  ipfo  fiunt,npn  tamen  ex  propria  ueris  natura,fed  ob  fuam  calidita 
tem  bumores  ad  cutim  trahit,  qui  in  profundo  delitelcebant,  8C  eos  comouet: propter 
hoc  ueris  morbi  nuncupantur ,  quia  Ueris  temperatura,  ideft  caliditas  illa,  cur  fiant,in  , 
caiifa  eft,ex  fe  uero  fanifsimum  tempus  eft.unde  &  Oribafius  ita  relpodet, omnia  quae 
hic  enumerantur,  ex  eodem  tempore  non  efle,fed  ex  alrjs  etia  huc  prodire, Quod  enim 
in  autumno  dC  hyeme  colligitur,  uere  fe  prpditnam  crafla  calor  ueris  relbluit,8t  fugge 
ritaEgritudines  non  folum  ex  pofteriori,fedetiam  praecedete  tempore,  quia  unum  tem 
pus  duobus  finitimum  eft,  ut  ueris  initium  propinquum  eft  hyemi,  finis  autem  ipfius, 
!f(lati,ergo  proprium  non  habet  mfi  unum  tnenfem,qui  in  medio  eft  conftitutustfic  St 
stftas,8C  omnia  quatudr  tempora, haec  Oribafius .  Galenus  8t  ipfe  hoc  dubium  foluit, 
fimul  oftendens,uer  ialuberrimum  efle, quia  morbi  qui  in  uere  fiunt,ad  bonum  potius 
inclinahtur;hoc  enim  tempore  profundum  corporis  expurgatur,nempe  humores  ma/ 
b',quiih,profundo  funt,8t  tofius  corporis  centro,8t  principalioribus  partibus  qumin/ 
tus  occuIuntur,ad  circunferentiam  mouentur,  ex  quo  impetigines  fiunt, uitiligines,u! 
cera,uel  ad  ignobiliores  partes  tranfmittuntur,  ut  morbi  articulares  fiant ,  unde  fi  quis 
Ct  qui  bonis  humoribus  in  uere  refertus  fit,optime  c6feruatur,quod  alia  tempora  non 
faciuntiimd  alia  tempora  fi  bonis  humoribus  prxditum  corpus  inueniant,in  fuae  tem/ 
paaturz  humores  conuertunt,  ut  aeftas  in  bilem,hyems  inpituitam,  propterea  exem/ 
pium  ueris  ad  exercitationes  faciqnam  haec  in  exercitationibus  accidunt:  fi  quis  exer/ 
citatus  fit  bonis  humoribus  plenus, exercitationes  illae  faluberrimac  funt.  At  fi  exercita . 
tiones  hominem  inuenerint  pituita  plenunf,uel  atra  bile,  uel  alio  humore,ad  morbum 
comitialem,, aut  ad  apoplexiam,  aut  ad  aliud  difaimen  inducunt :  itatj  haec  eft  Galeni 
fententia,quod  uere  fi  qui  morbi  fiant,per  accidens  potius  fi'nt,8£  ad  bonum,quam  ad 
malumtnam  gratia  expurgandarum  fuperfluitatum,quae  intus  funt,fiunt 

ita/tng .  idelfiFurores.]  Morbos  in  praelentiarum  enumerare  incipit, qui  in  uere 
accidae  folent, primot^furores  nominat,  cum  aliquis  furiofe  inlaiut, tamen  bC  lAmtx  in 
«nia  a  multis  inferpretatur-  Celfus  libro  tertio, capite  dedmootftauo  de  tribus infania: 

■  ^  Q_  Ipeciebus 


«)f«s  atrse  biIes,morbi  comitiales,profluuia  fai^ms,8f  a  nahi 

Sus,angtn:e,grauedines,raucedines,lepr3c,tufles,impetigines 

(lulse  ulcerofe,  multa  tubercula,  SC  articulorum  dolorestomties 
lutn  quia  tempus  aperitur,8C  humores  commouentur,tum  qUia 


fpedebustra<!ht,de  qiiibus  nos  eriam  fiy crms  egimus:nam  into-  /nfan^fe» 

mes  enumerat. Galenus  K  ipfe  in  libro  tnfcripto(fiGalemfitisIibet)de^„ 

natione  mentis  fermonehabens,eam  induas  partes  fecat,m  itcuiim  ideft,mlii^«j 

furorem, 8C  ideft, atram bilem.Inianix  caufam  ( quaemania eft,uelfut^ 

atram  bilem  elTe  dicit:  fed  tu  addere  debes,  atram  bilem  ex  adufta  bile  fodlam  effe  odos 

tere.  caufaaiitmelancholise.i.atrxbilis,eftexipfaatrabile,8ihacctrifteshominei  ^ 

fi  irpitiofos  facit:fed  illa  qu§  ex  bile  eft,homines  in  furore  dudt,  adeo  ut  fe  ipfos  St  S 
interficiant,nifi  prohibeantur.  Atrfuero  bilis  infinittfunt  modi  8^ipecies,qu*im,E,g 
comouentur.In  libro  autem  Defim'tionn(fi  8C  hic  liber  Galeni  fit)  im/ltu  Galenus  de/ 
finit  efle  'Usuni/  idcft, mentis  alienationem, 8C  mutationem  fine  febre,ab  honunis  mo/ 
ribus,K  in  ianitate  confuetudinibtis.propterea  fcito  quoties  muiia/  dicimus,uel^^ 

1. /  uelattam 

•Sjfednoa 

res  in  uere  nwuentur  agitantur,fi  atram  bilem  ex  aduftione  atrae  bilis  habuerint, ta/, 
les  atrabilarij  fiunt,  quod  moefti  cotinuo  funtjK  ex  omni  re  timentSi  ueroex  adidiio/ 
ne  bilis  habuerint,  furiofi  fiunt,  &:  potifsimu  in  uere,in  quo  tempore  id  genus  multum 
tiigere  uidimus,quod  Arabes  ex  ffmilitudine  motus  Cutubuch  appellant. cftaute  Cu> 
tubuth  apud  Arabes  id  genus  alati  uermiculi,  quem  nos  typtriam  uocamus,  quf  fupj» 
aquas  modo  dextrorfum,  modo  finiftrorfum  fine  ordine  mouef ,  QC  cum  tibi  uifum  fit 
grefilts  in  unam  partem  dirextfle,ad  aliam  fine  ordine  mox  uertiturtita  qih  hoc  melan/ 
choliaegenere  laborant, huc  &  illuc  fine  ordine  uagatur.  At  fi  dixeris,hos  morbos  uer 
nos  non  efle,  imd  potius  autumnales,  hoc  cum  Galeno  fatemur,8i  quod  illi  humore», 
in  autumno  geniti  funt,fed  deinde  in  uere  commoti .  Si  uero  iterum  dubites, quod  uer. 
faluberrimu  tempus  non  fit.Rel^ndemus,imd  ob  hoc  falidaerrimu  efle, quia  illos  hu/ 
mores  primo  commouet,ute:^eltat,fedinmotuhgpafsiones  caufantur;Addtfiina» 
tumno  hae  pafsiones  genitae  eflent, multo  peiores  fuiflent, quam  cum  in  uere  fiut.In  ali 
quibus  Graecis  codidbusprimolegitur  7Kt»iiet'i*ifi(sB7«<i4A(t>.;(«Aii»,  utinAldinotled 
in  meo  antiquo  prius  eft  Ta/isaaj/pgAiw ,  poftea  fequitur  miAMixse,  Pro  aphorifmi 
intelledhone  quicquid  praecedat,  uel  {equator  nihil  refert,  mihi  tamen  id  potius  fatisfe/ 
cit,quod  haec  particula  ite  praecedat, quia  magis  commtme, 

ro  minus  commune. primum  enim  fecundum  compleditnr,non  econtrarioi 

Koe  1«  .  idefi:,Et  epilepfiae .  ]  Quas  Latini  morbos  comitiales  nocant,fetr 

morbum  {aerum  8C  morbum  Herculeum,  imd  8£  etiam  apoplexi»,  in  lenioribus  prae/ 


di  denicg  hos  morbos  caufare.  Oribafius  tamen  comitiales  morbos  ex  atra  bile  fatHo» 
<ntelligit,qina  eprlepfiam  ex  eadem  materia  fetflam  iudicat,cx  qua  infania,8C  atra  bilis 
generantur;imd  quod  idem  fenlerit  Galenus,  conietfiura  fumi  potefl:,qma  circa  eios  in 
terpretationis  initimn,inquit  comitialem  mGrbum,furore,Katram  bilem  autumnales 
morbos  efle .  in  autumno  autem  melancholicum  humorem  uigere  conflat :  quandotp 
enim  ob  hyemis  frigiditatem, qug  autumnum  confequitHr,humores  fixi  &C  immobiles 
manent,  uere  autem  adui  aiiente  mouetur,8C  has  pafsiones  gignunt  fed  ad  OribaCuni 
redeutes,  ipfe  inquit,  infama,  melancholia.  Si  morb  us  comirialis  ex  eade  materia  fiunt, 
atra  inquam  bilettunccp  dubitat  cum  in  eodem  loco  fiant,Si  ab  eadem  materia, quomo 
do  differant .  Refpondetomnem  laefionem  tribus  modis  efle,  aut  leuem.aut  mediam, 
aut  maximam ,  ita  in  propofito  ex  una  materia  tres  affecSus  iunt ,  Si  ab  uno  prindpto, 
fed  diuerfls  Iocis,ideo  his  affecflibus  diucrfaioca  in  cerebro  facit,inquicns,Morbtisco 
mitiafis  in  imaginatione  efl,melacholia  in  ratione,  infania  in  memoria,  ut  morbum  co/ 
mitialem  in  prima  cerebri  parte  flatuat.melancholia  in  media, infamam  in  ultima. Qiif 
an  ita  pracaTe  fint,  dubitare  conueniet,praefcrrim  de  iniania,8i  meIancholia,quia  de  co 
mitiali  morbo  nullus  dubitat  in  anteriori  cerebri  parte,in  qua  fenfus  communis  eft,po 
tifsimu  fieri.  At  de  mania  dubitatio  eflet  an  in  iilrima  cerebri  parte, idefi  memoria  fia^ 
ft:  de  melancholia  in  media ,  idcft  ratione .  Quas  dufetationes  alias  diflbluere  tentabi/ 


ApjioRisJav,s  xX  4« 

«jUSinunc  fatis  fitnos  edocuifle,  Oribafium  illam  fentetiam  feqmVimd  ipfefterum  div 
tiitat,  cur  infania  potius  in  memoria,  quam  in  ratione  fiat.  Refpondet,  id  quod  congre/ 
oanir  in  memoria, maius  efle,quam  quod  in  ratione;ideo  in  memoria  lacflo  fortior  eft: 
^pterea  quanto  imaginatio  minor  eft  illis,  tanto  minqrem  offenfam  habet  comitiahs 
^rbus.unde  aliqui  hanc  pafsionem  habent  poft  duos  menfes,alij  poft  fex, qui  fi  bene 
^fflant,quandocp  tranfeunt  annum.fed  melancholia  fortior  eft  morbo  comiualhquo 
iidic  enim  commonetur, quum  rationem  obtinet  iniariia  remiftionem  non  habetfideo 

dementes  femperfunthi,8Cnonhabentintermlfsionem:tamequicquMfit,ttesq5^^ 

cerebri  occupantur  ab  his  tribus  pafsiorabus,pnma,mediajK  ulnma.H*c  Onbahus. 
Tamen  (fi  ex  experietia  loqui  uelimus)  omnes  comitiales  morbos.quos  in  uere  fadlos 
ijidimus,ex  pituita  potius  ortum  habuifle  percepimus,multas<5.biles  atras  hoc  teiupp 
re  uidimus,mamas,furores'ue  paucos.  De  melancholia  agitatione  fuaHippocrat^ 
librum  fecit,  docettp  principium  melancholiae  auditates  elIe,8C  tres  ifiecies  afsigria^ 
ipfarum  uarietates,8e  modum  curandi  edocens.T u  ad  illum  librum  te  tjertasjfi  plene 

Hippocratis  mentem  fcire ftuduetis.  ^  ,, 

Kitt  fvavSir,  ideft,Bt  fanguims  profiuuia,  ]  ‘Celftis  profufiofles  languinis 
ferpretatur .  Hanc  pafsionem  Oribafius  ex  uerno  tempore  fleri  dixit;  eft  enim  proprii 
ueris  affedio,tum  quia  fanguis  uere  uiget,tu  quia  eft  ex  propria  uais  qqalitate  8i.tei^ 
peratura,K  quia  fanguis  hoc  tempore  multiplicatttr,ac  crefcitintelligo  aiitcm  langui/ 
nisprofufione  uel  a  naribus  uel  ab  haemprrhoidibus,uel  per  feceirum,led  poiiisimum 
^naribus,  quoniam  experientia  uidemus  aliquos  efle  in  quibus  pr6fluuia  fanguinis,e 
naribus  lingulis  annis  in  uere  fiunt,  quamuis&inahquibus  perhxmorrhoidas  fluat. 
Graci  habent  hoc  uocabulum  <ktali«yix ,  quod  prpfluuium  fanguinis  fignificat  Sed 
ut  Galenus  in  libro  Deflmfionum  dicit,h jmorrhagia  eft  copiofi  Snguinis  effiifio.Hic 
autem  Hippocrates  potius  uti  uoluit  hoc  uocabulo  &iutT&  fl/tnar,  ideftprofulTones 
fanguim’s,quam  dtiuiixyut!,  ideft  copiofas  profufiones  fanguinis, quoniam  opus  non 
eft  profufiones  iftas  copiofas  elTetat  fatis  eft,  quod  fint  proftmoncstnatura  enim  ho  c  te 
pote  foh'cita,ut  qu*  in  profundo  corporis  funt, expellatur  ad  nares,aut  ad  htemorrhoi 
das  fuperfluum  fenguinem  SC  nouum  tran(mitflt.prac(enti  anno  millefimo  quingente/ 
fimo  trigeflmofeptimo  d  CHRISTI  noftri  foipitatoris  ortu,habui,8i  nimc  habeo  in 
cura  in  medio'  menfis  Aprilis  mulieres  multas,  quae  profluuiu  fanguinis  menftrui  adeo 
copiofe  palTae  funt,  ut  manu  medica  indiguerint. Ideo  Sf  ad  hunc  locum  addas.  In  uere 
etiam  fanguinis  menftrui  profluuia  erumpere. 

i  Kdt  tcuiixJyyiu .  ideft,Et  anginae.llllte  inquam  quae  in  mufculis  intrinfeds  gutturis  fz 
dte  funt,in  quibus  canina  uox  redditur, K  funt  ommum  periculofifsima;tamen  8f  iux 
tanginas  fieri  intelligas,&  fynanches  5C  parafyttanchestnam  Hippocrates  ommum  pe 
riculofifsimam  Ipeciem  nominans, alias  omnes  fubintelligedas  uoluit.  Graeci  quatuor 
diftinda nomina  habent, quibus  haec  uocant ;  Latini  duo  tantum,  quibus  omnes  qiia/ 
tuor  anginae  fpecies  complediimtur .  Graecorum  nomina  funt,  nu/cJyyn.luwcJyy^.Trie^ 
fxmucJyyii,7mixKiu>«lyyt,l-ztin0r\m  uero  angina,Kiuxtangina.Oribafio  placet  angi 
nam  efle  proprium  ueris  morbum,  &  omnes  alios  qui  ex  (anguine  fiunt.  Unde  uelleui/ 
detur,  anginam  ex,  fanguine  fieri,  reuera  quandocp  ex  fanguinefit,  quandoi^  ex  bile, 
quadotj  ex  pituita,ideft  ex  biliofo  8C  pituitofo  fanguine:  ex  atra  bile  rarifsime  aut  nun. 
wa  fit,  at  fieri polfe  conftat.fi  ex  fanguine  fiat,propria  erit  ueris  ut  Oribafio  uifum  eft. 
Galenus  uero  anginam  morbum  autumnalem  facit ,  quod  ratione  materiae  intelhgen/ 
dum  eftmam  fi  aliter  intellexerit,  certum  eft  gque  bene  in  uere  fieri;imd  apud  nos,muI 
to  plures  angin*  in  uere  habentur,  qiiam  in  autumno, ut  quotidiana  experientia  olkn 
dit,K  ideo  hoc  modo  de  angina  proferendum  efle  cenfemus.  Anginae  in  temporu  mu/ 
tationibus  potifsimum  fiunt, quando  uel  a  calore  in  frigiditatem, uel  frigore  in  calidita 
ten  trafitus  fit,ptopiterea  in  uere  8C  autumno  maxime  flunuTu  ergo  intellige,  anginas 
umpliciter  a  quacunc^  materia  in  uere  fieri ,  quoniam  ob  temporis  caliditatem  humo/ 
res  liquercunt,8(  his  locis  inh*rent,  faucibus  inquam ,  dC  gutturi ,  pro  maiori  parte 
,  pituitofe  materiae  funt  bili  commixtae. 

K«  ideft, Et  grauedines.]  (^ae  apud  Oribafiii  funt  morbi  hyemalestin  uere 

1  enim 


T  E  R  T  1  t 


4.60  LIBRI 

enim  pituita  hyemfs  tempore  in  capite  coUedajIiquefcit,^  ad  nares  defcendehs  graut 
dincm  facit, quia  narium  meatus  obftruit.  Et  Galenus  ipfe  inter  hyemales  morbos  era 
uedine  numff  at:  nam  pituita  in  hyeme  re  uera  generatur, imo  K  fingubs  annis  in  hyo. 

megrauedincs  multas  fieri  perdpimu^ 

Kiit  W)/;e<.ideft,Et  raucedmesO  Qux&ipff  a  Galeno  rnter  hyemales  morbos  na 

meratur.Oribafius  ex  humedanone  fanguinis  fieri  didr,adeo  Ut  quicquid  humidi  *dl 
derit,rom'tum  non  reddat .  Celfus  non  raucedines,fed  deftillationes  interpretatur.-K  re 
uera  deftillationes  fi  !nt,SC  in  uere  deftillationes  uniuerfaliter  generantur. 

Kiu  &HXiSlr-  ideft,Bt  tufles.  ]  (^as  K  iplas  inter  hyemales  morbos  Galenus  ponicK 
Ilis  fimplicifsimis  uerbis  OribatTus  utitur,  T  uftis  ex  hyeme  eft .  In  Aldino  codice  per 
hunc  ordinem  legitur ,  Grauedines  K  raucedines  8C  tufles ,  Eodem  modo  Galenus  in 
'Commeto  legit, Sf  Oribafius  ordinat,  Celfus  tufles  omifit,quasin  deftillationibusin^ 
telligit .  Nofter  antiquus  contextus  primo  legit  tuflb,demde  grauedines,terfio  rauco 
dines.Leonicem'  ot&iem  potius  laudo,quodtuires  idtimum  locum  occupentCquam» 
uis  Theodorus  praemittat)  quia  hx  tres  anedionesper  ordinem  partium  di^onuntur; 
prima  ad  nares  tendit,fecunda  ad  JSf  »>•;(«!',  tertia  ad  pedus  defeendit  (^icquid  tamen 
fit, hic  ordo  nihil  refert,  modo  rem  ipfam  de  qua  agitur  intelligamus .  Galenus  odlauo 
libro  De  decretis  Hippocratis  SC  Platonis ,  hunc  Aphorifinum  adducens  eodem  mo^ 
do  ordinat, 

k«A6^«.  tdeft,Etleprae.]  ^as  Galenus  morbos  uerrsfacit,^  morbos  finepeiv 
culo:ueris  autem  funt,quia  ueris  natura  eft  a  centro  ad  circunferentiam  prauos  humoA 
res  ducere.  Celfus  lepr*  non  meminit/ed  alia  res  eft  Gr  jcorum  antiquorum  lepra,  ali» 
recentium  noftrorum,8C  Arabum .  Recentiorum  lepra,  eft  antiquorum  elephantia,  in 
qua  ufep  ad  ofla  caro  corroditur  6C  marcefeit ,  In  noftra  Ferrarienfi  patria  idem  eflfet  fi> 
milem  leprofum  utdere,attp  album  coruum ,  In  Gallia  K  Germania  Icprofi  tales,ideft 
elephantia  affedi  copiofifsimi  funt,  qui  pleruncp  adeo  deformantur,  ut  intuentes  deter/ 
reant .  In  lacrisi  autem  literis,lepra,non  pro  morbo,fed  pro  immtmdicie  acdpftur,tefte 
Ai^uftino.  Antiquorum  uero  lepra,fcabiei  fpecies  eft,qux  parum  a  pfora  <®ert.Ori/ 
bafius  ex  hyeme  fieri  prodit,a  pituitofo  fengitihe  falfo.Eft  autem(inquit)  lepra, cum  ia 
toto  corpore  excoriatio  fuerit  8C  inflammationes,in  ciremtu  fquamx  funt,&  in  medio 
rubor. Quod  uero  dicat  Oribafius,lepram  ex  hyeme  efle:intellige  eius  materiSinhye/ 
me  genitam  eflTetimo  8C  in  autuno  lepr*  materia  paratur,  quando  ex  atra  bile  fiet,  quod 
nonnunquam  accidere  poteft. Galenus  in  libro  Definitionum  fuarum(fi  fuus  fit  liber) 
inquit, lepram  effe  cutis  mutationem  in  habitum  prauer  naturam,cui  alpredo  K  pruri/ 
tus  iunganttir,  fquamula:  cadtintjK  plures  corporis  partes  depafcantur.  In  eiufdem 
uero  Galeni  libro,  qui  amymya  inlcribitur,  cum  de  lepra  tradat  Jnquit  effe  mutatione 
in  cute,qnam  mutationem  hanc  efle  dicit, quod  in  colore  fubalbida  eft :  nos  autem  ar/ 
bitramur  hanc  particulam  fubalbidam  appoftiifle,  ut  ab  elephantiafi  diftingireret.Paw 
Ius  JEgineta  capite  fecundo  libri  quarti  de  lepra  SC  pfora  eodem  capite  tradat, dirit^j 
titrafque  has  pafsiones  ab  atra  bile  fiai ;  differunt  uao,  quia  lepra  profunditis  infeftat, 
pfora  fuperficie  tenus. 

kom  A8^«K(lr-i(ieft,Et  lichenes. )  Quas  impetigines  Latini  uocant,  Aetius  libro  odi 
110,  capite  decimofexto,  impetiginem  ex  mixto  &rmore  fieri  docet :  nam  ex  fetoCs,tc/ 
nuibus,acribus<5  humoribus, una  cum  crafsioribus  permixtis  generanturiquapropter 
in  lepram  pforam  facile  tranfit.Idem  quocp  Paulus  ifigineta  fentit  capite  tertio  quar 
ti  libri, quod  impetigines  fiunt  mixtis  faniebns,quos  dicunt,  tenuibus  acri/ 

bus,cum  alijs  crafsis,ideo  in  pforam  8i  lepram  facile  tranfeunt. Celfus  in  relatione  hu» 
ius  aphorifini  no  rnemimt  impetiginis. Galenus  in  Introdudorio  fibi  adferipto  duplex 
impetigims  genus  facit, imu  mitius, aliud  aiperiusiquod  a^erius  eft,  «j-et<«*’,ideft  ttgre/ 
fiem  feram  uocant,quoniam  tolli  non  polsit :  additcp,fquamulas  ex  iumma  cute  de/ 
rcendere,fub  qiribus  rubicundior  locus, fereqf  exulceratus  apparet  .Hic  affedus  apud 
Galenum  ex  pituita  falia  8C  flaua  bile  generatur :  ideo  fecundum  Galenum  K  alios 
Grxcos,impetigines  in  fumma  cute  fiunt, propterea  aipredinem  pariutnmde  Galeni» 
prxdtato  loco  inquit, ita  decidcre  ex  fumma  cute  fquamas, quales  cruftofae  foiram? 


APaORISHVS  XX 

Milibus  decidunt, in  quibus  diu  fuerint  falfi^nofa.  Oribafius  ex  fanguine  pituitoib 
^i  dicitjid^  ex  falfa  pituita,  g£  efle  morbum  ex  hyeme .  G  alenus  hic  ueris  n^orbiim 
ffTptefhtttt :  quod  uerum  eft,  quantum  flt  de  exitu  afFedhbnis  ad  fummam  cutim,  non 
autem  de  generatione  materiei.In  fibi  etiam  adicriptis  deiim'tionibus,idem  Gdenus  di 
dtlicheneffefummat  cutis  afperitatcmi  cum  multo  pruriturpropterea  a  Grjcis  dicitur 
bforam  dC  lepram  facile  tranfire .  Eum  autem  morbum,  qui  lichen  dicitur,  illum  efle 
apud  Grsecos,quem  Latini  impetigine  dicunt(quia  in  hoc  dubitari  pofsiOex  hoC  coiu 
(fet  quod  Phmus  capite  primo  libri  ui^efimi,  ubi  de  elaterio  pertradatjinqiiit,  cum  re/ 
fina  impetiginem  dC  fcabiem  tollunt,  quae  pforam  6C  lichenas  uoCant:ut  manifefte  ap/ 
pareat  pforam  eflb  fcabiem,  K  lichen  efle  impetiginem .  Celfus  capite  tiigefimoodauO 
quind  libri,impetigim's  Ipedes  tra<ftat,8f  eas  quatuor  efle  dicit.  Prima  ipecies  limilitu/ 
dinem  fcabiei  repracfentat,  tamen  eft  magis  exulcerata,  8C  ueris  fimiles  puftulas  habet, 
uidcntur^  efle  in  ea  quali  bullulae  quaedam,ex  quibus  interpofito  tempOre,fquamulae 
refoluunttir.Secunda  fpecies  peior,fimilis  papulae  fere  eft,  fed  ai^Jrriorjrubictmdiorqj, 
figuras  uarias  habens,fquamul*  ex  fumma  cute  difcedimt :  rofeo  maior  df,  celerius  SC 
laDUsprocedit,rubica  cognominatur.  Tertia  ipecies  etiamnu  deterior  eft,nam  crai/ 
fiore(t,K  magis  tumet,in  fumma  cute  flnditin-,8d  uehementius  rodit,ipfa  quo(^  fqua/ 
niofa,fed  nigra  procedit,&  late  tarde  eminus  ferpit.nigrae  cognome  ell  Quarta  ipe/ 
des  curationem  omnino  non  recipit, diftans  colore:  nam  fubalbida  cft,8f  recenti  cica/ 
trici  fimilis,fquamulas^  habet  pallidas,  quafdam  fubalbidas,  quafdam  lenticul*  fimi/ , 
les,  quibus  demptis  nonnunquam  proflmt  fanguis :  alioquin  uero  humor  eius  albidus 
cft,cutis  dura  at($  fiflaeft,procedit4  latius.  Feftus  dicit  impetiginem  didam  efle,  quia 
propinqua  petatiunde  Q.  Sereni  Samonici  cai  men  adeft  capite  undecimo  fui  libri,  de 
eadem  re  idem  diirerens,quod  ne  qua:ras,fubfctibere  ftafuimus: 

Si  uero  uitium  eft,quod  ducit  ab  impetenomea 

Is  autem  alter  morbus  eft,  de  quo  Plinius  libro  uigefimofexto,  capite  primo  diflerit, 
quem  Grj ci  lichena  appellarunt.  Inquit  autem  Plinius,lichenas  appellatos  Grxeo  no 
minetnon  tamen  quod  is  fit  morbus  qui  proprie  a  Graecis  lichen  dicitur;  nam  manife/ 
fle  apparet  illum  morbum  apud  antiquos  fuifle  cognitum,  fed  is  qui  illo  Graeco  uoca/ 
bulo  appellabatur,^  Latini  ioculari  nomine  metagram  dixere, quoniam  a  mento  fere 
oriebatur, tamen  tota  faciem  occupabat, oculis  tatum  immunft)us,defcendentemqj  S£ 
in  colla, pedus  &r  manus, foedo  cutis  fm  fure,in  principatu  T iberij  Claudij  Caefaris  ap/ 
paruit, ante  non  fuerat;foeminae,ferui,plebs  humilis  media,no  perfenfit  hoc  malum. 
Ex  folo  ofculo  tranfibat  in  alterum,adeo  erat  uelox  morbus  8d  contagioiusterant  ma/ 
eis  foedi  qui  curabantur,cmoniam  cicatrix  foeda  remanebattnam  iblum  caufticis  cura/ 
Datur,quia  penetrabant  ufcp  ad  ofla.  Venere  ex  JEgypto  medid,qui  hanc  prouinciam 
fufeeperunt  ianandi  hunc  morbum  magna  fua  prada.nam  Manilius  Cornutus  ex  prse 
tortjs  legatus  Aquitanicae  prouincip,ut  feruaretur  in  eo  morbo  elocauit  ad  curandum 
fefe,  H  ■  s  c  c .  Multi  putarunt  eum  morbum  efle, quem  nunc  fcabiem  Gallicam  uoca/ 
mustfed  longe  decepti,  ut  Nicolaus  Leonicenus  in  libro  De  Gallico  morbo  egregie 
oftenditEuanuit  hic  morbus :  nuc  ignotus  eft,8£  diu  eft  quod  perqcutinam  &  omnes 
alq  Cmul  jperijflent  morbi.  Vocatus  autem  eft  K  ille  morbus  lichens,ad  fimilitudinem 
illius,quia  Graecis  lichen,a  noftris  impetigo  diciturtquia  dC  in  hchena,cuius  iiipra  me 
niihinius,(quamae  prodibant, 8C  fimilitudinem  cum  recentiorum  lepra  habebat.  Dcfbr 
miftimos  in  Gallia  hoc  morbo  effetftos  uidimus,quibus  tantum  oculi  iplendefeebant, 
lichenas  fuifle  arbitror,  impetigines  lichenae  dicuntur:  fed  is  morbus, de  quo  prxeitato 
loco  Plinius,lichenae  Graeca  uoce,  Latine  uero  mentagra  dicebatur ;  quamuis  menta/ 
gra  proprium  fit  ferpiginis  nomen, fed  ad  hoc  genus  morbi  timc  hoc  nomen  mentagra 
ufurparunt  ioculari  nomine ;  eft  uero  proprie  mentagra  illa  cutanea  affe(ftio,quam  nos 
uulgo  uolaicMi  nominamus.Nunc  morbus  quidam  nouus  per  Italiam  uagatur  ab  ea/ 
dem  materia  erumpens,a  qua  Gallica  fcabies,leuiori  tamen  8C  minus  ikua  inducente 
•V^ptomatajuulgusmedicoru  petUroU  8C  denurok  appellant, quonia  aliquibus  omnes 
piu  decidunt,altjs  &C  praeter  pilos  dentes  collabuntur,  ipfis  maxime  defoedatistmulti  fa 
<uc  coualefcunt,8C  pili  renaicutur, fi  medica  manu  curintur,at  C  dentes  amiferint,  non 
Q.  J  reparantur 


LIBRI  TERTII 

TeparaftturattipIius.Delichencm equo, mdePIinium libro  XXviii, capite  xi' 

Km  «Aifoi.  ideft,  Et  Iiitiligines.  ]  (^u  morbus(ut  Galenus  inquioueris  proprius  dL 
ec  periculo  uacat  Oribafius  ex  pituita  quandocp  fieri  dicit, quandoqi  ex  melanchoS 
humore. Ceifus  in  relatione  huius  aphorifnii  uitiliginum  non  meniinitIntrodu<a«iu, 
liber  Galeno  adfcriptusjiritiliginem, quem  aAifeii  Graeci  noniinant,in  duas  fpecies  di, 

ftinguit,in  AiUwt,  SC  idha/x,  ideft  in  albam  Knigrammigra,ab  atra  bile  generatur 

propter  quod  magna  ex  parte  melancholica  fubueniuKalba  fit,a  pituita  non  falfa.  A(L 
dit  eodem  loco  Galenus,eft  tamen  morbus  quidam  proprio  uocabulo  leuce  nuncupa/ 
tus:qui  tamen  ab  alpho  leuco, ideft  ab  alba  uitiIigine,8C  differt, K  couenitmam  quoda 
Grsecis  proprio  uocabulo  leuce  dicitur, eft  quide  fimile(ut  Galenus  diciOalpho  letico* 
fed  terra  albidam  colore  magis  referta  lepra  diftinguif,  quod  lenior  hic  cutis, minusA 
afpera  $  in  illa  fitlunde  Paulus  JEgineta  capite  fato  quarti  libri,inquit,aIphos  coQ 
mili  cum  leuce  origine  nafci,uera  h:e  quide  alrius  in  corpus  penetrSdo  radices  agunt, 
Ita  ut  pili  etiam  confimiles  inde  nafcantur.  Alphi  uero  in  fuperficie  curis  oriuntur,  nitt 
quod  ipfl  quocp  fi  diutius  permaneant  in  corpus  profundius  penetrant,  ut  inde  ob  fub/ 
ledum  humorem  pili  nariuo  colore  mutato  candefcant  ex  pituitofo  naCft  humore  can/ 
didi  fiunt,nigri  uero  ex  atrae  bilis  humore  redduntur.  Aerius  capite  ceteflmo  trigelimo 
fecundo  libri  decimitertij  ait,eande  effe  generatione  uitiliginis,quae  ecA<j@-  appellatur, 
leuces,8t  lepraeffed  in  alpho  eft  iblum  affedio  in  fumma  cute  &  uelut  fquamulac  quae/ 
dam,  fi  ab  atra  bile  nigracjfi  a  pituita  albae,  nolunt  appellatum  effe  hunc  morbum  a  Grj 
cis  alphum,quia  cutis  color  immutaturmam  aAq,^re|/,  immutare  flgnificauapud  Lati 
nos  uero  dicitur  uiriligp  a  uitio,uel  lecSdum  alios  a  uitulo,quia  candori  eius  membra/ 
nae  afsimiletur,  qua  nafeitur  inuolutus .  Apuleius  in  Magia  de  hoc  morbo  fic  traeSat, 
quum  caro  in  humorem  aaffum  dC  fpumidum ,  immico  igni  colliquefacit ,  8C  ipirim 
in  idem  fparto,ex  candore  comprefsi  aeris,albida  SC  humida  tabes  fluiritetra  nantj  ta/ 
bes,fi  foras  e  poris  ipirauerit,  maiote  dedecore,quam  noxa  diffundit,  pefloris  primo/ 
rem  cutem  uitiligine  infigniter,  K  omnibus  commaculationibus  conuariat.  Ceifus  in 
fine  quinti  libri  non  interpretatur  a^tpati,  ideft  uitiliginemffed  apud  ipfum  alphos  eft  ul 
tiligims  ipecies.Vitiliginem  etenim  in  tres  ipecies  partitunin  alphum, meIanem,8C  leu 
cen,inquiens :  iririligo  quoi%,quauis  per  fe  nullum  periculum  adferat,  tamen  foeda  eft, 
Si  ex  malo  corporis  habitu  flt.eius  tres  ipecies  funt-aAif©'  iK)catur,ubi  color  albus  eft, 
fere  fubalper  &  non  conrinuus,  ut  quaedam  quafi  guttae  difperfae  effe  iiideantur,  inter/ 
dum  etiam  latius,8i  cum  quibufda  intermifsionibus  ferpit.  liUxf  colore  ab  hoc  differt; 
quia  niger  eft,8i  umbra:  fimilistcaetera  eadem  fimt.Aili»,  habet  quiddam  fimile  alpho, 
Icd  magis  albida  eft,  8C  altius  defcendit,in  eaej  albi  pili  funt  8C  lanugini  fimiles.  omnia 
haec  ferpuntjfed  in  alijs  celerius,in  alijs  tardius.alphos  Si  melas  in  quibufdi  uarqs  tem/ 
poribus  Si  oriuntur  Si  defimmrileucc  quem  occupauit,non  facile  dimittit  Ha:c  de  hi» 
Ceifus,  ex  quibus  uerbis  id  fumi  poteft,illam  affedionem  quae  a  Graecis  leuce  dicitur, 
a  Latinis  uiriliginem  appellari, Si  alphum  efle  uitiliginis  fpeciemltamen  inhoc  Hippo/ 
cratis  loco  interpretari  «A^ioi,  ideft  uitiligines  accommodarifsimnm  efi:,quoniatn  om/ 
nes  hae  tres  Ipecies  in  uere  potifsimum  fiunt. 

Kdt  c^m/Siiinilx  tAic»<Af!/  aiAsm .  ideft,Et  puftulae  iffcerolae  plurimae.]  Ceifus  puftula» 
Cmpliciter  interpretatus  eft.  Si  no  addidit  Vlcerofas.  Oribaflus  uero  quid  per  puftula» 
tmelligendum  fit,  exponens,  dicit,  ut  eft  putredo  Si  fcabies,qu3c  ex  fanguine  Si  melan/ 
cholico  humore  eft,hic  eft  apud  Galenum  ueris  morbus,qaia  has  materias  ex  proprie 
tate  fua  ad  cutim  trahit. Ceifus  libro  quinto,penultimo  foUo  de  puftulis  fermonem  ha/ 
bct,quas  dicit  uernis  temporibus  porifsimumgenerari.Inter  alias  uero  puftularumfpe 
cies,  prius  enumerat.Eft  autem  exanthema  puftula  illi  puftulae  fimilisjquf 

ex  urtica  aut  fudore  fiqquandotp  rubent, quandocp  colorem  cutis  non  excedtinqnoa/ 
nimquam  plures  funt, Si  fimiles  uaris,quandocj  funt  maiores  puftui»  liuidx  autpalli' 
dx  aut  mgrx,  uel  alio  modo  naturali  colore  mutato, Si  iftis  fubeft  humor.  Exanthera* 
In  duas  partes  diftinguitur,  in  exandiema  fimpliciter,  in  quonulla  exulcerario  inuenl' 
lur,Si  in  exanthema  tAx<S</!i<t>-,ideft  Hlcerofum,in  quo  exulcerata  caro  fere  apparet,qid 
do  h*  puftul*  ruptae  funt,  Si  ad  exituram  uenaint.  Hoc  lo  co  Hippoaates  de  Ws  ufa 


AP  HORUM  Vi  XX  4t.6f 

mCs  Duftulis  fermoftem  habare  uidetur;nam  didt  ideft  pqftulae  ul 

^^jquaniuis  hic  locus  de  omni  pulhilarum  genere  intelligendus  ut.Nam  quod  ab 
Sppocrate  iiflum  eft,Iepra:,impetigines,uitiligines,nobis  omnem  cuds  maculam  fi/ 
onfficare  debebat, uel  leuce  fit,uel  alphus, uel  melene,uel  quxcunij  alia  cutis  defceda/ 
U^uoniam  hxc  tempore  ueris  circum  cutim  plerun^  nafcuntur,  calore  ueris  profun 
dos  humores  ad  circuferentiam  trahente,  imo  &:  fcabiem  iplam,8t  omnes  curis  alperi/ 
tjtes  K  defoedariones  fubintellige.Qirum  uero  dicit,Puftulas  uIcerofas,omnepuftuIa 
ruffl  genus  intelligere  oportet, 8C  exanthemata, ut  funt  etia  !wiyi/K7)^^,qixx  fimt  peiS/ 
ni2puftul*,fubliwdac  uel  fubnigra:  uel  alba^  circa  quas  uehemens  inflamatio  eft,qua: 
quum  apertx  funt,intus  mucofam  exulcerationem  habere  inuemutUr,  dolor  eft  maior 
qiiam  fit  puftula .  Epinydis  autem  uocatur,quia  nodu  fere  femper  moleftat  Ad  hutic; 
ordine  nreIiceriasrrferas,aaocordones,thymios,myrmecioS)Clauos8Cpapulas:qu5/ 
qis  nonnulli  fint,qui  quum  apud  Graecos  authqres  reperitur,ipfi  papula  in/ 

lerpretantur :  fed  decepti,  quomam  ut  ex  Celfo  pjrope  finem  libri  quinti  haberi  poteft, 
papulae  ab  exanthemaribus  diftinguuntur,8d  de  uno  8C  alio  diuerfo  loco  tradamttducr 
uero  papularum  genera  deferibit  Vnum  eft, in  quo  per  minimas  puftiilas  curis  exaipe/ 
ratur  K  rubet,leuiter<5  roditur,  medium  habet  pauxillo  leuius,  tarde  fcrpit:id^  uitium 
qiaxime  rotundum  incipit, eadem^  ratione  in  orbem  procedit.  Altera  papularum  ipe/ 
cies, quam  ayeUir,  ideft  feram  dicunt,in  qua  fimiliter  quidem,fed  magis  curis  exaipe/ 
tatur  exulceratur<5,ac  uehementius  8C  ro&ur  SC  rubet,  interdum  etiam  pilos  remittit;, 
nifi  auferatur,in  impetiginem  uertitur. 

Kiit  ijii/(Mt«!.idcft,Et  tubercula,  ]  Gelfus  libro  fecundo,capiteprimo,titbercuiorut« 
foco,abfceflus  corporis  ponere  uidetur,qiri  k^shiuna  uocantur;at  qua  tubercula  fiqt' 
<lia,qua  nuncupantur,  dubium  uidetiir,  Celfus  libro  lexto,  capite  decimoo & 

uOjubi  de  obfccenarum  partium  uirijs  tracftat,ihquit ,  Tubercula  etiam ,  qu* 

Graci  uocant,  circa  glandem  oriimtur,  quae  uel  medicamentis  u«l  ferro  adurimtur,  §4 
quum  CTufta  exciderunt, iquama  aris  inlpergitur,ne  quid  ibi  rurfus  increfcat ,  Ex  hoc, 
loco  fumi  poffe  uidetiUjefie  illum  morbu,quem  nos  uulgo  Urolo  nunciipamus,tameii 
interpres  libri  De  dogmate  Hippocratis  Si  Platonis,  alioqui  bonus  inteqjres,  in  oeSa/ 
uo  libro,ubi  Galenus  htme  aphorifmum  citat,interpretatur  (pviitcm ,  ideft  pani.quodi 
nos rdjciedum putamus, tum  quia  Celfus  libro  quinto,capite  uigeflmooiSauo.locum. 
non  determinatifed  libro  fexto,  capite  decimoocftauo,  colem  determinauerat  uerum  il/ 
te  locus,  quia  de  pudendorS  morbis  tra(ftat,de  phymate  in  cole  eratPanus  uero  in  ade 
nofis  inguinum  partibus  potifsimum  fitrpropterea  quod  ab  anriquis  appella 

tiir, panus  potius  interpretandum  eft,quam  nam  ut  pracitato  loco  CelfUs  dicit, 

phygeAlon  eft  tumor  non  altus,fcd  latus,in  quo  quiddam  puftuJg  Cmile  eft, dolor,  difi, 
tcntiocp  uehemes  eft,K  maior  quam  pro  ma^itudine  tumoris, interdumtp  etiam  feb^ 
cula,id(5  tarde  maturefciqnetj  magnopere  in  pus  couertiturifit  maxime  aut  in  ucrtice 
aut  in  alis  aut  in  inguinibus,panum  ad  fimilitudinem  figura  noflri  uocant,  alq  appellgt 
tunt  panem:8f  in  Celfo  teunt  Panem,non  animaduertentes  ideo  panum  dici,ob  figil 
tam  ad  fimilitudine  extenfi  panni,  quia  eleUationem  non  habet ;  non  autem  quia  fit  ad 
fimilitudinem  panisttamen  panus  in  inguinibus  tumorem  pleruntp  habet.  At  Introdu/ 
ctotius  liber  Galeno  inferiptus  ipw/wre ,  in  inguirabus  &  alis  fieri  dicit  incidi,K  de 
phygethloSf  bubone  in  libro  De  tumoribus, famonem  habens  Galenus  dicit  ab  ahja 
tumoribus  ralore,K  generationis  celeritate  differre.  Poftea  addit.  Sunt  tamen  qui  phy 
gcmlum  in  inguimbus  alis  duntaxat  fieri  dicant-  in  libro  D  rfnitionu  Galeno  in/ 
‘°''P*^fi^fi«ur,phygethlon  effe  abfceffum,qm'  in  inguine  fieri  folet- A  probis  aufho 
tibus  phygethlum  dicitur  inflamatio  eryfipelatodes,  uel  eryfipelas  cum  inflammatioe. 

uero  a  Celfo  v  libro,  capite  XX  vii  i,tubcrculumdiciturfurunculofimile,ledl 
totimdius  K  planius,f8cpe  etiam  maiustnam  furunculus  oui  dirnidq  magnitudinem  ra 
to  e^let,nunquam  excedit .  Phyma  autem  latius  patere  confueuit:  nobisij  uidetur  id 
^lod  a  Galeno  bubo  appellatur, eflepanum:quoniam  ut  in  libro  Detumoribus  dicit, 
ot  phlegmon  abfolute  buborin  aliocp  loco,£f  cito  ab  initio  augefcic,K  ad  maturita 

«em  pueniqnos  uulgd.a  tumore  appellamus  bognom,  Vt  deniiy  de  hac  materia  receptui' 

Q.  4- 


4C4>  LIBRI  TERTII 

ttnamus,K  in  tanta  atithonim  difcordta  fentmttam  noftramfqualiTcimf  ficferain^ 
fta  dicendum  ede  arbitramur ,  ^vtucite  SC  ifvySAa  morbi  fiint  in  omnibus  adcnofis 
liiimani  corporis  partibus  fiti,  qui  in  hoc  differunt,  quod  phymata  tubercula  finu-nase 
Crefcuntjuel  in  ahs,iKl  in  inguimtius,SC  deaStar,di  cito  adiuppuratione  ueniunt.^, 
gethla  uero  non  funt  tubercula/ed  timores  in  alis,ael  in  inguinibus  potifsimtnnmoo 
alti,fed  lati,  tamen  ab  eadem  materia  fiunt,aut  faltem  confimiliipolTuntij  tam 
qute  <pwj<9A*  pani  appellari.  At  re  uera  in  inguinibus  folu  panos  appdramus,m  qo^ 
Bus  etiam  inguinibus  bubones  fiunqqiiifunt  purxinflammationes :  fed  phymata  lunt 
ihffammationes  eryfipelatodes  uel eryfipelas  cum  inflammatione.  Bbdem  modo  phy, 
gethla,  quamuis  8d  in  iftis  materia  etiam  pinntoft  efle  pofsiti  Omma  hacc  uere  fitmqM 
tiira  profundos  humores  ad  circunferentiam  tranlmittente,8i  ad  cutaneas  partes,  aret 
fijierficiales .  propterea  2C  fl  haeaffediones  morbi  fint, tamen  boni  8£  fani  ftmtjqronQ 
ihtrfnlecas  partre  a  prauis  humorib  uslib  erant,  quf  multo  peius  hominem  traAirent,fi 
intus  remanerent, quarti  cum  exeunt,liCet  prscdiiSos  morbos  pariancT uqp  per^ijuf^ 
SC  phygethla,8i  omnia  tubercula,8£ omnes  tumores,  8C  furunculos, quaecumj talia 
intellige;quse  ex  ttanlmifsfoneprauac  thateriac  intrinfecac  ob  ueris  calore  attrahentem, 
8f  naturam  ipfam  mandantem  ad  extrinfecadu(Sae  ,ob  ueris  calorcin,  attrahentem,  8C 
liaturam  ipfam  mandanteffljfiunE 

Kia  .  idefi,Bt  dolores  articulorum .  1  Hanc  partem  fta  exponit  Celfus.HI 

quotp  morbi qm'  inartfculis,nernis4  modo  urgent,  modo  quiefeunt,  tum  maxime6i 

inchoantur,Krepetunt.TuueroihteIlige,8fpodagras,8f  chiragras,Kifchiadicosdor 

f0res,8f  genuum,8C  alioru  artuum,  ut  hocnome  arthritis  in  hoc  loco  ad  omnes  artiett' 
forum  dolores, qui  ob  moatm  liiataicrum  remporis  ueris  ad  extrema  flnnr,commcine 
fit-Et  Oribafius  dicit  effe  ueris  morbos,  quia  ex  pituitolb  humore  cotrahuntur. tamen 
Galenus  ob  motu  u&nos  morbos  appellar.  Celfus  praeter  haec  addit  lfppitudines,,quae' 
ab  Hippocrate  non  liUmerantur,  tamen  non  abre  Celfus  addidit,  quoniam  in  uere  ple 
runip  fiunt, 8f  potifsimum  hoc  anno  millefimo  quingentefimo  trigeflmoleptfmo.Nos 
enim  inpraefentiarummultos  curamus  ophthalmiam  patientestfedin  caufa  firitpraecc 
dens  hyems,  quae  ficca  &  Aquiloma  extitit,  uer  autem  pluuiofum  9f  Auftrale,in  quo 
adhuc  fumus  decimoquinto  calendas  Maias.  Philotheus  hunc  Aphorifmuminter/ 
pretart  fl:ndes,in  hoc  Aphorifmo  citatos  morbos  in  diuifiua  methodu  duxit,inquicns; 

<f9<Fi>-5n4far,ioa  ^■ber;^8/»d«,w;t9!(gaf  TftKpii! ficunS^Or, 
tuu  S  ScgKliaei  meSs  BcJSg,«7«il\Si( -n 
tir,}(ianriiwluj  miarta  tS  «;9f«S^T©‘  ilii 

(Uti'  o'  iSiAj^iW.s 

aneAij/  v  ietf  «mj/  m  ^Kfx<n«  eu/exiy  iikriicfna  yc^  yi  xS^  S  tutixTiiit 
;{»KoV  0'eT©'  «(ttTjo®-  t/A«/'^s)i/  a»  ef  'Tnrywcjjfanrsj»  miomm  sBtft»/ 

yjJt-arvnUjitsa  miS  moi^vSiH  mmm7X,i{^  ■mta  acnxi®- jvcixitStt  laiKrhfui/i&n  ^ 

t)(9<Bf<i»t©'. Titia  Jt  l-pS^x  xmSutokii  £uwx)'y)(lw,c'3t  &hxt&‘  min7a!  ^'0id&  «w*- 
Ttit  tM/irIjl  7il  ijtXfv^&tUBU  TnnAtpMyiitnigiiaiu  fi  vAW  A’ isr^&xt 
10«  vHii!  SagXKt  <f^agX:{fi,x^ci  iJul  nja  Attiyitt,  Kja  Ai;tw«  K9«  aA^f,wi 

xif^,^mvvra  u  jhxixiat^roJTKS ^aiimpS^vf  ttgJiiKi-rtu  wvA» 
i(Stt  a /lii  ifAtylitmxi  Hhg  lea  «oSfipXrr.Titis  AtTifaf .« </S  itiK5r/re,Titta  «A^ws.e  A  gihxyW 
^iXKjffigxrXiH^  e^SgimKX,  7X1  ^ASglxaxyv  oJ\wx!  mouixt!-  iddt, 

Etipfa  caiifa  eft, quidam  em'm  in  autumno  K  in  hyeme,prauos  cibos  affumentes,  prae 
tios  humores  congre«nt:hyems  igitur  ipfos  fi-igiitate  in  profundum  abducit :  pollea 
Iter  aduemens,  quodbcne  temperatum  eft,  congregati  humoris  profufionem  mnltant 
facit.Fcrtur  igitur  per  cuaporationem  in  capimEt  fi  quidem  pituitofus  humorfir,mor 
bum  comitialemfacinfi  atrabilarius, atras  biles  8C  infanias .  Rurfus  uer,qnanta  ad  boe 
namteperatura,a  morbis  abeft;in  ipfo  enim  ianguineus  humor  eliquatur,  qui  immode 
ratus  exiftens  corpiiS  fhcolume  feruat.  Si  aut  peruertitur,  uel  fecundu  qualitate  pCTUtr/ 
titur,8f  coclufo  febres  facit:uel  fteundu  quantitate  8C  proffuuia  ianguims  concinfine 
per  nares,fiue  per  tufsimjfiUe  per  thorace. Facit  aut  bC  alias  pafsiones,ut  angin5  qn  fa» 
guims  quatitas  in  uere  exiftes  ad  fauciu  mufculos  ferf,SC  iidamattone  faciqK  materi» 

fuperiore» 


APEtOKlSMVS  XX  46, 

partes  iiifeftatexdtat  8C  tuflTes  materia  ad  thoracdn  delata ,  fed  K  lepras  8C 
K  uitiU^mestquum  emm  aer  bene  temperatus  fit,  uis  corroboratur,  qua  cor/ 
eborata  materia  ab  intrinfecis  partibus  depellitur;8f  fi  quidem  pituitofa  eft  K  pura,Ie 
'^>Ii  uerd  obfcura,uitiligines  facit;fl  autem  atrabilaria,tubercula,8i;  articulorum  do/ 
fcjbile  illuc  delata,^  dolores  fua  mordacitate  faciente ,  Hasc  Philotheus  pro  huius 

aphorifini  interpretatione  recenfet. 

^  GALENVS 

•r^  X  quomodo  aritea  rede  ab  eo  didiumuidereturC’ Ver  Itero  faIuberrimum,Kim/ 
K  nime  mortiferum,  cum  multx  in  eo  fiant  pafsiones.  Videtur  fi  quide  magis  quOd» 
(ibrt  tempus  ad*quare,fec3dum  morborum, quos  generat,uarietate.I^ores  Sfenim 
8i;atrsbiles,K  morbi  comitiales, &  angin*,funt  morbi  autumnales .  Graitedines  au/ 
tem  K  raucedines,  dC  tudes,  8C  leprs,funt  hyemales.D  e  aeftaf e  atitem  ipfe  deinceps  di/ 
cj,  communionem  eius  oftedens  ad  uer.  iEftate  uero  qugdam  horum, fcilicet  prius  di 
(ilorum  in  uere .  Ex  fuperab undanti  autem,prater  alios  morbos, uer  profluuia  fangui/ 
nls  lepras,Kimpetigines,8f  uitiligines,a: puftulas  ulcerofas  plurimas  efficit, tubercu 
|a,K  iticulorS  dolores.  Hacc  igitur  quatcunc^  funt  uerni  temporis  propria, omma  pe/ 
ticulo  uacant,Sf  tantum  abfunt  ut  aphorifmu  illum  falfum  oftendant,in  quo  dixtoVef 
uero  faluberrimum,8f  minime  mortiferStut  potius  ipfum  uideantur  confirmare,  Nam 
hocipfo  tempore  profundum  coqjoris  eiqiurgatur  uitiofis  humoribus, k  partibus  prii* 
cipalibus  ad  cutem  peruenientibus.  Sic  igitur  SC  leprg,8C  uitiligines,&:  impetigines, 8C 
fmftiila  quaedam  ulcerofac  multa:  generantur,  Alio  Uero  modo  in  tuberculis, 6C  articii 
lorum  doloribus  profundum  coraoris  expurgatur ,  uitiofis  humoribus  ad  loca  uiliora 
canfpofltis.Quod  autem  proffuiua  fanguinis,&:  mulritudinem  euacuant,K  uitium 
humorum  cohibent, qui  ex  ipfis  oriutur,morbos,perfpicuu  exifiit .  Si  uero  aliquod 
corpus  bonos  humores  habens,  uernum  tempus  excipiat,hoc  feruat  faluberrimum,ni/ 
hil  ex  propria  nouans  natura.Non  fle  a:fi:aS,uel  autumnus, uel  hyems.Haec  emm  tem/ 
pora  K  fi  purum  corpus,8f  omni  uacans  reprehenfione  fuIcipiant,hoc  quidem  flauam 
Mem  ultra  modum  generat  oppottunu,hoc  uero  atram,  hyems  uero  pituitlTale  qind 
etiam  Uere  contingit, quod  in  exercitatiombus  uidemus  fieri.  Etenim  hac  quocf  funt  ia 
fubenimf.  Verum  fi  hominem  pituita  plenum, uel  flauabile,uel  atra, uel  fanguine  ipfa 
uolueris  ad  exercitationem  perducere,aut  ei  morbum  comitialem, aut  apoplexiam  effii 
cies  exercitarioneiaut  fi  hacc  mala  non  euem'et,periculum  imminet,nc  rupto  aliquo  iii 
pulmone  uafe,in  morbum  incidat  infanabilem.MuIti  uero  cum  febricita^  coepiflent, 
propter  exercitationes  acutifsimis  morbis  fuere  correpti.  Quibus  uero  uice  purgatio/ 
nis  humoru  qui  funt  in  profundo  corporis  exercitatio  fuppleuerit ,  ad  cutem  euocans 
malorum  humorum  abimdantiam ,  his  ulcera  8C  fcabies  inde  generatur.  Et  hoc  in/ 
nuens  dicebat  Hippocrates :  Si  ittipurgatus  laboraueris,ulcera  erumpent .  Et  quidem 
«erno  tempore  ex  aere  calor  ambiente  humores  diffundens ,  educit  ad  cutem ,  &  hoc 
quocp  opus  ipfis  exercitationibus  perfimile  exiftit .  Non  folum  aute  ipfarum  operibus 
neris  opera  afsimilantur,  fed  8i  naturae  ipfius,cuius  opera, Sf  occultam  per  totum  cor/ 
pus  facere  tranfpirationem,per  quam  excernuntur  fuperfiuitates,  necnon  dC  corpus  in 
morbis  uarijs  modis  expur^e. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  ftatim  limine  a  Galeno  dubitatur, quomOdo  ab  Hippocrate  fuperius  df/ 
OTtn  fit,uer  uero  faluberrimum  8C  mimme  exitialetquum  multae  paisiones  in  eo  fiant, 
imo  uer  in  morborum  generatione  alijs  temporibus  jquale  uidetur.Reipondet,uer  ob 
hanc  cauiam  faluberrimu  eile,  quamuis  in  eo  multi  morbi  fiant,  quia  fi  in  humano  cor/ 
pore  bonos  humores  inuenerit, eos  qui  habent  faluberrimos  feruatiquod  aeftas  non  fa/ 
a't,nec  hyems,hec  autumnus.fcd  ad  ftiam  qualitatem  alterant, 8i.  k  tempaie  remouent,' 
™  uer  nullam  mutatione  facit.  Si  uero  corpus  uarijs  humoribus  &  pfauis  refertum  in 
uenmt,hos  ad  circunferetiam  reducit,aUt  ad  ignobiliora  loca  tranfmittit ,  unde  omnesi 
®gritudinqs,quac  proprig  ueris  funt,pericUlo  uacanuillac  ante  in  quibus  cum  alijs  tem/ 
potibus  participat,uel  per  edudlionem  k  centro  ad  circunferentiam,  uelper  tranfiniisitJ, 
nem  ad  ignobiliora  loca  fiunt,Ha:c  Galenus ,  ut  breuibus  explicemus .  Qui  uero  fine 


T  E  R  T 


46«  LIBRI 

morbi  ad  tio-  fpedhntes.K  qui  non  fp£<!hnte&.Philotheuiita  docet,  kui/  Jl,hi 
Viniutitt  •nSl  'kf  ©•  e>ri|'  l\ms,(umiJyxv^iil-  aaoT»*  Ji 

T«  >fS!  •n»  «‘pcoKTiuv..  idea.  Sciendum  autem  quddpropnj  morbi® 
ris  hi  funtjfanguinis  profluuia,angina,tufsis  talieni  uero  atrabiliSiinfania,morbiisc® 
initidis,lepra,8Calij  qui  in  ^horiiino  enumerantur. 

In  primo  uerfu  quod  legitur,Videretur:Graece  eft  idefi:  uideatur. 

Quoddeinde  fequitur,  Videturfiquidemmagistin  Aldino  etiam  codice  legitur 
ideftmagisded  antiquas  que  habco,Iegit  iitycy,  ideft  folumtquodegregeco® 
iiemt.fenfus  enim  fit,  uidetur  fi  quidemfolum  quodlibettempus  adxquarcfecundoia 

morborum,quos  gmerat,uarietatem.. 

Quod  etiam  habetur,  Grauedines  autem, 8C  raucedihes,&  tufles,5C  feprar/imtfiy» 
males.  hacc  particula  Lepra,  fiqrerflua  eft,  quum  quia  k  Galeno  non  ponrtur,tam:Qmi 
hyemalis  morbus  non  eft  lepratinmeo  antiquo  Galeni  contextu  non  adeftun  AlJno 
tamen  adeft,fed obelo  confodienda  eft, quia  falfum.  enuntiat,lepram£irehyemismor/ 

bum  quum  nonfit,. 

Quod  etiam  hoc  modo  legitur.  Es:  fuperabundanti  autem  prater  alios  morbos, uer 
profluuia  fanguim's,8C  reliqua.legi  debet, Prater  alia  tempora, 8^  non  pr  jter  ahbs  mot 
Cos:quamuis  Aldinuscontextus  fimpliciter,  legat,,  mte*  lii  fine  aUquo  a4ij® 

dib:fedhacparticula  elMiaf, morbum  referre  non  poteft,quia  viatitx  neutri  generiseft, 
B»*?  uerofoeminei. Antiquus  uero contextus  quem;habeoJegit„  mtjxt  «siiatgfijgf, 
ideft  prater.alia  tempora .  Vtrum^tamendici  pollet, eCquodprater.  alios  morbosuer 
fcquentes  habetiMelius  tamen  eft  Prater  alia  temporadegeremt  fenfus  Iit,  Ver  praao: 
alia  tempora  illos  morbos  habet,  qui  funt  ei  peculiares,  dC  qui  fimt  ueris ,  ut  uer  eft,5C 
fecundum  opera  ueris. 

Qiiod  deinde  legitur,  Alio  uero  modo  in  tubercuIis,K  articulorum  doloribusprw 
fundum  corporis  expurgatur  iiitiofis  humoribus  ad  loca  uiliora  tranfpofitis.Hacpar/ 
ticula  Ad  loca  uiliora,Grace  habetur,  dsTxaxfx  ideft  ad  particulas  exuepusi. 

«xgiii>  enimextremu,K  iti&of  particulam  fignificauSCreueraadextremas  particula» 
deducuntur;quamuis  8C  illuduetum  fitiquodad  uiliora  locauanlponuntur,  tamenau 
thores  interpretandi  funr,ut  eorum  uerba  indicare  oidentur^ 

Illa  quotf^particula,  Quod  autem:  8f  profluuia, fanguinis,K  multitudinem  euacuar, 

8C  uitium  humorum- combent,8i  qui  ex-ipfis  oriuntur  morbos, perlpicuu  exiftit;  Gt» 
celegitur,,  07»c/S((sk&nSi(£i(«tT©-fwa8f  (i.^ovxia 

•mc^iu/vK  v5wof,i&7j*fw  ideft,  quod  autem  SCprofluufafanguiniSjKmultitu/ 
dinem  euacuantia,8i  uitium  humorum,cohibent  eos  qui  ex  ipfis  oriutut  morbos,per/ 
fpicuumffiatim  exiftit.  Vbiuides  particufamEtjmutandameflein  illam  particuUEos. 
a:  id  uerbum  Euacuant,  legendum  effe  Euacuanria:  K  hanc  didlionem  Statim,addcn/ 
damefle;quoniam  dicit  Hintxfvi  ideft, ffatim  manifeftum  Stperlpicuum  exiftilv 

.  Quod  ftatim  fequitur ,  Si  uero  aliquod  corpus  bonos  humores  habens;  Graece  ita 
praecfe habetur,  ir(Siut.  8i:reliqua.Tamenaliqui'recentes legendum uolimt, Si 

uero  corpus  aliquos  bonos  humores  habens.quod  eriam  uerum  eft;  tamen  &  Leonice 
ni  interpretatto  defpicienda  non  eft, tum  quia  re  ipfa  conftat,tum  quia  contextus  Gt» 

cus  eodem  modo  habet. 

SECVNDO,  Galenus inhoc Commento, utuerisdodlrmamperffciat, compari' 
tionem  facit  exercitiorum  ad  uer,per  quam  faluberrimum  uer  efle  edoceat;  K  fi  aliquj 
aegritudines  in  uere  fiant,  eas  fi'eri  ob  materias  qiip  in  corporepnus  eratldeo  uer  ut  utr  . 
e^nihil  incommodi  perpettari  pofle,imd  hoc  agens  corpus  potius  eamurgat.quiahu'  P 
mores  illos  aut  ad  extremas  partes, aut  ad  circumferentiam  ducit,  mi  ii  in peniriotibus 
6C  intimis  partibus  reftiriffenqobelTe  potius, quamprodefle  potuiflent..  Reliqua  qu* 
in  hoc  Commento  faiptafunt,interpretaribncnon  indigent.  ^  ^ 

Qiiod  legitur,T  aleqirid  etiam  uere  connngit;GraEC£  fiabetur,5rt:f’*a»A«<ii«p  »>  ‘f'!* 
BfdvB  ideft,T ale  quid  autem  uere  contingit .  Mihi  magis  placet  interprcwn. 

Tale  quid  autcm;quam,Tale  quid  etiam.  qUoniam  hacc  particula  Jt  y  autem  fignin<2‘' 

SC  in  hoc  loco  eft  continuatiua  particula,  ^ 


Al>HORISMVS  XX  +67. 

;  Ouod  ttiam  in  fini  CcSinmenti  eft ,  Et  quidem  u«no  tempore  ex  aere  caJor  anv 
'bkto  humores  diffundensiGrseea  panicula  non  Diffimdensifed  Accumulansjdicft: 

feqiiitUr,Et  hoc  quocg  6pus  /piis  exercitationibus  per  fimile  exiftitde* 
«i wn  debet  Ipfis  exercitatiombus, fed  Ipfius:nam  Gra cus  cotextus  hoc  modo  leg^t,- 
^  wa’  s»  vyi*  wyvflrxnni  mtfitijAiwiKt'.  ideft.  Et  hoc  opiis  ipfius  exercitatio^; 

nfljuspffflmileexiftit  .  „  . 

Dcnicg  qund  in  Leonicem'  int^retatione  legitur  ^  Et  occultam  per  totum  corpus* 
ftcae  tranlpirationem ;  commodius  eft  legere,  ut  in  Graco  contextu  habetur.  Et  oO 
cultam  uocatam  per  totum  corpus  facere  tranipiratiortem.8f  ante  hanc  fententiam  ad>- 
dcndaeft  hac particula,qua  in  Gracis  codicibus  habetur,  rcunnt  y>iw  ihf  ^y(t  *  iddl» 
Cuius  opera  funfcPoftea  lequatur,Et  occultam  uocatam.K  reliqua. 

;  aphorismVsxxi 

A  Eftateautem  nonnulli  horum, K  febres  continua  &  ardentes  flitertfana 
J\.  febres  SC  quartana  Si  uomitus  K  alui  profluuia  K  lippitudines  oculorumi 
U  autiucQ  dolores  K  oris  ulcerationes, genitalium  putredines  Si  fudamina. 

BRASAVOLVS 

S I C  T  T I  aftas  naturali  inceflli  iier  fequitur,  eodem  ordine  poft  uetis  morbos,de; 
morbis  aftatis  tradat  Hippocrates :  nempe  in  aftate  aliqui  morbi  fitmt,qui  SC  in  uae- 
g^eiantur :  fed  prater  illos,  hi  accedimt  aftati,  continua  febres  Si  ardentes  St  tertia/ 
bxK  uomitus  St  alui  profluuia  St  oculorum  lippitudines  St  aurium  dolores  St  ulcera 
tiones  oris  St  putredines  circa  genitalia  St  fudamina.Hi  fimt  proprij  aflans  morbi.  Vn 
,de KPhilotheuS  dicit,  yirij/Slj/x  ei/j}-}»»  n  0  aaatVet*  vamtiLcera  stfiSas. 

y  'uJv  <fv<nn,i^  ■TifiSifytiSi  i»  .  ideft,Hic  in  aftate  congeneres 

morbos  St  alienos  dicit, ficuti  in  uere  fecit, St  primo  quidem  ab  alienis  incipit.  Celfus 
rCapiteprimo  fecudi  libri  hunc  aphorifmum  interpretans, inquit:  At  aftas  non  quidem 
.tueat  plerifcp  ab  his  morbis,  fed  adijcitfebres  uel  continuas  uel  ardentes  uel  tertianas» 
,«omitus,alui  deiediones, auricularum  dolores, ulcera  oris ,  cancros  St  in  careris  qui/, 
idempartibus.fcd  maxime obfeoenis, St quicquidfudore  hominem refoluit.  Galenus 
.  8t  ipie  in  odauo  libro  De  decretis  Hippocratis  St  PIatonis,hunc  aphorifinum  ad  uer/ 
b«m  citat, quo  in  loco  Platonem  reprehendae  uidctur,&t  Hippocratem  laudare- 
, ,  rtvM  94’t©'  jvio/  ti  -nmitisy.  ideft,  aftate  autem  nonnulli  horum  morborum  qui  ue/ 
te  fiunt.  Quod  Galerrus  in  prima  folum  aftatis  parte  inteliigit,  qua  eft  ucri  propinqua, 
in  qua  ob  affinitatem,  aliqui  ueris  morbi  generantur,  imo  in  ipfa  aliqui  iam  fadi  perfe/ 

I  uerantEodem  modo  Philotheus  intelh'git,ncmpe  dicit, aftate  quadam  horum,  rstif 

ynti&iuy  Is^ 9i$'8  ytvsvnUtKsiT  Myxs  Scyict 

»©■,1««  ruuiyat  mvf 5«  TiKitvtdlay  «Kyltu  v  uiut .  ideft,  Ho  c  eft,  quidam  eorii  mor 
borum  qui  in  uere  fadi  funt,8t  in  aftate  fiuttnepe  ab  initio,fanguinis  profluuia, St  con 
tinu*.febres,quod  fanguis  multum  habeat  uigoris .  Celfus  hanc  partem  ita  interpreta^ 
tur.  jEftas  non  quidem  uacat  plerifcp  ab  his  morbis. qui  potius  fententiam  ampliare  ui/ 
dennr,quim  Hippocratis  contextum  plenereferre.  Oribafius  dicit, aftate  aliqua  ex  ue^ 
«.aliqua  ex  aftate  fieri. 

'  ideftjEt  febres  continua.  1  Celfus  interpretatur  Febres,  pofteS 

per  difiundionem legit, uel  concinuas,uel  ardentes.  Oribafius  inter  continuas  febres, 
caufonem  fynochum,St  febrem  continuam  numerauper  continuas  autem  febres.illas 
ex  illa  materia  fiunt,qua  in  aftate  generatur:eft  uero  bilis.Ideo  conrinug 
.tebres  biliofa  in  aftate  fiunt ,  T amen  non  imus  inficias ,  ex  quocunque  euam  himiore 
consuas  febres  in  aftate  fieri  po(re,uel  pituitofus  fit, uel  atrabilarius:fed  id  SC  rarifii/ 
me,SC  prater  aftatis  naturam  coriringit:  propterea  tales  contimras  intelKgere  oportet, 
quales  illa  fimt,qiia  ut  plurimum  in  aftate  gignuntinrih*  «ero  funt  biliolse, 


46s  libri  tertm 

K«  iddl,Et  atdetttes.  3  Ita  Ceifus  uiterpretatur.  Afiqm>  dbres  tttrtmtCa, 

Iones  dicunt  recentes,  fecundum  Oribafium  ex  bdiofo  humore  alijs  intermixtofi^ 
ab  ardoreSf  camnate  nomen  habecproptaeamgetifsimam  fitim  caurar,Vnde&^ 
tenus  in  libro  Defimtionum  medicarum  filkinfcripto,  eam  definit  efle  febrem  fa&m 
cum  multo  ardor&non  remittitur^linguam  ficcat,K  m'^o  colore  afficit^ingasnui  ^ 
gidi  appentum  facit.Fiunf  autem  fecundtmiPhilotlieum,, 

An(«>;tW.  ideft,  Quoniam  flauibileus  humor  redimdat.  PauIusjiEgineta  libro  fec^ 
do,  capite  irigefimoieptimo,  de  ardente  febre  perttadlat,  quam  dicit  eile  exquifitam  ta> 
tianam, ideft  ex  pura  cholera  acce6m.Eodem  padlo  K  fynochus,  quac  unaaccefaonr 
ab  initio  ad  finem  uique  p^etuo,fine  ulla  faruoris  remiisione  permanet  r  didfip  6^ 
efle  confinemardentibus,a  quibus  folaacrimoma  acutie^  diftingiritur.  Aedus  oetdg^ 
bro  qiuntd,  capite  feptaagefimafexto,interfynocfium,  dC  ardentem  febrem,his  uofe 
diftindione  poninDiffert  febris  ardens  a  l^ocha  putrida,quod  hacc  aputrelcentefan 
guine  fiat,K  quod  una  tantum  fit  a  prindpio  tifque  adfinem  exacerbatioardens  min 
febris  a  flaua  bile  putrefccnte  incenditur,  &  alternis  diebus  excitata  habet  quandam  fe 
bris  quietem, ueluti  remiisionem.  Statim  nero  capite  fotuagefimofepainoi^e  cair- 
fc8ie,id£ft  Edente  febre,  haec  uerba  habet ;  A  flaua  igitur  bile  putrefada  ignittB-febm 
continua  ardentifsima,ne(^medicis,ne(^  aegris  inducias  praebensdingua  enim  horuitt 
cxarefcit,  nigrefcit,  exaijieratur,  ac  uentricdierofioyfitis  intolerabilis,  uigiliafepe& 
delirium  infeftaticuramtp  huius  febris  exF  hilumeno  prolcqiiitnr. 

km  TeiTKMt  5»Aaf!».  ideft,Et  tertianae  plurimx;  J  Qra'  interpretantur  Et  tertianarfi/ 
bres,non  retSe  interpretannir  illam  particulam  siftssw,  quae  non  febres,  fed  plarimsc  lL- 
gniflcat .  Celfus  legir.  Vel  tertianas ;  per  has  uero,inteipollatas  intBlltge,  quac  de  tertio 
in  tertium  moleftant, Si  ex  bile  ortum  habent.  Conueniens  cft  quodhoc  temporefiant 
ih  quobilisgeneraturSf  abundat. 

Kiif  TtfjgiaKiiK,  idcft,Et  quartante.]  Haec  particula  in  Aldino  contextu  in  Hago/^ 
nenfi  feripta  efftinmeo  antiquo  abeft .  Nos(^  ex  fapcrflno  addita  efle  arbitramur,  tum 
quia  quartanae  aeffate  non  finiit :  imo  fi  quse  fiant,breues  funt .  Rarifsime  uero  accidit, 
quod  ia  xftate  hae'  febres  moleffent :  5C  fi  quandocp  fleri  contingat,  in  fine  aeftans  fit,in 
illa  parte  qu*  autumno  propinqua  cft,  8C  eius  natinram  fapit .  (^lartana  nero  proprius 
eft  autumni  morbus .  Tum  etiam  quia  Celfus  hunc  aphorifmum  repetens ,  quartanas 
non  poninnec  Galenus  in  Commento,quartanaru  meminit.T amen  idem  Gahnusm 
odauo  libro  De  decretis  Hippocratis  6c  Platonis, hunc  aphorifinumaddncens,qnar/ 
tanas  etiam  refert.  Si  tibi  placeat,  quartanas  in  aeftiuis  morbis  ab  Hippocrate  numwar 
tas  elTe :  per  tcftatem,ultimam  illam  partem  ihtellige  quae  autumno  proximaeft,  &  in 
qua  biles  aduftae  funt,8t  fad*  anse  biles .  At  11  ilfem  pattf culam  addtam  efle  nolueris 
(quod  magis  probo)  8f  hoc  concedatur.  HippomtesinlibroDe  hominis  natura, di» 
cit,bilem  acftiuo  tempore,  8d  autumnali  imperium  corporis  obtinere.  Argumetoiquod 
homines  K  fponte  fua,8ii  per  purgationu  potiones  bilem,bilio{ifsimas4  res  euomunt, 
uel  excernunt. Quod  item  ex  febrib us  8f  hominum  coloribus  patet ,  Oribafius  quoqi 
fn  hocloco,  quartanarum  nihil  meminit. 

Kae  tii&>Si  ideftjEt  uomitus.]  Nam  biliofa  materia  exuberate, miac  leius  eft,ad  uonrf 
tum  prouocamur .  Propterea  8C  Philotheus  dicit,  fieri  uomitus  ^eASe  munaa&W, 
ideft  bile  fupernatante.  Adde,fuperius  didum  eflejpftate  fuperiores  partes  enacuandas 
magis,  quoniam  biliofe  materiae  hoc  tempore  generantur.  Oribafius  hoc  medo  intclii 
gere  uidetur,quia  aeftiuo  tempore  tertianae  fiunt,propterea  uomftus  fiunt:  nam  uomh 
tus  tertianam  fequuntur.  Verba  eius  haec  funt.  Item  tertianae  hoc  tempore  pptifsimuffl 
fubnafcuntur,  ad  haec  uomitus  ,ideft  ad  quas  fequitur  uomitus.K  non  intelligit  fimpli/ 
citer,K  ex  fe  abfqt  febre  uomitum  fieri,fed  uomitus  fequitur  tanquam  febris  fympto^ 
ma,K  re  uera  in  tertianis  febribus  ut  plurimum  uomitus  promouetur.TamenCelft» 

Galenus  uomitum  fimplidtef  fieri  intelliggr,etiam  fine  febre,  quamuis  SCinaCdan 
febribus  eofdem  uomitus  fieri  non  negarent.. 

Kae  SttJgfcuu,  ideft,Et  alui  profluuia.  ]  (^uae  a  Cellb  alui  deiediones  interprctaiitut, 
fiate  fiimt  tum  ob  biliolbshumores,qui  genetantur,8f  qui  ea  quae  excernuntur  m.ade/ 

Jacieutt* 


APHORISMVS  XXr  41?» 

fiu^MteSiad  excretfoftem  iritant;tum  etiam  per  accides,  quia  multam  aquam  potamus» 
Miflii  ut  plurimum  nudi  SCdeteiSi  dormimus,  tamen  fola  ratio  (ut  Oribafius  inquit)  eft 
Miofus  humor,  qui  ad  excretionem  titillat. Philotheus  uero  fieri  dicit  ws  vKhs 
fim  ideft,materia  deorfum  abeute.  Sunt  autem  talia  profluuia,quaE  a  Graecis  K  Lati/ 
ms  diarrhi4nuncupantur,quamuis  &  ob  bileminscftatemultac  inteftinorum  difficuL 
ratesfiant.  proptereaiduocabulum  intelligoacfi  commumterde  omni  aluifluoredi/ 

^^'Srii$^™^.ideft,etlippitu3ines,]deficcisintelligereoportet,quacfiut,Philotheo  - 
telle  tSs  ideft,  capiterepleto.Celliis  lippitudines  hon  refert,  tame 

eft  morbus  qui  in  xftate  fit.ha:c  particula  oculorum  addenda  non  eft,ut  fecit  Leonice/ 
nus,fed  fimpliciter  lippitudines  interpretari  oportet. 

K«  ■mvoi,  ideft,Et  aurium  dolores]qui,fecundumPhiIotheum,ex  eadem  catt/ 

6  liimt,ex  qua  lippitudines,  ex  capitis  inquam  plenitudine.  Celfus  interpretatur,  K  au/ 
ficularum  dolores,ego  potius  aurium,  cum  auriculacbrutorufintTheOdorus  has  duas 
particulas, es" o$9«AA«'iu,n5tt  tirmi/mvtt  hocmodo interpretatur,Et oculorum,8C auriS 
dolores,  itacp  Oribafius  legere  uidetur.nam  dicir,oculorum  item  dolores  ex  illa  mate/ 
tiaconftituuntur,undeKficcifunt,tumauriu  dolores, quiaper  has  excrementaferun/ 
tur,8f  dum  craflTa  fuerint, obturationem  faciunt.at  mihi  potius  Icendum  uidetur,Iippi 
tudines, quoniam  8C  fi  cum  lippitudine  dolor  Iit, tamen  potefteile  dolor  finelippitudi/ 
ne,de  qua  lippitudine  fuperius  egimus.dolores  autem  aurium  plertincp  ad  fuppuratio/ 
nem  ueniunt.Paulus  libro  tertio,  capite  uigefimotertio,de  uartjs  aurium  doloribus  fer/ 
monem  habet,  nam  aliqui  ex  frigidis  humoribus  fiunt, aliqui  ex  humidis,  aliqui  ex  fla/ 
tu, aliqui  ex  aqua,aliqui  ex  calore,aliqui  ex  ficcitate.  Hippocrates  in  praefentiarum  de 
his  qui  funt  ex  calidis  dC  ficcis  humoribus  intelligit,  8C  etiam  quando.^  ex  flatu,  quem 
ob  immendim  calorem  libenter  recipimus,uel  modo  ad  exituram  ueniant,uel  non  ue/ 
niant, ad  rem  ipfam  nihil  facit. 

WKTOylaxMinsf.  ideft,8f  oris  exuIcerationcs]qux,ut  inquitPhilothcus,c^  oisi 
j{A«<i’ji;tvttoii,idefl:,obbiliofumhumorem,fiunt.Celfushancparteminterpretatur,ul/ 
ceraoris,qu3c  (ut  Oribafius  inquit)  mfa  acredo  bilioia  concitatnam  multa  bilis  arftate 
generatur,  quae  adoris  partes  tralmiiTa  exulcerationes  facit,  de  quibus  Paulus  Aegine/ 
talibro  tertio  capite  uigefimofexto  pertradatrMultacj  puftularum  genera  in  ore  nunt, 

potiflimum  biliofarum,fiunt(K  aphthae, quae  funt  puftulx  in  puerorum  ora  ferpetes, 
de  quibus  fuo  loco  in  cofequentibus  aphorifmis  fermonem  habebimus,  hoc  unu  nund 
fcito,exulcerariones  in  praefentiarum  intelligere  a  biliofa  materia  fadas. 

KdtmTrMviS  ideft, 8C  genitalium  putredines.]  Celfus  hancpartem  ita  inter/ 

pretatur,Canaos,8C  in  exteris  quidem  partibus, fed  maxime  obfcocnis,re  autem  uera 
poftputredines  in  genitalibus  (nififummacuraadhibeatur)  Cancri  iequutur.  Quod  ait 
tem  in  alijs  partibus  cancri  fiant,  uidere  nefcio,ubi  cxficcans  caliditas  uiguerit.nifi  dixe 
timus,humores  acui, Si  cancros  inferre.  Philotheus  in  hoc  loco  fimpliciter  legit, i(sa  0« 
TnJlovis,  ideft, Si  putredines;poftea  addit,  s,  ideft,  Si  genitalium  fu 

dores.Nos  arbitramur.Philothei  contextum  depraUatum  efte.  Si  illam  particulam  m/ 

illiiimgendamefle  mm-ei/lonf,  ut  habet  H^pocrates.imrno  ipfe  ftatirneaufam 
tedditpudendorumputredinum,inquiens  fieri  -n  Ivtu.  1«  tu>yj.a,  ksb  -iiini 

'nsiisynsTr:!  mmi&ta -n  vyfcy.  ideft.  Quoniam  partes  humidiores  lunt,Si  humi/ 

dum  a  caliditate  cito  corrumpitiu.  Celfus  libro  fexto  prope  finem  de  patrium  obfcce/ 
narum  morbis  traiftat, Si  decaneris  incole,8iinflammationephagedxna,carbunculOi 
thagadfjs,condylomate,Si morbis  ani  pluribus.  Paulus  Aegineta  libro  tertio, capite 
Quinquagefimonono,  ea  qus  pudendis  et  fedi  adnafeuntur,  deferibit.  Hxc  autem  fiut 
fecundum  Oribafium,  quia  loca  genitalia  calida  et  humida  funt,  ideo  illis  biliofiis  hu/ 
tnor  fuperueniens  celeriter  putrefeit.  Non  eft  autem  Aphoriimus  in  hac  parte  intellt/ 
gendus,nifi  in  illis  qui  multas  fuperfluitates  habet,  quando  xflas  fuam  naturam  feruat, 
et  ad  pudenda  tranimittuntur. 

K(u  ideft,  et  fudamina]  quam  partem  Celfus  interpretatur, et  quicquid  fudore 

nominemrefoluit.  Qiiodfide  puftulis  intelligit,  qiiseobfudorem  fiant, ita  utfudor  in 
R  puftulas 


puftulas  circa  cutim  relbluatur,nmc  idem  eft  ac  fi  dixerit  fudamina:fl  tiero  inteHipitfia 
minis  refolimoncm,ideft,magnam  defatigationem,  SC  laffitudinem  propter  fudorem 
non  erunt  puftular.  Quid  autem  fintliidamina, in  commento  Galenus  docet,  puftulas 
eile  in  fumma  cutis  parte  inhterentes,qu3c  inftar  ulcerum  cutim  exafperant,  quiafiunt 
propter  fudores,autbiliofiores,autmordicantes,qul  cutim  exafpcrant,morda,  8tpru 
riginofam  reddunt, quandotj  ut  acumina  acuuin  pungere  uidentur.Qiiid  fint  fudanli, 
naPhilotheus  exponit  dicens, 

Aa/tstfW  m  rluimmitc  Irm.  Jlkxvam  jay  «ctsi  v  xvi<riitSAs  tf yi^os-nn,  id^ 

Sudamina  autem,hoc  eft  fudores, quoniam  tunc  multi  fudores  biliofiores  fiunt,quicu 
tim mordent, K  pruritus  excitant.Vulgus  pulchro, 8C  commodo  uocabulo  eas  uocat 

codiuras, quoniam  ex  co(ftione,ideft,caliditateingentifada:  fimt:iuuenes  quandoque 

K  pueri, his  pullulis  inacftate  ita  implentur,ut  a  uertice  ad  pedes  feretecfti  finqcolliim 
mire  impetunt,  fcapulas,  dorfum,  Kpedus,  fanantur  ex  fola  madefedione  aquae  rofa/ 
ce«,immo  8£  perle  abfque  remedio  fanantur.  Non  defuere  qui  per  papulas  iiu 

terpretati  flnt.Primum  genus  quod  a  Celfo  quinto  libro  pofitum  eft,K  Manardus  pu^ 
tat,  apud  Plinium  papulam  ludorum  »4»««  efle,  fed  ego  papulam  fudorumapudPIi' 
nium  inuenire  non  potui,  cum  in  pliuimis  locis  papulas  inuenerim,  8d  remedia  qua 
papulis  exhibentur,  fudaminibus  etiam  ualent.  id  uidetur  fudamen,quoda  Rafialhae 
laphum  fua  lingua  uocatiu,  SC  de  quo  tradat  etiam  Auicena,  uideturque  ipfe  appellare 
plantam  nodis, de  qua  libro  quarto  agit  Fen.  7.  T radatu  tertio,  capite  decimo,  quauis 
potius  fudamina  illa  efle uideantur,  qua  ab  eodem  Auicena  in  illo  loco  capiteodauo 
defudationes  appellannm  Planta  autem  nodis  apud  eundem  authorem,  GracorS  epi 
nydisuidetin-,dequarealiasfermonemhabebimus.Oribaliuscaufam  reddit  cur  fnda 
minaaftiuo  temporefiant, quia  inquit  biliofus  humor  celeriter  euaporat, 

e  AleMvS 

Aestate  inquit.  Si  nonnullos  ex  uernis  morbis  fieri,  circa  initia  eius  uideli/ 
cet,  Namquanni  ueris  continuantur,fictJtilImilemhabenttemperatutam  cum 
allate, ita  Si  in  morbortini  generatione  comunicant.  Inquit  enim  alios  quofdam  alia/ 
tegenerari  illi proprios,  ueluti  febres  continuas,8i  ardentes,SCtertianas.Et  (utfimpli/ 
citer  dixerim)  quacunque  ex  flaua  bile  mala  corporibus  accidut.Nam  dC  uomitns  hac 
per  fummam  natante  fiunt, Kuentris  profluuia  ad  inferiora  defluente,  8£  lippitudines 
quoque  allate  plurima,  utpote  repleto  capite,  fic  aurium  dolores  ,8C  alia  limflia  afta 
te  corpus  patitur  ex  capitis  repletione,aliam  ad  alias  corporis  partes  fuperfluitatem  de/ 
ponentis.  Oris  autem  ulcerationes  quod  propter  bilioiiim  humorem  contingant,per/ 
fpicuumex{ftit.Genitaliumueroputredines,nonfimpliciter,led  quando  alias,  aut  hu 
tnida  magis  fuerit,  aut  nullus  flauerit  uentus,  aut  aufter  in  ea  abundauerit.  nam  cum 
plurimum  a  modo  naturareceirerit,adhHmi(i'tatem,aut  flatuum  carenriam,non geni¬ 
talium  tantum  putredines  facit,  fed  &  cuiufcunquepartis  alterius,  qualis  eftillaqua 
fcribitiff  in  tertio  Epidemiarum  conftitutio,  uel  in  fecundo  circa  eius  initia.  Qiia  uero 
parua  funt  aeris  euerliones,gem'talia  tangunt,ut  qua  ob  humiditatem,  ac  caliditatcm, 
ex  quacunque  occafione  fint  parata  putrefeere.  (^are  cum  propriam  alias  feruauc/ 
rit  temperaturam, (jui  multis  fuperfluitatibus  infeftantur,  quando  ha  aliquampb  cati/ 
fam  ad  genitalia  defluxerint,ipforum  puttedines  patiuntur.  Sudamina  autem  egenere 
pullularum  funtin  liimma  harentium  corporis  parte,  qua  inftar  ulcerum  cutem exat- 
peranc.Prouem'untautem, quemadmodum  8C  ipfumoftendit  nomen,  propter  multos 
fudores,  qui  uel  biliofiores,  uel  omnino  mordaciores  exiftunttmordent  enim  hi  cutem, 
Kprtiriginofam  efficiunt, SC  per  modum  ulcerum  exalperant, 

BRASAVOLVS 

P  R  I  H  o  Galenus docetquandofiantillimorbi ueris,  qui acciduntln  allate, im 
quiens,  fieri  in  prima  parte  allatis,  qua  ueri  propinqua  eft,  &  qua  uais  naturam  fapit- 
s  E  c  V  N  D  o ,  Illos  morbos  allatis  proprios  efle  dicit,  qui  ex  bile  funt.  nam  bilis  in 
allate  generatur,  acfciribi  uero  morbi  funt,  ut  continua  febres  atdentes,8i  tertianf, 
^  ^uomito» 


APHORISMVS  XXI  47i 

Kuomftus.K  ueftttis  profluma,8f  Iippitudincs,a:  aurium  dolore&K  oris  ulcera, quas 
ibiiiofis  humoribus  caufantur.In  ea  parte,  in  qUahabetur,Kaliafunfliaacftate  corpus 
natitur  ex  capitisrepletione.  In  Aldmo  contextu  ita  pracdfe  legitur,  ut  Leonicenus  itu 
terpretatus  eft.  Sed  antiquus  contextus  addit  hanc  particulam,  plurima,  dicit  enim,  ^isu 
^  o;£«*  7«»«  ™  ®  irSiig,^  itiu  TikH^umy  ns  xtiJaAJt.  ideft,8C  aliafi 

milia  plurima  aftate  corpus  patimrob  capitis  repletionem.  ^ 

Quod  etiam  legitur»  Aliam  ad  alias  corporis  partes,  Graecus  contextus  habet  (tMion 
at  ^0 /itf  ar,  ideli, alias  adalias  partes,  nam  ficut  «aa»  fecundo  loco  pofitum,  alias  iiv 
tcrpretatumeft»ita«?A»  primo  locopofitum,aliasinterpretari  oportet. 

,  teRTIO  expOm'tGalenus,quomodointelligendUnifit,acftategcnitaliuihpuri^  . 
dities  fleri-  nam  re  uera  acftate  potius  fanari  deberent»  quia  omma  fuperflua  K  humida 
odiccantur,in  quibus  putredo  generari  folet.  propterea  a  Galeno  edocemur;  Hippo 
cratemiimpliciterintelligendumnoneire»fed  cumhis  conditionibus,  quado  acftasma 
ris  humida  fuerit, uel  cumnullusuentusacftatefpiranuel  fialiquis  uentus  regnet,  ao/ 
fter  fit  qui  preual  eat, quia  cum  praeter  fuae  naturae  modum  humida  fiierit»  aut  uenti  non 
flaucrint,non  folum  in  pudendis,  fed  in  omnibus  corporis  partibus  putredines  fient, fi/ 
cutiillaconfc'tutioeft,dequaintertioBpidemiOrum,  uel  infecundo  circa  principium 
fermonem  habet.  Eft  nero  terttj  Epidemiorlim  conftitutio  talis,  quod  totus  fere  annus 
auftrinus  fuit,K  in  aeftate  confueti  uenti  nonipirauerunt.  Verba  Hipppaatis  hsec  lupt, 
iPluuius,auftrinus,fine  aura  ufque  annus  hic  fuit,  cum  aeftus  prius  cum  auftrrsuigiiil/ 
fenticirca  Ardtirum  multum  pluit, tencbricofus,8f  nubilus  auturrmus  fvut,m^na  iits 
■  aquarum,  hycms  auflarina,  uda,  lenis  -poft  uero  Iblis  inftitium  proxime  acquinodHum, 
feptettiones  niuofi,non  diu  lpirauerut,uer  rurfiis  udum  non  perflatum,  multum  pluit, 
'canem  ufque,aeftasfaena, calida,  acftuofa  fuit,  uenti  fpirareper  aeftatem  confueti,  hoc 
eft  etcfix,lparfim,raro,  K  non  iugiter  ipirauerunt,  circa  uero  Ardurum  rurfus  cum  fep 
tcntrionibus  multum  pluit.  Hippocrates  in  hac  conftitutione  dicit,quod  pudendis  tu/ 
bercula  fiebant,  immo  bC  in  toto  corpore  fiebant  abfcefTus.  hf  c  eft  conftitutio,  quam  iit 
hoc  commento  Galenus  adducit  ex  tertio  libro  Epidemiorum,  in  qua  drca  pudenda 
puftulae  fiebant,  quia  annus  prachumidus  fuerat,  propterea  Galenus  notat,  quod  gem> 
talium  putredines  non  fiimt,nift  in  humiditatibus,  in  quibus  non  folum  putredines  in 
genitalibus,  fed  etiam  in  alijs  partibus  generatinr.unde  h  x  putrcdines»fi  in  acftate  fuam 
naturam  feritante  intelligantur,inhis  folum  fiunt,  qui  humiditatibus  8C  humoribus  ple 
ni  funt,qui  ad  illas  partes  aliqua  occafione  mouentur»in  quibus  cum  ftmt,  facile  putref 
eunt.  Adducit  SC  Galenus  conftiuitionem  ex  principio  fecundi  libri  Epidcmiorum,in 
qua  conftitutione  in  xiiu  humiditates  erant.  Notat  tamen  Si  hic  Galenus,  cum  natura 
pudendarum  partium  ex  humiditateSi  caliditateputrefoere  apta  fit,  ideo  ex  qualibet 
etiam  aeris  minima  mutatione  pun-efeunt. 

ctyARTO  Galenus  interpretatur,  quid ft^ificet id  uocabulum  ideft,  fti/ 

damina.  eft  autem  fudamen  puftularum  genus  in  fumma  cute»  qu*  ipfamexafperant, 
Sipruritumfaciunt,  immo  quandoque  pungimt,  ac  fi  aciculacpundurae  fint.  nomen 
fmimexquofiant,oftendit:ex  multis  enim  biliofis  fudoribus,  uel  etiam  rnordacibuis, 
qui  cutem  mordent,  generantur:  tamen  inhis  qui  quiefcunt,fine  fudore,ex  ipfo  calore 
quandoque  fiunt,  tamen  femper  ex  fudore  fadias  dicendum  eft,  aliter  fudaipina  non  ef> 
fent,fedinhisqu3cquiefcunt,fudor,  ideft  materia  illa,  quae  fudorem  facit;  prodire  ne/ 
ceireeft,8icutimper  modum  ulceris  exafperat,  quacetiapruriginofaeffeda^.  Qind 
uero  prurigo  fit,in  confequentibus  aphorifmis  edocere  non  grauabimur. 

Ci_v  I N  T  O  in  Leoniceni  interpretatione  in  fine  commenti  dubiumpulcherrimum 
abeft,quo  etiam  codex  Aldinus  caret,In  meo  autem  antiquo  feriptum  eft,Duhiutn  ue 
rohoc  eft, quare  circa  fcdem,8C  pudenda  frequentius  putredines  fiant,  cum  tamen  flc/ 
ca  membra  fint,  atque  neruofa.  Refpondet  caufameflie,  quia  per  illas  partes  humidi/ 
tas  continuo  fluit,  qu*  eft  putredinis  caufa-non  fiunt  autem  ratione  ipforum  membro/ 
tum.Si  uero  aliquis  fit,qui  Galeni  uerba  fcire  percupiat,  hacc  ftmt,  ■nva  -rKii 

sraAaiSj»  tIw  ut, cur  tHi  ylv^^  tHi  trO^eur^K^  m  ucAiia  clda!.  i(su  -riu 


47»  _  ■  VIBRI  'TERTII  , 

iU<A<iU,fSfSA{  tsj.ideft,Quidam  antiquoru  caufam  qugfiuertriit,  quate  aflldi»  ^ 

tredines  circa  fedcm  8i  pudenda  fiant.  K  refpondent,  humiditatem  per  ea  loca  fcm^ 
fluentem  caufam  eflemon  emm  ipforum  corpora  humida  funt,  Sf  praedpue  pmjo,* 
quoniam  neruofum  eft.  Videtis  quanto  incommodo  haec  pars  omittebatur.qujc  eft 
tuneceflaria. 

ARHORISMVS  XXII 

AVtuinno  uero  K  plurimi,  uel  aeftiui  morbi  fiunt,  &  febres  quartans,  K  cr/ 
ratic®,K  lienes,  aqus  inter  cutem, « tabes,  SC  ftillicidia  urin«,  ac  difficultj, 
tes  inteftinorum,  Kleuitates  inteftinorum,  SC  coxendicum  dolores,  SC  anginx,  si, 
anhelationes  (quas  Grxci  adhmata  uocant)  ilei, morbi  comitiales, furores, a/ 
trae  biles. 

RRASAVOtVS 

EX  folis  motu  per  igniferum  circulum, autumnus  sftatemfequitur,propfefea«)io 
( ut Philotheus dicit)  i(^a^'»!!i4(lir«a'«j8t/l(6AtVT«a,idcft,confcquenterKde 
autumno  di^ilrtatqui  fuapte  natura  firigidus  8C  flccus  eft,  &  qUi  aegris  periculofilfimus 
exiftit,tum  ex  fuis  qualitatibus,  quae  uitae  opponuntur,  tum  ex  praecedente  aeftate,  qu* 
uires  deiecit,  8t  in  ctiitis  extrema  parte  horarij  frudus  maturitatem  acquifiuefe.  In  au^ 
tumno  autem  plures  morbi  fiunt  ex  his  qui  in  aeftate  generabantur,  quia  in  noftro  cor/  ’ 
porebiliofihumorqs  adhuc perfeuerant,  qui  in  aeftate ottum habuerant.  Sedpraeter 
hos  aeftatis  morbos, aliqui  funt  peculiares  autumfio,  uidelicetqUartanae  febres,  febres 
inconftantes  8f  erraticae:  lienes  putrefeunt,  omnia  aquae  inter  cutis  genera  fiunt,  tabes 
generantur,8f  qui  iam  tabidi  fHntmoriuntin'.VrinaEftillicidia,inteftinorum  difficulta/ 
tes,atqueetiamleuitates,  coxendicum  dolores,  anginae  Sfuerae,  8f  nothae,  anhelatio/ 
nes,iliaci  dolores,morbicomitiales,8f  praeter  hos,  etiam  furores,  &atrae  biles,  quam/ 
IBS  fuperius  uere  fieri  didum  fit  Hi  funt  porbi,  qui  ab  Hippo  crate  in  atttUmno  fieri  di 
cunnnr,  quamuis  in  fumma  omnes  fere  niorbi  in  autumno  generentur .  Celftis  capite 
primo  fecundi  libri,  praefentemAphorifinum  hoc  modo  interpretatus  eft.  Vix  quic/ 
quam  ex  his  in  autumninn  non  incidit,  fed  oriuntur  eo  quoque  tempore  febres  incer/ 
tac,Iienis  dolor,  aqua  inter  cutem,  tabes, quam  Graeci  nominant,  ta-inaediflicul 

tas,quam  spajj.aei'»»'  appellant,  tenuioris inteftinimotbus,quem  «Atdi/  nominantfit 
item  leuitas  inteftinorum,  quat  Asiiz-r^i*  uocatur,  coxae  dolores,  morbi  cominales. 
Htec  deinde  quae  in  Celfofequuntur  prarter  Aphorilmifententiamuidentur,idem4 
ternpus  SC  diutinis  malis  fatigatos, 8C  ab  aeftate  tantum  proxima  prelTos  interimit,K  a/ 
lijs  nouis  morbis  conficit,8f  quofdam  longiflimis  implicat,  maximeip  quartanis,  quse 
per  hyemem  quoque  exerceanttneque  aliud  magis  tempus  peftilenti*  patet,  cuiufctBt/ 
que  ea  generis  eft,  quauis  uarijs  rationibus  nocet  Hmc  de  autumno  Celfus,  quod  cer/ 
te  tempus  ab  omnibus  authoribus  damnatur.Galenus  in  odauo  libro  De  decrefis  Hip 
pocratis  SC  Platonis,hunc  Aphorifiiium  ad  uabum  citat:ubi  Platone  accufat,  SC  Hip 
pocratem  miris  laudibus  effert  Autunus  uero  ex  Hippocratis  fententia  tertio  libro  De 
ratione  uidus,  ab  Arduri  exortu  incipit  ad  Vergiliaruoccafum,  in  quo  libro  de  uido 
cranium  temporiun,8Cenam  autumni  pertradat. 

Ta  ,ft'(f9(i'ii5r«i{a,i(sttTOl'te»'tft'’«™»«fcfIiCet  rcoifcitvt.idefl,  AutumnO  SCsclW 
«orum  mulri.l  Id  enim  non  dicit  quod  Leonicenus  interpretatur,fcilicet  Airtumnojie 
ro  86plurimi,uel  atftiui  morbifiunt  Theodorus  ad  contextum  magis  accedit,inquies, 
Autumno  magna  pars  acftiuorum.  Celfus  hanc  partem  ita  reddit,  uix  quicquam  ex  his 
in  autumnum  non  incidit,  ac  fi  dicat,  omnes  fere  aeftatis  morbos,  uel  etiam  ueris  (qm* 
ad  fblam  acftatem  non  fe  determinat)  in  autumno  fieri.  Si  uero  qu^as,qui  nam  fint  il¬ 
li  aeftiui  morbi  qui  in  autumno  fieri  poflunttGalenus  reipondet,  illos  efle,qui  ex  bilto/ 
ik  materia  in  aeftate  fada,8f  in  autumno  relida  fiunt,ut  funt  continuae  febres,  ardentes, 


r 


JS  PHORISHVS  xxn  47j 

furians  Kalishuiiisgeneris  xgritudines.  unde  KPhilotheus  in  hac  parte  dicif,^ 
a^lroTtieu  mtui  -n  m^warsy  axti\ju-niJ  fewSc^Mtaf  XVW- 

««p  ojxTOO.,  7K  «>.«  Ta7».f.  y.e«v7m  A  «« 0,*«« 

-  ^  7fi  0«;/  -nritf-moi  i(S“  w  tfis-  ideft,K  inautumni  principias  hunt 

(fdlicet  morbi  aftiui)  quoniam  adhuc flauibileus  humor  uigethi  enim  funt  alterius  ge 
neris, id^)improprij, ut  tertianacfebres,&:  febres  ardentes, &:  his  confimiles.Fiunt  au 
tem  hc  in  autumno  proprtj  morbi, ut  quartanae, 8C  qui  deinceps  funt:  de  quibus  Hippo 

cratesftatim  fermonemhabebit. 

Kuvvfivi  'nTcifimm.  ideft,8f  febres  quartanae]  quae  autumni  propriae  febres  funt, 

K  que  nonfollnn  expura  atra  bilein  profundo  autumno  fit,  in  quo  generari  potuit,fed 
etiam  Cut  Oribafius  dicit)  in  principio  autumni  aliquando  fit,  ex  biliofoperufto,  &  fa/ 
(Somelancholico,immo  hac  eadem  ratione  in  aeftate  quartanas  febres  fieri  continge/ 
bat-Philotheus  fieri  dicit,  ■A  ^  ra  T^iiuni:  Tr^iovcc^^ay  -ny  ytAayyoMiay  '4 

i  yin-mi.  ideft,  Qiioniam  in  hoc  tempore  atrabiliarius  humor  abundat, ex  quo  fit, 

K«  Trhivtm.  ideft,  ££  erraticac]Theodorus  erroneas  interpretatur.  Celius  ita  uer/ 
tit,8tfebresincertx,  ommadici  poliunt,  quia  uocabulum  planetaapud  Grxeos  eira/ 
ticum  fignificare  uidetur,immo  planetg  ideo  didi  funt, quia  errant,&  per  zodiaci  lati/ 
tudinemeuariantcurfura,8f  eadem lineafempernon monentur,  dempto  fole,  qui  fub 
ecliptica  certo  curfu  continuo  defertur.  Oribafius  erraticas  febres  fieri  dicit,  quia  ae/ 
ris qualitas  dupliciter euariat.Philotheusautpn  Ki/uy-cchicw  tiS)  my 

;jvf<iS(»,ideft,proptcr temporis  inaequalitatem,  &C humorum.  Hippocrates  inlibroDe 
uirginum  natura  inquit,  Cum  uirgines  habeant  claulbs  locellos,  colligitur  in  illis  fan/ 
guis  qui  non  poteft  exire,8t  multos  morbos  caulat,multas(5  affecbones,  quas  enume¬ 
rat.  Sed  deinde  addit.  Cum  emm  hac  partes  (ideft,locelli)  repletae  fuerint,  cum  febre 
horror  ingruet,  quasfebres  planetas,ideft,  erraticas  uocant.  Sunt  enim  erraticae  febres 
quae  in  affligendo  unum  modum  non  obferuant,  quia  uno  die  affligunt,  poftea  tertio 
die, deinde  quarto, adeo  qtiod  ordinem  non  fetuant,uel  tertianae,  uel  quartanp,  tielal/ 
terius  ob  diuerfitatem,8£  heterogeneitatem  materig  eam  facientjs, unde  nec  ordinem  fe 
brium  leniant,  nec  ordinem  motus  huittoru,  hec  ordinem  quo  ad  tempora,  quibus  ac/ 
cedere  deberent  ad  has  autem  erraticas  febres  qumanae  fequuntur,ut  Hippocrates  dC 
Galenus  tertio  P  rognofticorum  libro,  fedlione  aigefimanona  teftes  funt 
K<a  ffaiilii/sr  .  ideft,  8C  lienes.  ]  Celfus  interpretatur  liems  dolores,  et  re  uera  omnia  qug 
lienem  moleftant,  intelligenda  liint,  uel  fit  in  iplb  durities,  uel  dolor,  uel  aliquid  limile, 
ut  obftrudlio.quf  ex  atra  bile, illo  tempore  mUltumexuberantefacilefiuntnam(Philo. 
theus  dicit)  iv  laAcey^PtiKsy  ideft,propter  atrabilariam  luperfluitate  con/ 

tingunt-additcp,  ir©'  ytf  Jiysoy  iiSiy  -jSi  yii^ecy^^MKi yyyi,  ideft,  hic  enim  lien  fcilicet  a/ 
trabilarq  humoris  receptaculum  eft. 

Katui^fflTrts, ideft,  & aqUf  inter  cutem] quas  aLiene  fieri  Oribafius  docet,  quum 
ignari  medici  tumorem  in  Iplene  deprehendentes,  dicimtfe  polle  illum  per  cataplalma 
rcfoluere,ille  in  aquam  conuertitur,8f  fit  hydrops.  Ath  jc  eflet  Iblum  afcitis,tamen  8C 
hoc  tempore  tympamtides  generantur,  fed  ab  obftrufo  liene  proueniunt,  a  iecore  ea 
«purgare  non  potente,  quae  expurganda  aantproptereapaulatim  male  afficitur,  6c 
ita  coAones  prauas  facere  incipiens,  flatum,  SC  aquas  exaggerat,  quae  hydropas  cau/ 
fantunde  P  hilotheus  per  himc  ordinem  fieri  oftendit,  liene  pleno  ctufas  IxTriftTra  4« 
jjcec  TO  imeit ,  )(gu  xiCTrxMx^a  rlui  </^!uy«TmnikHKlm  Mapnv  •nS'  lett  »’  mila 

WAiSj,  a5rt'fi«s«ti  ytroySLivs  yiVoi/ita.  ideft.  Frigidas  auras  ad  iecur  mittit,  8d 

meAicem  fanguims  iecpris  potentiam  profternit ,  non  bene  concoqmt .  non  fada 
igitur  conco  Aone,  aqugintercutes  flimt. 

Kia  qiaiinif,  ideft,  et  tabes,  quae  fecundum  Oribafium  ex  ipfius  temporis  ficcitate  et 
Ortum  ducunt.  Superius  diAimeft,uocabulumTabes  commodius  elle, quam 
phthifis.ob  hoc  Celfus  abfoluto  uocabulo  interprgtari  noluit  tabes,  fed  ita  dixit,  Ta/ 
bes,  quamGrgciqiSiiJJi,  nominant,  ac  fi  dicat,  ettabes,  non  tamen  «tjjikjx'*,  uel  «scyi/ 
fi*,  fedilla  quf  mmeupatur-Has  fieri  dicit  Philotheus  to  Aiyi,  ns  ojiuyithU!. 

R  5  miTi 


474  Ll'SB.1  TERTtt 

Tw  fifl/as}  oc)(-a»(i,  i<9“  <t^‘<nt.  idcft,  Ratione  inatqualitatis,  quandoque  quidemfe 

gido  aere  ih^irato,  quando^  autim  calidd.  ex  frigiditateigitur  auget  tufflm,  &pcr  ua 

Kat  ideft,  et  ftillicidia  urihK]  de  quibus  fuperius  a  nobis  plura  indicat» 

funt,  quae  (fecundum  Oribafium)  ex  frigoris  tempore  innafcuntur.Philotheus  autem 
dicit,  HS“  sfxyyTseim  ■ms  ustuaxvttial  n  a/iims^  UStt  Anm 

af  d{  weuni'  w'  hnxefnxLu  JluLittu\/.  ideft,  et  ftillicidia  urinae  humorum  peruerfitatepe 
netrante.  &  fua  acredine  infeftante:&:  ad  efiRuxum  fecementem  facultatem  prouoc^ 
te.  Ceifus  hoc  loco  interpretatus  eft  urinae  difficultas,  quam  spujf-xetW  dicunt,  tamen 
«rinae  difficultas  potius  eii  </lv<rsei«,  quae  SC  ipfa  hoc  temporefieri  pollet, 8£  fit, nam  a/ 
que  ex  frigiditate  difficultas  urina  fieri  poteft.ficuti  ftillicidium  urina.Galenus  obfu. 
bitas  tranftnutationes  a  calido  infrigidum.K  e  contrario  fieri  docet. 

Ktdt  ideft,8f  inteftinorum  difficultates:  Ceifus  hancparticulam  infuoa/ 

phorilmorumcodicenonhabm't,nec  Galenus  habuilleuidettir,nec  Oribafius, quia 
in  frus  commentationibus  nihil  dedylenteria  meminere,  Theodorus  quoque  non  hae- 
buit,  tamen  in  Leoniceni  codice  aduiiffe,K  in  Aldino  adefle  certum  eft:  in  antiquo  no 
ftro  Galenicodiceaderat,fedabillo  docfto  uiroqiii librum  fcripfit,  obelo confoffa  eft. 
Philotheus  quoque  nec  in  fuo  contextu  habuilft  uidetur,  nec  illam  particulam  inter/ 
pretatur.  (^iiicquid fit, illo  etiam  tempore  inteftinorum  difficultates  ii^rincipio  exbi/ 
le  in  aeftate  generata,  et  qua  ufque  ad  autumnumperrnanferit,  fieri  poffimt.  Inproceflii 
Uero  autumni, Sf  propefinem  ex  atra  bile  fiunt,qua  infanabiles  fete  funt  inteftinorum 
difficultates.  Galenus  hunc  aphorifinum  adducit  ih  odairo  libro  De  decretis  Hippo/ 
hy  ,cratis8CPlatonis,8i iniplbhancparticulam  refert. 

KnitAair^iiw.  ideftiK  inteftinorum  leuitatesj  de  quibus  fuperius  ad}umcft,Oriba/ 
fius  ex  glutinofo  humore  fleri  dicit:  catifa  autem  cius  eft,  quia  uentticulus  ob  atminv 
niinordinarionem  debilior  efficitur, 8f  irt  eo  mUfta  humiditates  colliguntur,^  quiaob 
has  humiditates  uis  contentiua  deficit,  aliquando  in  intrinfeca  uentriculi  fuperficie,  cx 
acutis  humoribus  in  autumno  relidis  ulcera  generantur,  quae  cum  adfint,ftatifflfum/ 
pto  cibo  obnocumentum  quod  perfentitur,cibusnonimmutatus,uel  parum  immuta/ 
tus  ilico  emittitur, 8C  cum  eadem  fere  qualitatecum  qua  fumptus  fuerat.  Philotheus  eaf 
dem  fere  caufasfequitur  inquiens,  Inteftinorum  leuitates  fieri  </>’  «fgu^cui  TStwehsn/ 
KKi  (flwniiiites  ns  loiAiitf,  Ks/x  ■Tu\!  tA<«»(7i(/.ideft,ob  aegrotationem  contentiuf' po 

tentiac  uentriculi,  inteftinorum  exhulcerationem. 

KMlgfiiJtc,  ideft,  et  coxendicum  dolores^Theodorus  abfoluto  uocabulo  Goxen/ 
dices  interpretatus  eft,  Ceifus  coxae  dolores,  uUlgus  noftrum  Graecum  uocabulum 
»micatin',8C  Sciaticam  iiocat,  quafi  ilcian.FiuntlecundumPhilotheum  t* 

Xytti  igfiiAstH^TH  KfnaxSax  Tvi/xv/iSii,tisiin  ■>/■<//«. ideft,  ex uehementer acri  humore 
ifchiades,etmalo  habitu  humorum, atque  frigiditate.  Saeuiffimus  morbus  eft,  qui  os 
coxae  quandoque  a  fua  pyxide  dimouet:  Oribaftus  ex  pituita  fieri  dicit,  cum  defeendit 
per  reda  olla  in  commiluu-as,etfit  ibidem  coglutinatio,  idi^  ex  hyeme  eft  inquit,  iddl, 
hic  morbus  hyemalis  eftiut  de  lienteria  etiam  dicebat, quod  erat  hyemis  morbus,quia 
exglutinofo  humorefiebat.  tamen  &ihoc  tempore  aliarum  etiam  iundurarum dolo/ 
res  caufantur,  et  arthritides,  et  podagrae,  et  chiragrac,potilIimum  fiunt,  immo  hoceft 
unum  tempus,in  quo  uel  de  nouo  articulorum  dolores  et  morbi  generantur,  uel  quia 
i  iam  diumoleftarunt,  pofteaintermifere,cxcitantur.  Nunc  per  coxarum  dolores,  offl/ 

niiim  articulorum  dolores  'intelligendos  iubeo,  forte  Hippocrates  hunc  articulum 
prae  alijs  elegit,  tanqiram  eum  qui  uehementiflime  infeftat,  fed  re  uera  multi  coxa/ 
j  rum  dolores  in  autumno  excitantur,  qui  a  materia  penitus  frigida  et  pituitofa  or/ 

tum  habent :  propterea  quantum  fit  ratione  materiae  eft  morbus  hyemis,qui  tamen 
hoc  tempore  monetur,  nec  opus  eftita  mordicus  tenere,  a  materia  frigida  et  humi/ 
da  fieri,  quin  a  calida  et  ficca  quandoque  fieri  contingat.  Hermolaus  Barbarus  in 
papauere  cornuto  ubi  Diofeorides  dicit  ,  ipfe  interpretatur  lumborum  do/ 


A  P  H  O  ft  1  S  M  VS  XXii  '  47f 

Infcs  KPIimus  eodem  modo  dixiflc  indetur,  tamen  re  uera  aliud  eft  cojmjalitid  Ium/ 
hus  propterea  nos  potius  confulimus,  ubi  apud  Graecos  ijfictt  8C  inueni- 

mus’  interpretandum  effe  coxae  ucl  coxarum  dolores  >  Hipfjocrates  in  libroDemor/ 
bis  qui  extra,  quem  Galenus  Polybi  eiTe  indicat,  inquit,  i%i«s  ctim  fit,  coxendicis 
iundura  doIitM,  acceptabultim,  fummae  nates ,  totomque  crus.  QC  in  libro  pemor/ 
bis  qui  intus,  ultimo  felio,  ubi  de  craffis  morbis  fermonem  hab^  dicit,  i\ixi  de  his 
pr*apue  caufis ,  8^  alijs  gignitur  praeterea  multis ,  fi  diutius  quis  fub  fele  uerfetur, 
Keat  coxendicesrp  calefiant  j  humori^  horum  articulorum ,  8C  aliorlim  seliii  ficce/ 
fcatjcoganir^.  Quod  ficelTe  come  Aor;Iah^icns  enim  flecfleremouererp  hos  articii/ 
iosjKalios  prse  d^re, qui ineft, nequit,  digih'  conlpin^ntur,  lumbos,  uertebras,qug 
fecundum  coxendices  funtimaxime  dolet,  coxendices,inguina,genua, grallis  Sfaeftuoe 
fus  dolor  uexat .  Si  qiris  cum  attollat ,  pr*  dolore  uehementer  gemit ,  clamat^,  qiian/ 
do*  neniorum  dilientio  frigiis  febris  f^eflienit,  Coxendix  etiam  biie,pituita,(an/ 
guineip  gignitur ,  tanquamm  Omnibiis  his  malis  laboret ,  fimiliter  dolitat :  qUandoe 
que  etiam  Sciget,  lemter^  febrit .  Hadlenus  Hippocrates  in  hoc  libro  De  morbis 

^''iCiuxuoctj-jiWfjdcfeEtan^nac.:  Angfnaftlt inquit Orfeafiqs)  fexpituitafiafcitur, tae , 
incnKexaltjs  eriam  humoribus,8C  bile  ortum  habet.  Celfus  in  ilio  codice  bac  particu/ 
ia  caruit,  quamiris  SC  hoc  tempore  angina: flant:  fed  apudnos  in  finehyemis  potifflmu; 
8C  inprincipio  ueris  generantur .  Philotheus  fleri  dicit  <f sjiof/Reer  u&i  cbu  /tOi  isi  Aite 

{»)j'©'5ideft,Bilead  mufculos  faucin  delata .  Statim  uero  addit,  «Sui  (sSp  ri<rii 

(«.ideft,  K  hic  morbus  alterius  generis  eft. 

KwftSiKfjw.ideftjEtanhcIationes.]  Quat  fut  inquit  Ofibafius)apituifa  gignuntur, 
Celfus  inhuius  Aphorifmi  relatione  anhelationumnihil  tllerninit:  xSfcx  in  diniciiltate 
foirandi  confiftit.  Apud  Celfumlibro  quarto,  capite  quarto  de  fpirandi  difficultate  haec 
feipta  inueniuntur :  dum  modica  difficultas  eft ,  tatilen  ex  toto  non  ftrangulat , 
arrtuc ,  ideft ,  difficultas  fpirandi  araellatur :  fed  cum  uehemenfior  eft ,  ut  aeger  fine 
fono,K  anhelatione  fpirare  non  poffit ,  eft.  Dum  uero  hateferibimus,  filiolum 

noftrum  Hieronymum  hac  pafflone  mire  deprehenfum  perfentimus,  quem  dum  audi> 
mus ,  paterna  mifericordia  commouemur ,  SC  referentes  horrefeimus  :  adde  pr^ter 
fonum ,  quem  ingentiflimum  edit ,  non  poteft  m'fi  redla  ceruice  ipirare  . 
nuncupatiir ,  K  qui  hanc  affedhonem  patiuntur ,  orthopnoici  nominari  folent .  primi 
illi ,  qui  lAvaxrmxv ,  ideft ,  difficultatem  anhelitus  patiimtur ,  diu  uiuere  folent ,  Afth/ 
matici  uero,K  orthopnoici, breui  inter etmt,  quod  ego  meo  ingenti  dolore  in  praenomi/ 
nato  Hieronymo  decimumfeptimum  menfem  nondum  agente,  Khocmorbolkuiffly 
medeprehenfo  experiar .  De  his  Galenus  in  definitionum  libro  fibi  adferipto  ita  pertra 
<!ht,  ut  eo  modo  illa  definiat  quo  definiri  poliunt .  Paulus  Aegineta  libro  tertio ,  ca/ 
pite  uigefimonono  dy  fpnoeam  fine  febre  efre  docet,  eadem  praecife  ab  Aetio  diciinf  Ur, 
quz  a  Paulo  feripta  furit .  Recentes  inter  iSvazrvoicar  SC  xSfix  differentiam  faciunt, 
quod  dyfpncca  fine  fono ,  afthma  cum  fono  fit ,  propterea  fuo  quodam  carmineUtun/ 
tur ,  ut  hacc  diftinguant ,  carmen  uero  hoc  eft ,  Dy  ipnia  fe  celat,  canit  alma,  morbum^ 
reuelat.  Afthmatis  quatuor  fpecies  recentes  enumerant,  una  eft, cum  Ipirinis  difficulter 
infpiratur,idcft,attrahitur:altera  cum  difficulter  expiratur, ideft, emittitUrttertia  cum  fi/ 

mul  difficulter  infpiratur ,  SC  expiratur :  quarta,  cum  non  poffimt  nifi  retfta  cerUice  {pi- 
rare ,  quse  eft  huius  morbi  peffima  SC  perniciofiffima  fpecies ,  Quicquid  tamen  fit  ex 
hmida  materia  in  pulmone  imbibita ,  quae  anhelitum  impedit,  generatur .  At  Philo/ 
per  difpnoeam ,  afthma  exponit  inquiens  usu  x&iutxx  -Ttvnsi  J^iavntxt  ^ 
«5j,a«  t!!i  ipSjliSm ,  ^9«  l/<i?f ifia//  «i W.ideft ,  K  arihelationesi 

hoc  eft  difficultates  anhelitus ,  propterea  quod  materia  ad  pulmonis  uafa  defertur  bf 
tlla  obftruit. 

Km bami, ideft, Etileio  Theodorus  interpretan<seftUoluoli,CaluuS  conuoluoli, 
l^elfus  interpretatur  tenuioris  inteftini  morbus ,  quem  ^Atoy  uocant  .hoc  Uero  nomert 
accipit  (fecundum  Oribafium )  ob  doloris uehementiamffit humore pituitolb  inflatus 
R  4  refoiuta 


4^-.  ■  LIBRI  TERTII 

rrfoluto,unde  aliquando  torquetur  inteftinum.  Philqtheus  dicit  sAwi  Wcnivs 
tt®!»  Si'il(><n<,i!?iiptif!is,«<l^v<tk%ytLMvuy.  idcft,  Ilei  autem  craffltiebf 

morum ,  nutrimenti  tranfitum  obftruente ,  uel  inflammante.  Hipfioaates  in  libro  D 

morbis  qui  extra,inqtrit:cum  ueroconuoluolus  corripit,  ucnter  durefcit, nihil»  dem  t 
tit,totus<5  uentriculus  inferior  dolitat, febrit, fitit,qUado(5  pr^^I^bore  bilem  uomit.Inli 
Isro  autem  Demorbis  quiintus,inqUit,Conuoluol)malah*c  uocantur  quahisdecau 
fis  potilTirntim  fiunt,  cum  quis  hyeme,  calido  8C  humido  nutricant  utinir,dbaria»  relije 
tflahs,  non  deambulet,  fed  fatur  Kplenus  u^  dormiat,  SC  fubito  per  gelu  lohgumita 
facere  cogatitf,fubter£p  ofla  frigeScqui  fic afficit, coipus  totum  iimaturjfemperqjadeo 
friget,  utifi  quid  calidum  admoneatur  non  fentiat  tcorpuscp  eius  caliSa  perlui  le, 

,  iiiganir ,  fquamulasiie  remitq't,fcortum  prariettim ,  quod  fi  digito  prema$,cedit,quo(j 
tibi  os  demonffrat :  cumtp  bibit  perfringitur ,  crura  grauefcunt ,  fi  deambulet  labant 
.  fi  cliuuffl  afcendit ,  ualde  anhelat ,  ulnactp  uti  onus  fufpendi  &:  pendae  uidentur ,  pej 
^odemq;  ualde  fitit,cibaria<^,qu«  comedit ,  cruda  demitrinhaec  Hippocrates .  ex  qui/ 
bus  uerbis  facile  deprehendi  pqtefi: ,  hunc  morbum  peffimum  efle,  fed  adhuc  in  pati¬ 
entibus  peiora  uidentur ,  quam  ab  Hippoaate  dida  fint:  tamen  non  eftsAsifje 
qiio  in  praefenti  aphorilmo  fermo  fit,  quamuis  hic  fieri  poflit-  In  eodem  loco  Hippo/ 
crates  de  altero  sAt» ,  uel  conuoluolo  tradat,  quem  fecundum  conuolnolumnomi/' 
nat ,  K  quemper  acftatem  maxime  uifeftare  dicitpaluftribus  locis,  fed  potius  aquzpo, 
tu, multi  liib  fole  uerlantes, morbum  hunc,  capitisij  dolorem  conceperunt .  quare  qua 
priores  patiuntur,  praeter  colorem ,  qui  corticis  granati  fimilishis redditur,  quandoa 
oculi  morbi  arcuati  implentur:&  hic  quocp  alter  conuoluolus  uidemr  quam  is  de  quo 
iit  aphorilmo  fermo  habetur .  Nos  igitur  ih  praefentiarum  alium  morbum  efle  ileum 
edoceamus, quam  illum, qiiem medicorum  uulgus,  ileum,  iliacum,  &Hii((if  jM«cbap/ 
pellat,  nam  citm  quis  craluoris  inteftini  dolorem  patitur ,  communiter  iliacum ,  &  ud 
*  fiunchi  appellant ,  cum  tamen  fit  colicus  dolor,  quia  in  illo  inteftino  fit,  quod  cor¬ 
ion  uocatur .  Morbus  autem  ifte ,  qui  ilios  dicitur ,  in  ilio ,  ideft ,  tenuiori  intOTno  fit, 
quodintelfinum  medicorum  uulgus  pro  colo  habet,  cum  tamen  nonfit.  Galenus  in 
Definitionibus  fibi  adferiptis  inquit  efle  inteftinorum  inflammationem ,  qua  &  Ipirir 
tus,8«r  excrementorum  tranfitus  obftruitur ,  adeo  ut  comitentur  eam  tormina  ualidifli/ 
ma ,  &  lacuiffimi  dolores ,  In  libro  etiam  qui  Ifagogeinfcribitur ,  Si  ileon ,  SC  coli  affe/ 
dionem  inteftinorum  inflammationes  clTe  dicitur.  Kreueraqucndamincidiiuffl,  qui 
exiliacodOloreobierat ,  is  ingentem  inflammationem  habebat  in  tanta  inteftini  tenuio; 
ris  parte ,  quanta  eft  manus  extenfio  a  pollice  ad  auricularem  digitum .  In  altero  quem 
etiam  incidi  iufli,foIum  pituitofos  humores  inuenimus ,  SC  talem  in  inteftino  extenflor 
nem ,  qualem  infolle  optime  extenfo  uidere  potes .  SC  Paulus  Aegineta ,  SC  Aetius ,  8C 
Trallianus  hunc  acutiflimum  humorem  efle  fatentur ,  SC  qui  facuiflimos  dolores  caur 
fet.rton  nifi  rariflimi  lanantur ,  qui  funt  albat  cornicesi  8C  louis  filij ,  quibus  ab  orcorer 
uocare  gradum  a  fuperis  datum  eft.  Volunt  autem  non  fieri  fi  inteftinum  adeo  inuol/ 
liatur,  ut  uel  flatus,  uel  ftercora  ad  infernas  partes  tranfire  non  poflint,  fed  furfum  afeen/ 
dant,K  per  os  oleta  exeancMilerrimi  profedo,  SC  infeliciflimi,  quibus  tali  genere  mor 
tis  obire  contingat,  unde  8C  hic  morbus  didus  eft,  e  Atdf ,  oss  mSi  akaSm,  quod  eft  circum 
uolui,  K  circumagi .  nam  inteftinum  inuertitur,reccntesmedia'  hUnc  morbum  appel/ 

lantmifereremei,nempequi eo  afficitlir,dei omnipotentis  auxilium  implorare deb^K 

fuorum  peccatorum  neniam  petere,  quia  rariflimi  funt  qui  non  obeant ,  tamen  infinita 
remediaab  authoribushincindepofitanondefunt, 

Koc  i»iAii'f,iia.ideft,E  tmorbi  Comitiales. )  Qiios  Oribafius  ex  proprietate  temporis  fie 
ri  dicit,  qui>  ex  atra  bile.  Sed  de  hoc  morbo  fuperius  Aphorifmo  uigefimo  egimus.Phi 
lotheus  uero  fieri  dicit  ^  iM'ii,(iaA(«e.idcft,ob  inaqualitatem, 

/itA«j';)ijAi*(c.ideft,EtfuroresueIinfaniac,SCatracbiIcs.]  Dehis 
eti5  in  uigefimo  Aphorifmo  pettradaiiimus.  Ceifus  hos  duos  morbos  in  fuO  Hippo^ 
.  teno  habuit,  tame  fiint  morbi  autumniiSf  fi  uerefiant,  ortum  habent  in  autumno,idcft, 
materia  illa,quacipIbscaufat>inautumnogeneratur,PhiIotheus  dicit  furores, fi"®* 


r 


'A  P;H  O  R.  ISHVS  3£'XI  I  477 

«JUw  i  iw 

3fft  a  flaiia  bilcj  atra  autem  bilis  a  nigro  humore  ht,  quas  biles  ambas  in  autumno  uv 
iienirelicet  Oribafius  in  hoc  aphorifmo  addit,  articulorum  dolores, quos  in  coxendi/ 
^  dolore  intelleximus ;  tamenhxc  particula  in  nullo  contextu  Graeco  ( quem  wde/ 
tim) inuenitur,  G  A  L  EN  V  S 

IN  autumno  inquit,  KaeftiliOrum  morborum  permulti  fitiht,  mahente  adhuc  aefiiuo 
humore  in  ipib,flauabilefcilicet .  Necj  enim  ficuti  aftas  ueri  luperuemens  humores 
£uacuat,ita5i  autumnus  aeftiuos,fcd  contrarium  ex  toto  accidit,  nam  ex  partibus  rati/ 
mis  ad  intimas  ducit.  Cum  ratione  igiiur  aftatem  inquit  nonnullos  ex  morbis  uernis  ge 
nffare,autumnum  uero  non  raacftiuis  aliquos,fcd  muItos.Et  quidem  quartanas  febj-es 
inhac  ipfahora/teri  inquit,  quia  fcilicet  ex  atra  bile  ortum  habent  quae  duplicem  habet 
«rhcrationem :  alteram  quidem  ex  flaua  bile  fiiperalTata :  altera  uero  ex  fanguine  craf/ 
fo.Fiunt  autem  8i  erratic  j  febres  in  autumno  propter  tempmturac  ingqualitatem,8i  h'e 

nffl  magnae,  ob  atrae  bilis  fuperfluitatem,8Caquainter  cutem  ex  liene  contingit.Etfl  qua 

difcofitio  tabida  in  dubio  eft,maxime  autumno  deprehenditur  propter  frigiditatem ,  ac 
ficeitatem,Ktemporis  inaequalitatem.  Nihilominus  autem  SC propter  humorum  praui 
tatem-Fiunt  autem  ob  eafdem  caufas  eo  tempore  maxime  urinae  ftillicidia.  Nam  ueflea 
iiiexordinatis,acrepentinis  ad  calidum, Kfrigidum  permutarionibus refrigeratur.  Et 
qneex  malis  humoribus  fiuntacritudines,ipfammoleftat,Bt  tum  praefertim,  cum  fadla 
ad  frigiditatem  fubita  commutatiojeos  qui  hadlenus  difflabantur, ar  per  fudoreseuacua 
bantur  humores  ad  uefica  conuerteriuLeuitatesuero  inteftinorum  funt  ueloces,^  fine 
aliqua  tranfmutanone  ciborii  excretiones ,  aut  propter  ulceratione  in  fumma  parte  uen 
m'culi,aut  inteftinor5,qugeode  modo  fit  quo  illa  que  in  pueris  greco  uocabulo  aphthf, 
ideft,orfs  ulcera  nominantur, uel  propter  potentiae  retinentis  imbecillitatem.  Quorum 
primum  ex  mordacibus, SCfiibftantiam  tenuem  habentibus  humoribus  fit.  Secundum 
uero  ex  magna  Uentriculi,  at®  inteftiiioru  prouenit  intemperie. Haec  ambo  uero  maxi¬ 
me  autumno  fieri  contingit.  Coxendicum  aut  dolores  ex  malignitate  humorum,  6C  fri/ 
giditate  fieri  par  eft.  Anginae  uero  ex  biliofls  humoribus  ortu  habent,  qui  ad  fauces  fle/ 
cumbunt,  ab  illis  quae  Uere  fiunt  differentes,  quonia  illae  funt  qUodamodo  pituitofiores: 
&  qute  afthmata,ideft ,  anhelationes  gr  jci  uo  eant,  tum  propter  humoru  motu  ad  partes 
intcriores,tum  propter  frigiditate  fieri  confUeuerunt.Propter  haec  eade  SC  qui  ilei,idcft, 
uoluuli nominantur:  funt  aut  cibi  fuperfluitatu  qua:  per  aluUm  inferiorem  cxcernuntitir 
tetentiones,quae  magna  expqrte  fiunt  ex  alicuius  inteftinoru  partis  inflammatione,Ma 
xime  uero  par  eft,ut  frigidO,ficco,8C  inxquali,6i  malos  gignente  humores  tepore,par/ 
tes  ad  uentriculum,at<5  inteftina  attinentes  offendantur. Nam  qui  effate  tcnues,a:  bene 
mobiles  humores  funt  generati ,  autumnlis  excipiens  qui  firigidus  firaul  atej  inaequa/ 
lis  exiftit, ad  profunda  corporis  agit.Sunt  aut  in  profundo  etiam  inteftina.  Morbi  uero 
comhiales  accidunt  his  qui  natura  habent  ad  hanc  pafflohe  procliue,proptei-  repentinS 
ad  cotraria  tranfmutatione.  Calor  enim  media  die,frigHS  Uero  in  prima,  ultima  parte, 
Nifailautadeo  comitialis  accefliones.ficuti  talis  uarietas.aptueftgenerare.  Furores  ue/ 
ro  ob  tenuem,  ac  biliolbrum  humorum  eueniunt  malignitatem  jUciitimeTancholi*  ex 
atra  bile,  de  qua  paulo  ante  didum  eft. 

B  R  A  s  A  VOL  V  S 

.ERI  M  O  Galenus  docet.  Cur  multi  morbi  acftiui  in  auttimno  fiant,  SC  rationem  red 
dit,qiria  bilis  adhuc  in  nbftro  corporeperieueratquae  ab  autumno  no  refbluitiir,ficuti 
^ti^  humores  ab^eftate  relbluebantur .  ideo  non  ab  re  fuperius  ab  Hippocrate  didum 
w,in  affate  aliquos  ueris  morbos  fierfia:  hic  eiia  Optime  didt,in  autumno  n6,aliquos, 
fedmultos  affatis  morbos  generari. 

?  S  E  c  V  N  D  o  docet  fleri  quartanas,  aUt  ex  flaua  bile  fltperaffata,aut  ex  ianguihe  craf- 
to;dequo  Galenus  uigefimoprimo  aphorifmo  quarti  libri  fermone  habebit,  ubiinterli 
tnum  languims,K  atram  bilem  differentiam  aflignabit. 

1 .  ®  t  o  ,  In  autumno  febres  erraticas  fieri  docet ,  ob  eius  temperatura  inaqua/ 

.‘tatem.  Quid  uero  fint  erratica  febres ,  in  Leoniceni  interpretatione  Galenus  non  do 


47»  LIBRI  tertii  . 

cet,nc($  in  Aldtno  contextu ,  ne®  in  meo  antiquo  habetur ,  fcd  codicem  habta  in  o,- 
ad  uerbum  (fi uabumuerbo reddamus)ia  legebatur,  fiiint amem  K erratica: 

amumno  propter  temperaturae  inaequalitatem,  erraticae  autem  dicuntur,  quxcirciSi'" 

interminatos  habent,  quod SC  nomen  manifeftat.  fiunt  SC  ob  materiam  fubiedan,, 

A  diueribrum  humorum.Deinde  fequitdr  in  Galeno,  &  lienes  magnae.  St  reliqui 
cjjv  A  R  f  o  docet ,  lienes  magnas  fieri  ob  atraebilis  exuberantia,admagnitudi„em 
uero  atep  duritiem  liems  aqua  intercus  fequitur  ,  quoniam  a  tecore  non  attrahit 

confequenti  debilior  efficitur.  ’ 

Q_v  IN  T  p  docet.  Tabidas  dilpofitiones,  que  dubiaefimtaperfri,imd8CnouaaIi/ 

quae  propter  humorum  prauitatem  generantur. 

SEXTO  docet, Vrinae  ftillicidia  ab  eifdern  caufis  fieri,fcilicet  ob  fubitam  fiisidita/ 
tem  5C  caliditatem,&:  ob  humorum  prauitatem,ideft,obipforum  acre4inem.HocIoco 
contextus  ^geus, ubi  latinus  habet, fiunt  autem  ob  eafd^ caufas,ipfe  legit 
•m  Ttui-TttyKs^  m  y»»m,iL«Kisx  t>car(u/.ideft,ob  quas,  &  h|cipri 

8C  eo  tempore  maxime  urinjllillicidia  fiunt. 

Quod  ihtim  fequitur.Nam  uefica  in  exordinatis  SC  repentinis  8ic.Grecefegitnr<W 
Kvsi!^  ■ymsamvmt  wc  461  -n  4v;^oi/  ftt7«ei)A«f.ideft.Naffl 

uefica  8d  ex  eifdem  repentinis  ad  calidum  84  frigidum  permutatiombus  refrigeratur. 

SEPTIMO  docet,  Quomodo, 84  ex  quibus  intefhnoru  letritates  fiant,  84  qiudfint. 
nam  fimt  ueloces,84  fine  aliqua,  (adde  itu  uel  paiica)  trafinutatione  dboru  exaetiones. 
ubi  caufas  ob  quas  fiunt,affignat,  dicit  aut  {iropter  exulcerationem  in  fumma  parte  um 
triculijhic  Grsccits  contextus  dicit,  «ari  <ft’  tA««<ni,tiuXOTA»f  i^7iii7'«s<}i'«.ideft,iielpto/ 
pter  exulcerationem  in  fuperficie  uentriculi. 

o'c  t  A  y  o.  Ex  quibus  Coxendices  fiant,  pernadlareftuder. 

NONO  docet.  Anginas  ex  biliofis  humoribus  fieri ,  qui  ad  fauces  decumbunt ,  in 
quo  loco  deefthaec  particula ,  autumno ,  potiustp  legendum  efi:,  ad  guttur  defeendunt, 
quam  ad  fauccs.nam  contextus  Grgeus  dicit  nwistui-m 

isrrlu)  tfxsvyyx.iddi.  Anginae  uero  ex  biliofis  humoribus 
ortum  habent ,  qui  ad  guttur  autumno  deicendimt .  Conuenientius  autem  eft ,  ad  gup 
tur  interpretari, quam  ad  fauces ,  quia  Hippocrates  utitur  hoc  uocabiilo  Houxyys,  K 
non  illo ,  mwxyyH,  quippe  awjxyyx  eft  in  faucibus ,  uel  ihtrinlecis  faucium  mufculis, 
xiwiyyv  uero  in  intrinfecis  gutturis  mufculis .  fed  quia  id  uocabultim  ab  aliqtin 

bus  pro  faucibus  ab  alijs  pro  gutture  interpretatum  repetitur ,  atep  ufurpatum ,  propte/ 
rea  opus  eft  fidum  interpretem  ut  conuemt  aptare ,  cum  enim  xmmyyy  inuenies ,  84 
^isvyf  fequatur , femper  interpretari  oportet, <Ji(tpt9p«,ideft,guttur:atfiinuenetis 
interpreteris  <})ifV)p«,ideft,fauces,tamen84Angih3Einfaucibus,qu3cirt«ty/ 
jfB  funt ,  84  in  gutture ,  qu»  xuuxyx^  fiipt ,  fieri pofllmt.  In  hoc  igitur  loco  interprete^ 
ris  if  apioj-«,ideft,guttur. 

D E  C  I M  o,Deafthmate,quodIatini anhelationem uocant.difterit,  quatproptff hu 
morum  motum  ad  intrinfecas  partes,84  propter  frigiditatem  fiunt. 

V  N,D  E  C I M  o  docet, IIeon,ideft,  conuoluolum  ab  eifdem  caufis  fieri,  84  quod  rax' 
gna  ex  parte  ob  inflammarionem  fiant,  tamen  inflammationem  femper  effe ,  non  eft  d/ 
'pus  Qiiod  autem  hic  didt,maxime  uero  par  eft  ut  infrigtdo,ficco,84  inequali.hicd^ 
copula  84.nam  in  grpeo  codiceita  legitur,(i(tAisit  Ji  aasit  ksk  |»g«j,ideft,  maxime 

autem  par  eft  in  frigido  84  ficco. 

In  ilia  etiam  parte, ubiferiptum  eft,  calor  enim  media  die.frigtis  uero  in  prima  84ufa 
ma  parte, hic  deeft  uabuyl‘^i^,i<im  fit.  nam  Grpeus  cotextus  itahabeqSaAa©-!" 
ytif,  y  wc  Tipi-roc  n  xea  Tt.ASV-7wi»is  yfynmddeft,  Calor 

quidem  media  die,  frigus  uero  in  prima  84  ultima  parte  fit. 

DVODECIMO  docet,Morbum  comitialem  in  his  folum  fien,qui  naturS  ad  ipto 
proclinem  habent, 84  fit  propter  inacqualitatem.Neciftud nos  latere  uoluit,  nihil  effea/ 
deo  aptum  ad  comitialem  morbum  generandum,  ut  eft  autumni  uarietas,nempe  eadem 
die  mane  84  uelpen'  frigus.meridie  calor,  infeftant,D  eniif  de  finore  84  atra  bile  fermone 
habet,  quoru  primu  ob  tenues  84  bihofos  humores ,  alteruob  atrabile  fit  Quod  aOt  mc 


X  P  H  0  R  I  S  M  VS  'XXIII  47? 

ucro  ob  tenuem  acbilioforu  humonmij  legi  debet  ob  tenuium  .nam  Grae/ 

APHORISHVS  XXIII 

HYetnc  aero  morbi  IateraIes,S  pulmonis  inflammationes ,  grauedines,  atcp 
raucedines, tufles, dolores  pedloriSjK  laterum, at(^  lumborum, capitis  dolo/ 
res.uertigines,«  apoplexia. 

BRASAVOLVS 

V  L  T  I  M  A  anni pars  fecundum  praefcriptam  Hippocratis  aflignationembyems 
tft,qua:  falubris  eft,quamuis  rari  illi  morbi ,  qui  hyeme  contingunt,  feuiflimi  fint,atcp 
perniciofinmo  8C  hi,  quos  hic  Hippocrates  enumerat ,  uehementiffimi  funt,  eo 
uehementiores ,  quo  in  hoc  falubri  tempore  fiimt,  quales  lateralis  morbus ,  pulmo/ 
nis inflammatio,  SC  apoplexiae.  At  hi  necuehementes,  necperniciofi  funt ,  grauedo, 
raucedo ,  tulTes ,  pedorum  dolores ,  atque  lumborum ,  capiris  dolores ,  &C  uertigi/ 
nes .  Ceifus  primo  capite  fecundi  libri  hunc  Aphorifmum  ita  interpretatur,hyems  au/ 
tcmcapitis  dolores ,  tuffim ,  SC  qtiicquid  infaucibus ,  in  lateribus ,  in  uifceribus  mali 

contrahitur  iritat. 

Scito  autem ,  Hippocratem  tantam  pracftantiam  hyemi  tribuere ,  quod  prope  fi/ 
nem  libri  De  humoribus  in  hunc  modum  exordiri  audeat:Simili^  modo  intelligen/ 
dum,  Kaufcultandumeft,  ii  quis  nondiuuiderit,  8C  obferttauerit,  praedicat,  quale  fuit 
hybernum  tempus ,  talia  erunt  uer ,  Kacftas.  §cito  quoc^ ,  praecitatos  morbos  hye/ 
me  fieri,  fi  propriam  fuam  naturam  feruabit  ;namfi  altjs  qualitatibus  afficiatur ,  non 
eftnecefle  hos  morbos  potius  fieri, quam  eos  qui  ex  oppofitis  qualitatibus  generantur. 

Socrates  praeterea  penultimo  folio  libri  De  alimentis,  de  cibis  hyemis ,  lotioni/ 
itu<5pertradat,Kinprincipio  etiamlibri De  alimentis dehiscopiofiusSC  per 
fediusfermonem  habet. 

T»  .  ideft ,  Hyeme  autem]  Ceifus  in  redo  interpretaturHyems  alitem, 

fed  luam  conftitutionem  fequitur .  incipit  autem  abfolute  hyemis  morbos  enumerare, 
non  dicens  quod  aliqui  autumnales, uel  multi  hyeme  fiant,  ut  in  praecedentibus  aphori 
fmis  dixerat.Id  fortein  caufa  fuit,  quia  hoc  fubintelligendum  elfe  uoluerit ,  uel  qm'a  au/ 
tumnus  nihil  cu  hyeme  comunicat,  tamen  ultima  pars  autumni ,  8C  prima  hyemis  ean/ 
demfere  naturamnabetiproptereahocmodo  dicamus, quod  hic  fuppofuit, illud fubin/ 
telligendumeflTe.VndeSd  Philotheus  hoc  eodem  dubio  utitur,  K  eodem  fere  modo 
diiroluit,eius  uerba  haec  funt,  ix  -A  (.s.  vcaiiucTti) 

yof  A  Tr^eSta  i^ivuva  ideft,  propter 

quid  autem  non  dixit  t  hyeme  multi  autumnales ,  uel  aliqia,ficuti  inprxdidis  dicebat, 
etiam  uolens  nos  a  communi fubaudire  iamdida.  etenim  principia  hyemis  cum'au/ 
tumno  communicant. 

nAi1)e/'ni/!(i!r.ideft,Laterales  morbi.]  Vel  coftaleS,qui potius  uereSd  autumno  apud 
nos  fiunt,  ex  omni  humore  fieri  poliunt,  fed  ex  pituita  Sibile  praefertimiin  hyeme  expt/ 
tuita  pleruncf!  caufamr.unde  Oribafius  hic  dicit,pleuritim  quandoc^  frigore,  quandotj 
ex  calorefiai ;  ideo  addit ,  aliquibus  fanguinem  mitti ,  aliquibus  non :  alijs  lanam  oleo 
calentem  imponimus ,  ut  scftate  quando  ex  biliolb  humore  fit,  qiri  adurit  membranam 
illam  quae  collas  fubcingit ,  ubi  fit  proprie  affedio  lateralis :  quandoi^  calida  medica/ 
menta,  K  unguenta  adhibemus ,  utinhyeme,  cum  ex  frigido  humore  fit.  biliofusa/ 
durit.  Si  mmorem  facit,  pituita  a^auat,  ac  per  hoc  utraque  tumori  feciunt,  tu/ 
mor  membranam  extendit  illas  collas  tegentem ,  Si  confricatur  ad  latera ,  quae  pleu/ 
ta  dicuntur ,  unde  Si  pleuriticus  morbus  eft  nuncupatus  -  dolores  autem  graues  fa/ 
cit ,  quia  molle  cum  olfibus  confricatur.  Hacc  Oribafius.  Hippocrates  quoque  in 
pnma  pagina  libri  De  ratione  uidus  in  morbis  acinis ,  pleurefim  inter  acutos  mor/ 
DOS  numerat,  de  ciuus  uidu  ,  SC  quid  in  ea  agendum  fit,  in  his  quse  fequuntur, 

eo  libra 


4SO  L  I  B  R  I  T  E  R  T  I  I 

eo  libro  docet  Hippocratcs.opus autem  eft  mtelligere,laterales  morbos  ex  pituftal»;. 
me  fieri  ob  temporis  proprietatem :  uel  ex  conftringente  frigore,  K  biliofum  humorm 
ad  pleuram  exprimente  excitari.quia  in  hyeme  jquc  uidemus  exbile  ficu^  ex  pituit^ 
terales morbos  fieri,  imo  utplurimumexbiletimoapiid nos inhyemerarspl^it,,) 
accidunt,nifiin  extrema  hyemis  parte,  qua  ueris  naturam  fapit,  in  qua  multi  hy  emales 
ueftes  immutare  incipiunt,atiquo  autem  boreali  uento  fuperueniente.autmaforifegQ, 
re,ob  frigus  illo  morbo  corripiuntur.Philotheus  uero  exfrtgore  cauiam reddit  inqi^ 

-m  Txyilr  -n  v©-,  WiwajrKdIsixiir  ^ 

,  »cii<'Tiil7Vf<rt<;t(t7i^iitill»(B(/.ideft, Morbi  IateraIes,8C  morbi  his  fimj, 
les,  organis  refpirationis,  Kfimpliciterijs  qugneruis  conflant,  propterfrigusoffenGs 
schine  defluxum  patientibus .  Paulus  Aegineta  libro  tertio ,  capite  trigefimotertio  de 
hoc  morbo  abunde  pertradat ,  8C  Aetius ,  acTrallianus  fuis  locis,  quem  inflammatio/ 
nem  efle  dicimt,8C  in  morbu  lateralem  nothum  8C  uerum  parn'tmtur,tu  illos  confidera. 

ps ®7ri'<rt/(/«v(a£,idefl,Pulmom's  inflammationes.]  Vel  ut  abfoluto  uocabulo  (Theo/ 

dorumfmftati)interpretemur,pulmonia,quaexfrigorefiunt.namutGaIenusinqm> 

cum  omnes  partes  a  frigore  drfendi  ppfnnt,pedus  8C  pulmo  ob  aei  em  quem  attrahunt, 
non  poflimt.Celfus  nec  morbos  Iaterales,nec  dolores  laterum,  nec  peripneumonias  in 
hoc  aphorilmo  referendo  numerauittfed  id  iblum  dixit,  quicquid  in  lateribus,8C  infceri 
bus  contrahitur,iritat  hyems.  Dolorem  autem  lateraIem,8C  dolorem  laterum  in  lateri/ 
bus,peripneumoniam  uero  in  uifceribus  fieri  conflat,  quia  in  pulmone  uel  circa  pulmo 
nem. unde  8C  in Definitiombus  Galeno  adferiptis ,  dicitur,  peripneumoniamefcpul/ 
monis  inflammationem, ad  quam  acuta  febris  &  fpiritus  anguflia  fequitur,rubefcunfcj 
his  partesfub  oculis  eminenriores ,  quas  partes  Graeci  latinimalas  uocant.  Sed 
haec  res  exquifitius  in  Ifagogepertra<flatur,ubi  fecimdum  aliquos  antiquos  dubitari  ui 
detur,  an  fit  inflammatio,  necne,  V  erba  huius  loci  hoc  innuunt, qua  hac  funt.  Aliqui/ 
bus  uidetin  grauem  pulmonis  inflammationem ,  peripneumoniam  elTe,  idij  grauitate 
indicatur.aliquibus  e  contrario  uidetur  non  polle  pulmonem  inflammari,fed  cuitradia/ 
centes  SC propinqua  pulmonibus  partes  in  hocmalo  fuerint,  ab  eis  hocmaluminue/ 
nifle  nomen,  tamen  in  pulmone  inflammationem  elTe ,  SC  Paulus  libro  tertio,capitetri/ 
gefimo  SC  Aetius  cum  alijs  omnibus  Grgeis  idem  fentiunt;8C  quodhac  affedio  amate/ 
ria  a  capite  defeendente  quandocp  fiat ,  miandoipab  angina ,  quandoi^  ab  ipfo  laterali 
morbo.  Conflat  autem  inflammatione  eue .  unde  Celfus  libro  quarto,  capitefeptimo  8C 
f!  non  dicat  inflammationem  efle ,  tamen  dicit:  pulmo  totus  affi  citur ,  hunc  cafum  eiuS 
fubfequiturtuflrs  bilem  uel  pus  trahens, pr*cordiorum,totiuscp  pedorisgrairitas,  fpiri 
tusdimcultas,magna:febres,cotinuauigilia,cibifaflidium,tabes.Idgenusmorbiplus 
{lericuli,  quam  doloris  habet, 

K«fi/f«i.ideft,Grauedines.]  De  quibus  fiiperius  didum  cfl,fiintautem  grauediiiespi 
tuitoii  morbi,8C  frequenter  hyemales,ex  obflrudione  partium  nafi, 

Bfo/j-^ji.ideftjRaucedines,]  Celfus interpretatur,quicquidinfaucibusconn'ahitur. 
In  hoc  loco,  in  Leoniceni  codice  ita  legebatur, ut  in  ftia  interpretatione  paflim  habetur, 
8C  ita  antiquus  contextus ,  quem  habeo ,  SC  Aldinus  legunt,  fed  codex  alta  poftillani 
particulam  )aq>v^iw,non  habet  iftamJ5s«}/;fi,fed  hanc  ASayj-oi.SCreueralethargfideft 
Veterni,  hyemis  tempore  generantur,  SC  ex  materia  pituitofa,  SC  proprie  funt  hyemiS 
morbi.  T  ameri  Galenus  in  commento,  lethargi  no  meminit.  At  in  odauo  libro  De  de/ 
cretis  Hippocratis  SCPlatonis  hunc aphorilmum adducens  lethargum  ponit.Idmihi 
fumme  placeret,  quod  haec  particula  lethargi  anteillam  Coryzae  pioneretur ,  quoniam 
in  capite  lethargus  fit .  deinde  grauedo  in  naribus ,  poftea  raucedo  in  faucibus  uidelicet 
in  5  poflea  fequuntur  &;t^,ideft,  f  ufles,  quae  in  pedore  fiunt,  utpartium  ordo 

habeatur.hac  uero  aficdioes,materia  a  capite  ad  has  partes  deflillante  fiunt,  qusliit  On 
bafius  inquit )  pituitofa  efl .  Idem  fentit  Philotheus  inquiens ,  Hsgv{<u  asu  figiiyXh 
Jfficc  ,  aja  iMyyoi  to  ^  w  oItioi»  ™i*i'  WiW . 

jjoV  Hsavjfoti  qiAtj-sta .  idefl ,  Grauedines  autem ,  SC  raucedines ,  ^  tulTes ,  SC 
nes ,  propterea  quod  inhyeme  caufa  has  affediones  faciens  abundat,  quae  eft  frigida  » 
humida  pituita, 

OTW» 


APHOR  tSMVS  XXIII  4« 

^01  idcfti  dolores  lateritmj  Celfiis  dicit  qmcquid  mlaterifcils  contrahi/ 

fur  hoc  loco  unum  fcire  oportet,  GratcOsdiftiniSioranominahaberc  quamapUd  lati/ 
nos  fint.namipfi  habent  a:'miV(>iDA(il/fi:4i('.idcft,MotbilateraIes ,  Kdo/ 

lores  laterum,  tamen  apud  noftros  authores ,  quoties  de  7iA(iI/ein<i!©'  fcrmo  fit ,  qlian/ 
dote  interpretatum  repetitur  morbus  lateralis ,  quandocp  morbus  laterum ,  quandqc^ 
dolor  lateralis,  quadoi^  dolor  laterum.prOpterea  ego  ita  perpetuo  iiiaderem,  cUm  apud 
Gr*cos  rcpcritur,interpretandum  efie  dolorem  coftalem,cum  uefo  habetur 

interpretandum  dolor  lateris  uel  laterum,  aut haecfitdiftiniSio,  qiiod 
fitdolorlateralisuel  morbus  lateralis ,  miV©-  ■pAAfiUi/  uelMn 
uel  TAilfis  interpretetur  dolor  laterum,  non  lateralis  dolor  .hic  autem  late/ 
nim  dolor  ex  temporis  frigiditate  prodit  SC  fine  febre,  ut  Paulus  Aegineta  capite 
trigefimotertio  terti)  libri  in  fine  docet .  nunquam  autem  ablij  febre  pletirefis  accidere 
poteft .  aliqui  interpretau  funt  languores  lateris ,  quos  laterum  dolores ,  Hippocrates 
quinto  Aphorifino  huius  terti),  fpirante  aquilone  fieri  dicebat,  ob  eius  frigiditatem, 
quamuis  &C  ob  pituitofam  materiam  fieri  nihil  impediat ,  quodSC  Oribafius  lentitCel/ 
to  capite  lexto  quarti  libri  delaterum  doloribus  pertradlat,  quos  uehementes  fieri  dicit, 
gi  initis  uel  ex  frigore,uel  ex  idu,  uel  ex  nimio  ciufu,uel  ex  morbo  eftitamen hiemor# 
Jjusno  eftplcurelis  quia  ftatim  addit,intcrdu  adpernicie  quot^  proccdit,oritur(^  acutus 
morbus,  qui  a  Grpeis  nucupatur.Poftea  fequitur,Huic  dolori  lateris  febris 

ji  tullis  accedittut  ex  Celfo  manifefte  deprehendi  polfit  primu  dolorem  lateris  fine  febre 
eire,Kpleuritimjat<5  illum  dolorem  communi  uocabulo  dolores  laterumappellalle. 

'  OTWis-s^ttoi/.ideft,  pedorum  dolores.]  Nonpedorisinfingulari,utLeonicenusin» 
terpretatur,  ab  eadem  caufa  fiimt  a  qua  laterum  dolores.In  meo  antiquo  contextuhic  de 
do  eft.ut  primo  dolores  laterum,  deinde  pedorum  dolores  fequantut.In  Leoniceni  au/ 
tem  contextu,  K  in  alij  s, primo  pedorum  dolores,  deinde  laterum  feripti  funt .  At  in  re 
ipfa  uel  hoc,uel  illudpraeponatur,nihil  refert. 

o<rifv©'luppletU7n>Voi.idell:,Lumborum  dolores,]  Nota  tamen  quod  hec  pars  qiiae 
a  Grecis  dicitur  oVif  </e,  8C  etiam  i/i/f  a  Galeno  in  deferiptione  humani  dorfi  eft  ea  pars 
quahomines  cinguntur.proprie  aute  a  cindu  ufep  ad  nates.&i  ideo  lumbus  proprienon 
dllatinum  uocabulum  huius  nominis  tamen  omnes  ubi  interpretantur  oVi))t/f,uo 

cabulo  ifto  lumbus  utuntur. conflat  autem  ab  eadem  caufl  fieri, frigiditate inqtiam  si  pi 
tuitofis  humoribus  ad  eam  partem  tranlmiflis. 

,  Kt()iita«Aj.(i«,ideft,  Capitis  dolores.]  Contrahuntur  inquit  Oribafius  expituita,imo 
8i  ex  frigiditate  temporis .  fuperius  Aphorifino  decimotertio  huius  libri  differentiam  ' 
pofuimus  inter  xtqiaAitAj/iWjSi  xttf  «Ait  mm ,  uel  xtifaAit  dcftu/«t.nam  x«5)«A«Aj.('«,eX 
fola  mala  temperatura  quandocp  fit,  uel  ex  fuperfluis  humoribus,uel  ex  utrifq!,ucl  ex  ni 
mia  uini  potatione ,  uel  ex  fole,  uel  ex  igne .  fed  qui  xi<)>«Ait  dicuntur ,  hi  febrem 

fequuntur,  addidimus^  ibi  5C  xtifxficuew,  quorum  primum  alteram  cranei 

partem,  aliud  totum  fignificat,  efleiuges,&femper  manentes  dolores. 
iMyyoi,  idefl.  Vertigines .]  De  his  Galenus  nihil  pertradat ,  a  pituitofis  humoribus 

sff^ctiloseua^orantibus  fiunt.de  uertiginibus  autem, quaeagratcisiAijj/oinominantur, 
^ffiile  aphorifino  decimoieptimo  huius  libri  locuti  fumus ,  eas  ab  his  uertiginibus  di/ 
ftinguentes,quas  graccifeotomias  uocant. 

A7n!7rtt|i«£.idcft,Morbi  attoniti, uel  apoplexiae,  quf  ex  materia  pituitofa,  ipirituum 
meatus  obftruentc  ut  pliirimum  seneratur.habet  enim  hic  morbus  (ut  Oribafius  dicit) 

^  pituita  originem,  imo  ex  fola  ftgiditate  fieri  polTe  multi  teflantur.efl  autem  proprius 
hyemismorbus,fedinfinehyemis  apud  nos  multi  concidunt.  Celfus ,  nec  uertigi/ 
^pop^txias ,  hunc  aphorifinum  referendo ,  numerauit ,  quamuis  ego  intelli/ 
gmSC  fimulcpilepfias ,  SC  alias  eiufdem  generis  morbos,  qui  ex  pituita  generantur. 
Plato""^  b""*^  Aphorifinum  ad  uerbum  pomt  in  odauo  De  deaetis  Hippocratis  SC 

Hgalenvs 

I  E  M  A  L  E  s  morbos  poft  autumnales  exponens ,  non  eodem  modo ,  ficuti 
ptius ,  dixit ,  necp  quod  hy  eme  multi  ex  autumnalibus ,  At  qui  prius  in  afliuis  ip 
S  foscon 


431  '  LIBRI  tertii  . 

fos  comparans  iiemis,  ita  dixerat .  Aeftate  uero  horum  nonnulli .  In  autumnalibus 
tem  autumno, ^ftiuorum  multi.Nunc  uero  morbos  hyemis  fimpliciter  connum 
uit ,  fiue  quod  ex  communi  noluerit  hoc  quOcp  inloco  iiibaudire  didlorum  aliquM 
fimpliciter  oftendens  ,  tanquam  nihif  autumnale  tempus  cum  hycmali  comtnmr 
cct .  Atqui  primas  partes  hyemis  fit  rationabile,at(j  ita  experientia  comprobatur  c  ^ 
autumno  commumcare.  Ipfeenim  inquicAeftiuae  quartanae  magna  ex  partefluntb'*' 
uesiautumnales  uero  longae,  SCmagis  quae  ad  hyemem  coniunguntur ,  nifi  qu,s  ^ 
rit  ipfum  de  illis ,  quae  in  extrema  autumni  parte  generantur  facere  mentionem. 
morbos  hyemis  proprios  hofce  uult  efle,  laterum ,  Si  plilmonis  pafflones ,  quoni^ 
iriftrumenta  relpiratiom  feruientia  ex  frigiditate  laeduntur,  cumaliaitabenepofliniy 
ob  tegere,  ut  nihil,aut  minimum  fentiant  ambientem  frigiditatem.  Anhelitum  uero  * 
mo  poteft  cohibere ,  neque  aliter  datur  refpirandi  facultas  .  Obhanc  igitur  ipfam  fi' 
giditatera ,  tufles  hyeme  maxime  fiunt,  SC  laterum  dolores ,  finTob  eandem  etiam  canut 
oi5latfum,grauedines,tuires,attprauce*'nes  optatur.  Fiimtautem,  fleuti  dolores  late/ 

rtimob  frigi  ditate,  fic'8^capitis,at<5  lumborum,  ar  omnium  partium  neruofanmijuciii 

gin?s  quo^  cerebri  laefiones  confequimtur ,  ficuti  8i:  apoplexiae.  Nam  SC  hxcpaffioflt 
cum  caput  repletur  pituita, 

B  R  ASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  dubitat ,  cur  iri  hyemalibus  morbis  eodem  modo  non  dixerit 
ficuti  in  autumnahbus,  quod  multi  ex  aeftate  fiunt,  &  ficuti  in  acftiuis  aliqui  ex  uere  ge/ 
nCTantur:&  rationes  aliquas  reddit,  ut  in  ipfo  uidere  potes.  In  principio  commetationis 
«bi  feriptu  eft,nci$  quod  hyeme  multi  ex  autumnalibus;  illa  negatio,nei^,ex  fuperflud 
polita  OT.nam  SC  fi  Graecus  contextus  dicat  oiiS’  l-n  mS)  ;^atx.Sv@'  -ne  mM.ic  # 

ideft,  neque  quod  hyeme  multi  autumnalium ,  ut  contextus  meus ,  8£  Aldinus 
habent,  tamen affirmatiue legi  debet  fineparticulanecp,propter  negationem  quapra/ 

cedit,  ubi  dicit,non  eodem  modo  ficuti  prius.adde  quod  in  margine  mei  antiqui  codicis 
buiro  dodio.litera  ita  commoderata  eft,ut  affirmatiuelegat,  Stj 
i^ywii  m  TWWuijfine  particula  en, 

Qiiod  etiam  legitur ,  Atqui  primas  partes  hyemis  fit  rationabile ,  (attj  ita  experien/ 
tia  comprobat)  cum  autumno  commtmicaie,  hic  deeft  una  particula,  fcilicetinmor/ 
bis ,  quf  eo  loco  poni  debet ,  cum  autumno  in  morbis  commumcare .  quamuis  in  Ab 
dino  contextu  defit ,  imo  SC  in  ipib  duo  uel  tres  uerftis  in  hac  parte  defunt ,  meus  aii/ 
tem  antiquus'  codex  legit ,  loiyey-m  (J)aiv05r»j>«'  -fS-  vomitimy .  In  AldinO  codiceo/ 
milia  illa  deinde  defunt ,  ipfe  em'm  uf(^  ad  illam  partem  in  qua  dicitur ,  uerum  morbos 
hyemsSCc.nihil  habet, 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet  morbos  in  hoc  Aphorifmo  ab  Hippoaatenumeratost 
elTe  proprios  hyemis,  quae  pars  ex  ie  adeo  nota  eft,  ut  intetpretatione  non  indigeat. 

APHORISMVS  XXIIII 

IN  Ktatibus  autem  talia  contingunt :  paruis ,  &  nuper  natis  puerulis  otis  ulcera 
(qua:  apbth*  uocantur)uomitus,  tuffes,uigiIi»,pauores, umbilici  inflammatio/ 
nes,aurium  humiditates. 


D  E  morbis  quatuor  anni  temporum  plene  exegit  Hippocrates:  nunc  motboso/ 
mnes ,  qui inJdiuerfis  aetatibus  ut  plurimum  fiimt ,  enumerare  incipit ,  Si  hoc  ordine, 
ut  a  principio  ortus  ufij  in  finem,  SC  extremum  fenium  morbos  confequentes  emime/ 
rOthic  autem  non  eft  *qua  ratio  in  aetatibus,  qUalis  in  temporibus  fuerat ,  quia  tempo/ 
ra  ob  proprias  qualitates  illos  morbos  caufabant ;  nifi  dixerimus  quod  8C  ipfae  atta/ 
tes  proprias  temperaturas  mutant ,  imde  Si  illi  morbi  quos  enumerabit,  fint  morbi  fta/ 
tum ,  licet  ab  alljs  caulis  fiant  quam  ab  aetate  fint ,  Ab  infantili  aetate  igitur  incipit ,  cum 

pueti 


'aphorismvs  xxriit  4«i 

cuerilhtiffl  ttilucem  prodiere  ( non  quidem  omnes ,  fed  aliqui )  oris  uTcen  fncidun^ 
niisi  crseds  imo  K latims  aphthae  nuncupantur,  in  etfdem  uomims  &nt,K m aliqm/ 
fcus  uehementiffimaetufles ,  quae  pleriincp  uomitus  caufac  funt ,  uigiliac  malqs ,  pauo- 
umbflici  inflammationes ,  aurium  humiditates  ut  purulentia  quaedam  profluatt 
liiiunt  morbi, quos  nuper  nati  pueruli  ut  plurimum  inciderepofltot,u  comitities  mor 
bos  addiderimus ,  quos  noflium  uulgus  Brutitm  appdiat ,  quamuis  folum  Iruuiit,  cum 

bilis  atrae  portio  mixta  fuerit.  .  -t.  n  «.  • 

Celfus  hunc  aphorifmum  per  aliam  complicationem  refert ,  quoniam  fllis  Aphony 
finis  ipfum  iungit,in  quibus  de  aetatibus  fermo  erat ,  SC  ad  tempora  comparat, uidelicet . 
quodpueri  8C  proximi  his  uereoptime  ualent ,  SC  aeftate  prima  •  coniimiais  igitur 
fimulnexis  aphorifmis  hunc  ita  proponit;  tamen  fi  qua  imbecillitas  oritur,  prokimum 
cft,  ut  infantes ,  tenerosi^  adhuc  pueros,  ferpentia  ulcera  oris,  quae  Gradnomf- 

nant ,  uomitus ,  nodlurnae  uigiliae ,  aurium  humor ,  circa  umbilicum  inflammationes 
exerceant.  Galenus  QC  ipfe  in  odlauo  libro  De  deaetis  Hippocratis  K  Platoms  hunc 
aphorifmum  citat.SC  ad  uerbum  uCp  refert-  ^ 

Hippoaates  in hb.D e  capitis  uulneribus,  de  urbibus  quae  paluftribus  lacuftribu% 
aquis  utuntur,  fermonem  habens,  dicit,  puerineruis  conuelluntur,  ^iritusi^  anguftis 
|iorant,8^  morbo  comitiali. 

E»  t/S  moii/  aMKkn  metum  <rv(if(ttf8.ideft,In  aetatibus  autem  talia  contingunt.]  HoC 
loco  inquit  Oribafius ,  cuminmultis  locis  de  aetatibus  locutus  fit  Hippocrates ,  nuiv 
quam  talem  debitionem  aetatum  dedit ,  qualem  nunc .  faepius  enim  fex  deflniuit  xta/-' 
tes ,  nunc  multo  plures  enumerat  mutato  ordine .  unde  Galenus  hic  dicit ,  quod 
elaboratius  ea  tradauit  qux  ad  aetates  attinent ,  quam  quae  ad  tempora,fada  in  minores 


partes  diirifione. 

To?in;jiii';«x5«in)®c«()j^m<nwwift'oi!iii;.ideft,Paruis  quidem Sihuper  natis  puerulis-] 
A  principio  ortus  incipit,  ut  per  totam  humanam  uitam  quos  morbos  incidamus  e/ 
numeret- Celfus  primam  partem  non  intopretatur ,  led  bene  hanc  fecundam ,  hoc  mo/  ‘ 
do ,  Primum  eft  ut  infantes,  teneroi^  adhuc  pueros .  cum  enim  in  hac  aetate  funt  par-” 
tui  proxima ,  teneri  iiint ;  SC  re  uera  morbi ,  quos  hic  enumerat ,  tenellis  potiffimum 
accidunt .  hoc  autem  loco  Oribafius  dubitat ,  cum  de  hac  tenera  aetate  fermonem  ha/ 
beatiutriun  de  pueris  folum  loquattir ,  an  etiam  depuellis.  Qiiod  uerode  pueris, 
non  de  puellis  intelligat ,  indicium  efle  poteft ,  quod  nunquam  repetitur  de  puellis  Hip 
pocratemdiiputafle.Re^ondet  Oribafius  cum omniahumanacorporamedicing fub/ 
ie(5a  fint  fimul  cu  uiris  de  puellis  diflerit.Nos  uero  addamus,  de  puellis  feorfum  tradiai/ 
feHippoaatem,ut  in  libro  Defeminis  genitalis  natura,8C  in  hbro  De  pueri natura,de 
puella  priuatimtradlat. 

AijiSat,  ideft ,  Oris  ulcera.  ]  lureconfulti  deEdido  aedilitio  dilputant ,  an  qui  labo/ 
tMt  aphthis ,  morbofi  an  uitiofi  dicendi  fint .  In  ore  autem  omnia  puftularum ,  8d  ul/ 
cenim  genera  fieri  poflunt ,  hoc  autem  genus  quod  aphthae  dicitur,  pueris  accidit,' 
Suntautem  parua  ulcera  alba ,  quae  K  palatum  &C  totam  linguam  inpucrulis  adeo  te/ 
gunt,  ut  papillam  circumligare ,  ftringereue  non  poflint ,  S>C  mori  cogantur ,  aliqui  ta> 
men  euadunt.  Arabes  hoc  genus  puftularum  Alcola  uocant ,  laAentibus  puerulis ,  ob 
mollitiem  membri ,  SC  partis  forolac  lacSis  abfterfionem  accidunt ,  ideo  a  Philotheo 

dicittff.hsc  oris  ulcera  £erii/Ii  Tiuietc^xttsrtim  tHu ■mitnyra 

,  Kgu  7y  Igyi^fTta  ms  J^tTnwt/ 
A«f  Uxio-sj  .  ideft,proptCT mollitiem  organorum,  ladtis  qualitatem  non  fe/ 

rentium,  quam  ferofiorem8iaCTiorem  habet,  bCfuamordacite  in  fuperficie  oris  hui/ 
caationes  fecit.  Galenus  in  Definitionum  libro  fibi  adforiptarum  aphthas  dicitoris 
ulcera  efle ,  quae  in  ore  fiunt  non  multum  profunda ,  qute  potiffimum  in  pueris  abun/ 
dant.  Plinius  abfoluto  uocabulo  oris  ulcera  nominat.  Paulus  Aegineta  libro  primo 
tapitt  decimo  de  aphthis  agens ,  ex  colorum  diuerfitatetres  Ipedes  facit ,  uetba  eius 
n*cfimt:ulcus  quo<^  oris ,  cui  aptha  apud  Graecos  nomen  eft,nuper  natis  pleruncp  in/ 

A  i’  quidem  fub  candido ,  alias  rubefeente,  quandoif  atro  colore,  K  qualis  in 
sduftorum  ciuftis  uidetur ,  quod  omnium  periculoitffimum ,  fic  maxime  letifeum  dfe 


S 


484,,  ,  LIBRI  TERTII 

dtur .  Nos  frequcnriflimc  genus  fflud  fubalbidanim  aphtharum  uidcmus ,  cum Imp», 
ueli  mgrefcunt,  commoriuntur  omnes  .de  liuidis  nullam  mentionem  fecit  Paulus 
niam  fub  mgris  eas  intelligit ,  forte  etiam  de  luteis  nihil  pcrtradauit ,  quia  fub 
luteas  complexus  eft.  humorum  genera,ex  quibus  fiunt, aphthas  diftinguunt.tam™ 
maxima  aphtharum  pars  calida  eft  ■  Aetius  8C  ipfe  libro  ortauo  capite  trigefimonom 
de  aphthis  pertratflas  inquit,  quae  in  fuperficic  oris  fiunt  exulcerationes,  Grarj  aphthas 

appellat,  habentes  in  fequiddamignepcaliditatis.fiuntautemutplurimuminfannbtB, 

quum  uifiofum  exiftit  lac  nutricis,  aut  alias  puer  non  probe  concoquitEx  quibus  Aeri 
uetbis  colligi  poteft,8i  in pueris,Kin  hominibus  fieri  aphthas,  tamen  apudnos  utpUirt 

mumpuerulis ,  KuitiolaAs  accidunt,  8i  ulcetaalbafrequenriffimc  apparent.  Celfus 
no  ab  referpentia  ulcera  aphthas  appellauit, quoniam  per  totum  os  fcrpunt,linguam8C 
palatum  coiiiplentes. 

■•EjtiSsi.  ideft,  Vomitus.3  Qui  potius  ob  ladis  abundantiam ,  quodexugunt,  fiunt 
■quam  ob  aliquam  intemperiem,  panium  etenim  uentriculum  habent ,  qui  ex  paucab 
ais  copia  facile  impletur, unde  Sf  Oribafius  cum  Galeno  dicit.  Vomitus  patiuntur  pro 
pter  copiam  laiffis  ingefti, Quibus  cpnfentit  Pliilothcus  inquiens ,  t/iQpi  Ji  maJla  eijm, 
tlm  cnuihSamf  -n  yihic- «  ,  leasmAu  Tsa  miiilsjSiejaitTto  o 

ideft.  Vomitus  autem,  quoniam  repente 
pratter  confuetUdinem  pueri  lac  haurientes  tftomachusq;  multum  copia grauatur : nec 
concoqui  poteft.  hoc  autem  non  concodo ,  fiunt  uomitus .  Si  qufs  ergo  multum  Ia, 
<ftis  uomit,huic  ueter  fiftitur,ut  Hippocrates  in  libro  De  pueri  dentitione  docuerat.fed 
nos  hunc  uomitum  inter  acritudines  coputandlim  non  efle  indicamus  propterea  Hip 
poaatem  contemplato ,  mihi  uifum  eft  per  uomitum ,  non  eum  qui  ex  multitudine  la, 
Ois  intelligendum  efle,  fed  illum  qm'  ex  relaxatione  uentticuli  fit.  nam  uentriculum  mol 
lemhabeUt,  qui  ob  copiam  facile  debilior  efficitur,  ut  poftea  debilis  effedusexminori 
copia  etiam  euomat. 

B»;^,iIr.ideft,Tufles.]  Nec  Galenus ,  nec  Oribafius  hanc  particulam  interpretantur, 
tamen  inmeo  antiquo  codice ,  8C  in  Aldino ,  S(  in  pluribus  alijs  fcriptaeft,£i  Galenus 
in  odtauo  libro  De  decretis  Hippocratis  8C  Platonis,  hunc  Aphorifmum  referens ,  po/ 
nit  tufles.  At  Celfus  in  fuo  codice  non  habuit,ucruntamenin  illa  tetate  tufles  flunt;qu(V 
■tiiam  SC  Hippocrates  in  libro  De  foeminarum  morbis,  detufliinfantulorn,  Siremedijs 
tradat ,  quamuis  illa  pars  ab  Hippocrate  edita  non  putatur ;  nos  uero  in  hac  actateim 
gentes  tufles  fieri  in  dies  experimur ,  quae  frequenter  cauff  uomitus  exiftunt .  St  Phu 
lotheus  tufles  ponitjquas  ej»  'rt'  ^n»^^ltT©',ideft,propter  corporis  humiditatem 

fieri  dicit. 

Ayfvrrviat . ideft.  Vigiliae, 3  Celfus interpretatiu Nodurnj uimiie. pueri  ( utinquit 
Galenus)  plurimum  dormiunt ;  ideo  uigilia ,  eorum  paflio  non  eft;  nili  quis  dixeriqob 
paflionem  uigilias  infantibus  induci;hoc  enim  uerum  eft ,  pueros  humida  capita  habe, 
re ,  St  illis  continuo  fere  propriam  fomni  caufam  in  promptu  efle ;  imo  St  lac  ipfum  hi^ 
miditatem  St  fomni  caufas  auget,  at  quia  lac  corrumpi  conringit ,  St  acres  uaporesa/ 
fcendere ,  atque  acutos  qui  cerebrum  exiccant,  propterea  uigilias  incidunt .  Oribafius 
propter  dolorem  uigilias  fieri  putauit ,  dolor  autem  ex  altjs  affedibus  euenit .  Nempe 
hoc  dubium  mouet ,  quomodo  uigilias  infantibus  St  nuper  natis  adducit ,  quum  (o/ 
mnus  ex  frigiditate  St  humiditate  flat  f  Imd  infantes  adeo  humidi  funt ,  ut  etiameo/ 
rumofla  tenella  St  humenda  fint  .Relpondet,  multa  in  unum  conuenire,  ut  e  com 
trario  uigiUas  patiantur ;  infans  enim  ab  utero  per  umbilicum  pendet ,  per  quem  ct 
nuffitur ,  St  dum  recens  editur ,  multis  patet  iniurrjs ;  primo  quia  abfeinditur  illi  um/ 
bilicus ,  fecundo  quia  ab  acre  uexatur ,  tertio  quia  aduenientes  mammat  aperiuntuli 
os ,  recens  fufeipit  palatum ,  recens  uentrem ,  recens  uirtutes  operatrices :  haec  onv 
nia  de  nouo  ftifccpta  exacerbationem  praftant,  ut  umbilicus  dolorem, dolor  uigi/ 
lias  faciat .  hacc  Oribafius  de  puerorum  uigilijs .  Philotheus  uero  uigilias  fieri  indicat 
ia-ai/'*  MxtfSoL  Kvmvm  .  ideft ,  Quoniam  oris  ulcera  dolor^ 

afferimt ,  St  uomitus  turbant.  Aliqui  funt  qui  noOu  dormire  nonpofllint,interdiudot 
miimt ;  ego  dolores  ueniris  elTe  arbitror,  qui  potiffimum  ea  hora  moleftent,  ,  ' 


/PHORISJIVSXXII  45? 

.  '♦»fiii-i'dcft,Pauorcs.]  Quos  Galenus  cx  praiiis  humoribus  os  ufntrfenlrmcrdicam’ 
tibus  fieri  didt,  time  infomma  terribilia  acddunt,8i  ex  conrequcnti  pauores,qui  in  pue 

ris etiam  adultioribus  contingunt,  inter  dormiendum  potilTimum  fiunt,  unde  a  I-hi/ 

h^ieo  dicitur ,  <i^'  yniie  -nv  vmty .  ideft ,  pauores  autem  Ihdciicct  per  fo^ 

mnum.  ddnde horum pauorum  caufam affignat,«7J &!  (fcw 
^iicui^insniiXjidtrTdlr.  ideft,  Qiiod perturbantur  frequenter fomntjs  tanquamabimagiV 
natione  patientes,  iudicatuero  Philothcushos  pauores ,  ucntriculi  piaftionem  cfle ,  iiv 
quiens  -n  Ji  mi®-  Putamus  Ceifum  fub  nodumis  uigilijshos  pauores  ii1> 

lellexiffcj  quos  etiam  ob  humores  atrabilarios  ex  matris  titero  comportatos  fieri arbfr 
tramur .  h^ent  nero  hos  pauores ,  prtefertim  tempore  noft  s .  OribafiUs  hoc  loco  pro 
pauoribus ,  manuum  iaClationes  dicit ,  quas  ob  aeris  frigiditatem  fieri  putitrit,  additi^^ 
hanc  efle  caufam  cur  infantes  a  nutricibus  deligentur,  falcienturtp  ■  Sedhac  caUfa  non 
contentus  alias  adducit,  qiiacfunt, primo  ligari  infantes,  ut  manus  8C  pedes  ditefte  fiht, ' 
fecundo  Ile  iadantes  torqueantur: tertio  ut  conftridiab  aere  minime  corrumpantur.: 
minusautem  corrupti,minUs  dolent.Hippocrates  iri  libro  De  itifania,  Uel  atrabllci,  de 
puerorum  terroribus  tradat,  quos  ab  atra  bile  fieri  cenlet.  .  .  • 

'  or«$«a«v  ifAsyjwt/ai. ideft, Vmbilici  inflammationes.]  iSJam UmbificuSabreinditur' 
ftitOribafius  dicit)  Galeno  tefte.  Cum  fit  nuper abfcifus,nonefrpratCT  fem  quod 
i^ammetur,ficuti  in  quacunc^  aliaparte  cOrporfs  ulcerata.  Eandeiri  caUfarii  PhilothO 
iis  afflgnat ,  inflammari  4»  'rlw  ■mix.lxu,  ideft,  propter  abfeifionem.  Celfus  Tht :  rprctatur,‘ 
circa  umbilicum  inflammationes : fed  reuera  inipfooVifaAo?  fitrtt,>imd2i:  inpellicuA 
Ia  illa  corrugata,  quatalatinisuefula ,  a  Graecis  jpicij' dicitur,  fieri  contingunt,  fada 
enim  incifione ,  h  umores  multi  illuc  fluere  polliinr  8C  praefertim  ianguis ,  qui  ibi  ftrrh  ax 
tus  inflammationem  facit,  phlegmon  enim  &  inflammatio  ex  fanguine  fiunt.imd  folf 
tumores  eriam  in  umbilico  generantur ,  SCplerunc^  mmis  dilatati  eCrnuhtur,  ut  inii/ 
hiftriflima  AnnaEftenfe  inhacaetate,qu*  tamenbreui  fanitati  rcftitutaeft,  Hq)pocra>: 
tes  poftmedittm  feptimi  libri  epidemiorum,  ubi  de  Hegefipolis  paruo  filio  fermonent 
habet, cafum  ponit,in  quo  is  puerulus  ex  umbilici  dolore  obijt. 

•  amtt  vjpoTSTidr .  ideft ,  aurium  humiditates,]  Celfus  aurium  humor  interpretatur,: 
atnon  folum  humor  eft ,  led  pleruncp  pus  ucrum  exit .  filiam  habeo  Lauram  nomine, 
cuiftatimab  ortupus  ex  finilfra  aure  exire  coepit ,  8Cpermu!tosmenfes  cum  teterrimo’ 
Illius  auris  foetore  perfeuerauit,  in  reliquis  laniilima  eft.  poftneftiO quot  menfes  finfr 
ftfaatiris  profluere  ceflauit ,  8C  dexteia  pus  profundere  coepit,  quod  ufep  ad  decimum/ 
fepfimum  menfem  emanauit,  deinde  pus  ceflauit ,  K  continuo  iartiffima  iriidt .  Arbi/ 
ttamur  hoc  fuifle  uniuerfale  naturm  iudlcium,  quO  hmus  pUellae  male  aftedum  cete/ 
brumexpurgauerit.  Oribafius  caufam aflighat ,  alirium  hiimorem  pati,  quia  parum' 
nutrimentum  accipientes ,  totum  ad  ConcodiOnem  hatifrae  transferuftfin  Cerebro  ue/ 
to  concodfo  obitur )  quum  in  aurium  catiernis ,  quatenus  nomtas  finii  pinguis  inucnfr' 
turmateria,  quae  in  duritiem  concQda,humorem  aurium  ficit,  undehumOreSprocrer 
totiir.  Dicimiis^enimipfumlac  quodaedpiunt,  cdricodionimagisproficere ,  quam 
escreiioni,  ideo^  humoribus miniftratur,  qm'iadhitc  indigent.  Sednos  putamus ,  e? 
tiam  abf<5  tumore  fira-i :  imo  quod  a  cerebro,  humiditates  quandoque  »anfmittantur,J 
qui  non  fint  pus ,  quandotj  uero  pus  8C  tumor  fimul  fiunt  .rP-hflothetisfimplicfr* 

7iAtw(e(ii;  WOTij  t/jf  «i/  '.ideft ,  propter  redundans  humidtBh  m  ipfis  carifan» 
tuecehfuit,  ..  ,.,„A . 


...  ;  .'l!'  G.A  L  ENtr  S,  '  '  ^ 

y  i&ad  aetates  attinent  diligentius  elaborauit,  quam  quaeadaqnix?fjippfa ,  ftdlai 
in  minores  partes  diuifione.  In  puerulis  igitur  nouiter  natis, .Bitmenqphrhas ,  iiu! 
autemmara  iiocant  ulcera ,  quae  fummam  oris  occupant  partem, t^mqll/ciem  maxi/ 
metadainftrumentorum  quac  neque  tadum,  ncqqela,dis  luftinent.qualitatein ,  quod 
^nparuam  infefoqfam  continet  partem.  Haec  aiitempars  uiui  ha,bet  abilergcndu 
Quare nqn  mirum  fi  in  cpcporibus  mollibus  quaftlAmperfumnj^faciliexulccratipnes- 
'  S  '  j  Vomrtus 


Vomitiis  aiitem  tuftcfeis  fieri  par  eft.propterlaifhs  quod  airuimmtmuIfftudfneiH.  V/  • 
gili*  uero  haud  quaquam  iplis  fimt  alTuetx ,  ut  qui  maiori  parte  temporis  dormJr 
nifi  forte  ob  ipfam  paillonem  fieri  infantibus  ingilias  opinetur ,  fi  quidem  fomni  abm 
dantia  ipfis  maxime  fecundum  naturam  ineft .  Et  pauores  etiam  per  fomnum  itifai^ 
b  us  ad  funt,  his  praefertim  qui  funt  natura  edaciores ,  quando  loca  ad  ucntriculum  bo 
tinentia  fenili  quidem  uigeant,  fedimbecilliaexiftant,  cibus  uero  corrumpitur.  Nos  fi 
quidem  obferuauimus ,  non  in  tantillis  folum ,  fcd  etiam  in  aetate  perfediis ,  tembi, 
les  fieri  per  fomnos  imaginationes,  quando  multi,  &  uitiofi  humores  grauant,  a:mor> 
dent  ucntriculum,  praefertim  ipfius  os.  Haec  enim  ipfius  particula pracipuum  hv 
bet  fenfum.Vmbilicorum  autem  inflammationes  non  multo  antea  prgeiforum,  non  fi, 
ne  ratione  nouiter  natis  puerulis  accidunt ,  non  fecus  ac  fi  qua  alia  pars  foret  ulcerata. 
Verum  8i  aurium  humiditates  morbis  annumerat ,  non  tamen,  8C  palati, &  narium  in 
eodem  numero  ponens ,  qiioniam  naturae  conuemt  per  nares,  atep  palatum  cerebtifu  . 
perfluitates  expurgare, 81  nt  hoc  etia  his  qui  funt  aetate  pcrfedla.  A  natiua  autem  aliena 
eft  expurgatio  per  am  es.  Verum  &C  infantibus  etiam  per  aures  cerebrum  exptirgatur,8C 
redle  Hippocrates  inter  proprias  hmus  aetatis  pafliones,  etiam  aurium  fcripfit  humidv 
tates . Eft  qmdem  igitur 8i totum  corpus  nouiternatis  puerulis maximehumidiitti,j/ 
deo  quod  ^oflium  natura,  in  ipfis  potius  caerea,  quam  lapidea  uideatur.  Praestetis 
uero  partibus  cerebrum  humidum  exiftit ,  ut  quod  etiam  in  perfedis  talem  habeat  in 
temperaturam.  Quare  non  abfcj  ratione  in  foramina  eis,  cura  fuperfluitates  Suadent 
per  omnia  excernuntur. 


PRIMO  Galenus  docet,  Hippocratem  de  aetatibus  elaboratius  Ioqui,qBam  fnperj 
us  de  temporibus  fecerit, quoniam  in  minutiflimas  tetates  fecat. 

s  E  c  V  N  D  o  de  Aphthis  tradat,  quas  ob  inftrumentorum  mollitiem  fieri  dicit,  qu* 
ne®  tadtmi ,  necp  ladis  qualitatem  fubftinent ,  in  qua  ferum  eft ,  quod  naturaliter  uim 
abftergendi  habet. 

Qiiod  in  hac  parte  dicitur, (ic  autem  graeci  uocant  ulcera  quae  fummam  oris  ulcerant 
partem,  Graecus  contextus  loco  illius  particulj,fi.immam,hab et, TO'7i»Aw,ideft,fuperlv 
ciem.Inquit  enim,(0tAi<n  o?  zTiat  ms  iuim^Xs  Uxiret  s«et«.ideft,fic  autem  uocant 

ulcera,  quae  in  fuperficie  oris  fiunt. 

In  G^enodubium  uideretur,  quid  intelligendum  fit  perhoc,qiiod  inftrumentonim 
mollities  nonfubftinettadum.Relpondemus,  intelligendum  elie,  nonfubftineierem 
duram  qug  tangat, uel  habente  qualitate  aliquam  acrem.  Dicit  praeterea  quodnon  fubr 
flinet  lac  propter  ferum,quod:  uim  abfterfiuam  habet.hic  deeft  ima  particula,  fcilicetna 
turaliter.nam  Grfcuscotextus  ita  dicit,  «iit  (^:Tto<)ivini/,ideft,hjcaStpars 

uim  habet  abftergendifecundum  naturam, uel  naturaliter.Qiiod  ftatim  fequitur,  quaf/ 
dam  per  fummn  iacit  exulcerationes,  nos  potius  interpretandum  iubemus,perfiipafi' 


«iem-nam  Si  hiG.dicit 

Sed  dubium  hoc  loco  nqn  diflimulandum,  nec  ficc6  pede  tranfeundum  occunit  de 
feri  qualitate, nempe  abfterfiuum  dtcitur.proptaea  dubitandum  uidetur,  quam  quali» 
te  abfterfiua  habeat,8i  an  ferum  tale  fiquim^  exulcerandi  habere  poffit .  Videtur  ia  pri 
mo  ftatim  dilputationis  ueftibulo,  fi  ferum  abfterfiuum  fit,  calidam  qualitatem  habere, 
imo  D  iofcorides.  ierum  non  folum  Sbftergere  dicit,  fetj  etiam  e  corpore  humores  educe 
re, quod  eft  caiiditatis  mdicium.undc8i  Galenus  in  tertio  libro  De  alimentorum  facuj 
tatibus,ubi  de  fero  pertradat, inquit  ;  ueteres  ad  aluumexonerandS  creberrimahaepo 
tioneuflfunt.8ideladeipfon-adans,caufamcp  curfolaat,aflignans,inquit,enepropttf 
multum  l€rum,‘qubdhabetadmixtum.Infine  etiam  huius  partis, in  qfiadeladea^t,Iat 

triplicem  fubltotiam  habere  docet,cafeofam,ferofam  8ibmyrolam.de  ferofapartelo/ 

^uens  inquit,  oaffitiem  humorum  extenuat,K  ahium  fubdticit.8i  in  fine  illius  parn^ 
qua  de  acido  !adediflerit,inquit;tato  magis  lac  fubducere,  qu3tbplns  habebit 
aut  funt  caliditaas  bpira,nos^lScperientia  docet,Iecoris  obftrudionem  fero  aperiri,» 
fingults annis  inulti  exfericaprinipotHab  obftrudione liberantur.  Mauritaniquw 


'AiPMORISMrS  XX  It  It  487 

aUeKDamifcefli  medici  ierS  calidum  effc  teftantur.  Mefue  etcnirn  dicit,  aqliamla/ 
&'s  calid*  K  ficc*  complexionis  efle  in  primo  gradu  ufque  ad  fecimdum.S<:  Auicena 

capite.444.fecundi libri,  de ladletratfhns  inquit, quod  natura  eius  aquofitatiseftcali/ 

dxNoscp  tdemhocmediofuaderejpollumus,quia  nullus  eft)quinon  concedat  urinam 
efle  calidam:  urina  autem  eft  aquofitas  fanguinis.  At  fimile  eft  in  lade  ferum,  quod  in 
fanguine  aqu6fitas,ideo  eandem  qualitatem  habebit.a  natura  enim  aquofitas  ad  hunc 
finem  generaturi  ut  fanguisper  omnes  corporis  uenas  deducatur.Deinde  illa  aquofitas 
tcuertitur,8C  ad  urinae  meatus  tranfit,  atque  exit,  quia  nullum  aliud  officium  habet,nce 
nutrirepoteftJnladeferumefi:h*caquofitaS)  quacladi  mixta  eft.  lac  enimnihil  aliud 
^,quam  fanguis  in  came  illamamillartimglandulofaiterum  co<flus,q02c  dum  conco 
qirit,rubrum  colorem  aufert,  SC  album  inducit,  talis  autem  glandulofa  caro  frigida 
humida  cft;unde  hoc  quod  in  lade  ferum  dicitur,  eft  fanguims  aquofitas,  qua  cum  per 
uias  urinarias  exit,  urinanuncupatur.cum  itero  urina  fit  calida, &  ipfa  fit  aquofitas  fan 
gumis,qua  ferunt  dicitiu,  ferum  ipfitm  calidum  efle  oportet,  nec  ad  illud  tanquam  ad 
ifykim  fugiendum  eft,quod  urina  in  renibus  caliditatem  acquifiuerit,  per  quos  aqiio^ 
fitas  ilia  qua  ferum  dicitur,non  tranfiuit,  quoniam  SC  in  ipfis  mammis  altera  cocftio  fa/ 
da  eft.  Neqite  ad  iftitd  tute  confugere  poteris,  quod  mammarum  caro  frigida  fit,  quia 
idopus  concodhonis  ladhs  per  caliditatemflt.  Adde, quod  initenarum  difledionibus, 
aquofitas  illa  qua  a  fanguine  feparatur,calorem,faporcrti,8f  urina  fubftantiam  habet, 
tamen  ad  renes  adhuc  non  tranfiuit.  tamen  hon  ifemitsinficias,  illius  aquofitatis  calidi/ 
tatem  in  reniblis  magis  intendi,  quum  ipfa  fuapte  natura  calida  fit,  qttum  itero  ad  re/ 
nes  profluit,SC  per  meatum  Urinarum  exit, fanguinis  difpofirionem  oltehdere  putatur, 
ex  his  igitur  infecndum  uidetitr,  ferum  calida  tettiperaturaf  efle. 

At  in  oppofitam  fententiam,  Galeni  tterba  fecere  uidentur,qui  libro  quarto  D  e  fim 
plicitim medicamentorum  facultatibus  capite  decimofexto,ubidifputat, propter  quid 
mei  ob  caliditatem  ualidiorem  amaritudinem  contrahat, lac  nero  dulcius  efflciatitr;  In 
illo  capitedicit,  lac  ex  tribus  fubftantijs  compofitum  eflc,cafeo,butyro,8C  fero:poftea 
addit, at  excrementum  illud  ferofum,&;  frigidum  SChtimidum  eft.gC  in  tertio  libro  De 
arte  curandi,  ferum  frigidum  facit.  8Cin  feptimoeiufdetnDearte  cutattdi  libro  idem 
colligi  poteft ,  immo  6c  ad  hoc  probandum  ratio  quaedam  philofophica  in  promptu 
eft,  nam  Ariftoteles  in  quarto  libro  Meteororum  ( fi  is  liber  Ariftotelis  fit)  docet,  fo/ 
Ium  ea  quae  frigida  funt,  liquida ,  coagulari  per  frigus .  At  illa  enumerans  quae  fti/ 
gore  coagulantur,  inquit,  ut  funt  quaidam  uina,  acetum,  lixiuium,  ferum.  Igitur  fe/ 
tum  frigidum  eft,  tumex  philofophi  fententia ,  tum  ex  ratione  ipfa,  quaeita  eflede/ 
monftrat. 

In  hac  igitiu  ambiguitate,  quid  dicere  oporteat,  inexplicatum  (lidttlir,  quoniam  ra/ 
dones  K  magnorum  uirorumauthoritates  hinc  inde  tanqubm  inftrudlac  acies  milita/ 
renidentur:  immo  11  calidum  fit  quia  euaciiat  &  abftergit,  erit  in  Galeno  contradi/ 
<Sio,qui  in  tertio  libro  De  alimehtorufn  fecultatibus,ipfum  foluere  dicit.in  quarte  Su/ 
ttmDenmpliciummcdicamentorumfacultatibus,capitedecimofexto,frigidumethti 
midum efleiudicauiqimmoSfin decimo  Deflmplicium  medicamentorum fectiltati/ 
busipfum  calidum  ponit, qiriaSf  extergendi, SC  fubducendi  uimhabeti  Nos  igittn-(ut 
nane  controuerfiam  eo  meliori modo  quo  fieri  poteft  conciliemus )  aliquam  calidita/ 
tem  fero  ineflTe  dicamus,  tamennon  talem,  tantamue,  quin  a  frigidioribus  partibus  fu/ 
peretur.  ratione  huius  caliditatis  8C  acredinis  cUiuidam  rton  multum  manifeftf,  tamen 
qua  aliquo  modo  fentiatur,  11  quispenficulate  guftet,  in  iplo  Uires  funt  attcniuandi, 
dfflergendi,  SC  liibducendi  peraluum:  ftiapte  autem  natura,  pro  maiori  parte  fii/ 
pdum  8C  humidum  eft,  ob  maiorem  mixtae  aquofitatis  copiam,  Dioftorides  libro 
‘“““^^topter  hanc  partiam  caliditatem  &  acredinem  dicit, ferum  efficaciiis  in  ptn-/ 
pndo  quamlac,8f  quod  his  datur,  quos  fine  acrimonia  purgare  Uolueris,  qiri/ 
les  atra  bile  laborantes,  comitiales,  leprae,  elephantiales,  8C  toto  corpore  papuIarUm 
?“^*'°’'*s.E^erientia  liero  frigidum  efle  docet,  propterea  iiulgus  noftrum  inmcn/ 
e  Mai) ,  ut  bilis  calorem  fupprimat,  8C  erumpentibus  pruriginofis  pullulis  fucctir/ 
S  4  taqfertitrt 


rat,feramcopiofepropinat:redcaprmtmipoti(RineqiT3er;t,autafinihoni,Kin'tbt5aft  ‘ 

fcquitur.  Adde, quod  id  lac  apud  authores  frigidius  exiftimaturin  quo  plus  ftriinoai, 
tum  fit,  ut  de  afinino  Galenus  infert.  Sbm  igitur  frigidum  elTe  confiat,  quod  eius  quoq, 
guftus,qui  infipidus  eft:,probare  uidetur.  Necratio  illa  te  commoneat,  ut  ipfum 
elfe  fatearis,  quoniam  ablfergatetcmm  aquaordei  idem  cffidt,tamen  frigidam  elTeco/ 
ftatSubducituero  ferum  ob  modicam  illam  aCTedinem,&;  caliditatem,  quaminfeha/ 
bet.Ha:c4  de  fero  di(fialuperfint,in  quo  &  caliditatem  aliquam,Kaliquam  acredinem 

ineffrputamus,quae  abfi:ergit,8faphtliasinpuerorum  ora  feci t.Hisautemodicis qua/ 

litatibus  Damafceni  SCMauritani  ille(fii,ferum  calidum  efleprofeffifunt,  cumtames 
abfolutenonfit.  ,  , 

TERTIO  Galenus  dicit,  uomitiim  fieri  ob  multitudinem  laflis,  quam  exuguntj 
Nos  uero  addidimus,ob  malam  uentriculi  affe(3ibnem,uomituminduci,  at  copiaipfa 
ladlis  malae  affedionis  caufa  eft.  ,  , 

oy  A  R  T  o  docct,Vigiliasnonineflepueris,quianaturaliterdormiunt,tumobna  I 
turat  li  timiditatem, tum  ob  lac,  quod  exugunt,nifi  hoc  fit  propter  pafljonem,quod  Ori 

bafius  plenius  docuit,  ut  in  Apliorifini  contextu  dieSum  eft. 

Qv  I N  T  o  docet,Pauoresrnfomnisfieri,faltemedacioribus,quando!ocaquacad 

«entriciilum  pertinent, multum  icnfibiliafunt,8i;  cibi  corrumpuntur,  immohocidem 
inquit, accidit  inactatepei  fedis, quando  multi  uitiofi  humores  os  uentriculi mofdoi^ 

(^lod  Iegitur,Iis  prefertim  qui  fimt  natura  edaciores,hacc  particula,Edaciores,Grj 
qem,  quae fignificat quidem  edaciores,fed  etiam  fignificat cruda cortede 

tes,  qui  focus  ita  interpretari  pollet, tjsprtefertim  qui  natura  cibos  crudos  eduhfedhoo 
iiocabulum  Natura  oftendit  melius  efle  interpretari  edaciores,  ^  crilda  comeddites. 

In  eo  etiam  quod  legitur,  led  imbecillia  cxiftant,decft  eft  haec  parricula,  Natura, ut 
hoc  modo  Iegatur,fed  imbecillia  natura  exiftut.nam  in  hac  parte  Graeceadefthaecpat 
t(cula,c!iu'<ra,quaminLeoniceni  contextu defuilTe arbitror- 

Inilla  etiam  parte, in  quaferiptum  eft,  haec  cnimipfius  particula  praecipuum  habet 
ifenfum,defuntduo  tierfus, quos  etiam  putoinLeonicehi  contextu  defuiffe-namtatus 
pir  non  omiflflenimmo  et  in  Aldino  codice  dcfi;int,in  meo  autem  antiquo  feripta  fimty 
bC  necclTario  apponi  debent, quia  caufam  rcddunt,cur  pueripauores  incidant.  Vorfus 
autem  hi  funt,  n  tasi  irrr  ns  «t  rric  7r<u  'jicc  Urol  Woi/TTa  ilw  Uv}  Ws;?»' 

aoj  ipc&ti  eui-nis  ylvcrrKi.  ideft,Nuper  autem  ex  utero  exeuntes  pue 

ruli,acircunftantis  aeris  confiftentiapercutiuntur.tmdetimoresipfisfiimt.Tuipfeca 

gnofeere  potes,  hanc  particulam  elTe  ualde  nece{rariam,quia  pauorum  nuper  natorum 
puerorum  rationem  affignat.  ,  r  . 

,  SEXTO  umbilicorum  inflammationes  fieri  docet,  quoniarecenter  abftifi  fuerint 
Kideo  inflammatio  fit,ficut  Kinaltjspartibus  abfeifis  fieri  fofet 

SEPTIMO  aurium  humiditates  generari  docet,  ob  nimiam  totius  corporis  5C  ca/ 
piris  humiditatem.  auris  aute  non  eft  proprius  locus  expurgandi  fuperflua,propterhoc 
inter  puerorum  difcriminaenumerauitnondixitautem  pSatiautnariumhumidirates 
fieri,  quia  per  illas  uias  naturaliter  fluunt.  licet  naturaliter  per  aures  materia  quadam 
exeat,  tamen  nechumida  eft,  nec  in  tanta  copia,  in  quanta  illa  eft,  qua  puerulis  exitin 
modum  emanantis  purisiimmo  plerunij  uertim  pus  eft,  ut  in  puella  mea,  deqtiafupe' 
tius  fennonemhabuimus.Notatij  hoc  loco  Galenus, puerorum  ofla  cerea  potius  elle, 

quam  lapidea, quia  in  fuam  duritiem,in  quamperuenturafunt,nondum  peruenere:OT 
refeuntuero  tum  ex  cibis,  tum  ex  aere  circunlfente,tum  natura  ipfa  hoc  intendente^ 

perficiete,iit  animales  operationes,Kmotiuae  perfici  poffint.Hippocratesinlibro  De 

capitis  uuIneribus,depuerorumoflribus  uerbafacicns  inquit,puerorum  quidem  olla, 
tenuiora  tenerioraque  funt,  quoniam  fenguinolenriora;magis<^  cauafunqminusu^ 

conuexa,den6,dura,etlblidaliint,minus<p  telis  Ifduntur,  cum  paribus,fimilibus,ualn 

dis,non  ualidis  fimiliter  fauciantur,  pueruli^  minus  quam  pueri  natu  maioriSyPju^ 

^  citius  pus  gignunt,  citiusque  fanefeunt,  quicp  uulnere  .perituri  funt,  pueruli  oou» 


A  P  H  0-R  I  S  H  V  S  XX-TIIt  489, 

«naffladulriorespefeunt.ex  quibus  habetiir,puerorumofla,KteneIIaene,Knimus  oF 
fcdiV  quam  duriora.  „  „  ,r  .  r 

■  In  fine  commentationis  Galcm'  ubifcriptum  eft,  Quare  non  ablque  ratione  m  fora/ 
mina,  eis  quum  fuperfluitates  abundent,  per  omma  excernuntur;  haec  pars  Stprauiim 
fenfum,  8?  conftrtuftionem  prauam  habere  uidetur  .  quoniam  illa  particula,per  omnia, 
hanc  particulam  foramina  determinaredebet,atre(lleiungi  nonpofluntper  omnia.  Si 
in  foramina.  Graecus  praeterea  contextus  aliter  dicit.  Si  alium  fenfum  facit,  qui  &  up 
tus  A&lnullusaltei- dici poteft.Galem' autem uerba,hxcfunt,  as.-rt  iftiAoyBs  <w-nnt/ 
«ai/'»  nAsS©' ^  TO(ra^'3»i',  Jjst  Trav-mn  t*>tet'nTi«TO(/!r«j>ffl[/.ideft,Qiiamobremra/ 
lioaabiliter  cis,  quum  fuperfluitates  abundant, per,  omnes  excernuntur  poros,idefl:, per 
omnes  meatus,  uel  per  omnia  foramina,  mf©-  enim  Si  meatum.  Si  uiam,  Sf  foramen  fi/ 
gnificat.Hicnos  interpretaremur  meatus,  quoniam  aures  meatus  funt,pef  quos  fit  hoc 
tempore  expurgatio, 

A-PHORISMVS  XXV 

IN  progrelTu  uero  cum  iam  dentire  incipiut,gingiuarum  prurigines, febrcSjCoS 
uulfiones,  alui  profluuia,  K  maxime  cum  caninos  edunt  dentes.  Si  his  prxfer' 
tim  pueris  qui  craffiflimi  furit,8i  aluos  duras  habent. 


BRASAVOLVS 

HO  RB I  qui in  praecedenti  Aphorifino  di(flifunt,perfeueranr,  quoufque pueri  de 
fire  incipiant,  fed  poftquam  dentire  inceperint,  his  alq  morbi  fieri  confueuerunt,  circa 
gingiuas  pruritus,  qui  fymptoma  eft,  febres,  conuulfiones,  &  alui profluuia,  iedhsc 
potiffimum fiunt,  quum  caninos  dentes  edunt,  Adde<p,haec  potiflimiim  fieri  craflifli/ 
mis  pueris, Siqui  duras  aluos  habcntiPhilotheus  dicit  prgcedentem  Aphorifinum  efle 
primam  actatem,hunc  uero  fecyindam- Verba  eius  hatefunt,  ms  ■nfin^s  hj 

Mkix!  AsiTiij,  i&i  liw  ideft,  Hadlenus  de  prima  *tate 

uerbafecit,pofi:modum  tranfit  ad  fecudam,  nam  ipfe  hos  duos  aphorifmos,ac  fi  unum 
elTentjfimul  copulauitiCelfus  capite  primo  fecundi  libri  hunc  Aphorifinum  La{inc  ita 
tefertipropric  etiam  dcntientiu,gingiuarum  exulcerationes, diflentiones  neruorum,fe 
bricul*,aluideieiftiones,maxime<jcam'nis  dentibqs orientibus  malehabent,  quxpe/ 
ricula,plenifllmi  cuiufqucfunt,K  cui  maxime  uenteradftricfius  cfl:,Refertur(p,  aduer/ 
bum  hic  Aphorifmus  a  Galeno  odiauo  libro  De  decretis  Hippocratis  K  Platonis, 
Scito  etiam,  pafliones  in  praecedenti  Aphorifino  politas,  poiTe  Si  in  alijs  atatibus 
prouenire. 


A'  ■TO  oSvzoipvay  -Ttftmyvci],.  ideft, in  progrefTu  uero  ad  dentiedumluel  cum  iam 
indpiunt  dentire,  uel  (ut  Galenus  in  odauo  De  dogmate  Hippocratis  K  Platonis)de 
titionem  incipientibus.  Celfusitainterpretariuidetur,proprieetiamdentientium  .nam 
ex  his  paflionibus  aliqua  funt,  qua  folum  dum  detiunt, fieri  polTunt. aliqua  uero  funt, 
qua  pi  dum  dcntiunt,K  alijs  etiam  temporibus  fiunt, 

.  ovAmi/  oVa/ur/ioi.  kIcU,  Gingiuarum  prurigines]  hoc  tepore  fiunt,  quia  dentes  pro¬ 
deunt,  Ktanquam  ftimuli,^ngiuarum  carni  infi'gutur,ideo  pruritus  cum  quodam  do/ 
lore cauiaturiproptcr  hoc  a  mulierculis  luporum  dentes,  atque  elephantum,  Sfeora/ 
ha  puerorum  collis  furpenduntur,  ut  gingiuas  fcalpant,cxhoc<p  ingente  fputi  copiam 
edunt,»:  fenecias.Philotheus  de  hac  afledioneloques  dicit,  X  ouii  *ve<r 

-nsiii-m  tJf «j-auf  mitt!,  ylvitvi  A  Ttfri,  hru!  mu  to  wjur/iM  -nai-pity,  ideft 

Umgiuaru  titillatio, qua  iJlafta-i^cis  dicitur,  eft  quafi  pruritus  quida  cum  exili  moleftia: 
quando  cupruritu  caufa  exhalat,uel  exitu  quarit.  Oribafius  dicit  Hippoaate  ad  aliam 
atatcmtrafmifi(re,S(;tempusfpecificat,quodefta  feptemmefibus  ufcK  ad  ann5,8C hoc 
'Owur non  proficiSt:  prurigine  uero  caufant  (m 
Onbafius  diciOqma  fuperficie  ex  alto  pungut,ideo  et  titillatu  excitat,  Celfus  no  ginsi 
uaruprungmes.fed  exulceratioes  refert;8C  re  uera  exulcerat, quia  gingiugaprodeun/ 


45)0  tI8Rl  TERTII 

tibus  dentibus  paforatur.Pe  denritionc  uero  plura  notatu  digna  uno  in  libello  ferfeB, 
Hippocrates, qu§  quoniabreuialuntjreferrenongrauaborjQuibus  indentitionefiiv 
quit)  uenter  plurimum  demittit, minus  hauriunt  ^  quirarius  8C  paru.  Quibus-indentt 
tione  febris  grairis  SC  acuta  fuperuenit,hi  rarius  hauoriunt.  qui  cum  dentiunt,  non  enu- 
dantur,  tamen  deponuntur,periculu  eft  ne  conuulfio  fupercapiat.qui  hyemc  dentiunt 
fi  c^era  pariter  eant, hi  melius,8i  tutius  euadunt,  liberantur,  qui  eu  dentiunt  coud; 
luntur.non  omnes  pereut,  na  plurimi  feruantur-  Qui  cu  tuili  dentiunt,  diutius  durant 
puericopundione  magis  emaciStur,  quos  dentientes  hyems  fuperoccupat,  lidiligeiv 

tius  procurentUTjdentitione  facilius  ferutHadenus  Hippocrates,  qui  ad  aliam  mate/ 

riam  fermonem  uertit.  Hoc  in  loco  quid  prurigo  fit  declaratur,  efle  pruritum  qucndani 
cum  aliquo  dolore  in  ginmuis,quo  torquetur,ut  dicit  Paulus  capite  ocftauo  primi  librL 
docet<j  detitionem  8C  ipfe  circa  menfem  fere  feptimum  incipere, quo  teporecinquitno 
no  capite  eiufdem  libri)  gingiuarum,  maxillarum,  tendonum<p  inflammationes  fium, 
immo  SC  quandoc^  neruorum  couulfiones.unde  8C  Celfus  prurigines  interpretatus  no 

cft,fedexulceratioes.  Athocuo  cabulum  prurigo  apudauthores  dupliciter  ufurpatum 
reperitur,unoniodopropruritu,flcutiinpraefentiarugingiuaruprurigines.etfuntpra 

ritus  inipfis  gingiuisjquibus  Gratci proprium  nomenhabent  ccdx^Kr/ic},  quamuisap/ 
po&erit  etiam  !!Aiirfi,tdefl:,gingiuarum:aIio  modo  priuigo  accipitur  pro  exulceratione, 
a  qua  fquamidac  abfcedunt.Deprima  dicebat  Celfus  capite  fcptimo  fecudi  libri,ex  qui 
parte  prurigo  cum  rubore  aut  calore  eft,ibf  aliquid  fuppuratDe  fecunda  uero  fuperius 
habuimus  aphorifmo  uigcfimoprimo,ubi  de  fudaminibus  loquens  Gafcnus,  qua  pu- 

ftularumgenerafunt, dicit  quod  cutimmordent,Sipruriginofam efficiunt  utitur aute 

ibi  alio  uocabulo,quam  fit  nam  utitur  KviixtJ.i</la,Kvtixtiis  autem  prurigo  et 

pruritus  eft,tamen  quicquidfit,uel  prurigo, qusc  cft  in  generepuftularum.uel  qua  ipfe 
pruritus  eft  accipiatur, femper  cum  pruritu  inueniturtimmo  hanc  paffionem,  qua:  prii 
ritus  eft,  magis  importare  uidetur,  quam  aliquid  alteriS,  8£  Kt/tixitis  in  fenibus  raro  cu/ 
rattir,  oifixfixtii!  autem  eft  in  gingiuis  pruritus,  cum  dentes  prodeunt  Dentium  uero 
ortum  Galenus  SiGraci  iJii/iixsiy  appellant, quam  KPaulus  iJhvmpvixi/  nuncupa/ 
iiit^bf  hic  Hippocrates  in  principio  Aphorifmi  uerbo  cAvv:fv4iiJ  utebatimprurigo  prj 
terea  fcabiem  quandam  palpebrarum  fignificat, quam  Galenus  uo 

catjPaulus  uero  'l-uipifSxhitiMr. 

pvjfjDi.ideft,  febresjlnonquodfebres  ex  leablblute  fiant,  fed  quaob  inceptionem 
exitus  dentium  flimt,tum  ex  dolore,  tum  ex  motu  humorum, etinflammationes  SC 
lias,  unde  SC  Philotheus  fieri  dicit  4»  iSy  v^S|J,  ideft,  propter  inflamma/ 

tibnes  gingiuarum.  Celiiis  interpretatus  eftfebriculas,Kreuera  tales  funt. 

Syrxxnoi,  ideft,  Conuulfiones,hoc  tempore fiunt,dum dentes  edut,K  ex  dolore, in/ 
flammatione,at(j  uigilqs  eueniunt  At  potiflima  caufa  eft  humidarummaterierum,  SC 
crudarum  motus,SC  hocpraefertim  quia neruofte partes, quj maxime  patiuntur, imbe/ 
cilles  funtcaufaundehac  c6uulfiones,quaeitafiunt,exrroletioneefre oportet,  non  au 
tem  ex  inamtione,  ut  Oribafiusinquit.addit(5,caufamefte,qitia  febres  craffam  materis 
eliquant, mufculos  tumefcere  faciunt.  Sednos  rariffimos  in  curahabemus,quihac 
patiantur,tamen omnes, uel  maiorpars  dumdentesemittunt,  febres  inddunt.  Gelfus 
diftentiones  neruorum  interpretatur,  quas  Philotheus  </]»  ■ziu  o:7rt4-»«',ideft,propter 
incodiionem  fieri  uoluit,  i(9tt  74«  xvtiTmiaxi/iSi  ideft,  propter  com/ 

paflronem  neruoferum  partium. 

Aixifiicu.  ideft,alui  profluuia,]  uel  fecundum  Celfum  alm'  deictffiones.  Simt  atite  nu 
morum  defluxus,  qui  dentientibus  puerulis  non  raro  accidunt,  fit  fecundum  OribaflS 
ex  febre,  fed  ueraSfexquifita  ratio  illa  eft,  quam  fcribit  Galenus,  qitia  alimentum  non 

bene  coquitur,tum  propter  febrem,tum  propter  dolores,8iC  ex  confequetinonbenedl 

ftribuitur.  Adde,quod  illo  tempore  fitiunt,ideo  uel  bibunt  magis  ^  coniieniat;  uel  lac 
exugunt  magis  quam  eorum  uentriculus  ferre  poilittpropterea  non  concoquunt,  adeo 
ut  alui proflutiia  incidant,8f  hic  affetSus  proprie  dentitione  confequitin.  Eafdeffl  cain 
ias  aflignatPhilotheus,quas  mc  Galeno  fiiperius  addimmus,inquiens,^«/f«‘«  “J* 
«tASs  Tri^iSw  rOi  Tfnifliu  ns  tSi  tfAtyitivit,  ideft,  Alui  proflitu» 

propterea 


APHORISMVS  XXV  49^ 

Bfopterca  quod  non  bene  concoquit  nutrimetum  ab  intcmpetie  inflanimafionis. 

JCit£(i«A*S’'«’'a<'«*'«j»<nTM*uu4</li/7Kf4deft,Kmaxime,quandoeduntcamno^de^ 
tes  ]  hi  enim  tum  quia  acutiores,  tum  quia  in  loco  magis  dolorofo  maiorem  dolore  pa 
ria,8i;deindefebres,fites,&:  aluiprofluuia,&:  caeteraquac  fuperius  fim  diffla  funt.Phi 
■lotheusuero  dicit,  haec  fieri  cum  canini  dentes  prodeunt,  tv  m 

vBcriSi/  ideft,  Qiiomamtuncgingiuaca  dentibus uulnerantur,  & 

moleftfa  afficiuntur.  Celfus  hanc  partem  ita  refert,Maxime(^  caninis  dentibus  orienti/ 
bus  malehabMit-  Hippocrates  in  libro  De  carnibus  inquit.  In  infantibus  ultimo  loco 
nafci  dentes,  quod  capitis  oflibtis  inaxillarumque  pinguis  glutinofi, quod  ineff,mcre/ 
mentS  fit,K  augetur,  calore^  ficcefeit, peruritur,  8C  abuimiturjdentesf^  redduntur  du¬ 
riores, K  denfiores  quam  cactera  ofla,quod  in  his  nihil  frigidi  ineft-  Qiiibufdam  tamen 
in  matris  locellis  8C  uillua, nutrimenti  copia  primi  dentes  gignuntur,  ^mburdam  uerd 
poftquam  editi  ilintK  lac  fugunt,cum  autem  hi  decidunt, cibi  ponisq?  copia  decidut. 
Siquidem  cum  ad  primi  cibi  annos  deuenerunt,  decidunt,  eft  autem  quibus  K  prius  de 
cidant,fi  morbofo  nutrimento  pullularuncplurimi  tamen,  cum  ad  feptem  annos  per/ 
ueniunt.QiMuero  poftea  nafcuntur  K  pullulant,  confenefctmt,nifi  morbo  aliquo  cor/ 
rumpantur  SC fenefcanttpropterea  uero  pofthos alq  iiiboriuntur,  quod inmaxillis  fo^ 
lis  ornum, uentriculocj;  inferiore  quaedam  uenulac  funt,  qute  nutrimentum  oflibus  ftib/ 
miniffrantHacc  Hippocrates,qui  in  poftrema  eiufdem  libriDe  carnibus  parte  inquit, 
puerihos  anno  leptimo  uel  peraiflo  coplet.Siin  ultima  parte  de  feptimeftri partu  dicit; 
nam  feptimo  anno  dentes  pueris  cadunt. alq  fubnafcutur.De  diuerfitate  autem  den/ 
tium>officio^,et  in  quotpartes  diuidatur,8<:  de  eorum  numero,  Galenus  in  tmdedmo 
libroDeufupartium  agit,KinIfagogis  fibi  adferiptis.  Sunt  autem  apud  Galenum  in 
his  locis  detes  trigintaduo,  quamuis  in.  1 1.  De  ufu  partium  dicat  hoc  elTe  ut  plurimum, 
quia  in  aliquibus  re  uera  funt  tantu  uigintiotffo-  At  maior  hominum  pars  habet  trigin 
taduos,quos  intres  partes  diuidut,ut  etiam  in  hocloco  Oribafius  partitur.  In  wss,in 
*uBi^v-rte,KinyiiM<?'t»rucl<ivA«f,ideft,inIncilbrios,in  caninos,Kinraolares,uelmq 
las.Inciforij  funtprimi  ocflo  anteriores,  quos  Gelafinos  a  rifu  uocant,quoniam  femper 
cum  ridemus  apparent, SiT  hi  quibus  defunt,  ineptum  riliim  habet.horum  officium  eft, 
quateunm  ori  opponuntur,  incidere.  Statimpoft  hos  inciforios  canini  fequuntur,  qui 
quattior  iiintjduo  in  parte  fuperiori,8f  duo  in  parte  inferiori  e  lateribus  inciforiorutho/ 
tum  officium  eft  apud  Galenum fragere,immo  8d  incidere  (ut  inquit  Oribafiuslea  que 
ab  incifortjs  incidi  non  poITuntReliqui  dentes  uiginti  funt, qui  omnes  molares  appei/ 
lantur,afperi,ampli,duri,magni,  quorum  officium  eft  omnia  in  leiiore  exadum  terere, 
quacab  inciforqs  incifa,uel  a  caninis  fradafunt.  Galenus. n.Iibro  Deufuparriumra/ 
tiones  affert,cur  neceffm-io  ita  fadi,8if  in  tali  loco  firilintnbitp  addit, omniu  dentium  ra 
dicem  habere  nerim,  quod  et  in  libro  decimofexto  eiufdem  De  ufu  partium  uoluminis 
edocueraqneruos  dentibus  implantatos  effe;uulgus  noftrum,8C  toforum  turba,  illum 
nertium  uidentes  uermiculum  effe  putarunt,  quem  dentes  erodere  non  iblum  fatetur, 
fcdmanus  conferre  uolimt  fi  quis  negat.  At  cur  hieneruus  detibus  implantatus  lirino 
noDe  ufu  partium  libro  edocuiqin  Medicis  autem  definitionibus  Galeno  adftriptis 
habetm, dentium  officium  effe,cii5  conterere,  conficere  9, &  ad  uocis  articulationem 
nonnihil  facere,  hoc^  loco  Oribafius  docet,  dentes  offa  eire,qusc  propterea  non  appa/ 
tent  dum  natus  fuerit  infans,  quia  inter  gingitias  funt,  unde  aliqui  funt,  qui  dentati  nafr 
cunturtredditep  aliam  rationem  Oribafius  cur  dentes  renafeantur,  cp  Hippocrates  fece 
rt'  dixerat  renafci,quia  proptei'  defeduallmenti  cadebant.  Sed  rede 

dicit  Oribafius, quod  propterea  renafeutur,  quia  a  radicib  us  remittiitur,  ut  fit  in  arbori 
niisincifis,a  quibus  pullulat  frutices  .  Anteriores  funt  debiliores, canini  fortiores,  mo/ 
tos  uel  maxillares  fortiflimitquanto  aute  inciforq  debiliores  radices  habet,tanto  fune 
ubtiliores.Oi  ibafius  caninos  appellari  cenlct,quia  canes  horCi  prafidio  olla  frangunt, 
•t^inhominibus compertu eft,quodincifortj  incidereno polKmt, caninis  naditur, ut 
cotri^t.Hjc  aut  de  Detibus  fatis  fint.  At  ad  re  noftraredeutes,  dicamus  pueros  dete/ 
.““pM^xitu  caninoru  detium,^inciforioru,fed  in  maxillaribus  pcflimeafffi/ 
S«ntur,inhis  praefertim  qui  e  regione  oculoru  funt,quauis  8C  canini  e  regioneoculoru 

fint 


491  L  I  B  R.  I  T  E  R  T  I  I 

fint,rtuuIguscantnos, oculorum  dentes  appellct.AtquiamaxiIlaresaddtioribusnrw 

deunt,proptctea  non  adeo  moIeftantur,ficuti  cu  prodeunt  canini.  Adde  quodmolao 
tantam  acutiem  nonhabent^quanta  canini  naifti  fimt.MuIti  etiam  inuemuntur,  in  qui, 
busfinealiquanoxaanteriores  Gelafiniexeunt,  SC  nonnulliin  exitu  dentium  phthias 
patiuntur-Hacc^dedenobusfatisfinqutcaninosedocaemus. 

KwTsiw  7re.xy-7aftnmi)-mcuJ^my,v^  t^aoip.ideftj&hispre, 

,  .  ’  ’  t.  Celilis  hanc  partem  ita im^ 


qui  aluos  ftridas  habent,  quoniam  non  excernunt  ut  deberent.  Gienus  autem  hanc 
partem  ad  conuulfiones  folum  referri  debere  cenfet,quia  fcilicet  illi  pueri  conuellutur 
qui  &  magnam  plenitudine,  K  aluum  adftridam  habent.  Philotheus  cum  Galeno 
h^c  refert  ad  folam  conuulfioncm,K  caufamefle  dicit, 

•mviMivc,  ideft, etenim  hf, humoribus  fuperfluitatibus  piem' funt.  Celiiis  omnino  mi 

hiplacet, qui deomnibus  plenis  Kftipticisintelligit.namhi,SCfebres,et  conuulfiones, 
gCreliquafaciliusincidimtob  plenitudine,  8iCaluicoftipationem,quacplenitudinem 

feruat,8<:  auget.  Oribafius  huieparti  alium  fenfumSCIongediuerfum  tribmt,  qui  talis 
eft, Pueri, qui craffi  funt, uentris  confiricflionet^atiuntur,  ut  hoc  ad  palfiones  fupradi/ 
das  non  referatur,  quod  fcilicet  craffi  illas  potiffimum  patiantur,  fed  quod  pueri  aaHi 
cum  dentes  aedunt,  uentris  conftridione  patiuntur;8<:  ratione  affert, ob  ipfam  mate 
riam  craffamtac  fi  poftea  inferre  uelit,illi  qiii  aafft  non  iunt,alui  profluuia  incurrut  At 
hic  fenfus  (meiudice)  non  eft  uerus,  quoniam  K  aaffiffimi  pueri  cu  denrireindpiunt, 
aluos  ualde  lubricas  iC  profluentes  habent,  quod  anno  elaplb  obferuare  cotpi,  anno 
i537.Knimc  etieperfeuero. 

GALENVS 

PR  V  R I G I N  E  S  quidem  gingiuarum  fieri  cum  dentes  pullulare  incipumtpiieru' 
lorum,nihil  mirum,  prurigo  enim  pruritus  quidam  eft  cum  pauco  dolore,  febres 
uero,  &  conuulfiones, atij alui  profluuiaacciduntpuerisquiiam dentire  incipiunt,  &: 

'  non  adhuc  morantur,  queadmodum  ipfe  oftendit  inquiens,  SC  maxime  cum  cani/ 
nos  edunt  detes.Liquet  autem  quod  a  perforatis  gingiuis  a  dentibus  prodeuntibus,  hi 
cafus  eueniunt,  quemadmodum  ubi  ftimulus  infigitur  carni,  K  lane  plus  dentesaffli/ 
gunt  quam  ftimuli-Hi fi  quidemfemelfirmatiin  membro  quiefeut,  cui  ab  initio  infixi 
lunt,  dentes  uero  femperprocedimt,8Ctantum,quantumaugentur.Febricitat  ergo  hac 
aetate  pueruli,K propter  *tates,et  uigilias,et  inflammationes.  Conuulfiones  autem  eis 
decidunt,  tum  propter  h*c,  tum  propter  crudum  alimenta,  et  quia  neruoff  partes  non/ 
dum  fatis  ualid»  funt.  Adh*c  omnia  etiam  exneceflttate  uentris  profluuia  confequun 
lur, quoniam  alimentum  non  bene  coquitur,neq!  diftribuitur.Qiiod  aute  dicitur  pue 
tp  qui  crafliffimi  funt, et  aluos  duras  habenqad  couulfiones  refertur,  cum  his  maxime 
pueris  dicat  c  onuulfiones  fieri,  qui  craffifflmi  funt,  et  aluos  dinas  habeuT ales  em'm  ple 
niim  corpus  habent, et  abundans  fuperfluitatibus, etideo  conuulfionibus  facilecapiii/ 
tin',maxime  uero  natinas  has  conuulfiones  offendunt.  , 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,mitum  non  efle,fi  cum  pueri  dentire  mcipnmt,gfngiuarS 
prurigines  fiant.nam  prurigo  eft  quidam  pruritus  cum  pauco  dolore,  et  alia  etiam  qux 
enumerata  funt, ut  febres,  conuulfiones,  alui  profluuia  puerulis  dentire  incipientibus 
eueniunt,  dum  in  dentiendi  atftu  perfeuerant,et  haec  maxime  dum  canini  dentes  sedua 
f  ur.neceflarium  enim  eft, in  dentitionegingiuas  a  prodeuntibus  detibus  perforari, pro/ 
.  pterea  hi  cafus  iequuntur,  praelertim  ob  doloremtexempl  umep  ponit,  detes  ftimido  taf 

■  ni  infixo  fimiles  effeCAtdentisdolorintefioreftquamftimuIfquomamftimuIuscarni 

infixus  amplius  npn  mouetur,  fed  dentes  gingiuae  infixi  prodeuntes  continuo  proce/ 
dunqnec  quoad  penitus  exiuerint,morantur. 

Qiiod  in  principio  Iegitur,Dcntes  pullulare  incipiunt, lege  prodituri, ucIpuIluIaM 
.  rifunt,non  autem  incipiunt, quoniam  Graecus  contextus  habet 

Qiioddeindelegitur,prurigo  eriim  pruritus  quidam^  cum  pauco  dolore, Graecus 


A  P  H  O  R  I  S  M  y  S  X  X  1f  4S)J 

contextus  habet,  o  yii  «-/«•  Diximus  autent 

fimenus,quodhoc  uocabulum  o^«/i»-#«if,gingiu*pruritum  fignihcat  Adde,quod  iio 
^ulum  «ii*,  triftWam  Kmoleftiam  fignificatjiion  autem  dolorem:qt»uis  dolor, tri/. 
ftida  fit  8i  moleftia,  tamen  in  dentitione  non  eilneceflariu  femper  habere  dolorem, fed 
bene  opus  eft  femper  habere  moleftiamipropterea  haC  partem  nos  hoc  modO  interpre/ 
candam  ducimus.Prurigo  enim  gii^uarum,  pruritus  quidam  eft  cum  breui  moleftia, 
uel  etiam  cum  pauca  moleftia  J  quia  haec  particula  ipt^fpretari 

poteftiK  quia  re  ipfa,prurigo,bfeuis  8C  parua  moleftia  eft:opusqf  ^  de  mpleffiia  intelli 
^e,quatum  fit  de  gingiuarum  prurigine:quia  gingiuarum  dolot,ob  dentis  prodkm/ 
|s  puruftionem.nec  breuis  eft,neC  paruus ;  imo  adeo  magnus  efi^&adeo  irttenfe  infe/ 
ftat,qudd  febrcs,alui  profluuia,K  alia  inaphorifino  pracfcripta  inducere  poteft.  .  ; 

Quod  etiam  dicitur, Quemadmodum  ubi  ftimulus  infigitur  carni ;  in  Graeco  CodiV 
ce  habetur,  wi9a5j>i>3T«»i(4Wii!ro^(4U!©f»<ri(sAs'/-»iti>*i.  In  aliquibus  Graecis  codicibus 
faiptum  eft  <rx«A9'l,  per  &i  wyt.  fed  utro($  modo  feinam  figniflcat,palum,&  rem  acU 
tam.  Ego  nunc  potius  interpretarer  fpinam,quam  ftimulum;quia  faepe  ^inae  inter  no/. 
(Iras  c»nes  forte  fortuna  quum  tra<ftotur,infi'gimtur,  quae  dum  ing^ediutur, dolorem 
inferuht :  at  in&ae  amplius  dolorem  non  caufant,  uel  remifsior  eft,  quam  prius  fuerit;' 
Ibmuli  uero  aut  nimquam  infiguntur,aut  infixi  flatim  demuntur. 

Quod  etiam  hic  dicit,  ottSswot.  Leonicenus,doloresintetpretatur,Tu(titiil 

his  ®i  corbes,  quae  fuperius  dida  funt )  moleftias  interpreteris . 

1  SEC  VNDO,  Galenus  docet, quarepuerihacaetatefebricitenKob  dolores,inquit, 
ob  uigilias,8C  ob  inflammationes .  In  qua  parte  id  notate  debes, quod  a  Leoniceno  in/ 
iCtpretatum  eft,Propter  atates:in  meo  antiquo  cotextu  8f  in  Aldino  abeft:forte  in  fuo 
itaferiptum  erat. At  contextus  omnes, quos  uiderim,ita  leguntur,  j)«l  -nti  iJluLxi 
ms  «yfVTnkt  ideft,Et  propter  dolores  trigilias  SC  inflammationes. 

Galenus  de  statibus  nihil  loquitur;^  re  uera, febres  propter  States  non  fiunt. 

'  TERTIO,  Galenus  docet, couulfiones  propter  fupradi(fta,K  propter  crudum  ali 
mentum  fieri, 8f  quia  neruofac  partes  nondu  ualidac  funuNos  potius  hanc  partem,  pro/ 
pter  alimentum  crudum  interpretaremur,propter  alimenta  indigeftum,  Uel  incodium, 
quae  Graece  eft  t/^MTpu^nyhn-^ovtiUlui  x  &  fi  omnia  quatindigeftaKincocftalunt 
Cruda  appellari  pofsint, tamen  crudum  id  fignificare  uidetur,  in  quo  nulla  caloris  natii 
falis  adio  inuenta  fit .  Indigeftum  uero,uel  incodum  idnon  fignificat, quoniam  quod 
incodum  eft,aliquam  caloris  naturalis  adionem  fufeepit. 

Q_y  ARTO  doceqnecelTarium  effe  ad  h*c  fequi  alui  profluuia,  8d  re  uera  femper 
Uel  frequenter  in  dentitione  alui  profluere  uidentin-iratio^  eft,  quomam  nutrimentum 
ijonbene  coquitin',at  crudum  non  eft,  fed  non  codum,  necp  etiam  diftribuitur,imd  in 
uentriculo  manet,  propterea  neceflariiim  eft,quod  exeat  incodus,  BC  profluuia  lecuti/ 
dum  prardominantis  humoris  naturam  faciant, aut  cibus  ipfe  femicodus  prodeat. 

Q_y  I N  T  o,  Galenus  illam  particulam, craisifsimis  pueris,8d  qui  aluos  duras  ha/ 
bent,ad  couulfiones  refert, 8C  non  ad  alios  affedus, quoniam  qui  id  habent,corpus  ne/ 
ceflario  plenu  habent, &C  fuperfluitatibus  exuberans,idco  conuulfiones  facile  incidunt 
quia  tales  natura:  illae  flmt ,  quae  conuulfiones  maxime  incurrunt .  Qirod  dicitur  tales 
enim  plenum  corpus  habent ,  Graece  feriptum  eft,  non  plemtm  corpus,  fed  -nhytu&xK 
maSrx.  ideft,T ales  enim  plethorici  limt.  Plethoricum  uero  aliud  fignificat, 
quam  corpus  plenum.nam  corpus  plenum  ita  fignificare  poteft,prauis  humoribus  ple 
num,flcuti  bonis  humoribus, ied  plethoricum  bonis  humoribus  plenum  fignificatum 
de  uel  abfolute  per  plenum,  bonis  humoribus  plenum  intelligamus ;  uel  ipecifleantes 
interpretemiff, tales  habent  plenum  corpus,bonis  tame  humoribus;  propter  hoc  addit 
t&ixkiiluiutTKii,  ideft,Et  fuperfluitatibus  abundans. 

In  fine  commenti, ubi  Leonicenus  interpretatus  eft,  BC  ideo  conuulfionibus  facile  ca 
pumtur,maxime  uero  naturas  has  conuulfiones  offendunt;  in  Aldino  codice  tota  hsc 
pars  ita  lemtur ,  hsw  Jt  mrxo-utt  ris  ■mxu-rX!  xffntftxii&cwtvm  <pv 

tfsf.  ideft,Et  propter  hoc  conuulfionibus  facile  capiimtur, conuulfiones  enim  tales  na 
tpras  maxime  capiunt.Leoniceni  codex  ita  habebat  ficuti  Aldinus,  fed  anriquus  meus 

T  h*c 


494-  LIBRI  TERTII 

hxc  licrba  folirni  habet, pofi:  id  uerbum  »<&'?«/i«7ii(i,ideft  abundans  fupttfluitatibo,: 

hoc  (bium  confequitur,  iga  djst  Ssp  caecti-n  ms  -nuuims  wmfMttiiu/nci  (pioss.  ideft^ 

propter  hoc  conuuifiones  tales  naturas  inuadimt.  illa  uero  pars.conuulfionibus 

- ^eft. 


tapiuntur. 


QVum  ucrd  iatn  magis  adoleuetint,  tonfiIIa:,K  aettebra:,  qu*  in oedph 
tio  ad  interiora  luxationes ,  crebri  anhelitus  ,  quos  Grari  afthmata  uo/ 
eant, calculi, lumbrici  rotundi, afcarides,uerruc*, quas  Grsci  acrochotdoda» 
Hocant ,  fatyria: ,  ftruma: ,  &  alia  tubercula ,  fed  prrapue  anteditSa. 

BRASAVOLVS 

DE  ILLA  attatenuncagitquaedentifionemfequitur,tameiinofiacceditadpi|r 
bertatem,qiiamPhilotheus  leLikiHUidm  ideft  tertiam  aetatem  nocat.  In  hac  inquam 
^tate  tonfiilae  fiunt,  di  uertebrac  quae  in  occipitio  funt  ad  interiora  luxantur,8C  afthm». 
ta  incidunt,  &  calculus  praefertim  uefleae,  omniacp  lumbricorum  genera  in  ipfis  genc/. 
rannjr,nempe  rotundi  lumbrici,  Iati,8C  afcaridcs,ucrrucas  etiam,  8C  fatyriafim  patiun/ 
fur;ftrumac  in  eis  fiunt,  SC  multa  alia  tuberculorum  genera ;  fed  prxdida  illaiunqqu* 
in  ipfis  maxime  fiunt .  Ceifus  capite  primo  fecundi  libri  hunc  Aphorilhuim  ita  referq 
at  ubi  actas  paulum  procefsit ,  Glandulae, 8f  uertebrarum  quae  in  fpina  funt  aliqute  itv 
cIinationes,ftrumac,U6rrucarum  quaedam  genera  dolentia  ( iKfn^gJhuxi  Grata'  appeb 
lant)SC  plura  alia  tubercula  oriuntur.  Galenus  quo($  in  odauo  libro  De  deaetis  Hip/ 
poCratis  8f  Platonis  hunc  Aphorifmum  ad  uerbum  adducit. 

J(  yimpSiJiam .]  Si  haec  uerba  ut  Graeci  fignificant,interptetari  uolueri 
mus,  id  non  dicet,  quod  a  Theodoro,Leoni ceno,  aut  Celfo  rcferturiatfi  Aphorifnium 
ipfumpraccedentibus  8C confequentibus conferamus, horum uirorum interpretatio/ 
nem  cbnuenire  deprehendemus .  nam  in  uigefimo  quarto  Aphorifino  de  nuper  natis 
fermbnem  habuiqin  uigefimo  quinto  de  dentientibus, in  fequenti  uero  de  his  loquitur, 
qui iam  ad  pubertatem  acceiTcre.  Ideo  nunc  de  illa  aetate  pertradaqqutc  inter  puberta/, 
tem  Sf  dentitionem  media  eft,qu*  actas(ut  inquit  Oribafius)inta  pueritiam  H.  pubere 
tatem,medium  occupat  Haec  aute  actas,de  qua  hic  mentio  fit, totum  ipatium  poft  den 
titionem  ufep  ad  pubertatem  compleditur.  Non  autem  poft  detium  mutationein,quac 
in  feptimo  fit,qtria  illa  »tas  in  hoc  aphorifino  cotinetur.Pubertas  uero(inhoiiiinibus) 
quarto  decimo  anno,  uel  parum  antc,uel  parum  poft/ecundum  temperattaras  initium 
iumit .  de  his  ergo  intelligamus,  qui  in  hac  *tate  funt  a  quarto  uel  quinto  anno  ufep  ad 
decimtimtertium .  At  fi  aphoriimum  ut  Graeca  uerba  important,  interpretari  uolueti/. 
'■  :it, Senioribus r  ^  n  .  ir.r. 


ta  dicere  opus  i 


Lconicenus  incommoda  huius  uocabuli,feniores,mutauit,  Hippocratis  fenfumconfi, 

derans  non  uerba,  dicitq;.  Cum  uero  iam  migis  adoleucrint,  ideft  cum  magis  in  atta. 

te  progrefsi  funt:Sf  Theodorus  Adultioribus  interpretatus  eft:  imo  Ceifus  ipfehoc.  , 
cbnfiderans  interpretatur,at  ubi  aetas  paulu  procefsit.  Apud  Latinos  uero  non  eft  pto/ 
pria  illius  aetatis  denominatio,  nec  Latina  lingua  patitur  quod  in  fenfti  Hippocraris  fe. 
nioribus  dicamus :  at  in  noftra  materna  IingHa,ideft  qua  uulgo  utimur, uerba  HippO/ 
cratis  imitari  nihil  refert. 

mre/Sftt*.  ideft,TonfilI?e.  ]  Celftis  hoc  loco  non  tonfillas,fed  glandulas  interpreta/ 
tur,qui  morbus  apud  Grjcos  parifthmia,cx  loco(ut  in  Galeni  comento  edocebimus) 
denominatunat  quo  ad  rem  propofitam  Ipedaqfcire  oportet, haec  duo  Graeca  nomina 

mceiSiax  SCtu/nie,  K  haec  duo  Latina  tonfilla  8Cglandula,8C  apud  Arabes, praefer/ 

tim  Auicennam,amygdalam  idem  fignificarettamen  nos  inter  ipfa  differentia  aliquam 
aisignabimus.Id  igitur  te  latere  no  oportet,quod  ipfe  Galenus  in  Aggrelsionibus  aiu 
tomicis,&  in  undecimo  libro  D  e  ufu  partiu  docet .  In  radice  hnguac,ud  in  intima  oip 


APriORISMVS  xxvi  40i 

narte  ubiSukKafperaarteri*  mitium  dl,  illa  pars  mdetur,qii3C  aGrac/ 

as  ab  aliquibus  Latinis  gurgulio,ab  alijs  columella, ab  altjs  columna, ab  Auicenna  d£ 
A^bibusuua.^  quibufdam  recentibus  uuula  nuncupatur;  tamen  hatc  uocabula  differ 
rentias  multas  habent;nam  haec  pars,  qu»  a  Graecis  dicitur  fi  humiditatein 

Kmateriamacapite fluentem recipiat,adeoutmtumcfcat,a Graecis  luui/,  ud  launs,  a 

noftris  columna  uel  columella, ob  fimilitudinem,nucupatur.  Si  eius  inferior  pars  craC’ 
fa  ac  orbiculata  flat, a  Grgeis  s«<fvA«  uocatur,quodnomenuuamfignificat:undeh3ec 
cis  non  dicitur  uel  columella  uel  uua,nifi  ut  prxdiAs  modis  affeda  eft,quamuis  mul 
ri  authores  deinde  his  uocabulis  abutantur,  bC  eis,ac  fi  propria  fint  huius  partis  nomi/ 
na  utantur .  H*c  igitur  pars, quam  uulgus  noftru  uuula  nominat,  inter  os  dC  afperam 
arteriam  ita  produda  eft ,  ut  breue  quoddam  fpatium  inter  duas  cauitates,  ueluti  inter 
duo  maria,produdum  uideatur:propterea  a  Graecis  nuncupatur.Ifthmus  enim 
cft  breue  tmx  rpatiu  inter  duo  maria,ita  haec  uua  breuis  quaedam  extenfio  uidetur  in/ 
ter  duas  cauitates,praefertim  quando  tonfillae  humidac  fuerint.  Sunt  uero  duo  ifthmi  iti 
terra  celeberrimi,  Achaicus  uel  CorinthiacuSjK  Thracius.  Pompomus  de  Corinthia/ 
co  tradas,inquit,  Submouere  JEgeum  mare  ab  Ionio  Ipatio  quatuor  milium,in  cuius 
iftedio  Corinthus  urbs  eft.tame  funt  fex  miliaria, unde  etiam  hodie  illa  anguftia  uulgd 
hexamilium  dicitur.Si:;  quod  ifthmus  inter  duo  maria  breue  anguftum  terrg  fpatium 
fit,  Ouidius  eleganti  carmine  docuit  in  Hermiones  epifl:ola,in  qua  ipfa  a  Pyrrho  libe/ 
tari  optat,inquiens:  Qiia  duo  porredtis  longe  freta  diftinet  Ifthmos. 

At  ad  rem  noflram  redeutes,  gargareon,  idefl:  uua  uel  columella,  quae  in  intima  oris 
parte  lita  eft,tanqua  ifthmus  apparet,  circum  quaip  quatuor  amygdalae  iaccnt(ut  Aui/ 
c?h2  uocabulo  utar)uel  duo  tonfill*,qu*  funt glandulofe  carnes,a  Graecis 
nuncupatae, quia  ifthmo  adiacenuquorum  officium  K  ufum  fi  fcire  cqncupifces,  Gale 
num  undecimo  libro  De  ufu  partium,legere  ne  pigeat,  ubi  8C  de  uua  fermonem  habe/ 
tecomperies.Grxci  appellant,quando  nullam  affedionemhabent.mam  ple 

runcp  abfc^  ulla  Isfione  perfeueranttquum  autem  humida:  fiunt,  a  Grxeis  a 

noftris  tonfilla  U.  glandulg  nimcupantunquauis  glandulae  in  fuibus  proprie  fint.Non 
dcfimt  tamen  uiri  adeo  in  cognolcendis  humani  corporis  partibus  ignari,ut  inter  colu 
mellam  epiglottida  diftinguere  nefeiat,  quorum  unus  uidetur  efte  Marcellus  in  fuis 
in  Diofeoridem  commetarns  libro  primo,’capite  centefimo  decimofeptimo,ubi  de  Ly 
cio  fermonem  habet, quod  liuelit,  non  pariim  aberratrnam  quam  Plinius 

minorem  linguam,idcft  ligulam,alij  fublinguam  nuncuparunt,alia  res  eft  a  columella; 
K  de  ea  Galenus  in  alio  loco  fermonem  habuit.nam  de  columella  undecimo  libro  De 
ufupartium;de  minori  aute  lingua  in  feptimo,imohoc  in  loco,  ubi  de  epiglottide  Ga/ 
lemis  tra<ftat,hoc  uocabulo  larynx  pro  gutture  utitur.  Iftud  uero  addidimus  quoniam 
fuperius  a  nobis  didum  eft  i^udd  (fttfvyf  quandocp  pro  faucibus,  quadoc^  pro  gutture 
lumebafifed  hic  Galenus  ifafvyf  pro  faucibus,  hcJfvyf  pro  gutture  uritur.  Ad  rem 
igitur  redeuntes, K  fi  hoc  uocabulum  glandula  amygdalas  in  fuibus  fignificet,  Celfus 
tame  pro  amygdalis  in  hominibus  utitur,unde  capite  primo  quarti  libri  utitur  hoc  uo/ 
cabulo  glandula,pro  ipla  amygdala  dum  lana  eft.Eft  autem  caro  glandulola  K  adeno/ 
'  fa,proptcrea  communi  uocabulo  dicuntur  adenes.  At  capite  primo  fecundi  libri  utitur 
hoc  uocabulo  glandula,pro  glandularum  fgritudinctfunt  autem  inflamationes,&  ipfa 
1  repletiones,qu*  in  hac  aetate  ob  multos  cibos, quos  infumut,8<:  coquere  non  ppl/ 
» -■  1  .--a  or  _  aCellc  ’  '  ' 


funt,fiunt:ideo  implentur,inflammantur,8i  prtedurefcunttproptei 


Delfo  glandulas 


appellantur.  Hippocrates  in  libro  De  glandulis  per  omnia  membra ,  ipfas  amygdalas 
fine  mala  affedione  glandulas  uocat.  C^uod  uero  de  his  tradetCne  forte  in  dubium  uer/ 
taslex  hoc  liquidum  eft, quia  meiSttact  nuncupari  dicit .  Cur  autem  fada  fint  in  hunc 
modum  edocet.  Caput  fiquidem  cauum  8i  rotudum  fuperiacet,humoris  totius  corpo/ 
ris  luperfluentis  &  nimij  conceptaculuminam  exhalationes  omnes  fupra  corpus  in  ca/ 
put  mittit,  quas  rurfus  caput  in  corpus  retjcitiquod  enim  fuperfluit,ubi  fedem  non  ha/ 
bet,manere  non  poteft,nifi  caput  laboretiquare  fefc  cohibet,humoris  attradionem  affi 
at,ac  in  glandulis  ca  Audio  c6uertitur,fludumc^  illud  nihil  moleftat, donec  modicum 
«r,glandulacqf  fupeiant.Nam  fi  multum,  &:  aae  fuperfluat,ficcp  ac  glurinofum  perma 


4-06  ’  LIBRI  tertii  >  <. 

neat,inflammat,  fauces^  tui-gefcuni,ut  ex  hjs  Hippoaatis  wetbis.K  glSnduratBa'',». 
K  quomodo  ea  afFeflio  fiat,8C  qualis  nam  fit,cognofcatur.  In  primo  autem  folio  fec™ 
di  libri  De  morbis  j  quem  Galenus  ab  Hippocratexditum  eflenonnegat,  ubimuItM 
morbos  enumerat, qtitur  hoc  uocabulo  pro  morbo  ipfo,&:  non  pro  gljndi! 

lis.idem  in  tertio  folio  eiufdem  libri  facit,in  libro  etiam  Depueri  detitione,hoci)oi^ 
ne  parifthmia  pro  morbo  in  gladulis  utitur,  ubi  dixit.  Si  ulcera  fine  febre  in  parifth^ 
fiunt, tutiora  efle.  quauis  aliquis  dicere  poiret,quod  utitur  parifthmia  pro  loco  SCgiaS 

duIa,nonaute  pro  morbo;nammorbum,fcilicetulcaa  Umificat,  at  hoc  niMeft^^v 
Hippoaates  in  praefenti  aphorifmo  hoc  nomine  prifthmia  pro  morbo  utinir ,  sTao, 
pro  loco.Ex  his  ommbus  quae  a  nobis  tumultuarie  fcripta  funt,illud  inferre intcndeb» 

mus,  apud  Graecos, quando(:jmorbum,quandotjlocumine 

fum,  ideft  amygdalas  fi^ificare :  tonfillas  praeterea  K  glandulas  apud  Latinos  eod^ 
modo  Indifferenter  accmi,ut  quandoq;  amygdalas  ipfas  ideft  carnes  illas  glandulofas. 
quandoCgnjorbSfignincet.Sedapud  Graceos  rrad^iate  locum,iw7i«t  ucromorbua» 
plera<^  fignificat,&  ideo  Paulus^iEginetalibro  tertio,  capite  uigefimofexto  ^idcpjj 
rifthmiorum  phlegmone  pcrtradlat,  pro  loco  utitur,in  fine  uero  illius  pan,-, 

dniM  pro  tumore  iplbaccepit,inquiens,Eft  autem  ewTiot  praedurus  «i 

mor,ut  manifefte  colligi  pofstt,eui7i«</lie  praedurum  in  amygdalis  tumore  efle, unde utw 
tur  uocabulo  antias  pro  morbo, K  no  pro  loco.  Aetius  &  ipfe  libro  odlauo,  capife  qt» 
dragefimoodauo  Ariici  pro  glandula  utitur, quamais  putemus, hoc  uoeabulumglan 
dula, illi  uocabulo  correlpondere,nempeper  Wjviib  apud  Grascosglandulo/ 
fe  carnes  intelliguntur,ita  per  glandulas  apud  Latinos,  in  quacuni^  corporis  parte  in» 
«enianturifed  quae  in  ultima  oris  parte  infident,a  Graecis  proprio  uocabulo  sreeiSfu», 
a  Larinis  tonfillae  uocantiff.  mnix:  uero  morbi  nomS  eft,licet  in  diuerfis  authorum  lo 
cis  nomen  loci  flt,in  quo  morbus  ille  generatur,  fleut  etiam  tonfillae  quandoCf  pro  lo/ 
co, quandocp  pro  morbo  in  tali  loco  capiStur.  S unt  autem  carunculae  illae  glandulofe, 
quos  noftrum  uulgus  hoche  fuporite ,  ex  fuaui  fapore  quem  habent,appellat,de  quibus 
Aetius  capite  centefimo  uigefimoprimo  fecundi  libri  fermonem  habens  dicit,id  com» 
mune  elTe  omnibus  glandulisCin  communi  uero  tam  dehis,quam  de  illis  quj  alias  cor 
poris  partes  occupant,loquitur)  fuauitatem  in  edendo  ac  teneritate  prseftare.nam  ouat 
in  ladetibus  mammis  funt, habent  SC  'a  ladle  comparatam  dulcedinem,  inter  quas  (unt 
ptac  a  foetibus  fuis  reliquis  omnibus  praftantinos  uulgo  has  ex  mammis  glandulas, bt 
tefmi,  uocamus,quos  e  uitulis  libenter  comedimus.  Idem  Aetius  capite  quadragefimo 
quinto  odaui  libri  de  mmcJ</luii  inflammatione  Ioquens,hoc  uocabultim  pro  loco  ac/ 
cepit,  docet(p,hac  affeflione  eos  corripi  qui  multo  ftnguine  abundanc&T  pueros, utpo 
te  illos  qui  mixturam  fimplicem  habent,K  multo  cibo  fe  explentes :  8t  intentes  adhuc 
ladl:entes,ex  hauftu  ladhs  id  malum  contrahentes.HatSenus  Aerius.  Alexander  quo* 
Trallianus,interpofteriores  Graecos  praecipuus  author, uocabulo  sraetStu*  proipfo 
morbo  utitur  libro  primo  capite  quadragcfimoprimo,in  ea  parte  ubi  medela  deferibit 
fisneoK,  ideft  ex  ruta.prius  autem  in  eodem  capite, ubi  de  fimplicibus  medteameti» 
locutus  eft,qu*  fimt  anginae  pracfidia,8C  de  fulphure  atij  nitro  loquens, inquit, nitrum 
fumi  non  debere  aut  fulphur  iij  angina,  donec  «iniaJlSt ,  qu3e,quoni<un  locus  cui  aia 
cent,ifthmo  fimilis  eft,  sreelSw*  appelIantur,unguento  prius  perungantur.  Vbi  uide 
re  potes, antiadem  K  parifthmia,  pro  lo  co,  8d  non  pro  aegritudine  finni.  Hxc  de  no/ 
minibus  Graecis  apud  Graecos  authores.  Nunc(qub  res  felici  omine  fuccedatjeftende 
re  oportet,apud  Latinos  haec  nomina  tonfilla  8d  glandula,  quSdocf  pro  loc©,qu3do(5^ 
pro  morbo  ufurpata  inueniriuamen  quum  pro  morbo  accipiutur,  pro  morbo  in  tali  lo 
co  fumenda  funt.Celfus  capite  primo  fecudi  libri  hunc  aphoriimum  referens, uocabu/ 
lo  glandula  pro  iplb  morbo  uritur,  icd  pro  morbo  in  tali  loco,  ^uis  glandula  commu/ 
ne  uocabultim  fit  ad  omnes  adenes.  Idem  Ceifus  capite  primo  quarti  libri  eode  nomi/ 
ne  glandula  pro  loco  8d  non  pro  morbo  utitur,ubi  dicit,  At<»  in  ipfis  cerniabus  glan' 
dulac  polita:  funt,quac  interdum  cum  dolore  intumefeunt.  Pumus  libro  undecimo  N» 
ruralis  hiftorix,ubi  de  hiftoria  animalium  per  lingula  membra  agit, dicit ,  T cnfiltes  in 
homine,in  fue  glandulas  efle,iamen  8C  in  hominibus  glandulae  nonnSqoara  appelto 


r 


APH-o.R  iSiiv:s  .XXV  i  •  4^^^ 

lur.  fdcm  Plinius  capite  undecimo  Ltri  uigefimi,tonfilIam  pro  nlorbo  ^ecepitjnam  de 
crancabrafeica  formonem  habens,dicif,c6manducatam  tollere  tonuIIas:QC  capite  da 
cimoqixarto  eiiifdcm  libri,  mentam  dicit  litilem  effe  SC  cotra  tonfill^  cum  aIumme;2C 
decimoleptimo  capite  eiuidem  uigefimi,dicittr^origaniim  tonfillis  K  nuis  medetmt 
SC  dedmonono  capite  lugefimiprimi  libri, ubi  de  uino  ex  rofa  agit, inquit  ualere  ad  to^ 
CJlas-at  uigefimo  prscfcripti  uigefimi  libri  capite,  uocabulo  ifto  pro  loco  uritur,  ubi  de 
bdrtaculaca  loquens  dicit,  quod  fuccus  dccotfl»  tonfillarum  ulcera  ledat .  Sed  ne  haec 
iw  in  cumulum  non  necelTariuin  crefcat, infinita  alia  funt  apud  Plinium  de  tonfillis  lo/ 
ca,in  quibus  quandocp  id  uocabulum  pro  glandulofo  loco  j  quadocg  pro  morbo  illius 
loci  acdpitur.Neigitur  hanc  rem  diutius  prorogemus,dicere®portet, Hippocratem  in 
hoc  aphorifmo  per  tonfillas  tumorem  8C  inflammarionem  huius  parris  intelligere,quae 
in  pueris  potiftimum  fiuntiquoniara  in  uidu  inconftantifsimi  8C  inordinatifsimi  funt, 
K  eas  partes  ualdehumidashabent:nos<5  id  uocabulum  sraeiS/uut,  tonfillas  potius  ^ 
glandulas  interpretaremur,ut  Celfus  fecit:quauis(fi  Celfum  fequamur)in  eodem  figni 
fcato  accipere  opus  fit .  Oribafius  eandem  caufani  reddit  inquienSj  in  hac  aetate  fieri, 
quia  comedunt  incompofite,8C  minus  percitatur;St  propter  hoc,aaflbs  nutriunt  hu/ 
mores. At  Philotlreus  tonfillas  elTe  dicit 

ifhuiuunmii,  ideft,InifIammationes  partium,quac  funt  fecundum ifthmum,ideft  oris  gii 
hcep  intCTftitium ;  quoniam  illis  fiipariacet  humidum  caput,  quod  facile  in  illas  partes 
dOTllatrfftis  ergo  pituita  concitatis  iriflammaritur. 

movMfsvrSt  v  aoo  aiTtOr.  ideft.  Vertebrae  quK  in  occipitio  funt  Iuxationes.it 
Celfus  hanc  partem  ita  interpretatur,Et  uertebrarum  quae  in  ipina  funt,aliquae  inclina 
tipnes .  Ipfe  enim  intelligit  quomodOcucp  fiant  iftac  luxationes, uel  etiam  inclinationes 
fme  luxatione:quod  uerum  efl:,quia  in  had  etate  talia  fiunt. Sed  Hippoaates  de  una  fo 
Ium  parte  loquitur,fcilicet  de  luxatione  ad  interiora .  Surit  autem  hic  apud  Oribafium 
uertebrs  uigintiquatuor,fex  ccruicis,duodecim  fpinac,5C  fex  renu.  Alia  ratio  cfl:  apud 
Galeriumiat  riunc  locus  non  efi:  hxc  nadiandi,qu?e  in  noftris  anatomicis  congrefsioni 
hus  uberrim  deferipta  fimt,8f  in  maiores  ac  minores  portiones  diuifa,8i  unicuic^  parti 
(utfieri  potmt)  Graecum  SC  Latinum  norfte  alsignatum  eft.Inhac  aetate  uertebrac  in  6c 
dpitio,qu3c  fimt  uertebrac  cetuicis  interius  ingrediuntunSi  praefocationem  ateg  anheli 
tum  mouent,  ut  inquit  Oribafius,  qui  ex  hac  re  caiifam  afsignat,  cur  in  angina  ceruici 
cucinbitulac  appliceturjhac  autem  inclinationes  Si  luxationes  intus  fiunt, fecundu  Ori 
bafium,quianouiter  ad  farcinas  applicatur, SC  tenues  funt, Si  ideo  intus  mergutur,unx 
de  tunc  in  ceruice  nihil  ferre  polTunt:  poftea  cralllis  humor  illas  refoluit,intro<j  indi/ 
nat, ideo  haec  afFetSio  luxatio  nuncupatur.Hiec  Oribafius.Galcnus  nero  dicit, tonfillat 
tum  inflammatione, quandocp  huius  luxationis  caufam  eire,quia  a  mufculis  inflamma 
ijpnem  parietibus  uertebra  tradia  ad  partem  ceruicis  anteriorem  inclinat,ut  in  cometu 
to  uidere  licebit.  Philothcus  amem  fieri  dicit,  » (rtu/Uw^  nis  /«eioit  Tswt  w  nvgtCf 
tS  wr  Kvffflj/  tsi  (nuiMams,^  l*  cbw  axm</lvfcisi ,  i.  Qiioniam  ab  ijs  partibus 

«intrahuntur  nerui,ex  neruis  ligamenta:&  ex  his  intenduntur  Ipondyli.i.uertebr». 

itSjieT«.i.crebri  anhelitus, uel  anhelationes]  Ccifiis  hanc  partem  in  fuo  Hippocratis 
(«idicenon  habebat.Fit  autem  hpc  pafsio  ex  humorum  copia  in  fyperioribtis  partibus 
exiftente,qux  deorfum  ad  pulmones  fertur,Sf  crebrum  anhelituih  caufat;de  quo  in  ui 
gefimofccundo  huius  libri  Aphorifmo  pcrplura  diflTeruimus.  Philotheus  caufam  afsi/ 
gnat,  Sui  rKf  <ri/fi}(,af,(3  wioiAoTiirtf  'nSia-K(i;j«i'©')(e«sw;t“t»i' 

J'i  a<n  ttvkvm  MitmviiuM  cviiSi^nny  r>K  Jjpaiiimy.  i .  propter  languifiem 
defluentem  ad  flftulas  Si  pulmonis  cauitates  &  in  anguftum  cogentem  fpiritum.  Afth/ 
mata  enim,ideft  anhelitus,funt  crebrx  relpirationes,quac  currentibus  contingunt. 

.  AiSiitcnSlr.i.calculi.]  Sicuti  proprius  efi:  feniorum  morbus,renum  lapistita  puerorum 
^icte  calculus,  qui  ex  ptuitofa  materia  fubtiliori  parte  exiccata  Si  cralfa  lapidefcete, 
fiunuCum  autem  hi  qui  hanc  «tatem  habent,  edaciores  fint,multos  crudos  humores 
Iceruant, quorum  crafiior  pars,fimul  cum  urina  ad  ueficam  pCrueniqSi  Iapis  genera/ 
w:K  hoc  tanto  citius  Si  fecilius  fit,quanto  funtcaUdiores.PhilotheUs  t 
T  % 


^ecyttai  cvSa^iiAluji  xvftSf.  ideft, congregatis  ob  uoracitate  hiimoribus,ficri  dixvtfftv, 
pocrates  in  libro  quarto  De  niorbis,de  puerorum  calculis  fcribes, inquit, haberei^ 
cipium  ex  lade  non  puroiquod  eft,quum  nutrix  pituitola  8C  non  pura  comedit 
tat,  Qu*  deinde  fequuntur,diffufe  docent,  quomodo  kpis  generetur,  K  ex  qua„^ 
ria,&:quibus  de  caufis  in  pueris.Et  in  libro  De  capitis  uuln«ribus,poftea  qu^nt  de^ 
pide  fado  in  capite  locums  fuerat, inquit,q>  dC  pueris  prae  latSe  non  fano  euenit,qiium 
lumis  calidum  biliofumip  el^,  uentrem  8C  uefleam  calefacit,lotiam^  ®®2ccendit,qiio(i 
calculum  creatEt  ibi  etiam, calculorum  generationem  in  muliere  defertbit.  In  uj, 

ro  quarti  libri  Demorbis,quincf  calculorum  ligna prolequitur,inquiens,  Quuamiin 
gere  uult,laborat,  lotium  paulatim  ftillat,un'  diliculter  mingentibus,quod  iiibcrtien, 
nim  eftjUtpote  uefica  calculo  Iancinata,quat  inflammatur,  fedhoc  no  appareqfignun» 
uero  praeputium  eft,  quandocp  arenofa  mingit,  habetun^  in  fine  quarti  libri  dehacre 
aphorifmuSjQiiibus  in  urinis  arenofa  fubfifttmt,his  uefica  laborat  calculo.  Paulus 
Aetius  haec  omnia  referunt.  At  aliud  fignum  eft  prse  omnibus  certifsimS,quo«t  tamen 
nullus  antiquorum pofuiuls  qui  ueficac  calculo  laborat, quando  mingit,fempct  aut  pa 
rum  aut  multum  egerit:8C  fi  non  egerit,faltem  egerendi  defiderio  tenetur. 
ifiiavSilr  q><!^vA<tt.ideft,lumbrici  teretes.]  Sunt  nero  ilIi,quos  in  dies  iridemusjlongl 
rotimdi, qui  ex  putredine  nafcunttir,8f  non  ex  generatione  per  fobolem.Fiunt  awc 
in  lac  exugentibus  pueris, potilsimum quum  praeta  lac,cames  ederint :  dC  uoraefores 
pueri, qui  multos  fi-udus  uel  multa  carnem  edunt, uermes  incurriint;  at  maximem  car 
niuoris  pueris  generantur;  tamen  in  omni aetate,Gmni^  temperatura  uermes  gene^ 
rari  ponunt,  fed  in  hac  potifsimum  aetate,  tanquam  in  ea  quae  catteris  uoracior  exiftir. 
Ynde  5C  Philotheus  dicit, fieri  hos  teretes  uermes, &:  qui  in  Hippocrate  confcqtmmr 
afearides,  oji  riui  trHtii  wf  «Mt,  ideft,  ob  corruptionem  materi* .  Addit  deinde, quod 
hi  qui  in  hac  astate  funt ,  in  quibus  uermes  generantur,  amtf ,  nsa  U  7»f  kJlAiifiv 

yiets  ideft, calidi  funt, K  ex  uoracitate  fupcrfltiitatibus  tedundantes.  Ca» 

pularcmfeneminciB-ahabui,  qui  duos  fupra  odoginta  annos  natus,  compofitionent 
noftram  accipiens  ex  fcordeo,coi!alina,i(feft  brio^Thalafsio  fadam,plures  quingentis 
uermibus  exercuit,  illico  ex  mortuo  fanatus  eft.  Et  hate  fuit  cafualis  curamimquaro' 
enim  arbitratus  elTcm,  fenem  adeo  Acherontium  uermes  incidifle ;  praefertim  in  tanta 
copia, ut  pucronim  fymptomata  inciderit .  Hic  forte  fortuna  in  me  inlpirauit, odorem 
foetidum  perlenfi,  qualem  in  puerulis  uermes  parietibus  alias  odoraneramttuncipfuiw 
curare  coept,ac  fiuerutibus  correptus  eflet,8f  illico  inpriftinnm  fanitatereuocatuseft; 
N?m  magnificus  6C  generofus  comes  AIphonfusTrottus, generalis  illuftrifsimi  ducis 


Ferrarif  architriclinus, omnia  qu*  ad  exequias  exiguntur, parari  iuflerat,  Atnepiites, 
cx  fpiritu  fentiri  uermeslfed  eft  putrefeentis  materi*  fostor,quj  in  uermes  conuertitur, 
i<naceii/'(Slr,idc(i  afearides  ]  inhac  aetate  generantur.Simt  autem  afearides, uetmium 
genus  in  inteftinis  concrefcens,praefertim  in  inteftino  redo ;  &  apud  anum,uermicult 
limt  paruifsimi  8C  albiihabent  fere  effigiem  acumims  acus, adeo  parui  funt.  Ihgentifsij' 
mam  copiam  in  egregio  iuuene  Baptifta  Paulutio,  folo  rhabarbaro  BC  fcordeo  expulfi 
mus  .A  Pbilotheo,  tAwScft-,  ideft  tenues  uermes  efte  dicimtur.Dehis  Hippo¬ 
crates  locutus  eft  in  libro  Defoeminarum  morbis,  ubi  dicit,  Sin  autem  in  faminat 
dendis,uel  anojuerqjijlculi  innafeantur, felicis  marinpfrudum,ucl  folia  ttita,  cum  boufe 
fcllis  obulo,  cedrino  oleo  fubigito.  (^lod  uero  de  his  ttadet,ex  hoc  itiamfeftu  eft,  quia 
utitur  uocabulo  afcaridesjinquiens  ftia  lingua,  tM  judou®?  ^  'W  ^  V 

jip/io»7ai,  Vt  aute  de  uermibus  exquifite  loquamur,fcire  oportet, apud  Grt 
cos,  ut  Paulum  capitibus  quinquagefimofepnmo  ££  quinquagefimpodauo  quarti  Ii/ 
bri,8i  Aetium  capite  trigcfimonono,quadragefimo  Si  quadragefimoprimo  noni  librf. 
Si  Galenum  inintrodudoriofibi  adferipto,  tres  lumbricorum  fpecies  inueniri, quatio 
humano  corpore  nafcutur.Vna  eft, lumbricus  teres,  de  qua  ftatim  foperius  Hippocra/ 
tes  famonem  habuit:quoniam  dixit,  tA^afSA-  spijj/tiAm,  ideft  lumbrici  longi.llli  autem 
funt, qui  ut  plurimum  uidentur,Si  in  humanis  corporibus  oriuntur.  Apud  Graecos, i* 
OTacilioribus  inteftinis  generamur,  Si  in  eifdem  inhabitant :  qtiandocp  in  uentriculu» 
ierpuntjSC  cuomimtur;ut  inquit  Paalus,Si  experiemia  docetln  ahqijibB8(eodein  au> 

thore 


A  P  H  O  R  1  S  M  V  S  X  X  V  t  + 

iiote  teftejStquod  nos  hodie  iiidimus  )  per  nares  defluunt :  Arates  ipfos  fohgos  ua^ 
canuGaienus  in  Introdutflorio  fibi  adfcripto,  palmi  magnitudinem  habere,  uel  etiatrf 
jnaiorem  dicit .  Aenus  inquit, magnitudine  diftii^ui, multitudine,  colore,ac  tempore; 
eenfentur^  peiores  maiores  minoribus, plures  paucioribus, K  rubri  albis. Re  em'm  ue 
ra,qui  rubris  lumbricis  uexantur  pueri,  ut  plurimum  moriuntur :  hisc^idell  teretibus 
limbrids, pueri  maxime  uexantur;qui  uero  ad  pubdtatem  tendunt, afcaridibus-  Hip 
pocratcs  de  teretibus  lumbricis  quarto  libro  De  morbis, penultimo  folio  egit  Alia 
fcecics  eft,Iumbrici  parui,  qui  cum  teretibus  fimilitudinem  habet, fed  paruifsimi  funt,' 
qui  (  ut  Aetius  inquit )  in  extrema  inteftim’  reA  parte  fiunt,  prope  Iphinderem,  ideft 
anum :  imo  nos  &  in  ipfo  ano  uidimus,8C  multi  exibant ,  dC  circumcirca  mouebantur 
errantes  tunde  a  Paulo  dicitur,  Si  anus  aperiatur,uideri.At  uimum  hic  eft  non  medio/ 
£te ambiguum, quod  Gtibafius  in  huius  partis  expolitione  dicit;Afcarides,cucurbitg 
feminibus  fimiles  efle :  St  a  multis  8t  didum  Stfcriptum  reperitur,  cum  cucurbita:  fe/ 
minibus  fimilitudinem  habere,  tamen  his  uel  a  Galeno,uel  Paulo,Uel  Aetio,ueI  alio' 
ex  antiquioribus  haec  forma  non  datur:  St  ideo  uel  necefle  erit  quartum  lumbricorum 
genus  defcribere:uel  hoc  genus  cucurbitinum,  ad  unum  trium  ab  antiquis  pofitorum 
teducere.  Decies  in  diuerlis  hominibus  afcarides,  ideft  paruos  lumbricos  ab  antiquis 
defcriptos,  circa  anum,  St  in  ultima  inteftini  redi  parte  uidimus » Semel  autem  uermic 
culos  quoldam  albos  ad  unguis  latitudinem  St  loi^itudinem  excretos  uidimUs,quos 
ex  effigie  in  feminis  aicurbitac  morem ,  cucurbitinosjfuiiTe  putamus,  qui  St  muebanf 
Stmouehantur.Hoc  etiam  anno  milleftmo  quingetefimo  trigefimofcptimo,in  Hercil 
Jis  illuftrifsimi  ducis  noftri  equis;  euembitinos  nos  uidilTe  teftamur :  nam  equini  pulli 
anniculi,exeius  femmio  orti, mcognita  quadi  pefteperibanuquodilluftrifsimus  dmc 
audiens, iufsit, nos  re  inlpeda  8t  perpenfa,opem  medicam  afferre, QitOd  negotium,SC 
C  alijs  magis  necellarijs  adftridi ,  pro  nouitate  rei  libenter  fufeepimus .  Primoij  iufsi/ 
jnusjut  odo  uel  decem  ex  emortuis  pullis  aperiretur:  in  omnibus  ingentem  uermiutn’ 
«opiaminuenimus,totum  uentriculum  integre  occupantium.  Erant  autem  colore  nir’ 
bro  St  feminigro,8t  cucurbita:  leminis  formam  referebant :  in  uentriculo  potifsimura’ 
uifebantur,8t  in  inteftinis  cralsioribus  eirabant  Equi  his  uermibus  affedi,non  come.' 
debant,  macrefeebant,  St  quatitor  uel  quin®  dierum  fpatio  obibant.  Multabis  eqms 
propinanda  iufsimus:fed  nihil  uifum  elt  profecilIe,pr:eter  hydrargyrium  St  feordeunu' 
Caufam  uero,  propter  quam  illi  uetmes  in  equorum  uentriculis  generati  fuerant,  nos 
terra:  attribueramus,  quam  praecedenti  aeftate  comederat  per  pafcua  a  talpis  eleUatamy 
St  quia  aquae  quas  potauerant  tota  aeftate,  limofae  erant.  T ertia  Ipecies  eft,Iatus  lunt' 

bricus,qui  in  tenuibus  inteftinis  generatur ,  quam  Paulus  St  Atois  definire  uolenteS 
dicunt  effe  permutationem  pellicula:  intrinfecus  tenuia  inteftina  ambientis :  in  corpus 
quoddam  uiuum,  quod  continuos  ftomachi  morfus  infert.  St  ad  cibos  incorrigibilcm 
appetittrm, Graeci  appellant  •nuvices  St  /tseiittj  Unde  in  his  lumbrids  interior  inteftini 
pellicula  in  uermem  tranfit.T amen  apud  Hippocratem  non  reperio ,  quod  lumbricus' 
latus  inteftim  pellicula  fit,  fed  quod  ex  comtpta  materia  fiat:  nam  in  poftrema  parte  fi/ 
briquartiDemorbis,inquit:Delatisautemlumbricis,fiue  UwVSuf;  jiAcrsaiy,  nune 
dicam:  quos  dico  pueris  etiam  in  matris  locellis  creari :  quUm  enim  femel  loculos  exi/ 
uit,  tantum  tempus  ftercus  in  corpore  non  permanet ,  uti  putrefadum  has  beftiolas  ui/ 
uas  St  magnas  gignat, emum  quotidie  recens,uariumi5  oletet, liquide  homo  fanus  eftf 
qu2  non  fierent, etiam  ii  diutius  oletaret .  Multa:  enim  puero  in  utero  matris  lic  fiunt, 
^uum  pus  feruidum  lade  fanguine(^redadante,putrefadocp,uq)ote  dulci  ficpropter/ 
eahxcbeftiola  illis  gignitur.  Hxc  Hippocrates .  In  quibus  uerbis,ego  uidere  nefeioj 
quomodo  cenfuerit,  latos  lumbricos  ex  ultima  inteftini  pellicula  fieri, imo  potius  ex  Ia  ' 
&  St  pure  8t  fanguine  redundante:unum  tamen  eft  in  Hippo  cratis  cotextu  in  eodem 
fibro  De  morbis, ex  quo  Graecorum  fentetia  fumi  poffeuidetur.Nam  dicitjEft  autem 
Ipedes  iplius  (fcilicet  uermis  lati)  ueluti  abrafio  inteftini  alba :  indicia  eius  funt,quoti 
«xcMuntur  interdum  nonnulla  cucumeris  feminibus  limilia .  At  nos  Hippocratem 
eonfidaates,  uidere  nelcimus  uoluifle  hunc  uermem  efle  albam  inteftini  abrafionem, 
w  Pault^  St  Aetius  putarunt:at  id  folum  dicit,  effe  ueluti  abrafionem,  quia  is  la/ 


tus  Uermis  mpartes  ftinditur.ut  quandoii  fo»um  unius  cubitijduonfjttifd-jujj, 
cxeantiucrmis  autem  non  parit/edeft  iina  cius  pars  refcma.alia  deinde  ipecies  deoi» 
fermonem  habet,&:  ipfa  in  partes  fecatur.qtia  neltiti  cucumeris  femina  uidefitw 
apud  Hippocratem  lati  lumbrici  dux  fpedes  erunt,  una, quam  cum  qtiis  fiabet,par^ 
duum, trium, uel  quatuor  cubitorum  quandoqi  excernit.  Alia, quam  qui  habet,parto 
fimiles  feminibus  cucumeris  excemft.Atre  ucralubrfci,quos  in  equis  illuftrifsimid„, 
cis  nolh  i  uidimus,qui  moriebantur, feminis  cucumeris  rfigiem  habebant, ell  atiter» 
cumis  id  quod  ualgamgurkm  uocamus;ramc  non  erat  partes  alicuius  uermis,led  erant 

diftin<Si,&:  per  fe  nati  lumbricimideturcp  Hippocrates  fentire,  lumbricos  rotnndosin 
uentriculo  fieri, 8f  alios  gencrare,latos  aut  non  gcnerare.re etiam  nera,&:  fi  aliqui Gra 

ci,  longos  in  gracilibus  inteftinis  generari  uoluerint  r  nos  oculata  fide  K  in  uentitcBlo 
gigni  uidemus, ut  Hippocrati  uifum  eft.  Plinius  libro  undecimo  Naturalis  hiOoriit  cj 
pite.trigefimotertio ,  inquit,  intra  hominem  inuentas  effe  tineas  trfcenum  pedum  ,alu 

quandofif  plurium  longitudinc.forte  hicPlinrj  focus  Gorrigiendns  effjUtlegendnmCt 

txnia,non  tinea, quoniam  a  Cs^eis  hic  uermis  tvuvM  8C  falcia  nuncupatur.  Alexander 
Trallianus  libro  tertio  capite  tettib,ubi.de  fermonem  habet, prxfcntemhifity. 

riam  recitat,  fe  matronam  quadam  nouiffir,  cuius  uenter  plurimis  diebus  officiomneii 

fecerat,  quanquam  prxgrandem  cibariorumuim  ufcj  ingererer, probeij  concoquere^ 
ate^  ob  id  lancinationcm,  Si  morfum  quendam  in  uentre,  5C  capitis  dolore  iugitet  con 
quei  ebatur.  hieram  itaq;  .cath,art(cam  ad  propellendum  id  mali  aHnmplIt,qox  funiSio 
nem  fuam  perficiens,  lumbricum  immane  amplitudinis  duodecim  cubitoram,K  plt^i 
rium  eiecit,&  eo  momento  arabida  cibariorum  appetentia  liberata eEproptereahitk 
Tralliano  fubdtmtur,quod,mulierilla  eo  bulimiam  non  patiebatur,  fedlumbncns ille 
infatiabilem  &  intolerabilem  inediam inuexerar.  Vermis  hic,de  quo  TralliantB  agit, 
cx  horum  genere  eft,8f  ex  eo  de  quo  Ipcutus  eft  Plim'us,Sd  tinca  appeifauit,  Grseci  uc/ 
ro  imvtat  uel  Ln^iets  idcft  tanias  uel  fafeias-  Superius  autem  docuimus, in  Plinio  Icgca 
dum  elTc  tgnias,n6  tineas,K  hoc  mer{to,quia  eade  remedia  fuis  tincis  exhibet  Pliniut, 
qux  Galenus  &C  Graeci  omnes  tenijs  adhibent.Felicianus  in  odlaiio  libroDe  decretis; 
Hippocratis  8d  Platonis, ubi  Galenus  hunc  aphorifmum  adducit,  «eiBifiVlt .  ideffpu 
tiilas  interpretatus  cft,quod  an  conueniat,tu  ipfe  index  cfto.  Vt  ergo  ea  qux  didlafunc 
in  unam  fummam  colligamus, apud  Grpeos  tria  lumbricorum  genera  inuciiiti  cettom 
cftjlumbricus  teres, afcaridcs„2d  lubricus  latus .  Nos  deinde  afearides  in  cucurbitinos 
diftinguimus,  6C  proprie  afearides  idcft  parttos  nermiculos.  at  Arabes ,  Aiifccnnain/' 
quam  8C  Serapio ,  adeo  hxc  nomina  confundunt ,  ut  quandocp  pro  afcaridibns  latum 
«ermem  intclIigant,quadocp  cucurbitinum,8f  de  ucra  afearidenon  loqiiStur.Sedliac 
nos  illis  difeutienda  permittamus»  qui  hos  authores  adeo  mordicus  tenent, ut  ubi  mani 
feftiisimum  errorem  inciderint  ftiis  quibuldam  deliris  nugis  exculare  uelint.Nos  prar/ 
terca  hoc  iblum  addemus,  apud  Latinos  authores,ut  Celfiim  libro  quarto,capite  dect 
mofeptimo  folum  duorum  genetum  mentionem  fieri, teretum,K  latorum.De  afearidi 
bus,aut  cucutbitinis,nihil  ufquam  apud  ipfum  inuentS  cft.Paulus  JE  gincta  libro  quar 
-to, capite  ultimo,  dracunculoi  u  quonmdam  meminit  in  lumbricorCi  formam, in  India, 
regionibus  fupra  iE  gyptum  nafcenrium,  quod  genus  in  inteftinis, uel  in  iicntriculd 
non  uerfatutjfed  in  noftri  corporis  mufculofis  partibus, ut  inbrachijs  ac  coxis.  Athoe 
genus  paruipendere  debemus,  utpote  quod  apud  nos  nec  fiat ,. nec  imquam  tnfuin  fit» 
V num  pr  jterca  eft,q.uod  ab  Hippocrate  edocemur, circa  principiu  fecundi  Epidemia 
rum, lumbricos  magis  uexare  poft  meridie,  quam  in  altera  qualibet  hora.  Deni$  Ori« 
baflus  talem  lumbricoru  diuerfitatem  ex  humoribus  fecit,,  ut  nobis  Uifum  fit,  non  efle 
dignum  ut  adducatur,fi  tu  eius  fentetiam  cupias,fuacomentaria  tudere  nihil  impedit» 
a*fi>;(5f</li/<ilr.i.acrochordones.  ]  Sunt  aut  acrochordones  ucrrucarSgenus.GalenuS 
acrochordona  definiuit  efle  eminentis  rotundS  in  cute,qHx  habeat  angiifta  bafim,nos 
uulgo  potri  nucupamus.Sunt  apud  Latinos  ucrrucxrfed  ucrruca  nome  gcneralios  eft, , 
^  acrochordonesdicet  aliqui  cB  hoc  uocabulu  inueniunqnominc  generis  interprtteo 
tur,fcilicct  ucrruca.  Eft  aut  aliud  uernicaru  genus  quod  formica  uocatur, hoc  baCmfe 

tiorehabet,8d ferefeisilis cft.Id  ucro no  habet  acrochordones,quiafummapaitclatf 
.  .  ^  ■  jjjbcnt 


r 


A  P  H  0  R  I  S  M  V  S  X  X  V  t  yof 

liafcent  aittem  propinquam  tenuem,  unde  a  chorda  nomen  duxit :  quoniam  uti 

luxx  chordsependae  uidenf;formica  ug-o  fenfum  corrodentis  formicae  habetDehis 
Aedus  Ifbro  decimoquarto, capite  quarto, meminit :  in  qua  parte  femper  illius  loci  in^ 
terpresjidii  Aetius  dicit  ««fi>;i|5j>JJr<tf,uerrucas  interpretat.  At  Paulus  .ffigineta  de  aero 
chordone  capite  ocfluagefimoieptimofexti  libri  exquilitius  pemaeSauit,  quam  qtiifc^ 
alter, ubi  inquit,  ucrotuberculum.eft  quoddam  paruu  iniummacuteabf^ 

dolore,  callofum, rotundum  ut  plurimum,  ad  cutem  anguftum,ut  pendere  irideatur,  un 
de  acrochordum  nuncupatum  fuit,quod  chordae  fumrnitati  fimile  fit.  Ego  filiam  har 
|jeo,qu*  quintu  annum  ex^t,  Margarcta  nomine,  cui  plures  acrochordones,8Cali® 
uerruex  accidere,K  per  faciem  ac  manus  innatae  fimt;  fed  fponte  fua  nulla  ope  medica 
adhibita  fanatg  funt:K  alfj  mei  filfj,qui  eodem  linteo  faciem  abftergcbant,ex  ctontagio 
infecSi  fimt,tame  nulla  cura  omnes  euaferunt.  Accidut  ucro  ob  multos  humoresiquo» 
ex  ingluuie  in  hac  aetate  contrahunt,  potiisimura  uero  ex  pitiuta  fiunt :  Oribafio  tcfte. 
Ceifus  interpretatus  eft,uerrucarum  quaedam  genera  dolentiaiGraeci  uo/ 

canKtamen  re  uera  non  doIent,nifi  quis  fcalpens  ui  eradicare  contendab  Acrochordo/» 
nes,  ftrumas,  &  omnia  alia  tubercula,  Philotheus  ita  fieri  dicit ,  otj  uscHsxyMcv  TifilSm 
siri|>  Mjor*.  5jA»3©“  tvmf  mt  AucJ/ew  wSf  liii  S£itpiu'acm,t(siii 

mia  niTtcTtc  TTuSt .  ideft,  (^dd  mali  humoris  multitudine  generantur,  quae  multitudo' 
potentia  robufta  exiftente  ad  fuperficiem  refjdcur,& has  pafsiones  fecit. 

cUTvaiitciLtt,  ideft  fatyriae.  ]  Galenus  in  fuo  contextu  uifus  eft  hanc  particulam  non 
jiabuille, quoniam  necg  illam  interpretatur, necp  ipftus  meminit.-K  Philotheus  non  ha» 
buit:8C  Ceifus  etiam  in  fuo  Hippocrate  hanc  parte  non  habebat.  Oribafius  uero  Sd  ha» 
buit,K  ucrrucarum  genus  effe  dicit, quod  in  hoc  ab  acrochordone  differt, quonia  aero 
chordon  fingulatim  eft ,  fetyriafis  uefo  unam  excellentem  tierrucam  habet,  cUi  multte 
parux  circunftant;tamen(addit)utra!^  ex  pituita  fiuht,  qux  in  hac  xtate  plurimum  ui/ 
get, Galenus  prjterea  in  ocftauo  libro  De  decretis  Hippocratis  8C  Platonis,hunc  apho 
tifmum  adducens  fatyrias  refert.  Atnon  defunt  recetes,  qui  hunc  locum  de  fatyriafi  in/- 
telliginlqqux  eft  membri  uirilis  eredliolfed  hxc  in  ifta  xtate  non  fit.  Eft  uero  latyriafis 
(ut  Galenus  in  Definitionibus  fibi  adferiptis  edocet)malum  quod  fit  intendente  &C  eri 
gente  fe  hominis  gemtalijfimulij  etiam  propinqu*  intenduntur  partes :  in  aliquibustp 
feminis  eiedio  cum  uoluptate  fit ;  alienantur  mente  aliquando,qui  id  patiuntur, fcqui/ 
turijneruorum  diftentio.  Idem  Galenus  in  lexto  libro  De  iymptomaru  caufis, inquit, 
lam  priapifmus  eft, quum  mafculinu  pudendum  intumefcit,8(  inflatur  inuito ,  habetip 
caufam  hoc  fymptoma  Ipiritum  inflantem.  Ex  quibusxierbis  Paulus  JEgineta  differen 
tiam  pofuifle  uidetur  inter  fatyriafmum  K  priapiimum,nam  capite  quinquagefimofex 
to  libri  tertrj,ubi  de  fatyriafi  fermonem  habet,inquit,fatyriafis  eft  pudendorum  palpita 
tio,phl^monofam  quandam  feminaliu  uafbrum  affedionem  fequens,  arrigente  bC  iiv 
tendente  fe  homim's  gemtali,8(  nifi  leniatur  ac  deflnat,palpitatfo  illa  in  languore  re»- 
folutionemCquam  itof^lriy  dicunOfeminariorum  uaforum  euadere  conlucuir,aut  ipaf> 
mum  inuehere,8(  cito  necare,non  fine  alui  tumore  K  frigido  liidorc:dicitqj,hunc  mof 
bum  elTe  rarum. Poftea  capite  quinquagefimofeptimo  eiufdem  tertij,dc  priapifmo  tan 
quam  de  re  diftindla  loquitur,inquiens,  priapifmum  efle  uitiinngcnitalis  membri,  quo 
•n  longitudinem  S(  rotunditatem  exaefeit,  nullo  VenereorSftimulante  defiderio.finfla 
fio  uero  euidens  eft,quia  illa  corporis  pars  (piritu  turget.fit  autem  ex  humoribus  tena> 
ri^s  CTaisis<5  cum  calore  mediocrimt  hinc  manifefte  appareat, fatyriafim  a  priapilmo 
difterreiquia  primum  eft  extenfio, aliud  uero  magnitudo  membriname  imum  pro  alio 
ururpatur,K  in  eodem  fignificato  indiffereter  accipitur.in  fatyriafi, palpitatio  a  Grgeis 
tecentfeus  nuncupat.  Quod  uero  fatyriafis  &  priapiimus  diuerfe  fint,ex  Ara 

bibus  facile  colligi  poteft;nempe  Auicena  fatyriafin  acroin  SC  arfacon  uocarSC  uno  i» 
loco  de  acrain  K  arfacon  fermonem  habuinpriapifmum  uero(Qui  in  magnitudine  prfe 
pi  conffliOin  illa  parte  in  qua  de  multimdine  erecftionis  abfcp  defiderio  priapilmo  lo 
emus  w,gtra(ftauit:imd  8c  apud  Haliabale  diftindfe  funt:n5  fatyriafin  titillatione  uoca 
™.pnapirmu  uero  ere(fiione,a  Gr^cis  tame  differut.At  Galenus  in  ultima  parte  libelli 
JJe  tumorib.prjtcr  natura, inter  fatyriafmg  SC  priapifmu  differetia  fecere  no  uidetnnqp 


1 


,01  L  I  B  R  I  T  E  R  r  I  I 

enim,  (.»  wSisK^af , ,},'«  . 

eia<r(i»(/.77»if  A  ■a&ayiKrm-  ideft,bicuti  pud(jidorum  intentiones  non  remittentes  n,  ■ 
dam  fatyriafmum,altj  priapifmum  appellant,  ut  nullam  differentiam  nifi  in  nqniuS 
cete  uideatur.Tamen  in  prafenti  Aphorifmo  non  putamus  fatyriafim  inhoc  fignifl^ 
to  accipi, quia  fatyriafmijideft  uirilis  membri  erediiones  in  hac  astate  non  fiimt!8ignifi 
cat  etiam  iatyriafmus  apud  Galenum  fecundum  quofdam  antiquos ,  ofsium  exc^ 
iuxta  tepora, funt  enim  tales  eminenti*,  ueluri  tubercula  in  alijs  partibusJta  dici  putn 
quos  poetica  fidio  in  illis  partibus  cornua  habere  facit .  Nec  iftud  en'g  intelligi  potelt 
quia  SC  fi  fit  mOrbus  in  formatione,  tamen  eft  in  quacuncf  *tate,  &  non  inhacfolum 
Sed  Galenus  in  eadem  parte  eiufdem  libri  De  tumoribus  praeter  naturam,de  elephan, 
te  agit:  Elephas  uero  ab  humore  melancholico,  uel  a  fanguine  melancholico  onum  ha 
bet,8f  cum  temporis  proccllu  atra  bilis  fanguinem  excedit,grauiter  olent, 8C  ingratum 
afpedum  habent  In  Galeno  deinde  h*cfequuntur,  A  eS»•^6?)uK 

oVojtw/Joun  amvvtaa-itiy,  lwei/!«  ■mt  «Ttijsif  omm  yinenm  7»  ^ 
camy.  ideft,Quibufdam  aute  ipforum  ulcera  accedimtrhocmali  dum  incipit,iatyrial/ 
mum  uocant,  quoniam  fatyris  fimiles  facie  fiunt.  Nos  igitur  hanc  fatyriafim  illam  efle 
putamus, de  qua  Hippocrates  in  hoc  aphorifmo  intell{gir,8f  non  illam  qug  uirilemem 
brum  extendit  Nam  in  Gallia  multos  in  hac  *tate  uidimus  tali  fade  detormatos .  H* 
pafsiones  apud  nos  non  uigent,ficuti  nec  lepr*,8f  raras  affediones  ingetes,  ut  elephas 
cft,uidanus.  Tamen  quandoc^  pueros  uidimus  fatyriaimum  circa  fauces  habentp,8C 
talem  habere  cutem, qualem  fatyros  habuiffe  defaibunt,denigratam,ob  continu»  'a/ 
ulcerationesiat  fanann.n-,8f  abeunt  macul*. 

,  ideft  ftrum*.  1  Sunt  in  adenofis  partibus  durities,qu*  in  colIo,aIis  &  in^ 
guinibus  fiunt .  Nonnulli  dixere, nihil  aliud  efte,  quam  adenes  induratos :  fed  indurati 
quidem  funt,  ucrum  ob  pituitofam  materiam,  qu*  ob  ingluuiem  in  hac  stategenera- 
tur.  Appellantur  uero  a  Gr*cis,a  fuibusrquoniam  fuesuocantiKin 

hoc  animante  circa  collum  &  ccruicem  iniiumcr*  crefeunt :  unde  K  recentes  medici, 
fcrofulas,a  ferofa  porca  denominarunt :  quamuis  ipfi  hinc  fignificationis  rationem  at» 
cipiant,ita  appellari,non  quia  fues  ftrumas  frequentes  habeant,  fed  potius  quia  multa: 
femper  reperiuntur,ficuti  feropha  multos  filios  gignit;  unde  differetia  eft  inter  nodum 
8f  alios  tumores  pr*rer  naturam  in  collo,8f  ftrumas;  quoniam  illi  fingtili lunt,finim* 
plures.  Aliqui  putarunt,  jMfcSAat  didas  efleachoeradibus,  qua  petrmiuntpermaii' 
nas  aquas  tranlparentes .  Celftis  libro  quinto,capite  uigefimoodauo,eodem  modo  de 
feumisagit,quoSf  Graci.  Aetius  capite  quinto  libri  decimiquarti, ftrumas  in  fuibus 
non  fieri  dicit, fed  adenofos  globulos, quibus  ftrum*  afsimilatur,  quas  definire  nolens 
inquit, effe  carnes  fubcandidas,audu  faciles, intra  membranam  contentas, ut<j  fumma 
tim  dicat,funt  glandula  indurata.Facittj  Aetius  ftrumarum  differentias,  ex  magnitu/ 

dine,natura,loco,ortu,multitudine,&:uaforu  multiplicatione.  Magnitudine, quia  ali/ 

qu*  magn*,aliqu*  paru*,aliqua  medi*.  Natura,  quomam  aliqua  mites,aliqu*  ma/ 
lefic*.Loco,quia  alia  in  pofterioribus  cqlli  partibus,alif  in  obliquis, ali*  circa  guttur, 
ali*  in  fuperficie  fub  cuti,  alia  penitiores  partes  occupant.  Ortu,  quia  quada  fufpenfa, 
quadam  huc  illuc  facile  moudur, quadam  inferta  multitudine,quia  modo  ima, modo 
plures;tamen  recentes  medici  unam  folam  ftruma  fieri  poffe  non  iudic5t.Sed  hac  paw 
ita  diftinguenda  eft,q,  modo  plures,modo  pauciores  uaibrum  coplicationeinam  qu» 
dam  uenas  arterias  coplicatas  habent, qugdam  non, Hac  eft  ftrumarum  diftindiofe 
cudum  Aetium  ex  Leonida  antiquo  medico  excerpta .  Paulus  iE  gineta  eodem  modo 
de  ftruma  tradauit  libro  quarto,  capite  trigefimotettio,hoc  dempto,  ($  ipecies 
ftinxit.Hippoerates  in  libro  De  gladulis  per  omnia  membra, de  choeradibus, ideft ftni 
misagit,inquicns,efre  ceruicis  peculiare malu, tamen  &  in  axillis  fieri.Idcm  Hippop^ 
tes  in  libro  De  capitis  uulncrfb.af}crit,ubf  de  his  urbib.  diflerit,qua  quodamodofrig*' 
dis  uentis  oppcjfita  funr,utpote  inter  oriente  8C  oceidente  aftiuu  Iblis  fitis, inquietis,? 
■  hi  habet  aquas  crudas, duras^alperas, frigidas, dulces, copioias  aquas  habent,  homi^ 
haru  urbiu  habent  capita  fana  A  dirra,plcrBcp  tame  ftrumis  moleftanf.Celfus  diciqNt 
gen  chirurgicii  referre,in  mamis  mulierS  fe  ftrumas  reperilTcjac  fi  magnu  gd  retulerit 


APHORISiVVS  xxvi  tai  ; 

Nes  aifm  noti  folum  in  muliera,  led  ih  uirorum  mammis  ftrufflas  uidimus ;  imo  8C ' 
ta«io  ipfa  in  mammis  fieri  pofle  oftendit ,  quia  adenofae  partes  funt:  K  nunc  millefimo 
quingentefimo  trigefimoieptimo,in  men/e  Aprilis  opem  medicam  exercemus  in  mu/ 
quandam.quae  omnem  fere  corporis  partem, ificp  ad  in^ina  ftrumis  plenam  ha 
bctHarcello  uiro  aliqui  dodo  inafphodelo  uidetur, quod  Plinius  hoc  uocabulo  ftru/ 
ma  ad  duo  tumorum  genera  utatur:  nam  apud  Graecos  hate  duo  diuerfa nomina  inue/ 
niimtur  8C  ideftdothienesSC  chiradestiecundum  proprie  ftrumas, 

primum  uero  tumorem  in  camofa  parte  ad  abfceiTum  peru-Tuetem  fignificat.  At  Mar/ 
cellus  dicit,Plim'um  femper  ftrumas  interpretari,quando  Graeci  authores  ./I9<;i/isi/,uet 
feriptum  habent:  fed  apud  Plimum  ita  conftare  non  declarat  ^prOpterea  nos 
Scimus  «/InSisrifl/  illos  efle,  quos  Latini  furunculos  uocanttde  quibus  Celftis  capite  ui  ’ 
geCmooiflauo  quinti  libri  agit,inquiens, furunculum  efle  tuberculum  acutum  cum  iW  ■ 
Satione  K  dolore,  maxime^  ubi  iam  in  pus  uerritur .  Galenus  in  ultima  parte  libri  de 
tumoribus  praeter  naturam,inquit,  notum  efle  omnibus.  Addittp,  certe  efle  mi/ 

tcm,quia  in  ipfa  cute  fola  confillit:malignum  autem  quum  magis  in  altum  radices  fece  . 
rit,nam  fic  tuberculo  fimilis  efttdiffert  fame  ab  illo  fola  duritie, eftcg  affeflus  phlegmo/ 
nodes, apparete^  duritia  differre  a  phymatibus,K  fecundum  Celfum  etiam  acutie,phy 
nia^  frequenter  effe  maius, piamus  K  rotundius.Nec  differt  Galenus  a  Celfo,8i:  fi  Ga 
ienus  dicat  efle  mitem ,  Celfus  uero  cum  maximo  dolore;  quoniam  quando  profundi 
funt, tunc  maximo  dolore  molefl:ant,at  in  fiiperficie  mites  exiftunt .  V nde  &C  Celfus  in 
medio  fere  capitis, inquit:In  eo  nullum  pericula  eft,  etiam  fi  nulla  curatio  adhibeatur, 
Airicenna  de  illo  fermonem  habuit  in  illa  parte ,  in  qua  de  Aldcmurenud  pertradhtiit, 
Multi  funt,  qui  ipfum  clauum  appellant,  qironiam  tanquam  clauus  infixus,  praifertim 
quo  ad  dolorem  uideaturialtj  uero  fpinam  uocant,quoniam  ut  infixa  ipina  doloris  fpe 
dem  refert.  Sed  ad  rem  noftf.ain  redeuntes, a  nobis  offendendum  ell,ubi  Grsci 
«  dicimtjPlinium  furunculos  interpretariiSi  non  ftrumas, ut  MarccllusputaUit,imo 
ipfeinconftans  eftrnaminuarfjs  SC  multis  locis  MiSvai  ,  ideft  ftrumas  interpretatur, ' 
ut  in  capite  de  nafturtio,in  capite  degrofsis  ficorum  bC  caprificorum, Sd  in  ali-js  multis  ■ 
locis.  At  in  fecundo  libro  MiSvxs,  ideft  furunculos  reddit:nam  eo  loco  de  tritico  agit ; 
Diofcorides,inquiens,  ngu  cruu  «Aa-Jj/  UttImb  hs«  wasoitoi.  Marcellus  haec  uer/  ■ 

bdinterpretatur,K  furunculos  cum  fale  maturat  K  aperit,  ut  hic  non  amplius  ftrumas  ■ 
interpretetunimd  8C  in  alijs  locisjubi  inuenit  tiertit  tumores  in  carne  ex  craf/  ■ 

famateriajqui  ucniimt  ad  abfcefl"um,ut  fere  totus  inconftans  St  narius  fit.  Hermolaus 
conftantior  eft, qui  femper  </tc$tHvxs  furunculos  uertit.  Ad  primu  igitur  redeuntes,non 
folum  Marcellus  putat  J'cSimx! ,  ftrumas  fignificare :  fed  in  capite  etiam  de  afphodelo 
dicit.PIinium  idem  fentire,K  femper  interpretari  ./loSiBraf,  idcftftrUmas.Atiftudnon 
elTe  uerum, facile  offendemus.  Nam  Dlofcorides  libro  fecundo, in  capite  de  nafturtio, 
dicit,  t/lsSiHvxIsnixTTViii  cruuS^ii»t(lirx?axQ^.  ideft(lecundum  Marcelli  interpretatio/ 
ncm)ftrumas  praeterea  abfumit  ex  muria  illitum.  Hermolaus  hanc  fentetiam  per  Plinij 
Uttba reddit, tamen  fenfus  alter  eft:namdicit,furunculos  concoquit  cii  fermcnto.NoS 
potius  uerteremus  furuculos  ad  fuppuratiohem  ducit  cum  muria  cataplafmatis  forma 
applicitumtquamuis  Plinius  libro  uigefimo,  Capite  decimotertio,ubi  de  nafturtio  agit, 
rscuerbapofuerit,furimculos  concoquit  cum  fermento.Certum  uero  eft, SC  fi  non  di 
eat  cum  muria,  tamen  K  cum  fermento  ualet ;  &  forte  Hermolai  Diofeorides  eo  mo/ 
do  feriptum  habuit.  Vnum  uero  eft  non  omittendum  quin  eonfideretur,In  tota  illa 

parte,  . ubi  de  nafturtio  Plinius  diflerit,  de  ftrumis  nihil  haberi,  fed  bene  de  furunculis, 
od  Graecos  omnes  hoc  fpontefateri,qnod  Miin,  ideft  dothienibusfuccurrat.  At  Mat* 
cellus  huic  fententiae  inniti  poiret,&  quicquid  fenferir,  comprobare :  quomam  Plinius 
ubi  de  afphodelo  agit,  ftrumis  fuccinrere  dicit .  Diofeorides  uero  ftrumarum  non  me* 
minit, fed  folum  Mihmii,  quod  ifidiciumieflrepoteft, Plinium  Diofeoridem  interpre/ 
«atmnefle,  utper  Miim  Ifrumasintelligeret.  Adde  quod  ubi  Diofeorides  de  fico/ 
•le!n  *  caprificorum  grofiis  fermonem  habet,inquit ,  MiXvxf  n  xxw  itifv  . 

«deit  dothienas  que  cum  cera  foluunt .  Phmus  uero  libro  uigefimorerrio, capite  quin/ 
io,ubi  de  eifdemgrofsis  loquitur,inquit, eis  ftrumas  difeuti  .De  furunculis  autem 

nullam 


L  I  B  R  I  T  E  R  T  I  r 

nullam  mentionem  facit.  Veram  haec  nihil  facwnt.nihilcp  probarit^quod  Plinius  Ms, 
»«f,  ideftftrumas,interpretetur:quoniam  Plinius  non  eft  Diofcoiidis  mterpres.tai^ 
Kfi  id  concedamus,  Plinium  Diofeoridem  plerunq;  intcipretaif  jamtisoftenda^ 

nonuertiire.Ate«tj  1*5:  ftrumasjfed  potius  furunculosaiamubtDiofcoridesdfcMl 

bano  pertra<Sat,inquit,ualere  -Tt&s  </l&«v«s,ideft  ad  dothienas.8CPIimns  capite  quO^ 
libri  uigefimiquartfjidem  ad  furunculos  ualere  dirit,SC  mox  firumas  ipecii^ Athoc 
quod  fequitur,maximum  eft  huius  rei  teftimonium,quod  apud  Phnium ,  rfite»*.- 
runeuli  untrquia  Diofeorides  libro  qimo,capire  depycnocomo  dicit,  (^'n  etiamfo 
lia,emplaftri  modo  impofita,  (fviacTa  Ks«  Mmxr  ideft  panos  K  furunculos  dif 

cutirJtacJ  &:  ipfe  Marcellus, tanquam  ab  tpia  uerttarecoacftus, interpretatur  mhoclot 

cor  JhSiSvat,  ideft  furunculos.NuncPliniSaftdias  capite  duodecimo  libri  ufgdinifeti 
de  pycnocomi  remedijs  diflCTentem,hanc  eantte  fententiam  his  uerbis  rctnliCfe  Pjf 
fim  K  in  quacuncp  parteacmaximo  incommodonafcuntir,  qui  furunculi uocantnr 
mortiferum  aliquando  malum  confedis  corporibus .  Remedio  funt  pycnocomtfolia 
trita  cum  polenta,  fi  nondum  capurfecerint. Vbi  uides  eadem  folia  quaeapud  Diofco' 
ridem  ASiSm  ualenq^ud  Plinium  furunculis  opitulari.  Adde  hoc  aliud,Diofcori> 
dem  ubi  de  omni  fale  agit,famtum  reliquiiTe,  <mu  </S  *  swn  vsa  » 

ideft, Ctiffluuapana,fuillo'tieadipe,aut  meile,  dothienasifcutinnt.Ptoiis 
modo  libro trigefimoprimo,capitenono, de  fale  loquensinquiqquddfuruculosanen 
dat  cum  paffa  uua  exempto  eius  lignoiSC  feuo  bubulo  at®  origano,ac  fermento  nelpa 
ne.ubi  uides  idem  fei-e  a  Plinio  defunmculo  dici, quod  a  Dioftoride  de  Dothieneferf 
ptuffleff.Deni<^utinhacrefinemfaciamus,DioicoridesIibrocm'nto,ubfdeaphrenl 

tro  agit, haec  uerba  habet,  «ux^ynUJi  ks“  MiSmi  ideft,Extra 

hit  autem  8i  dothienes  reflnac  terebinthing  admixtura.  Non  pigeat  modo  Plinij  uetbis 
libro  trigefimoprimo, capite decimo,de  m'tri generibus  &  aphronitri  pertraiSatibusau 
res  accommodare,  ubi  dicit,furuncuIos  admixtum  refinac  extrahit,  qui  K 11  de  taSiiu 
thina  non  ^edficet, fatis  cftjqudd  relinam  nominauerit.  Ex  his  ergo  8C  ahjsmultis  11» 
milibus  Marcello  fides  adhibenda  non  eft,qHod  Plimus  MiSvxi ,  ideft  fttumas  inta> 
pretetin',fed  potius  funmculos,ut  re  uera  iunt  Nam  8C  Paulus  JEgineta  capite  uigefl» 
motertio  quarti  libri,  inquit,  efttumorcumabfceflii  exctalsishumoribHsin 

earnofis  pleruncp  partibus  confiftensrclemens  quidem  acroins,qunm  infola  cutecon 
ftiteriumaleficus  autem,  euratui^  difficilis,  quum  non  in  fumma  aite,fed  alrius  coiait 
NonpolTum  etiam  ab  hoc  argumento  temperare  ,  ^ictdnobis  anfam  pratbere  potd^ 
Mtm/x  apud  Graccos,apud  Latinos  furunculum  elIe.Nam  Auicenna  libro primo,fai 
prima,do(Srina  quarta,capitcfecudo,ubi  de  qualitate generatioras  humorutnideijco/ 
dhonibus  loquitur,probare  uoles  quod  aliqua  cocftib  in  ore  fiat, dum  mafficamus,hoc 
argumento  utitur  tquia  fi  triticum  mafticatum  acceperimus,  &  furunculo  fuperpona/ 
mus,ad  eius  codionem  facit,  quam  trincum  quum  aqua  pinlum  non  procurat.' exquo 
lignum  elici  poteft,quod  ex  mafticatione  aliquid  acquirit-Paidus  etiam  iognetap^ 
citato  capite,ad  MtStxsy  hoc  remedium  afsignaqquddfriticitm  mafiim,atcp  denriht» 
ita  friatum  8i  impofita  Miuvxi  matitranSed  hacc  mifla  laciamus, 8i  ad  Hippocratan 
f  euertamur,  quoniam  hf  c  difsidia  in  aliud  tempus  differentes  exquifitius  difcUtieniiBS 
aliqui  enim  funt,  qui  t^iydhx,  furunculos  interpretati  funt. 

■  Koe  TwecWi*  .  ideft, Et  alia  tuberculajf^ac  Oribaliusenuracraqut  fteatoffl» 

<a',^ngIia.Superius  autem  nos  per  •n  ipOiiX  quid  intenigendumfit,edocuimus:  nunc 
Hippocrates  ad  omnes  tumores  uocabulum  <fvitx  ufurpaf,  imo  &  ftrumac  Si  fatyri» 
Si  uerruc*,nunc  (fviaixx  uocant,licet  mula  per  panum  intelligantNosaiiKin 

foperius  feriptum  reliquimus, in  quacucp  partegladuTofa  fieri  ifiiax .  Nimc  ueroadda 
mus,plerun^  hoc  uocabulu  comune  ene  ad  omnes  tumores, ut  in  hoc  aphorifinoaed 
pitur.Philotheus  uero  unde  dMucaturhoeuocabalu  ipiiut,  edocet,inquiens; 

Ji  lurm KstAii ipvfSvtc «u/icSta 

ideft,  Vocat  autem  ipfa  phymata  per  metaphoram  eorum  qiK^prodlicuntur  itt 
terra,quoniamceleriternafcuntur8iaugentur,8Cadfuppurationeinperducimnjr, 

Mdlaisu  A  m  Ti&sfjf*!;*.  ideft.  Sed  prxdpue  antedida]  fdUcet  ^v(«t7«f,utilla  omnia 


r 


APHORiSMVS'  XX  VI  fSf. 

oux  in  aphorifmo  mimaita  funt/ub  hoc  ubcabulo  ijt//»*  cbmpIecSatuf.In  aliquiblii 
todicibus  hacc  pars  abeft,nam  fblum  legmt,Et  alia  ttjba-cula;poftea  nihil  fequitur. 

GALENVS  , 

PR I H  V  M  quidem  fcripiit  de  fecetts  natis  puendis,  deinde  illis  qui  dentes  edunt. 
Nunc  uero  de  his  qui  mediam  habint  actatem,inter  illos  qui  iam  dentes  ediderut, 
qui iunt  pubertati  proximi.Nam  deinceps  fequenti  aphorifmo  illorum  comeminitj 
quiquartumordineobtinentloCum.Verumtertiamaetatem  quacnuc  proponitur, qua: 
ufe  ad  duodecimum  &  tertiumdecimuannum  progreditur, capi  ait  pafsionibus,quar 
rum  primas  tonflUas  nominat,  qua:  funt  loCorum  ad  ifthmum  attinentiu  inflammario/ 
nes.Hic  autem  per  ifthmum  oportet  intelligere  partem  illam  qua  os,Si:  gulam  interia/ 
Cet,qua  per  metaphoram  quandam  ita  nominatur  ab  his  qui  proprie  dicuntur  ifthmi* 
Sunt  autem  angufti  quidam  terra  tranfttus  inter  duo  maria  lita.  Ha  aute  tonfilla  funtf 
nonnunquamfolius  tunica  uentri,acgula,a:feucibus,toti(5  ori communis  inflamma 
flonestnonnunquam  uero,K  fubiedorum  ipfi  mufculoriim,  quando  &  iiertebra  ejua; 
eftin  occipite  fiunt  ad  interiora  motiones,de  (quibus  poft  torifillas  inquit,  Et  uerfcbra 
qua  in  occipitio  ad  interiora  luxationes.nam  a  mufculis  inflammationem  patientibus- 
Ueitebra  tracSa,ad  partem  inclinat  Ceruicis  anteriorem.  Nominaiiit  autem  hac  parteni 
Hippocrates, nonanteriorem,fed  interiorem,utad  uertebram  retro  locatamfuum  fer> 
inonem  referensicorporis  fl  quidem  ad  profunda  tradueSio,  fiue  ex'  anterioribus,- fiuCf 
expofterioribusfi'atparribus,perunumuerbum,(ciliceC'incra,monftratur.Quidigitur' 
Hippocrates  innouiter  natis  puerulis  neque  de  tonfinis,neque  de  uertebra  qua  eft  M 
ticcipitio  luxatione  aliquid  dixit,cum  tamen  SCifti  nihilominuscetebrum  humidum, 
Scjalenum  habeant  fuperfluitatibus ,  adeo  quod  fubieeSis  partibus  poliunt  demitterd 
fliiiSionesCan  quia  hacatatCprius  moriutur,  quam  fubieeSi  feucibus  mufctili  una  cum 
neruis  fortem  fubeant  inflaiiimationemfadde  qiibd  hi  partes  habent  mollifsimas,  ati^ 
ideo  non  poliunt  uehementius  intendi,ita  ut  uertebra  intus  ad  ipfas  attrahatur,  8C  qui.^ 
dem  acafthtna  (  fic  autem  Graci  uocanterebruin  anhelitum  qualis  currentibus  acci» 
dit,aut  quouis  alio  modo  ad  uehementem  dudis  motionem)  Sed  in  his  quidem  fit  ob 
.exercitium  quodmulta  indiget  animalis  relpiratione.Vbi  autem  no  adeftexercitiumt 
ob  anguftiam  eorum  qua  funt  in  pulmonduentriculorum.hac  uero  anguftia  fit  reple/ 
touifcere  ab  hisquadefuper  ueniunt  fllitftionibus,  ha  autem  fludliones  plures  qui) 
dcin  i'n  recens  natis  puerulis  funt.  Cito  autem  ipfos  interflciunt,quoniam  &  aliter  male 
fehabent.  Nam  ex  utero  ad  aerem  ambientem  tranfitus,8C  alimenti  mutatio,  &:fi  ali> 
qua  adfit  inflammatio,ab  initio  quidem  locorum  ad  umbilicum  attinentium,poftea  ue 
fo  ob  dentium  generationem, ex  ilis' omnibus  fiunt  imbeciIliores,8C  uix  ea  qua  dixi  to 
letant  mala,  nedum  fi  ad  hac  etiam  flutSiones  acceflierint  pofsint  fuftinere,  ubi  ad  pul/ 
imonetn  decubuerint.  Lapis  uero  propria  eftpafsio  puerorum  qui  ob  edacitatem  non 
paucos  crudos  humores  coaceruanqexquibuspars  crafsior  una  cn  urinis  ad  ueficam 
perueniens  fit  lapidum  generationis  materia.  Acceditalteracaula,uehementia  Calidi/ 
tatis.  Aceruant  enim  fenes  humorem  crudum  non  paucum,  non  propter  edacita/ 
tem,ut  pueri,led  propter  potentia  concoquentis  imbecillitatem :  non  tamen  calorent 
fortem  habent  qui  ex  materia  craflauaporem  relbluens  lapidem  generet.  Lumbrici 
Uero,  atqueafcarides  uidentur  alijs  animalibus  proportionaliter  gigni, qua  non  ex  fe/ 
tninibus,  fed  ex  putredine  habent  generationem.  Sola  enim  putredo  hac  non  eft  a4 
fenerandum  fumciens,  fed  8C  calore  plurimo  indiget .  Cibus  autem  plerumque  cor/ 
'rumpitur  inuentre,8i:pracipue  inferiore  puerulis,  uerum  caliditas  in  ualde  tenellis 
npiidlim  materiam  obtinet,  in  adultioribus  autem  materia  idonea  eft  ad  animalium 
talium  generationem,  8C  praterea caliditas  adeft.  Afearides  igitur  funt  tenues  qui/ 
dam  lumbrici qai'inpartemaximeinferiorecrafsi  inteftini  gignuntur, 5C plurimi ap/ 
parent  in  iumentis  male  cibum  coquentibus ,  quorum  malam  cotftionem  foetor  indi/ 
CM  excrementorum.  Aliud  uero  genus  lumbricorum  eft  rotundorum,qui  in  fuperio/ 
nbus  magis  inteftinis  geherantur,  adeo  quod  ad  ipfum  quando»  uentriculum  afeen/ 
dum.Multo  uero  plures  hi,quam  alcarides  gignuntur  in  pueris.  Rarior  autem  eft  Ium/ 

pncilati  generat&,qtii6C'l'ongifsimus  eft,8cippepet: tota  extenditur  inteftina.  Verum 

V  de 


^oS  LIBRrTERTII 

de  hoc  nullam  fecit  Hippoaatcs  mentionem ,  quoniam  nct^  eius  eraipropofinan  d. 
omnibus  agere  pafsionibus  quae  mortalihus  accidunt,fed  de  illis  tantum  qua 
setatibus  acddunt.  Ob  hanc  igitur  caufam  ipfe  enumeratis  iam  didlis.deinceps  u^ 
_ _ _ _  ntmH  Cirrh  acrochordonas  uocant.Si  firumas  aHicriV  n.™  c  J? 


multitudinis  ad  exteriora, SC  cutem  repenns  germina  pafsiones  Omne  autemipf^ 
genus  tubercula  nominat, ita  deinceps  faibens:  Aaochordones,ftruma,ac  alia  ti*® 
cula.  Quaedam  autem  ex  his  praecipuo  uocabulo  tubercula  nominantur,quedam  fnon 
te  nafcentes,  SC  fubito  fadae  inflammationes,  qu*  celerrime  in  a  Itum  attolluntur  a^ 
inen,&  celerrime  etiam  fuppurantiar,  K  plurima  eft  horum  ininguinibus  K  alisgene/ 
ratio :  quoniam  K  in  his  partibus  plures  iunt  adenes,qui  apti  natura  funt  ad  has  fipo, 
fluitates  prompte  excipiendas :  horum  pafsiq  ftruma  quo^  eft,non  ex  calida 
tieq  ad  lupputationem  properante,fedpituitofiore  8C  frigidiore  confiftcns,  ^ 

BRASAVOLVS 

p  B.  I  AI  O ,  Galenus  hunc  aphorifinum  praecedentibus  coniungit  SC  continuatMutu 
Hippocrates  prius  de  niqrer  natis  pueruUs  fermonem  habuit  aphoriiino  uigdimoqu» 
to,deinde  aphorifmo  uigefimoquinto.de  his  qui  dentire  indpiOt  locutus  Nunc  de 
tenii  aetate  pertradlat  inter  eos  qui  iam  dentiere,,8i:  pubertatem  media, qua  ipatium  fe^ 
■re  a  feptimo  anno  uitp  ad  duodecimum  uel  decimutertium  comprehenditur;  nam  pue» 
ri  blliofiores  8C  calidiores  tertiodecimo  anno,uel  circa  puberes  efficiuntur:ftigidiores 
iiero  K  pituitofiores  quartodecimo,uel  drca,Morbos  igitur  qui  in  hac  artate  generan/ 
Sur,edocere  ftudet. 

In  primo  huius  commenti  ueftibulo.ubi  fCTiptum  eft.  Nunc  ucro  de  qs  qd  mediam 
aetatem  habentrin  contextu  Aldino  ita  praecife  foiptum  cft,ut  Leonicenus  uertit,  ««t 
vwi  litiafi  ^  riit  iMuiai.SiC  reliqua.  Sed  meus  antiquus  contextus  tria  uetba  ba 
bet,quae  in  Aldino  feripta  non  llint ;  ita  enim  legit ,  am  ruS  t-nijiffli;  7»»d(/  5  iddl, 

Nunc  uero  de  alijs  quibufda  tertijs.poftea  requacur,ut  in  Leoniceno  habetur,  (^ii  me^ 
diam  habent  aetatem  inter  illos  qui  iam  dentes  acdidcfunt :  K  caetera ,  Id  etiam  quod  in 
Aldino  codice  legitur,  -fH (itTw/v,  8Creliqua:inmeo  antiquo,  « //S7tt|v,  direliqiR 
quae  ibi  faipta  funt,habetur. 

In  illa  etiam  parte  in  qua  legitur.  Capi  ait  pafsionibus:deeft  particula  Pluribus, qux 
in  meo  antiquo  codice  pofita  eft:nempe  dicit,  i^iriaSta  tncSOri  siAsen  ‘ptaf,  ideft,Ca/ 
pi  inquit  pafsionibus  pluribus.  dC  conuenit  hanc  particulam  ponere, quam  tamen  non 
habuit  in  fuo  codice  Leonicenus ,  nec  codex  Aldinus  habet ,  fed  ita  limpliciterlegit, 

&?tiirxiS<a  sneSslcj  ifKoiy. 

s  E  c  V  N  D  o ,  Galenus  ad  morbos  qui  fiunt,  defeendit ;  K  primo  ad  tonCIIas,qus 
nihil  aliud  funt, quam  inflamationes  locorum  ad  iftfamum  attinentium.  Intaiffl<j  quid 
ifthmus  fit,  edocet  Deifthmo  uero  inaphorifini  interpretatione  plura  dix{m«B,quod 
eft  breue  tetrae  ipatium  inter  duo  maria .  Qiium  uero  a  Galeno  edoceamur,in  homine 
quid  ifthmus  fit,  dicit  partem  illam  intelligere  oportere,  quse  os  BC  gulam  interiacethle 
tua  lingua  uocabulo  svitalp^v ,  pro  gula  utitur;nam  quod  oefbphagum  K  ftornachum 
Graeci  nuncupant,  Latini  cibalem  Ifflulam  K  gulam  uo  cantiquamins  haec  particulav 
ter  determinaris  quibufdam  partibus  applicare  pofsimus. 

Quum  etiam  legititr.  Ventri  ac  gulae  faucibus: Grgce  haec  tria  uocabula  ifta  funt, 

TERTIO  Galenus  docet, quandocp  inflammationes  illas  in  mufculis  elTe,  Kpr^ 
pter  id  uertcbfae,quae  in  occipitio  eft, ad  interiora  luxationes  flimtNotatij  Galenus  a 
dlirni  efle  interiorem, non  anteriorem,  ut  ftium  fermonem  ad  uertdbram  redlo  locata» 
referat,  quia  corporis  tradudlio  ad  profunda,  uel  fit  ex  partibus  anterioribus,  uel  ex  pO' 
fterioribusiper  imum  uerbum  explicatur.Dubitatij  Galenus,  cur  de  tonCllis  SC  de  1^ 
satione  praedida  Hippocrates  in  puerulis  nuper  natis  lociBus  non  fit,  quum  tamen» 
hi  hos  morbos  incurrere  debeant,quia  cerebrum  ualdehumidum  habent.  RelpondeI 
Galenus, quod  inhac  aetate  prius  moritmtur,qiram  adeo  pati  pofsint,  ut  faucium  mU' 
fculi  una  cum  neruis  inflammentur.  Addit9,hos  molhfsimas  partes  habere,ideo  uene 
fnenter  intendi  non  polTunt,  ita  ut  uettebra  intus  ad  ipfas  attrahantur.  ^ 


/L  p;h  0  r  t  SrM  V  S  X  X  V  i  f<JT 

Q«o3  didtjCotpiitis  (iquidem  ad  profunda iradu<Siodi*c  particula  TraduA'Q,/i(/ 
«sient  eft,idAtranfinutatio,tranfitus,&  ^am  traduifWo. 

Quod  etiam  legitur, Quid  igitur  Hippocrates  in  liouiter  natis  puerulis, necp  de  toiv 
(31is,ne(^  de  uertebrac  quae  in  occipitio,luxatione.Prd  luxatioe  utituruoc^ulo 
quod  fignificat  momentum  illud,  quando  lanx  inclinatiinclinat  uero  Jattx, quando  et- 
qaproprrum  locum  cadit  uettebra.,  Adde,pro  uocabulb  Ocdpirioj&tecedbdiTe,  ^ 
Jhoj,.  Sed  hoc  nomen  irlcy,  apud  authores  pro  neruoceruicis,pro-^a,^c»mehfiiraj 
gC  pro  occipite  ufurpatumreperitur,hic  pro  occipitio  fumi  debet»  ■  ;  ■'rr!  -•  Q 
Quod  legitur.  Adde  quod  hi  partes  habent  mollifsimast Gratce  foniptutn  eft.  Sii  jid 
jUMZ  nt!h*  Hiiif  mitit  fMe&bi.qudd  hi  partes  habentmollesinon  autemimollifsimas, 
CLV  ARTO,  Galenus  caufam  reddit,  cur  in  hac  *tate  afthma  generetur.Eft  autem 
afthma,  creber  anhelitus,  qualis  his  accidere  folet  qui  cucurrerimt.  itel  motum  aliquem 
uehementiorem  exercueruntlfedinjiis  ob  exercitium  &  motum  fit.mquo  multa  reipi , 
ratione  indigemus.In  illisuero  qui  nonfe  exercuerunt,  eSt  anguftiawentriculorum  pill 
mortis  accidit,quac  in  nuper  natis  puerulis  ob  multas  fludbcmes  fit  I  ■  ' 

Quod  etiam  legitur,Et  quidem  eft  afthma  tGrscce  habetur,;  ibk  ^  ii!»  Hju 
jdeft,Etequideme<afthma.fciIicet;pr£eterluxationeminhacaitatecaufatur.  ;  -1 

•  Quod  deinde  ftquitur.  Vocant  crebrum  anheh'tumtGi*ce  eft.;’i^asi/<ii»%  i48:art» 
ideft; Vocant autemaebramrelpirationem.Nam.arim-rsji, reipiratioe 
nem,K  non  anhelitum  figmficat.  .  , 

Id  etiam  quod  fequiturjQuod  multa  indiget  animalis  relpiratione ;  Gr*cc  legitur, 
'iiinnMS  m».H!  nP  Vides  LeoniCenum  ftatim  poft  duos  uerfus  interpre 

tari  «teerro»!',  ideftrefpirationem,2<:nonanhelitum:pracfcriptam4  partem,nosita  ine 
to-pretandam  ducimus,  Animali  indigente  multarelpiratione .  Nam  in  Leoniceni  ine 
terpretatione  conueniens  conftrmftionon  eft, quomodo  eramhjc  uerba  conftruere  po 
tcrisfQtiod  multa  indiget  animalis  refpiratione,  Nam  haec  particula  Animalis,iuhgi 
debet  illi  particulae  Alicui,  uel  illi  Refpirationi,  uel  iierbo.  Sed  tuiic  fenfus  falfus  ^,8if 
imperfedus.Mclius  fuilfet  in  re^o  legere  Animalnil  hic  effet  uerborum  ordo ,  Quod 
multa  indiget  animal  relpiratione .  Sed  noftra  prius  dida  interpretatio,  Galeni  laiten> 
tiam  probius  exprimit, 

,  Quod  etiam  legitur,  Ob  anguftiam  eorum  quae  funt  in  pulmone  uetriculorum ;  hiC 
deeft  particula  Spiritus, quam  meus  antiquus  codex  ponit  ita  dices,  tiw  s^o}(ueita> 

TrrAiSMw  iiSi  Tni^itter®'.  ideft,Propter  anguftia  lpiritus,eorum  qui  fimt 
in  pulmone  uentriculorum .  Aldinus,  codex  illi  fimilis  eft,  quem  Leonicenus  habebat: 
nam  nec  ipfe  hanc  particulam  itf  irr^ViweT^jideftfpiritus  habet.  - 

Q_V  I N  T  o ,  ad  ueficae  lapidem  tranfit,  quem  propriam  puerorS  pafsionem  ob  eo> 
rum  edadtatem  efte  dicit, nempe  humores  multos  SC  crudos  coaceruant, quorum  craP 
fior  pars  ima  curti  urina  defeendens  lapidum  materia  fit :  8£  eo  magis  quo  caliditas  ac/ 
tedit.qiiac  fatis  uehemens  eft.  Senes  uero  ob  eandem  caufam  humores  non  generant, 
qma  edaces fintlfed  ob  idlblS,qudd  uires  imbecillas  habent,  quat  concoquere  uel  con 
linnere  non  poirimt;tamen  quia  multo  calore  infigniti  non  funt,Iapidem  generare  non 
polTunt .  Adde  tu,  quod  in  fenibus  renum  calculi  generantur,  quoniam  in  his  partibus 
aliqua  caliditas  ineft. 

in  illa  deinde  parte, Lapis  uero  propria  eft  pafsio  puerorum ;  dux  particufe  defun^ 
fcilictt  maxirne  K  talium.Nam  in  antiquo  meo  contextu  ita  habetur,  « •/?  AiSiem? 

^  mttjiuii  vmSiiitct.  ideft.  Lapis  autem  propriat  maxime  talium 

pueroru  palsio.  At  Aldinus  codex  eOdem  modo  legit, ut  in  fuo  Leomeenus  habebat, 
hoc  dempto, quod  ih  plurali  legit,  ut  Ji  MSid<ias,iMe  Sli  ^  TT<auflui/  tmixita.  ideft,lapi/ 
des  autem  funt  propria  puerorum  pafsio, 

C^od  poftea  ferifftum  eft.  Qui  ex  materia  crafla  uaporem  refoluens,  lapidem  gene/ 
retiGracce  habetur,  S  M  vaIu/ c^uT/tiCty  iSfyiilifna  cm  Quam  parte  nos 

Ita  interpretandam  putamus.  Qui  matefiantcralTam  euaporare  faciens,  Iapidem  facit: 
Mn  quod  cralfum  euaporrt,fedq,  in  materia  cralfa  euaporandi  naturam  habens  fitunt 
«lt,euaporat,8C  lapides  fiimt.quod  in  plurali, non  autem  in  fingulari  dicit  Galenus. 


sriXT  d,  Galenus  edocet,quomodo  ex  putredine  KcalorelomtridgMOTO^ 

tC  tria  illa  lumbricorum  genera  enumerat, de  qiubus  in  aphorifmo  ubertim  eginl^ 
licet  lumbricos  rotundos  ,afcarides,K  latos;tenet<j  ingracilibus  SC  ftiperioribus  n» 
Pinis  fieri, propterea  quandocp  in  uentnculum  irrepunt .  Addimus  autem  nos  in^ 
«riculo  etiam  generari,  8C  materiam  uidimus,  quam  pueri  qiudam  euomuerSt  qi^ 

jiermemnondum  perferte  coalueratjaliaintegeruermis  erat,  alia  eratpuramatmiLiM 

puculi  fortnainfbtiiuR 

<^od  in  hac  partd^tur,  V«um  caliditas  iri  ualde  tenellis  nondum materiaiB  obti 

.net^raecebabetur,  «aiC «  mipXtTTM/v  i/imoiAjru  7i{  uAjc  «hji,  idelt 

fed  caliditas-in  ualde  tuuenibus  aut  tenellis, nondum  eft  continens  materiam,  qin* 
efttantautuermesparerepofsit 

;  :  s  E  P  T ISLO',  ■  de  uerrucis  ftrumis  am’t,qine  mulrittidine  m^tfofar  materi*gaie 

»antur:omm'a  autem  hacc  uno  uocabulo  iH^pderaf e  <fytixia  nominantur^u*  ow 
Ilia  ex  fe  clara  funt,C  nonnulla  in  contextu  animaduetterimus,  ’ 

'Quod  didt,Vitiat3emultitudinis:in  Grgeo  exquifitius  exprimit, 

,-1.  QuOd 'etiam  fequitur.  Omne  autem/ipforum  ^nus  tubercula  nominat, itattecqj» 

ferib ens, acrochordones,ftrumaE, Si  alia  tuber cula;in  meo  antiquo  contextu  quada  fct 

q«untur,quae  netjiin  Aldino  inueniStur.ne^  infuoLeoracenus  habebatSimt  autem 
*fta:Quum  dixit,  itt  oeUxt  ifusMeT*,, quam  ^irticulam  omnes  alij  codices  habmipoft» 
ca  in  meo  antiquo  haec  feguuntur,qaK  in  alfjs  non  funtj.  ji*  </?  yumnf  •iif. 

fmrnKfcJiUi  7«t  5jA«T«(tt  s*  mSt  iJiwm  «itilif  spiiyyvlixf  twTiJjtnXlKiiiSiiif 

mSf  TVSTAxTsxt.K^tvxi  xngteiJ^xi.spt^yvfixt  y^-iisx  i«i7eu,i».’(3jK«Aiwi(5K(ii»j4, 
ideft  (ut  ad  uerbum  referamus )  Qmdam  autem  putant  Hippocratem  non  cognofeero 
latos  lumbricos,exeoquoddixitHGilicet,  quia  nonnumerauit)Ipfe  autem  couadiftia 
ock  lumbricos  longos  ad  latos,aCiKm  ad  afearidesmam  5C  ipfaecfcilicet  afciuides)  limw 
fe’icilongirnnt,fedgracilesualdeSiparm‘.Etreueradecipieb5tnr,quiaiflaphotifma! 
■|fll:endimus,apud  Hippocrate  in  libtoquarto  Demortjis,}atos  ltimbricosmueniri.Pi» 
Itamus  autem  hanc  Galeni  partem  fuperius  ponendam  elFe,  ubi  de  lumbricis  tt artabati 
Sequitur  deinde  in  meo  antiquo  contextu,  id  quod  in  omnibus  altjs  fcriptfi  eft,  fcilictt 
A  oJ-BijsTOf  lw«  (fvpatrx  tphiyiMnii  TirsV  «ii-riiueri  7t%is«  /jiSti  j!ieHs<iilr«.idcft,Pff< 
cipuo  autem  uocabulo  qusedamtubercula  nominantiir,  quxdam  Iponte  nafcentes  in/, 
flammationes  &  uelocifsime  fartaE.Melius  eft  uelocffsimeioterpretari,utparticula  tS 
meretur, quam  fubito.Qtram  Galenus  de  his  tuberculis  profequitur,qoa  Gratct 
^vnxm  nuncupantur, dicit.  Et  plurima  eft  horum  in  inguinibus  dC  alijs  generatio,  hic 
contextus  librarij  gratia  deprauatus  efttlegi  enim  debet  Et  alis,non  Altjsj  quia  in  axitt 
lis  SC  in  inguinibus  4iw(«*«e,propriefiunr. Graecus  uerO  contextus  generationehorim» 
Redicit,  -^JiaviSnnKmitx^fixcs,  Verum  tamen  eft,quod  nomen  praettt 

■alarum  concauitatem,in  herbarum  geniculis  concauitates  etiam  fignificat 

,  Quumpropefinemcommetihabetur,Horumpafsioftrumaquocpeftdiicde^ua/ 

:cabulum,adenum. Graece  enim  legitur,  Tn/my  x<!'<^ay  KSt  imStyM  isii 

horum  adenumpafsio,ftrumaquocp  eft:  nam  SCipfefnb  alis  8C  in  in  '  - 
rarius  in  his  partibus,  quia  pleruni^  colli  adenes  occupar. 


A  P  H  O  R  I  S  H  V 


G 


Randiotibus  autem  6£iam  accedentibus  ad  pubertatem, plurima  exhaSt 
febres  diutumx  magis, 8C  ex  naribus  profluuia  (anguinis.  .  ' 

BRASAVOLVS  >, 

I N  praecedenti  aphorifino  de  media  »tatc  inter  dentiendi  aetatem  K  piAertatcinW 
cutus  eft, de  his  mmc  fermonem  habet,qui  QC  pubertati  propinqui,  Kiam  puberes  tn« 
rti  funt:bis  etenim  multi  morbi  ex  praedirtis  fiunt,  quonia  aetatem  habent  ualde  prw 
pinquam  8C  affinem  praBCcdenti:quibus  diuturnae  febres  accedunt, fanguinis  proni» 
«ia  ex  natibus.  Celfus  pr^fentem  aphortiinum  libro  fecundo  capite  primo,referenSjfl 


r 

A  P  HSUMlSaH-rV  S;  X  V  i  i 


m 


ilis  tantum  intdligit, quibus  iam  inftatpubertas .  Meo  hacc  funt  ftus  uerba  jjncipiente 
liero  iam  pub&cs  afdOTmultat  &C  longae  febresjfenguims  ex  naribus  curftis. Galenus 
«xSauo  libro  De  deaetis  Hippoaatis  &  Platonis,  hunc  aphorifmu  ad  uerbtirti  refert, 
•ninJi  •n&myiv<n,  ideft,grattdi6ribus  autem  K  ad  pu^ 

bertatem  actedetibus]  .iqui  iam  funt  in  pubertate, uel  ualde  prCipinqui  plibertati.Phi» 
lotheus  dide,  ait  Tvrntjm  «ftiiiiitt  vtH  ejf  Atj^Tto,ari/Tis»  »if  »j8»t.  i.  de  quarta  *tate 

nue  dilpUtatjideft  pliertate.  quam  aetatem  nullus  cate  determinare  poteft,  8C  iri  omni 
homine  ftatutum  tempus  afsignare,  quia  nec  tempaaturac  limt  *qUaleS:nam  qUi  bilip 
Cores  funt,  8C  calidiores, hi  dtius  pubefeunt ;  pituitofiores  uao  K  frigidiores  tarditis; 
nullus  rqjjeritur, qui  qUintodecimo  anno  non  pUbuait,  dC  nullus  ante  dUodecimu  pu/ 
ber  eft.Totum  hoc  ipatiunt  a  duodecimo  anno  uf*  ad  dedmuqUintUmjfectindUm  Ura 
iofein  SC  miriorem  caliditatemscitius  5C  tardius  pubataie  implet:  fed  nullus  decimUm 
quintum  annum  tranfeendit,  K  nullus  ante  duodecimu  pubeicit,ut  plurirhu  Uao  ded 
snoquarto  anno  puberes  efficiUnturtideo  pubatatis  terminus  ab  Hippocrate  &'Gale/ 
no.K  alijs  pluribus  quartusdecimus  annus  afsignaf,  quia  rarifsimi  hunc  ttarifcedimt, 
8C  quia rarilsimi  duodecimo  anno  puberes  fiutipropterea  in  calidioribus  a  Galeno  ta 
tiusdecimus  annus, pubertatis  annus  eidftimatur.  haeop  in  uiris  intelligenda  funt:nam 
mulieres  cirius  pubefcuntlpfe  enim  a  deciirio  anrio  uf^  ad  tatiadecimum,fecundUm 
maiorem  aut  minore  caliditatem  puberes  fiunt,'  tameri  rarx  ad  tatiOdccimum  annitm 
a£cedant,^  raraedecimo  pubefcunt:ideo  UndecimUs  annus  K  duodecimiis  in  mulieri 
biis  prp  pubatatis  annis  pafsim  recipiuntur .Eft  autem  pUbes  proprie  lanugo  llla,quac 
drcapudenckoritur,  inmasibus  circa  decimuquartum  armum,tin  foemiriis  circa  duo^ 
decimaunde  cum  iiaec  incipiunt,puberes  nuncupantur, quia  uir  tunc  ad  coitum  aptus 
,eft,Siimplaepoteft;mulia  uao  cocipae.Hippocrates  in  libro  Depuai  natura, folio 
fectmdo, pubertatis  ratione  affat,  qua  ipfe  uocat(ut  hic  etiam  fecit)»?»;/,  inquit  autem, 
iqafflcumpUapufillus  ^,uenj<p  «us  pufillae,tettues(5,feiiienper  eas  noft  currit,fimi 
lii5  modo  uiTgunculis  meniestfimul  oiim  Sipuais  8i  puellis,  feminis  &  menfium  uia 
paratur  Si  fit,pubes^  eorum  pilos  emittit,  cum  iMi  fuperior  pellicula  rarefcit,  fimulcp 
lanugo  latis  humoris  habet  quo  nutricetur.  Sic  Si  in  uiri  barba  habet;nam  cu  fupaior 
pellicula  rarefatSa  eft  humor  de  capite  in  ea  decurrit,  limul  Si  in  coitu,fimul  medio 
lemporelanugo  fatis  humiditatis  habet  qua  nutriatur:tun£;5  maxime  cum  humiditas, 
quaedecapite  in  coitu  defcendiqaliquantiiper  immoretur,  &  in  mento  quod  a  pedore 
diftat  Signum  aute  quod  in  rariisiniis  pelliculae  fuperioris  partibus  pili  nafcantur,hoc 
ieft,li  quis  pelliculam  fuperiorem  uftulet,puftulamcp  fufeitet,  ianaqp  cutem,  hoc  pado 
cicatrice  Condenfatajpili  non  fruticab  tmtf^i  autem  in  aetate  puerili  caftratur,  pilos  in 
pube  mentocp  nunquam  habent,  totiep  leijfs  Si  fine  pilis  fiint,  quoniam  femini  genitali 
uianoh  datur,nechufquam  eorum  pellis  rarefcit,nam  feminis  uia  laefaeft  Si  obturata, 
Poftea  Hippocratesfatione  reddit,  cur  mulieres  leues  fint,  Si  fine  pilis.  Si  de  eunudiis 
qiii  noti  calnefeant,Si  qusfe  oh  coitum  caluities  fiat;quj  quoniam  ad  propofitum  non 
hinqideo  ipfa  Qmittamus,Si  huicrei  fine  faciemus, fi  prius  addidaimus,antiquos  Hon 
folumob  id  decimuquartum  annu  pubertati  ftatuifle,  quia  ita  in  pluribus  inueniafur: 
fed  etiam  quia  fecundae  hebdomada  finis  eft;nam  Si  pa  hebdomadas  aetates  diftingue 
bam:in  hac  aut  hebdomada  fecunda,fcilicet  in  fine,uox  aafsior  Si  inaequalis  fit, quod 
a  Latinis  hirquitallire  dicitur,  tunc  enim  hircum  olent  pueri.  Ariftotelcs  fua  lingua  uo/ 
«ahulo  fimili  ufus  eft,f  quod  eft  hirquitallire.De  his  a  Cenibriho  in  librO  D  e  die 

patali,inultaforibuntur,prafertim  ubi  iriforiptio  eft, Quid  primu  in  infante  formetur, 
Tartw  -k  -m  mMotl.  i.multi  ex  his  ]  Nori  plurimi,  utLeoniCenus  interpretatur,^Uis 
pauca  differentia  fit, tamen  uocabidum  miaMt, multa, non  plurima  ftgnificat  Ex  praedi 
^  inquamorbis.in  praecedenti  aphorifmo,muIti  in  hac  jtate  fiunt,  quia  illi  ualde  pro/ 
pinqua  eft  SC  affJnis.Philotheus  uao  iftud  ad  iuperiores  aetates  refert,  Sf  non  folum  ad 
procedentem  aphorifmu  dicenSjiTariap  i\  iva 

Bny  ^  i  «ot»  wA»  ■imxen}  y/7«59te.  i .  multi  ex  his,hoc  eft  ac 

aetatibus  pr3epofiris,qualia  funt  lumbrici, Si  lapides, quonia  8C  in  hac  aetate  eade  mate/ 

tia  fupponftur.Celfus  hanc  parte  interpretatus  eft,  ex  eifdem  multx, non  aut  plurim». 

V  }  kA 


1 


^,0  ^  IIBRI  TERTII 

K<u  vcViii  |lx!i^^■idell,Et  febres  diutias  magis:)  Oribafms  cauTam  arsimaf 

quia  fanguis  in  hac  aetate  abimdat,K  pitwta.  Philotheus  uero  dicit  febres  dfe  lo^ 

*  Tto  v^^ut  !ne^eite,K9«  J)ni  dt.  tf  o^eJlsun  nianat^, 

«■«  V  (‘«*8  ideft,propterea  quod  materiam  craffam  fupponiqSCide^ 

tenti*  robuftat  prolixitatem  morbi  confequi  debentln hoc  autem  loco  ad  eos  coumt 
ratio  fieri  debet, qui  in  praecedeti  attate  funt:fcilicet  quod  in  hac  aetate  febres  magis  diu 
turn*  fiant,  quam  in  praecedente,  propter  praecedentium  febres  m:^is  acutas  ^  edo 
cemur.nam(ut  Galenus  inquit)alterantur  facillime  pueroru  diipofitiones, propter 
miditatem  corporis  K  naturalis  potetiac  imbecillitate,  uel  hunc  fenfuia  feciamm  quod 
inhac  aetate  diuturniores  febres  magis  fiant,qubn  alij  morbi, Quod  an  netfiCtjtuipfe 
Confidera,mihiitaeflenonuidetur. 

ide{]:,Etfangmmsprof!uuiaexnaribus.]  Neceflarifffuit 
hanc  particula  Ex  nanbus,apponere;quiafi  abfolute  profluuia  fanguims  dixilTeqabfo 
lute  uerum  non  edet, quoniam  K  de  fluxu  ex  h^morrhoidibus  intelligi  potuiiltcfedi» 
hac  xtate  ex  folis  naribus  proflirit,obhumoris  copia ,  ut  Oribalinsinquit.fanguis  ue¬ 
ro  in  hac  actace(ut  Galenus  addit)  incipit  plurimum  abundare,quia  in  ipfa  mSus  faiu 
guims  abfumituc,eo  quod  in  hac  aetate  ai^metum  minus  cft,quW  in  praecedentibus; 
pueri  enim  in  prima  aetate  plurimu  crefcuntKum  puberes  funt, adhuc  crefcunttfed  mi/ 
nus  quam  cum  pueri  erant  Philotheus  eandem  caufam  reddit,quam  Galenus  tedide 
rat,inquiens,qnod  his  qui  funt  in  tali  aetate  profluuia  fanguims  narium  accidant,  iva/ 
JIh  ■»'«  i  •/u3r®'}(yiiis  aiAMwefar  A  •jin  TtAuriia  •fH  diniS/luf,  wei/Si 

viui  ci  ■mnvitif  (/•«nriu-itTWt  ^  imt  i&fHmt  mP  aaiJn&- 

fiiTTUf  yivt-nu  h  ■mf  Uewue .  i .  Quoniam  talis  humor  redundare  mcipit-quare  a®  tunc 
redundat  magis  quim  in  praedi^sCQupmam  nunc  non  tanta  abfumitur  in  inaemoi/ 
ris,  quantum  in  illistinaementum  enim  corporis  fit  minus  in  his,q^m  iniUis.  Sdto 
rame  in  noftra  plaga, 8d  fub  nofira  cedi  periodo  hoc  de  fluxu  languims  ex  naribiJs,grS 
dioribtis  potius  ^  pubefeentibus  accidere,ideo  tertio  PrognofticorS  Galeni  fementia 
uidetur,quod  citra  trigefirnaquintum  annum  profluuia  fanguinis  nariS  fuperucniant, 
tame  addimus  nos,a  plurimo  uim'  potu  irequett,SC  ab  ambulatioe  per  fole  adiuuari, 
GALENVS 

,T  NCipiVNT  quidem  pueri  pubefcerepoft  annum  qtiartamdecimum.Qulaufeni 
'1  prope  ad  hanc  aetatem  accedunt,illi  eflTent  qui  aut  duodecimtnn  aut  tertiMectmnm 
aut  quartBdecimum  agunt  annum.  Necp  enim  eft  unus  ommum  certifsimus  terminus 
pubertatis, propter  caliditatem  K  frigiditatem  temperaturae.  Calidi  em’m  citius,frigidl 
«ero  tardius  pubefeuntLaborant  autem  pueri  hi  plurimis  quidem  ex  morbis  antea  di/ 
dtis  proptn-  Umilitudine  temperaturae, &:  praeterea  febribus  diutumioribus,quOTi  prio 
res,non  tamen  aliquid  dixit  de  his  quae  illa  aetate  febribus  fimerabudant .  Verum  ex  ea 
quod  nunc  dicitur  clarum  eft,  quod  oftendit  ipfas  acutas  elle .  Alterantur  eirim  puero/ 
rum  difpofitiones  citifsime  propter  corporis  humiditatem,8£  naturalis  potentiz  imbo* 
cillitatem.  Sangiiinis  uero  profluuia  ex  naribus  fiunt  in  tah'  aetate  coiiftitn&,qaeniam 
hic  humor  in  ea  incipit  fuperab  undare,  non  quia  plus  de  eo  generetur,  quamprius:fcd 
quia  nunc  minus  abfumitur  ex  ipfo,  propterea  quod  8d  augmentum  minus  elthac  «» 
te,  quam  priore,  ut  ad  coloris  proportionem. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,poftdecimuquartumannS pueros  pobefcerKtamenfioa 
defunt  K  qui  ante  SC  qui  poft  hanc  statem  pubefcatipropterea  a  G  aleno  admonemur, 
pubertatis  exquifitu  terminum  non  haberi,  fed  ut  temperaturp  fe  habent  uariari,ut  cali 
diores  citius,tardius  frigidiores  pubefeant ;  hic  uero  per  grandiores, illds  intelligmd® 
cfleiudicat,qui  duodecimum,  decimumtertium  uel  quartudecimum  annum  agunchi 
quidem  multis  ex  antedidlis  morbis  laborant, quia  fimile  temperaturi  habcnqimo  qol 
limt  in  duodecimo  eandem  temperaturam  nadH  funt, K  in  multis  in  tertiodecimo. 

:  Quod Leomeenus  in  prindpio  commenti  legit.  Illi  eflent  qui  aut  duodecimum,aut 
decimutertium  aut  quartudecimum  agunt  annum.legi  debet  Illi  funt,K  pon  Illi  eflenC 
praefertiro  quia  antiquus  codex, quem  habemusjita  legit,  »Vi  6W|i  w»  V  » 


APHOIIISMVS  XXVII  id 

'Jam,  a  reliqia  At  Aldinus  codex  Imt,  sfc  ^  mrn.  iiSi:  i/lvfiauAiaK  retawlAw-  Mi/ 
hiamcn potius  indetur  legendum  die  Sunt,&  nonEflent,utc6Itru<Sio  commodior 
alsfenetiff.  Quod  etiam  legitur.Necj  enim  eft  unus  ommum  certifsimus  teminus 

odjeitatistGrsccum  uocabulum  quod  huic  corrdpondet  T erminUs,in  Grj co  idioma 
maius  quoddam  fignificat,  quam  apud  nos  T erminusteft  uero  lAiibnjceMkia  in  con 
textu  Gr*co  itt  habetur,  ««eifiM.itset  lacz-niiS^iim-f  «Susini.  At  hoc  uoca 

bulum  vAl^iuit,  8Gegemfignificat,Kpr«fmitiitempus,8CdieinpraEfcriptuaIicuius 
oratiaiunde  hoc  modo  int^a  illa  lententia  interpretari  poteitNecp  enim  omniu  unus 
a  certifsimus  dies  prarfkus  pubertatisjuei  certa  lex, uel  prsfinitum  tOTpus* 

SECVNDO  Galenusratione  affert,curhiquiinhacattatefuht,diuturm‘oribusfe 
bribus  capiantur,^  illi  qui  in  procedentibus  ua&ntur.Interim  itero  bC  mouet  &  foluit 
dubiUm,quia  in  procedenti^horifino  de  febre  illius  aetatis  locutus  non  eft,  quomodo 
igitur  h*  illis  comparari  poflimtfRe^ondereuidenir,  intelligendum  efleinilla  aetate 
acutiorem  fierisquW  in  ifta-  ^  4  ^ 

,  TERTIO  Galenus  docet,  cur  fai^innisptOflUUto  ex  naribus  fiat:quia,inquit,fan/ 
guine  magis  abundat,^  interim  dubium  foluit,  quomodo  plus  fanguinis  in  hac  *tate 
generetur.Rdpondetjplus  fanguiras  generari, K  minus  confumi,quia  non  adeo  auge/ 
tur, ut  in  praecedenti  «tate  augebatur. 

APHORISMVS  XXVIli 

PLutimae  autem  pafsioncs  pucmlis  iudicantur  j  nonnulla;  quidem  in  qua' 
draginta  diebus  lUonnuIlx  in  (eptem  menfibus,  nonnulla  uero  in  annis 
feptem.quaxlam  uero  iam  ad  pubem  accedentibus. Qu*  uero  permanferint* 
nec  in  puoertate  (tnierint  puerulis >  aut  foeminis  cura  meftrua  erumpunt,  con 
fenefeere  confuerunt. 

8RASAV0LVS 

03'  I A  uartae  &  diuerfae  aegritudines  itl  praecedentibus  aetatibus  ullj  ad  pubertati 
fiunt, inter  quas  aliquae  lbluuntUr,aliqUac  nimquam,aliquae  diu  perfeuerant;proptcrea 
Hippoaates  in  genere  harum  paftioniS  terminos  edocere  ftatuit,inquiens,multas  ogri 
tuines  in  puerulis  in  quadraginta  diebus  iudicari,alias  uero  in  feptem  menfibus,alia^ 
Infeptcm  annis,ut  menfium  8C  annorum  ieptimanas  enumeremus;aliaE  uero  funt,quat 
ad  fecundam  annorum  feptimanS  perueniuntiideo  cum  ad  pubem  accedunt, terminati 
tur,  Si  uero  aliqug  paftiones  fint,qu3e  in  uiris  cum  ad  pubertatem  accedunt, non  lanert 
tur;2£  in  mulieribus,  quando  menftruaerSpuntifanari  non  cofueucre,fedinfeniH  ufcpj. 
tmd  SC  in  mortem  perfeuerant.  .  Celfiis  alio  modo  praefentem  aphorifmS  adducere  ui 
detur,^  ab  Hippocrate  dieSum  fit;na($  dicit,  Maximei^  omras  pueritia, primum  circa 
quadrageftmum  diem,  deinde  feptimo  mcnfe,tum  feptimo  annolpoftea  drea  puberta> 
tem  periclitatur;fi  qua  eriam  genera  morboru  in  infante  inciderimt,ac  ne<^  pubertatCj 
pelp  primis  coitibus, nei^  in  fcemina  primis  meftruis  fimta  funt,fere  longa  funt:faepius 
tamen  morbi  pueriles,qui  diutius  manferunt,terminantur.Hatc  Celfus.  Hic  ide  apha 
tifinus  a  Galeno  in  ocftauo  libro  De  deaetis  Hippocratis  8i  Platonis, ad  uerbu  refofi 
m  A  sAeistc  icm  TmJiem  TtttStit  %nn&.i.Plurimx  autem  pafsioncs  puerulis  iudicaii 
fur.l  Scito  autem  quod  de  fupraferiptis  pafsionibus  intclligit,8i  no  de  omnibus,fed  dd 
folis  tourais  agit;de  nulla  enim  tra(flat,quac  dtra  quadragefimu  diem  terminenir.Ell 
aut  hic  quadragefimus  dies,chronicoru  morborum  initium  &  limetimde  ftnfus  eft:ex  > 
prafaiptis  pafsionibus  plurim3e,illae  inquam  qua:  diiirinx  funt,  in  puerulis  iudicatur,' 
propterea  S  Philotheus  his  uerbis  de  longis  fermone  ab  Hippocrate  fieri  oftetidit,  ia/ 
qmens,  7«  siKastemk,Av>avi7iT«^nm,LfinSiif«<riii  i7i7roitfiem(.i.plurimas  pafsioncs, tft 
oelicet  lonMs, indicari  dicit  Hippocrates. Docetip  ide  autbor,quod  hoc  nomine  Pue/ 
^,pr*dims  aetates  intellexerit, inquiensfbd  ^  hiitmi  -jas  «Aixwj 

JTO»ft'Cs  •  ideft,nomine  puerorimi  pradiiSas  aetates  determinat. 

.  «/^^'«,7:.  ideft,  Htec  quidem  in  quadraginta  diebus .]  Qui  dies 

chronicoriim  morboru  initium  eft,8f  finis  acutorum  ex  decidetia:unde  8C  Phtotheus 
V  4.  didS 


Jic,  MERI  TERT-'lI- 

didt,  ^  »<“$’!“«  Lelfcrna,»  Joi  Avsraia..  ideft,in  quadraginta  didrus  iodif» 

tur.ud  foluimtiir.Sunt  aute  pafstones.qux  in  quadraginta  diebus  iudicantur,ui^ 
&  aurium  humiditates,quac  poflimt  in  quadraginta  diebus.indicaritde  quibusti^ 
fimoquartoaphorifina  locutus  eftjSiCut  Oribafius  addit)jrfcuriCis,qiiadcimperi^ 
inoniaMComterotur,KmuIticxfupradi<ais. 

fddl^quonia  in  quadraginta  diebus  iudicant  uel  ioluutur,quonia  quadrag^us*» 
lucficatcrrius  eft  diutumoru  morborurextremus  avit  finis  eoru  qui  ex.  deciditia  acut^ 
Mui' .  i.  nonnullae  in  feptem  menfibus,]  V t  quartana  febris^Si  ili  j  jjj 

in  praecedenti  aphprifino  loquebatur,  quamiebrem  magis,  diuturnam  appellabat;. 

bii  etiam  anhelitus  diu  perdurant,pracfettim;quandb  non  funtualde  ihttnlt, 

TkJi^ t-^x  mn.i.aliquac itero infepteannisjyteftmorblts c0mitMs.Oriba(iB* 

hoc  modo  differentia  facit, nouenrmenfesponft;pofl:ea  feptem  annos, dicitij  motbtan 
comitialem  in  infantibus  innouem'  menubus  tudicari„in  iuuentbus  in Rpta^annis, 
Quod  mihi  non  placet;  nam  puerulos  muftos  in  cura  habui  morbo  cominaKTaboran, 
tes,qui  fexto  menfe  lanati  funt,feptimo,o<aauo',nono:  at  qui  ufep  ad  feptimumannnm 
peruertereinort  funt  fanitati  reftitun',nifi  in  pubertate  „  Celfus.nondicit  fanaryut  iudi 
'cariffed  in  his  fetatibus  periclitari.  .  r 

TxJiy^  TrSt  sriu  >£kr-n&my>mi!<  i.  nonnullae  autem  iam  adpubem  accedehtifius.l 
Et  hi  fanantur  in  fecuda  annorum  hebdomada,  ut  eft  comitialis  morbus,  qui  in  mufcs 

in  aetate  pubertaris  iudicator,K  in  mulieribus  cum  meftrua  erupunf.Duo  inhoeapho 
ttTmo  a  Philotheo  annotantur,  quarreferre  utile  erit,necegpgraUabor  meant  op^im 

partiritunum  eft  hoc,  «wy  vritint  («wftAii  a  Awiat.TjJtsra  si  <wi5noS«7»;,{ 

A  nt  «8«  .i.fciendum  autem  a  omnis  mutatio  aetaris  mutat cPrpus,fediii(eit& 
biliter:pubertatis  aut  mutatio  manifefte.  Ahud  quod  a  Philotheo  animaduem'tur,hoc 
eft,  istaii  Leloai  sr  vtoimk7w\j,adi  Ttfamt  «itifxi  s?  aitisSf  nrrpxMi  «ediiitf 

(TUuixiMMiefi-f  /i  i&/}iiucixiSs^Tiur';}:i 

3  T-  a«  W  wsdfSf»  ij?7  t  iCJhtuxJii  17» 

itivky  eS’tfaj  lTO(/.i.fciendum  autem  q»  iudicatiortes  morborum  'a  primo  die  uf(j  ad 
gefimum  per  quatuor  enumerantur, quandotj  quidem  fecundum  diuifione,quando(y 
autem  per  continuaabne:a  uigefimo  aut  uft})  adqUadragefimu,  per  feptimanaseodeni 
modo'.  Qusecu(|  autem  hunc  numeru  fupercxcedut,  per  rationem  fepnmanatu  habent 
iudiciUmmoH  iam  amplius  per  feptenos  dies,fed  menfes,8ii  deinceps  pet  armos;. 

cateJitu/  </fe(<)lii».i.quaecucp  uero(fdlicet  palsioneslpermanferiht.]  Ita  habetmettsam 
tiquus  codex. Aldinus  uerOj^mvi/t  Sequitur,  icin  maJiaun7tuSkx.i,({\is  UerupetiiM 
ferint  in  puerulis  pafsiones,ita  qUod m  his  temporibus  lion  abeant, necy  interficiant, d 
*c«  v  in  pubertate  finierint.  Annquus  cotextUS  quemhabepi 

non  legit  a#  Avte,fed  (untAi/^ideft  refoluerit-Et  forte  Theodorus  illo  modo  infudebn 
textu  habuirinam  fimili  fere  modo  interpretatus  eft. 

'  S  7‘m  Sifiwn  sriS  Twt  9  KSTKMrtVfifat.f.aut  fcemims  cum  menftrua  eruriipimt]  Quia 
hoc  tempore  folet  multt  morbi  tudicari  8i  foItii.Nos  multos  comitiales  morbos  inliac 
ietate  finire  uidimus ,  multas  puftulas  iparfim  per  corpus ,  8C  in  muliaibus  multa» 
praefocationes, qua  erumpentibus  menftriris  fartata  funt. 
j^jr^aj/BiB^^.i.perfeuerareconftieuefunt.lItahabetcontextus  Aldinuslineusautent 

antiquus  legit  a-vjyviixxsii  i-cotuenefeere  confueuerunt.TheodorusfiCLeoma 
rius  habuere  in  fuis  cotextibus  <r«5}.»f  «<r*8|/.CeIius  nero  habuifleuidetur  j^'^t,qua 
interpretanir  Fere  longa  funt.  Galenus  quoi$  iri  odauo  libro. De  decretis  Hippocrati 
^Platonis  hunc  aphorifmum referens  legit,  ^avl^aiieciify,  Oribafius  hanepartemad 
morbos,  qui  in  fepteiri  annis  finiunt,referre  uideturt  quqs  fi  ttanfeant,,cum  ipfis  confc/ 
riefcuritideinde  folent  uf^  ad  alteram  atatem  tranfire,ibi9  terminari.  Sriieto.himorW 
b  riatura  ablati  nori  finqars  ipfa  nunquam  auferet. unde  8C  Philotheus  dicit,, 0  ^ 

mS7SK'ixyx<y  mixreutX^tt^XHafxc  «icsb  «• 

(liMxin  ;j«ra7f.  ideft.  Quod  enim  riatura  facere  non  potm'r,netp  ipfb»  a  p^ioniBns’Ilb?' 
farejmulto  magis  netf  ars  fecietjSiC  C  prafidijs  utatur. 


e  Alt/ 


jlfHORJSMTt  XXyill  ^(jE 

GALENVS 

SI  yERBVH  Diutftiatjfomomadioflumeflrtinehusforct^undeKnonntilltocy 
men  pafeionis.de  Diutinis  tantu  ipfum  arbitrantur  intellig,ere.  V erum  contra  hocs 
fiait  fermones  ^es,  quibus  ipfe  utitur  in  aphoriffnis .  In  acutis  pafiionibus  raro,  8C  iw 
Brindpijs  uti  medicanonibus .  Et  tenues  uitflus,  8i  in  longis  femper  parsiombus,&  ini 
i^s.  ManiMum  itacp  ex  his  eft,qudd  non  in  Diutinis  tantum,fed  etiam  in  acuris  dh 
cere  confueuit  Hippo  aates  nomen  pafiionis.Videtur  autem  hoc  in  loco, aut  de  Diutii 
uispafsiombus  intelligercsaut  defiaSum  fermone  protulifle.  Nos  uero  ipfum  fupplen/ 
tes  meemus  ita.Plurimac  autem  puerulis  Diutinae  pafsiones  iudicantur,nonnulIm  quii 
demin  quadraginta  diebus,nonnulIac  uerp  in  leptem  mcnfibus,qu*dam  in  feptem  am 
Iiis.Ex  diebus  autem  quadragefimus,  primus  eorum  eft  ex  quibus  morbi  diutini  iudk; 
eatitiir .  ultimus  autem  inter  illos ,  qui  acutos  ex  intercidentibus  iudicant,  ficuti  etiam 
fcpranotauimus.  quicimtp  uero  himctranfcendunt  numerum,  fecimdumfeptimanaef 
^onem  habent  iudicium,non  a  feptem  iam  diebus  connumeratis,  fed  primu  quidems 
matlibus, deinde  annis.Et  quidem  quod  qui  hoc  tempus  tranfcendunt,ad  quartumdei 
cimum  armum  peruemunt,manifeftum.  Nam  fecuda  feprimana  in  hoc  completur  temj 
pore,  8C  alias  in  pubertate  magnae  fiunt  coiporis  commutationes,  in  foeminis  maxime ; 
popter  meftruorum  eruptionem.Quare  fi  qui  morbi, ne<$  hac  setate  finiuntur,  uCj  adi 
longum  tempus  perdurare  confueuerunt,  j 

,  .  BRASAVOtVS 

p  R I  M.0  Galenus, ut  huius  aphorifmi  fentetia  petfetflior  effi'ciatur,particul5  quan. 
d2maddit,nam  certum  eft,  Hippocratem  de  folis  longis  pafsionibus  fermone  habuiC-. 
ft,  tamen  non  ipedficat,ideo  melius  fuiflet  addere  ucrbumDiutine,8C  hoc  modo  lege? 
$c,  Mesa  rmSt*  jjovDt.  ideft,Plurimae  Diutinae  pafsiones. 

;  s EC  VN D o  quorundam fententiam reprehendit,  qm' putabanthoc uocabulum : 
palsio  de  longispalsipnibus  proprie  dicfreprehenlio  uero  haec  eft,  quia  primo  Apho/ 
liffflorum  libro  dicens  Hippocrates  in  acutis  pafsiombus  raro,  in  principijs  uti  me/ : 
dicanientis, utitur  uocabulo  pafsio  pro  acutapafsione ,  Adde, quod  ab  Hippocrate  in. 
eodem  libro  dicituritenues  uidhis  &  in  longis  lemper  pafsionibus,  df  in  acutis,in  qui/, 
l^s  non  conuenit,pcriculofi;ut  hinc  facile  haberi  pofsit,  uocabulum  pafsio,8f  de  loh/; 
ga,K  de  acutapafsione  dici.Verumtaitien  ifti  Galem'  argumenta  facile  euitare  poflent 
«Bcentes, uocabulum  meS»  ft  longum  uelbreue  addatur,  longiori,8Cbreuiori  morbo 
applicari  polle :  at  ft  abfolute,8C  fine  aliquo  addito  pafsio  dicatur,  femper  longa  pafsio 
ft^ficatur.  Nihil  autem  aliud  per  fuas  Hippocratis  fententias  addudas  probat  Gale/. 
nus,quam  fi  huic  uocabulo  palsio  teiigum  addatur,Iongam  pafsionefignificariifi  acu 
tum,acutam.Quod  his  non  repugnat  qui  dicunt,  cum  abfolute  pafsio  profertur,Diuti. 
nam  pafsionem  figniflcariicum  uero  aliquid  additur, tunc  ad  intetum  propofitum  fpe/ 
cificatur. tamen  Ariftoteles  inpratdicamento  qualitatis  aliud  fentit,quaffl  ifti, nam  ipife 
pafsionem  dicit  affecSionem  cHe  de  facili  mobilem, pafsibllem  nero  qualitatem  de  diffi. 
£iiimobilem,8i  hacc  in  tertia  ipecie. 

’  TERTIO  Galenus  addens  uerbum  5C  Diutinas  palsiones  intclligens, dicit, 

oc  diebus  aCcepille  quadrageftmum ,  qui  oft  primus  morborum  chronicorum,Si  ulti/, 
inus  acutorum  ex  decidentia.nam  1^  debet, ex  decidentia,non  autem  ex  intercidenti, 
bus.  Graecus  enim  contextus  dicit ,  -fS»  alibi  lemper  Ceonice/; 

nus  acutorum  ex  decidentia  interpretatus  eft. 

■  cur  A  R  T  O  Galenus  docetjn  menftbus  K  ^nls  idem  iudicium  fectmdum  fepti/ 
manas  haberi,  quale  id  eft  quod  de  diebus  habet, propter  hoc  decimusquamis  annus, 
qma  fecundx  annorum  leptimane  fims  eft,  multos  morbos  iudicat,unde  8C  propter  oif 
mnem  temporis,8C  propter  pubertatem, &  propter  mulierum  men&  multi  morbi  hocf 
tempore  finiuntur,  qui  alias  diutini  efle  confueuerunt . 

I,  APHORISMVSXXIX 

ADolefcentibusautem  (anguinis  fpuiriones,tabes,febre»  acutae, morbus  c« 
,mitialis,.6{  alij>fedpra:cipueantedi(^  J 


TERTII 


<Xy  V  H  Hipjpocrates  ad  pnbertatis  xtatem  pcruenit,  de  termini»  quoristiinR  df 

lumorummorborumumuerfalemfententiaminterpofuit,  quodinpracedtnttA^®' 
rifmo  facSum  eft;  nunc  iterum  ada;tates  particulariter  defcendiKacfecnndamLeotf 
ni  interpretationem  ita  dicere  mdeturjnadolefcentihus  fanguinis,fpnt»,K 
acut*  febres, 8C  alij  multi  morbi, prasta  fiipaiu»enumeratos  fiunt,  tamoibospot^ 
inum,qui  in  hac3ctatefunt,&  ut  plurimum  incidiinr. 

Celfus  capite  primo  fecundi  libri, hunc  Apboriimum  ad  uetbum  ita  refert  t  AdoI 
fcentia  morbi»  acutis,item  comitialibus,  tabiijmaximejObiedJa  eftrfere^  iuuencsfimr 

qui  fanguinem  expuunt  Galenus  practereaodauoilibroiDe  decretis  Hippocrati 

8f  Platonis,hunc  aphoriimumadiierbumadducir., 

Tdiin  </{  nuaiia-Hsuni/ Leonicenus,,adblefcaitibus:Theodorus,  luuenibustCdiq* 

his  antiquior, adolefcmtibus  intCTpretatur'.  tamen;fl  Qalenu  hic  imitari  uelimiis, opis 

bus  ulque ad  pubertatem  tranfegiilef,nunc  fummnotem  praetermittere  uideturtquo^ 
niam  aetatem  mediam,intet  eam  de  qua  hic  tradlatiSi:  pubertatem,.omitDit ,  At  li  ttata, 
mus,  vtwiVttinii,,  ideftad6refcentibus,,aetas  nidla  media  praetermiffauidetniteo quod 
adolefcentes  illi  funt,  qui  poft  pubertatem;fcquuntur.  Ideo  fi  Galeni expoCtibncni 
imitemur ,  Aphorifmus  hocmodole^nduseft:  luuembus  autem  fanguinisfpumb» 
nes;6ii  reliqua.  Vnde  dC  Philotheus  haec  confidetansdocet,,  tija  ■fS?  /laifniug' 

UtTteaiviiifr,:  lie  Jh/xtiSliiu  mt  iMv-nit  ycoait^f.  ims 

«ajxwuf,  ideit,J5.taremadblefcenturorumomifiti.uelnt£eamqnaea.circunltotihusata 

tibus  fuorummorborumrationenr  accipere  poisit.  Vnde  5£  propter  heaum  authonira 
fententias  interpretari  oportet  »6«ei<ri®iini/,.idfeiliuuenibus:&  quiafi  aegritudines  coot 
fideremus  quas  enurrierat,  iuuenturis  aegritudines  potirsihHinteile  pcr«^'eBms3seme 
pcexperienria  ipfa  oftendit,  in  mulieribus  praefertim  fangmnis  fpuiriones  inimientute 
fieri,  ponTsimum  quum  uirginitatemfertiare  fiudent,  ut  in  noffris  religiofis  uiderelb 
cet  .  Ad  iputa  ianguinis  tabes  fequimtur  ,  quae  a  decimoodiauo  anno  adffigeflmunw 
q^uintum  generanturthaec  uero  eii  actas  iuuenturis .  Fiunt  praeterea  in  iuuenibus  acutae 
febres, in  quibus  biles  abundant.  Vnde  8£  ratio  8f  Galenus,atqueanriqui  intcrprtc% 
fuadent  hanc  particulam  vuwia-KSmi',  ideft  Iuuenibus, exponendam  efe..Im&8C  Bis 
multo  pofterior  Theodorus  hoc  modo  interpretatur .  Et  Oribafius  dicit  ,  quod  inde 
Hippocrates  ad  iuuenes  tranf^editur,quamuis  id  uocabulumi  viMiien®-  „  adolefcenr 
Culum' etiam  fignificeti- 

ideffi, Sanguinis  ipuitioites..]  Celfus  hunc  apfiorilmum  diffingue/* 
re  uidetur,ut  alios  morbos  adolefcenribus  n  ibuauhis  autem  qui  fere  iuuenes  funt,fanr 
guinis  fpuiriones  condbnet,quaB  fiunt  (ur  Oribafius  inquit )  quoniam  fanguineabun' 
dantid  treroihtelligere  oporretiquiaminus  eo  indfgenr,quoniam  parum  crefeunt.  Pu 
tat  uero'  Galenus  has  fangtiinis  fpuiribaeararione  aetatis  non  fi'eri ,  fed  porius  ra  iiraet 
numincontinentiai  qui  finguli» diebus  tuburcinantur  8£  per«*cantin- :  ei<p  Cifflfceff 
quodinfecimdo  libro  dixerat  .  Senes  pleruntj  minus  iuuenibus  te^otareiStmrucro 
omnes  fanguinis  excretiones  ( ut  Galenus  fexto  De  fymptomatHmcaufiSi^cit  lfere 
fimpera  totogenereprater  naturam,  his  exceptis, quae  ex  mulierum utero  fluunt,nili 
fuperabundauerint .  Excretiones  autem  languims ,  uel  expiritione»  fiunt;  uerqtnain» 
per  iimetum,aut  percufsionenijaut  altero  fimili  mododifruptumefl: ,  uel  propter  mar 
lam  affedionem,  qua  uel  eft  in  toguine,  uel  in  inde ;  in  fengirihe' quidem,  qtna  iiitianB 
eft, ut  uas  erodat,  uel  adeo  audus  ut  Sirafe  contineri  non  pofsir:  in  uafe  varo, 
mis  molle,  uel  nimis  durum,  uel  nimis  tenuejK  expuiriones,ueI  a  capftcfiSfjOel  a  tho/ 

racet  Vnde  Paulus  .ffigineta  librotertibicapiretrigefimoprimo  ,modosenuoierans, 

quibus  expuitio  ianguinis  fiat,di  cft,tBblenfer  fieri  rupta  uena;  quandocp  fit  ex  eirideiw 

ti  occaflonc, ut  clamore,id}u,&fimiltbHs;quandocp  ex  cau&  ab  dita,  ut  plenitudine 

frigiditate  prater  modum :  quandocg  ex  erofione  uena.  prima  expuitio,lcilicet  ex  tw 
dlione  uena  ab  hac  difFert,quia  in  prima  fanguis  copiofe  exit,  in  hac  fecunda  paulatm» 
exinprima  a  Gracis  dicit  (fe«so/<«a<nf,qu*  eft  apertio  uafis  fanguinis. uena  aut  erodltw 


APKORISMVS 
ikI  db  ierfa  K  pratn  edulia,  uel  ob  dbi  abftinentiam,  quse  a  Grascis  didtur  iowietjUel  i 
cffiice  ad  poSus  defiallatio  acris  deftiIlat;docet(5,quahdo  a  pulmone  prouenit,ljpututn 
^  fubcandidum  Si  ^umofum  cum  tufsi :  fi  a  uentriculo,per  uomitum  €xit;fi  abfque' 
liisj  ^  capite  defcendit,  quem  aut  dolor  aut  ^auitas  capitis  prscedit .  Aetius  quocp  de 
hoc  (anguinis  (puto,  libro  odlauo,  capite  quinquagefimo  nono,  8C  in  his  quae  fequutur 
capitibus  plura  egitlSC  Alexander  Trallianus  libro  fecudo, capite  quinto. Eftuero  (mi/ 


Mnis  fputum  fymptoma,quod  eft  exiens  mutatum  ab  aegritudine,  qug  eft  folutio  con 
^ui dependens.  Philotheus quoqi caufas (puitioms fangiunis  enumerans,didt:  icsa 
^  ^  •fH  iyysuyiiiuc  iiyrvrA  mintis  usa  4*  ®  ta»  »o»f 

ijfvn  Sum  vttKv, S  bid'  a*«9B  §MiSi! 

^i} /laAtsyafdvw ca/ae)f,« ojSc ■rt lA7»</litjiacm ttSiif/.  ideft,Et propter uaforufraiSio/ 
n^jfimul  autem  his  frangitur,  &  a  praecedente  Si  etiam  a  praefente  temperaturamam 
K  ipfi  multum  fanguine  habent,qui  multitudine  extendens  frangit;  poftea  uero  Si  ao 
fione  flauac  bilis  redundantis  in  ipfls,uel  propter  officia  ipforum. 

®9ifl(«/ .  ideft,T abes.  1  Adde  tu  quae  phthifes  dicuntur, quia  ut  fuperius  di(3u?n  eft, 
chthifls  apud  Larinos  eft  ima  fpecies  tabistat  tabeS  ad  (puitiones  fanguinis  confequuwi 
(iff .  Sicuti  uero  apud  Galenum  fpmrio  fanguinis  huius  aetatis  morbus  non  iudicatur^ 
fed  iit  ob  iuuenum  incontinentiam:  ita  Si  tabes  propter  eorimdem  incontinentiam  ge/ 
nerantutjSi  ad  fanguims  (puitiones  confequimtur  .Tamen  ab  Hippocrate  alibi  dici/ 
lur, Tabes  fleri  maxime  a  decimoqdauo  anno  uf<^  ad  trigefimumquintum.  Oribafius 
dicit, quod  his  celeriter  fitiPhilotheus  uero  folum  caulam  afsignat,  c^j*  liw  is 
pjfi/ny,  ideft  propter  fanguinis  ipuitionemi 
nufis>i  ofidtr,  ideft, Febres  acutae.]  Qiiacfut  inquit  Oriba(ius)ex  bile  fiunt.In  iuuenfe 
Jnis  autem  bilis  copia  generatur.  Galenus  Hippocratem  corrigit,utfimpliciterdicen/ 
dum  non  fit, his  acutas  febres  fleri, quomam  &  acut*  febres  pueris  fiunt.  Sed  tertianas 
dicendum  erat,  tamen  nullae  fiunt  quae  acutx  fint,Si  a  bile  non  dependeant-  Dehis  au/ 
tem  febribus  alias  ubertim  tradauimus .  Celfus  abfolute,morbis  acutis  interpretatur, 
philotheus  dicit,  iffUf  M  ^  mnit  ideft,febres  acu 

fac  propter  corniptionem  tailis  in  ipfis  abundantis- 

_  -  idelt  Morbi  comitiales.]  Quos  Oribafius  uftio  alterius  humoris, qiAm  bi 

Itoli  neri  iudicatiac  fi  uelit,effe  praeter  naturam  humorum  qui  in  hac  aetate  generantur. 
Vnde  Galenus  admonuit  hunc  morbum  propter  uiAus  errore  fieri, tum  in  cibis  SC  po 
f!bus,tum  quia  humi  cubant, 8i  fe  folari  aeftui  SC  imbribus  earoonunt;  fi  uero  trigcfimtf 
quintum  annum  tranfluerinqSC  fani  non  lint,  commoriutur.Philotheus  qiioi$  non  ui/ 
tio  aetatis  fieri  dicit,inquiens,  a(ulmy  ^  «aiiaW ,  k»*  tCiu  ^  aS  7iAt/u 

JttAew.  ideft,  non  propter  temperaturam  aetatis  (fcilicet  fit  comitiahs  morbus  in  inuenl 
fcus )  fed  propter  delidum  in  uidu .  Sed  quia  tu  ambigere  poffes,  an  ex  bile  comitialis 
morbus  fieri  pofsit, quoniam  fuperius  infecundo  libro  a  Galeno  didum  eft,Morbum 
Wtoifitum  8C  comitialem  ex  pituita  fieri.propterea  a  Philotheo  hoc  annotatur,  S  eji 

Jt  mkilKnSSi  ;iga»f  4»a*4ie,  xstSit  ^  7«  i/jstyvusix»  ^rm,  J^xuvo^m  tO 
hx^cuvtiAiuy  k^vi»iiftn4xns  lui-fSr.  ideft,uel  propter  bilem :fit  autem 
a  flauabile  morbus  comitialis :  ficuti in  iudiciarijs  didtur,  mordente  ore  uentriculi,- 
cC  mbrante  nafa^SC  principis  ipforum.  Quod  etiam  Galenus  in  libro  De  locis  affedis, 
Mtatur  1«  illi  comitiales  morbi,qui  a  uitio  cerebri  funt,8C  non  k  membro  madante,ex 
pituita  fiant :  qui  uero  alicirius  membri  ratione  generantur,  ut  uentriculi,aut  pedis,auf 
mmus,  quod  nunc  in  muhere  SiC  uiro  uidimusj  poffunt  5C  ab  alterius  generis  materia, 
quam  pitiutofa  fieri. 

ideft,Etaltjmorbi.]feilic«praeterfuprafcriptos,inhacsetate 

nuntln  Leopiceni  contextu  illud  uerbum  mAitam,  defuiffe  putamus ;  propterea  ip(e 
ftancparticulam  Morbi ,  nonpofuit.  Qui  uero  fint  altj  morbi ,  Philotheus  edocet,in/ 

««laiflr  </S  TO  OTfesf  ideft,Maxime  autem  pracdidf.]  Nam  hi  potifsimum  in  hac 

?rategenerantur,quos  enumerauit, licet  8C  quandocj  alios  fierinihil  impedit. 


eri.  t e r  r r 'r 


QV  V  H  primas  ftates  ad  pubertatem  iritg  minutifsime  diuiferft.nefcfo  qtoino*[ 
adolefcenta  aetatem  pratermiferit,  quaEnKdiumobttnetlocummterpubw»» 
illos  qui  confiltentis  itatis  uigoremhabent.Vetum  exalijsquas  tetigit, licet&defe' 
conijcerc.quae  in  mulris  quidem  communicat  illis  quaeex  iitraque  parte  ipfanj  dre^ 
ftant.fed  hoc  habetpeculiare  in  maribus/angiums  ex  naribus  pro£ufione,deqtB^ 
meminit  in  illis  qui  funt  prope  pubertatem » Nam  hic  cafus  inegit  illa  atateappa^. 
fedmaximeuiget  in  adolefcetibus,  deinde  fubfiftitin  uiris  .Verum  hanc  atat^ttS 
grelTus  Hippocrates, ad  illam  quae  eft  adolefcctum  peraem't,a:  primum  fanguinis  hw 
tum  fcripfir,ac  tabemedeindefebres  acutas,8Cpollhas  morbu  comirialem;deincle  poft 

haec  ait,8Caltj’morbi/edpracdpueantedi(Si,redequidemhocadijdens..Namtem  ita 

fe  habere  indicaruifus  .Quumuerononfatplenedemorbis  acirtis  dixilfei,ne*cnin. 

dicere  fimpfi  citer  oportebat  acutosiquiK  in  pueris  nihilominus  fidi  uidentnt;Sedex 

acutis  tertianas  maxime,  K  febres  arddites .  Hae-  enim  pr*  ceteris  febribus  funtMs»^ 
fifsimse,8i:  multis  adolefcentibus  accidunt,  quoniam  86  flaua  bilis  hac  ipfa  fuperabtin/ 

dat  aetate,in  qua  morbi  tales  in  fummo  uigpre  confiffentibus  accidunt.  Tabm  autem» 

SC  fanguinis  (putum ,  non  fecundum  aetatis  natnram  patiuntnr,fedfecnndumaliqBi<l' 
quod  ei  accidifmagis;quare86  antea  dicebat,qudddenes  plurimtnn  minus  igrotant  ftt' 
itenibus:ubi  8£  nos  diximus, quod  ob  incontinentiam  iuuembus,  non  aetatis  imbedM 
tarem,aegcitudines  plurimae  acddunC  Secundum  hociffltur,8C  adolefcentibus  proff» 

uia  fanguinis  accidunt, aut  qmauulneranturiiautquiafrangunturi  auflaliunt, autchf 

mant  udiementius,  uel  quia  rcfrigerantur,aurhumi;  cubant,  aut  replentur,  autproptet* 

aliquam  huiufcemodi  caufam,  Ad  iputumuerofanguinis  tabes  confequitur.QuareSC 

propter  h*c  talia  adolefcentes  ex  accidenti  pgrotabunrnon  primum, nei^act^taifo^’ 
ne ,  Morbi  autem  comitiales,  quamuis  malo  uidu  utantur ,  tamen  fpfis  non  aeddunt 
multi,ut  mihi  mirari  fubeat  ,  quomodo86hos  Hippacrates;fcripferit,qua  inalijs,non' 
modo  quddabundant  in  pueris  dixerit  ,  fedquddettam  ex  hac  caufa  morbus  puerilis' 
nominatur,86  quod  ftatis  mutationefanantur;Fiunt  igitur  86  in  quibufdam  adolefcen- 
tibus  morbi  comitiales,qui  prius  non  erant,  propter  uidlus  errorem,  queminfiis,qnje 
aflumuntur  admittunt, 86 in  aKjs,que  ab  miis  aguntur  operibus,86  quiahumi  cuBan^, 
86  ibli  ie  exponunt,86  imbribus  atep  altjs  flmilibus.  Verum  hi  morbi  noumultifuntEt- 
fuUt  quidam  alij  morbi  eadem  ratione .  Quare  melius  fueratita  fcribereapHorilmunt 
Adoleicentibus  autem  86 omnes  ali)  morbi  quos  diximus  alijs  accideresetatibus,!»! 
praecipue  ardores  86  tertianae  febres. 

EKASAVOLVS' 

<5jt' V  M  hanc  aetatum  cotinuationem  confidero,86  afsidua  ^eciifatione  mrntere': 
(roluo,86  quomodo  Galenus  ordine  dilponat,,  mihi  uifum  eft  in  hoc  aphorifmo,quurii’ 
Galenus  nwiV*©-  dicit, femper  interpretandum  effe  iutrenis,86  non  adolefcens:  hio^ 
unuannotato,quod  in  lequenti  Gomento  melius  intelliges.Non  uideri  Galenu  dicere' 
aetatem  confiftentem,  qug  in  eodem  tenore,  fine  additione  uel  diminutione  per  aliquod', 
temporis  ipatium  perfeueret :  imo  quum  aetas  ih  fummo.uigore  iam  eft:confeftim,ac  Ii 
monris  iuga  c5fcenderit,autpotius  pyramidis, declinare  incipitldeo  hic  de  iuuenibus; 
fermonem  habens  Hippocrates  in  uigore  aetatis  effe  concedit .  Propterca  dubitat,  cor; 
Hippo  crates  aetatem  ^  iMgaiuaii ,  ideft  uel  adolefcentum,  uel  paruorum'  prantnH&' 
rit,quae  interillos  qui  puberes  funt, 86  idelt  eorum  qaifuntinfforezca 

tiSjUeI  in  itmentute,uel  in  ingore  atatis  media,per  quos  nos  iuuenes  ihrelligedbs  pr» 
dpimus .  Reipondet  Galenus, quod  ex  alijs  quos  enumerauiqlicet  de  ifta  aetate  coraj' 
ceremamhis  aetatibus  communicat, quae  ex  titraa  parte ipfamdrcimflantiundeinM 
ribus  hoc  peculiare  eft,profufio  fanguinis  ex  naribus,de  qua  in  aphorifinc?  lugefiapte 
ptimo  locutus  eil,  de  his  qui  funtin  ptibeitatepertradlans.ln  hac  enim  actareiianOTni» 
defluxus  e  naribus  incipit,at  in  adtdefcentia'perficitur,86  maxime  uigetiper  adulefcew 

tiamuero,xtatemillammediam:interpubertatem86iuuentutemintelligimus.Saroqt 

neqj  iegmter  quum  de  hac  media  aetate  loquitur, eam  appellat  <<sj(txi«i',nos  adulefce^ 
tem  interpretari  poflumUs.Qiium  uero  de  jtate,de  qua  in  aphorifmo  agitur,  traeSat'™ 


APHpRiiMVS  XXIXT  fif 

fllTUOcabulo  ncaicKif,  nos  iuuenfs  uertirntls-  Ideo  cum  mLeoniceni  mterpretat/one 
IfOTtur,  Venrni  hanc  aetatem  tranfgreffus  Hippocrates  ad  eam  quae  eft  adulefcenru  per' 
UOTt,tul^e  iuueilum,non  adolelcentum,  quia  utitur  uocabulo  top  ncwiaKuy.  Supe/ 
rius  etiam  ubi  legebatur  Verum  ex  alijs,quas  tetigit,Iicet  K  derife  cohijcere,  ibi  deeft 
hac  particula,  tibi,  nam  Graecus  contextus  dicit  t*  iSy  ideft. 

Verum  ex  his  qua  dixit,  uel  ( ut  Leomeenus  uertit )  ex  alijs  qUas  tetigit,  licet  tibi,  8£ 

C  Tt  ND  o  Galenus  enumeratis  morbis,  qui  in  hac  atate  fiunt,  docet  exquifitedt 
(Sum  non  efle  acutas  febres, quia  SC  eadem  febres  in  pueris  fitmt.  At  opUs  erat  dicere, 
tertianas  febres,nampott'flrmum  in  hac  gtateexcitantur,in  qUa  biles  copiofa  ortum  ha 
bent.  Ideo  per  acutas  febres,tertianas,8C  ardentes  intelligete  oportet,  qua  pra  cateris 
febribus  iuuenes  moIeftant,utpoteflauabile  abundantes. 

Qiiod  mLeoniceni  interpretatione  le^tur.  Nam  rem  ita  fe  habere  indicat  uifus, 
Grace  eft,  ideft, uidetur  autem  fiefe  habere. 

Qiiod  etiam  legitur.  Cum  uero  non  fat  plene  de  morbis  acutis  dixit.legi  debet.  At 
uero,8£  non  cum  uerotSC  Gracus  contextus  dicit  de  febribus  acUtis,8C  non  de  morbis 
acuris.nempe  ita  habet,  mii  cfiui/  nvftTwi/.  poftea  particula  fequentes  ad  febres  ap 
tari  debent,K  non  ad  mCM:bos,ut  iequatur;Ne(^  enim  dicere  fimpliciter  oportebat  acu 
tas, qua  Kinpueris.non  uero  acutos,necqUiinmafculino. 

Quod  etiam  legitur,Ha  enim  pra  cateris  febribus  fUntbiIiofiflima;8£  mUltis  adiv 
lefccntibus  accidunt,  illa  particula,  muIns,non  debet  determinare  illam  aduIefcentL 
jjus,  fed  potius  refert  febres,  8C  ita  exponi  debet,  8C  plurima  ftilicet  febres  tales  iiiueni.» 
bus  accidunt,  SC non  adulefcentibus. Gracus  enim  contextus  Aldinus  legit  tegu  wAal 
jtii  ■nkiicwiirm!  ylnvToi,  ideft, K  plurima  iuuenibus  fiunt.  Antiquus  uero  nofter  con 
fextiis  non  aiAas*»  fed  iiiAasiii/,ideft,plurimum  legit. 

'  Qtiod  etiam  legitur.  Quoniam  Si  fiaua  bilis  hac  ipft  fuperabundat  gtate,  in  qua  mor 
bi  tSes  in  fummo  uigore  confiftentibus  accidunt,  illa  particula,in  qua,fecundum  Leo/ 
niceni  interpretationem  atatem  refert:  at  fecundum  Galeni  contextum  referre  debet 
ito  ideft,flauam  bilem,  dicit  em'm,  vtf  «e  vitti-na  vom  •nk  icxrtK<»n  yk 

rwTta.  ideft,  A  qua  tales  morbi  in  flore  atatis  exiftentibus  fiunt.nam  illa  particula  vip' , 
CHmgenltiuoconftru<3aligniflcatab,8inonin.  Si  uero  dicamus  aqua,  intelliginon 
poteft,quod  ab  atatefiant,fedabileflaua,utintelligentipatet. 

TERTIO  Galenus  docet,T  abem,8C  fanguinis  Iputum,non  eflehuius  atatis  mor 
bos,  fed  efle  ob  inordinatam  uiiftus  rationem, 8i  ob  errorem  in  his  fex  rebus,  qua  a  re/ 
centibus  non  naturales  appellantur,  idem<^  eft  in  hoc  loco  iudicium,  quale  fuit  in  fe¬ 
cundo  libro  cum  ab  Hippocrate  dicebatur.  Senes  iuuenibus  ut  plurimum  minus  a/ 
grotare.  Qiiod  non  erat  uerum  nili  per  accidens,  quia  iuuenes  inordinari  funffenes  ue 
romortem  timentes,  ab  omnibus  fibi  nocuis  abftinent:’iuuenes  uero  nihil  intentatum 
omimmt,quod  fuisfapiat  palans,  omnia  qua  in  mentem  ueniunr,  agimt,  per  Solem, 
pluuiam  Sc  uentum  fine  aliqua  confideratione  obambulant,  humi  cubant,  uulneran/ 
tur,  feltant,  choreas  ducunt,  SC  (ut  uno  expediam  uerbo )  tofis  uiribus  contendunt  ut 
agrotentin  totahaeparteubi  legitur,  adulefcentes,  l^e iuuenes.  unde  ibi  fecundum 
hoc, igitur  K  adulefcenfibus  profluuia  fanguinis  accidunt,  lege  iuuenibus,  quia  dicit 
ntukms,  Cumetiam legitur, Quare8Cpropterhactaliaadulefcentescx accidentia/ 
gnstabunt.l^eiuuenes,  quia  K  Gracus  contextus  habet  «wiVasi.  Vbi  inprincipio 
huius  partis  legitur  Sed  feaindum  aliquid  quod  ei  accidiLmagis,  illa  parficula  magis, 
ex  fuperfluo  addita  eft,nam  Grace  legitur  «Wui  taere  it  -iSy  <rv//j8(,j8e„(s7*i(/  <wn. 

Q_v  A  RT  o  Galenus  de  Hippocrate  admirari  uidetur,  qm'  morbos  comifiales  in 
haeattatefieri  enunfiauerit,  eum  rari  fiant,licet  nullam  uidhis  rationem  leruent,  8C  pue 
forum  morbus  potius  fit,  unde  infantilem  morbum  merito  nuncuparunt. 

Quod  autem  dicit,fiunt  igitur  8C  in  quibufdam  aduleftefibus  morbi  comitiales  qui 
.^misnonerant,legeiuuenibus,quiadicit  ««eto-xai/.  ^ 

Quod  «iS  legitur,Et  fqli fe  exponunt, SC  imbribus,legerem  & procellamaris;nam. 
vitacus  cotextus  dide,  m  uero  maris  procellam  &  hyemem  fignificat. 

X  Qiiinw 


518.  LIBRI  TERTII 

OV INT  o  Galenus  docet,  alfos  etiam  morbos  quos  numerat,  prsMercomid^ 
eadem  ratione  fieri,  fdlicet  non  ratione  aetatis,  fed  potius  ex  inordinato  uiuendig^*' 
re,  proptCT  hoc  inquit, italegenduni  eft,  ■nh  </t'  vtwiVxsiSjideft,  iuuembus(n6 aftad^ 
Iefcetibus,ut  Leomcenusinterpretat)& oes  alij  morbi  accidunt, quos  alijs  itibus  " 
cidcrediximus:fedpr<cipueaccid5t  xctSmt.  i.ardores,  uel  ardentes  febres, Sitertai» 
Qimm  uero  legitur,Iuuenibus  autem,&  omnes  alij  morbi,ibi  deeft  uerbimi  ferIS 
cnimiegi  debet,  SC  omnes  fere  alij  morbi,  quia  Graecus  contextus  diciqw  tk 

mevTor  .ubi  uides  particula  ideft,  fere,  inLeoniceni  contextu  abfuifle.  nm 
uir  tantus,quanti^  Leonicenus  fuit,  neceilariam  particulam  fponte  non  omifilTet. 
Infinehuius  c6mentationis,in  meo  antiquo  contextu  duo  ueriiis  funt,qui  et  in  Ah 

dino,8f  inalijs  codicibus  defunt,  tamen  ad  exquifitiorcmexpofitionehuiusatatisplu 
rimumfaciunLquosKinLeonicenicodicedefuiire  arbitror.  Sutautemhi,nefonem. 
cailiim  inalns  codicibus  quaerere  tentes,  ivt  »  Wasr*»  «Mnite  At.  Inm 
^itTta.  i  -^xxitasiKi  TiwagnwtTWirri*,  quae  fi  ad  uerbum  referre  noluerim,  in^t, 
Sciendum  autem,  quod  confiftendi  atas  trigintaquintf  aimis  circunfetibitur,  declina! 
^to  autem  quadraginta  nouem. 

A  P  M  0  R I  S  M  Vs  XXX  ' 

■T  T  Ltra  hanc  ®tatcm  afthma, ideft  creber  anhelitus, morbi  laterales, putmohis 
V  inflammationes,  lethargi, phrenetides,  ardores,  diuturna  profluuia,chol9 
tf, difficultates  inteftinorum,lcuitates  intcftinorum,  hsmorrhoides. 

BRASAVOLVS  • 

D  E  iuuentutis  morbis  in  praecedenti  Aphorifmo  locutus  erat,&i  aetatem illamffle/ 
diam  inter  pubertatem  8C  iuuetutem  omiferat,quoniam  eius  morbi  ex  exuemts  &  am 
bientibus  statibus  intelligi  poilimuNunc  uero  ad  illam  aetatem,quac  iuuentiitemcon 
lequitur,tranfit,in  quahaec  quz  fequuntur,fiunt,afthmata,  morbi  laterales,  pulmonis 
inflammationes,letnargi,phrenitides,ardores,  profluuia  diuturna,  choleri,  inteftino/ 
rum  difficultates, lenitates  inteftinorum,bf  haemorrhoides. Celfus  capite  primo  fecun/ 
di  libri  hunc  Aphorifmum  his  uerbis  interpretatur;  poft  hanc  actatem,latcrum,  &  pqh 
monis  dolores, lethargus,  cholera,  infania,  fanguinis  per  quaedam  etiam  ora  uenarum 
( Graeci  appellant)  profufio.  Galenus  libro  odtauo  Dedecretis  Hippocta 
tis  Platonishunc  Aplioriimumad  uerbum  adducit. 

T tm  i/S  vrrtf  ritu  «Aixifu/.  ideft, His  autem  qui  fupra  hanc  aetatem  funtjuel  ultrahanc 
aetatem,  ut  Leomcenustuel  qui  hanc  exceflerunt  aetatem, ut  Theodorus;  uel  pofthanc 
actatem,ut  Celfus,ideft,poft  iuuetutem.aetas  autem  quae  iuuentute  fequitur,c6iter  con 
Cftentiaeft  An  uero  confiftanthomines,ideft,iniinaactatefint,inquacotinuoperma 
neant  in  eode  totu  in  eodem  gradu, nec  intendatur,  nec  remittantur,  dubiu  uidetur- 
Et  re  uera,  fi  fic  exquifite  Galenu  cofideremus,  non  uidetur  ipfe  conlfflenriS  pofuifle, 
fed  ftatim  poft  iuuentutem,8i;  iuuentutis  uigorem  declinatio  fequitur,qaac  tamen  pait 
latim  fuccedit,&  (ut  Galenus  in  corneto  dicit)  per  duas  iratimanas  perdiffat,ideouf<p 
ad  quadragefimum  nonum,  uel  quinquagefimS  annum  diffunditur,  uel  (ut  in  fine  pra^ 
cedentis  Aphorifini  habet  (quadrageumonono,in  quo  anno  declinatio  incipiuno  quia 
prius  non  declinafletjfed  ita  dicitur,  quia  haec  declinatio  oculata  fide,8i  fenfii  ipfo 
cipitur;tamen  certa  K  ftata  annorum  computatio  dari  non  poteft,  quoniam  ipfp  tempe 
ratura:  illae  funr,quae  in  aetatibus  diuerfitatemfaciunt.De  aetate  igitur  confiftente,  qux 
iuuennitem  fequituriermonemhabet,in  qua  tamen  fortitudo  illa  quae  iniuuemtecrat 

noninuenitur,fedpaularimatcpinienfibiIiterdeclinat.Morbiigitin'quifequuntur,pcr 
duas  annorureptimanas,poftiuuentutequetrigefimognto  armo  terminatur,fiiint.PM, 

btheus  HippoCTatihancintentionem  inprWfenti  Aphoriftno  attribuit,  <i>«At|iw<Sr(>t  • 

«jrwexf «Tire  7»f  «Ai*i«tf,  rui  iSi  ifui -^xxiiasucLu' iMxtcu/  ideft,  CuBI 

Hippocrates  de  uigore aetatis  dilputaffet,nunc  addecimantem  aetatem  defcenditQui( 
bus  uero  annis  hae  £tace$  mitium, bCtetminum  habeant, idemauthor  infinecoinnim“ 


APHORISMVS  XXX  ft? 

his  Utttis  edocet,  (««i/  <A'  In  axi^asjxi  Xt.tT»  ,<t<f  t-rot,»  <A'  tiwk 

{«KPKTttii-na.  ideft,  Sciedum  autem  quod  iuucnilis  artas  trigefunoqumto  anno  circUn/ 
fcribitur.declinarionis  uero  quadragefimonono. 

ideft,  Anhelariones,ucI  crebri  anhelitus]  In  hac  aetate  fecndum  Galenum 
fiunt, qui  SC  ipfi  quoa  utiuuenes  faciebant,  intemperato  uidiu  utuntur, tamefi  corpus 
multo  imbecillius  haberiquam  iuuenes-unde  hic  morbus,non  eft  huic  ztati  proprius, 
fcd  ex  accideti  fit,  K  re  uera  pauciflimos  in  noftra  patria  uidemus,qui  in  hac  aetate  afth/ 
mate  corripantur.Superius  uero  de  afthmate  ubertimlocuti  fumus.fit  autem  fecundS 
Philotheumhic,  expitufta,nam  morbos  hic  enumeratos  ab  Hippoaate,  aut  ex  bile, 
aut  atra  bile,aut  pituita,  qua:  in  noftris  corporibus  funt,  fi'eri  docet.  Qiiomodo  autem 
hi  humores  diuerfi  8i  contrarij  in  hac  attate  eflepoflInt,ita  edocet,  y«^.  «urt » 

ji«  7»  if  TrSf  ydf  wavM  i iil  S  <p>nyiiX7t/ 

isf,  ^  ■n't!  xxiix^TsoHi  ■TA.uvx^iiy^fiuAs.yiviunymitta)  vffAWxtiibtiiX-rtt 

^  tio/t»  •nkMxix,&!<^Hx\g  'fgmiKfXTi!-  ideft,  A(fimilatUE.em'm  ipla  aetas  autumno.nam 
ficut  in  illo  magis  abundat  atra  bilis,minus  uero  pitmta,  feruatur  autem  in  his  qm'  funt 
inuigore  aetatis  ab  undantia  bilis.fient  igitur  Si  in  hae  aetate  morbi. Docetqp  longo  pro/ 
celTu  ex  bile  flaua  febres  ardentes  fieri, choleras, morbos  laterales, phrenefes,  ex  humo 
rc  uero  melancholico,atrae  biles,8C  quartana  fiuncat  ex  pituita,peripneumoniae,diar/ 
rhia,afthmata.  ,  ,  , 

vfiAeinA!.  ideft,Morbilaterales,uelmorbi  coftales.]  Celfus  interpretatur  lateru  do 
jores.exbile  fiunt  fecundumPhilotheumtatOribafius  ex  pituita  eos  generat,tamenra 
rifiime  apud  nos  laterales  morbi  ex  pituita  gignStur. Indicat  Galenus  huius  atatis  pro 
prium morbum nonefle,tamertinhacatate frequentius  fieri  quaminiuuentute,  quia 
hi  iuuenibus  imbecilliores  ftmt,&f  adhuc  inordinatam  uidliis  rationem  feruant. 

rtecn-i/Artoriot.  ideft, pulmonis  inflammationes,]  uel  pulmonia,  ut  Theodorus  in/ 
quit.  Celfus  dolores  pulmonis  interpretatur,  quos  Oribafius  ex  pituita  fieri  iudicat,  cui 
fr:Philotheus,8<:  ueritas  ipfa  confentiut.Galenus  putat  non  efferatione  atatis,fedpo 
tius  ratione  mdlus  inordinati, quia  atas  debilior  effecfta  eft, quam  in  iuuentute  fuerit. 

A«^«jyi(.ideft,Lethargi,ueterni]expituitafiunt,ut  Oribafius  inquit.SC  Galenus  le 

Scas  febres, ex  pituita  in  cerebro  aceruata  fieri  contendit.Inhac  autem  ftate  inho 
us  calor  deficere  incipit,  ideo  in  medio  comenti  illam  Galenus  fenilem  atate  ap 
pellat,  quoniam  a  fummo  uigore  declinare  iam  coepit,  inhoccp  morbo  non  folumdor/ 
miunt,fed  omnium  etiam  obliuifcuntur,  de  quo  plura ftatim  difleremus,  cum  aliumor 
bum  hanc  atatem  confequentem,SC  huic  cotrarium  eniimerauerimus.eft  uero  hic,  tpgi 
'ymAs,  ideft,phrenitides,uocabulum  apudLatinos  defideratur,quo  phrenitim  lignifl/ 
cent.exbilent,quod8CPhilotheusteftatur,8C  Galeno  tefteiuuenihs  morbus  eft,  quia 
exproprio  illius  ataris  humore  ortum  habet,  tamen  SC  in  confiftenti  atateaccidit,quia 
hichumor  adhuc  feruatur, fequitu^  dementia  (ut  Oribafius  dicit)  SC  exagitatio  inco/ 
pofita.Vtautem  delethargo  exquiftte loquamur,  fcire oportet,  phrenitim  lethargo  op 
pofitamefre,tum  ex  huraore,tnm  ex  effeaibus;inlethargo  pituita  peccat,  SC  fere  fem/ 
per  dormiunt.-in  phreniti  peccat  bilis, 8C  fere  nunquam  dormiunt.eft  uero  lethargusdjt 
Galenus  in  libro  Definitionum  fibiadferipto  docet )  KSTTKtfofK  ihtx  «/■ 

^axivsf^sij'lilixvi(fvaacf‘is!,  <rtw 

MfiS/s,  TXTOTnsi/  uSf  .BAsjgs  KSU  kSCtaxSx!  avjtTiSi.  ytvcvna  c/^  ci  y^HSxfyoi  ci  tiSi  nc 

(OySs,  oi'  uSt  xTasxoa.  (^ucm  fi  ad  uerbum  referre  uoluerimus, hac  dicit,  Eft  alite  le/ 
thargus  cataphora,  ideft  inclinario  in  fomnu  inexpugnabilis  cum  difcoloratione  SC  tu/ 
moreuentofo,cu  debilitate  ipfarum  folidarupartium,8Cpulfatilis  fpiritus  fada,omni/ 
no  in  debili  8C  malina  febre.  Fiunt  autem  lethargi  hi  quidem  principio  patiehte,illi  au 
tem  in  particula  digrediente  a  principio.  Celfus  capite  uigefimo  terrij  libri  inquit,  AI/ 
ter  quoq?  morbus  cft,altcr  phremtico  contrarius.inillo  difficilis  fomnus,propta  ad  om 
nem  audaciam  mens  cft.at  in  hoc  marcor,SC  inexpugnabilis  pene  dormiedi  neceffitas, 
lethargum  Graci  nominant.  Atqj  id  qudcp  genus  acutu  eft,^  nifi  fuccurrittir,  celeriter 
iugulat-imde  et  Hippocrates  in  principio  primi  hbri  De  morbis  acutis,acutos  morbos 
enumaans,inter  ipfos  lethargum  pomt.IdemHippOcrates  in  penultimo  folio  fecundf 
X  »  libri 


TERri 


libri  Demorbis  inqmt.Cum  lethar^ 

cu  hoc  ceflat,  dormit,  olidrop  oletatJnprindpio  etiam  libri  terttj  D  e  morbis  inq^?^ 

patitur  hunc  morbuha:cpatitur,tuffi't,foporatur,muItg  Iiquiducpfpiut,ualdedebS 

tur,  cBij  periturus  eft,  per  inferna  multii  liquidaj  demittit,  piifllla  uitj  fpes  huic  efltcg 
Hippocrates  inlibro  De  Coacis  pnotionibus  inquit  in,2.foIio,  Lethargici,  tremuli  ma 
nibus  fia,  lbmnoleti,difcoIores,nirgidi,pulCbus  tardis  8C  debilibus,  oculoru  inferia, 
ra  turget,  fudores  fuperueniut,uetres  no  uaIidps,biliofos;ficcqs4  habenqlooa  et  oleta 
non  fentientes  proiedlat  8f  demittat,  lotiS  iumenti  fimiie  mingat,potu  itero  non  petiit, 
nec  aliud  quic^.Cu  aut  reflpifcSt,  ceruice  doIerediciSt,^  auresij  tinrtiiB  Curfitare. 

uero  lethargicoru  feruantur,purulenti  plurimifiut.  Galenus  etia  in  Ifagogicb  libroai 

adfcripto  inquit  /Mttfycs  m  <Avii-cwecKAin&-.  oi  vsttiyov-ns  SvaotJ*, 

^  «i7»i{  cuuiaCTxa..&'nay  Ji tsT» 4v^k  y  n  iq  jj 

v^«Tj|7t  asv-TTyus  ctuliswiKyiy.StixTrax  (Cilii (nr^fteunix  nifiinTtJi,  Etdceiu* 
cura  ibidem  Galenus  copiofe  tradat,  fedhaec  quae  ad  lethargi  intdledionein  faciunt  fa 

tisllnt,quaeflLatinereferreuelimus,haec  diciivLetharguseffi  delatio  inlbmniiprofun/ 
da,Sfinexcitabilis,quaquideprehendutur,omniu'quaedicut,obliuifcutur;h«ecau(<fin 

febre  ipfls  acddunt-Locus  huius  paffionis  caput  elt,  circa  mebranas  etenim  conftitui/ 
lurtcaufa  ipflus  pituita  eft,  humor  frigidus,  qui  frigiditate  8C  humiditafein  ipfos  fonv 
nos  ducitcuratur  contrario  modo,§  phremtis.Paulus  etia  capitenono  terttj  libri  pro/ 
fundum  QC  inexpugnabile  fomnum  uocat,multadeipf:ipertradans.  Boderamodode 
hocmorboT rallianus  libro  primo  capite  uigefimo  egit,  et  Aetius  libro  fexto,  capite,  j. 
de  lethargo  ex  Archigene  &  Pofidonio  dilputauit,  in  duastp  fpecies  parritur,  ineam 
quat  in  cerebro  proprie  eft,8f  in  eam,  in  qua  praecordia  5C  uifcera  primario  affedu  Igfa, 
cerebrum  ad  confenfum  ducimt.  T u  ca  quaein  Aetio  fequuntur,contempleris,perpuI 
chra  quidem  &  digna  fritumos  interim  ad  propofltum  redeuntes  dicemus,  apud  Gr* 
cos  haec  duo  inueniri,  Wf  ®-',quae  titracf  ab  eadem  materia,  8C  in  eodemem . 

brofiuntiinhocuero  differunt,  quod  lethargus  remiflioreft,'  carus  inteflor-  Etenim  flt 
carus,  ut  Aetius  praccitato  libro  dicit,  capite  quinto,  ob  frigidos,  humidos,pituito/ 
fosqj  humores  cerebra  occupantes  -cum  lenta  febri  carus  inuadit,  quem  fenfuum,uni/ 
uerfarumqf  motionupriuatio  cum  imperantia  atTionu  nocumento  cofequitur,  oculii^ 
in  hoc  affcdupcrpetuoc6niuent,Differtalediargo,quia lethargici interrogatirefpon/ 
dct.nec^  omnino  muti  decubuntffed  qui  caronhabent, tantam  profunditatS  fomniha 
beriqut  fi  flimuletur,  fentiant  quide,  fed  tamen  nihil  dicat,ne($  oculos  aperiantPauIus 
Aegineta  ide  de  caro  dicit  capite  nono  terttj  fibri.Diffcrunt  aut,  quia  Acrius  in  caro  fe/ 
bre  lentam  efie  dicebatPaulus  uero  dicit,pr  jcedere  febre  uehemente.  Conciliari  forte 
poteriSt,  quod  praecedat  quide,  fed  poftea  lenta  fiat:  uel  eft  quide  lenta,fedeius  refpecbi 
quae  in  lethargo  fit,uehemetior  eft.  unde  qfro  ad  materiS  Sii  quo  ad  patiente  locS,  idem 
fimt  lethargus  K  caros;fola  uerointenfionc,  KremiflSone  differre  coftat,  inutriftj  aut 
ibmnus  eft,Kobliuio.Ideo  cum  Celfus  de  lethargo fermone  habuit,  caronprptermifit» 
nifi  quis  cotendat,  apud  ipfum  poft  mediu  capitis  de  lethargo,  caro  pertrad&i,  cu  didt, 
poft  logas  febres  acciderehimc  torpore,  Kquodin  eo  cacteraferu5dafunt,qualiamle/ 
thargo.  Hic  torpor  nihil  aliud  eft,  caros.  Sed  forfan  dubitare  poteris, an  Latim' nome 
habeant, quo  lethargu  Cgnificent,Relj3ondemus,multos  eflerecetes.qUi  cu  apud  Grac 

cos  letharguinuemat,uetemuinterpretantur, quos  non  laudo,namputamus,8i ita efle 

certutencmus,id  quoda  Graecis  Wfa  dicitur,ab  antiquis  Latim's,ucternus,interpreta 
,tu  fit, 8C illi  qui  caron  patiuntur, ueternoQ  homines  ntmcupetur.hoc  aHt  ita  perfuadm: 
Plinius  libro  uigefimo  capite  quarto, ubi  denapo,rhaphano  8ffuo  femine  diflerit,  in/ 
quit,  quod  ueternofis  prodeft,prjfertim  qff  acerrima  eft.Deindein  eode  capitcdiciq  le 
,ttargicisexaceto,uelfinapifumptosc6terre.uthinc  cerrii  fit,  uetemofos  a  lethargias 
alios  efie.  Cum  autem  8C  ipfi  in  fomni  profimditate  peccent,  nihil  aliud  mmt,$  qiii 
tu  patiuntur.Practerea  idem  Plinius  libro  uigefimoocftauo,  capite  1 7.  ftatim  in 
pio  didt, Lethargicos  excitat  afini  lichen,naribus  illitus  ex  aceto,  pofteain  eode  ucrfji 
fequitur.Iecur  aprinii  itacp  8C  ueternofis  datur,  ut  inter  lediargumSC  ueternum, 


APMORISilVS  XXIX 

fffteintereire  uidcatur,unde  Iu  qui  patiuntur  ueternum, illi  funt  qm  caro  corripiatur. 
otoptereaKMarccllus,8iaIij  Graecorum  ainhoru  interpretes  (meaquid€ientetia,de 
Sjiuntur.qui  ueternu  comune  uocabulum  eiTe  ad  lethargu  K  caron  putarimt.  nam  ca 
ro  folumconuenit,8£Latininomennonl)abcnt  lethargo  correfpondes, ideo  Grjco  no 
mine  utuntur  ut  Plinius  femper  facit, 8C  CeII'us;immo  &  CeliiiS)  prope  fine  capitis  de 
Lethargo,  uutur  hoc  uocabulo  Lethargus, ad  figmficahdu  caron,  cum  dicit  eadem  fieri 
adiUam  fpede  lluporis  quae  fequitur  ad  lorlgos  morbos.Re  autem  uera  qui  caro  corre 
pri  funtjftupidiifimi  8C  infenlati  euadat.Eos  etiam  audiendos  non  puto,  qui  cum  inue> 
munt  Ibpore  interpretantur, cum  id  uocabulum  fopor  potius  de  dulci  quifc» 

tc:®  deifta  lethargi  dicatur.Nec  etiam  uocabulum  ftupor,  lethargo  c  onuenit, licet  illi 
qiiodSmodo  ftupidi fint,  qui  lethargu  patiuntur.  Sed  Graeci  ftupidu,  tardum, lentum  ad 
agendij.ad  fentiendum,ad  intelligendu  riiSgct/,K3ui/aSgirii-m  appellant.  T  amen  exadle 
Plinium  confiderSsjipfe  utitur  uocabulo  foppr,et  foporiferu  in  malam  partem, ut  libro 
uigefimo,capite.i8.iridereIicet,ubidicit,papaueris  uero  largus  denfatur,etinpaftillos 
citus  in  umbra  ficcatur,  non  ui  foporifera  modo,ueru  fi.copiofiorhauriatur,etiam  mor 
tifera  per  ibmnu.opion  uocant.8i:  libro  uigellmoprimo  capite. ;  i.  de  fbjchno  loquens 
dicit,  Qiiin  alter  um  genus  quod  K  halicacabon  iio  eant,  foporiferu  eft,  qtq?  eti5  opio 
uelocius  ad  mortem,  ut  hinc  manifefte  apparqat,  foporem  inhis  locis,  in  mala  partem 
fumi.TameIibrononoc^.i3.ubideuitulomarinoagit,  inquit,  praeterea  dextergpin/ 
nx  mm  foporiferam  inelle,  fomnostp  allicere  fubdita  capiti,  ubi  fopor  in  bonu  iiimi  ui/ 
detur.  At  alio  in  loco  dicit,  Curandum  aut  ne  fomnus  fopor  fiat,  ubi  uides  fopore  in  ma 
lam  partem  fumi-Quicquid  tamen  fit,  etiam  fi  in  malam  partem  fopor  accipianc;  apud 
Latinos  lethargum  fignificare  non  poteftj^a  lethargus;finefebrenoheft,^uismodi, 
ca  fided  fopor,  &C  cum  febre,  K  line  febre  efle  poteft.  Ad  re  igitur  redeuntes,  quod  Grg 
dicunt,Latini  eodem  nomine  utimtur,  8f  lethargu  appellant,  ut  apud  Ceb 
fum  K  Plinium  ubitf  legitur,  cum  de  hac  re  diflerut, quod  uero  a  Graecis  dicitur, 

apudCeIfum  fub  lethargo  eft, Plinius  autem  ueternum  appellare  uidetur.i^auis  poe 
tani  princeps  primo  Georgicoru,cumIupiter  aut  hominibus  inuidens, omnia  malairt 
mundum  inuexit,  aut  eos  exercere  cupiens,  ueternum  pro  defidia  accepit  dicens, 
Nectorperegrauipaffus  fuaregnaueterno, 

TamenMarcus  Cato  perueternofum,  illum  intellexllle  uidetur  quihydrope  pajtitufj 
undedicioCum  plurimum  ueternofus  bibit,tunc  maxime'fitit.Iuxta  illud> 

Cum  plus  potantur, plus  fitiuntur  aquae. 

Tamen  nos  illum  locumita  corrigebamus,  ut  uentrolbs,nonUetcrnolbs!egedum  pii/ 
taremus.  Columella  etiam  libro  feptlmo,  capite  decimo,  ubi  de  lliH  medicina  agit,  ueter 
no  pro  ingenti  fomno  utitur  inquietis.  Solet  etia  uniueriiim  pecus  tegrotare.Ita  ut  ema 
c!etur,nec  cibos  capiat,produ(Sumcp  in  pafcua  medio  Campo  procumbat,  Kquodam 
ucternoprefrum,fomnos  *ftiuo  fub  ible  capiat.  Vt  aute  his  omnibus  extrema  manum 
c6donemus,fcire  oportet  etiam  apud  Graecos  uocabulum  inueninVquod  re/ 

centes  multi  in  malam  partem  femper  accipiut,ut  fomnupfofimdum,&:  peffimu,  qui<^ 
ducat  in  malum,ngnificet.Nos  autem  oftedemus  uocabulum  medium  eHe, 

8iitainbonum,ficutiinmalum  fumi  polTe, tamen grauitatem  quandam  in  fomno  fem 
perf^nificat.Idco  Galenus  lethargum  definire  nolens  cataphorapro  genere  ulus  eft, 
Khqc  tam  in  Definitionibus, quam  in Ifagogis  fibi  adfcriptis.et  Paulus  Aegineta  cum 
Aetio  lethargum  per  cataphora  definiuere,  utindiciumfit  cataphora  ampliorem  eflc, 
quam  inalum  ibmnum,omnes  tamen  recentes  eo  in  malam  partem  utuntur.  At  re  ue/ 
ra  delationem  uel  inclinationem  infomnum  fignificathinc  uero  hoc  uocabulum  wm 
deducitur,  quomamquilbpiuntur,  i(s:TM<ft5orTKi,idefi:,deorfumferuntur,8fdeot‘ 
‘“■"“^'■ostiturlfemper  enim  dormientium  caput  deoriiim  inclinatur,  praefertim  cum 
«reai  fimt,autfedent,uel  caput  (quomodocuncp  fit)  eleuatum  habent. 

ideft,Phrenitides]  qug  potius  funt  morbi iuuenum,quam  declinantium, 
wGalmus  tcftatur,tamen&: in  declinantibus  fiunt, quoniam  biles  ad  hanc  ufque  atta 
temrderumtm.fit  autem  (inquit  Oribafius)  quandocpiexbile,ut  dpmetia  fequatur,  fiC 
*xagitatio  incopofitalac  fi  dixerit,  quandocp  fieri  fine  bile;  quod  ita  intelligo,  quando^ 
X  3  fieri 


fieri  exbile  piira,qttando<i‘ex  hoft  pura.  Ceifus  libro  tertio,  capite;  1 8 .  de  tribiis  infan  ‘i 
generibus  loquens,Phrenifim  inter  haec  genera  primum  numerat,  quam  dicit  tuiTd 
itium  eire,CHm  continua  demeua  effe  incipit, aut  cu  eger  epuis  adhuc  fapiat,  tam? 
damuanas  imagines  accipit, ubi  mens  illis  imaginibus  addidla  eft.  Celfus^inhac^ 
nera  dilHnguit,quia  alij  hilares,alij  triftes,  alij  facilius  continentur,  K  inter uerba  dA 
piunt,alij  confurgunt,KuioIenter  quaedam  manufaciunt,ataexhis  tpns,alij  nihilnt 
fi  impetu  peccant,  alij  etiam  artes  adhibent,  haec  Ceifus  dephrenefiuelphreniti  nam 
utrocpuiododicipotOT  Samonico  SerenOita canente,  ’ 

Ex  Ultio  cerebri  phrenefis  finiofa  monetur. 

dicitur  autem  tfc»  71» artientis  inquam  deturbatione.cumuero  Quintus  Serenuj 

pmulrima  breui  phrenefim  fecerit, luuenalis  longam  protulit  inquiens. 

Cum  furor  haud  dubius,  cUm  fit  manifefta phrenitis. 
Sedhaccmi(rafaciafflus,quaeadgramaticos  potius  a  ad  medicos  fpedlanttlatis  autem 
fit,apud  uarios  authores  inucniri  pbrenirim,phrehefim,&  phrenefim,  atep  a  materia  bi 
liofa  fleri, quae  quanto  magis  pura, tanto  inteiioriquanto  uero  magis  mixta  alijshumo/ 
fibus,tanto  remiffior  eft,8f  fecutidu  hanc  humorum  mifcella,  fpecies  illae  caufantBr,d« 
quibus  Sd  Ceifus  agebat,8i  nos  fisetius  retulimus-  Adde,  Aetin  libro  fexto,  capite.», 
phrenitim  ex  Pofldonio  definiuiue,  efleinflamationem  mebranarum  cerebri  cBfebre 
acuta, delirium  SC  ratioms  errore,afferente.  Additij  unu  Aetius,  quod  nos  frequentius 
experientia  coprobauimus.raro  phrenitim  fimul  cum  febre inuadere,  fed  plerifijpoft 
quarta, aut  quinta, aut  fexta  incipit,  ac  ferius;multas(p  eius  ipecies  facit.  Sed  rem  demip 

ad  tres  refoluit,  quia  uel  imaginatiua  folum  Ijfa  efl:  facultas,  feruata  ratione  et  memoria; 

iiel  ratio  tantu  iniuria  afficitur, faluata  imaginatione  SC  memoria:  uei  fola  memoria  fab 
uabittw; imaginatione  fimul  $(  ratione  corruptis. Galenus  ipfeinifagogead  medici 
ria  flbi  adferipta,  phrenefim  definit  efle  mentis  afienatione,  aiius  notae  funt  infania  uehe 
mefts,  temeraria  manim  gefticulauo.flocoru  5C  feffucarii  colledio.  Si  febris  acuta, cau» 
fam  habet  utplurimabilcm.InDefinitionibus  uero  medicis  fibi  adferiptis  duas  definb 
tiones  allignat.unam  phrenitim  inianiam  eiTejUel  mentis  diminutionem  cum  acutafc/ 
bre;aliam  phrenitim  elledefipicntfam,uel  mentis  alienationem  breuiufcidam,cum  ire 
more,8Cuocis  debilitate,  at<ppalpitatioe,prorfiisamalignitatefebris  procedente.  Pau 
Ius  quoiplibiP  tertio,  capite  fexto  inquit,phrenefim  eilepanniculorum  cerebri inflam/ 
mationemjTiUnc  quidemipfo  cerebro  pariter  inflamato,  nunc  uero  praeter  naturam  ca 
liditatis  abfceiTu  incidete.morbus  aute  origine  trahit,  aut  ex  fanguinis  redundantis  co/ 
pia,aut  immodico  flauae  bilis  humore,aut  flaua  etiabile  nimiu  aflata  K  torrefatSa,  iaip 
in  atram  tendente, unde  fit  uehementior  demetia.  Et  multa  alia  eode  loco  dephrenefl, 
8C  eius  ipeciebusdiflerit,multacp  a  Tralliano  Iibrqprimo,capite.i?.de  eaderediflenm 
tur.  Graeci  autmedici  multa  defcribut,quae  ex  phrenefi  8i  lethargia  comixta  funt, ut  ca 
tochus,  coma,  coma  uigilans,  alia  plura, de  qiubtis  fuo  loco  dmeremus, 

ketumt,  ideft.  Ardores, uel  ardentes  febres  ]  quas  recentes  eodem  uocabiilo  caufonea 
uocant,SC  quas  Galenus  iuuenum  morbos  efle  iuAcat,  tamen  Si  declinanttbus  biliofa 
materia  in  declinationem  aetatis  feruata ;  accidere  pofTunt,  quae  materia  in  iuucntute,8i 
fadla  Si  aceruata  flt.nafcitur  enim  (ut  hic  Oribafius,8f  Philotheus  dicunt)  ex  bile. 

Ai(Cf^i»<««ii'ii«.idefl:,Profluuiadiuturna]ueldiawhie,quiadiarrhiaefl:unaprofluBi) 

Ipecies  (ut  luperius  didum  eft)  in  quahumores  profluunt,ideo  hoc  modo  interpretari 
poterimus  humorSprofluuia  diuturna,  ut  cotra  inteftinoru  difficultates  &leuitatcs(dt 
quibus  ftatim  dicet)diflinguatur.Ita<5  in  hoc  Aphoriimo  tria  fluorti genera  annotetur. 

XoAtgoit.  ideft,  Cholerg]  ita  ab  omnibus  hoc  nomen  uertitur.NSnulli  uero  hic  dece/ 
pti  ilmt,pUtantes  cholera  efle  bilis  plenitudine,  ur  Hippocratis  fenfusfit,  inhac  letate 
effebilis  abundantia,  ignari  apud  GraecoS  K  Latinos,  choler5elIe  genus  morbi,  quo“ 
Paulus  Aegineta  libro  tertio,  capite.  3  9 .  definit,  eifeimmoderata  uentris  perturbatione, 
quae  merito  bilis  fluxu,  di  alui  deie<fiione,tu  uomitu  fit,  inhgrete  cibarioruinftomacho 
cruditate.  Galenus  inmedicis  definitionibus  fibi  adferiptis  duas  cholerae  definitiones 
profequitiu.una  dt,choIera  eirepaffionera  peracuta,molefta  atep  graue,qup  ftatim  ho 
mine  ad  catarrhu  adducit  cS  uomitu,  2C  uetris  deiedione  multa.  Si  intermina  inteinno 


r 


A  P  ir  0  R  I  S  M  V  S  XXX  fij 

fiiffl  doJorestj!,  deinde  in  febres  recidit.  Alia  deirnitio  fequitiin  Cholera  ^  paflio  acuta j 
cS  uomirionibus  uitiofis,at(5  immodica  uetris  exinanmoe,ueI  enCTuadone,K  etia  con 
trahuntur  fwx  cruru,infrigidantur4  corporis  partes  extremae ,  ptilfus  in  ipfis  minores 
fiunt, &:  imbecilliores.In  lib.  uero  qui  Medicus  infcribitur, duplex  genus  cholera:  fecu 
dumHippoaate  diftinguit,unu,quod  dicitur  humida  cholera,in  qua  uehemens  cft  ex.- 
crerio, bilis  infra  fupraq;  erupit, inteftina  torquctur,accedunt  c6uiiHiones,faepe  etia  crti 
rum  fmtECotrahuntHr.  Aliud  ficca  cholera  dicitur, quae  ab  eadem  prdUenit  caufa,ineisr 
dem<5  c6fiftit,fed  citra  uentris  fluore,  ac  uomitum.  Aerius  ca.duodecirtio  libri  noni  cho 
Ieram  nuncupari didt  cuob  multas  cruditates  uomitus  biliofus,&:  nidorofus,8CaciduS 
oboritur,  ad  plures  horas  c6tiniiepericueras,8tuenter  inferne  eade  excermt,fcc]uiturcp 
fitis,aiexudario,K  impeditus  puirus,mufculoru(jmanuumacpedum,maxim€Uerofu 
rarum  contradio,ac  tenfio.KTrallianus  libro  tertio,  capite  decimoquarto  acutiflimum 
malu  efle  dicit. eft  aut  immodica  uentris  perturbatio,  cu  uomitione  molcfta  coiuncfia,  in 
qua  flmulKftomachus  K  uenter  torqiiewr.Recctesquocp,  &  Arabes  inbacpaffione 
hoceodenomincfcilicet  cholera, ututur,&:Celfus  inter  Latinos  Ii.quarto,ca.undecimo 
de  ihteftinoru  morbis  arturus,  a  cholera  incipit ,  quonia  inquit  comime  ftomachi,atc^ 
inteftinoru  uifiu  uideri  poteft.nam  fimul  Kdeiedio  &  uomitus  eft,practer(|  htec  ihflatio 
^inteftina  torquentur,  bilis  fupra  infrai^  erumpit, primu  aque  fimilis, deinde  ut  in  ea 
recens  caro  lota  efleuidcatur,intcrdu  alba,nonriunqua  nigra,  uel  uaria.  Apud  Plinium 
quo9  cholerae  mentio  fada  inuenitur.nam  lib.uigelimo, capite  (eptimo,  libi  de  ladiuea 
dillcrit, inquit, in  cholera  quotp  codfas  pallillis  dederulit.K  eodem  libro,  capitediiodeci 
mo  de  Ozimo  agens  dicit.  Choleras  eo,K'diftillationes  ftomachi  inhiberi.  Quo  fignifi 
catur  eflchancacgritudine,de  qua  iermofit.Si^capite  lexto  libri  uigefimitertij  inquit,coi 
tonea  cruda  matura  profunt  cholericis.& lib.uigclimoquarto,  ca.decimoterto  dicit  bac 
eas  paliuri  coeliacis,dyfentericis,ac  cholericis  prodefle.  eodem  capitecirca  fine  de  Rue 
borum  moris  loquens  dictt,cu  hypocifthide  tantuK  meile  bibuntur  in  cholera.Hbro  e/ 
tiauigefimofcptimojca.ia.  dePolygono  uerbahabens  dicit, cholericis,  8C  dyfentericis 
dari-imde  ccmim  eft  Pliniu  de  hac  cholera  locutO  efle,  qu*  uentriculo,8i  inteftinis  coe 
munis  paflio  eft,  8C  quae  altera  res  eft  K  rhiilto  diuerfa  a  colica .  haec  eilim  ita  dicitur jeo 
quod  in  crafliori  inteftino  fiat,  quod  x®Asf/  uocatur.  fit  aut  hic  morbus  etia  ili  iimennite, 
led  cu  K  ex  cruditatibus,  &  ex  incotftione  fiat,  necefle  eft  quod  in  hac  »tate  quae  iUuen 
tutemfequitur,gcneretur,quoniam  hacegtas  multas  cruditates  parit,nempeimbecillio 
res  homines  reddit, quam  cuiuuenes  eranuK  aeque  in  uidu  inordinatiores  perfeuerat. 

A(/ir^7i!}>t(a.ideft,Inteftinorum  difficultates,qu»(ut  Galenus  dicit)nihilominus  iuue! 
nibus,quam  declinantibus  accidimt,ex  biliofo  humore  fiunt,  ut  Oribafius  8C  Philothe 
us  hic  dicunt,  tamen  8C  ex  atrabiliario  fieri  contingit. 

A89V74iia.ideft,LeuitatesiriteftinorQj  Quae  (ut  Oribafius  dicit)exglutinationein/‘ 
teftinorum  fiunt, SC  debilitate  contentitiae  uirttitis 

A((Jiiff0(V'<!i,.ideft,h3emorrhoides.J  Tuueroperhgmorrhoidasharumuenarumaper 
tiones,»  defluxus  iangqinis  ex  ipfis  intellige.funt  enim  uenac(ut  Oribafius  dicit)  quse 
ab  hepate  egrediuntur ,  K  per  dorfum  ueniunt  melancholicum  fanguinem  deferentes. 
Undehacin  hacaetate  quam  maxime  fiunt,  in  quamelancholicus  humor  abundat,  SC 
deorfum  fertur.prqptereaK  Philotheus  dicit,}'»  rtTf-j  ^  oh-nis  clciafji>‘is,-f  vAjij  uBiw  ai 
TO ^  rlwi^Kv  cu/astuicrHS.  ideft,  fit  autem  in  ipfis  hsmorrhoisimaA 
tuia  deorfum  delata ,  K  cum  circa  fedem  ora  uenarum  aperta  furit  ■  tamen  utiles  fiint 
•Du  1  fetuanda  fanitate  plurimum  conferimt,propterea  Keodem  loco  addit 

Philotheus ,  »  ta-aiijt Aan*  yivi-m  -ffr'  .  ideft ,  Qtia  &  utilitatem  prae/ 

cet  declinantib  us.  Celftis  hanc  partem  ita  interpretatur ,  fanguinis  per  quaedam  etn 
Jm  ora  uenarum  Grxei  appelIant)profufio.Theodorus ,  K  multi  alii  hic 

mteiprctantur  marifeae .  Qiiod  nobis  minime  placet ,  nam  fi  illa  quae  lunenalis  canit 
confideremus, 

Cjdimtur  tumidae  medico  ridentemarilcas, 

hxmorrhoidas  non  eire,quia  fi  inciderentur,patietes  uitx  diferimS. 
««dereqmfi  ferro  canderi, SC  hoc  no  fine  periculo  iiteref,  At  marifeg  jjpfie  excrefcetig 
X  4  'camiHn* 


carnium  (linf ,  quas  nos  criftas,  ex  fimilitudine  criftaru  galli  uo  camus,  fiunt  ant  cum  flU 
partes  turpi  SC  inhOncftacofriCatione  altantur  &  cofrkantur  ,junc  carnea  quacJS  ele 
nationes  5C  tubercula  excitantur, quj  nifi  ferro  incideris,&  locu  ime  no  domueris  (hi 
ftra  fanare  cotendes.Multi  decipiutur  qui  marifcas  Ceifi  fy  cofim  ede  catenduntna  Cd 
fus  de  fy  cofi  li.fexto,ca.tertiO  agit,  uultcp  efle  quide  carnis  eXcrefcentias  in  lods  qui  te-, 

gunturpilis.utinbarba&fuperciltjs.Atmarircacircaanufolumodofiimt.dicitm^t8<ri 

xdioit  ulcus  rotundu,quod  a  Ceifo  in  duas  partes  diftinguit,in  duru,8i  in  humidu,quo(i 
antiquatur  SC  callofum  fit,  maxime  in  barba  eft,ih  palpebris  etilunde  a  lannis  palpebre 
ficoue  ditSg  funt .  antiquatu  SC  in  callum  redadhim  a  Gracis  rxihums  uocatur.  Marifc* 
uero  fiunt  ob  confricatione  circa  illas  partes,in  quibus  in  multis  mulieribus  defimtpi-, 
li.Ideo  matifca  antiquorum,fycofis  non  efl:,quamuis  marifca  genus  fici  fit,  SC  ideo  Pli¬ 
nius  libro  decimoquinto  capite decimoodauo  ubi  de  feredis  ficis  loquitur ,  inquit;flco$ 
marifcas  in  loco  cretofo  aut  aperto  ferito. SC  libro  decimofexto  capiteuig^mofotimo! 
dicit,  quod  marifcsc  inferioreiui  parte  iiint  fertiliores.  Aliqui  dicunt  marifcas  efleficm 
infipidas,  ob  id  quod  Martialis  cecinit. 

Infanti  Melimela  dato,fatuai^  marifcas. 

,  Nam  mihi  quxnouit  pungere  chia  fapit. 

Alij  putarunt,Marifcas  ficus  efre,qug  ob  pinguedinem  aperiantur.proptereal  Colu 
mellahoc  uerfu  pingues  dicuntur. 

P  urpurc»(j  chelidoniae, pingue!^  marifeae. 

Adrem  igiturredeuntes,marifcf  pro  hacmorrhoidibus  re(Senonpontintur,licctCnt 
apud  fedem  ttibercula,nec  haemorrhoides  incidi  pofliint,  quamuis  nonflunquam  utfan 
guis  ater  exeat, pungantur.  An  uero  ficus  fint  Marifcae,pracfertim  de  ficubus  fui  Cjdlia 
ni  apud  Martialem,  Grammaticis  difeutiendum  omittamus. 

G  A  L  EN V  s 

ADOLESCENTVM  actas  quinta  f^rimana  terminatur.  Iirxta  hoc  i^tur,8C  ipfe 
in  prognolhcis  dicebat. Ma^s  autem  expeCfare  oportet  fanguinis  quidem  proflu 
uium  in  his  qui  nondum  trigintaquincp  armos  attigere .  Nam  quae  adoleicentibus  a:tas 
continuatur,  ad  duas  iequentes  feptimanas  extenditur ,  in  qua  aetate  omma  uitae  munia 
aeque  ate^  illi,quiin  uigenti  aetate  confiftunt, conantur  peragere,  non  tamen  eodem  mo 
do  ad  labores  fufFiciunt.Nam  exaduftione,&  algoribus, SC  humi  cHbatu,uigiliis,at<5  re 
pletione,plufqua  illi  offenduntur.  Et  quidem  horum  temperatura  plus  atrte  bilis  habet, 
atep  ideo  in  ea  multi  infamunt,ueluti  ex  anni  temporibus  in  autumno. Sicuti  enim  hoq 
tempus  frigidum  exiftens,ruffam  excipit  bilem  tempore  arfiiuo  exalTatam:  fic  declinan 
tium  atas  iuuenilcm,  quae  maxime  aeftati  fimilatur,fubfequitur.Et  mirandum  eft  cur  in 
ea  non  fcripferit  melanchoIilEgo  tamen  in  quibufdam  exemplaribus  hanc  quo(5  fafr 
ptam  iriueni,  fiue  aliquis  fit  a  uliis  apponere  id  quod  defecerat,  tanquam  ab  Hippocrate 
pr*termiirum,fiueab  alfjs  qui  exemplarium  errori  fidem  adhibuerunt.  Moriuntur  aut 
SC  ex  tabehac  actate,8C  pc  iuuenibus  quicucp  ex  fanguinis  fputo  in  tabem  incidunt,  ex 
ea  moriuntur,non  tamen  hac  aetate  multi  fanguine  ^uunt,  quoniam  hecp  in  talibus  fan 
guinis  eftmuItitudo.Afthmafiati crebris  anhelitibus, SCjpulmonisinflamationibus,  ac 
lateru  doloribus  magis  capiuntur  ^  iuuenes,ut  qui  SC  uiau  fimili,6C  laboribus  etia  utan 
tur,fed  multo  imbecillius  ^  illi  corpus  habent, SC  omnino  eos  qiios  prgtermifit  in  aetati 
bus  Uigore  confidentia  morbos  nominare,  eos  nunc  omnes  enumerat.  Nam  SCphreni 

tides,8C  ardores,8Ccholerg,SC  difficultates  intedinorunihilominusiuuenibusquJdecIi 
nannbus  accidunt, occafione  ilii  ortus  ex  flaua  bile  capientes.Diuturniora  aut  in declfr 

nantibus  uentris  profluuia  c6tingunt,propter  alimenti  difiributioais  defecfru .  Nam  o/ 
mniUm  fere  tetatum,  ea  qua  declinat  paucis  indiget  ad  corporis  refrrmptione,fi  quidem 
SC  id  quod  ex  ipfis  refoluitur  pauciffimu  ed.NecJ  enim  corpus  fimiliter  calidum ,  ficutt 
prius>nei^  amplius  inaugmentuquic^  abfumicur,fcdne(j  uirtute  cotentiua  fatis  imbe 
cilli, ficuti  in  ienibus,plUs  aliquid  ex  corpore  defluit .  Quia  igitur  uentris  profluuia, uel 
coClione  uel  alimeti  didributione  frudratis  accidut,fiimt  aut  SC  propter  bilis  acritudtoe 
.  abradetis  intedinu.hac  aut  oninia  in  declinatibus  fi.mt,no  finerationein  eis  alui  proflue 
uia  diutinafunt .  febres  quide  Icthargicg  fiunt  exhumore  pituitofo  in  CCTebroaceruato, 


A  1?  H  o  R  i  S  jj  V  S  xxS  fiV 

prioribus  auton  jtatibus  humor  hic  deficit  magis  quam  fuperabundet.  tn  feniii  aut^ 
*tate plurimus  quidem  eft,ucrum  propter  ptatis  frigiditatem  febres  non  accendit.Inhis 
aute  qui  ab  artatis  uigore  declinant ,  &  hic  fuperabundat,  8C  hbndlim  corpus  fi-igidum 
iftLenitates uerointdHnOrum.oftcnfefunthat quidem  afngida  fleri pituita, hj liero  a 
folaintemperattlra  qlue  uim  alui  contentiuam  reddit  imbecillem. QtiJ  aiitem  ab  ulcero 
fafiunt  diipofitioncjhae  omnes  in  declinantibiis  fuperabimdant.  Sanguinis  ucro  per  o^ 
ra  uenarii,  quod  gratci  h  jmorrhoidas  uocant,proflutuu,uere  ietatis  eft  pafflo.ficuti  fiint 
atra  biles.  Fit  ehim  ex  atra  bile  quando  ad  Ucnas  qua  in  fede  funtrepehte  decumbit.  A 
ihe  quidem  omniUm  enlimerataru  paflionum  calda  fuit  explicata .  S  cientia  autem,  cUm 
horum  probatione  illis  adtieniet  qUi  legerint  demonftrationesj  qUas  fuper  his  in  noftris 
fcripfimus  tra(flationibus,quaqitotfint,ac  quales,  SC  qtiam  doceant  cotemplationCmj 
legenti  librum  de  ordine  noftraritm  commentationum,  licebit  difcere.Ex  his  enim  per.» 
ftiWUS, quomodo  earum  fingula  fint  perlegehda,cognofcet. 

BRASAVbLVS 

PRIMO  debiiiiis  atatis  termino  Galenus  difrerit,inquiens,quinta  fept/mana  termi 
hari,ideiit,trigefimoqtiinto  aruio.  QUod  aiit  in  principio  comenti  didtui'  Adulefccntiii 
atas,Kgrace■^S'nK*'i^^«op,IuUenulegendueft.namilIuenilisgta3illacftquatrigefimO 
quinto  anno  terminatur,pofi:  qua  cofiftenfia  feqliitur,qua  perduas  hebdomadas  exteri 

a.  - idragellmofeptimo,tiel  qidnquagefimo  fine  habetih  hac  atate  omnia 

!entuteoperabantur,agat,tame  eode  mOdo  ad  labores  no  fufficiut,8i 


ab  his  qua  fecunda  natura  ufiim  no  funt,magis  offenduntur,  unde  ex  inordinato  uidii^ 
ex  cubatu  in  uda  humo,8C  ambulatione  per  fole  imbres  magis  laduntur,®  iuuenest 
propter  hoC  in  confiftenti  atate  multi  infaniut.  Itacg  hac  atas  ad  iuuentute  afiimilaturi 
ut  fftas  ad  autumna.na  aftate  biles  adiirumr,qiias  autunus  ita  fuperaflatas  recipitteodS 
modo  a  iuuetutebilis  airatur,qua  ab  atatecoliftetia  exalTatarecipit.pptcrea  Galenus 
admiratioe  afficitur  cur  Hippoc.melancholiS  praterierit ,  qua  tame  morbus  uidetur  irt 
hacatateprogenitusiimo  addit,in  aliquibus  Hippocratis  exeplaribus  fe  hanc  particula 
addita  irtuenilie,uel  modo  ab  aliquo  adfcripta.qui  temere  aufus  llt  Hippocrati  illa  adde 
te,uel  ipfemet  Hippoc.appofiieriqfed  librarioru  incuria  in  multis  cxeplarib  omifla  fit. 
Qiioddicit,Inijs  qui  nondum  trigintaquinip  annos  attigere,grace  cfi:,Si<n«<<)Tiiiio«i» 
tTiia(/.ideft,Iunioribus  qUitiep  &  triginta  annorum. 

Qliod  etia  fequitur.Nam  qua  adulefcentibus  atas  cotinuatur,  legi  debetnam  quae 
iimembus  atas  continuatur.grace  enim  eft,»  •/S'  vicu/io-Kuy  «Aiwa. 

S  E  C  V  N  D  o  Galenus  huic  aphorifmononihil  addereiudetur.na  multi  in  hac  ptate 
BCtabemoriitntur,  qUi  ex  Iputo  fanguims  in  pracedenti  atate  tabem  incidae,  uel  qm' 
fenguinem  prius  expuentes,  in  hac  atate  tabidi  fiuntitamen  fanguinis  iputum  difficul/ 
ter  incidunt,  quia  fanguinis  multitudine  carent. 

^uod  dicit,Moriutiir  aut  ex  tabe,  Grace  eft  imiMui/Tf  3  >3  m!jK9i',i.Mct 

riSf  aBt  8C  tabidora  multi ;  qui  ob  fplitii  fanguinis  pracedetis  atatis  pthifim  incUrrero. 
^tertio  morbos  enUmerafcqliibuscSliftentes  magis  capiatur  ^  iuUeneS,  hi  funt 
Mhmata,inflamationes  plilmoms,  dolores  laterQ.  quia  limili  uidii  utuntur  lit  iulrenes, 
&  fimilibus  laboribus ,  ied  atas  eOS  imbecilliores  reddidit,  unde  Hippocrates  hoc  unit 

hicfecit,morbosenumerat,quOsintligoreatatis,fdeft,iuuentuteipontepratermirerat 
na  phrenitidcs,cholereardores,difficultatesinteftinorS,iUuenu  potius  flmtcpdeclinStia 
morb uex  flaiia  enim  bile  progignunnir,  qua  in  itiUenili  atate  abundat  plurimS,  gene 
Mtur.Sdto^  confiftentia  ipfam, declinante  atatem  nuncupaire,qUonia&:  fi  alias  conft 

nentia  U8cettir,8i  multa  declinarenon  uideatur, tamen  a  luuertili  uigore, &  fummo  illo 

umum  impetu  recedere  incipiimt.proptcrea  apud  GalenO,Sf  iteritate  ipfam  nulla  con.- 
nitentis  atas  elTe  iridetur,in  qua  homo  in  ftimmo  uigore  iam  fit,  S>C  per  aliquod  teporis 
cumculu  in  eodem  perfeucrent,utmulti  putarunt,  fedftatim  cu  ad  extrema  iutientutis 
uigorem  perucnttim  eft,  declinatio  incipit,  qua  eft  ab  hoc  fummo  uigore  decclliis,qui 
paulatim  in  principio  fuccedit,  ut  fenfu  non  percipiatur ,  pritifqua  in  procefliim  atatis 
pmientum  fit.Ex  his  igitur  exploratu  fit,  confiftentem  atatem  illo  modo  non  dari,  ut  ti 
uce  clarius  conflabit, fi  hoc  Galeni  commentum  contemplari  ne  pigeat. 

Quod 


L  I  B  R  I  T  E  R  T  I  r 

Qiiod  legitur,  AfthfflaGatt,Graccceft<cS/i«<n,idcft,AftlimatiI}iis,' 

Qiiod  etiam  legitur,  Occafionem  fui  ortus,graece  habetur  -vjcraiwij/  (ui  ortus. 

QV  ARTO  rationem  reddit  cur  in  hac  attate,  qua  declinatione  uo  cant,uentris  pro 

fluuiacotingant,nempepropterdiftribiitionisalimetidefedH.naminteratatesilla,q/ 

dcclinat,pauds  pro  refedione  indiget,8f  quod  relbluitur,paucu  cft.nam  corpus  iqc^ 
lidum  non  eft,ut  eratpr{us,neqf  aliud  in  augmentu  confumitur.  unde  cii  ptofluuiafan, 
guinis,  uel  ob  codione  fiant, uel  ob  diftributione  alimenti,  uel  ob  acritudine  bilis  qn» 
inteffinum  corrodit,his  de  caufis  inhac  attatelonga  profluuia  generari  contingunt 
Quod  dicit.  Nam  omnium  fere  aitatum,  ea  qu*  iam  declinat  paucis  induet  ad  corpo 
ris  relumptionem,gr3ccehabetur,5rt^«jr  yy  aAmiij/, «  ■^xkhxsikh 

lay  J'a-nu  -iP  civa^itiiScwciiXiuii  «r  ■rob  tjir.ideft,  Nam  omnium  fere  anatum,  eaqueianj 
declinat  paucis  indiget  reuocantibus  rebus  ad  habitum. 

Qiiod  etiam  legitur,  Neip  amplius  in  augmentum  quicquam  abfumitur ,  Grece  e& 

*T  8f  oui/KCTi,  tTj  ifaTravaTf  «UT  «'T(w'.ideft,Ne(^  amplius  in  aiigmcnuadhucabfi^itur. 
q_vint  o  rationemredditcurinhacactatelethargicaefcbrescaufentur.quiapitui^ 

tofo  humore  (iiperabundant.quo  dii  qui  o-at  in  pr*cedenti *tate  carebant.  Atfi  queras 
cur  in  fenili  astate  non  fiant,in  qua  plures  humiditates  uigeht,  Galenus  reiponde^nfb 
nio  non  fieri  propter  aetatis  frigiditate,  in  qua  febris  facile  non  accenditur,  fedinxtatek 
uigore  declinate  pituita  abundat, Sf  tanta  caliditate  habent,  quod  febris  accendi  poteft, 
Qiiod  Iegitur,propter  atatis  frigiditate  febres  non  acccndit,hoc  uidetur  abfurde  di, 
dium  quod  pituita  febres  non  accendat;  nempe  febres  non  accendit  pituita ,  fed  ipfa  fc, 
bris  eft,qugin  pituita  acccndituriproptercalegendu  puto,febris  non  accenditur.quSuis 
Grgeus  contextus  dicat,  vrvj,S>w.ueI  fleut  dicimHS,fuIphure  i^em  accendi, 

ita  forte  dicipoteft, pituita  febrem  accendi  quafi  alimento- 
SB  X  T  O  docet  Galenus  leuitatesinteliinoruminhacastateSd pituita  fieri exfolain 
temperatura,  qua  uim  alui  conrinuam  imbecillam  reddit,  Sd  ab  ulcerofa  difpofitione,ab 
omnibus  his  caufis  in  declinationibus  fit. 

Qiiod  legitur,  ^la  autem  ab  ulcerofafiimt  cli(pofitione,legi  debet,  quadam  aut  ab 
ulcerofa  fiut  dilpofitione.na  Gr  jce  habetur,  «dt  ^ai^)  m®-  lAxwiilac  JhxStnusyHti^Snu, 
SEPTIMO  dicithuius  atatis  proprium  e(Ie,ex  iienis  hamorrhoidalibus  profliiuiu 
fangiiinis  habere,  ficiiti  8d  ipfa  atra  biles  huius  atatis  proprie  fiint-fit  aut  hoc  profliiui, 
iim  ex  atra  bile  ad  fedis  iienas  deciirrentc;Sd  hic  Otibafio  tcfte;ha  ucnaaiecore  ortum 
habent,Sdper  compendia  ad  fedem  terminantur. 

Cum  dicit, nere  huius  etatiseftpaffio,Gra CIIS  contextus Iegit,iu’*e«i,ot'7Mt,xsa8<rt«^ 
«AixiafTui/TsftrKl!®'.  idefi;,  Bthuiiis  atatis  propria  ficfijnt  pallio  (fcilicethamorrhoi, 
des)  ut  facile  iiidcre  poffis,inLeoniceni  interpretatione  deefie  uocabulum  pallio. 

Qiiod  lcgitur,fit  enim  ex  atra  bile,quando  ad  uenas,qua  in  fede  fimt,repente  dccii/ 
bit.hac  ultima  pars  fcilicetrepente  decumbit, grace  eft  aftTKo-xid-ii  In  aliqui 

biis  codicibus  legitur  CiB)Va«4!',at  id  nihil  refert.ego  potius  interpretarer 
eftftatim,Sd  non  repentetpropterea  dicerem,fl:atim  decumbit. 

Deni(5,quia  Galenq  iiifum  eft, quod  morbos  in  Aphorifmo  ab  Hippocrate cniim^ 
ratos  ad  ungue  non  tradlaiierit, propterea  feipfum  excufat  dicens, cur  palliones  ab  Hip 
pocrate  enumeratas  non  expouierit,in  caufa  fuit,  quia  alias  de  ipfis  in  particularibus  Ip 
bris  particulariter  pertradlauit.  Si  quis  aut  fcire  cupiat  in  quibus  libris  hac  fint,  Galeni 
librum  legat  de  ordine  fuariim  comentationum.nam  Galenus  librum  edidit,in  quo  no 
foliim,dc' quibus  in  iino  quo*  libro  pertra(ftct,edociiit ,  fed  etiam  quo  ordine  quae<|  It' 
genda  fint,  8d  qua  prius  addifcenda,8d  qugpofteriiis,inftituit.  ,  , 

Quod  legitur.  Scientia  autem  Cum  horum  probatione  illis  adiiera’et,Graceeft,'"  « 
fl  Tosiiut  «iiTOf'  '«iii«f|a.idcft,fcientia  autem  cum  fide  illis  aduemet  •  quanv 
Itis  8C  Leoniceni  more  interpretari  liceat,  fcientia  fcilicet  cum  probatione. 

Qiiod  etiam  legitiir,Et  quam  doceant  contemplationem,ibi  deeft  hjc  particulad‘iV 
gulamt  hoc  modo  legendum  fit.&T  quam  fingula  doceant  contcmplationem-nam  Gr» 
CHS  contextus  dicit  ifflK  «r  ii»!» 

Oribafius  inhoc  Aphorifmo  cardiagmonlegitcudeilloHippoaatesipfenihil  dicat. 


Aphorismvs  xxxi 

•fi  aUtanftowaciii  uitiunijlicet  a  corde  nornen  habeat, quod  ttiihqitam  afficittir.de  hac 
rtfin  afFedione  in  quarto  Aphorifinoru  libro  loquemur ,  ubi  Galenus  Cardiagmon 

^coretiareferri  edocebit.  Caufam  liero  hocIocoOribafius  reddit  cur  ipflimcornopa 

LtuCquiaCinquiOhabet  duas  auriculas, unde  egrediuntur  duae  arterist.  illa  quat  in  fini 
fmfflpartem  uadit,plus  fanguiriis  habet ,  ideo  ab  illa  parte  uena  fecamus:  illa  ueto  qug 
fadexteratn,plus  fpiritus.  unde  &:  in  dextera  manupulfum  tangimus.  Sed  an  hecc  iiera 
(ini,nunc  difcuterenoneftopUsuii  ipfe  qiudfit, contemplari  nihil  impedit. 


aphorismvs  XXXI 

^  Enibus  fpiratltii  difficultates ,  deftillationes  cum  tufle ,  iirina;  ftillicidia ,  urinaS 
S  difficultates, articulorum  dolores, renum  pairiones,uertigines,apoplexi*,malf 
habitus, pruritus  totius  corporis,uigilia;,alui,6culorum,SC  narium  humidicates,ui> 
fusobmm&glaucedines, auditus  graucs. 

BRASAVOLVS 

DE  illa  setate nunc  agit  quae  in  noftr^  lutae  curfuultinia  eft,  in  qiialpirandidiffi 
cultateSiK  d^llationes  multae  fiunt,  qlte  etiam  nunquam  fatiahtur.T ulTes  eiufdcm  ge 
neris  acciduht, ftillicidia, K  difficultates  urinae,  dolores  articulorum, pafliones  renum, 
Bertigines,apoplcxiaci,mali  habitus,  pruritus  per  totum  corpus ,  qui  &  ipfi  arceri  nullo 
meicaminepoirunt,uigiliae,aliri,oculorum,8C  narium  htimiditates,imo  a: deftillatio/ 
nes,8f  matericrumabundantiae.hac  atate  uifus  obtunditur.  Si  caligant  6cUli,  glaucedi 
nes  incidunt, K  audittisgrauis  efficituf.hi  morbi  in  hac  aetatepotiflimS  fiunt,  fedquod 
caiterisfumrnum  eft ,  neftio  an  peffimum,  mors  aduenit,  quae  ab  infimtis  fere  paflioni.' 
bus  caducum  hominem  liberat,  quam  tamen  odiomagis  habent, att^refugiuntij  quiirt 
hac  aetate  funt,  quam  iuuenesjiiempehi  magis  aegreferunt,  8C  de  morteipla  condolent, 
quam  faciant, qui  in  praecedentibus  aetatibus  funt. 

Celfus  in  fine  primi  capitis  fecudi  libri  inquit,  in  feneiftute  Ipiritus,  SC  uriftg  difficultas, 
grauedo articulorum, Sirenum  dolores,  neruorumrefolutidiies,  malus  cOrporishabi/ 
tus  Grg  ci  appellantinodiurnf  tiigiliae,  uitia  longiora  auriUni,  Uciilorum,  etiam 

narium, praecipuetp  foluta  aluus,qu£  fequutur  hanc,  tormina,  uel  leUitas  inteftinorumj 
caa:era(jfufiuentrismala.  ■  ■ 

Galenus  quocp  oiftauo  librd  D’e  decretis  Hippocratis  8C  Platonis  huc  aphorifmuffl 
aduerbuift  adduxit. 

Toiffi  S  Alfj  contextUs  habent  aiy  rflrfirsei.  Sed  qUoniodocunt^  lega 

tur,nihil  refert,  uel  etiam  legamus  ut  alfj  faciunt,  aifSIrfvwoj  ^  femper  fighificat  fenibus . 
habent  gr  jci  duo  uocabula,  qiubus  fenes  fimficantin-  j'4''>'"r»>r.norinulU 

erant  qui  putaruntilluduocabulum  Tipidrfwwj  illos  fignificare, qui  in  primo  fenio  con/ 
ftituti  uiat,yS(!ovms  uero  in  ultimo  fenio.  T ameg  cUiii  hic  Hippocrates  uocabUlo  aW 
fvTW  utatur ,  Galeno  placet  ut  eos  intelligamus,qui  iiltiine  fenium  iam  peragunt,  qub> 
niaminhoc  Aphorilmo  de  his  fermonem  facit  qui  in  ultima  Uitae  parte  funt ;  hic  enim 
toto  humanf  uitf  curfui  habenas  imponit,  nam  in  praecedenti  Aphorifino  ubi  dicebat^ 
ultra  hanc  aetatem  fcilicet  iunenum,quac  eft  actas  confiftentiac  &C  declinationis,  erat  ati/ 
tem  primum  fenium,propterea  8£  conuenit,8i  necefTariu  eft ,  quod  hic  de  Ultimo  fenio 
loquatur,  5C  extrema  uite  parte,  ut  inquit  Orib  alius,  in  qua  palfiones,  qu  j  dicentilt.acci 
dere  poirunt,&:;  in  dies  accidunt. 

^uao-Kiim.ideft,  Spirandi  difficultates.]  Quae  fine  (bnitu  fipnt,qu5uis  K  in  hac  aetate 
™mata  c6tingut,fed  tuc  fadle  SC  ex  leui  caufa  occubunt. Celfus  interpretatur  fpiritus 

«nicultates,  quae  fecunda  Oribafimn  ex  materia  frigida  K  humida  orta  habent.Philo/ 
theus dicit ffiridyfpttoeai^sc eri, -nv 

iSyreeu,  -f^iuieiafi.id^,  propter  deffillationem  pituitofi  humOris  in  ipfis 
thoraces  implentis,  &r  propter  partium  debilitatem. 

^K«TO/foi.id^,Deftillati6es.3  Quas  incidimt,quia  partes  ad  caput  attinetes,inipfts 
leiuotibustacilUme  refrigerantur, 8ipliirinu:spituitofisinaterieb.abundat,nepecerebri 


tIBRI  TERtrr 

Oribafiotcftc.Leonictn^ 

iiuerpretatitr  defiillationes  cumtufli;tamen  contextus  omnes  quos  legerim|r»ci 
l?ere  uidentur  deftillationes ,  poftea  tufles :  iudicatcp  ex  eadem  caufa  generat  i  Philt^, 
us,ex  qua  fpirandi  difficultates  ortum  habuere.  '' 

Aldinus  contextus ,  SC  meus  antiquus  hoc  modo  legunt,  at  antimm» 
ipeus  correiSus  eft  a  uiro  fatis  andquo  Sf  probo ,  legiti^  ideft,  tufles,  quxa  ma> 

teria  pituitofafiunt  ad  pedora  defcendente ,  8C  ut  cum  Philotheo  fiimmatim  dicamm 
ex  eadem  materia ,  ex  qua  fpirandi  difficultates  accidebant.  Nempe  in  hac  ultimaatate 
tam  fenio  confeda  ad  omnes  coloris  partes  deftillationes  cotingunqitacp  diadpetSu, 
ftillant ,  hj  illae  funt ,  quae  tullim  incitare  pofliint,  8C  ff  equentilfime  in  hac  fe@te  fefiu 
nabiles  excitat.  .  ™ 

spa)f.aef<«,</Ittoi(ei«ideft,StillicidiaurinaE.difficultatesurinae.jQusfecudiimOn1j» 

fium  eiefrigida  materia  oriuntur.  Celftis  urinae  difficultatum  folum  meminit, Philothe/ 
us  fieri  dicit 

foif .  ideft ,  propter  debilitatem  contentiuac  uirtutis  ueficae,8f  propter  pituitam  obftru 
entem  meatum. 

Af  9f«i/  TitViii.ideft,  Articuloru  dolores-]  An  uero  aliud  fint  «f  aj/  tomi, ab  «fSeliiA, 
«jubium  uideretur,nift  experientia  fciremus,in  hac  decrepita  aetate  8f  arthritides,  &  at-* 
ticulorum  dolores  fieri ,  bC  quod  idem  omnino  fimt ,  fi  imiuerfaliter,ideft,in  omni  artu 
contingant:!!  uero  in  parte,ideft,in  aliquibus  membris  generantin-,idem  non  funtnam 
arthritis  fimul  eft  in  omni  artu,  ied  articulorum  dolor  in  aliqua  ftatuta  parte, ut  in  pede, 
genu,  cubito, ex  pituita  confequi  Oribafius  dicit .  Galenus  uero  ex  luperfluitaobusad 
haec  loca  fluentibus  quandocp  fieri  docet ,  quandocp  autem  ex  frigiditate  inftrumcnto.' 
rum  qu*  natura  fabricauit  ad  motum.SC  Philotheus  inquit,hos  dolores  fieri 
o-xivi/ixc  yiviStii  i«  4vyoiilU/a  -ff/  r<fl/fa<ASi/  (i9e/»i'.ideft,propterea  quod  oh  diffr. 

cilem  motum,partes  neruofae  fepius  frigidae  fiunt .  Celfus  aniculorum  grauedines  in. 

tefpretatuseft.  At  W»’(&'laboremfignificat,  non  autem  grauitatem.quamirisgrauedo 

■  quaedam  laboris  fpecies  fit,lamenre  ipfe  confiderata,grauedines  articulorum  in  hac  2/ 
tatecontingunt,^  tales  ut  greiTumtentare  non  pofflnt. 

NtifeiTKfiiJr.ideft,  Renum  dolores.]  Qui  8C  ipS  ( ut  Oribafius  dicit)  expitqitagene^ 
tantur .  P aulus  Atgfficts  capite  quadragefimoquinto  tertij  libri  de  Nephritide  egit ,  ut 
Aetius  capite  trigefimo  noni  libri, SCTrallianus  libro  tertio,  capite  trigeflmoqliarto.Te 
uero  non  lateat ,  calculum  renum  dolppem  excitare ,  8C  hunc  dolorem  qui  Ai9«anf  dlcf 
tur  nephritidis  fpeciem  e!re.Namapudgrxcosuocabulum  «tfanof adomniarcmmiirf 
^■a,qu3ccuncp  illa  fint,c6mune  eft, ut  Galenus  fexto  aphorifmorS  li.aphorifmofextd  lu 
ce.clarius  oftendit-K  illi  qui  patiuntur,  nephritici  nuncupatur.  unde&  Philothetishid 
dicit,ncphritides  aut  Aasi  , »  mtty  «  Ai9ict<rfr .  </!( 

eft'  hi9U(n{,jjs(.v>  vecm  W  ryiiitiy.,  sg  Tta^vp.ideft,  f^iod  quid? 

fignificat,uei  dolore,  uel  lapides  renum .  fiunt  aut  dolores  propter  obftruiftione  renuni 
ab  hiimprc  glutinofo ;  lapides  uero  ob  id  quod  humor  eft  ualde  cr,udus  SC  glutinofus. 

uijj-eii.ideft.  Vertigines Quae  feotomiae  non  funt,fivint  autem  ob  uaporoftnn  fpW 
tum(ut  Galenus  inquit)qui  in  cerebri  partibus  inordinato  motu  cietur.Philotheiis 
cit,  fiunt  ailtem  ilingi,  ni-Tisi  aA«se/it Aas  xivlurai  «rti&  liti  xtejiet a/u;  7ry{fl/>«  ct»  ^  « ij!7 

■nv lyxi^ccMif  ’^v£Tm,H  ^  limyxsija,  KXKa^tfixyvnti.  hoc  eft,inconditi K  incompoft 
timotus  circa  caput ,  propter  ipirituqiri  quidem  uel  per  caput  oritur ,  uel  per  uentrem, 
&  hinc  fertur.  Celfus  non  enumerauit  ilingos,  tamen  in  hac  aetate  contingunt. 

A7n>7>A>/ii«.  ideft.  Attoniti  morbi.]  Qiiorum  etiam  non  memirat  Celfus ,  proprius 
efthuius:ctatismorbus,8£  ex  pituita  ortus,  feiiioresminhyemehocmorbo  coitipiun/ 
tur,prefef  tim  in  ultima  hyemis  parte, quando  prius  intenfum  frigus  uigueritideindere' 
mftti  incipiat,his  uiris  qppletiones  ex  pituita  generantur.unde  bC  Philotheus  hic  dicit! 
xsxiiliuiifft  J}st  r>r  j-«t$«A>(/  ^^iyii.ceiiKSy  .  ideft,  etfr 

ani  apoplexiam  ob  id  quod  cerebrum  pituitofis  fuperfluitatibus  abundat. 

,K«;^t/i»c.ideft,Mali  habitus.]  Qiiqs  quam  maxime  reperiri  in  fenibus Oribafius  di' 
dit.Dc  Cachexia  Paulus  Aegineta  capite  quadragefimofeptimo  libri  tertij  agit,  qmu* 


AHPORISMVJ  XXXI  Ji# 

liydropiconim  caput  elle  dtdt.nam  quf  hydropem inddunt,  primo  in  cachexiam  per^ 
^unt,  que  eftintoto  corpore  malus  habitus, ut  Aerius  definit  hli.tertiOjCapiteuigefi 
motertio.omnes  autem  Grjd  authores  decachexialoquuntut,antehydropem.  Aerius 
lihro  decimo  capite  dedmonono  dicit, in  cachexia uiiiuerfam  corporis  mifcellam  laxio 
rem  fieri ,  at($  emollcfcere ,  quod  ex  fomno  inaequaliter  contingente  maxime  manife/ 
ftum  eft,  corpus(5  ipfum  totum  aim  uirore  albicans  redditur,  K  inualidum,  ita  ut  cru/ 
rainter  eimdumuadllentSt  in  principio  quidem  co(fh'onesimpediun^,manente  eti/ 
andum  appetitu ,  poftea  uero  SC  faftidiimt  accedit,  refpiratio  ipfis  fit  rara  K  debilis, 
quae  motibus  bC  adiombus  condenfatur ,  aluus  etiam  inaequalia  recrementa  excernit. 
Haec  aifredio  ut  plurimum  ex  longo  morbo  fit,Kquandocp  ex  uifcere  indurato,  aut  lie 
ne  aut  iecore ,  quandoque  fit  in  longa  dyfenteria ,  8C  in  coeliacis  difpofitiombus ,  5C 
quandoque  fit  quia  Iblitus  erat  quis  quaedam  excernere, quae  non  excetiut,  iit  in  mulie 
nbus  mcnfes ,  in  uiris  haemorrhoides .  Sed  ut  ea  qux  ad  Aphorifinum  pedant ,  re/ 
feramus ,  Aerius  eodem  loco  dicit,  Capiuntur  autem  hac  afFedione  maxime  fencs,qui 
etiam  maxime  liberantin-,imb  bC  pueri  hac  affedione  detinentur.fed  fadlepereunt  pro 
ptermtidis  firmitatis  dcbihutem,  bC  quodob  curis  raritatem  fucci  in  ds  facile  transi/ 
rant  Sed  qui  in  irigore  fimt,raro  inddunt,  bC  facile  fe  inde  extricant,  Qiiod  fi  diutius  ad/ 
fitmalum,  in  aquam  intercutemtranfitRarionem  uero  cur  fiant  in  laiibus  cachexiae, 
itaredditPhiIotheus;i«e>(|ii«'  A  jiT$^7riU7t  <mtueLi«m 

7H  «Sy/aa  X  'ifiiv,  aif  •nS'  mtucr^ .  <fto 

/Tttt, 10«  Cachexiam  autem  ratione  nutrimeti,  quod  in  totum  corpus  de/ 

,  fertur,K  debilitate  potentiae  non  coquitur.  Cachexia  uero  eft  quadam  innunirio  cbrpo 
ris, unde  K  corrugantur,8d  male  colorantur. 

lei  <mttccr&-  «A»,  ideft ,  Pruritus  totius  corporis.  ]  Nam  fenes  facile prurigt/ 
nem  incidunt,  quia  humores  illi  qui  pruritum  fadunt  per  cutem  difficulter  euacuantur, 
ut  Galenus  inquit,  nam  eorum  cutis  ex  frigiditate  denfatur,8C  ideo  multa:  fuperfluita 
tes  bC  aal&  rerinentur,  bf  pruritum  excitant.  8C  haec  ratio  eft  cur  in  fenibus  hi  pruritus 
non  fanentur,  immo  in  plurimis  ad  mortem  comitari  foleant.  Theodorus;  interpretatus 
eftafpredines  totius  corporis,  quae  licet  in  fenibus  fiant,  quia  eorum  cqtes  cxiccantur 
8C  induranturitamen  Galenus  oftendit,pruritus  intelligendos  efle,qui  fiunt(Oribafip 
tefte)  ex  falfa  pituita ,  corporis  fuperficiem  petente,  de  qua  Aerius  libro  decimotcrtip 
capite  119-agit.non  defuere, qui  interpretati  fint  prurigines,  quacin  fenibus  certe  fiunt. 
At  Grxcis  non  /i/(r/tii(,fed  xmrttoi  nuncupantur.nos  autem  fuperius  Aphorifino  uigefi 
moquinto  hmus  libri  hsec  expofuimus  :de  Kri(riiu  uero  Paulus  libro  quarto  capite  quar 
to  difldruit-  Celfus  in  huius  Aphorifmi  interpretatione  hanc  particulam  nonpoilit.  Phi 
lotheus  uero  in  fua  commentarione  legit  xnirtioi ,  non ,  nempe  dicit .  traAq  A 
Sa»  tiSI  yircvratjdjs.-nmTn^  -n  tfft-lyitx  ^  cwwt ,  ‘f4'‘/ 

Snn^niw  ISI  sa/iaT^.i^riliwTiiudtTiia',  Ksa4«5f«,^Ai?ij><w,  ks««A^O(' 

ideft,  Rurfus  autem  prurigines  totius  corporis  fiunt,  quoniam  ipfis  pituita  putrefcit,8^ 
quoniam  ad  fuperficiem  corporis  falfuginea  defertur.propter  eandem  caufam,  8C  pfor*, 
lepr»,&  uiriligines  fiunnquamuis  alj  Hippocrate hOc  in  locO  non  enumerentur, 
Ajfwriia.  ideft.  Vigiliae.]  Celfus  interpretatur  nocftumas  uigilias.  hic  notat  Gale/ 
nus, tanto  magis  uigilare,quanto  magis  fam'  funt,quia  uigiliae  ex  ficcitateflunt,ficd  au 
^  funt  fuapte  natura  feniores ,  ideo  uigilant ,  gi  etiam ,  quia  fenedlus  plena  curarum 
eltiinde  in  fenetftute,omnes  partes  naturaliter  ficciores  euadunt, tamen  ob  debilitatem 
materierum  pituitofarum  multitudinem  aceruant.  unde  mulri  extitere  qUi  fenedu/ 
frigidam, humidam  efle exiftimarunt, fed longe  decepti,  cum  illud  ex  uirium  de/ 
bilitate  fiat,  Galeno  in  libro  De  temperaturis  magno  tefte;  SC  ideo  illi  fenes ,  in  quibus 
numiditatesiftacin  corpore  manent,K  non  euacuantur,  immo  8C  in  ipfo  capite  funt,  hi 
plurimum  dormiunt .  Illi  uero, quibus  haefuperfluitates  euacuantur ,  uigilant.  propte/ 
■rea  dormire  ipfis  praeter  naturam  contingit ,  uigilare  uero  ob  aetatem  naturale  habent. 
In  pueris  e  contrario  res  fehabet.hoc  aute  fymptoma,quod  eft  mmis  uigilare,  quia  fim 
phcitCT  pr*ter  naturam  eft,ab  Hippocrate  numeratur,licet  fenioribus  proprium  fit,  bC 
quta  m  auquibus  uigiliae  adeo  logg  funt  bC  morofae,  quod  nifi  fuccurratur,  uaria  morris 

Y  difafr 


difcrtmina  inddam .  Ofibafiiis  dicit ,  qUod  uigflias  patitmtiTr  ob  indigeiitiatn.  hu» 
quidem  funt ,  fed  humetffatio  partium  in  ipfis  iam  diminuta  eft .  nam  ex  humidiW 
fanguis ,  quando  mediocris  faerit ,  ac  fi  Oribafius  uelit  hanc  fenilem  humiditatem  S 
lem  non  efle ,  ut  fomnum  conciliare  poffit .  Paulus  libro  primo ,  capite  nonagefm^ 
odfeuo  de  Ius  ufoilij s  tradat ,  quae  bene  habentes  infeftant .  At  fi  dubites  quomodo  SI 
bene  habentes  fi  hac  re  moleftentur ,  Refpondemus ,  elTe  bene  habentes, qm'a  febre  ca» 
rent ,  8C  nullae  operationes  praeter  hanc  dormiendi  impediuntur.  Eli  autemfymptoma 
pratix  qualitatis  ficcae  cerebri. unde  SC  Philotheus  dicit,  in  his  mgilias  fieri  Jji 
sifoy,  Ks«  oji  tib  mP  (ifflii«T©'|»f<«'CT(/.ideft,propter  curarumplenitudinem,  &propte| 
corporis  ficcitatem.  At  ficuti  fuperius,  quando  lethargiae  fpecies  exponebamus,  m^as 
Ibmni  affedibnes  apudgraecos  edocuimus,  ita  nUncmalas  uigiliarum  affediones  apud 
eofdem  pertraeffare  conueniet .  i^vTrvoiac^ideft  uigiliae  apud  graecos  illae  funt ,  quales 
eae  quae  fenioribus  contingunt,8<l  qux  negotiofis  in  dies  accidere  uidemus ,  Appellant 

Graece  fomnum,  SC  medici  authores  in  malam  partem  utuntur .  Atpoetsepro 
fomno  naturali  etiam  accipiunt  . Habent  SCgraed  mtdici  alia  nomina  ut 
ideft,  coma  uigilans,uel  fomnus  uigilans ,  &C  ,  quae  affedionesfomnicMofaslb 

gnificant ,  ex  materia  pituitola ,  86bilio(a  genitas .  unde  fiint  mediae  quaedam  pafliones 
inter  phrenitim  &C  lethargiam ,  ut  unus  humor  alium  fuperat ,  etenim  fi  bilis  fuperct; 

«oS(x«  «jfv5rr(i)i/,ideft,  coma  uigilans  nucupatur,fi  uero  pituita  fuperet  cathochus  uoca/ 

tur  .  Athace  in  aliud  tempus  exquifitius  enucleanda  differamus ,  nunc  autem  fans  fit, 
liigilias  illas  edocuifle ,  quae  fenioribus  fine  febre ,  fine  alia  paffione,  fed  ob  folas  cur 
ras ,  autob  fuam  temperiem  naturalem  ficcam ,  contingere  folent . 

9(5«  yirrfi/t/v<iT»T<flr,ideft,Alui  oculorum, 8C  narium  humiditates.  fiunt  uero  narium  & 
oculorum  humiditates  (  ut  Galenus  inquit )  ob  cerebri  fiiperfluitates ,  quae  etiam  cura 
defeendunt,  ad  aluum  accedere  pofTunt,  &C  aluihumiditatemgencrare,  8C  excrementa 
molliareddcre-femperemm  fenioribus  perftillant  nares ,  8C  gramiofos  oculos  atqi  epi< ' 
phorarum  plenos  habent .  Oribafius  autem  dicit  uentris  folutionem  fieri ,  aut  qualitar 
te,  aut  quantitate:  qualitate  ciborum,  cum  co  Aio  expedite  obitur.  quantitate  humor 
rum,cum  ex  ipforum  conglutinatione  fitlfem  oculorum,&  narium  humiditas ,  quara 
maxime  in  fenibus  eft,  quia  quicquid  humidum  eft,  femper  decurrit.Philotheus  uentrij 
oculis,8f  naribus  luas  rationes  hoc  modo  aflignat,'»  ii&  hcyu 

raP  tyxiifaA»,  ideft,hoc  quidem(fcilicet  uenms 
humiditas  )  ratione  incoAionis,  K  hoc  (  fcilicet  oculorum  humiditas)  quoniam  multa 
fit  digeftio  8C  diftributioalimenti  per  corpus.Hoc  ant(fcilicet  nariu  humiditas)propter 
fiiperflua  quae  in  capite  funt.  Ceifus  addens  aures  hoc  modo  interpretatur,  uitialonmo/ 
ra  aurium,  oculorum,  etiam  narium,  praecipueque  folutaaluus  ( addit  deinde  Celius ) 
quie  loquuntur  hanc  tormina,  uel  leuitas  inteftinorum,cateracpfufi  uentris.mala.Opu* 
autem  eft-  haec  in  his  fenioribus  intelligere ,  qui  aluum  ficcam  in  iuuentute  habuere, 
quae  in  lencAute  deinde  humida  effetSa  fit :  quamiris  Aphorifmus  ille  uniueriyiter  uer 
rus  non  fit, in  quo  idpr*di<ftum’erat,qiaaIuos  iniuuentutehumidtas  habebant,  infer 
netftuteficeas  habituros ,  8C  e  contrario.experientiaemm  docet,  in  fenioribus  multis  al 

uos  humidas  fieri,  tum  quia  non  concoquunt,  tum  quia  humiditatibus  ex  hac  incor 
tftioneabimdant,  qui  alioqui  ficci  fuapte  natura  extitiffent,  hac  autem  humiditates  ad 
uentriculum  Sd  intefiina  defeendentes  aluum  lubricam  reddunt.  8C  hoc  ea  fententta 
nonoblianto,  qUae  inpenultimo  aphorifino  lecundi  libri  dicitur,  uidelicet  fenefceiy 
tibus  magna  exparte  exiccantur.  quia  hoc  per  le  eft  &  ratione  actaris  fenilis ,  humic 
ditates  uero  per  accidens  funt ,  quia  ob  aetatis  decurfum  concotftrices  potentiae  d«r 
biliores  efFedlaefimt, 

AiiShvaittiu  id  eft  oculoru  hebetudines, uel  obtufiis  uifiis.]  Ceifus  hanc  particuW 
fiib  illa,uitta  oculorum,  complexus  eft, quia  ob  potentia  fenfibilem,  quae  imbecillis  eft, 
iiifus  imbecillis  redditur  (ut  Galenus  inquit)  m  autem  imbecillis,  non  ipfius ratione 
fed  quia  inftrumentum  indifponitur.nam  amma  femper  bene  operaretur,  fi  inftrumen 
ta  infua  naturali  conftitutfone  permanerent ,  ut  in  libro  De  amma  Ariftoteles  doc^ 
Oribafius  dicit,  has  hebetudines  ob  aetatem  accidere, ideo  conlpidlijs  utuntur. 


APHORISHVS  XXXI  5i* 

theus  autem  Ita  caufam  reddit, mquiens,a(ifAu«c!n<a  «/Susa  “rtu  fl  otSftTix 

„-f<Au<«t«»?i*‘»'f*«i'-»d^.Oculorumautemhebetudines,&graues  auditus, propter 
fc^itiuiepotenaacobtufionem. 

rA<ti/>c»<nA-.ideft,Glaucedines.]  Celfusin  fiio  codice,  Sf  Theodorus  h5e  particulam 
non  habuere;  fiunt  autem  fecundum  Galenum  ob  immodicam  inllrumentorurn  ficci/ 
iateffl,8i:  quia  fpeciem  quandam  fuffufionis  habent,immo  multi  decipiuntur, qui  fuffu/ 
fiones  efle  exiftimarunt.  Vidimus  nos  oailarium  medicum  >  qui glaucedines  has  fuftu/ 
fiones  ellc  arbitratus ,  deponere  uolens  hominem  exoculauit,  Oribafius  oppofitum 
fentit  >  quam  Gdenus  faciat .  nam  Galenus  ex  ficcitatefieri ,  Oribafius  ex  humiditate 
putauit .  Inquit  enim,  Glaucomata  accidunt,  quoties  quatuor  tunicf  oculorum  hume/ 
^tionemperpellae  fuerint,  K  opticus  neruus  apertior  fuerit,  8f  in  tertia  tunica  inii/ 
xus,  unde  procul  nihil  uident,  prope  autem  uident.  Galerio  Oribafius  hoc  modo 
conciliari  poflet ,  quod  Galenus  ex  ficcitate  inftrumentorum  fieri  dicit ,  fed  ex  humi/ 
ditate  illuc  currente ,  propterea  dicit,  quodlpeciem  fuffufionis  habent .  Oribafius  ue/ 
ro  inftrumeritorum  nihil  meminit ,  fed  de  fluente  materia  folum  fermonem  habet .  S  cu 
to(f,8C  ex  ipfis  antiquis  aliquos  glaucomafuffufionem  eflTe  putafle ,  a  grscis  enim  non 
folum  ,  fed  etiam  yhiiumiue  ritmeupantur ,  a  noltris  glaucedo .  Graeci  quo/ 

que  pofteriores  fiiffufionis  jpeciem  efle  arbitrii  funt ,  quorum  unus  eft  Philotheus 
ita  mquiens  :yA<«/*»irsr  Kiiv  vAu  eeo-S^vaew  oi)>/ 

idi,  Glaucedo  autem  quaelpecies  fuffuliomseft,  propter  debilitatem  ocu/ 
lorum  fit :  ut  hic  author  aliam  caufam  ab  illa  Galeni  affignare  uideatur.  In  Definitio/ 
nibus  medicis  Galeno  adfetiptis ,  Glaucoma  definitur  elfe  mutatio  naturalis  humo/ 
ris  in  colorem  caefium .  In  libro  autem  Introdudorio  inquit ,  Glaucoflm  efle  humo/ 
fis,  quem  Gr»ci>cj>vs«»i<iaiil»  uocant,  in  album  atqj  aqueum  colorem  mutationem, 
cuius  gratia  uifus  impeditur .  Qiiod  uero  ex  ficcitate  fiat ,  ex  Galeno  decimo  libroDe 
tifupartiui^oftfectmdum  folium manifefteapparet,ubi  edocere  uolms; humorem  in 
oculpneceflarium  elTe, inquit ,  de  humore  uero  exhis  uti($  difces,qudd  fcilicet  non  fo/ 
Ium  ad  replendam  uacuam  regionem,  fed  etiam  neficcetur  ipfe  humor  ayftallosdes, 
KinternaRhagoadis  portio ,  maxime  eff  neceflarius  j  fi  primum  cognoueris  quod  no/ 
cumentiim  fit  irifioni,  quando  is  plurimum  euacuatur.inpundionibus.poftea  fequitur; 
quod^  affedus  a  medicis  nominatus  )'A(iu;«imnf,idefl:  Glaucedo,  eft  ficcitas  >  coagu/ 
lafio immoderata  cryftallini  humoris ,  occaecat  autem  fi  quis  alius  oculotum  morbus, 
cfi  autem  aliares  ,  8C  longe  diuerlaj-Ata/ieastituel  yf^mmms,  quam  glaucedo  Ipontina, 
Koculus  naturaliter  glaucus,dequo  colore  Galenus  capite  uigefimo  feptimo  Artis  me 
dicinalise^it,  inquiens  fieri,  uel  propter  magnitudinem,  uel  propter  fplendoremhu/ 
inpris,qui  a  grgeis  cryftalloides  nominatur,  uel  propter  fitum  prominetem ,  uel  propter 
tenuis  Kaquei  humoris  ,.quiinpupilla,exiftit,  puritatem  8f  parilitatem .  awp  omnibus 
quidem  inunum  conuenientibus  fit  glaucilTimus  oculustuthinc  colligerepoflts,hunc 
naturalem  colorem,quando  aegritudo  non  eft,ob  aqueihumoris  paucitatem  fieri.quan 
do  autem  aegritudo  eft,  fit  quia  exiccatur ;  femperip  aegritudinem  uel  fymptomay-Aoi;/ 
*«(»*  uel  yKmKuny  appellant,  inoculo  autem  naturalem  colorem  yi^wiaii 
uocant,  Paulus  etiam  Aegineta  libro  tertio  ,  capite 'uigefimo  fecundo ,  quorundam 
antiquorum  errorem  oftendit ,  qui  idan  efle  yAmxa/iK ,  &  ,  ideft ,  fuffufio/ 

nem  putaiunt .  At  pofteriores  diftinguere  lentarunt ,  quia  y^tu/xittXTit  funt  cryftal/ 
lini  humoris  in  oculo  uitia,quae  ex  humiditate  in  glaucum  colorem  tranfeuntifed  hypo 
chymata,  ideft,  fuffufiones,circa  pupillam  fiunt  inmedio  corneae  SCcryftallinae,  Ipeci/ 
em ,  lucemij  impediunt  .ut  hi  Oribafij  fententiam  fequantur ,  quoniam  ex  humiditate 
fieri  dicunt .  Galenus  uero  ex  ficcitate  fecit .  Glaucomata  nunquam  fanantur ,  ut  in/ 
quitPaulus,quem  Auicena  in  capite  De  deftrudiione  uifus  fecutus  eft.  Glaucum  ue/ 
tQ  oculi  colorem  in  capiteDe  uarietate,oculi  uiriditatem  appellauit-  Si  uero  de  glauco 
colore  ambiguus  fis, qui  nam  fit  ille,uia  quadam  eft  regia  inueniendi  illum ,  fi  antiquos 
authorespenficulate  contempleris ,  quas  res  nanirales  glaucas  appellarint,  8C  naturali 
te  conlpeiSa  atep  confiderata.in  coloris  glauci  cogmtionem  deuemes-feito  igiuir  Gra/ 
«os  antiquiores ,  quos  deinde  recentes  feciiti  funt ,  nodluam  yAtiSxa  ex  c*fio  oculo/ 


rum  colore  mmciipalTeltu  igittir  oculorum  nodlus  colorem  confidera ,  ille  eftMaur™ 
color,  ac  floridus  adeo  atque  pulcherrimus,  ut  Homerus  plerunc^  Palladem 
mJ^x  uocet,  eo  quod  oculos  glaucos  haberet.  Tamen  Lucianus  uitUperat  glaUcum 
colorem  inoculis, et  propterea  dicit  Palladem  in  iudiciumtrium  dearum  noluriTepfo* 
re  fine  galea, ut  turpitudinem  oculorum  obtegeret.Mare  eaam,&  abHomero,8C^  j, 
lijs  antiquioribus  glaucum  uocatur.fi  ergo  maris  colorem  contempleris,  colorem  gUu 
cum  ftatim  cognoicere  poteris.K  Virgilius  glaucam  falicem  appellat,  quoniam  ex  uno 
latere  uiridia  folia,  Sf  alio  glauca  uideantur .  ut  inde  facile  fit  colorem  glaucum  at  na* 
turalibus  rebus  percipere,  tamen  hic  color  fatis  latus  eft,idefl:;penes  intenfronem&re* 
miffionem  latitudinem  quandam  habeunam  catfius  color  certileus,  qui  differ5t,glau 
ci  uocantur.catfius  eniminfolis  oculis  dicitur  fecundum  aliquos,  tame  Catullus  appd 
lauit  Csefium  leonem-  Carruleus  &  in  alif s  multis  rebus ,  Glaucus  uero  tam  deoculis 
quamde  altjs  rebus  dici  inuenitur-LaudatVirgilius  in  equis  colorem  glaucum,  coftat 
aut  non  efle  uiridem,fed  potius  eum  efle,  quem  baiu  daru  uulgus  appellat,  nam  quem 
uerebaium  uulgus  dtcit,fpadixeft:tamen  Seruius  exponit  GIaucos,ideft,felindsocH/ 
lis,ideft, quodam  fplendore  perfufis,  ut  hunc  colorem  in  equorum  oculis  ftlteUigat,  8C 
non  in  pelle.  Sed  haec  mifla  faciamus,  quoniam  hic  locus  non  eff  de  coloribus,  eotum^ 
differentqsdiiputare,  fatis  fitnos  glaucos  oculos  uulgogawffinimcupared  colore  illa* 
rum  picaru  quas  gawi  uocamus,glauco  coloremaculatas,immonos  fimpliciuocabulo 
illas  gazas  dicimus,ac  fi  diceremus  giaucas,a  colore;forte  id  genus  picarum  dfde  quo 
Plinius  libro  decimo,  capite uigefimoo(flauo,&r  narium  appellat  a  colore.  Aetiushhto 
feptimo,  capite  quingentefimo  de  glaucedine  certius  tracfiare  uidetur,  quam  alij.nam  in* 
quit  duobus  modis  intelligi,uno  modo  proprie ,  Sfeft  cryftallini  humoris  ad glaucum 
colorem  tranfmutatio,arefadio,  8C  concretio.  Altera  fpecies  glaucedinis  ex  praeceden* 
ti  fuffufibne  producitur,humore  in  pupilla  uehementiflime  congelato,K  arefa<ao,qu* 
quidem  infanabilis  efi:,illa  uero,  quam  jjroprie  glaucedinem  appellauimus.in  principio 
nonnunqua  fanari  poteft.ilt  ex  his  Aettj  uerbis  facile  fit  Oribafium  Galeno  conciliare. 

B«e(/e)a)/i«.idefi:,  Auditus  graueis.l-  Qui  (ut  Galenus  dicit)  ob  potentiae  fenflu'tta:im 
becillitatem  generantur.nam  ex  pitutoia  materia  fhmt ,  ut  Oribafius  inquit-1  Philothe/ 
us  autem  fieri  dicebat  propter  tAo  fl  at^fmas  xfulufonn^ .  ideft ,  fenfftrax  po/ 

tentiae  hebetudinem .  Hippocrates  uno  iierbo  dicere  potuiflet ,  omnes  fenfusinhac 
extrema  xtate  lab  imtur  &C  debilitantur ,  non  ratione  potentiae  animae  intrinfecae ,  fed 
ratione  inftrumenti ,  quod  ex  aetate  paulatim  afficitur ,  dC  deficit ,  qma  ex  elementis 
compofitumeft. 


SE  N  E  s  a  lenioribus  nonulli  Hippocratis  fediatores  diftfaguunt ,  fiomew  feniorum 
ultimae  aetati  trib  uentes,  Sd  hoc  perpetuum  efle  exiftimantes.  S  enes  autem  inpriori 
aetate  ftatuentes  qii  j  medik  eft  inter  iuuenes,  ac  lemores.  Sed  nunc  manifeftemonftr auit 
fe  fenes  eos  qui  extremam  agunt  aetatem  nominare ,  quare  ad  iplbs  lermonem  termina* 
uit,ut  qui  iam  iam  omnes  aetates  percurrilTet.  Hi  uero  faepifnmeadefl:illationibus,quae 
funt  cu  tufle,  capiuntur,  quonia  partes  ad  caput  attinentes  in  ipfis  fecilime  refrigerSttir, 
bL  quia  multae  in  ipfis  fiunt  pituitoff 'fuperfluitates,cum  iam  fatis  frigidam  cerebn'  habt 
antteperalura.Afthmatauero,hoccft,  crebri  anhelitus,  ex  his  deifillationibusottfiha 
bent,cum  alioquin  SC  ipfafpirandi  inftrumraita  nonraro  habeant  proprium  fui  algoris 
principium,  quando  8C  in  ipfis  multx  ac  craflj  fuperfluitates  generantnr,K  prftereatmi 
um  imbecillitate  prpfente.renes  faepius  obftruuntur,8f  lapides  generat,  quandotenax, 
ucl  crafTa  fuperttuitas  ibi  firmata  in  fimilem  callo  fubffantiam  tranfierit .  Articuforu  a8t 
dolores  fiunt  fluentibus  aliquando  ad  hecloca  (uperfluitatibas,aliqHando  uero  proptrt 

inftrumentora,qupnattna  ad  eorum  motione  fabricaiut,frigiditate,Vertiginesaatipns 

accidimt  propter  Ipiritum;  uaporolum,  qui  in  partibus  cerebri  inordinato  cietinmotu, 
lepius  uero  bC  in  uentriculo  uitiofis  fuperfluitatibus  aceruatis  ad  cerebrum  fertur  exala 
tio  uaporofa.De  apoplexia  aut  quid  oportet  diceref  Nullus  enim  morbus  adeo  ^fenl^ 
Ii  aetati  familiaris,quom'am  in  ea  cerebrum  pituitofis  repletur  fuperfluitatibus.  Si  quoa 
uero  ulcus  aduenerit  fenibus, difficulter  fanaturpropter  defed^  l^uinis,?^  frequm 


apHdrismvS  XXXt 

ter  fc  fcalpunt ,  quod  prurigines  appellant ,  quoiiiam  illae  qu«  pruritum  operantur  i 

pcrfluitates ,  difficilem  habent  per  cutem  aiaciiationem ,  rationabile  fiquidem  exiftit, 
a  cutem  inipfls  ex  frigiditate  denfari,&:  fuperfluitates  plures  fimtil,ac  cralfrores  exifte 
temlurefc^  ipforum.neif  enim  omnes,  continuo  iffgilant,  quod  ds  acddit,quia  fenedlus 
plma  curarum  eft,K  prfterea  corpus  habet cxiccattim:  undeSC  tunc  hiagis  uigilare  con 
tingit, quando  integra  fanitate  fruUntur.Didlum  autem  a  nobis  eft,  5C  in  comriientarijs 
de  temperaturis,  ipfas  quidem  corporis  partes  in  fenedilite  fieri  ficciores,  fedmultitu/ 
dinem  fiipeffluitatum  pituitofarum  aceruari,ob  quam  caufam  a  multis  putatur  fenedus 
frigida,Khumida .  In  quo  autem  tempore  h*  plures  aggregantur,fiuntfenes  magis  fo/ 
innolenti .  In  quo  uero  bene  excernimtur ,  peruigilant  Contingit  autem  &  pauciores 
fuperfuitates  generari,  Sdeitius  excerni,magis  eo  tempore,quoialubriterdegunt,imde 
8t  maxime  propriapafflo  fenilis  aetatis  uideturelTe  uigilia.  Humiditates  autem  inipfls, 
oculorumjS^  narium,  liquetfieri  propter  cerebri  fuperfluitates,  quibus  ds  ad  aluum 
dcfluennbus,8f  ipfaflepiushumedatur.  Hebetes  aute  uifus,8Cgraues  auditus,propter 
potenti j  imfibilis  accidunt  imbecillitatem .  Glaucedines  uero  propter  immodicam  iiv 
ftrumentorumficcitatem,Sfquiaipccicmhabentfuffufiom’s, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  in  hoc  commento, quid  per  fenes  intelligendum  fit ,  exponicta/ 
men  ha:c  pars  fi  Graecis  uocabulis  utamur  >  aptius  quam  latims  intelligitur, quoniam 
nos  indifferenter  his  uocabulis  ienes  leniores  utimur .  At  Grgci  duo  nomina  habent 
longe  diftinda,  fcilicet  yi^cvi&r,  8i  TifiUrSvrat.  N  onulli  ante  GaleniJ  fuere,  qui  dicebant 
y{j!»vj«s  hg  ■nfOro-SvTBti  diilii^ui ,  quia  y^ivrtltr  illi  funt  qui  ultimam  aetatem  agunt, 

8C  qui  a  nobis  ultimi  ienes  uocantur .  OTftflrfvTta  uero  illi  iunt ,  qui  in  primo  fenio  uer/ 
fantur, K  hoc  perpetuum  effe  exifl:imarunt.At  Galenus  illos  coarguit, quoniahicHip 
pocrates  utitur  uocabulo  ,  tamen  dehisfermonemhabet  qui  in  ultima  aetate 

fimcadhos  enim  fermonem  terminat  tanquam  ad  ultimos  inhominum  aetate. 

s  E  C  V  N  D  o  rationem  reddit,  cur  in  his  fenioribus  deibllationes  fiant ,  quoniam  irt/ 
quit  partes ,  quae  ad  caput  attinent ,  in  his  deaepitis  fecile  refrigerantur,  8imult*pi/ 
tuitofac  fuperfluitates  in  ipfls  fiunt ,  nam  ex  decurfu  aetatis ,  cerebri  partes  faris  frigidae 
effedaefunt. 

Quod  legitur ,  Hi  uero  fepiflime  a  deftillatiombus  quae  fimt  cum  tufli ,  capiuntur, 

Aldinus  codex  eodem  modo  legit  «Mo-nsv-na  </S  awi  hnyiiJict ,  QC 

meus  antiquus  codex  eodemmodo  legebat.fed  ille  antiquus  qui  librum  faipfit,  conte/ 
xtuaptauit,&:  ubi  legebatur, ipfeJ5j«j';t“‘^‘"'*'l«^3dcftillariones,qujraucum 
faciimt,legendum  inftituit. 

Quod  etiam  legitur,  aim  iam  faris  frigidam  cerebri  habeant  temperatura,  contextus 
Grecus  habet  Tiu  xyecinii  'ikiuSi  ifSi  tj'*t(ji<tXs(i;ubi  apparet  il/ 

lam  particulam,  #' ^  vv  tyxaif  «asy^non  eue  exponendam,cftebri,  led  potius  partium 
qiK  arca  cer ebrii  iimt-nam  inhac  aetate  omnia  membra, 8C illa  etia  qug  calida  funt,frigi 
da  effiduntur, 8C  non  folum  frigidiffimac  partes, quale  cerebrum  A 
T  E  R  T I  o ,  cur  afthmata  fiant,  rationem  affignat  inquiens,  cum  habeant  frigidiora 
capite,  in  quibus  pituitofgfuperfluitatesabundant,adrefpiratiom'sinftrumentadeftil/ 
lant.immo  quandocp  hg  materiae  ad  renes  tendunt ,  dC  obfl:ruuntur,SGapides  generan/ 
tiir,quando  craiTamateria  ibi  firmate,in callum redadla fuerit.  Quod  autem legitur,in 
Cmilem  callo  fubftantiam  tranfierit ,  grace  faiptum  eft ,  TrufxJ^K  Aetfei  <rvstt<n(i .  uides 
Lconicenum  hanc  particulam  a-ajax/!»  interpretatum  elTe  fimile  callo,  cum  potius  lapi/ 
deum  fignificet,8f  durtim.nam  gr*ci  uerbum  habent  7rajita,quod  folidare ,  durum 

lacerefignificat,  SCjrafig/dicitinrlapidofaarriculorumduricies.proptereaKhicinter/ 

pretandum  eft,  in  lapideam  fubftanriam  tranfierit,  non  in  fimilem  callo. 

ARTO  docet  articulorum  dolores  duplici  de  caufa fieri  poiTcjUefexfuperflui/ 
tetibus  ad  haec  loca  fluentibus ,  uel  ex  frigiditate  inftrumentorum ,  qua:  natura  ad  eo/ 
rum  motum  fabricauit. 

cpr  I N  T  o  docet,8<r  uertigines  ipfas  duplici  decaula  contingere pofTe,  uel  propter 
Ipmtum  uaporofum ,  qui  in  cerebro  eft,  8C  in  fuis  partibus  inordinato  motu  mouetur: 

Y  3  uel  exhala 


f-»  -*-«  <j  ♦«jiiel  exhalatio  iiaporofa  ex  iiiriofis  humoritus  m  iientriculo  aceniatis  ad  cerebiii  fertur' 

'  S  E  X  T  o  docet  nullum  morbum  elTe  magis  peculiarem  huic  aetati  apoplexia,  qqjj 

cercbrumpituitarepletur- 

S  E  P  T I M  o  ,uniuerfaliter profert  omnia  uIceta,quaEfenibus  contingunt,  obfangui 
nis  defedum  difficulter  fanari :  unde  fefe  frequenter  fcalpunt,  S>C  pruriginem  incidimt, 
quia  fuperfluitates ,  quae  pruritum  faciunt ,  difficilem  habent  per  cutim  euacuatio/ 
nem  •  In  hac  emm  aetate  cutis  ob  frigiditatem  denfatur ,  &C  multa  fuperflua  craffiufcula 
habent,  qute  8d.  pruritum  faciunt,  8C  difficulter  mitigantur ,  ut  non  nifi  magno  negocio 
in  fanitatem  reduci  poffint 

Qiiod  legitur ,  fe  fcalpunt,  utitur  uerbo  wirTtUjideft  fcalpuntur. 

,  Qiiod  etiam  legitur, &  quod  prurigines  appellant,  Graece eft,oMti(t^«,  ideft  appellat 

e  e  T  A  V  o  rationem  reddere  cupiens ,  cur  in  hac  atate  uigilent ,  inquit ,  hocnoit 
elie  in  omnibus  necefl^io ,  immo  aliqui  funt ,  qui  optime  dormiunt .  At  cur  uigilent 
,  caufa  efi:,tum  quia  fenedus  plena  curarum  eft,tum  quia  ficcum  corpus  habentjtantcxj 
magis  uigilant, quanto  magis  fam'  funt.Nam  ut  in  libro  De  temperaturis  edocuit,  par/ 
tes  corporis  in  feneduteficciores  fiunt, tamen 8C pituitam  aceruaricontingit.propterea 
multi  decepti  funt,putantes  fenedutem  frigidam  Si  humidam  efle.  Ad  rem  igiturrede/ 

«ntesiilli,in  quibus  fuperfluitatespituitofaeaceruantur,&: non  excernuntur,plurimuin 
dormiunt.IlliuerOjinquibus  bene  excernuntur,peruigilant:cum  autem  fanifunt,pau/ 
ciores  fuperfluitates  generant.  Si  citius  excernunt,propterea  quando  fani  funt,  propria 
ipforum  pafflo  uigiliaeft. 

Qiiod  dicit.quiafenedus  plena  curarum  eft,Gr«ce legitur,  oajifjoras-iiipVirnitWf 
;^a  V  Prouerbium  antiquum  eft,plena  curarum  fenedus.  Sed  adde  tu, & morbo/ 
rum  omnium,atqj  uitae  difcriminum,ut  in  eo  carminehabetur, 

«tofo  Tv  ySfxs,  s’ 

Metue lenedam,non  enim iblaaduenit.  Btidaliudpafflminuulgatumj 
tomi/ ■jjo  aSiie  jBaj©',  ideft 

Pergraue  fenedus  eft  onus  mortalibus. 

K  apud  Terentium  inPhormione,  Senedusipfa  morbus  eft,  unde  8C Homerus  9, 
Iliados. 

s»  jSiji  «/It  o’!to'cW, ideft 

Viribus  effbttum  iam  tepremit  aipra  fenedus. 

Eft  apud  Homerum  frequens  5(se  Ataiig  «t,  ideft  molefta  fenedus,  quam  tamen  Ari 
ftoteles  in  quinto  libro  De  animalibus  Mi/  (fvmxlw,  ideft,  naturalem  morbum  uocet. 
De  qua  htee  dida  fatis  fint,  fi  illud  Virgiliarum  addiderimus, de fenedute in  Georgico 
tum  libris. 

Subeunt  morbi,  triftis^  fenedus,  nihil  enim  aliud  eft,  quam  defedus,decH 

natio,  SC  extrema  debilitas,  de  cuius  incommodis  pleni  funt ,  SC  uniuerfim  confpafi  au/ 
thores ,  Quamuis  Marcus  Cicero  totis  uiribus  illam  ab  aliorum  calumnijs  defendere 
nitatur.  Sed  nos  ut  huic  libro  finem  condonemus,  haec  diffidiahis  authoribus  difeutien 
da  relinquamus. 

Quod  dicit,  in  quo  aut  tempore  hp  plures  aggregantur,  deeft  particula,  circa  edebrS,- 
uel  in  cerebro :  legi  enim  debet ,  in  qiio  autem  tempore  plures  in  cerebro  aggregantia. 
nam  Graecus  contextus  hocmodo  feriptus  eft ,  ^  ^  toSt  «SfciSS  aAs»  ye 

tj,xt4i<«As(/ .  immd  dC  addere  conuenit ,  quia  11  in  alia  parte  eflent ,  fomnolenti  necelfa/ 
rio  non  fierent. 

Qiiod  etiam  I^itur,In  quo  uero  magis  excernuntur,peruigilant,h*c  particula  per/ 
uigilant,  Graccedl  «vvprwTidsl,  ideft  uigilantiores ,  &  potius  hoc  modo  interpretan/ 
dum  eft, ut  hpc  particula  uigilantiores, illi  correlpondeat ,  magis  fomnolenti. 

Qiiod  etiam  ita  fcriptiim  eft,  contingit  autem  Si.  parciores  fuperfluitates  generari,  8^ 
citius  excemi,magis  eo  tempore,  quo  ialubriter  deguntln  hadententiahacc  particula, 
magis,in  graeco  codice  abeft. 

NONO  caiifam  affignat,  cur  in  fenioribus  oculorum  narium  humiditates  fiantjfd 
licet  ob  cerebri  fuperfluitates,  qu«  ad  aluum  fjpefltiuntja:  eam  humedant. 


APHOkiSHVS  XXXI 

D  E  C I H  a  propter  fenfibflis  impotentis  imbccillitatenij  hefcetes  iHfiis,&r  grauio/ 

^^Dm'^inqirit  in  fenioribus  glauccdines  fieri, propter  ficcitatem  immodicam  inftrii 
oientoriim,&  quiafiiffufionis  ipeciem  habentlmmo  multi  antiqui  (decepti  tame)^ 
^ionemeiTeputarunt-Sunt  uero  longe  diftinda  yhmmiut ,  id^  glaucedo ,  SC 
ideflr,  iunufio»  n  ■%  t  t  n 

C^od  legitur,  Qinbus  eis  ad  aluum  defluentibus,  legi  debet,  quibus  eifdem.  nam 
Grsece  eft  top  ■ntTOj/.etcnim  fi  legamus  eis,ad  fenes  referendum  uideturtat  ad 

ipfas  humiditates  referri  debetldeo  quibus  eildem,  et  reliqua,potius  legedum  elUtacg 
huicnoftrx  interpretationi  internum  librum  Aphorifmoru  extremam  manum  impo 
fuimus  die.  3  o.Maij,  Anno  a  Chrifti  ortu.  1 5  3  7,  eam  uero  inceperamus  die.  2  6.  Februa/ 
rij  eiuldemanni ,  quamintrigintaquatuorledhonibus  exegimus, dumpublicein  Fer 
rarienfiAcademiahunclibrum  interpretaremur. 


St^AD  MAGNIFICVM  ALPHONSINVM 

TROTTViI  EOVITEM  HIER  O  S  OL  YH I  T  A  N  V  M  AN/ 


E  s  C I  o  magnifice  Alphonfine,  quid  illud  in  te  fit  tam  glutinoliim  K 
tenax,  quo  in  morem  Magnetis, omnes  qui  literas  ac  bonas  difciplinas 
fecSantur.in  tuum  amorem  prauocas,et  quafi  hamo  quodam  irretitos 
tenes.  Qiuim  mecum  ipfe  cogitarem  quid  hoc  eflet,  ftatuebam  bona 
fortunsidcfficerenonpofle,quandoquidemmuIti  diuitqs  affluetes, 
aprobis  tamenuirisodiohabeantur,idquodcerfumefi:,Natursbo/ 
namulto  minus  hoc  efficere  poffe,  cum  8C  multos  his  bonis  prsditos  fapientibus  inui/ 
fos  uideamus.  Sed(ni  fallor)hamus  hic  tam  glutinofus  dC  aducus,ut  uideo  omnes  exi 
ftimare,in  animi  bonis  fitus  eft,  qus  adeo  ample  K  fulgide  in  te  fplendent  Alphonfine 
Uir  Magnifice,  ut  omnes  facile  in  tuum  amorem  pellicere  poflis  his  animi  bonis,  ideft, 

cgregiisuirnitibus,liberalitate,animimagnitudine,comitate;fortuns,at(5natiirsbo/ 

natam  indiflblubili  nodo  ii3xifti,ut  exqs  diuinitas  qucda  refiiltet,  qua  omnes  in  tuum 
amorem  uelintnplint  pertrahatur.En  ego  diuino  quoque  hoc  numine  dudus,in  tuum 
decus  Quartum  hunc  Aphorifmorum  librum  in  lucem  prodire  uolui,quem  fi  Ista(u5 
foles)  fronte  te  excepiffe  intellexero,  multum  eius  commendationi  acreuiffe,mihi  cer/ 
to  perfuadebo .  Bene  uale,  K  me  ama, 

V  4 


^  ANTONII  MVSAE 

BRASAVOLI  MEDICI  FERRA- 

RIENSIS  IN  CLyAIiTVM  LIBRVM  APHORISHORVM 

Hippocratis  SC  Galeni,Commentaria,8i  Annotationes, 

OT  SVNT  ILLA,  ET  TAH  VARIA,  Qv* 
inhoc  libro  ab  Hippocrate  edocentur,  ut  eorum  qua  ab 
iplb  dicutur  nulla  breuis  repetitio  fieri  poffit,  K  tanquam 
prjludiu,quodipfo  Hippocratebreuius  fit,  Adde,aphorif 

mos  iftos  tamdiuerfoscfre,uthominumfaciesfunt.unde 

Hippoaatis  fententiam  breuibus,  &  per  epilogum  expli/ 
care, prope  impoflibilitatem  accedit,  uerum  fi  aliqua  brt' 
Ilis  introdutflio  fieri  contingat, haec  eft  qua  fequitur. 

In  hoc  libro  ab  Hippoaate  canones  quofdam  edoccit, 
quos  neceflarium  eft,  Medicum  fecundum  artem  inceden 
tem,in  omni  euacuatioe  tam  naturali,  quam  arte  fatSa  ob/ 
feruare,8i  totis  uiribus  attendere. 

APHORISHVS  I 


"V  T  Tero  gerentes  funt  medicanda:, (i  materia  turget, quarto  menfe,8J ulquead 
V  leptimum,fedliasminus.Iunioraautem.8Cfenioraueretioportet. 


non  abrefuitHfppoCTatemdepur^tionefermonefa<fturum,abeacarccresape/ 
rire,  qua  cateris  periculofior  exiftit,  ut  eius  difcipulum  in  hoc  difcrimine  conftitutum, 
.promptiorem reddat, qui 8C  quo  tempore,Si quibus  affetSibusidfieripollitK debeat, 
prompte  cpgnofcatjSC  fecundum  certas  Hippocratis  leges  operetur.Nempehacpur/ 
gatio,a  qua  incipit,8C  fi  periculofa,plerunqf  tamen  neceuaria  eft.nam  utPhilotheijuer/ 
bis  utar,  xscSifnu!  fitthiywa  toj/  Ij-xvftomirSi/  ymumt/t  KS«  Mina  Titm  «/Isiat/ 
iaifay  tui  atc!.  ideft,  D  e  prf  gnantium  mulierum  purgatione  dilputat,  K  quado  illas  eua 
cuare  oporteat  edocet.Breuiscp  huius  aphorifmt  fenfus  eft,  utero  gerentes  medicanda 
non  limt,  nifi  materia  turgeat.Immo  Si  fi  turgida  fit, tempus  in  quo  fieri  poffit,  confide/ 
rare  oportetmam  quarto,  quinto,  fexto,  &:  feptimo  menfibus  (quado  expedit)  euacua/ 
re  oportet,  tamen  quat  feptimum  menfem  agunt,minus  purganda  funt,ideft,in  his  diu 
tius  confiderandum,8i  temere  agendum  non  eft  inhocmenfe,  in  quo  quandoque  pa/ 

riunt,5i  foetus  luperuiuerepo(Iunt,neinconfultepurgemus.ut  id  deni(^  colligi  poffit, 

pregnantem,  qua  iunior  fit  quarto  menfe,  qua  antiquior  feptimo,  purgandas  non 
efle.at  fi  quandot^  ab  aliquo  affedhi  purgare  cogamur,td  nonfine  magna  cautione  ten 
tare  oportet.  „  -  ,  , 

tm  cfyx,  'ivis  itlwHy-ideRyVteto  gcretes, 

fi  materia  turget,medicari  conuenit  quarto  menfeufcj  ad  feptimum.]  Multa  funt  circa 
utero  gerentes  mulieres,  earunde  purgationes  atqi  morbos  Ipeculationc  dignaHip 
pocrates  nuncdeibla  materia  turgida  fermonem habere  uidetur-  Materia  uerotuw'/ 
da  uocatur,quat  cocitata  eft,SC  loco  ftare  nonpotcft,fed  ab%  ordine  raouetur  ut  dilcri 
men  fit, ne  mebro  nobili  infigatur, Sf  illa  pereat,  quae  materiahac  turgida afficitur.PW/ 
lotheus  quid  eftet  tingere  edocens  inquit,  i^yxi  «  uo  xiveiM,  ideft,  turgere  autem  mo/ 
ueri  eft.  Cum  autem  materia  nirgida  eft, morbum  acutum  elle  oportet,  nam  Si  citf  ter/ 
minatioms  eft,8C  grauia  fymptemata  habet.  Adde^,  hac  materiam  necellario  calida 


«fle.  At  fieri  poteft  mulierem  utero  gerentem  acuto  morbo  corripi,  ST  tamen  turgidam 
materia  non  habere.Propterea  multaa  nobis  hocloco  diicutiendaoceurrunt,quac  nuc 
per  ordinem  deferibemus.  Primo  an  in  utero  gerentibus,  acuto  morbo  correptis,  fed 
nonturgido,  pharmaco,  idefi,medicamentopurgante  uri  conueniat,Secundo-,antur/ 

gente  inateria  purgatio  folum  in  quarto  menfe  ulque  ad  feptimum  fieri  debeat, etiam  fi 
ante  quartum, uel  poft  f^timum  turgeat.  T ertio,an  in  utero  gerente  acgra.in  qua^ 
pediat,  feiSiouenae  fieri  debeat.  Vtnos  hac  dubia  eo  faciliori  modo  quo  fieri  poflir^ 
remoueamus,fcire oportet, cu  Hippocrates  utitur  uerbo  tfKfiiKxifjay,  uehemens  phar 
nucum  propinare,  aut  uorandum  dare  intelligit.  propterea  a  Philotheo  dicitur,<}!(q>/' 

ItxKifljeii/  -n  i8r^«£j>si/,ideft,Medicari  eflrpurgaremedicamento  cathartico,qualiafunt 
fcamoneumj  colocynthis ,  eiufdem  generis  alia.nam  tempore  HippocratisMannaj' 
caffia  (  quam  nos  iiliquam  oblongam  uocamus)  KRhabarbarum,  ignota  erant. Gum> 
ergo  accidit  morbus  acutus,8C  non  turgidus,  quia  acutus,  materia  (ut  plurimum)  ca¬ 
lida  eft ;  at  quia  non  turgidus ,  materia  fixa.K  inhaerens  erit .  Si  ergo  utero  gerentem 
mulierem  hoc  morbi  genere  corripi  contingat ,  medicanda  non  eft.  hoc  ita  perflia/ 
deripoteft.  Hippoaatesinprimo  Aphorifinorum  libro,  aphorifmo  uigefimoquaita: 
docuit,  in  acutis  paftionibus,  &  in  principijs,  raro  nos  medicamentis  purgantibus  uti 
debere:  quando  uri  expedit,  etiam  cum njagna praemeditatione  faciendum -Idip  tam 
in  uiris,  quam  in  mulieribus  fimpliciter  intelligit ;  quanto  iffagisin  utero  gerentibus, 
mulierilnis  premeditari  oportebit,  purgationem  euitare  debebimus:  prj^tim  quia  | 
inpraeaddudi  aphorifmi  commento  a  Galeno  dicitur,  omnia  pluimaca  ^e  potentia  | 
calidacum  uero  morbus  acutus  fit  calidus, obefle  potius  quam  j^Rellepotcrunt.  Ad 
de,  quod  medicamenta  plurimum  agitant, ideo  aborftimfacerepHFenlfjKfcetui  atque 
matri  mortem  inducere.  Scito  tamen  quod:Galenus  libro  terticl^idemiarum  hunc 
Aphorifmum  adducens  annotauitpauciffimas  praegnantes  ex  hiMKutis  morbis  abf<^ 
corruptione  foetus  euadere,  Si  quod  in  tertio  quarto  menfe  ma^s  fanantur  mam  in 
alijs.  Immo  adeft  Hippocratis  aphorifmus  in  quinto  libro  dicens.  Mulierem  utero  ge/ 
rentem  capi  ab  aliquo  morbo  acuto,  Iethaleeft.Inquoloco  Galenus  dicit,mbtbum  a> 

Clitum  cum  febre  continua  efle.  Si  uidu  morbo  conuenienti  uti  uelimus ,  infaiv 
tem  interficimus,  nam  hic  uidius  eft  nimis  tenuis,  propterea  illi  nutrimentum  aufe/ 
limus.  Atfi  pleniorem  uiiftum  quam  morbo  conuemat  exhibere  uelimus,  morbus  au 
gebitur,  &  mater  una  cum  filio  peribunt.  Ad  rem  igitur  redeuntes,  primae  dubitationi 
ita  latisfacfium  iri  uolumus.  Mulierem  utero  gerentem, quae  morbo  acuto  correpta  fit 
( modo  ipla  materia  non  turgeat)  non  efle  medicamento  purgante,  qualia  erant  qu* 
iab  antiquis  cathartica  uocabantur,euacUandam.  At  nos  aliqua  habemus  medicamen 
ta  quae  in  eorum  numero  quae  euacuant,  collocari  polTunt,  tamen  utero  gerentibus  pro 
pinati  poflTunt,  SC  non  procurant  aborfum:  qualia  funt  praeparata  caflia  ne  flatus  exci¬ 
tet,  Rhabarbarum,  Manna,  quae  tuto  exhiberi  pofliint,  non  flet  aborfus.  immo  in, 
dies,  quando  opus  eft  exhibemus,  nulla  incidunt  difin-imina  utero  gerentes  mulie.’.'  ■ ,  ■  “it  > 
tes.  Adde  quod  Paulus  Aegineta  in  principio  fili  primi  libri Rhaponticum  utero  ge.;.. '  ^  i' 
tentibus  praebet,  etiamin  paflione  nullius  feri?  momenti. tamen  Rhapontieum  ( fi  alia  .',V 
res  fit, quam  Rhabarbarum,ut  re  uera  eft)  eafdcm  mres  habet,  quas  Rhabarbarum  pof 
fidere  dicitur,fcddebiolires  Si  inefficaciores.  Ideo  pro  Rhabarbaro  duplex  Rhapom 
tici  pondus  propinant  Arabes,8f  proficit. eftej  adftringentium  uirium  Rhabarbarum,  J> 
pofteaquam  peccantem  materiam  eduxerit,  propterea  fottum  in  utero  Corroborat  at¬ 
que  confirmatLicet  nonnulli  recentes  aufilint  dicere,  8C  aperte  profiteri,  quod  utero 
gerentibus  aduerfetur,  quod  8C  abfurdum  eft,8Cfuis  Arabibus  repugnat,  qui  tamen 
foli  de  Rhabarbaro  loquuntur .  In  acuto  igitur  utero  gerentium  morbo,  ubi  materia 
non  turgeat,  pharmaco  uti  non  debemus,  perpharmacum  medicametum  eletftiue  eua 
euans  intelhgetes.ut  Galenus  Si  Hippoaates  ipfe  intelligut.T  amen  et  alterare,  &;  eua 
ciarelicet per  ea medicameta,qua:a  recentibus  Beriediifta  nuncupatur.Quo  euacuan 
dimoite  ego  in  dies  utor,et  femper  ad  uota  fucceditEt  ratio  in  proptu  eft,  qiua  hgc  me 
dicameta  non  agitant,immo  utero  gerentes,ex  fpotinis  fiiis  uomitiombus.quashahet  , 
prunis  mcnfibus,magis  pmurbantur,^  exhis  euacuatiombus.Immo  unuhicaddam,  ' 


^38  LIBRI  TERTII 

Mohcres  illae  utero  gerentes,  qax  ideo  abortire  folent,  quia  acceptabulapleriamuta, 
tis  funr,  fi  frequenter  dum  utero  gerimt.Rliabarbaro  utannir,  continent,»:  ad  partum- 
’  /e«  fetum  deducunt,  ut  nos  hoc  anno  experientia  uidimus.  Ab  aloetamen  funune  a 

uendumeft.  _  „  - 

Ad  fecundam  dubitationem,  conflat  Hippoaatis  fententiam  efle,  fl  in  utero  gerete 
materia  turgeat,  K  concitata  fit,purgaridebere.Khoc  Galenus, attpomnes  alij  antiqui 
ores  medici  cum  Hippocrate  fentiunqidij  medicameto  purgante,idefl,  forti, 8C humo 
ri  turgenti  conuenieti,  qui  plcruncg  calidus  efl, fieri  uolunt.tan}en  non  eft  nifi  euacua/ 
tio  coaefla-quanon  tentaret  medicus,  nifi  uitae  diferime  pracuideret.  Sed  an  quarto  mtn 
feuiq!  ad  feprimumhmc  purgatio  iblum  fieri  debeat,»:  non  primis  menfibus,ne(»  ulti 
mis,eriam  fi  materia  turgcat,nonmedioae  dubium  incidit.pro  quo  enucleado|nosdi/ 
cimp,Hippocratis  fententiam  non  efle,quodaIijsmenfibus  fi  materia  turgeat,purga/ 

tio  fieri  non  debeat, praeterquam  a  quarto  uf^  ad  feptimum.immo  in  quocuncj  tempo/ 
re  materia  turget,  fempa  euacuada  efl.  nam  ut  in  decimo  aphorifmo  iequeti  dicetjoum 
materia  turget,eadem  die  medicandu  efl,necp  expedare  oportet,  quia  expediare  inhls 
nocuum  efl,atcppericulofiim-Ideoturgentemateria,  in quocuntjmenfefint utero ge, 

rentes,inprimo,fecundo,fep  timo,uelo<flauo,femperpurgand3crunt,nec  expediare  0/ 

portet,quianocuum  efl.Quod  ueroab  Hippocrate  dicitur,qirarto  uiijad  fcptimuute 
to  gerentes  purgandasjitTmtelligi  non  debet, quod  alijs  menfibus  purgari  non  conue/ 
niat,quando  opus  fuerit.Sedhic  efl  fenfus,camateria  tinget  etiam  in  utero  geretibtis, 
femperpurgandunrf|ft,taminprimis»:ultimismenfibus,  ^  inmedifs,  tamenillapur/ 
gatio  quae  quarto  OTnfe  ufej  ad  feptimu  fit,  tutior  efl,  ^  quae  in  primis  K  ultimis  menfi/ 
bus  exercetur. uftddfltero  gerentes  fi  materia  turgeat,  quarto  menfe  ufep  ad  feptimum 
funt  medicandae, q!!5dtutius,8d  fine  ullo  incomodo  fieri  potefl.  Atin  alijs  meniibusfl 
materia  turget,medicandaquideefl,fednon  ita  tutc,nec praeter  aliquod  difcrimenfoe/ 
tus .»:  ratio  in  proptu  Ce  offert,  quia  primis  illis  menfibus,  ligamenta  foetus  tenella  fimt, 
mollia,fubtilia,utfacile  apurgantis  medicamenti  comotionedifrumpi  poffint,ptateue 
ro  procedente, craila,dura,8d  robuftiorafiut,8d  ideo  minus  Isdutur.  Adiiucproceden 
te  aetate  cum  foetus  admaturitate  accedit,grauiorfit,£d  adeo  ponderofior,quodpaiica 
etiam,3d  partta  comotionefadla,difrupimtur  ligamenta, ut  Galenus  in  comento  egre.' 
gie  per  exemplum  in  arboribus  edocebit.  Simpliciter  igitur  femper  fimt  medicandae  fi 
materia  tinget,  fed  tutius  efl  quarto  menie  ulip  ad  ieptimu,^  primis,  tiel  ultimis  menfi' 
bus.Nos  praeterea  tutiorem  uiam  habemus, cp  antiqui  habuerint:quom'am  Rhabarba/ 
rum,  caffiam,mannam,8d  alia  eiufdem  generis  exhibemus,  quae  antiquioribus  medicis 
occulta  erant,  8C  penitus  ignota.haec  enim,nonmodo  non  agitant  humana  corpora,fed 
longe  corroborant.  Auerois  aut  tertio  libro  eiufdem  uoluminis,  quod  infaipiit  Colli' 
get,capitequarto,huncaphoriimuadducit,fednoperuerbaHippocratis,itaenimfcri 

. .  i„<,yPtumreliqiut.Dicit  Hippoaates, Mulier  praegnas  nondebetphlebotoniarfnifi  quan 

j^y^do  embryonis  uirtusfiieritfortis,hoceflaquartomefeu%adfeptimum,nifl humores 
V^^fufttnt  finiofi,»: Pharmacia  concedit  timc.ego  autem  dico  quodphlebotomia  quando 
•^"^(^adefl  repletio,  qua  embryo  non  indiget,  non  efl  mala,  fed  pharmaciam  non  credo  ad 
"  '  bonum  pertienire  finem,  immo  necenario  laedit  embryonem.  Haec  Auerrois  latis  in/ 

compte,qHi  ftatim  tribus  argumentis  probarenititur,fcetum  a  medicamentis  lacdi.Pri' 
mum  eft, quia  medicamentum  in  leiiibftantiamuenenofiimhabet,ideo  fatum  interfi' 
cerepoterit. illum em'm  ueneno  afficiet.  Secimda,maIos  humores  adeo  concitarepote 
rit,quod  ad  fatu profluent,-&  ipfum  laedennT ertiu,omnia piugantia medicameta,  uri 

nam  proritant,  quf  uero  illam  proritant,  menfes  etiam  prouocare  poffunt.quod  autem 
menfe  prouocat, abortire  facit.proptereafententiahanc  tan®  ab  Apolline  ditfiaAuo: 

rois  infert, Medicamenta  utero  geretibus  propinanda  non  eue,unde  in  his  uenac  feAo 
fieri  debet.  Medicamenta  nero  euitare  oportet.  S  ed  Auerrois  (me  iudice)%irauo,  inui/ 
doqp  animo  in  Hippocrate  utitur.primo  enim  mentitin-,ab  Hippocrate  dici,  uenS  mU' 
lieri  utero  gerenti  fecandam  non  efle,  nifi  a  quarto  menie  ulque  ad  feptimum,  quaiv 
do  fatus  uires  robuftiores  erunt,  immo  libro  qiririto,aphoriimo  trigefimoprimo,Hip 
pocrates  dicit,Mulier  utero  gaens  (anguine  miflb  ex  «ena,  abortit,  gimagisfifbe^ 


A  1>  H  0  R  f  S  M  V  S  I 

Ct  maior.  Et  Galentis  m  commento  rationem  reddft,  quia  nutrimenhimilli  demituri 
tamen  pluri  utitur,  quam  ciim  eflet  in  primis  menfibus.  Argumenta  iiero  liila,  quibus 
Auerroisprobat  mulieri  utero  gerenti  medicamentum  exhibendum  non  elie,  nullius 
momenti  funt.  namfupponimus  materiam  ftiriofam  elle  8C  concitatam,  quat  apte  per 
feApnem  uenj  educi  nonpoteft,  ideo  fl  euactiari  debeat,medicamento  fibi  conuenien^ 
ti  indiget.  Id  certe  uerum  eft,  medicamentum  omne  aliquid  uenenofi  participare,  fed  a 
nobis  corrigitur,  prsterea  tus  iieneni  demitur,  ex  tranutu  quem  facit  medicamentum 
per  matris  uentriculum  K  hepar.  Adde,  quod  medicamenta  uias  uteri  ita  facile  non  pe 
nmt.  Denique  fi  materia  illa  turgida  omittatur ,  adhuc  peius  eft ,  quia  iieneno  parti ci/: 
pacunde  &  matrem  8C  filium  aeque  interficere  poterit  ld^  contra  Auerrocm  dicamus, 
Hippocratem  libenter  medicamenta  non  propinare,  in  his  prtefertim  qitx  utero  ge/. 
runt.  Seda  morbo  coadlus  exhibetmt  iiel  utrorunq^ mortem ,  uel  faltem  matris  euitet; 
AtHippocrates  nonignorabat,  his  medicamenta  exhiberenon  elle  conueniens; fed 
uismorbi,5C  materia  turgida  ad  hoc  inuitant  atqueperpellunt.  Ad  fecundum  quod 
eft, medicamentum  humores  in  motum  ponere,  propterea  ad  foetum  confluere  poffe;- 
Relpondemus,  Auerroem  parum  prudenter  argumentari:  quippe  qui  non  conlidera/ 
Uerit  iam  in  motu  cfle  atque  defluxu,  quia  turgidi,  ideo  &  fine  medicamento  ad  fotum 
colluere  poliunt,  immo  cum  materia  turgida  eft,  minus  poteft  ad  fotum  defluere  fiim/ 
pto  medicamento,  quam  non  fumpto;quia  medicamentum  naturaliterperaluum,aut 
per  uoniitum  dudt.  T  ertium  Auerrois  argumentum  fimpliciter  abfurdifltmum  efls 
quod  ommarnedicamentapurgantia  urinam  prouOcent.  Immo  hoc  etiam  gratis  con/ 
cello,  dicimus  non  exhiberi  medicamentum,  ad  corroborandum  Fentum,  fed  folum  ut 
prohibeamus  ne  turgida  materiahtic  illucq?  uagans,  fetum  matrem  interficiat.  Scie 
mus  enim,  medicamentum  exhiberemalum  elfe;  fed  maius  malum  eft  non  exhibere, 
ex  duobus  autem  malis,minus  eligere  oportet.  Cum  igitur  abHippoaate  utero  ge/ 
tenti  medicamentum  praebetur,  intrite  praebetur,  ita  uero  operari  cogitur,ne  maius  ma 
Ium  fequaturj  quod  eft  mors,  uel  fetus,  uel  matris,  uel  utriufque,  nifi  furiofa  materia 
euacuetur.  Ad  tertiam  dubitationem  de  ucnac  fetftione,refpondemus.  Si  utero  gerens 
magnam  fanguinis  copiam  habuerit,  SC  talem  abundantiam,  ut  pro  fetu,  Sdproipla 
nutriendis  fatis  habeat ,  K  aliquid  etiam  fuperabundet ;  tunc  in  quocunque  tempore 
(  quando  opus  eft  )  uenae  fetftio  tuto  fieri  poteft  .Tamen  primis  illis  menfibus,  cum 
foetus  adhuc  paruulus  eft,  8C  tanto  nutrimento  non  indiget,  fecurius  fieri  poteft,  quio 
quid  de  hac  re  Auerrois  fentiat.  At  fi  magnam  fanguinis  copiam  non  habucrit,fed  uei 
paruam,  uel  tantam  folum,  quae  fatis  fit.  T unc  dicimus  uenam  pbft  tenium  menfem  fe 
candam  non  eiTe,  fed  potius  medicameto  uti  debemus,  quod  fecUndum  materiam  pec/ 
cantem  exhibeatur;in  tali  em'm  non  ab  undat  fanguis,  fetui  nutrimentum  demere/ 
tur,itaq!  periret.In  primis  uero  menfibus  fleri  poteft,  quia  fetus  tanto  nutrimento  non 
indigeuproptereamulieres  primis  mefibusmultas  materias  euomerefolent,quiafetus 
tot  menftrua non  c6fumft,quot  habet  mater .Bt  h*c  eft  Hippocratis  SC  Galeni  fenten 
tiaquintoaphorifmoriS libro, aphorifmo.31.ubi Hippocrates  dicit, Sifanguis  emulie/ 
re  utero  gerente  e  uenamittatur  abortit, SC  magis  fi  fetus  fitmaior.Galenusi^  in  com/ 
mento  addit, quod  nonfolu  ex  fanguinemiflb  ex  iiena  fetus  deftruitin-,fedetiaexlon/ 
giori  inedia,  tmde  quanto  maior  eft  fetus  fanguine  milTo,  tanto  magis  deftruitur,  quia 
plurimo  indigetalimento.  At  in  morbo  utero  geretis  ex  materia  furiofa  coparatione  fa 
t!b,dubitare  contingit,  quid  magis  faciendti  fit,  an  fedio  uenae, uel  medicameti  exhibi/ 
tio.P eto  an  magnam  fanguinis  copia  habeat,  8C  materia  furiola  fit,  tali  furore,  quod  per 
uenae  fecftionem  fanari  poffiriquoniam  fi  fit  biliofa  materia  (quae  ut  plurimum  eft)  per 
uenae  fedlionem  non  bene  euacuatur.  Si  ergo  turgida  fit,8i  eo  modo  quod  per  uene  fe/ 
roonem  ftnari  poffit,8C  magnam  fanguims  copiam  habeat,in  quocimtj  teporemeWus 
rm  fecare  uenam, q?  medicamentum  exhibere.  Si  aurfanguinis  copiam  non habiiait, 
cf  in  quarto, uel  poft  quartu  menfem  fir.medicamento  uti  melius  erit.Quado  iicro  om 
nia  aqualia  iimt,ideft,  quod  per  uenf  Icdione  lanari polIit,8f  multo  iangirine  no  abun 

det,  inprincipio  melius  eftper  uenjfedione4'cedcre,^  per  medicametEAtfimateria 

turgeat,  et  ]j  uenj  fcdlione  euactiari  no  polliqin  quoc3$  ^e  medicameto  uti  opus  eft. 

Cum  uero 


540  LIBRI  tertii 

Cumuero  fanguinis  copianon  adfuerit,Kitaperinedicamcntu,ficuti  peruen*  faSf 
nem  demi  poflit,  in  his  quae  excedunt  quartum  menfemjpotius  medicamento  uo' 
mus,c^  ucnaefeAone.  Scito  tame  matcriafuriofam  plerucp  per  medicameta  euaci^ 
Inilla  parte,Quarto  menfe  ufep  ad  feptimEf,  decepti  funtIacobus,Vgo,  SCcate^ 

centiores, ideo  ct^Bturillapartem  dupliciter  interpretari,  inclufiue,aCexcIufiue,i„vfe 
licet  indudedoquartummefem8Cfepnmu,&i  excludendo  quarta menfem et  feptinr 

K  de  uero  fenfu explicare  fe  nefciunt,quonia  ueram  interpretatione  no  habebant  nam 
illa  pr^olitio  a  fupereft,nepclegi  debet  fine  prtcpofitione  a,qnarto  mefe  uf*  adf^ 
maSi  enimitafegptur.manifefteapparetquodmefem  quartu excludere  non polfimi- 
quonia  Hippocrates  dicit,  quarto  menfe  purgandas  eflcjquod  eftinipfo  quarto  menfr 
c6ftitutas.Id^  magis  perfeaumeft in  Graeca  lingua,in  qua  dicitur  '»'’’3Pi*‘iu/«,acfidi 
cat  quadrimMres,quo  uocabulo  eas  explicat,  quae  in  quarto  funtmenfe.  Quodetiam 

feptimamenfemincIufcn'tHippocrates,particula,quaeftatimfequitur,oftmdit.lnam/ 
quam, minus  uero  h*,lciIicetuterogerentes,quaeinfeptimomenfefunt,purgarecxpe 

At- Atnon  mirum  quod  ita  interpretentur,  quoniam  utlhtim  uiderelicebiqhancp^ 
ticulam,Minus  uero  ha:,adeo  extorte  intelligunnutnihil  peius  dici  poflit,  udexcQ. 
tari.Immo  8C  Cociliator  differentia- 1  tf  ff.fumme  hallucinatur,Holes  hicfeptimum  men 
fem  ab  Hippocrate  excludi.Nouem  etemm  menfes  in  tres  partes  diuidit-primo  fecun/ 

do  8£  tertio  menfibus  poti  usuen_amfccat,quam  medicamentum  pra:beat.quarto,qutti 

to,8C  fexto  potius  medicatur,quam  uenaefedltonem  exerceat-feptimo,o^uo,&nono 
nihil  facere  inftituit,  Denicp  infert, Hippocratem cxclufiue  intelligendum  efle,u%ad 
fepn'nfium,feptimumipfum  excludentes.  Sed  (utftatim  uidebimus,  hocmodo  inSlt, 
gere  impoflibile  eft,ob  hanc  particulam,Minus  nero  hae,quacfequitur-  Sed  quia  Ara/ 
beSjK' eorum  imitatores  de  hacreplurimadicunt,  quaeHippoaati  dc  Galeno  aduer/ 
fantiir,  tu  illos  lege,  qui  bonos  authores  imitaris,  dC  ex  teipfo  ( fi  eorum  diiflarede  te- 

cenfeas)fatisfacerenihilimpediet.mihienimanimusnoneftiIIosauthoresGracisiiii/ 

mifcere,ne  fimul  tritico  loliS mifcentes,bonas  horas  perdere  utdeamur. Cur  uero  quar/ 
to  menfe  medicamento  uti  debeamus,Philotheus  rationem  affignat,inquiens,’nT6Bi,, 

MKum  ylf  IcKtu&us  m  ultTpx  v>  Se -niistt  «n-inuj; 

•AatKvvmi/,  ideft,Tunc  enim  fcetus,  qui  utero  fct/ 

tur,diligenter  ac  tuto  uulua  continetur:8f  praegnans  uehemetiorei  motus  perfert,  qu3 
embryumfiue  foetus, nullafitiniiu-ia  affei^s. 

ximci;  «AVta/Tae,  ideft,Minus  uero  has, quae  (iinfinfeptimo  menfe  purgate  expedit.] 
Grateutn  contextum  habemus,in  quo  legitur  ««oj/  .A'  ^«c  Tcu/TWr,  ideft,minus  autem 
•  quae  iuxta  has  funqidefi,  quae  in  odiauo  menfe  erSt.  Sed  hunc  codicem,  ficuti  in  muWs 
alijs,ita  in  hoc  deprauatum  effe  iudicamus.Leonicem'  interpretatio  corrigi  debet, quod 
enim  dicit,  Sedhas  minus,lege  Sed  hae  minus  fcilicct  purgandae  funt.Iacobus,Vgo,K 
alrj  recetes  hanc  parte  ita  intelliguqquod  utero  geretes  nongeretibus  uteto  minus  pur 
gandae  fint,  ideo  fenfum  faciunt  minus  uero  hac,  fcilicet  utero  gerentes  funt  pur^m/ 
de,  quam  non  gerentes  utero.  At  quam  infulfe,ne  dicam  ridicule  abcrrent,quifq)  eoam 
mediocriter  eruditus  intelligere  poteft.  quid  ein  egregium  ab  Hippocrate  Aceretur,  fi 
eius  uerborum  fenfus  fit,minus  purgadas  efle  utero  gerentes,  quam  non  gerentes  irtt/ 
rof  Qiiis  enim  adeo  pinguis  minerux  inhoc  dubitare  poflTetCquippe certum  efti  utero 
gerentes  periculum  incidere,  quod  nongerentes  utero  non  incidunt  Sd  quod  mirueft, 

■  ipfiac  fiegregium  facinus  acediatur, id  totis  uiribusprobarenitunniriquia  utero ge 
rentes  debiliores  fimtnon  gerentibus  utero,8f  quia  ex  euacuationemaiora  nocumeiy 
ta  incirrrercpoflunt  O  rem  Regiam  quam  probarunt  Adduntep  illam  didhonemmi/ 

nus, tribus  modis  expom'  poffe.primo,minus  frequeter.fecundominus,quia minori 
-debiliorimeAcamento.Tertio  minus,  quia  minori  euacuatione-at  ipCtotinculcarunf 

-atep  exaggerarunt,  quia  Hippoeratis  fentetiamignorabantNos  aute  ueram  ueritatem 
exprimentes  dicimus,HippoCTatis  fenfum  efre,minus  uero  hx,  ideft  illxquxinfeptt' 
mo  menfe  funt,minus  purgari  debent,  ideft  tot  non  funt  qux  in  feptimo  mefe  funt  pui' 
gandx,  quot  illxquxin  quarto  quinto  8C  fexto.Ratioque  fnprompni  eft,  quia  mub 

■  ex  in  feptimo  menfe  pariunq  quarum  partus  fuperueniun^  8C  illxpurgandsc  nonfimt 


f 


AJ.H.O  R-IS  «  r  S  I 

Tu  ueroftatim  Ai>itat)iS)quomodo  6oc  fdri  pofsit,quado  uter5ga-ens  feptimo  mcii 
fe  paritura  fit,K  quando  non  fit  paritura  ,uf  tunc  purgarioncm  euitare  pofsimus.  Re^ 
Ipond^uS)  apud  Hippocrate  8^  Ariftotelem  in  libro  Dc  arumalibus^catas  quafdani 
rffiulas  dehacreinueniri,quas  fi  difcerc  Cupias, hte  funt  quacfequiitur,Satim  cum  fe/ 
i^n  in  uterum  recipitur,  uterus  tanquam  manus  ipfum  capit,ftringitKc5tinet,&;  cir/ 
ca  ipfum  pellicula  qusdam  connafcitur,  quam  feamdam  uocant,  quae  femen  conti/ 
net  5C  fouetjhocij  ab  Hippocrate  in  principio  de  foetus  natura  edocetur,hoc  modo  di 
coite  .Si  quidem  femen  ab  utrifcp  profedum  in  mulieris  locellis  remanet, primum  qui 
■  dem  Cmid  mifcetur  utpote  femina  no  qtiiefcente,  cogiturtp  bC  craflelciqcalefedumij 
detifatur.  Spiritum  ddnde  c6cipit,tinnefcit<^  utpote  in  loco  calido  cum  fit,  adeo  quod 
Hippocrates  dicit, in  fex  dierum  ^atio  cUiufdam  pilae  formam  habere.  Nam  cafum  an 
pllx  fuz  uxoris  refert  Mufoergos  nomine,  quae  cum  hominibus  iierfabatUrmt  uid«e 
turhonefta  concepit,  putamus  nos  intelligendum  efle ,  ut  iiideretur  hon  abuti  uendre. 
Hippocrates  hoc  fcicns,feprimG  die  iufsit  ut  e  loco  ^o  defiliret.  Sciebat  autem  efl?  ta 
letn  diem  ipfa,  quia  obferuauerat,  femen  quod  receperat  non  cxifie.  Cum  ifta  eloco  al/ 
dori  defiluit,femen  in  terram  decidit,K  fonuicBrat  autem  fimile ,  fi  quis  oui  piitampn 
auferat,membranam<5  interiorem  relinquat, quod  intus  eft  liquidum  comperiet,^iod 
Cmiliter  iere  habebat, tamen  coloris  rubri,8C  rotundum  erat  quaedamtj  fibra  crafla  al 
bx  in  membrana  inefie  cernebantur  fanie  cralfa  K  rubra  cpnuoluta,  circai^  membrar 
nam  extrinfecus  uarices  quadam  cruenta  connedebantur,  medio(^  membrana  loco 
tenue  quid  extabat ,  quod  mihi  umbilicus  uidebatur ,  quia  primo  relpiraret, membra/ 
nam  tota  femen  complexa  ex  eo  circuntendebatur,  hoc  eft  quod  femen  acquirit  in  fex 
diwus.Poftea  paulatim  procedit ,  ut  in  nono  die  uirtus  formatiua  incipiat  lineamenta 
pattiri,in  quintodecimo  die  fanguis  per  totum  p^etrauit.  Infans  autem  fi  femella  fit, 
longius  Ipatium  formationis  fit  in  diebus  quadfagintaduobus.Si  uero  mas  fit,longiu$ 
fpatium  eft  triginta  duorum  dierum  nam  pleruncp  (inquit  HippOCrates)hoc  tempore, 
uel  paulo  quidem  maiore, aut  minore  tempore  cOnformatur.His  pralibatis,  fcito  mu/ 
lieresqua  alias  concepere,  quando  cocipiutit  id  fcire:K  quia  multae  tales  dicunt  quod 
ignorant,mentiuntur  omnes,  nifi  ftolidae  fint .  Illx  autem  quae  nondum  concepere  ex 
hoefetre  poiTunt, quando  femen  uterum  non  exaerit .  Semper  enim  uteru  exit, nifi  con 
ceperint-Si  hoc  tempus  Qbferuent  quod  omnes  obferuant,&:  illae  qux  utrei  ignar*  ui 
deantur,  dicunt  fe  non  obferuafic,  mentiuntur.  Scit  ergo  mulier  quae  tempus  conce/ 
ptionis  obferuauerit,guod  omnes  prudentiores,  8C  non  ineptac-obferuant.  Deinde  ob/ 
(eruent  quo  tempore  fetus  moueri incipiat.  Si  tertio  menfe  moneatur,  quod  eft  fpanS 
nonaginta  dierum,hoc  fpatium  in  tres  partes  diuide.  T ertia  pars  funt  triginta  dies,ille 
foetus  in  triginta  dierum  fpatio  fuit  conformatus .  nam  cum  infans  conformatus  eft,  fi 
totum  hoc  tempus:  a  conceptu  ad  conformationem  multiplicando  tripKces ,  ftatim  id 
tempus  hahebis,quo  moueri  ccepit.  Si  deinde  totum  tempus  a  principio  coceptionis 
ufep  ad  motum  tripKcando  multiplices,in  fine  huius  Ipatij  temporis  in  lucem  erumpit, 
VndeqUi  iri  triginta  diebus  conformatus  eft,in  nonaginta  diebusmouetur .  Si  deinde 
nonaginta  dies  ffiplicabis,fient  ducenti  feptuaginta  dies,  qui  funt  nouem  integri  mati/ 
fes.  'Si  in  uigintiquinqj  diebus  conformatus  fic  in  feptuagintaquinc^  moneri  coepit, in 
ducetis  uigintiqiuncp  nafcitur,qui  funtfeptem  menfes  bC  femis ,  At  fi  inuiginti  uibus 
diebus  combrmatus  fit,in  (exagintanouem  diebus  mouetur,8e  in  ieptem  menfibus  na 
Icitur .  Hanc  igitur  regulam  obfetuato,quae  non  fallit,  quando  in  ieptuagintaquinqUe 
diebus, uel  fexagintanouem,uel  circa  mulier  infentem  moneri  fentit,iudica  hanc  fepti/ 
inomenfeparituram.hancfeptimomenfenonpurgabis.  Quod  fi  feceris,  purgatiotu/ 
ta  non  cft.at  nihil  confiderandum  eft,fi  materia  turgetMulti  autem  ex  his  qui  feptimo 
tnenfe  nafcuntur  pereunt.  Caufam  uero  in  libro  de  feptimeftri  partu  afsignauit  Hippo 
crates.  At  increbuit  fama, infantes  omnesqui  odlauo  menfe  nafcuntur  perire,  bC  ita  in 
hbello  de  otSimeftri  partu  iudicauit  Hippoaates,  aftronomi  ex  planetis  rationem  afsi/ 
gnmt.  nam  primo  menfi  Saturnus  prxdft,  fecundo  lupitcr,  tertio  Mars ,  quarto  Sol, 
quinto  Venus, fexto  Mercurius,feptimo  Luna,quaE  in  partu  benigna  eft :  imde  qui  in 
fqitimo  menfe  nafcuntur, fuperuuiere  pofirHnt.lteruin  odiauo  menfe  Saturnus  reghaf, 

Z  qui 


IISRI  Ci-VARtl 

*3ui  8C  pefsifflus  SC  leSialis  planeta  eft:  propterea  qui  hoc  menC  narchntur,dieuncn& 
uero  nonum  menfem  attingunt,  cui  lupiter  dominatur, planetarum  benignifsmmsVS 
qui  Saturni  malitiam  dcijcit,hi  fuperuiuerepoffunt.  Naturales  aute  caufam  aliam  aS 
ducunt,qma  infens  feptimo  mefe  conatum  fecit, ut  exiret,ideo  agitatus  eft,a:  debflior 
eflfedlusiunde  fi  odlauo  menfe  nafcatur,  quia  motus  ille,8i;  illa  imbedllitas  nodum  cor 
ret^a  funt.propterea  obeunt;  at  fi  nonum  aut  decimum  menfem  expedlet.imbecillita. 
recedit,  SC  efFedlus  fortior  fuperuiuit .  Adde,  dierum  quadragenarias  in  ot^auo  menfe 
non  efTe  perfedlas ,  fed  in  fepnmo  &  nono  perfedbc  funt :  etenim  feptem  quadtiena/ 
rite  perfedlac  funt;ut  in  libro  De  odiraeftri  partu, docet  Hippocrates .  Tu^  (  filuba  ) . 
aftrologos  de  genethliacis  diebus  menfibus  legere  potes,ubi  haec  fuam  rationem  ha 

bere  uident.  Ptolomacus  etem'm,Hali,8f  multi  alfj,h*c  ad  unguem  pcrtradhriit.  No» 
hoc  tatum  addemus ,  fimpliciter  tteru  non  efle  odhmelfres  occumbere  &  decimeftres 
«t  dicit  Hippocrates,  licet  excedant  feptimam  quadragenariam ;  nam  illuftrifsimt  di^ 
«is  noftri  Herculis  fecundi  primogenitus  decimeftris  in  lucem  erupit, tame  non  obiit. 
Sed  de  his  alias  ubertim  agemus ,  fimul  Sf  Plinij  uerba  de  odlimeftri  partu  addncetes! 
Nunc  id  folum  addemus, nos  aliam  caufam  afsignare,cur  in  feptimo  uiuant,in  oiSano 
non  uiuant  infantes,qu*  htec  efttStatutos  efle  a  natura  terminos  generationis  feptimS 
SC  nonum  menfem:illi  qui  citius  animantur,  citius  perficiimtur,8C  feptimo  menfe  per/ 
fedli  exeunt,  uiuunt :  hi  fi  fexto  menfe  erumpant,  uiuere  non  pofTunt,  quia  imperfc/ 
idifllli  qui  tardius  animantur.tardius  perficiuntur,  SC  hoc  eftnono  menfe.uei  fuprano 
num :  hitp  non  funt  perfedi  in  odlauo.ideo  fi  in  odhuo  prodeant.moriuntur.  Illi  ergo 
qui  in  feptimo  habebant  perfecSione,  uiuunt,  fi  in  feptimo  gignantur,  imo  8C  fi  in  prin/ 
tipio  odfaui.Odlauo  autem  menfe  nullus  perfedus  eft,fed  nono .  Ideo  nonus  Si-ftpti/ 
mus  fuperuiuentes  faciunt;alij  mimme.Hacci^  fatis  fint  jrro  expofitione  illius  particu/ 
l*,qudd  pauciores  debent  in  feptimo  menfe  purgari,  quam  in  quarto,  quinto  SC  fextoj 
nam  illae  non  funt  purgandae,  qu*  feptimo  menfe  parere  debent .  Qii*  autem  ha:  lint, 
ex  praeferiptis  regulis  inuenire  poteris. 

Ta  S  ,  Ksa  7«  idefi,  limiora  autem  &  leniora  uereri 

opo  rtet.]  Vocabulum  vhthk  ,  puerilia  8C infantilia  fignificat.Atfi  ad  Hippocratis  fem 
fum  redeamus.iuniora  optime  uerti  potefl!.Theodorus,recetiora  interpretatus  cft :  ea» 
intellige  quae  funt  in  primo  menfe  u%  ad  quartum.  Vnde  Philothcus  totS  id  tempus, 
quo  mulier  utero  gerit.in  tres  partes  diuidit,inqufens,  tsM(/  vHisia  «iAb  «  4»  tiJ 

(itw.taic  •nSi  </E  ■«  o*  -noset^oiy  lac  SmittW  f  j/nta 

idcft,fciendum  ante  quod  iuniof  a  uocat  it  primo  menfe  uft^  ad  quartum.media  autem 
ia  quarto  ufep  ad  feptimumtfeniora  uero  ufep  ad  nonum .  Senfus  aero  Hippocratis  eft, 
nos  ita  temere,  eas  quae  funt  ante  quartum  mefem  ,8C  quae  pofl:  fcptimum.purgarenon 
idebererfed  quando  eas  purgare  uojumus.qtiia  opUs  fit.multum  uereri.Exquo  educa» 
ab  Hippo  crate  non  dici ,  iimiora  SC  feniora  non  efle  purganda,  fi  materia  turgeat ;  fed 
quod  magna  cum  praemeditatione  faciedum  eflet,  bC  nonmfi  cum  magna  neceisitatc 
quod  in  his  qug  in  quarto  menfe  fijnt,u%  ad  feptimum,  feprimum  ipfum  includentes, 
ita  prefle  confiderSdum  non  cft  Cauia  uero,  cur  in  his  uereri  oporteat.eft^ia  primi» 
menfibus  foetus  ligamenta  debilia  fimt.atcp  molliatidco  facile  diffumpi  poflunt  Inui/ 
limis  etiam  menfibus  debilia  funt,  tum  quia  prope  natiuitatem,  tum  quia  foetus  magi* 
eonderofus  eft;  ideo  in  his  menfibus  non  fine  timore  purgabis.  In  medfjs  uero  menfi/ 
fcus.ligamenta  fortiora  (unt,8C  crafiiora ;  propterea  purgatio  tutius  fieri  poteft,  SL  fin* 
periculo.uel  cum  minori  periculo.quam  id  eflet  quod  primis  CC  ultimis  menfibus  im/ 
minebat-Philotheus  etiam  eafdem  caufas  refert, cur  primis  8C  ultimis  menfibus  ucrcil 
«porteat.inquicns,  •fS'' 

t)//tt«i^(i{»fili;i!».ideft,in  primis  quidem  propter  debilitatem  retinaculorum  Klig» 
mentorum, &  propter  foetus  debilitatem;in  ultimis  uero  propter  facultatum  imbecillir 
tatem,8C  propter  pondus  eius.qui  intus  fertur  foetus.  Scito  tamen.qudd  in  primis  roto 
fibus  ftCfio  uena:  tutior  eft.ubi  per  nenaciedlionem  fanari  pofliinnin  ultimis  cft  mino» 
periculola  Pharmacia.  Si  qiris  uere  dicat, in  ult/mis  mefitus  prouocare  ad  exitum  con 


’ H  OR  r  S  M  V  S  I  ■ 

ueiiiens  efl£,idep  medi  cari  ptxzer  rem  non  efle  in  utero  gerentibus, nam  K  ad  hanc  in< 
‘tentionembalneainillistemporibusfiunt:  Ad  hoc  dicimus.Sifl  forte  ratione  pro/ 
uocationis  conueniret ,  tamen  quia  nefcimus  an  perfetSus  fit  foetus,  ideo  ne  abortiuus 
ducatur,  dari  non  debet :  nec  etiam  ratione  uenenofitatis,quam  habet  medicamentum 
'(hcetho’cfitnullius  momenti)exhibCTe  comiaiit 

Ad  V  T  E  R  6  S  foetuum  connexus  eandem  habent  proportionem,quam  fru(fius 
ad  plantas.  Hi  fiquidem  in  prima  generatione  debilioribus  capulis  continentur, 
SC  ideo  facile  decidunt  quando  uehementior  uentus  ipibs  concuflerit ,  Poft  hac  au<lb', 
difficilem  habent  a  plantis  diflblutionem,ficuti  rurfus  cum  perfecSi  funt  iponte  fua  fine 
-tli  extrit&ca  decidunt.Eodem  modo  SC  conceptus,  in  primo  quidem  tempore  femini» 
*ue<Sloffis>  fi  aliquando  faltare  contigerit  mulierem,aut  ih  lubrico  cadere,fiue  quouis 
alio  modo,  uel  fecundum  animam,  ud  fecudum  corpus  moueri  uehementius,  fecilime 
dilfumpuntur.Sic  quando  SCiam  perfedi  funt.  Tempore  ueto  intermedio  firmiorem 
habait  coalitum,quare  mulia  utero  geres  poteft  fortiores  motus  fuftinere,  fine  foetus 
■offenfione,quac  omnia  Hippocrates  nofcms,re<fle  inquit:  Vtero  geretes  funtmedican 
dac;fi  materia  turget  quarto  menfe,ufc5  ad  feptimum.  quod  eft  in  medio  tempore  foeta/ 
tionis,cum  foetus  utero  firmiter  alligatur.Non  tamen  omnes  qua:  hoc  tepore  indigent 
purgatione,  permittit  purgari ;  Sed  fi  materia  turget,  inquit ,  hoc  eft  cogat  accelerare- 
Tradum  emm  uocabulum  eft  ab  animalibus  ad  coitum  cocitatis,  cum  fuperabundan 
tes  humores  mouetur,SC  per  totum  corpus  deferuntur,nondum  in  aliqua  parte  firma/ 

'  tijtunc  ad  eOs  expelledos  natura  incitatur,  SC  aliquo  indiget  manu  porrigente,8C  hunc 
humorum  rnotuin  ad  alutim  deducente .  Eos  uero  qui  aliqua  in  parte  funt  firmati  hu/ 
mores, no  oportet  monere .  Sic  igitur  8C  illuddidium  eft.Quicunci^  inflammationes  in 
morborum  principio  medicamento  conantur  foluere,  nihil  de  eo  auferunt,quod  inten 
tum  eft,atc5  inflammatu-Necf  enim  pafsio,ut  qua:  cruda  fit,  cedit;quae  uero  fana  funt, 
SC  rnorbo  refiftunt,flmul  eliquant. (^od  autem  Hippocrates  Uerbo  medicari,  pro  pur 
gare  medicamento,  confueuerit  uti:omnes  confitentur ,  quicunque  paruam  habent  de 
‘eius  di<Sione  notitiam .  Nam  ut  quifpiamalia  omittat  ipfius  uolumina,8c  de  folis  feri/ 
ptis  aphorifmis  meminerit,  nihil  diud  per  uocem  Medicari,in  eis  pofte  fignificari,pau 
'  'lopoit  fietmanifeftum. 


BR  AS  AVOLVS 


'  T  R  liio  Galenus  pulchram  fcetusfimilitudinem  ad  frueftus  in  arboribus  facitifru 

■  dius  enini  in  prima  generatione  debiliores  pediculos  habent,propterea  facile  decidunt 
uchementiori  aliquo  liento  Ipirante :  fuccedente  tempore  craflefeunt  pediculi,8C  adeo 
'  robufti  fiunt, ut  difficulter  deddanadhuc  procedente  tepore  cum  frudlus  periedli  fimt, 
fponte  fua  deciduntidem  in  fcctu  euemt, primis  menfibus  ligamefa  facile  rumpuntur, 
fi  mulier  uel  cadat,uel  faltet,uel  aliquid  fimile  contingat:  eodem  modo  quado  funrpCT 
fedli  fpOnte  decidunt.  Intermedio  autem  tempore  foetus  adeo  alligati  funt,  ut  fecili  mo 
tufoararinonpOlsint.  Sed  mulieres  motus  etiam  grauiores,fine  ullo  diftriminepafi 
pofliint .  Vnde  8C  Orib^us  hic  dicit,in  principio  purgationem  fieri  non  debere, quia 
fubtilis  adhuc  eft  ipfa  leminis  coagulatio .  In  medio  iubet  fieri,  quando  iam  ueluti  con/ 
firmatum  eft  femen .  In  ultimo  uero  non  iubet  fieri  propter  quantitatem,  quia  SC  uen* 
SC  iutcriat  plenae  funt,  SC  matrix  iam  mmiu  repleta  eft,  adeo  ut  fi  uel  graues  odores  feh/ 
ferint,iftafubffahtia  deponatur. 

Quodinprindpio  dicitur.  Ad  uteros  foetuum  connexus :  illa  particula  Connexus, 
Graece  exqfitius  exprimif  <ri/(«fvW,  ac  fi  dicat, c6plantationes,infitiones,cohaefioes. 
QuodetiamlegitUr,Diffidlemhabcnta plantis diffblutione:Graccehabetur,  Jh/r/ 
-rlu)  itfte  m  (fvm  >ouoiti<u.  ideft  (fi  ad  tierbum  redda<nus)diffldlcm  Iblutione 
communionem  habet  ad  plantas.Id  enim  uocabulum  taivaivict ,  commuraonem  SC  fo/ 
cictatem  figr^caqnon  autem  diflblutionem.  Credendum  uero  eft  in  Leomeeni  codi/ 
ce  illam  patticplara  neiva/w  defuifle.  j 

C^uod  ^am  fcdptum  eft,T empore  uero  ii^ermedio  firmiorem  habet  coaIitum:hee 
paijtcula  Coalitum, Graece  eft  ideft  complatationem;ut  firmior  quidam 

Z  i  naturalis 


LIBM  <S_yA-IUrt 


J44 

naturalis  connexus  adflotetur. 

s  E  e  V  N  D  o  aphorifmum  cxponitjquod  utero  gerentes  runtmedicandjfimatetfe 
turget,  quarto  menfe  ufi^  ad  fcptimum  •  Quod  tempus  medium  cft  temporis  foetatiiv  ' 
nis,  quo  tempore  fetus  utero  firmiter  alligatus  eft .  tamen  omnes  non  fijnt  purgand*. 
quae  hoc  tempore  purgatione  indigentjnifimateriaturgeattmultacautempwgj^ 
ne  indigent, quas  ob  fetum  non  purgamus.  Hae  enim  morbos  acutos  habent, fednoa 
lurgentes.nam  cum  turgentes  funt,ob  periculum,  quod  imminet, purgamus. 

Nos  aut  fi  materia  non  turgeat,  fed  morbus  acutus  fit,  adeo  ut  ptirgatione  indigeat, 
cafsiam, mannam,  rhabarbarum,&  fimilia  propinamus,  quae  fine  ullo  uita  difc^ui» 
humores  prauos  educimt.^ 

Quod  in  hac  parte  legit,  Qiiarto  menfe  u%  ad  feptimS, accipere  debet  coniimAia. 
liemK,quarto  menfe  QL  uf^  ad  feptimStGracce  em'm  dicifjTt^witraCJ 

Quod  etiam  legitur,Hoc  eft  cogat  accelerarejGraece  habetur  TaTisi^tTra^fwiJdl 
eft  hoc  ^  cogat, uel  folicitetjuel  urgeat. 

TERTIO  Galenus  docet  uocabulum  »}j-5.i.tufget,<Ic<Iuiftumeli(eabaiiimarife(is 
ad  coitum  concitatis.nam  fuperabondantes  humores  cocitati  per  totum  corpus  feruiv 
tur,8i  aliquo  in  loco  firmati  non  funtnatura  enim  ad  hos  expelledos  moueturi  fed  per 
le  fola  non  potelinam  alterius  auxilio  indiget  quod  manu  quafi  porrigat,8C  ad  alu^ 
duCat.  Sed  humores  in  aliqua  parte  firmati  moueri  non  debent.unde  alias  ab  Hippocr» 
te  dicitur, qui  conatur  inflammationes  folucre  medicameto  in  principqs,  is  nihil  aufert 
de  ep  quod  eft  intetum,at(^  inflammatum.In  hac  enim  pafsione,quando  medicamav 
tum  exhibebimus, quod  crudum  eft  non  demetur:  quf  autem  fana  funt,8C  morbo  co* 
trariantur,illk  a  medicameto  eliquantur,  hinc  aliqui  dixere, uenarum  (cdiones,qua  in 
pleuritide,  &  in  inflammationibus  fiunt ,  effe  potius  diuerfiones,  totius  fanguinex 
maflac  euacuationes,qiiam  ilKus  particularis  materiae  qux  inflammationem  lacitAifi 
Galenum  redle  confideremus,  de  euacuatione  per  mcdt€amcntum,K  non  de  feifhone 
iienx  fermonem  habet,quamuis  id  «erum  fir,qHod  in  illis  principijs,uens  feAo  mate 
riam  quae  in  locum  fluxit,non  euacuat,ied  eam  quae  flitxura  cft,diuertif. 

Quod  in  hac  parte  legitur,T une  ad  eos  expellendos  natura  incitatur :  Gratcehahe/ 
tur,  -rlwmtivw  n&s  r&u  amKeiing  i  (fine  of ti^'deft,Tunc  ad  eos  expellendos  natur 

ra  impetum' fadt.  «ftut.  cmm  potius  interpretandum  eft,impetum  faciqquam  incitatur, 
quia  quiete  incitari  potcft,fed  nunquam  impetum  facere  quiete. 

Qtiod  etiam  lcgitur,Necg  enim  pafsio,ut  quat  cruda  fit,cedit.Grascc  dicitur, 

,  ideft,Necp  enimpafsio  confentit,ideft  illa  inflammatio  cru^ 
cum  fit,  tamen  Si  id  uerbu  interpretari  pot€ft,dat  tergum, remittitur,inclinat^. 

Ci_V  ARTO  Galenus  docet, uerbum  medicari,ab  Hippocrate  pro  purg»emedica 
mento  accipi,8i  hoc  per  teftimonium  eorum  omnium  qui  modos  loquendi  Hippocra 
tis  audire  confueti  funtlmo  iubet  folum  nos  efle  cotentos  his  locis  quibus  Hippocra/ 
tes  utitur  uerbo  ideft  medicari,quod  in  aphorifinis  confequentibus  mani 

feftum  fietnam  uerbum  ideft  medicari/emper  accipitur, pro  eo  quod  uti 

medicamento  purgate. 

Quod  legitur.  Omnes  confitetur  quicunt^  uel  paruam  habent  de  cius  didlione  na^  ' 
ticiam,ego  potius  interpretarer  de  eius  locutione, quam  de  eius  didHone.quSuis  Gr»< 
cus  contextus  dicat,  omi  Lm/  SSi.  ns  Aiftus  m-jsi  euotaajj/. 

Quod  etiam  legitur, Et  de  folis  feriptis  aphorifinis  meminerit,  legi  debet, de  fou* 
conlequeter  feriptis  aphorifinis  meminetitln  contextu  Leoniceni  deerat  forte  illa  pat/ 
ticHla,pon(equenter.  At  Graece  eft,. itwwy  l‘’* 

In  ultima  commenti  parte  dceft  particula  Vt,ubi  legitur  Paulopoft  fiet  ma/ 
nifeftum ,  legi  debet,  Vt  paulopoft  fiet  manifeftum.  Grxee  enim  legitur ,  «f  i^iyi 

A  P  H  p  R  I  S  M  V  S  I  1 

IN  medicationibus  talia  educere  c  corpore, qualia  &  Ipotite  prodeunda, 0^  ■ 
lia:  qu*  uero  contrario  modo  prodeunt, cohibere  oportet. 


r 


APHOR.ISMV:J’'  a 

BRASAVOLVS  .  ,  .  .  >,■  „  = 

HVIVS  apliOfifini  felientia  ab  Hippocrate  frequenter  defcripfaeitjtaiticii  nullus 
«ii locus  in  quo  Galenus  hxcexquifitius  tra(Set,quamifte,euius.fenfus  eft,Inmedica 
oonibus^talia  educere  e  corpore, utile  erit, qualia  exire  utilia  funt,quado  fponte  exeat; 
fi  ud-o  aliqua  fintjquaE  a  corpore  inutiliter  prodeant, uel  ab  arte  Uel  fpOnte  fit, medicus 
^hibcre  debet,K  ne  fluant  prohibere .  Vnde  8C  Hippocrates  in  libro  Dehumoribusj. 
duuniinfinepriintfoljj  dc  euacuationefo^mone  habueritjinqmtlfedfi  dtunhaecagesjf 
malehaberenMsederent.alid  uera'to,uel  deficcato,uelreuellito.  ^uum  uero  alij  inter/ 
prefes  aphorifinu  praefentem  tam  in  uiris  quam  in  mulieribus  uniuerfaliter  intelligant* 
(bius  Philbtheus  ad  praecedentem  aphorifmum  referens,ita  introducit:Quum  in  prae/ 
cedenti  Aphotifmb  de  purgatione  utero  gerentium  mulierumpertradaueritj  vm  «9« 
muv  ideft  >  nunc  S<  quales  humorespurgari 

di^t, edocet. 

^  ■mn  ideftiln  medicationibus,  ]  Theodorus  in  ufu  medicamentbru  iti/ 

terpretatus  eftiper  hoc  uocabulum  proprie  fignificatur  in  exhibendis, uel  fumedis  me/ 
dicamentis.De  medicamentis  uero  purgantibus  fermonem  habet, 
vtmite  «yai/  iK  rj!i(rafticr&‘  cix  hsu  txliTVMxja  iovi«  ideft,Talia  educere  e  corpoi* ' 
te,qualia  fi  fponte  prodirent, utile  foret,]  Hoc  eft,medicus  rede  operans  quando  medi 
cMbitum  exhibet ,  talia  e  corpore  euacuare  debet, quaha  a  natura  ipfa  euacuarentur, 
K  dum  euacuaret,  conferetjea  enim  euacuatio  optima  eft,8f  ab  jgro  optime  fertur.  AIJ 
qui  contextus  funt,qui  loco  huius  particulae  ««t, ideli, qualia;  oiairte, ideft  quot,legunt». 
Quod  certe  non  conuem  t  Nam  ad  talia  referri  debet,  quae  particula  qualitatem  reriun 
quK  euacuantur  notare  uidetur;non  autem  quarititatem.quantitas  em'm  confideranda 
non  eft,  fed  folum  fi  talia  euacuentur,  qualia  euacuare  oportet ;  non  em'm  multitudine 
exilhmandac  fimt  deiedipnes,  Aldinus  codex  habet  Sma,  quae  p^icula  etiam  a  Grae/ 
cisponiturpro  omii»,  ideft  qualia.  Omnes  etiam  fere  contextus  tegunt,  ideft 

utilia,8£ita  etiam  Philotheus  habet,inquiens:  «uTr^tacTKKd^iuTta.^ii/ 

iJU  m  Ixa^WTta  -h  imi/iiiKnt  A,iii  ■Wl  iigxfiu  ■n  •ny  iatpoy  ixxdvofrxar 

A  mcfitpvsty  mntw  t)]y:Ksy»il>u  WKeirorata.ideft,  Vtilia  autem  fimt,8i  ultronea  uocan 
tur:utilia  quidem,quoniam  fuperfluum  exhauritur.  Spontina  uero, quoniam  fine  ope/ 
iaetiam  medici  excernuntur;  quaccuncp  autem  funt  praeter  naturam  ipfam  dilpofitam, 
excernuntur  uel  egeruntimSed  antiquus  quem  habeo,b  quodam  antiquo  corredus  te 
git  j^imycy.  Mihi  potius  arridet, quod  )^H<nitoy,  ideft  utile, quam  ideft  utilia,ie/ 

gamHs;quoniam  utilia  ad  ea  quae  euacuantur,referri  uidentur,  fed  utile  ad  homine  qui 
‘euacuatur.  Illa  uero  fponte  cuacuari  intelligit,quac  fine  auxilio  medicamentijaut  rei 
exterioris  a  natura  euacuantur,  quomodocut^  euacuentur,modo  conferant.Hoc  a  no/ 
bis  additum  eft,propter  illos, qui  ea  folum  fponte  euacuata  efle  intelligunt,qug  debito 
ordine  funteuacuata,ita  ut  natura  quidem  iritetur  a  materia,  fed  non  per  huc  ordinemj 
Ot  eft  expulfio'  materiat  concodac.Nos  uero  fponte  euacuari  intelligimus,  quj  a  natura 
tntrinfeca  euacuantur, uel  per  ordinem, uel  fymptomatice  hoc  accidat,modo  conferat, 
8C  utile  fit  quod  euacuaf,-  ,  OribaCus  didt, fponte  dixiflc,ideft  ex  natura,Inquit  cm'm, 
itiedicu  confiderarcopprtere,qualis'nam  materia  fit,quj  in  aliquo  abundet, uel  fi  prius 
Pentris  fluxum  pertulit  ad  purgationem,  ut  ad  ipfum  humorem  abndantem  offerat  au/ 
xihum.  At  dubitare,an  medicus  eodem  modo  prouocare  debeat, quo  natura  expellere 

folet,uanum  eft;quandoquidem  nos  alijs  infliumetis  utamur  quum  euacuamus, quam 

natura  faeiat:tamen  noftris  inftrumentis  per  eafdem  uias  utimur. 

Id  etiam  quod  a  recentibus  dubitatur,  an  medicus  natura  fymptomatice  operantem 
imitari  debeat,ita  nos  dilibluemus.  Si  talia  euacuenf,quac  conferant,fieri  debere.Nam 
medicus  fempercofiderare  debet, an  id  quod  euacuatur, corpori  utile,an  inutile  fit.  Et 
n  cafus  qui  accidunt  redle  attendamus,  medicus  naturam  imitatur  fymptomatice  ope/ 
rantem;quia  quum  materia  furiofa  eft,ipfe  hoc  fymptoma  confiderans, eodem  die  eua/ 
citat, non  expe(flat;8i!  quamuis  bonum  atej  malum  ducat,®grum  debilitare  non  cu/ 
^t,ut  illi  diutius  uita  protrahat,  prohibens,ne  alicui  nobili  membro  materia  infigatur, 
bed  omnes  hos  2C, medici  8£  natur»  incefTus  per  accidens  elTe  conflat, Si  preter  confuc 

Z  }  tos 


J4.6  'L  I  B  R  I  a.V  A  R  T  r 

tos  natura  U  artis  inceflus  K  modos,  nam  a  fymptomatibus  qua  accidunt,ita  opttari 
'coguhtur:proptefea  8d  hac  euacuatio  fymptomatica  nuncupatur.  Quod  «iwdu! 
bitatur  non  uideri  medicum  femper  imitari  naturam, quia  illa  cuacuanteimedicus  eui 
cuare  non  debet.  Nullius  momenti  eft;nam  euacuatio,de  qua  hic  traflat  Hippocra® 
tatelligenda  eft ,  quando  natura  non  euacuat .  etenim  quando  artifex  euacuae  dehet 
qualia  euacuae  oporteat,  docet,  talia  inquam,qualia  conferunt  quories  natura  fpoi^ 
«uacuat.propterea  uerum  eft, quod  natura  euacuate,medicus  euacuare  non  deb^  nifi 
natura  imperfetfte  operetur. Sed  dc hac  re  no  tratSat  Hippocrates. nam  intelLgit  quaiu 
do  aliquis  indiget  euacuatione  per  atem ,  quum  natura  non  euacuat  qualia  euacuadi 
fint,  de  qualitate  humorum  euacuandorum  loquens ,  non  autem  de  euacuatione  ipfa^ 
ut  euacuatione,hoc<5  per  fpontinas  euaciiationes  edocere  intendit, ut  fepe  fecit,8t 
pius  deinceps  faciet.  DeniiJ  hic  non  mihi  uidentur  deferenda  quae  Philotheus  ita 

dicit,  ;^vi4ev, 

Ji  Jtu<riptgovmy.>sim>ii  tuu  5intwncKgmxms^‘pvnut  4ein?).i.(^ando  natura  pti 
potes  fuerit, infeftantis  humoris  euacuatione  operatur,ipfum  tranfmittens.Si  aStpr*/ 
ter  naturS  fit  dilpofitio,non  omnino  infeftans  humor  exhauritur.unde  illic  quide  bene 
feruntthic  uero  aegre  feruntReliquum  igitur  iudicatur,prout  iratura  praepotens  fuerit 
.7«!  Ji  ^KVTJiDt  MtTtt.wouoji.  ideft,  Quat  autem  contrario  modo  prodeuntia  funqab  iji 
ceflare  oportet .  ]  Haec  fecunda  pars  prima:  oppofita  eft.  In  prima  enim  talia  educenda 
iubebat,qualia  ea  funt,  quae  cum  educuntur  a  natura,  nobis  utilifatem  pracftant,econ/ 
trario  quando  natura  euacuaqS:  non  profit, cohibendum  eft :  ita  fi  ars  ea  euacuet  quat 
fi  natura  euacUaret  non  prodeftent,  fiftere  debet,  8f  amplius  non  procedere,  quia  talia 
funt,  quae  integram  qualitatem  participant. propterea  conferunt  fi  permaneant  r  fi  eua/ 
citentur, obfunt :  ut  nihil  aliud  in  toto  hoc  aphorifino  uelit  Hippocrates,quam  humo/ 
res  prauam  qualitatem habentes,euacuandos  efte,  probos  humores  retinendos, qui 

decenti  qualitate  affedi  funt  unde  quod  dicit  cohibere  oportet,intellige  fi  prodeant  fi/ 
ftendaifi  non  prodeunt,non  prouocanda,fed  potius  dimittenda.  Quod  recentes  du/ 
bitant,an  omnis  fymptomatica  euacuatio  cohibenda  fit,ita  foluere  oportet,non  omne 
euacuationem  cohibendam  efte ,  praefertim  quando  materia  turgida  fit ,  adde  quando 
aeger  multum  debilis  non  fit,8f  per  conuenientes  uias  progreditur,  tame  hanc  euacuaa 
tionem  cohibere  difficile  eft,  tum  quia  maxima  K  impetuofajtum  quia  nimis  cita. 

GALENVS 

SPONTE  euacuari  'e  corpore  dicimus ,  qusectm^  fine  aliqua  medicatione  »«r> 
nuntur,nonnunqua  ea  quae  noftrum  regit  corpus  potentia  ipfum  expurgate,non/ 
nunquam  ex  iritamento  aliquo,aut  quia  a  uafis  non  contineantur .  Quum  itaij  natura 
fuperfluum  euacuat,iuuatur  animal :  quum  liero  aIioquinexcemif,caius  ratione, ne^ 
inde  utilitas  ulla  prouenit,SCfaIis  euacuatio  praua:  diipofinonis  eft  fignum.  RetSe^ 
tur  Hippocrates  cofulit  imitari  naturam .  Eft  autem  imitatio  in  unoqiidcp  morbo  me$ 
humores  euacuare  tentado, quales  nouimus  in  fpontinis  ^defle  euacuationibus.Prio* 
itat^  ditSum  eft  ab  iplb  de  omni  euacuatione generah'Us,hoc  modo:  Et  ualbrum  inani/ 
t{o,fiquidem  talis  fiat  qualenr  fieri  oportet,confert,Sf  leuiter  ferunt. Nunc  uero  de  fola 
purgatione  eundem  fecit  fermonem,  quoniam  de  hac  docere  propofuerat  in  prxfmtis 
fibri  loco.Melius  igit  fortafle  fuerit  de  omnibus  euacuationibus,quas  medici  molimv 
tur  circa  atgrotantiS  corpora  fermonem  repetere.Fiunt  igitur  hac  aliquando  per  medi¬ 
camenta  totum  corpus  expurgantia, 8C  per  uomitus,8C  deietftiones.  NonnSquam  uero 
medicina  partis  alicuius  eft  euacuatiua,  ueluti  qiiaccunCp  per  palatum,  nares  a  capite 
abducunt  fuperfluitates.E  genere  autem  fuperfluitates  expurgantium  funt,8i  qua  per 
tulsim  expurgant, quaecuc^  inpetflore  funt  afep  pulmone,  qua:  per  urinas  abducunt 
totius  ianguinis  (eroiam  fupernuitatS.  Clyfterem  quocp  ex  hoc  genere  feceris, K  qtiod 
cuncg  aliquod  totum  corpus  aqualiter  euacuas,queadmodum  8C  uenac  fedlio  creditor 
euacuare, omnino  {anguinis  mifsio,quaccun(j,8{  quouis  modo  fa(fla.Ex  talibus  a® 
eft  euacuationibus,K  quae  per  titeru  fit,8{  per  ora  uenaru  fedis,fiuc  per  exercitia, Km 
diones,8C  omnem  motum  at<^  calorem, balneas  calidas, praelcrtim  nittolaj,fulphtt' 


A  P  H  O  R  I  S  JH  V  S  I  1 

reas  Kbitumiinb&s,Si  ex  accidenti  inedia.Haec  fiquidem  offlnia  tridehtur  totu  xquali 
ter  corpus  euacUare.  Si  quis  tame  exadlius  paquirat,non  aequaliter  inucnietur  euacua 
ti.  Verum  in  his  quum  fit  paruus  exceflus  alterius  ad  alterum, fecimdu  eorum  quae  eua 
ciiantur  qualitatem  &:  quantitate.ideo  aequalis  euacuatio  indetur.  Attamen  quae  pharr 
maca  putatoria  nominaturjipeciem  faciunt  euacuationis  manifefte  differentejde  qm> 
bus(ut  dixi)nunc  ipfi  docere  propofitum;non  tamen  quicqua  plus  docet,  quam  quod 
de  omnibus  euacuationibus  ipfe  iam  dixit. Vna  etemm  eft  ommum  intentio  humor  fll 
perabuiidans,  cuius  notitia  eft  per^ireda  ex  eo  qui  in  toto  corpore  praeter  natura  co 
Iot  reprgfentatin-;&  praeterea  ex  cafibus  K  morbis  &:  tepore  di  regione  *tate  dC  coi» 
ftitutione  Si  natura  ggro  tanns  Si  induftria  Si  uidu  Velutifi  ita  contigerit,  colore  ruffo 
in  toto  corpore  apparente,quemadmodu  in  ilhs  qui  regio  morbo  laborat,  npn  euacua/ 
taper  fedem  bile,auipuftuh's  aliquibus  biliofis  per  tota  corpus  dilperils*  Parnculatim 
aSt  fimorlus  in  uentriculo  aliquis,at(^  falbdium  fentiatur,  Si  adfit  cibi  appetitus  defe/ 
aus,ac  fitis,Qre  uentriculi  ad  amaritudine  alterato,  aut  quia  in  aliqua  parte.corporis  fit 
eryfipelas,aut  quia  tertiana  febris  homine  habeat,aut  ex  ardentibus  illa  quae  ex  amara 
fit  bile.  Nam  in  his  ommbus  flaua  bilis  abud3t,atcp  idcirco  conabimur  ipfa  educere  ib. 
lis  medicamentis  qug  cholagoga,ideft  bilis  cdu(3iua,ab  effedu  nominantur.Et  hoc  eft 
quod  ab  Hippocrate  dicitur:  Si  qualia  oportet  purgari,purgentur,confert,&  leuiter  fe 
runt.  Quod  enim  dicitur  Qualia  oportet,fUperabudantiam  fignificat  fuperfltritatu  fua 
qualitate  infeftantio  aegrotantem.  Ob  hanc  igitur  caufam  ait, tales  conferre  euacuatio/ 
ncs.Sed  quoniam  omnes  artificiofac  in  atftionibus  conieflurac  aliquado  aberrant(fimi/ 
litudines  ctcmm,Ut  ipfe  inquit,non  folu  Uulgares,fed  etia  medicos  eruditos  aliquando 
^cipiunt)alterum  nobis  dedit  indicium  bonarutn  euacuationu,tolerantig  facilitate, ut 
K  in  hoc  fiduciam  habeamus,quum  recle  fecerimus  euacuatione.Quod  igitur  in  flaua 
biledixi,ueluti  in  exeplo,hoc  idem  mihi  8C  in  atra  intelligetnam  Si  in  hac, color  totius 
corporis  ad  nigritiem  tcndit,&  puftul^nigrae  fiunt  ex  atra:  bilis .colore;8i  quicSij  mor 
bi  ex  eius  fiunt  exuperantia,multitudine  humoris  indicant  manifefte:  quemadmodum 
elephas,  cancer,K  quartanus  circuitus  ex  melancholico  humore  generatur,  &C  lien  ma/ 
gniis,&t  uarices  denigrata:,funt  eiufdem  humoris  germina  pafsiones,quemadmoda  Si- 
qua  melancholia  nominatur,&  omne  mentis  deliriu,cui  ira,temeritas  at^  immanitas 
iui^tin-.Hippocrates  uero, etiam  ex  menftruis,fuperabundante  infeeminis  humorem 
conie(Sin-abatur,8C  faipta  funt  ab  eo  indicia  in  primo  libro  De  mulieribus.  Ex  his  igi/ 
$  ana  bilis  abundet, dignofeere  oportet,&  has  habentem  intentiones  ad  «us  acce 
derc  cuacuationem.  Secunda  aut, in  ipfa  euacuatione  intentio  habenda, eft  toleranti j  fa 
cilitas.Quaccuft  uero  in  atra  bile  Si  flaua  funt  di(Sa,h3CC  mihi  5C  in  pituita  intellige,tu/ 
mores  ueluti  inflatos,puftulas  Si  totius  corporis  colorem  fecudum  humoris  fpecicj  8C 
febres  quotidianas, &:  mentis  pigritiem  atep  torporem, 8C  fomnos  profundos,K  capitisr 
grauitates,SC  quofda  acidos  rudus,  quado  in  uentre  fuperflUitas  aderit.Hatc  eih  omnia 
luadet  medicamento  dare  pituita  purgans.  Fada  uero  iam  purgatione, tolerantiae  faciit 
tas  atteftabif  dignon'om',8<:  ei  qua  aufus  es  facere  propter  ipfam  euacuationi.  Ad  di 

gnbtione  uero,St  Ipem  euacuanois,habes  etia  coferente  aliquid,n6  folu  a:tate,uel  na/ 
f  tira  segrotatis,led  etia  anni  tepus,&  praefente  conftitutione,practerea  Si  regione  Si  ai/ 
fium  antecedente,  una  cu  alijs  uitj  inftitutis.Etenim  didicifti,q>  haec  omnia,nonulla  pi 
nnta,nonulla  flaua  bile,nonulla  atra  exauget.Hacc  quide  omnia,ut  didu  eft,funt  inte/ 
tioes  exhibedi  medicamento, uim  habes  humore  infeftante  expurgadi.In  ipla  uero  eua 
altera  erit  intdio,uel  nobis  feres  redi  iudictj  teftimoniO,  uel  erroris Uedi  quide 
iudictjjtolcrStif  facilitas:erroris  aOt,difflcultas.na  infeftatibus  iugfluitatib.euacuatis,fa 
cile  tolerabut  pgrotates;!!  gd  uero  aliud,  8C  non  qtf  infeftat  euacuaf,neceirariu  omnino 
m^ewlerare.^t  igit  dixi, inprincipio  libri  g  unOoftedit  aphorifmu,ita  faibes;Sic 
uafor0jxinanitio,liqde  talis  fiat  quale  fieri  oportet,  cofert.  Si  leuiter  ferut.  HOc  in  hoc 
ipeo  nOc  in  duas  fccas  partes,in  raedicatioibus:pcr  prioi  e  quide  fermone,qug  fint  con 
teretes  purgationes :per  alterO  aut  qui  iequif,qi  tales  euacuationes  firmO  indiciO  fuble/ 
qmtur  facilitas  tolerati'*,  docet.  Exeplum  uero  ipfe  appofuit  earG,qu*  iponte  fiunt  eua 
cuationO  ad  bonum.Multa  quidem  in  libris  EpidemiarO :  pauca  uero  in  hoc  ipfo  libro 
Z  4.  Apho/ 


Aphorifmorrnnlqiiafiahuiurcanodi  fimt ;  Ouem  aquaintefaitem  Habrtjserifc^»^, 
uentre  aqua  fluente,folutio.  Si  lippitudo  adiit, ab  alui  profluuio  capi  bonisQi^^. 
Lofac  ddcAoneSjfurditate  fuperueniete  ceffant;8C  gbus  furditas,biliofis  fa<ajs,cefli|^. 

H  V  L  T  A  in  hoc  commento  notatu  digna  habentur,  de  his  quos  in  agtitudinAi»; 
cuacuare  opus  fit.Quamuis  Galenus  feorfum  de  his  quos  oporteat  purgare,8C  qtnbuw ' 
medicamentis,Iibrum  fcripferit.Primo  igitur  Galenus  quid  fit  foonte  euacuari?  quod 
ipfi  liunitcJTai  dicunt)exponit.IlIa  enim  fponte  purgatur,qua:  Ane  ahquo  medicamm 
to  piirgantur.Sed  quomodo  hoc  fiat,edocet;quoniam  uel  ab  ipfa potentia  fit,  qusna< 
(irum  corpus  regit,8C  quK  ab  ipfo  alias  calor  naturalis  appellatur :  Uel  quia  aliquo  mo/ 
do  iritatur .  Sed  natura  nihil  expurgaret,mfi  iritareturniel  quia  materia  adeo  abundat, 
ut  a  ualis  contineri  non  pofsit,ob  has  caufas  fpontaneae  euacuationes  contingunt. Viv 
de  quum  natura  fuperfluum  euacuat, animal  iuuatur.Sed  cum  ratione  alicuius fympto 
matis  aliud  excernitur, quam  fuperfluum,nulla  utilitas  inde  pr6uenit:8C  illa  euacu4(» 
eft  praua:  dilpofitionis  fignum  .Vnde  Hippocrates  bene  confulit, naturam  imitahim 
efle ;  8C  quomodo  illam  imitari  oporteat,edocet,T unc  enim  in  morbis  naturam  imio/ 
mur,quado  tales  humores  euacuamus,quales  fcimus  in  Ipontinfs  euacuattombus  prtv 
delTe,  Et  ideo  fuperius  in  primo  libro  de  omni  euacuatione  fermone  generalifsime  ha/ 
bm’t,ubi  dicebat.  Et  uaforum  inanitio,fl  talis  fiat,  qualis  fieri  oportet,K  corifetqKlaii 
ter  ferunuN  unc  autem  abfolute  de  omni  euacuatione  non  loquiturjqnia  nec  defetSio/ 
ne  uenac,nec  de  a}tjs,ied  de  euacuaticine  tantum,  quae  per  meicamentum purgans  e& 
(icitur.  Vnde  melius  erit,nos  de  omnibus  euacuationibus  quas  medici  moliuntur  dr/‘ 
caacgros,repetere. 

(>iod  in  principio  Commeti  habetur,  QusccSq!  fine  aliqua  medicatione  excemuii/ ' 
CurtGrscce  eft,  jiyifiw  »t  itipoii  UxeinTou.  ideft,quacc0(5  fine  aliqua  me 

dici  operatione  excernuntunnamSC  fi  medicatio,fit  medici  operatio,tamaimelit)s eft 
Galeni  ienfum  exprimere,  quam  aliud  dicere. 

C^od  deinde  feriptum  eft,Prius  ita^  feriptum  eft  ab  ipfo  de  omni  euacuatione ge/ 
herwius  hoc  modo-poftea  fequitur,Et  uaforum  inanitioiaddi  debet  hzc  particula  Sic/' 
ut  legatur.  Sic  8C  uaforu  inanitio.nam  in  Graeco  adeft  haec  parocula,ov75).Sunt  K non/ 
nulli,qHi  hanc  particula  Generalius, qug  in  coparatiuo  eft,fuperlatine  legunt, Genera 
lifsime  fcilicet.  Sed  omnes  Grgci  cotextus  quos  legijj^ixMTtJJnp  in  coparatiuo  habent,' 

•  SECVNDO  Galenus  deintennonibus  pro  euacuatione  futnendisfamonemha/ 
bet,generalem  quandam  euacuationum  fecftionem  hoc  modo  prmmittens.Aliqujfunt 
nmuerfales  totius  corporis  euacuationestaliqugfunt  determinatoru  quorundammem 
brorum  particulares.uniuerfales  per  leceflum,^  per  uomitum  fiimcparriculares  ttero 
tales  fiunt ,  ut  illa  qice  per  nares,  aut  per  palatum  caput  euacuat ,  aut  pedhis  per  nifsint 
9C  pulmonem.  Clyfter  quoi^  euacuat  aparte .  Sedlio  autem  uenac,K  quaehbet  fan^ 
nis  mifsio  inter  umucriales  euacuationes  computatur.  Similiter  euacuano  per  muIierS 
jnenles,per  hatmorrhoidas,  per  exercitia,per  fridiones,  per  omnem  motum,  per  calo/ 
rem,  per  balneas  calidas :  fed  praefertim  per  tales  quae  ex  nitrofis  aquis  fiunt, ut  in  Re/ 
gienfl  agro  aqua  fontis  aquarij  eftjaut  fulphureis,  ut  in  agro  Patauino  aqua  fonds  Apo 
ncnfis;aut  bituminofis,ut  in  eodem  agro  fandi  Bartholomaei  aqua,  Inedia  prattereaad 
uniuerfales  euacuationes  pertinet,at  ex  accidetiiquia  nihil  educedo  euacuat.  Sed  qda 
quicquam  no  damus,proptcrea  dC  fanguis  8d  totum  nutrimentu  exhaurittu.  At  fi  quis 
bene  confideret,hsc  uniuerfales  euacuationes  diffenmt.Differeria  uero  infenfibilis  elfc. 
Tamen  euacuatio  quat  per  medicamenta  fit, ab  his  alijs  euacuationibus  multum  diftiit 
da  eft,Si  fuam.dilbnda  ipeciem  habende  qua  K  hoc  loco  nadat  Hippocrates,8inos 
alias  tradaturi  fumus.  Proptereahic  Aphorilmus,a  fecundo  primi  libri  differttqtriaiir 
illo  de  omni  euacuatione  abfolirte  loquebatur :  hic  autem  de  illa  fola,  quae  per  medica/; 
mentum  purgans  efficitur.  Ideo  &  nos  parnculariter  deintennonibus  quxadeuacua/ 
tionem  requiruntur,pertrademus. 

Qitod  in  principio  huius  parns  icriptum  eft.  Fiunt  igitur  hac  aliquando  per  medica/ 
menta  totum  corpus  expurgahna.  Ita  praecife  in  contextu  Aldino,  8C  in  annquo  q 


AfHQMSMVS  tt  54.^,- 

haheofegftarioidelicet,'  yitema.  «S/to  Ton  pSi  J}sf -fP  W(Si«i>oy«ii  hif  rs  vSiut 

Sedaliinn  contextum  mdimus,m  quo  tria  uerba  addita  efant,qui  hoc  mo/ 
dotecbat,  «rwTW  >4  «»•»«.«»«**  i  lij>a<nt ytnivt  ,  mn pSi djk  ifsp  * 

Suatputpmvy-  Qu®  fi  ucrbum  refer antur,h*c  dicunt.  Fiunt  igitur  hae  quotuplief 

ta  euacuatio  fit, Aquando  per  medicamenta  totum  corpus  expurgantia ,  T amen  haec 

uetba  in  multis  Grxcis  exemplaribus  abfunt. 

Quod  etiam  legiturjClyftetcm  quoi^  ex  hoc  genere  feceris, &  quodcun($  aliud  to/ 
tu^orpus  xqualiter  euacuas.In  hac  parte  deeft  particula  Non,  K  legi  debet, Et  quod 
cun*  aliud  tonim  corpus  non  aequaliter  euacuans .  Nam  per  clyfterem  totiim  corpus 
Ijon  euacuatur,fed  pars  folutii.  Graecusej  contextus  dicit,  Kja  ww  otjouu  ct»i»  <»«  Un 

ttwmy  itumptts  «My  -n  <riSp«,  Vbi  uides  illam  particulam  pi ,  n^atiuam  e{re:8i  legen/ 
dum, Non  aequaliter  euacuans. Sequens  deinde  pars  quae  dicit,  (^lemadmodum  SC  ue  . 
na  Mio  creditur  euacuare.hoc  intelligedum  eftper  oppofitum  fenfum,fcilicetquod/ 
cunque  totum  corpus  non  aequaliter  euacuans ,  ficutt  fciSio  uenae,  quae  totimi  corpus 
aqualitereuacuat.  ^ 

be  clyfteri  uero  recetes  dubitant,  an  a  toto  corpore  eiiacuet,  ut  quidam  fatentur,  dt 
<entes,ab  inteftim's,a  ucntriculo,a  capitej8C  a  meferaicis,  8C  confequenter  a  uenis  eua/ 
ciiWe.Sed  re  uera  a  toto  corpore  euacuare  tio  poteft,quia  neqt  a  iblidioribus  partibus, 
pecj  aIonginquioribus,fcd  foluauijs.  Ad  qua  uero  parte  clyfteres  attingant,authores: 
certant,  Galenutp  in  libris  D  e  arte  curandi  adducUnt,  qui  dixetiqadiu  non  tranfirc  ieiu 
num,fed  fola  uirtute.  Quod  tamen  Galenus  fentire  non  uideturamd  uoluit  raro  tranC- 
cetidere  ieiunimi :  uerumtamen  fexto  libro  De  lymptomatum  caufis,inquit :  Qiiippe 
nonnullis  clyfteres  adeo  afcenderunt,ut  uomirionereijccrentur,queadmodum  dC  ftcr/> 
CHS  per  lethales  uoluolos.Mox  quid  de  hac  re  dicendum  fit,profequitur,inquiens ;  At 
qui  fatius  fuerit  per  huiufmodi  affe<ftus,ut  dicamus,uentriculum  non  trahere,  fcd  fulci 
pere  duntaxat  ea  que  ob  inteftinorum  compre&ionem  uiolenter  lurfum  feruntur.Idco 
hic  cafus,quo  in  uentriculum  aftendit,  ratione  conftridlorum  inteftinorum  fuit,  quam 
conilritSionem  a  natura  habent.  Arabes  SC  Mauritani  authores,de  his  multa  diflaunt, 
qusc  nos  fuis  fedatoribus  confideranda  relinquimus. 

Scito  etiam,omnes  illas  euacuationes,quas  Galenus  imiuerfales  appellat,ut  de  ex/ 
treitio,  de  fri(ftione,de  calore,  efle  quidem  uniuerftles,fed  primo  partes  cutaneas,  dein/ 
dcinteriores  exhaurire, 

Scito<^  apud  Galenum  Sf  antiquiores  tifum  balnearum  non  fbifre,nin  pro  balnean/ 
is  SC  lauandis  corporibus:habent  aute  fulphurcac  aquac,nitrofae  8C  bituminofe  ingen 
teqi  exiccandi  uim,led  longe  maiorem ,  noftro  modo  fumptae,  per  os  inquam,  aut  per 
ftilKcidium  fupra  membraldixi  autem  noftro  modo  epotae:  quia  antiqui  in  tanta  copiai 
non  praebebant,  tamen  potui  dabant,  ut  ex  Plinio  conftat  capite  fecundo  2C  fexto  libri 
trigefimiprimi. 

.  TRR.TIO  Galenus  intentionem  unam  edocet,  quam  medicus  qui  fecundum  ar/ 
tem  euacuare  intendit, obleruare  debet.Scito  autem  ianos  non  efle  purgados,necp  eua 
cujndos :  iuxta  Hippoaatis  regulam  fecundo  Aphorilmorum  libro,dicente ,  CarneS 
faqas  habente#  non  efle  euacuandos,qmacxohuintur.  8C  Galenus  in  principio  illius  li 
bri  queminfcripftt  Quos  oporteat  purgare,  quibus  medicamentis  SiC  quo  temporeu'na 
quit:Qui  fano  corpore  funt,fi  purgentur,moleftias  fentiunt ;  nam  SC  uertigines  Si  tor/ 
nuna  patiuntur,acgre4  purgatio  fucccdit,8C  cum  hoc  etiam  celeriter  exolimntur.  Caii* 
fi  autem  horum  omnium  medicamenta  eft,quod  quum  fibi  obnoxiam  humorem  edil 
cra  cupiat,nec  ipfum  reperiat,  finguinem  SC  carnes  colIiquat,ut  ex  eis  quod  fuum  eft 
elidat  Si  uero  aeger  fit,  quum  in  noftro  corpore  fint  quatuor  humores,  necelTe  eft  aiit 
unum,  aut  plures,  aut  omnes  peccare,  fecundum  quod  funt,tali  medicamento  nos  uti 
det)emus,aut  fimplici,aut  compofito.  Ad  rem  iginir,aegrum  aliquem  euacUare  uoe 
lmtes,primus  o-jumij ,  ideft  prima  intentio  quae  occurrit, SC  primus  finis  eft  ftiperabun 
dantpn  humorem  co^ofcere.Sunt  deinde  multa  media, quae  nos  in  huius  ftiperabun 
oantis  humoris  cognitionem  ducuntiquat  fi  fcire  cupias,hacc  ftint:  Color  praeter  natu/ 

f»m>qui  tote  corpus  occupauerit, unum  eftmedium:fecundCtfymptomata:tertiu,mor 

bus 


bus  ipfe,quo  scger  affedlus  dl  t  quartum,tempus  t  quiiitimi,Tcgip  t  re!ilmn,atas.fe*i^ 

inum,conftitutio:o(flauuni, natura  xgrotantis:nonum,induflria;dccmium,ui(^ils^ 

hxc  omnta^uel  aliqua  in  humoris  peccantis  cogninonem  dtuenimus^uthumoniaifi 

pluresfintquipecccnr.  . 

QuodLeonicenusinterprctatuseftjindultrialGraecehabetur  iwiTxrfTiDxarrojftjj. 
ucro  Latine  fignificatftudium,inftitutum, exercitium .  Nos  ponic  exeraoimi 

intd-pretaremur,  quam  induffria, quoniam  ars  quam  homo  exercet,  in  cogjiitionelm, 

moris  in  corpore  iuper  abundantis  nos  ducin 

q_varto  Galenusadparticularemcognitionemdeicendit,qnadohintiorbilio 

fus  peccauerit.Si  aliquem  uideris, qui  tonus  corporis  coloreruffum  habeat, utilUfimt 
qui  regio  morbo  Iabotant,&:  bilis  perfedem  euacuata  non  fit,aut  pufl:ulas.quaf4m(,j 
liofas  per  totS  corpus  diiperfas  pullulare  uidebis,8i  parn'ctdariter,fi  in  uentriculomo» 

fus  aliquis  fcntiatur,8C  cibi  appetentiae  defetSus  adfit,  fitiat,os  uentriculiamareftar,» 

amaritudo  ad  fupremum  ufej  os,K  linguam  afcenda^uel  in  aliqua  patre  eryfipdas.fc 
uel  tertiana  febre,autardente  correptusfit,qu*  fit  ex  amarabile  (  appellantueroama^ 
tambiletn,eam  quae  8C  ruf&:dicitur,addifFerentiamatrac,&  acidae)  hisfigus  pra>iri% 
neceflarium  eft  flauam  bilem  abundare,  quam  his  medicamentis  educere  oportet,qB* 

aGrscis  «aafjoj-*,  anofirisducentiabilemnnncupantnr.propterhocabHippocra 

te  didum  eft,fi  qualia  oportetpurgarijputgentur;  confert,  bCleuiter  ferunt,  ut  per  hanc 
particulam,  qualia,  notetur ,  fuperabundannam  fnperfluitatnm  educendarum  effefta 

qualitate  acguminfeftantem.unde  dixit, tales  euacuationes  conferre. unum  tamen  ad< 

iiertit  Galenus.quod  quantucuncp  per  omnes  ditSas  comeduras  proccdamns,quKare 
tificiofar  funqtamenahquando  aberrant :  qiria  in  fimilitudinibus  nonfoluin  uulgies, 
fed  etiam  eruditi  medici  quandoc^  decipiiitur.propter  hoc, illud  edocin(6  non  contew 
tus  Hippocrates,quod talia expnr^nda,qualia  purgare  utile  eft,aliudedocereftataiti 
quo  facile  cognofeere  poterimusicuacuatidnem  Sc  bonam,8C  conuenient?  firifIe.HoC 
autem  eft  toleratiae  facilitas.  Gumtoturuidebis  atgum  euacuationem  facile  tolerafle* 
SC  profuifle,  ftatim  iudica,  talia  efleeuacuataquahacuacuare  oportebat, SCtehocco/ 
gnouifte,nc(»inconiedurfs  deceptuniefle. 

Qiiod  in  hac  parte  legitur.  Colore  ruffb  in  toto-  corpore  apparente ;  Graice  diatar, 
jcawc  uel  wdaf  ideft,Goloreruffo,itaLeom'cenus  intcrpretatur,cftautei«jj(t 

color  pallidus.at  is  color  non  eft  pallidus  quem  nos  uulgo  pallidum  uocamus.  Is  enim 
qui  uulgo  pallidus  dicitur.liuidus  eft. Qui  uero  a  Graecis  n0cupatur,abannquis 
Latinis  pallidus  interpretatur,qui  illi  limilis  eft,que  qui  morbo  rego  laborathabeni} 
Lconicenus  rufum  uocat.  Rufus  K  pallidus  per  magis  SC  minus  dSetutjUttuncoflcn 
demus,quado  de  cofotibus,lecundum  antiquos  8C  recentes  ieorftnn  pertradabimus. 

Quod  etiamlegtur, Aut  puffulis  aliquibus:Graece  eft,  »  tjuCj/  *  Snp< 

tius  uero  libro  tertio,  quae  apud  Grxeos  SC  Celium  exanthemata  eflenqdocuimar.  * 
Qtiod  euam  (criptiimi  Atep  faftidium  (ennatin-tGraece  habetur,  «rar,  fed  hoc  no 

cabulum  ««i,  ex  nimia  ciborum  repletione  fiftidftmi  fignificat,SC  detrifflennmtjSC  trl 
ftkiam.In  hoc  autem  loco  eft  faftidium  exrepletione  bilis.  Tamen  in  mulieribus  utero 
gerentibus  Hippoaates  uoCabulo  «m  frequentifsimeutitur,profaftidioinqnodind 
diintpoftconceptum,exmenf!umretentfon6i  ' 

•  Qiiod  etiam  legitur,Et  adiit  cibi  appetentiae  defedus :  Graece  habetur ,  ttsa  ioiwift 
Eft  autem  xmiix  ieiunium  SC  inedia, adeo  ^d  hi  ieumenr,ieiunant  uero  quia  nonap 
petunqinappetenoa. 

Atqux  finr  cholagoga,  ideft  bilem  ducentia  medicamenta,  Paulus  jEgnetalibro 
leptimo,  capite  quarto ,  docet.  Nos  uero  illa  difponemus,  ut  deinceps  laipta  to! 
Ak)c,  hellebotus  albus,8C  niger,  fcammonium,  colocynthis,  elaterium,  tithymallus, 

lathyrides  ,  peplium,agariGum  ^iris  IH^ica,  centaurtum  minus,  tragoriganum,  fha/ 
tnxhzi ,  ariftolochia,  polypodium .  Deinde  idem  Paulus  eodem  libro, capite  quinto, 
de  compofitis  cholagogis  tradat,  qu*  hoc  loco  enarrare  non  eft  opus .  AetiushbrO 
primo,  empetron  bilem  educere  uoluif,  led  SC  cum  pitmta .  Et  multa  alia  eodem  loto 
eninnerat,  quas  nos  ob  breuitatem onatnmus : ad  tertium  Aetij  librum, irigefi'”®' 


A  P  H;0  R  IS  M  y  S  Ii 

fluarto  uicefiiAoqufnto,  uigefimofexto,  u/gefimofeptimo  capitibus,  kiSoremremit/ 
tentcs*qiS)nslods,deflauambflem purgantibus  fermonem habet ; K  capite  fexa/ 
eelimot^o  eiufdem  libri ,  uinum  ad  bilem  purgandam  defaibit ;  K  alia  multa  in  fe/- 
nuentibus  capitibus, quae  compolitafunt  ad  bilem  flauam  educendam,  enuraerati&C 
in  oduagefimonono  capite  eiufdem  libri, Sf  in  capitibus  confequentibus  eandem  fabi» 
lam  cambNoftri  uero  recentes  fua  cholagoga  medicamenta  SC  fimplicia  8C  eompofita 
habent,  qu*  adeo  trita  funt,  SC  apud  tiulgus  nota,ut  referre  non  fit  opus.  Vnum  tamen 
adde  Nullum  elTe  compofitum  medicamentum,  ex  recentibus  noftris,  quod  bilem  pit 
ram  euacuatrfed  alios  etia  humores  fecum^  ducitipropterea  illa  potius  danda  limt,  qu» 
ftatim  ad  humoris  propolitinn  faciant,  quam  illa  eompofita  propinare ,  quae  plus  ediie 
eunt ,  quam  medicus  plerunque  educere  uelit ,  SC  quam  egeat  aeger ,  a  quo  fola  bilis 
forte  ducenda  eft,  aut  folus  aliquis  alter  humor.  Hac  autem  recentes  compofitiones,. 
omnes  humores  ducunt,SC  ex  omnibus  fimplicibus  fere  omnes  humores  educentibus 
compofitaefunt. 

Sed  ad  rem  noftram  redeuntes, tu  per  omnia  indicia  qu®  fuperius  di(^  funt, ut  in- 
pcrfciSam  cognitionem  humoris  peccantis  peruenias,hoc  modo  dilcurrere  potes.His. 
etia  omifsis,qua:  a  Galeno  diAa  ftmt, quando  difcurrebat,probans  efle  bilem  qui«  pec 
caret .  Primo  enim  ex  colore  totius  corporis  difeurrebat ,  quem  11  pallidurn  elle  uides, 
bilem  flauam  peccare  iudicas.  Symptomata  etia  fi  illa  fint  quae  a  bile prouenire  folent,. 
bilem  abundare  oftendunt.  Morbi  autem, ut  efi:tertiana,febris  ardor, 8C  ayfipelasjfla.*^, 
uatn  bilem  exundare  fignificant .  Tempus,fi  xftas  fit,  iudicium  tribuit,  bilem  in  caul». 
eire,qu2  in  hoc  corpore  aegritudine  parit,  Regio  calida,actas  iuuenilis,conftitutio  tetn. 
pcsris  fi  calida  fit,K  natura  aegri  fi  biliofa,  bilem  peccare  oftendunt;exercitium,ut  funt 
labri,K  qm  in  igne  8C  labore  uerfantur,iudicium  de  flaua  bile  nobis  prfftant:uidus,ut 
qili  aromatibus  SC  calidioribus  cibis  uefcimtur, flaua  bile  abundare  indicatur.  Haec  igi 
tur  omnia  confiderantes,per  hanc  rationalem  conieifiuram  in  huius  humoris  cognitio, 
nem  deuenimusiSf  ita  de  alrjs  humoribus  per  eade  fere  indicia  difcurretes,Si  hoc  prac^ 
jtrtim,fl  illa  confiderauerimus  quae  ab  Hippocrate  in  libro  De  humoribus  dida  fimt , 

'  Oy  I N  T  o  Galenus  iubet  eodem  modo  in  atra  bile  difeurredum  efle,ficut  ipfe  in 
fiaua  bile  prius  fecerat. Quum  enim  totius  corporis  colorem  atrum,aut  ad  nigredinem 
tendentem  uideris,K  corpus  nigrae  pullulae  commaculent,  SC  febris  quartana,  aut  alter 
nrorbus  ex  his  quos  bilis  atra  facit, diuexent, haec  humoris  atrabilari)  copiS  in  hoc  cor;- 
p6re  abimdare  fignificant.  Morbi  autem  particulares  ex  atra  bile,  limt  elephas,  cancer, 
quartana,lien  magnus,uarices  demgratae,  melancholia,pafsio  ita  appellata ,  omne  ge/, 
pijs  delirij,ira,tcmeritas,immanitas:  haec  omnia  ex  atra  bile  dependent .  Intellige  uero 
per  iram  SC  temeritatem  illa  quae  ab  atra  bile  fiunt,  non  quae  'a  flaua, quae  ex  inteniione 
dtfcemuntur,&:  ex  perfeuerantia.  Imd  SC  Hippocrates, ex  menllruis  etiam  fuperabuiv 
dantes  humores  in  mulieribus  coniedurabatur.  Propterea  in  primo  libro  De  mulieri/ 
biis.harum  rerum  indicia  defcrmfit.unde  tum  per  haec, tum  difeurrendo  per  ilia  quae  fu 
perius  didia  funt, atram  bilem  efle  cognofees,  quam  euacuare  oportet  per  illa  etiam  me 
dicamenta,quac  cholagoga  dicuntin-,fed  quae  cholen  atram  euacuant.Paulus  JEginet:? 
libro  feptimo, capite  quarto,fimplicia  quae  atram  bilem  euacuant, enumerat ,  Sunt  au/ 

temepithymon,epithymbron,pulcgium,tragoriganum,alypon,parthenium,alyflbm 

8c  Aetius  pracaddudlis  locis,de  his  quae  atram  bilem  euacuant, lermone  habetiSC  Pau/ 
lUs  capite  quinto  feptimi  libri  eompofita  atram  bilem  educetia  profequitur :  SC  Aetius» 
libro  tertio .  Nos  uero  Senam  habemus  mirificam  herbam,  quae  atram  bilem  maxime 
ducit, antiquis  ignotam.-nunc  autem  in  fummo  ufu,mire<p  proficit. Habent  SC  fua  com 
pouta  ad  atram  bilem  recentes,  quae  tu  in  noftro  compofitorum  medicamentorum  exa, 
mine  uidere  poteris, ubi  illa  totis  uiribus  corrigere  Audemus. 

: '  Qiiod  dicitjEt  Omne  mentis  delirium, cui  ira,tcmeritas,ata  immanitas  iungitur.  id 
uocabulum  Immanitas,  Graece  eA  StetMtr,  ideAferaUs  tene  in  morem  ferae,inmo/ 
rem  befliac  quae  fera  cA. 

i  (^od  etiam  dicit.  In  primo  libro  De  mulieribus :  librarios  contextum  dcprauauit$ 
qui  Gtaece  dicit,  juuiaitaac,  idefl  D  e  muliebribus. 

'  ■  '  S-EXTC*' 


LIBRI  Q_VARTr. 

SEXTO  Galenus  eodem  mo  do  in  pinna  incedendum  eiTe  docet,Ccutiin  atra(,i. 

fe  K  flaua  proceflerat, quum  aeger  liuidnm  corporis  colorem  habuerit,quotidi^t 

brem, pigritiam, atque  mentis  torporem,fomnos  profandos,  quos  Galenus  tvtmaJL 
ideft  delationes  in  foporem  uocat,grauitates  capitis,rnaus  addos^Z^ 
tuitam  peccare  iudicato,tunc  medicamenta  exhibe,  quae  pitnitameuacnendanpfe 
qu*  d  Faulo  numeranmr,phlegmago^,ideft  pituitam  ducena  fTOrityra^^ 

fio:cortexrad*icis  ole3e,pyrethron,femen  lychnic^.cydamihi  radix,  chan^i^^^^ 
ina  Cypria ,  folia  uiridia  daphnidis ,  cortex  radias  cucumeris  fylu^is ,  riditf^lj, 
chamaerhaphanon,bdfIlium,  commi.  In  capfte  uerd  quinto  compofltamedicai^jJ 
pituitam  enumerauK  Actius  lods  fupra  addndhs  fimplicia  SC  compofita  profequinjr 
recentescpmuItaaliahabent,quacnecpofitafunr,necab  antiquis  excogitata. 

Galenus  de  euacuationibus  aliorum  humorumnofiti  corporis^nihil  aliud  profequj 

turtfamen  praeter  enumeraros,duos  alios  habemus  recoditos  humores  in  cotpote,ian 

guis  8Caqnofitas  ,Pro  aquofifate  duceda,  multa  apud  antiquos  mcdicametafauenics, 
qute  idifiajyaya  uocantur.  Eft  uero  frequens  horum  medicamentorum  ufus  in  afeita 
quae  eft  aquola  hydropis  fpedes,m  emus  notionem  ex  uifu  K  tadu  fadle  deuejuttptu 
teris .  Adde,  quod  his  eoam  hydragogis  in  albis  mulierum  profluufjs  uO'mur,&  jfthi» 
qui  fluidis  ulceribus  afledifunt .  Paulus  .ffigfneta  capite  quarto  leptimilifanyimprKa 
qiite  funqidefr  aquam  ducentia  refert.  Sunt  uero  Iqiidis  Cypria  dracEuaa 

una  cum  mulfo  pota,^anum  cnidiutn,euphorbia,iemcn  lonchitidis, cmafetnenj  giit 
tx  ammoniacae  thymiamatis ,  drachma  una  ex  meliaato  pota ,  fuccus  corticis  radicis 
fembuci.Nunc  fyrupus  rofatus  folutiuus  habetur,qui  aquam  mire  educit. De  corapo/ 
fitis  autem  hydragogis  aPaulo,  quinto  capite  eiiifdem  feptimi,  8C  ab  Aetioprsaddae 
diis  locis  pertradatur. 

Atquodmaius  dubium  ingerit, ^gius  ell,,quem:extotius'corporis,ruborepecca* 
re  cognofcimusried  qiua  fanguis  fola  multitudine  peccat,  8d  non  praila' qualitate  :pto^ 
pterea  de  firipurgatione,he(^  hic  a  Galeno,  nc^  alibi  ab  aliquo  authore  fermo  fitdblf 
enim  per  uente  fedionem  euacuatur.  Si  uero  dicas  apud  antiquos  haemagogametSca^ 
«ienta  inueniri,  quae  nihil  aliud  importare  radentur,  quam; fangtiinem educentia. Ra 
fpondemus,rqjeriri  quidem  uocabulum,fed  medicamenta  non  extarc,nullus(5  uriqui 
medicus  uel  ufqua  hasmagogis  medicamentis  ufus  eftj  quia  per  folam  uena  feaionera 
educitur,  nec  medicamento  indiget  illo  attrahente,ne<J  enim  corrumpitimquoniam  li 
Corrumpatur,non  ell  fanguis.  Scito  tamen  medicamenta  inueniri,qu3E  fangmncm  edu 
eant :  fed  eis  uti  non  debemus, quia  interficiunt ,  ut  Galenus  in  libello  De  trirtute  qua 
purgatortjs  medicamentis  ineft;edocuit:imd  addit  eo  rocoGalennSjSifciuiffct medi/ 
camentumfanguinem  educens, quod  illudfaiptisnondediflet, quia  uenenu  eft.  8C  hi» 
ftoriam  qtiandam  refett,  qua  in  Bithynis  Thracia  populis  accidit,  ipfoadhucpucro. 
quidam  uir  herbam  inuenit,  quam  fi  quis  airumpflflW,fanguinem  primo, ddndetiitam 
egerebat:exhibebat<p  hanc  herbam  mnltis,qni  moriebantununde  comprehSiis  eft,8d 
dueftus  ad  magiftratum  hic  herbarius .  qui  interrogatus  unde  hoc  didiciflet,  6C  fi  quem 
alterum  docuiiTeqReltsondit,  le  id  per  ieipfum  inueniiletnam  quum  aliquando  in  fub/ 
urbanum  iecur  fuillum  deferret,  urgente  udntre ,  fuper  herba  quadam  iccur  depofuiq 
quod  aliquato  poil  quum  fubiluliflet ,  iiidifle  ex  uniuerib  iecinorcimguineos  riuulos 
ad  herbam  confluere. Ex  hoc  coniedura  fada,  corpori  ianguinem  ea  detrahi  pofle  :pE/ 
riculo  in  obuio  quodam  fadlo,ut  ueru  comperit,quod  fore  lperabat,ad  malos  ufus  het 
bam  deinde  tranftuhiTemegauiti^  fe  eam  herbam  aKcra'  alteri  monftrafle . Vnde  prsttM 
quum  nouiilet  illis  locis  plurimuhuiiis  herbae  nafei,  uindlis  oculis  eumadfupplicito 
dua'  iufsit,ne  cui  inter  eundum  herbam  indicaret.  Galenus  ergo  conchidiqmulta  eflt 
baEtnagoga,ideil  fanguinem  ducentia  medicameta,8C  hoc  a  principio/ed  melius.eff  e* 
tericere,  ficuti  bC  alia  uenena  tacent,  qui cuncp  ratione  aliqua  praediti  funt .  Etin  eos  in/ 
uehitur,qui  uenenorum  comp.ofitiones  tradlant  8C  doceiit.Nota  uero  didlumefle.Tra 

gna  copia  fumptiim  fiqfed  fanguis  eft  ultimus  .Vnde  Galenus  in  eodem  libro  Dean» 


APiro  RI  s 


•5« 

bHe  dubltat,qiw  dHex  fan^rinis, quomodo  prius  ipib  fanguine  ducatur.  Reijrondef, 
naturam  id  fempcrfcruare  in  quo  coniiftit  uitarideo  fi  quis  uoluerit  fanguincm  per  ue/ 
nas  fiC  inteftina  euacuare,8C  alios  humores  relinquere,  is  interficere  tentat.  Infert  ergo 
Galenus, medicamenta  quae  fanguinem  primo  educunt,  efleuenena:propterea  nullus 
eis  un  debet;Non  mirum  igitur, fi  hoc  loco  de  fanguine  euacuando  per  medicametum 
Jocutus  non  fit.  Addit^  Galenus  in  eo  libro,Educere  fanguinem  per'pharmacu,iugu/ 
lare  ^jnonpurgare.Si  uero  hffbam  illam  qu*ras,qtre  fanguinem  ducit, putamus  nos 
illam nduilIe,8C  apud  nos  rarifsimam  elle,imd  non  nifi  fitMibus  tranlportata,  fed  eam 
celare  &fulmus,tft  fapientifsimus  Galenus  iure  praecepit. 

•  SEPTIMO  Galenus  docet,  quomodo  cognofeatur  euacuatione  ftrifle  perfedam 
ex rolerantia:  facilitate.  Ad  humorem  uero  cognofcedum,8i  adeuacuationis  ipeciem 
cognolcendam  quae  conuenit,  facit  non  (blum  aetas,  8C  natura  aegrotantis,  fed  tempus 
anni,prKfens  conftitutio,regio,ui(aus  antecedens,  K  alia  uitac  inftituta .  H*c  enim  S£ 
generant  &  augent  peccantes  humores ,  aliqua  jjituitam ,  aliqua  fiauam  bilem ,  aliqua 
^amiundehaec  ducent  nos  in  cognitionein  exhibendi  medicametum.  Sed  an  redam 
intentionem  habuerimus  8C  iudicium,uel  nonredam,tolerantij  facilitas  oftendinquiS 
fuperfluitatibuseuacuatis, quae  aegrotantes  infeftant,euacuatione  facile  tolerant.  Siue 
ro  ideuacuetur, quod rion fhfeftat,male fert  *ger, quia  quod  bonu eft  euacuatur .  Hoc 
autem  in  fecundo  Aphorifmo  primi  libri  edocuit;  in  hoc  autem  locO  duas  partes  fecit, 

qooniS  primo  in  hoc  aphorifmoquse  fint  cOnuenientes  purgationes,  edocuifin  feqiiee 

ti  uero, quod  percipitur  euacuationem  fuifle  conuenientem  ex  toleranti*  facilitate.  . 

Quod  dicit,Hunc  in  hoc  loco:Gracce  efl:,aSp .  ideft,  Iftudin  hoc  loco,nunc  in  duas 
partes  fecans. 

Poftea  fequitur,In  medicationibusiin  codice  Aldino  h*c  pars  dicit,  ^  <fetfuccxeeui. 
In  antiquo  quern  habeo  prius  legebatur,,  iii  tfe^t^xsas,  Sed.contextus  ab  antiquo  illo 
qui  librum  fcripfit,uiro  quidem  dodo  commoderatus  eftiSC  legit,  ^  -nUi  id 

eft  In  medicamentis,non  In  medicationibus  .  D  ifFenmtautcm,qiua  medicatio,  eft  me/ 

.  dici adio  circa  ae^um, quando  medicamentis  iitituriut  Gr*cu  uerbum  oilendit, 
(«(iiUsf/.  Sed  medicamentum,  eft  ipfum  inftrumentum,iiEl  ipfum  medicamentum, quo 
adeilacuandum  utitur  medicus.  ■ 

■  Denicj  Galenus'docet,quibus  locis  Hippocrates  de  Ipontinis  euacuationibus  Io/ 
qUatur,inquiens,  quod  in  libris  Epidemiorum  de  multis  ad  bonum  fadis  euacuationi/ 
bus  pertradauit,  Non  eft  autem  opus  nos  h*c  loca  adducere, quia  infinita  fere  funt  ad 
bonum  &  ad  malum  terminantia.  Addic  uero  Galenus,quod  in  hoc  Aphoriimorum  Ii 
bfo  fpontinas  quidem  euacuationes  pofuit,fed  paucas ;  ut  in  illo  aphorifmo  fexti  libri, 
Quem  aqua  interentis  habet  per  uenas  in  uenttem  aqua  fluente  folutio:  8C  in  eodem  li 
bo,  Si  lippitudo  adflt,ab  aluiprofluuio  capi  bonum :  8C  in  illo  aphorifmo  quarti  libri. 
Quibus  biliof*  deiediones,fuperucniente  furditate  ceflant:SC  quibus  furditas,biIiofis 
fadis  ceIFat .  Tuqi  m  hunc  ordinem  multos  alios  aphorifmos  adducere  potes,  ut  deci/ 
nium,undeCimum;tredecimum,8C  multos  alios  in  fexto  libro  conlequetes ,  in  quibus 
defpontims  aliquibus  euacuationibus  fermo  fit, 

A  P  H  O  R  I  S  H  V  S  T  M 

Q I  qualia  oportet  purgati, purgentur ,  confert,  SC  leuiter  ferunt :  contraria  ue/ 
)0  rd  gtauiter. 


BRASAVOr-VS 

■HIC  aphorifmus  ab  Hippocrate  in  primo  libro  bis  deferiptus  eft; ;  nunc  iterum  ab 
eodem  authore  repetitur, quod  ob  hanc  cautam  fadum  efle,  Galenus  in  comento  pr*/ 
cedenti  iudicaUft,ut  oftendat  quomodo  cognofei  pofsit  euacuationem,  de  qua  in  pr*/ 
Cedenti  aphorifmo  Ioquebatur,redum  indicium  fecutum  efle,8C  medicum  in  coniedu 
tis  nullam  deceptionem  incurrifle.  Propterea  inquit,  «(/  of*  Aa  xsiScufi^  xstSiifovmi, 
Jt  Adde^,!uinc  aphorifmum  ob  uti/ 


HB  Ri.  ay  ARTI 

litatem  toties  ab  Hippocrate  repetitvi  eflc.  Philotheus  ueroinqu/t.Tiic  *rf  fig«uh,  ^ 
cuationis  fpontinac,  SC  artificio  faflrc,K  per  uiam  fymptomatis :  hoccj  addi^  quoj^ 
Hippoaatc  cxpreiTum  non  cft.de  euacuatione  per  modum  fymptomatis,  quamaisa 
ipfo  authore  elici  pofsit  di  debeat. VerbaPhilothei  hacc  funtiln  prfcedenti  aphoriS  i 
ab  Hippoaate  comienienter  ditTtum  eflc  euacuationem  fieri  «  ^iru,is,K 

.rfl  tuiTtiuJTKliiiw  ipvmxlu/.ilji  Ji-rS  ^cui-nus.ibii  Aoj/ib  »157», 

Ly/inteii  ^^■i{ui’i!btpoeim,'^  AM  J'v<r(ptei^.  ideft,Vtlnata 

raliter,  uel  artificialiter ,  uel  uiolentia  lymptomatis.  K  certe  propter  Iioc  quod  dicitin 
inedicatiombus, artificialem  euacuationem  oftendicper  fpontinam  uero,nattnalew‘at 
per  eam  qua:  contrarie  fit, illam  qua:  cft  ratione  fymptomatis.Hic  uero  tabum  euacw/ 
Itonum  fignum  pra:bet.horum  quidem  facilem  tolerantiam,illotum  autem  difficilem,. 

.G  ALENVS 

PR I V  S  hic  aphorifmus  a  nobis  exppfitus  eft  in  praecedentis  aphorifini  expofitto, 
ne ,  feriptus  etiam  in  fuperiori  libri  parte  ijfdem  uerbis.  Quate  8C  nonnulli  eian 
de  hoc  loco  iubftulerunt. 

BRASAVOLVS 

BREVIBVS  commentatione  fuam  expedit  Galenus, i'nqniens,huncaphorifmum 

in  praecedenti  expofitum  eflre,8f  in  primo  libro.propter  hoc  aliqui  interpretes  illum  de 
hoc  loco  fubftulerimt .  Tamen  Galenus  in  procedentis  aphorifini  commento  ob  diis 
perfediorem  inielledionem,  addendum  eflTe  cenfuit, 

'  A  f  it  O  R  I  S  H  V  S  I  n  I 

'ly^Edicari  sftatc  fuperiores  magis  jtiyemc  ucro  inferiores. 


I N  oftate,quantinn  fit  ratione  temporis  biliofi  huitiores  generantur, caM  8C  ficci, 
natura  ignei  8if  leues ,  proptetea  facile  afeendunt ,  &  in  fuperioribus  maxime  inue, 
hiutur.Vnde  inmftate  uentres  fviperiores  magis  purgandi  fiint,in  quibus  &  flaiiabito, 
abundat, ad  eas  partes  facile  mouetur.  In  hyeme  uao  quantum  fit  ratione  temporis 
pituita  generatur ,  quae  eft  frigidus  humor  SC  humidus  de  natura  aquo,  86  glutinofus, 
cralliis,atcp  ponderofus  i  propterea  inferno  parteseo  magis  implcntur,&  iuapte  natu/ 
ra  deorfum  tendit,  ex  hoc  hyeme  inferiores  uentres  magis  expurgandi  fimt ,  cuius  rei 
86  Hippocrates  in  libro  De  humoribus  teftimonium  affert, docens  per  ^ftatemflauain 
bilem  uigcre,liyeme  uero  pituitam. 

Galenus  propefinemiecundifolij  libelli  Pe  fedlis,himc  aphorifmumaddudnut 
contra  Methodicos  probet,nccef[arium  efle  medicum  tempora  confiderare. 

/JU/  (taAasj/  ms  Kuai.  idcft,JEftate  medicari  quidem  fupetiores  par/ 
ites, magis.]  ideft  uentresfut  Galenus  inquit)fijntper  fuperiorapurgandi.nam(ut  dicit 
Di'ibafius)Humor  biliofus  hoc  tempore  crefeit,  qiri  ad fiiperiora  duplici  de  caufa  com 
fugit,  una  quia  ad  aerem  fibi  fimilem  confugit,  ideft  calidum,  quo  allidtur.alia  caiila, 
quia  Icuior  taquam  oleum, quod  maqua,itcl  uino  pofitum,femper  fiipcmatat.fedliatc 
(ententia  duplicem  fenhimbabere  poteft ,  unus  quod  inoftate  uentres  fuperiores  pur/ 
gandi  fint,  hoc  cft  caput, pedus.nepe.totS  corpus  in  tres  uetres  diuiditur,  in  fupetiote 
iientrem,qui  eft  capuqin  inferiorem, quieft  uetriculus  86  mteftina,86  medium, qui  4 
pedus.  Alter  fenfiis  eft,  quod  yftate  per  fuperiora, ideft  per  uomitum  ptirganduni  fifini 
duo  fenftis  ueri  funt,86  hinc  indCiapudGalenum  indiftinde  didi  reperiuntur.ycriim 
ptenim  cft  ^ate  bilem  generari,'K  etiam  fuperiores  partes  petere,nam  capiti  infigitur, 
propterea  fiiperiorea  purgando  funt,  non  tantum  per  uomitum,  ftd  etiam  per  interna, 
^  per  fece(rum.Acciditpra:terea  in  uentticulo  bilem  coaceruari,S6  inuenis  uentrij^j 
li,runc  ifte  per  uomitum  purgandus  eft .  quoniam  in  fequentibus  aphorifmis  fextotn/, 
quam,  ieptimo,86  nono,  Hippocrates.  Ic  de  iiomitu  loqui  manifefteoftendet .  T  amen 
hoc  non  eft  abfolute  uenim,quod  oftate  per  uomitum, hyeme  per  inferna  femperpur/, 


r 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  ■  I  I  I-i  -  ■  jfj 

oandumTit  K  q»  tontinuo  per  fiiperiores  partes, pituita  per  inferiores  purgada  fit* 
Sed  hoc  uoiim  eft,ut  in  pluribus.  Dubium  enim  hoc  loco  facit  Philotheus,inquiensj 
m  rf!»  W  B-mi  «ia  Oiwni/i/limn  vjrjAoe/TOf  ^  titiums ,  My<iiiSj>, 

«tu  ii%e  Twf  V^‘0''s  •nU  ita-nKBi{,«Tl»li  Ji  ««  \as»Atd/ 

TOt  S»  ^  TsVairjjDji.  ideft ,  Si  autem  quis  dixerit ,  Nunquam  ergo  utimur  atftate 
euacuanbus  per  inferiores  partes, netg  hyeme  cientibus  uomitumC  Refpondemus,pIa 
ncfed  his  quidem  magis, illis  autem  minus,in  sftate  quidem  magis  per  uominim,mi> 
nus  autem  per  feceflumjin  hyeme  uero  e  cotrario. Sed  Hippocrates  in  lilqro  De  iiidiis 
ratione  priuatorum, aliter  fentire  uidetur,quam  in  hoc  loco  faciat.Inquit  ehtm,Sex  hy 
bernis  menfibus,uomere  utile  eftmam  di  pituitae  plus  Si  capiris  grauitas  fubeft.In  tcfta 
te  uero  iubet  efle  ufum  clyfmatS,86  quod  fuperiores  corporis  partes  pet  inferiores  ptir 
candte  fint.  Galenus  in  illius  partis  Commeto  animaduertit,  quia  pituita  per  hyemem 
in  uentriculo  generatur .  Ideo  Hippocrates  confuIit,qudd  per  uomitum  euacuetin-,  Si 
quia  xftate  bilis  fiirfum  confcendit,deorfum  reuelli.Hanc  eandem  fentenha  habet,  Cei 
fus  capite  tertio  primi  libri,ubi  dicit, uomitus  utilior  eft  hyeme, quam  acftate;nam  tum 
Si  pituitae  plus  Si  capitis  grauitas  minor  fubeft.H^c  quae  ex  Hippocrate,  Celfo  Si  Ga 
leno  adduda  funt,pracfenti  aphorifmo  contraria  efle  uidentur, dicenti,  aeftate  per  fupe<' 
riores  partes,hyeme  per  inferiores  euacuanduiu  eflejimd  ratio  in  promptu  cft,quddpi 
OTta  quandocg  per  uomitum  euacuanda  fit, quando  fcilicet  uentriculum  occupauerit, 
Si  bilem  per  inferiora,  quando  in  inteftinis  fuerit,  Nos  huic  dubitationi  refpondere  ten 
tabimuSjUt  Galenus  in  libro  De  uidus  ratione  priuatorum,facit;in  quo  loco  praecita/ 
ta  Hippocratis  uerba  exponens,qu6d  hyeme  fit  uomendum,hunc  aphprifmum  addu/ 
cit,ubi  inquit,primo  fecundum  Hippocratem  hyeme  exercendum  uomitum,  ut  pitui/ 
ta  educatur,acftate  bilem  iiirlum  confcendentem,deorfum  reuelli.  Addit  deinde,  Atta^ 
men  ubi  totum  corpus  purgare  uolueris,aEfl:ate  per  fuperiorem,  hyeme  per  inferiorem 
uentrem  medicandum  m,  feut  in  aphorifinis  didum  inuenimusjetcnim  iam  abundarj 
tibus  purgatio  illae  qua  uergunt  adhibita  medetur,  quippe  ducenda  quo  uergtmt  per 
loca  idonea.Ex  quibus  facile  colligi  poteft,  Galenum  uolui{re,quado  pituitam  per  uo 
mitum  euacuas,illam  efle  particularem  euacuationem,  de  qua  in  illo  loco  tradat  Hip/ 
pocrates,  fed  de  uniuerfali  euacuatione  in  hoc  aphorilmo  fermonem  habet .  unde  uni/ 
uerfaliter  in  atftate  per  ftiperiora  euacuare  debemus ,  fed  particulare  membrum  per  fit/ 
periora  etiam  in  hyeme  purgare  polTumus  Si  debemus,prafertim  uentriculum,  Apho 
rifmusergo  uerus  eft, quando  totum  corpus  a  fuMratibus  humoribus  euacuare  ftatufi 
mustfed  ubi  aliquem  humorem  ne  augeatur,prombere  intendimus,per  contrariam  re/ 
gionem  euacuare  oportet.llli  uero  audiendi  non  llint,qui  dicunt,  aftateper  uomitum, 
hyeme  per  clyfteres  euacuandum:quia  Hippocrates  de  euacuarione  fermone  fecit.qug 
per  medicamentum  exercetur,  ut  id  uerbum  oftendit  cpc^/naxiVai/.  Ad  id  uero  quod  di/ 
dum  eft.  Si  pituita  in  uentriculo  fit, Si  bilis  in  inteftinis,  quod  per  fuperiora  pituita, per 
inferiora  bilis  educenda  fiunt.  Refpondemus,hanc  euacuationem  particularem  eflre,8i 
nonuniuerfale,8i  eft  euacuatio  ratione  humoris  in  tali  loco  exiftetis,non  ratione  tem/ 
poris ;  nam  temporis  ratione,  quia  in  sftate  humores  aeris  caliditate  alledi  aficendunt: 
jipterea  per  fiiperiores  partes, Si  ipfasmet  fuperiores  partes  euacuare  oportet,  quia  eua 
cuaadum  quo  maxime  natura  uergit  per  couenientes  regiones :  quonia  ut  Philothcus 
dicit,  <&r  laa  •av^H,i2i7n>Acuair  iisu  y  ™t  «Irsijct 

futlfjjjg:  Sip  ciui  M/u  effip  »  ^A».ideft,In  aeftate  bilis  generatur, quae  utpote  tenuis  Si  leuis 
in  fuperficie  Si  in  partes  fiiperiores  ferturipropterea  fuperius  eft  bilis,8i  illa  eft  eius  re/ 
gio  conuem'ens ,  per  quam  ferri  debet .  Et  ad  hoc  propofitum  Galenus  in  libro  Quos 
oporteatpurgare.infcripto, quibus  medicametisiK  quo  tempore(inqm't)conuenit,in/ 
fuper  amaram  bilem  per  ftiperiora ,  pituitam  per  inferiora  excernere,  quauis  interdum 
contrarium  facere  oporteat,  fi  in  uentriculo  pituita ,  in  inteftinis  aggefta  bilis  conftite/ 
ritmam  atra  bilis  per  inferiora  femper  eft  eijcienda .  Mox  idem  Galenus  hunc  aphorife 
mum  adducit,inquiens:Quo  ad  anni  autem  tempora  attinet,in  Aphorifinis  Hippocra 
fis  feriptum  eft,  JEftate  fuperiores,hyeme  inferiores  uentris  partes  medicand»  fimt.a: 
in  eo  loco  Galenus  hunc  aphorifmum  ad  regiones  ampliat ,  ad  States ,  ad  confuetudi/ 


nes, per  proportionem  ad  tempora  aniii:fn  regione  enim  talida.K  sfate,partes  fim~-- 
res  magis  fimt  medicad3e,in  frigida  regfcne  dC  aetate  partes  inferiores.  In  eo<i 
purgatione  per  hellebontm  tradat,  praefertim  per  uomittim  quomodo  fiat,K  quomo' 
do  is  qui  uomiturus  eft  prius  prxparandus  fit .  Addit^  Hippocrates  illam  paniculam 
magis ,  quia  quandot^  etiam  per  inferiora  acftate  purgandum  eft  j  in  his  prsfertim  ^ 
difficulter  uomunt,  tabidis, &  ualde  pituitofis .  Ideo  in  aftate  K  partes  fuperiores 
f  uandaijK  humores  qui  fuperius  afeendunt,  ideft  biliofi,K  per  partem  fupcrioretn  Ha 
eft  per  uofflitum,Si  uero  quKras  quid  intelligedum  fit, per  partes  fuperiores, iam  prius 
a  nobis  ex  Galeno  explicatum  eftjefle  illas  partes,per  ijuas  fiunt  uomitus.imde  &pj]| 
lotheus dicit,  isto» ‘niisin«}^iix^T«yccstix,  ideft,Sciendumaa» 
tem  quod  fuperiores  uentres  dicit  os  uentriculi,K  uentriculum  ipfum .  Vereor  autem 
ne  locus  fit  corruptustK  legendum  fit  7«  uut  yastja ,  ideft  ftoiriachumuelgulattijjj 
partes  quae  fimtfuprauentrem.  ’ 

KetinSv®^  Ji  liet  wt».  ideft:,Hyeme  Uero  fnfetiores.  3  fcilicet  Uentres  purgandqqnoj 
oppofito  modo  intelligere  oportet,  inferiores  partes,  humores  ad  inferiora  tendentes 
K  per  inferiores  uias  per  fece(nim,fcilicet  &C  inteftiuaj|^ilotheus  enim  intelligit  ptrin 
feriores  partes  tk  ideft  inteftina. Hoc  autem  St, qma(ut  Oribafiusinquit)ttmc 
uiget  pituita,8t  omnis  edor  natura:,  hyeme  inferius  eft .  Adde  quod  pituita  eft  grauis 
humor,  craflus,  qui  facile  inferiora  petit, unde  dC  a  Philotheo  dicitor, 

BfuSa ,  ideft.  Quae  quidem  grauis  exiftens  deorfum  uagit.  Si  Uero  pituitam  per  fupe/ 
riores  partes  euacuaretentes,roultis  modis  Igdit, primo  enim  c6turbaturnanira,fecun 
do,  quia  ad  peregrina  loca  non  uenit(ut  Oribafius  fequitur)tertio  quia  debilem  reddit 
uirtutem .  Addit^  idem  Oribafius,  nomine  hyemis  intelligendum  efleuer,&  autunw 
num,tamen  haec  prg cife  intelligenda  nori  lunt,fed  id  quod  innuit  Hippocrates  in  libra 
De  ratione  uiflus  priuatoru ,  per  hyemetti  fex  menfes  intelligit  a  medio  autumni  uiij 
ad  medium  ueris,  per  acftatem  fex  alios  menfes,  a  medio  ueris  ufej  ad  medium  autum/ 
ni,quamuis  in  pr|cipuis  temporibus  aphorilmus  magis  uerus  fitldem  in  libro  De  hn 
nioribus,fentit  Hippocrates. 

At  tu  dubitare  poteris,  cum  in  acftate  medicametis  uti  non  liceat  quia  molefta  fnnt,’ 
K  in  hyeme  etiam  profunda  non  liceat,quomodo  per  fupaiora  magis  in  acftate,per  in 
feriora  hyeme,medicandum  eritRefpondemus,hoc  intelUgi  quando  opus  eft,&  mc/ 
dicamenta  exhibere  cogimur. 

;In  hac  etiam  fecunda  parte  aphorilmt  adde  particulam  illam  magis ,  fcilicet  hyeme 
uero  inferiores  magis  uentres  mMcari  expedit, quoniam  hyeme  quandoc^  per  uonii/ 
tum  expurgare  expedit,  femper  de  uniuerfali  euacuatione  fecundum  Galenum  intelll 
gentes,  quia  in  particulari  contrarium  fit,  ut  ex  Galeni  libro  De  uidus  ratione  priiiai» 
torum  fuperius  addudlo  colligi  poteft. 

GALENVS 

Sv  B  A  V  D I  RE  opottet,Hidelicet  uentres .ReiSe  autem  jftate  quidem  purgat fiipd 
rius.  Quoniam  8C  qui  tunc  humor  iuperabundat  flaua  bilis  eft,8C  ommno  tota  na/ 
tura  animalis  propter  ambientem  caliditatem  magis  ad  fuperiora  mouetur .  QuacMbet 
autem  fuperflmtas  eo  quo  uergit  ducenda  per  loca  conuenientia,  quemadmodum  ipfe 
in  libro  De  humoribus  fcripflt .  Addidit  huic  aphorifmi  fermoni  uerbum,magis,ne<|i 
fimpliciter  dixitiMcdicari  acftate  fuperiora,hyeme  uao  inferiora.Nam  etfi  no  faepius* 
raro  tamen  tempore  acftatis  humor  melancholicus  uifus  eft  fuperabundate,  ficutihye/, 
me  aliquando  fiaua  bilis. 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  huic  aphorifmo  addit  particulam,uentres,quia  abfolute  ab  Hip 
pocrate  dicitur,  medicari  acftate  fuperiores,  &■  non  Ipecificat  quid  intelligere  oporteat 
per  illam  particulam  fuperiores.propterea  addit  uentres,  hoccp  addendum  effe  duabus 
rationibus  oftendiuprima  quia  natia  bilis  iuperabundat,  fecunda  quia  tota  natura  ani/ 
malis,propter  ambientis  aeris  caliditatem,  magis  ad  fuperiora  mouetur .  Eft  autem  re/ 
gula  ex  libro  Hippocratis  Dehomoribqts  fumptajquamijbet  fuperfluitatem  ducedam 
eire,quo  magis  natura  uergit  per  loca  conferentia. 

JfCVS/ 


i.  P  H  O  R  I  S  M  V  S  I  I  1  1 


S  E  C  V  N  D  O  Galenus  docet, Hippocratem  addidifle  partiailam;magfs,quia  tenv 
Bore  aftatis  quandoc^  humor  atrabilarius  abundat, licet  raro,  hic  autem  humor  (  ut  in 
libro  Ouos  oporteat  purgare,docuit)nunqua  per  fuperiorapurgadusellMeritoetia 
bilem  ^a  accepit, licet  non  fit  humor  hycmis  propriuSj  quia  nuquam  atrabiUs  pa  uo 
mitum  arte  euacuaturtfed  bene  pituita  nonnunquam  arte  pa  uomitum  educitur.  Anti 
quus  contextus  quem  habeo,ubi  Aldirius  habet  ,ipfe  eodem  modo  l^itj 

fedcorretftuseftjK  loco  huius  particula:  faiptum  eft 


Svbc 


APHORISMVS  V 

e,X  ante  canem  difEdIes  funt  medicationes. 


BRASAVOLVS 

V  N  A  eft  commimifsima  8^  infallibilis  regula,  quUm  materia  turget, fempa  medi/ 
candum  efle,  ntdlo  habito  refpe(flu,aut  aEtatis,aut  rexus,aut  temporis  aegritudinis, aut 
cofflom's,aut  cruditatis  materij,aut  temporum  anm".  At  quum  mataia  ^  fixa  non  tur 
gens,  folum  medicari  oportet  cocHa  mataia  ut  actan  conuenit,  tempori  a:gritudims,8C 
tempori  anni.In  praefenti  aphorifmo  Hippocrates  de  materia  fton  turgente  famonem 
iiaba,difflciies  efl&,moleftas,8C  paiculofas  purgationes  fub  cane,8C  ante  cane  dicens. 
Ideo  pro  re  parui  momenti  exercendae  non  funt.  At  fi  opus  efla  quia  mataia  turgaa, 
«iam  fi  fint  difficiles  hoc  tempore, exacai  debent. 

■ixit)tuwce,m/it&luwi{.  ideft,Sub  cane,8f  ante  canem .]  Duos  canes  in  catlo  effete/ 
Itantur  atlthores',  maiorem,  8C  minorem .  Maiorem  Arabes  Alhabor  uocant,  minor  ^ 
Grsccis  procyon  nucupatur,ac  fi  dixerint,  Anteeanis.AIphonfus  rex  maiorem  canem 
ex  uigintinouem  ftellis  conflare  dicit;  Hyginus  folum  ex  odlodecim .  minorem  ca/ 
nem  ex  duabus  flellis  conflare  inquit  Alphonfus:Hyginus  ex  tribus, licet  unam  in  nu 
maum  non  ponat,  Quum  cancro  canem  maiore  oriri  tradit  Hyginus,hic  canis  in  lin/ 
gua  ftellam  habet,  qus  peculiari  nomine  canis  appellatur, in  capite  alteram,quam  non 
iiulli  Sirion  uocariSt  hinc  apud  poetas  pleruncj  Sirium  ardere  reperitur,quoniam  hac 
flella  cum  fole  oriente,  ingentifsimi  calores  excitari  ibient.  canem  minorem  Hyginus 
procyona  appellari  dicit,quia  ante  maiOre  canem  exoriturteum  leone  oritur,  fed  quod 
nam  aflrum  hoc  fit, quod  ab  antiquis  8C  recentibus  canicula  nuncupatur,an  fcilicet  ca 
nis  maior,  uel  minor  dici  debeat,  dubium  uidetur ,  Nam  Plinius  libro  decimoodauo, 
capite  uigefimootffauo  inquit,  JEgypto  Uero  procyon  matUtinO  »fluofiis,quod  iydus 
apud  Romanos  non  habet  nomen,nifi  caniculam  hanc  tielimus  intelligi  hoc  efl  mino 
tem  canem,fane  ut  in  aftris  pingitur,  ut  hinc  facile  colligi  pofsit  procyone,idefl  mino/ 
rem  canem  effe  caniculam.PauIopofl  idem  Plinius  addit;  decimofexto  caledas  Augu 
fti  Aflyriae  procyon  exoritur.Dein  poflridie  fere  ubi<^  confeflum  inter  omnes  fidus  in 
dicans, quod  canis  ortum  uocamus .  Sole  primam  partem  leonis  ingreflb  hoc  fit,  poft 
folftitium  uigefimotertio  die.  Sentiimt  id  maria  BC  terrac,multac  uero  BC  ferae, ut  (uis  lo/ 
cis  diximus.Nec  efl  ei  minor  ueneratio,quam  deferipris  in  deos  flellis.  Accendiftp  fo/ 
lem,  SC  magnam  aeflus  obtinet  caiifam.  ut  hinc  manifefte  habeatur ,  procyonem  apud 
Plinium  caniculam  efle.Imb  &  hoc  argumentum  addemus, quod  procyon  apudanti/ 
quos  canicula  fit,  quia  anriqui  caniculam  ciun  leone  oriri  prodidere.  Sed  ^  minor  ca/ 
nis  qui  cum  leone  oritur,  ut  Hyginus  docet .  nam  carns  maior  cum  cancro  oritur .  Ita 
etiam  Ptolemaeus  cum  leone  oriri  feciti  8C  Abraham  aflronomus  hanc  fententiam  pro 
mit  ^folftitium  effe  circa  odauam  partem  cancri :  ortum  uero  caniculae  drea  odauam 
pme  leonis  facit .  putat  equidem  quod  'a  folftitio  0%  ad  caniculae  ortum  fint  fere  dies 
«riginta,imde  canis  ortus  erit  circa  diem  uigefimam  prima  Itmij.Philotheus  uero  dicit 
M  H  uSin/tH  tSi  t^is  4®  <Aa(fc  fovXiev  ttluik.  ideft.  Fit  autem  canis  ortus  a 

decimonojio  mefis  lulq.  Sed  hoc  tempore  oritur  procyon, ideft  canis  minor;quare  ca/ 
niculafecudum  antiquos ,  uidetur  potius  canis  minor  quam  maior, quauis  oppofir'  .,-, 
lententiam  omnes  recetiores  fere  fequantur.Nec  obflat  quod  Sirius  ftellafit  in  ore 


ois  pcmiciofa,{mo  in  ore  maioris  canis,8<;  non  minoris;8£  quat  ita  nocetur,  l* 

5  quod  eft  arefacere.  Vnde  K  Statius  in  primo  Syluarum  libro  cednit:  , 

Nec  calido  latraiut  Sirius  aftro.  '  ,  ’ 

Et  Sirium  arderefcriptum  repetitur.  Seruiiis  odlauo  calendas  Augufti  Sirium  orm  fr 
cit,Gcrmani  nunc  fcribentes,cum  parte  canai  ortum  habere  iudicariit.  Galenus  infe, 
eundo  fibro  De  alimentorum  fecultatibus,  capite  fecundo, tempus  quando  oritur  cani 
cula  annotare  uidetur,inqulens,Horam(anm  id  tempus  appellant  Gra:d)m  cuius  me' 
dio  canicula  exoritur,  durSs  per  quadraginta  toum  Ratium,  quo  tempore  omnes  ho/ 
rari)  quos  uocant  fru<flus,proueniunt:alitj  florere  tum  indpietes:altj  iam  deflot(re,fea 
confcnefceretalij  in  fuo  ui'gore,aut  ultra  paulum, aut  citra  c6fiftentes;ut  hinc  fecndun» 
Galenum  haberi  poliiit,ln  medio  tempore  ortus  fr ueSuum  fugacia  oriri  caniculamifin 
(Sus  autem  fug?ces  appellantur,  uel  horaei, qui  non  c6duntur,ut  conditur  trmcum,hor 
deum,&C  alia  eiufdem  generis,quat  diu  feruanttir.  Paulus  Agineta  capite  undecimo  fe 

ptimih'bri,inc6pofin'one  <jsno{«»iioi/,  caniculae  ortum  annotauit,ubidicithanccom 

politionem  ab  acquinodio  autumnafi  /umendam  efle,quod  eft  circa  uigefimiquartam 
diem  menfis  Septembris ,  at(j  diebus  deinde  quinquaginta  continuis  rumito,K  unde 
uiginti  intercalatis  diebus,ad  eandem  te  antidotum  eod^  ritu  couerte,  atm  ita  donec 
dies  quibus  accipis  trecenti  (exagintaquinc^  impleantur,  peragito.  Deinde  fequitur. 
Sub  cane  autem  omnes  dies  uacato,hoc  eft  a  uigeiimoquarto  die  lunij  u%  ad  Augue 
ftum  completum, ut  hinc  facile  haberi  pofsitjlecundum  Paulum,caniculam  uigefima/ 
quarta  die  lunij  incipere,  8C  caliditatis  imprefsiones  ufq^  in  finem  Augufti  perdurarci 
Scitoij  hos  aumores  putare  hoc  die  uigeiimoquarto  lunij  effe  follbtium.  At  nos  foUU» 
tium  habemus  circa  decimamtertiam  diem  lunij, ideo  8£  ortum  caniculae  prius  habet* 
debemus. Oritur  autem  relpeduperrarienllsorizontis  fimulcumfole  poftquintant* 
decimam  diem  lulij.  Quod  etiam  Plinius  fateri  uidetur  fibro  fecundo, capite  quadrage 
fimofcptimotquoniam  tertia  die  poft  leonis  ortum  oritur.  In  hac  igitur  authorum  di 
uerlitafe  quid  dicendum  fit,ambiguum  uldetur.Non  defuere  recentes,qui  dixerint,» 
niculam  quae  eft  canis  maior,  antiqiutus  oriri  cum  cancro;  nSc  autem  cum  leone  afeen 
dit.  Qui  adeo  mire  decipiuntur  anguntur,  ut  reprehefione  digm'  non  lmt,quia  cani* 
maior  nunquS  mutauit  locum, nec  mutare  poteft.  Sed  nunc  oritur  cum  cacto, K  priu* 
criebatur,&  deinceps  orieturiK  femper  pofterioribus  pedibus,d  hyemali  dtculo  diui 
diturtfemper  Orioms  pedem  pene  fuo  capite  coniungit ,  8C  capite  ad  occafum  fpe&t, 
fed  caput  ad  acquinotSialem  circulum  tendit.  Nos  putamus  hunc  errorem  contigi/ 
fe,8C  in  hanc  differ  etiam  deueniffe  authorestquia  antiqui  caniculam  procyoncin,ldeft 
canem  minorem  appcllauerint,qui  cum  leone  oritur.  Recentes  uero  caniculam  eflfe  uo 
luerint  canem  maioremtSC  etiam  inter  antiquos  aliqui  uocarunt  caniculam  maiore  ca/ 
nem.T otacg  caufa  fuit  Sirius  ftella  in  ore  maioris  canis  Ctatquat  quum  oritur,calor  in/ 
gens  fitiideo  modo  canicula  uocarunt  maiorem  canem,propter  Sirium:8i  quia  in  au» 
capite, ftella  ita  uocaturimodo  minorem  canem  caniculam  nScuparunt;  SC  ideo  ali^ 
de  minori  cane  loquentes,  canicula  cum  leone  oriri  dicunttaliqui  de  maiore  cane.cuni 
cancro  oriri  uolunuSed  fld  nunc  cum  cacro  oritin-  maior  canis  8C  procyon  cumleon^ 
(hnper  hoc  modo  ortus  eft.Paulus  JEgineta  qui  uigefimoquarto  lunij  oriri fadt^fc* 
fianc,  caulam  ita  facit,  quia  in  pluribus  leonis  partibus  oriri  putabat .  Sed  h*c  mifla  ^ 
ciamus,  quae  potius  ad  aftronomum  Ipedlant,  quam  ad  medicHm,licet  nonllt  exquili/ 
tus  mei cus  qui  haec  ignorauerit.  Ad  rem  iginir  noflram  uel  cam’s  orianir,uonon 

oriaf,modo  ut  ingens  calor,  femper  medicationes  funt  difficiles.T ota  enim  ratio  qu« 
h  Galeno  afsignatur,cur  lint  difficiles  purgationes  nulli  alteri  rei  inm'ritur,quamhigen 
ti  calori. Vnde  dicit,quod  hoc  tempore  exufta  natura,acredinem  medicamentoropur/ 
gantium  non  fat ,  qiua  calidum  calido  additum  efferuefeere  facit .  Sunt  autem  omni» 
medicamenta  potentia  calida,  ut  Galenus  primo  Aphorifmorum  libro  docuit.  Verum 
quia  ut  plurimum  hoc  tempore  oriente  canejfcilicet  minore,  qui  cum  leone  oritur, iunx 
ingentes  calores:propterea  ab  Hippocrate  8C  ab  alijs,quum  fummus  calor  notat», c* 
niculares  dies  adduciitur,  oriente  camcidajutpote  illi  qui  ut  plurimS  calidi  efle 


APHORISMVSV 

8f  jdhidfi.  PtriloAei®  ““O  0"“  rationra  afsignare  uidetur,  ciff  medicamenta  in  tis  ca/ 

mcularibusdieiius  exhibenda  non  fimt,inquiens,  »>  TiuiMtvjwaS  jf»  svki^Au» 

munMV w5*«r,i(9K <“ «®i»;WA»8h xS  iBtSitf jS.iMaif  7t OTJ *  StSjstMj; 

naIiQu  TTvfeiltat  t>lujx^'*> i^SiAuc^ tf^iuanv  «  wA»  </lvmx,K^ 

IUI  Troie  s*  «<r<f  *A*{  y^nnlt «  HfiotfaK  ixwOifisiiStis  -nJ  &^itSy(&  Jlvnfitnit!  mXiUf  Hgm » 
jyxiiBiarsns  rxriluc.&Jhmrtht  W((ttn>a  i  ^oifiuaoy.K^  i  ■nP  Msntcsans.H  iiXioi^iia 

^«f.'ideft,prop^a  quod'  tunc  debilis  ^  potentia,  8C  x^s,K  peficii/ 
ne  diflbiuatur  propter  purgationemtalioqui  aer  calidus  circuatnbiens  incendit,8C 
fdjridtanttunc  multi,quin  dC  medicamentum  quodprabetur  calidum, 8C  materia  acu' 
fa:K  periculum  ne  purgatio  non  fit  tuta,  calido  incendente,8C  multa  inteperie  compre 
hendmte  corpus.  Aiioqui  quod  medicamentum  8i  aeris  conlbtutio  pugnant;hxc  qui/ 
dem  ad  cireSferentiam  materiam  trahens, medicamentum  liero  ex  aduqrfo  intro  retia/ 
hens,8C  timendum  ne  pugnantibus  utrif$  natura  diftrahatur  Uel  difsipetur.  At  hic 
diiitare’poteris,qiud  intelligedum  fit  per  Ante  canem,  quod  Hippocrates  fua  lingu* 
dicit  Tifi  uiwki  R.efpondemus,intelligedos  elle  dies  caIidifsimos,quales  hi  efle  Iblent, 
qui  prKcedunt  ortum  caniculattnam  SC  ante  camculam  acftus  ingentes  fieri  folent :  fuU 
cane  uero  fignificat,  quado  iam  ipfa  canicula  orta  eft  ■  Quot  uero  fint  dies  caniculares,’ 
idi  fii  cane,uidentur  a  Galeno  8C  ab  alijs  quadraginta  eriumerarriquamuis  calor  iiv*' 
gens  raro  fit  per  omnes  quadraginta.  At  quot  dies  mtelha  debeant,qui  fint  ante  cane,J 
nullus  expreire,praeter  Philotheu  edocui^ qui  ita  dicit,  3»^  4ui.«s,«(sci  a/kt  vm  iain,' 

■n&  huiiit  ftHf  fAyvna  luii&iSs  ufe7*A«r  •71»  huuis  .  lddi:,a!iud  eft  ante  canenji 

gC  aliiid  lub  canetnempeante  canem  dicuntur  ui^ti  dies  ante  ortum  canis.  Sed  hic 
dubium  non  praetermittendum  occunit.  An  medicationes  ratione  caloris  moleftae  fint 
8C  difficiles,anpoaus  ratione  mali^tatis  huius  ftell*,quae  nobis  aduerfef.  Alicui  foc 
fan  uidebitur  efle  ratione  ftellac ,  quia  Plinius  prxeitato  loco  capite  uigefimooiftauo  li/; 
bri  decimioiftaui, dicit, fentiunt  id  fcilicet  canicula, mma  8i  terrae.multac  uero  8t  feraej 
llt  fuis  locis  diximus, Nec^  eft  ei  minor  ueneratio,quam  deferiptis  in  deos  ftellis,acc£^ 
dtcp  folem,ai  magnam  arftus  obtinet  caufam.Huc<f  caput  quadragrfimn  libri  fecundi 
adducas:in  quo  Plinius  haec  uerba  habet.Nam  camculx  exortu  accendi  folis  umores, 
fdeft  radios  quis  ignorat  f  Cuius  iydais  effedus  amplifsimi  in  terra  fenriuntur;feuent 
maria  exoriente  eo,fiu(Suant  in  cellis  uina,mouentur  ftagna.  Orygem  appellat  Aegy/ 
pras  feram,  quam  in  exortu  eius  contraftare,  SC  contueri  tradit,  ac  uelut  adorare  qiiun* 
ftemuerit.  Canes  quidem  toto  eo  ^atio,maxime  in  rabiem  agi,non  eft  dubium.  Capite 
etiam  quadragefimofeptimo  fecundi  libri, ubi  de  uentorum  generibus Termone  habet, 
dicit ,  Ardentifsimo  autem  aeftatis  tempore  exoritur  caniculae  fydus,ible  primam  par/ 
tem  leonis  ingrediete,qul  dies  quintusdecimus  ante  Augufti  calendas  eftiuius  exor/ 
tum  diebus  odo  ferme  aquilones  antecedSt,quos  prodromos  appellant;  poft  bidinm» 
autem  exortus  ijdem  aquilones  conftantius  perflant  diebus  quadraginta,quosEtefia» 
uocant .  Molliri  eis  creditur  folis  uapor,  geminatus  ardore  fyderis ;  nec  uUi  uentorun» 
magis  ftati.  Adde,  hunc  eimdem  authorem  libro  quartodecimo,  capite  decimo/ 
odauo,dc  prodigiofis  uini  generibus  !oquentem,dixifl!e ,  Vina  in  apothecis, cams  or/ 
tu  mutantur  quaedam ,  pofteaip  reftituuntur  libi .  Quae  omnia  oftendunt ,  caniculam 
ip6m  multum  operari.  QiiibusSC  illud  addere  non  inopportunum  uidebitur,  quod 
•dcit  nono  libro ,  capite  decimolexto ,  ubi  de  augurijs  Qc  muerfitate  pifeium  tradans, 
inquit,  Fluuiatilium  filurus  camcula:  exortu  fyderatur,  8C  aliis  fulgore  Ibpitur .  HOc 
&  in  mari  accidere  cyprino  putant.  Et  alioqmn  totum  mare  lentit  exortum  eius  lydc^ 
ris.Quod  maxime  in  Bofphoro  apparet.  Algae  enim  8C  pifces  foperferuntur,a]^ 
imo  uerfa  omrua .  Sed  in  hunc  ordinem  multa  addere  deaeuimus ,  quae  ab  Hibpo/. 
crate  ipfo  caniculae  attribui  uidentur .  Nam  quinto  Epidemiarum  fibro,  ultimo  folio, 
agjritudines  multas  enumerat  poft  canem  fadas,  ac  fi  canis  eas  excitauerit .  Et  in  fine 
fere  eiufdem  fibri ,  inquit ;  Sub  cane  ftrangulantes  acftus  plurimi, calidi  que,  fudorife/' 
rae  febres,  tubercula  plurimis  fecundum  aures  fiebant  .  Et  flarim  in  principio  fepriml; 

*a  -j,  Epid^,' 


j«(j  LIBRI  Q_V  ARTI 

Epidemianiffl  libri  de  mniris  febribus.  Si  alifs  poft  canem  acritudinibus  meminit  P» 
in  penulfimo  folio  multas  fgr>mdines  fub  cane  fadas  refert.Bt  quod  maximum  iniur 
re  teftimonium  afferre  poteft,Hippoaates  in  primo  folio  libri  De  aere, aquis  8d  lodt 
Uoluit  pro  exhibendis  medicamenris,urendo,fecando, ortus  aiirorum  obfertandos* 
fe,ubi  inquit, Pr*terea  oms  aftrorum,pracfertim  canicuIae,caueto  K  obferuato  dW 
de  AriSuri  Vergiliarnmij  occafus,  mala  fiquidem  potifsimum  decernunt,  nonnaHaA 
Corrumpunt, quadam  celTant, quadam  in  aliam  fpeciem  Kftatum  tranfennt&mnS 
tur.Nos  autem  pro  hac  re  diflblueda  dicemus,  canem  minorem  uel  maiorein  citcahiir 
mana  corpora  nihil  operarhfed  efle  intenfum  calore,  qui  tunc  tegnapK  quf  eadem  cor 
pora  exurit .  Ideo  fi  uelimus  medicamenta  exhibere,duplici  calore  corpora  afficimn»: 
itaip  adeo  exilrStur,  ut  pereant  ho  c  eft  ratione  folis,  qui  in  noffrO  fiemilphario  &  u» 
fcptentrionalibus  fignis  magis  uerfatur,K  per  multos  dies  uerfatus  eft,ita  nt  folum  ne/ 
liementer  incaluerit,  K  nunc  fupra  noftra  capita  uehementer  calefacit,  unde  tota  ratio 
cft  ex  calefaciente  fole.Et  fi  Plimus  aliquo  in  loco  ita  non  credat,  imd  hoclyderi  attri/ 
buat,fibi  imputetur :  tamen  nunquam  lyderi  attribnit,rufi  ratione  caloris;  nam  femper 
dicit  feruere  uina,feruere  maria .  Adde,ff  iri  libris  Epideinfartim  canicul*  mentioncni 
faAam  inueniamus,id  fit  ut  anni  tempora  diftingirat,  quia  antiqui  per  ortus  Si  occafu» 
fy  derum,ahni  partes  fecernere  confnetieruhEimd  in  illis  libris  meminit  Artfluri  Plda/ 
dum  &  aliorn  afh-oruffl,non  utaftris  aUquid  tribuar, fed  folum  mutatiom' temporis  at» 
tribuft,quac  affris  illis  orientibus  uel  occidentibus  fit,Id<^  reilimonium  exlibroDe  ae 
re,  aquis  8C  locis,nihil  aliud  figniflcaf,qUatn  obferUados  effe ortus,  propter  temporum 
diftintSioHes,  quia  in  illis  temporib  us  fiunt  magnae  mutationes  ob  folem  qm'  tempora 
uariatEf  ideo  prius  dicebat.  Maximas  autem  anni  mutationes  ualde  caueto  8C  obfer/ 
uato,nullumtp  libens  medicamentum  in  his  dato,  nec  urito,  nec  fecato,quod  ad  uen/ 
ti-iculum  pertineat,  prius  ^  decem  aut  plures  dies  tranfeant.  Decem  enim  dies  ittraip 
folis  mutationes, folftftiatj  praeferrim  a:ftiUa,at(p  aequinoctium  uuun(p,fed  autumnale 
potifsitttujpericulofilimae  efle  putantur.Vt  hinc  haberi  pofsipnon  folum  fub  caneme^ 
dicationes  efle  diffi'ciles,fed  etiam  decem  dies  poft  fblftiria, praeferrim  ieftiua,obfenan 
di.  Qiiac  poftea  de  ortu  aftrorimi  confequuntur,  omnia  ad  partes  tenporum  anni refe/ 
rimtur,in  quibus  magn«  mutationes,non  ratione  illorum  aftrorum,,icd  temporis  mtr- 
tarionum  fiunt.  Ad  rem  igitur  rcdeuntes,fenfus  Hippocratiseft,Snb  cane,{deftipf(> 
darie  iam  orto;8i  ante  canem,ideft  antequS  oriatin',quia  calores  ihgOTtifsimtfuntpro/ 
pterea  itiedicatiories  difficiles  efle  cofequitur.  Si  etiam  alio  tempore  magius  adinsiiw 
grUeret,t0c  medicationes  difficiles  efle  opus  erit,qiua  exufta  naturamagis  adureretur, 
fili  uero  audiendi  non  funpqui  per  ante  canem, profundam  hyemem  intelligmriquam 
Ilis  id  uerum  fit, in  ingenti  frigore  medicameta  difficilia  efle. Quod  edam  per  canem  8C 
caniculam  temporum  diftineffiones  intelligere  debeamus,ex  Galeno  colligi  poteffiqui 
in  libro  De  fecfWs  contta  dogmaticos,probat,  tempora  efle  de  confideraribireraediccv 
rum,hunc  Aphorifmum  adducens ,  Sub  cane, 8<r ante  canem.  Eo  non obffante, quod 
hic  ab  Oribaflo  dicitur:putat  ipfecamcufam  inrenfibrem  calorem  educere,  quia  fol  c8 
caniculae  fubiettus;  tunc  autem  tale  accidit,  qualefcnto  fubpofita  lucerna.  Canicula 
eniin  quae  cft  peftifera  a  fble  flibiecSo  inflammata,  terram  calore  reuerberat,  5C  inis  ua/ 
poribus  inficit .  Nam  terra, coelo  ueluti  pundtim  eft .  Ergo  in  eo  temporefol  ueludiil 
ipfa  lineameta  afcendens,ideft iri  quatuor,qug  funtinter  tria  &■  tria, unde  oriuntur  iieil 
ri,ai  fol  facit  fblftirium,8i  canicula  fricatur  cum  fole  ipib, propter  hoc  calor  eius  dupli' 
catiir.Forteid  intellexit  Plimus  quando  dfxit,Solis  uapores  accendi,  quod  nos  radio» 
interprettmur- At  hocno  eft  ratione  afiri,fed  potius  rari6efoIis,qui  nobis  propinquus 
cft,& qui  iam  diu  terra  calefecifiSC  exuisir.Etquia  Oribaflus  dicit  canem  efle  Sirium, 
oporteret  hunc  calorem  ui  Sirij  caufaruttmctp  necefle  eflet,qnod  his  qm' ad  antariSicS 
polum  inclinW,eundem  calorem  praeftaretinam  eadem  inclicarione  uergnnt,quano» 
qui  firmus  ad  arrfficum  uergmus ;  tamen  quum  nos  ingentes  calores  habemus,  illi  in/ 
tentilsimo  frigore  agitantur .  Oribafius  Aphoriimum  intelligt,non  fub  cane,ideft 
ipfo  iam  orto,8d  antequam  oriatunfed  intellfgit,ante  canem, bi  poft  canem  ;propt«c* 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  V  f6t 

sdtiftmedio  canis.  Duplidterrefpondetjitel  irtftaintelligendinn 
K  poft  canem, quum  fint  difficiles  medicationes ,  confequens  eft 
ut  in  medio  cams  interficiant .  Aliter  refpondet ,  quod  philofophi  per  extrema,  media 
fubmtelligunt:fedreueraOribafius(fiiIIafitOribafiicommentatio,qu3ecircufertur) 

uerum  contextum  non  habuit,qui  dicit,  vasi  fciiit,  ideftjfub  cane. 

ifyoiAdIr  tu  iftavxKata.  ideft, Difficiles  medicationes.  ]  Quae  medicamento  exoluen^ 
teprooirantur^Dmma  autem  exoluditia  medicameta  potentia  calida  firnt,  ut  Galeno 
blacct,K  re  ijjla  conftatMuare  fi  propinentur, corpus  quod  ex  calore  defedum  eft.ma/ 
^  drfcde  faciuntddeo  funt  difficiles. Vocabulum  tf j®./'»?,  durum  K  operofum  ligni 
ficafcSunt  durae, quiamoldtoe  8C  difficiles.Nos  uero  medicamenta  habemus, quae  pol> 
fimus  ardenteaeftuexhibere,qiialia  mana,  calsia,tamarindi,(yrUpusrofatusfoIutiuuSj' 
ause  etiam  quantum  fatis  eft  euacuant. 

GALENVS 

EX  V  s  T  A  enim  tunc  natura  eam  quae  i  medicamentis  pijrg^tibus  non  fert  aai 
tuinem-Qiiare&plures  purgati  hoc  tempore,  incidunt  in  febresiSf  natura  ex 
aftu  imbecillis  magis  ex  puigationediflbluettir,8fqmdempiirgatiohacc  prauafiet^ 
quum  calor  aeris  ambientis  in  partem  trahat  extrinlecam ,  contrariam  ei  ad  quam  me^' 
dicina  ducithumores .  Sicuti  enim  balneae  calidae  natura  aptae  funt  obfiftere  purgatio/^ 
nibu?,fic  K  calor  aeftatis,8C  tunc  praecipue,quuffl  fe  ipfo  uehementior  extiterit. 


0iffifaf,qttarenondi: 
omifcrit,ante  canem. 


PRIMO  Galenus  rationem  reddit, cur  fit  difficilis  medicamentorum  ufus,quia  na 
tura  exufta  eftrpropterea  medicametorum  acredinem  non  fert.  Ideo  multi  qui  hoc  tem,: 
pore  purgari  uolunt,febres  incidunt ;  St  natura  quae  propter  calorem  imbecilla  eft,  difr 
foluitur.  Quod  in  principio  legitur,Bxufta  enim  tinic  naturajibi  deeft  haec  particula 
Noftra. Graecus  em'm  contextus  ita  legit,  txTrv/rvguiAiH  yij  Wp  i  .  ideft,  Accen.» 

fa  enim  natura  noftra.  Quod  etiam  dicit,  Aaitudinem :  Graece  eft  t/leut-VTunt-,  ideft 
acrimoniam.Qliamuis  acritudo  ex  caliditate  proueniat. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, purgationem  hoc  tempore  exercendam  none(Ie,qHia 
acris  calor  ad  circuferentiam  trahit .  Medicamentum  uero  ad  oppofttam  partem  ducit 
humores.  Qiiod  ex  balnearu  exemplo  manifeftum  eft,  quae  purgationi  obflftunt,quan/ 
do  ex  aqua  calida  fiuntmam  balnea  ad  cutim  trahunt,  medicamenta  ad  oppofitum ,  it» 
fadfaeftatiscalor,praefertim  quando  intenfior  erit.  < 


CjRacileSjSJ  facile  uomentb, purgare  fuperiusjcauentes  hyemems 


Q.VVM  H{ppocratesdepurgatione,quaetumperuomitum,tumperfeceirumfi& 
In  quarto  aphorifmo  pr  jexpoflto  fermonem  coeperit,  deinde  interpofuerit,  quod  in  ma 
ximo  calore  non  fit  purgadum, iterum  ad  Uomitum  reuertitur.Vnde  K  a  Philotheo  di 
drar,  im  i»  7H!  Iftoi!  xsa  tte  ^vmidu/  xttTtttrKfblui  w  jJVlafip  iTheiKgiJns  Tutyi/ 

UcwSjKgce  wtt  ieerfit ,  eattttTt  'AiiuSe  Sritcf ,  «eu  ipgfiuix^ac,  ideft. 

Nunc  ex  habitu  corporis  Hippoaates  naturalem  apparatum  in  probationem  accipit, 
SC  medicos  hortatur,gracihbUs  corpore  qui  lacileuomurit,  medicameta  propinare  d&« 
bo-e  ■  At  canendum  eft,ne  hoc  hyeme  fiat, ne  contra  regulam  quarti  aphorifmi  fupra/i 
fai^fiti  apatur.  . 

«»  ijtrw,  ideft  graciles.!  In  fecundo  libro  De  gracilibus,diffufefetmonemhabui> 
mus,quos  in  duas  partes  diftinximusmam  aliqui  funt  graciles  atrabilarij,qui  &  arcftaa 
uenas ,  8C  modicum  carms  habent .  Alt)  uero  funt  gradles  biUofi ,  qui  latas  uenas  ha« 
bmt,quamuis  parum  camis  habuerint ;  in  his  bilis  copia  genefatur,8f(ut  PhilotheUs 
dicit)  S^/ui  i(set  fsfd»  ain(/.  ideft,  calidi Kficci funt rpropterea per fuperiores  partes 
purgandi  functum  quia  eis  (Philotheo  etiam  tefte  )  biliolus  humor  abimdat,quifaci'* 
•e  afeendit :  tum  quia  aeftatem  elTe  fupponit,  At  Apborifinus  ingracihbus  atrabilartja 


LIB.RI  Q_VARTI 

ueras  non  eft :  in  ipCs  enim  potius  atra  bilis  augetur,qua  fcitiper  (  ut  Galeno  pW 

perinferiores  partes  purgari  debet.  ^  ' 

ideft,Bt  facile  uomentes.  ]  Nempe  laus  non  eft,  quod  homo  graaUsfit 
nifi  enafacile  uomat.  Sunt  enim  aliqui  difficulter  uometes.quos  fi  uomere  cogas  nrt 
ctdu  elt,ne  uena  in  pedore  difr0patur,&:  pereatipropterea  facile  uomentes  effe  debw 
idefl:,Superius  purgare]  fdliceqconuenit.Notat^  Galenus  addoj 
dam  effe  particulam, Magisiquia  pleruncp  per  fuperiora  medicamento  pur^di  lont 

fi  conditiones  adfuerinuNon  enim  intendit  Hippoaates,  quod  omnes  tales  perfuper’ 

na  purgandi  fincut  hoc  habeamus  inter  corpora,  quae  per  uomitum  purganda  ftmt 
liafunt  gracilia, beneuomentia,qnantumfit  de  ratione  corporis  ;fed  aliud  addi  debet. 

de  tempore  conuementi  ad  uomitum  prouocandumiunde  addit,  ^ 

Cauentes  hyemem.]  Vt  fibi  concors  fit  in  quarto  apbo/ 
rifmo.in  quo  dtcebat,Hyeme  per  inferiora  potius  pur^ndunt  efle .  Non  intelligit,q, 

tem  adeo  in  hyeitic  euitandum  uomitum,  quod  fi  neceflSuia  fit  purgatio, per  uqminmt 

fieri  non  debeat.  Sed  quando  indifferens  eftjin  hyeme  illam  euitare  debemus, ob  occln 
fionem  humorum  intus,  8i  quia  in  hyeme  non  funt  puri  bilidfi,  quales  funt  in  fexmen 
fibus.atffiuis.  Oribafius  intelligere  uidetur,in  macilentis,qof  ettomere  afliietifuni; 
Ideo  quod  dicitur.  Facile  uomentes:  fecundum  ipfum  intelligcndifunt,aptiaduoini. 
tum.Vnde  propter  tria, per  fi^eriora  purg^di  funt:  fecundo, quia  in  ^te;feitio,qni^ 
hi  graciles  bile  abundant.Scito  tamen, quod  ht  quiad  uomitu  &fpofitf  liinr,uehenien/ 
tioribus  medicamentis  frequenter  ad  uomitum  prouocari  non  debentlCcuti  e  contra/ 
rio,ad  alui  profluuia  propenfi,medicamentis  per  inferna  exoluentibus  frequenter  exer 
cendfnon  funt.  (^dd  fi  dicas, in  teffate  humores  ad  circunferentiam  efle  difpetfos, 
in  hyeme  intus  coadunatos:ideo  in  aeftate  uomitum  prouocare, difficilius  uideri,quan» 
in  hyeme .  Refpondemus,hoc  uerum  efle  in  particulari ucntriculi  cuacuatione,fedin 
'umuCTfali  euacuatione  liibtiles  humores  facilius  per  fuperiores  partes  enacuatHr,pray 
fertim  in  atftatciquia  etiam  a  calore  fuapte  natura  alletfli,  fuperiora  petuntiut  experien. 
tia  patetin  quocuni^  noftrum,qui  tepidarium  aut  calidarium  ingrediatur, humores  ad 
fuperiora  mouentur,  Celfus  tamen  capite  tertio  primi  libri  de  uomitu  uerba  faciens, 
inquit,  Inutihs  eft  gracilibus  K  imbecillum  ftomachum  habentibus .  fed  de  gracilibus 
atrabilarijs  loquitur:quod  uerum  effe  ex  hocpatet  :  nam  ftatim  addit,  Vtilem  efle  ple/ 
nis  &:biliofis  ommbus.  Conflat  uerd  biliofos,graciles  e(re, 

GALENVS 

HI  C  addere  oportet,  quod  paulo  antea  didfum  eff,ucrbum  Magis  .Magna  enim 
ex  parte, graciles  funt  biliofi Si  igitiu  hoc  acceflerit, ut  fint  ad  uomendum  faci/ 
les,funt  per  fuperiora  jpurgandfnifi  obfiffat  hyems.  Nam  fupra  diflum  eff,.ffi  flatem» 
gisfuperioresjhyemeauteminfetiorespurgare  oportet.. 

/  BRASAVOLVS 

B  A  V  CIS  SIM  A  a  Galeno,6ir  illa  quidem  facilia  in  hocaphoriifno  notaniup  fite/ 
nim  indicat  hic  uerbum  Magisiaddendij  effemt  in  quarto .aphorifino  ponebatur, Quia 
bilidfi  ut  pluriniu  graciles  funt.  Si  ergo  hi  facile  euomant,per  fuperiora  pur^di  fi^ 
nili  obftet  hyems ,  ne  aphorifino  quarto  huius  libri  oppugnetur ,  in  quoferiptum  efl^ 
jEfcte  magis  iuperiores.hyemeinferiores  uenties  purgare  oportet. 

A  P  HOR  I  S  MV  S  VII 


V 


Otiicntes  uero  difficulter  8d  mediocriter  bene  carnolbs,per 
dentes  «flatem. 


inferiora,  ca/ 


ERASAVOLVS 

OPPOSITAS  dilpofitipnes  illis  quae  in  pratcedenti  aphorifino  didff  funt,in  pw 
fenti'  enarrat.Ibi  enim  de  facile  uomentibus  fermonem  habet,hic  de  difficultet  ucmen/ 
tibus.Ibi  de  gracilibus,hic  de  bene  carnofis  medioaiter,idcft  non  corpulentis 
Ibi  hyeme  caueri  iubebaqhic  «flate .  Ibi  ex  fiiis  conditionibus  per  fuperiora  purga» 


A?  HO-ll  l  f  M  V  S  V  I  I  '  »6} 

ede  inferebat  liic  auteffl-per  inferiora ;  SCideo  qui  difficulter  uomiliit,  &  befle  carnofi 
funtper  inferiora  purgari  debent,  quando  purgandi  necefsitas  urget :  fedin  hoc  op’eri 
xftatem  cauere  oportet, in  qua  per  fuperiora  euacuare  conuemt.  Celfus  hunc  aphp/ 

rifinumcapitetertioprimi^rirefert,aideuomituabundepertra(ftat. 

w«  A  Jly(rmxs.  ideftjDifficuIter  uomentes.]  Nuiicupatur  autem  difficulter  uomeil 
tes  quicuna  quuntuomunt,difcrimenaIiquodautnos;am  iiel  ofFenlamihcUrruiicuei 
buipotentiamretetricemrobuftam, expultricem  debilem habentiijel qui uomerenori 
Mfwnqntfi  re  magna  impellente  K  proritante.  Vnde  illos  intellige  difficulter  euoni&« 
aiii  ex  leui  caufa  non  euomtint,  SC  ex  uomif  U  laeduntur,  K  potifsimum  quia  huftlo,' 
resl^afsi-St  glutinofi  K  graues  in  hoc  homine  abundant ,  non  tamen  in  folo  uentricu> 

Io  fed  in  toto  corporetquiafi  irt  folo  tientriculo  efrent,per  uomitum  educeretur :  iuxfa 
Gato*  pr2<^fpf“m  irt  libro  De  ratione  uidfus  priuatorum ,  ubi  edocuit  particularem 
ucntricali  euacuatione,  fecundum  Hippocratem  per  uomitum  in  hyeme  fieri, Umutr/ 
falem  uero  minime.huic  uero  difficulter  Uomenti,K  mediocriter  bene  carnofo,PhiIo/ 
theus  pituitofum  atrabilarium  humorem'  abiidare  ptitat.‘proptCTea  per  inferiora  pur 
gandum  elTeJnquit  enim,  s  W  wVicp©-  icsu  Jlvsstfitin  t&i  -m  iexfiBSt,r<ivyv 

ai™  6:')vtVM  »«.  ideft.fi  enim  efr 
mediocriter  bene  camofus,8C  difficulter  uomens,  non  quidem  exade,{deft  non  perfe/' 
die, huic  pituitofus  humor,aut  atrabilarius  fiiperabundattSC  ob  hanc  cauiam  per  mfetr 
nas  paftes  euacUare  oportet.  Scito  etiam  multas  alias  effe  caufas,qUat  tiomitum  prohi 
jbent.pratcr  enumeratas, ut  eft  colli  longitudo,  propenfum  efie  ad  uenas  fraiflura  in  pe/f 
dlore, pinguedo  totius, euomendi  inafruetudo,pe<Soris  anguftt!E,8d  alia  multa,  qup  Om 
nia  aphoriimo  accommodari  poffent. 

ideft,Etbcne  carnofi  cummediocritateinon  cofpiiIenti,fed  qui 
iCarne  abimdant,quat  ob  fuam  naturam  qug  pituitola  eft  Si  in  farlguinem  uergit,hum6 
,  ribus  abundat, qui  facilius, commodius  &  conitenientius  per  inferiora, quam' per  fuper- 
jriora  euactiantur.  ■ 

K^TO.  ideft,Per  inferioralpurgafidi  fiint. 

i’  ideft,  Canentes  teftatem.  ]  Ne  hic  aphorilmlis  quarto  hli/ 

ilis  libri  oppugnet, qui  dicebat, acftate  per  fuperiora  euacuandum  efrc,Oribafius  dicit, 
eb  tria  in  hoc  cafu  per  inferna  purgandum  eife ;  primo  quia  materia  craira,fecimdo  ob 
.(Iftfuctudtne  euomendi, tertio  quia  tempus  non  conenitifaciti^  Oribafius  ex  Hoc  apho 
rifmo  Sdpraecedeti  imum  aphorifmum;quod  Sd  Philotlieus  etiam  fecit,qUi  prSeter  hOc 
diibitat,fi  nobis  proponatur  non  quide  medi6criter,fcd  diligeter  bene  carnofus,quid 
agendum  fit,Re(pondet,hunG  nOn  effe  euacuandum,qUia  commoderatiis  eftiproptet/ 
ea  purgatione  non  indiget.  V erba  cius  haec  funt,  «/iiy  Kxgi&Hi  ivaagx^.ioy  yc^ 

iiuKVT©-  tfta(ies7i!a,<iwi/!aTiiai3(9[tpm<<)f ,  avyinrziifSyeuTmvTi,  ideft, proponatur 
.pobis  diligenter  bene  carnofus  i  fi  enim  talis  difponitin,  purgatione  non  indiget,quo/ 
niam  plenam  habet  contemperantiam ;  imo  de  his  folum  intelligit  Hippoaates,eliain 
C  graciles  fint,  qui  indigent  purgatione. 

G ALENVS 

S  I  Qjy  IDEM  facilis  ad  uomedum,  &:  gracilis  fit ,  per  fiiperiora  purgandus  eft,  nili 
fit  hyems,hoc  eft  scftate,autumno  Si  uere .  Si  uero  difficulter  uomar,8e  mediocri/ 
ter  bene  carnofus  fit,  per  inferiora,  fi  res  urgeat,  folum  cauendo  acftatem :  aliud  autem 
anni  tempus  non  oportet  cauere.  ' 

BRASAVOLVS 

nihil  aliudffugisinhocCommetohabctur,hifiquodGalcnusadmonet,quumr 
In  praecedenti  aphoriimo  dicebat,  Nifi  fit  hyems :  iii  tribus  altjs  temporibus  fieri  pofft 
taelligebat:unde  intelligit  uer,  acftatem  SC  autumnum.Ex  oppofitO,quum  hic  dicitur, 
Cauentes  acftatem :  in  alljs  tribus  temporibus  fieri  polle  intellige,  autumno,hyeme  SC 
Qtiod  uero  legitur.  Aliud  autem  tempus  non  oportet  cauere :  in  AlCLno  codi/ 
fe  ita  praccife  habeturjfed  in  meo  antiquo  addita  eft  particula  Omneiut  legatur,  AliUd 
autem  tempus  pnuie  non  oportet  cauere.  nam  Gratce  dicit,  ^  uga  ttim  ifu/ 


djv  A  R  T 


*3^,AbidoS  uero  cauetites  j  ad  fiiperiorcs  purgationes. 

RRASAVOLVS 

C  o  N  S  y  Ll  T,  Hippocrates, ne  tabidos  per  uomitum  purgemus.Per  tabidos  uon 
fecundum  Galenum  8C  ,Oribafium,eos  intel%equt  tumorem  in  pidrhone  habent  Hf 
emm  fi  quandocfr  purgationem  expofeant,  per  inferiora  potius  fieri  debet;  quoniaitt8t 
6k  morbus,  ex  pituita  ut  pfurimu,  ortum  habet;  Adde,  quod  fi  phthifim  patientan«i(> 
mere  cogas^ex  hoc  motu  pulmonis  ulcus  augeturt  8C  obhanc  c6motionem,pus  quod 
in  pulmone  eft,agitatur:K  fumi,uel  ipfum  pus, cor  petunt ,  mors<5  pleruncj  fuc^t. 
Hic  aphorilmus  ad  illos  etiam  ampliari  potm,  qui  ad  phthifim  parati  fimeHi  mim  ohl 

■  longum  collum  habet, pedlus  anguffum,uenas  ad  ftac5uramfacfl'es:idco,fiQcinoniaet 
^  nam  frangere poflent ,  &  idincfdo'equodeuilarenitebantur  ..Tamenmateria'qtpeiii 

:  phthifico  eft ,  per  fuperiora,ideli  perlputum  euacuari  debetjSf  non  per  uomittnndmq 
SCinhoccalu  euacuanna  per  feceflumeadem  ratione- euitare debemus- Gauli, uoo 
cur  phthifici  per  uomitu  purgari  non  debeant,  a  Philotheo  afsignatur, dicente,, 

of  j-waj;  idefi:,ob.  debilitatem  organorum  relpirabiliigpj^ideft 

adrelpirationempertinentiimr- 

rsB  ^  (ji8ir«Ate  wf  {deft,Tabidos  canentes  adlm 

periores  pur^tioncSjUel  ad  medicamenta  qUac  per  iupetius.euacuant,]  In  hoc  apBi^ 
mo  duo  uerba  defunt,  quae  in  meo  antiquo  codice  faipta  funt-  In  Aldind  uero  illa  utre 
fca  in  principio  Commenti  poflta  fimntamen  funt  uerba  aphorifmitSC  bacc  fimt  qua  (et 
'  quuntur,  my\k  mr  «fen.  ideft,  nunquam  duces .  ut  hoc  modo  aphorifmus  interpretari 
debeat, Caueamus,ne  tabidos  unquam  admedicamenta  per  flipetnaeuacUaatii.duGi» 
mus  -In  Aldino  codice hacfuntuetbaCbmmenu,Sii:; non  Aphor:flmi-Atfire<Sc|iej>- 
petidamiis, potius  ad  Aphorilmum  pertinent,  quam  ad  Commentum,  Vide  enim  quoe 
inodo  Leonicenus  incipiat:Nunquam tabidos duxais- Sed Aldinus  contextus, aliud 
principium fccir,hoc  modo:  mt  exu  iftiri  tot’  «/as  Kl/as&vpii»®-. 

meo  autem  antiquo  codice  haec  particula  «0</!tW  «fsf,  effiinultimaparteaphorifmti 
Commentum  uero  ita  incipit,  </lHUvm  «i-arrrAstr#».  8C 

eeliqua  .  ut  Commenti  principium  ita  incipiat  i  Veritusjfcilicecipforuminftrumen^ 
tum,  quae  reipirationi  obleruumt. 

tJALENVr 

Nyj^  Qjy  A  M  tabidos  duxeris,  ueritits  fcilicct  inllrumentornm  quaerelpiratioiri 
oblcriiiunt, imbecillitatem .  Per  tabidos  autem  intelligere  oportet  eos,qm  mor.' 
biim  a  Grteds  phthifim  nominatu  patiimtur,uel  qui  ad  eum  funt  natura  pronfedeqnb 
bus,  ipie  in  primo  libro  Epidemiarum  feribit.  Et  maxime  moriebantur,  quibus  naturai 
ad  taberft  prona  erat,Eft  autem  his  pedlus  anguftum,8i  qui  in  eo  continetur  pulmo. 
B:RASAVOLVS 

HVIVS  Commentationis  prindpium(ut  a  nobis  litpcriusdi(3umeff)ih  illa  parte 
Incipit,  Veritus  fcilicetinfirumentorum  quaereipirationfobferuiuntjimbecillitatenv 
.  At  illud  principium,  N unquam  tabidos  duxeris,  eft  pars  Aphorifim,non  Commenti 

Qitum  igitur  tabidi  habeant  inftrumenta  ad’ reipitarionem  imbecilla, propterea  caiien/ 

'dum  cft,neper  uomitum  euacuenturtquiailla  agitatio  pollet  ea  inftrumctadilfoliiereii 
'&  aegrum  fuffocarc.Additq  Galenus, pa  <f9nriiAx!,  ideft  per  tabidos,illostritel!ig^ 

dos  ellc  qui  tpSimxi!  roirw ,  ideft  eo morbo  quf  dicitur  phthifis,afFecSffimt;utmaniKlte 

appareat, uocabqlum  tfSivuJlst ,  commune  efle  ad  «eram  phdiifim,8f  etiam  exteniiae 
tionemtut  in  tertio  dC  fecimdo  lt'bro  iterum  habuimus .  Ampliatq  aphorifmtBr^ale' 

nus,  Kad  cos  qui  in  phthifim  pronffunt.quamuisphthificinonlinyquodcxtclitino/' 

.nioprinio  Epidemiarum  fumptOjOftendit.  ' 

Denicp  Galenus illosdocer,quinatKramadphthifrmpronamhabent.  Suntau^ 
ftli,qiu  pedus  angiiftiim,  K  etiam  pulmonem  in  pedore  cornetum, anguftum  habenti 


APHORISHVS  IX 


jVI  Elancholicosplenius  inferiores, eadem  ratione  contraria  apponentes. 

BRASAVOLVS 

HIC  humor  melancholieus,ommum  humoriun  qui  in  noftro  corpore  funtjgrauiC’. 
Cmus  eft;quia  terreus  8C  de  natura  terr3c.propterea  per  infimas  partes  magis  defcmdit, 
unde  8C  pff  inferius  purgandi  funt,  qui  eo  abundant,  haC  eadem  ratione  qua  fuperiores 
per  fuas  uias  purgabantur. 

^  Tit  ideft.  Melancholicos,]  per  quos  illos  intellige  qui  melancholi/ 

cam  temperaturam  habent,  SCillos  qui  tali  humore  abundant,  etiam  fi  melancholicam 
temperaturam  non  habuerint,  qiria  humor  hic  in  his  qui  illo  abundant,  per  inferiora 
duri  debet. 

w  WTO.  ideft,Plenius  ad  inferiores]  quia  uehementioribus  medicamen/ 
tis  ad  atram  bilem  euacuandam  uti  debemus.  undefiC  Philotheus  exponit  quid  fignifi/ 

cetuocabulum,pIenius,inquiens,  idefi,Idquoddi/ 

ciqpleniuSjUchemenriusfignificat.redditqcaufam.propterquamiubeatHippocrates 
melancholicos  per  inferiores  partes  purgari,  inquiens, 

«A»  ti^Tmxyy  01/7«  xir®  f 'tTrap.ideftjpropterea  quod  fuperabundas  humor  terreus  8C  craf 
fuscafit,deorfumuergit.Scito<^medicameta,qu*atrSbilem  educunt, alijsuchemen/ 
tiora  elie-quonia  in  ordine  attraliendi  medicamentoru,quSdo  imum  eftquod  alicui  hu 
mori  quem  attrahat, proprium  non  fit,  hic  eft  apud  Galenu  in  libro  (^os  oporteat  pur 
gare,  infcripto, educendi  ordo.hoc  medicamctum  prius  aquam  educit.  Si  aqua  educSa 
adhuc  uis  eius  uigeat, bilem  trahit;tertio  pituitam,  quarto  atram  bilem.  Si  adhuc  medi/ 
camentum  uim  habeat,  fanguis  fluit  ab  ipfo  attratSus-  Si  uero  medicamentum  aliquod  - 
uim  habeat,humore  aliquem  primo  educendi,  ut  exempli  caufa  atra  bilem, primo  hanc  K 
educit, fecundo  aquam, tertio  bilem, quarto  pituitam,  denicp  fanguinem,  fi  eius  uis  ad/‘i(l;“ 
huc  uiguerit.  At  n  aliud  medicamentum  uim  habeat  primo  educendi  bilem,  hanc  pri/ 
moeuacuat,iecudoaquam,tertio  pituitam, quarto  atra  bilem,  denicj  (anguinem.  hiem 
ordo  eft,fi  medicamentum  primo  pituitamtrahat,primo  illam  educitifecundo  aquam, 
tertipbiIem,quartoatrabilcm,deniipfanguine.Atfi  medicamentum  fit  quod  fangui/ 
nem  prius  educat,  (quo  tame  iiti  non  debemus,  quia  uenenum  eft.)  primo  fanguinem 
educit,mox  uitam.  nullus  enim  ordo  cfl:  in  educendis  humoribus  poli  ianguinem.  Ex 
his  ergo  elici  poteft,  atra  bilem  femper  ultimum  humorem  elle  qui  euacuatur,  dempto 
fanguine,  qui  per  medicamentum  euacuari  non  debet.  Ideo  atra  bilis  uehementiori  me 
dicamento  indiget.T uq  intellige  illu  euacuandi  ordinem,  quando  medicamenta  fuam 
uim  feruauerit,  quoad  alios  humores  traxerft.na  fieri  polTet  quod  medicamentu  bilcni 
cuacuas,folabilem,8i-  nullum  alium  humorem  euacuet,ob  id  quia  uim  fuam  iam  ami 
feritpropter  hoc  igitur  ab  Hippocrate  diiSum  eft,  Attabilarium  plenius  deorfum  elle 
purgandum.  At  fi  dixeris,Paulum  &  Aetium  iubere  in  quartana  febre  fieri  uomitum. 
Kelpodemus  id  dici  in  acceffionum  principljs,K  illa  non  eft  euacuatio  uniuerfalis,  fed 
particularis  membri,in quo atrabilis  colle<3aeft,itaqfieridebetiuxta  Galeni  fenten- 
tiaminlibro  De  uidus  rationepriuatorum. 

t^iccuto  tnyuryi  m  ^turricc  ■!r^cst6as.  ideft,  eadem  ratione  conttaria  apponentes.] 
quia  (ut  dicit  Galenus)  atrabilariqs  humor, qui  inmelancholicis  abimdar,  per  contr^ 
riam  parte  educi  debet, ea  a  qua  educitur  bilis.Pliilotheus  uero  cur  Iiarc  uerba  ab  Hip/ 
pocrate  diclh  fint,  caufam  reddit  inquiens,  a  Sbj/ »  wAj  mu  </ta  xfutw, «  ximt/ 

p<’,  xscTa.it^'mMy,axsify  <&yxC^x,MU  Metxney.  a  ./£  fiufax,  wto,  ideft,  Simateria 
rurfl^u^gat,per  fuperiores  partes  euacuare  oportet.  Si  deorfum,per  inferiores:8C  rur 
fus,fileuis  fitmateria,furfum  ducendam,  figrauis,  deorfum.  Oribafius  prohocapho/ 
rifao  dicit.  Melancholicum  humorem  infra  purgabis,  qui  propter  frigiditatem  fuam 
r^nusuergit.  Sed  poterat  fuperius  pin-gari,nifi  frigiditas- eum  retraheret.  Haec  O/ 

bb 


tU 


^et  LIBRI  Q_v  ARTI 


VENTRES  autem, uidelicetinferioresn^lancholicorum oportet ratioa'na{ de 

bere  plenius  medicari.Plenius  autem  dixit  pro  fortius,  (^lia  autem  ad  inferi^ 
declinat  hic  humor  propter  grauitatem,nqn  fine  ratione  ipfum  iubet  pa  uentremiiS 
riorcm  euacuari,ficuti  flauam  bilem  per  fuperiorem,cum  fit  lems  humor,  fpote  co 
tinuo  fluitet. Commune  quidem  in  ambobus,  ut  ducantur  quo  uergunt  per  loca 000° 
uenientia.  Proprium  uero  alterius  humorum  per  fuperiora  loca  euacuari,quoniain  ad 
haec  uergit.  Alterius  uero  per  inferiora, quoniam  &  adifta  declinat.  Contraria  itaacft 
per  fuperiora  euacuatio  illi  quae  fit  per  inferiora. Qiiorum  utrunq;  fit  fecunduunamco 

munem  ratione. Quare  Krcfle  dixit  Hippocrates;Eade  ratione  contraria  apponetes 

ERASAVOLVS. 

A  R  B I T  R  6  R  (K  ita  eft)  huius  commentationis  principium  inhimcmodiim  legi 
debere, inferiores  uidelicet  uentrestquia  Galenus  exponit  quid  intelligendum  Iit  per  il 
lam  particulam  inferiores,8Cinquitintelligendum  eirc,ucntres,  quamuis  cotextus  AI 

dinus,SCantiquus,quem  habeo, ita  praecife  legat  utaLeoniceno  interpretatum  eft, fci/ 
licet  J^nhovoTt  ■jies  usaices  t«s  tamen  hic  deefl:  particula,  autem, quam 

Leonicenus  addidit.  At  contextum  quendam  uidimus  hoc  modo  legctem,<fafitaKiiiay 
■7«!  ■ree  asaiorf.idefl:, Medicari  inferiores  uidelicet  uentres.C^i  cotextus 

•tnihi  potius  arridet.nam  opus  efl:pIeniUs,8C  uehementius  atrabilarios  purgare. 

Illae  etiadu*  particuljjquas  in  interpretatione  fuaLeonicenus  habet,  fcilicetratiocl 

nari  debere,  fuperfunt,  nec  in  cotextuAIdinofcriptgfunt.Atin'antiquo,quem habeo, 

duac  ledliones  habentur,  una  eft,  </!*A9vo7j  </!«  ms  xscra  i&y  Ah 

tera  letftio  ea  eft,quamfuperius  adduximus,  in  quahaec  duo  uerba,  ratiocinari  debfte, 
defunt.nam legit  (/lyMvoti  las  atiAiat  lics  tistut  iSy 

jd».  Primam  letftionem  ego  non  recipio,  fed  hanc  fecundam,  in  qua  hsc  duo  uerba  ifa 
deftmt.  immo  mihi  uidetiir  fecudum  primam  illam  leaionem,qu,odre(5ein/ 
terpretari  non  poflit,nifi  Galeni  litera  diftorqueatur. 

Exponit  deinde  illam  particula  idcft,plenius,feuualidius  ( 

aduerbium  comparatiuum,  )per  illam  particula  ideft,uehemeter.at antiquus 

cqntextus,quemhabeo  non  legit  fed  fj^wf^tjideftjfortiter.propterhocLeo/ 

Quod  ftatim  legitur.  Quia  aut  ad  inferiora  declinat  hic  humor  propter  grauftatem, 
In  Aldino  codice  abefi  haec  particu!a,propter  grauitatem,ita  enim  legit  wa 

•ra  0'  S-ns,  ideft,  quoniam  aut  deorfum  uergit  hic  humor,  at  in  antiquo  codice  que 

'habeo,adefthaccjparticuIa,proptergranitatem,fedeftueru  confofla.dicitenim,  Jf  .in 
fiTta  w™  cyyiic!  uaoj.arbitror  Lconicenumhanc  letSionem  habmlTe.utra^ 

leaio  conuenit,8f  fenfum  integrum  facit. 

Qiioddicit,8i ipontecontinuofluitet,  Graccelegitur  uau»tA(c^or7te«ytu;t;t£tew'n/ 
lUfmiJ,  ideft, continue ipontefuprafluitet.  Qiiiabilis  continue iuperius  fluitat. 

Qhiod  etiam  Iegitur,propriu  uero,alterius  humor2,addidebetparticuIa,quide,hpc 
.modo,.ppriB  uero,alterius  quidehumoru.na  Graece  eft  iJicy  £/?,■?• 

Reliqua  huius  comenti  adeo  clara  runt,8C  a  Galeno  ita  explicate  proponutur, ut  uh 
ia  expofitione  non  indigeant.Recentes  tamen  hic  multa  dubia  excitanint,  quae  potius 
funt  extra  intentione  comenti, iquam  quodhic  fleri  poffint.Vnumeft,anMeIancholiu 
omnibus  alqshumoribus  nequior  fit,  quod  (inquiunt  recentes)  in  comento  a  Galeno 
dicitunbC  arguunt,npn  efle  peiorem,  qiria  eruginofa  bilis,  quae  ueneni  naturafapit,atra 
'bile  peior  eft.Refpondemus  nos,  efle  quidem  deteriorem  bilem  eruginofam  quo  adue 
nenofitatem,  fed  non  quo  ad  exitum  nam  atra  bilis  ineptius  exit,  ST  hoc  modo  Galem 
propofitio  intelligenda  eflfeqfiab  ipfo  ita  diceretur  ut  recetes  adierunt  Aliud  dubium 
faciimt  Quomodo  plenmtp  ibla  aliorumhumorum  corruptionem  portat.  Relpond^ 
mus,id  efle,  quia  omnes  humores  in  atram  bilem  tranfmutari  poflunt,ipfa  uero  in.nuh 
ium,8i  hoc  etiam  per  corruptionem.  D  ubitantpraeterea  quomodo  fit  fex  aliorum  hur 
morum.  Refpondemus ,  quia  tanquam  fex  fubfidet,  &  ex  aliorum  cineribus 
ratur.  At  haec  dubia  in  Galeni  commentatione  fieri  non  pofTunt,  quia  ipfe  m^m 

conditione 


A  P  H  O  R  !  S  H  V  S  I X 

conditionem  honfoipfitjfedfiiitConftantinus  huius  libri  interpres,  qui  poft  dimidid 
commenrijipfe  fponte  fua  hxc  uerba  addidit  Vehementius  autem,  quia  eft  uiolenuor , 
nequior,giutinofior.eft  enim  fex  aliorum  humorum,  unde  Ibla  portat  corruptione  om 
nium  humorum .  Harc  Conftantini  uerba  recentes  ad  illa  dubia  promonere,  quae  ta/ 
men  a  Galeno  dida  non  funt  Verum  pro  huius  aphorifmi  fententia  perficienda,  div 
bium  occurrit,  filenob  non  praetereundum.  An  idem  medicamen  duos  humores  eu^ 
cuarepoffit,  Rc^ondemus,nulIume(rcmedicamentumfimpIex,  quod  fimul  duos  di/ 
uerfos  humores  primo  euacuare  poffit  Sed  bene  unum  poft  aliud  euacuabit :  in  copo/ 
fitis  uero  medicamentis  (eciis  efl^  quia  talia  eflepofTunt,  quae  omnes  humores  ex  diuer 
fis  partibus  primo  educentomnino  omnia  fere  compofita  Arabica  dC  Mauritana  oriv 
nium  humorum  purgatiua  effe  uidentur, 

APHORISJHVSX 

MEdicari  in  ualde  acutis,  fi  materia  turget  eadem  die.  Tardare  enim  iri  talt^ 
bus  malum  eft. 

BRASAVOLVS 

MORBOS  fimpliciter  acutos  in  quatuordecim  diebus  terminari,K/n  prinio,  K  iri 
fecundo  libro  didumeft.  Illi  uero  funt  ualde  acuti  qui  citra  quartumdecimum  diem  fi 
hiunt,in  quarto  inquam,  ucl  in  feptimo.  Si  in  quarto  terminentur,  exadie  peracuti.  Si  in 
feptimo, fimpliciterperacuti nuncupantur.  Inhis  igitur  p.cracutisexade,8d  fimpliciter 
peracutis,  quos  ualde  acutos  uocat,fi  materia  turget, eademmet  dic,  qua  materiam  tur 
gere  uidemus,tnedicarioportet.nempe  in  talibus  morbis  retardaremiumeft. 

4>;q>i<«*ifliai/.ideft, Medicari,  quodde  uehementi  5C  exaeSe  purgantemedicameto  in/ 
telligere  oportettSd  ideo  illi  decipiuntur, qui  uolunt  fetSione  lienx  inter  hate  liumeran 
dam,qu3c&fieuacifatiofit,  nun^  tamen  per  uerbu  medicari ab  Hippocrate  exprimi/ 
tur:ied  per  medicari  intelligit  medicamento  uehementi  uti,  quale  eft  fcamoneum,  colo 
cynthis,  8i  helleborus.. 

Aiiiu  <!|s5j.  ideft,lnualdeacutis,  qui  in  quarto,aut  feptimo  dieterininantur, et 
qui  ut  plurimum  a  calida  matei  ia  accenduntur,  quae  fuapte  natura  mobilis  eft,  8d  loco 
ftare  nefeit.  Oribafius  illos  morbos  intelligit,  qui  quarto  die  terminatur,  ut  angina ;  fed  I 

Philotheus  ulque  adleptimum  extendit, inquit  enim,  AiW  o|t«  Atj-s,  vor  lufjcfitt  reai^ 
futTK,  xmgoe  ihy  « lSrflo(«»  ideft.  Valde  acutos  dicit  peracutos  morbos, 

quorum  excremum  tempus  eft  feptimus  dies,  per  hoc  etiam  illos  compledens,  qui  iri 
quarto  finiunt. 

«1»  isyi.  ideft,  Si  turget,  uel  concitata  fit]  appellatur  autem  tilrgida,&  concitata  mate 
tia  illa  qu»  de  loco  ad  locummodo  huc  modo  fllucmOuetur,quafi  propriam  fede  quf/ 

Philotheus  non  folum  dicit  ipfam  turgere,  fed  etiam  ad/ 
dit,»  ideft,  uel  impetu  facit,  &  moueturhuc 

illuc  circuerrans.T unc  enim  dubia  eft,  ne  alicui  membro  nobili  infigatur.ideo  medi 
canda  eft.  Si  educenda,  hate  aut  turgida  dC  furiofa  materia  ex  omni  humoru  genere  fieri 
poteft,^uis  ut  plurimubiliolafiqideo  medicametoftbi proprio  efteduceda.poteftctiS 
riTeriiixta  materia,qute  medicameto  mixto  indigebit.Si  uero  fangiiis  fit, de  quo  timea 
mus,m  membru  aliquodnobile  petere  poffit,  ledione  uenae prohibeatur,  ex  hac  enim 
quietior  reddinir,8(]fanatur.Illi  uero  decipiatur, qui  dicunt, fanguine  non  polle  turge/ 
re.lNos  aute  dicimus  fanguinis  copia  ad  cor  quandoqf  motam,  S^  ad  cerebru  fuffbcafle, 

K  i^o  Aetius  capite  quarto  libri  ir.ubi  de  cathochauel  catalepfi  ptradat,inqUit,  quod 
is  affedus  cotingitnonnun^  ob  fanguims  multitudine  affatim  ad  caput  irrumpetem, 
ipfumcpopplentemi&  cafumponitdeianguineo  puero,  qui  per  tres  dies,  neqi  conni/ 
ums,  necp  ad  obiedas  minas  oculis  niitas,  neqirelpondens,  quarta  die  eruptio  fangui/ 
nis  enaribusredundauit,a<’  protinus  omnes  turbulentiatreceflcrunt.utibhoccaiii  fari 
gumem  turgida  fuiffe  deprehendi  poffit. licet  quifpia  diceret,fanguine  foltim  effe  niul/ 

Wm,  non  autem  ftiriofumi  in  multitudine  uero  fedio  uenx  femper  fieri  debet.  SC  ideo 
bb  z  quod 


fSi  LTBRI  CLVARtr 

quod  dicunttecentes,eire  materiam  fun'ofamexmultitudine,nfitfansuis,bCTii«,.t. 

iftionemfemperremoucridebetjSChocftatim.atfifit  alia  materia  qua  fixafit,8c^™ 
mobilis  etiamfi  multa,  non  debet  uehementi  medicameto  purgari, fedbenedKSa 
icunt)  medicina.  ,  ^  _ 

«i/^v.«q><iii,ideft, eadem  die.ac  fi  dixerit.  Cum  materia  turgida  eft  &  mobilis  cuid  «ii 

detis, ftatim illam  educas.per eandem  diem, confeftimintelligitSi  fine mora,neinaro- 

pobili  infigatur.  Ita  etiam  mcponit  Philotheus  inquiens,  riiu  («Smbj, 

-misti/  ^  wccitarce!  ./l-ib-iilfw, «  ideft,  ead^dieeua. 

cuatione  facito,hoc  eft  ftatim  in  principio, nec  fecunda  uel  tertiam  diem  expedies.  Sta- 
iimi?  fiuius  rationem  reddit  inquiens,  4*’*  K»  <pSi<riu>isi-rx!tvSluJcu-riui<Amian,^^,j;^ 

srvp^  litylst  jifiiatna,  ia«  •«'  (i«  at  xvetoi/  Wfra<r*«4<w  wetof/  'rii  vAiu,, 

(iHhs  trSiiK  yv/iis.  ideft,ne  facultas  naturalis  magna  febris  caliditate  diiibluatur  8C 
neob  hoc  materia, 8d  difperfi  per  corpus  humores, in prtecipua  aliquam  partem  irruat. 

Xf  ■»»»■»»<«,  whbV.T ardareenim  in  talibus  malum.]  malum  inquam, 

quia  dum  in  motu  ^,ad  exitus  uias  facilius  duci  poteft.  At  fi  nobili  mebro  infigeretur, 

-  eUacuatio  fi-ufira  fieret,  cum  materia  iam  fixa  eftedla  fit.  Sed  hic  dubium  non  prat^ 
ribimus.  An  cum  in  membro  nobili  materia  fixa  fuerit,  euacuationcm  exercere  'opor/ 
teat.  Reipondemus,fi  materia  prius  turgida  fit, 8d  per  motum  nobili  membro  infigi  cce 
petit,  uel  non  diu  tranfiuerit  quod  fixa  fit,  uehementi  medicamento  a  partibus  capitis 
tjehementer  attrahente  illam  euacuare  debemus.  At  fi  materia  iam  diufixa  fit  in  menv 

bro  nobili, 8d  prius  furiofa  non  fuerit,eameuacuarenondebemus,fcdfinere£dconco'' 

quere,niC  fetSione  ueng  iuuare  poffimus  .tunc  enim  uenam  fecamus,  quoniam  uenj  fer 
«io  etiam  fi  cruda  fit  materia  fitiquoniam  id  in  hac  operatione  non  attenditur. 


GALE,NVS 

DI  C  T  V  H  eft  Sd  a  me  prius,quod  uerbum,  turget,  Hippocrates  tranftulit  ab  anfi 
malibus  quae  adeoitum  properant,  cum  naturali  concupifeentiambueantur  ad 
feminis  excretione.  Oftenfum  eft:  enim  in  libris  de  femine,  quod  foemina  etia  in  coitu  fe 
menexcernit.Qiiando  igitur  in  toto  corpore  fimilis  huic  fuerit  naturae  impetus,adex/ 
cretionem  fuperfluitatum,uelfi  non  intoto  corpore,  faltem  in  partibus  prnicipaliori/ 
hiusjtalcquid  confueuit  Hippocrates  perue!rbum,turgere,fignificare,etftatimperms> 
dicaraentumeuacuationem  faciendam  iudicat.  Prius  uidelicet  quam  robur  corporis 
difroluatur,uel  febris  caliditas  augeatur,autad  aliquod  membrum  principale  decum/ 
bant  hi  qui  per  corpus  uagantur  humores.Quod  autem  ualde  acutos  morbos  nomina ' 
uerit,quos  prius  peracutos  dixit,  iinicui<$  Iiquet.Et  quidem  quodhorum  terminus  eft 
prima  feptimana,di(3um  SC  ame  prius  hoc  eft. 

B  R  A  S  A  V  O  L  V  S 

PRIMO  Galenus  docet  quid  ab  Hippocrateper  uerbum, turgere,intelli^tur,  Ib ' 
cuti  in  primo  libro  iterum  fecerat.  Nam  uerbum  eft  ab  animalibus  qua^adeoitumpro/ 
perant,translatum.nempc  ad  excernendum  femen,naturali  quodam  defiderio.  Si  inna 
ta  concupifeentia  monentur.  Qiiod  intelligere  oportet,  quando  animal  femine  plenum 
tentiginem  adeo  ualidam  habet,  ut  motum  quendam  titillantem  perfentiat,  quoad  (e/ 
men  excreuerit  hicip  motus  in  brutis  animalibus  frequentius  inuenitur,quam  in  homJ 
nibusiquoniam  mares  brutorum  animalium  femper  ad  coitum  parati  fiint,  foemina:  ue 
ro  ftatutis  temporibus,  8C  ideo  coguntur  mares  fuarum  fdemellarum  difpofitiones  ex/ 
pedlare.Itacp  multo  femine  implentur.  Sed  homines  fuasfotminas  femper  paratas  ha/ 
bcnt.idco  noniblum  femims  copiam  non  colligunt,fed  quandoqt  adeo  profundunt  Ut 
totius  corporis  nutrimentum  confumant.  Cum  ergo  in  aegro  homine,in  morbo  prefer/ 
tim. ualde  acuto, ad  expellendas  materias  fimilem  motum  uiderimus,  quae  materia:  uel 
totum  corpus, uel  unam  uel  plures  ex  principalioribus  partibus  moleicuit,  hunc  motS 
Hippocrates  turgere  appellat,  K  ftatim  per  medicamentum  euacuationem  faciendam  * 
iudicat,  nullum<5  uel  tantillum  intermittendum  tempus  quin  hoc  opus  peragatur.  In/ 

tetpofuituero  Galenus,eundemmotumeijciendifemeninfaetntnisinuemn'.quoniam 


r 

'aphorismv?  X 


ut  in  IibrisDcfemineoftendit,famtna  etiam  in  coitufeme  emittit,  nc  q\lis  in  maribus 
foIum,motum  illum  inuemri  putaret  ^  _ 

Quodl^ituTjproperant,  Graece  eft  tTreiyoit^aa,  nos  potius  interpretaremur  urgen/ 
tur  nam  urgeo  figm'ficat,quamuis  et  propero  ligniiicare  foleat,fedmagis  ex/ 

prirmtur  materiae  urgentis  affediu,  fi  urgetur  interpretemur,  quam  fi  properat,  nam 

talis  materia  concitata  urget.  ,  ,, 

Quod  etia  legitur,  naturali  concupifeentia  moneatur,  legi  debet,  cun^aturali 

quSi  concupifeentia,  Graecus  emm  contextus  ita  dicit,  efvmKlwmarmvlm 
^  Quod  etiam  legitur  In  partibus  principalioribus,legi  debet,In  partibus  principalil/ 

(im^quia  Graece  dicitur,  1)57  TK 

S E c  V ND o  Galenus ratidhemaffignatjquareinaegritudinumprincipijs inmate/ 
ria  furiofa  euacuatio  fieri  debeat,inquiens  aegritudinem  corporis  robur  diubluere.dari 
autem  debet  priulquam  coqioris  robur  dillbluatur,aliter  amiffis  uiribus  fieri  non  pol/ 
fet.iramo  fi  fieret, periret  aeger.  Alia  ratio  efl:,quia  omne  medicametum  natura  calidum 
cft,febreigiturmoleftante,quae  calor  <ft,  exhiberi  non  deberet.  At  aegritudine  proce/ 
dente  febris  caliditas  augetur.propterea  tunc  medicamentum  exhibere  minus  couenit. 
Tertia  caufaK  potillima  eft, quia  fi  tardabis,noftri  coiporis  humores  ad  aliquod prin/ 
cipale  membrum  decumbent,  K  repentinam  mortem  inducent. 

T  E  R.  T I  o  Galenus  exponit  ualde  acutos  morbos,ideft, peracutos, qui  in  prima  fe/ 
ptimana  terminum  habent,  uel  abfoluteperacuti,uelexadeperacutifint. 

Quod  legitur, quidem  quod  horum  terminus,legi  debet,  8C  quidem  quod  horum 
iudicationis  terminus.Librarius  hanc  particulam,iudicationis.(me  iudice)omifit,  non 
autem  Leonicenus.Grascus  em'm  contextus  ita  habet,  kskoti  iSiTsmi/xe^ 

©- Kbt' #  «  afwT». 

APHORISMVSXI 


N  Vibus  tpmiina,8i  circa  umbilicum  labores,  lumborum  dolor,  qui  neque 
^medicamento,nec^  aliter  lbluitur,in  aquam  intercutem  ficcam  firmatur. 


quat  dicitur,torminapatitur,8£faftidium  quoddam  perfentit,  immoSClu/ 

bi  ipfi  doleant,  tamen  nulla  arte  intrinfeca,  uel  extrinleca  iutiari  poflit,  nec  etiam  medi/ 
camentoiftatim  tu  ipfe  iudicato  aquam  intercutem  ficcam,  ideft,  tympamam,  hunc  in/ 
cidere  debereiut  ex  his  quae  praefentia  fimt,futura  praedicere  difeamus,  Vnde  a  Philo/ 
theo  dicitur,  K9“  »  aifueto-fiiif,  (fjaymsix»!  Twy  h9U  wptj-vasjiof 

cuii^^uitKTwy.  ideft,Hic  aphorifmus  comparatus  eft  ad  prael^tium  cognitionem,8<:  fu 
turorum  euentuum  profpicientiam. 

oKsaiKn  sj>o^o(.ideft,Qtiibustormina,7atorquendouocata.acfidixerit,QiridoIores 
habent.nempe  tormina  apud  Celfum  quarto  libro  dyfenteriam,ideft,  difficultatemtn/ 
teftinoriim  ligniflcant.hoc  autem  loco  haec  difficultas  intelligi  non  poteft,  fed  potius 
inteftinorum  dolores:quamuis  praeter  rem  non  uidereturpa  spoijisf  non  dolores,  fed! 
commotiones, K  contortiones  intelligere,quaepotifltmumexcopiaflatus  ininteftinis 
geniti conuolutifiimt,acfi  dicat, commotiones, & non  iiitelligere  dolores,  fed folas 
motiones, deinde  per  fequentem  particulam  dolores  intelligere, 

circa  umbilicum,mivi>i,ideft,labores,]  perquos  dolores  intel 
ligo  qui  e  regione  umbilici,K  circumcirca  infeftet,qui  ex  materia  flatuola  inteftina  oc/ 
cupante  ut  plurimu  fieri  folent.haec  em‘m  inteftina  adeo  extendit,quod  imperfeiSa  con 
toui  folutio  fit,  quae  doloris  caula  eft.  G  alenus  nero  in  fecundo  libro  comentariorum 
De  ratione  uiiSus  in  morbis  acutis,exponit  hocuocabulum  7niV©',ideft,  labor,  uolens 

caproprieaccipitiirfignificaredolore,quando<5  tamen  figmficare  mala  affe<Sione,qug 
:  m  morbis  acutis  fit.eftautemhocle(ftionequa(&agefimaleptima,deinde.53.dicituoca/ 
Dulum  OTMf,  ideft,laborinilloHippoaatiScontextulaefioncmiignificarc,qu»mul/ 
bb  3  tispartv 


yya  L  I  B  Rl  Q_V  A  R  T  I 

tis  partiailaribus  laEfioiiibus  genus  exiftit.Ciceforeprehendit  Graecos  quidoIdfM,(v 
laborem  nefciuermt  diftinguere,utruncp  fub  hac  uoce  otV©'  indicantes.  “ 

Kctt  irtfiot  ideft,8C  lumboru  dolor,  jhic  per  lumbos  uere  lumbos  non  mtl 

ligimus,fed  inteftinale  partem  lumbis  adiacentem.hoc  uocabulum  oVtfif  a  l^tinis 
terpretatu  eft  lubus,quia  nullo  aliud  uocabulo  habetur  illi  correfpondensttamen 

media  renumparteinpofteriorehominispartepropriefigHiflcat.Galenusinanato^ 

cis  libris  dicit  in  ea  parte  effe  in  qua  homines  Cinguntur,  &  oVif  ui  ifii/  appellari  Ad  rem 
igiturjintellige  dolores  in  ea  parte  inteftinorS  quae  dorfo  inhacreiPhilothens  itadifpo, 
nit  uerba,uthancparticulasp<iij>«*,umbilice,ideft,  inteftina  determinare  faciat:8CilW 
parricida  miVei, lumbos  determinare  faciat,  quod  praeter  rem  eifenon  uidetur. 

M«  necp  amedicameto,neaaliter 

folaiturO  nam  medicamenta  dolores  in  illis  partibus  ioluere  folet,materia  fiam  eua/ 

cuatis  eos  dolores  facientibus.  Adde,  quod  tomenta, inimdtiones,8iclylmataeofdedo 

lores  foluere  cofueuerunthoc  eft  quod  dicit,  necp  aliter,  fcilicet  quod  non  folnex  me/ 
dicameton6foluatur,fednecexfomento,nec  ex  clyftere,ncc  exinu(ftione,necexein/ 
plaftro,nec  alia  re  fimili,  ut  uno  iblo  uerbo  a  Philotheo  exprimitur  dicente, « 
ifsj  <ft’  J5e«8»(i«'™(»,ideft,uel  aliter,hoc  eft  per  alia  pracftdia.Cum  enim  non  folui/ 

tur,flgnum  eft  in  illis  partibus  efle  mala  qualitate,  qu  jremoueri  nonpoteft,&  quf  co» 

tinuo  flatus  parit.undefequitur,  8S»iflo«?nie|j5«i,i',^vi-7ra.ideft,inaquaintercuteflcc3 
firmatur.eteram  flatus  eft  qui  illos  dolores  parit,quietiaauferrinonpoteft, nec  mala  te 

peranna  ipfum  pariens.projjterea  illo  multiplicato  id  genus  aquas  intercutis  fequitiir, 
quod  tympania  appellatur,a  fonitu  que  facit  uenter  per cuHus-. Hanc  eande  cau6m  K 
segritudinis  8C  nominis  aflignaiut  Philotheus  inquiens,  yinaa-Kt  ln  tis  iftiii 

tXTixiJ  tSy  («««(I,  «ars  SJ^xcin:  tgyi^ir«i,cii  jvisi  Tv/^umriKH  onjwtfj/ 

ciy  OT  Jaf TiAa(fq.«if sy  TW5^{<Woi<  cinaTviiTranif,  riuiJ^vcKfxniwJtrmlhuif’  «sim/ 
X50S  v<^B4j'inTK£,4*TiA«q.vfie//iJ'«A((,Ti*Tair#snt;^V'r(t7‘«*>'^V<t'Wt.)^arei»(/iA'Tj!o7mi 
vA-iosoviiicc^iToiSTViiTravUsii^SoH^^' 

•rivMos.  ideft,  Sdto  quod  malS  temperametum  ex  habitudine  profc(fte,uel  diuturnum 
partium  eft, quod  hydrope  ficcam  inducit,  qua  quidam  tympania  uocanqquonta  per/ 
cultus  feepitum  facit, tan^  tympanum.ljoc  afit  malum  teperamentum,ex  quo  talis  hy 
drops  fit, magna  frigiditas  craflimmS  flatum  pariens  facit.Secund5  qualem  aute  modS 
hychops  nominatur  tympaniast  in  quantS  Si  in  ipfa,  ut  in  reliquis  hydropibus  imple/ 
turpcritoneu-Cuuerohydrops  quandoi^ flat  exiecore  primo  maleaffedlo,  quandoa 
et  alio  mebto,  tamen  iecur  denii^  offendete,hacc  de  qua  in  Aphorifmo  fermo  fit,poteft 
gi  ex  iecore  primo  male  affCcfto  cofeqiu,  ex  quo  flatus  procurentur,&  ex  parte  male  af/ 
fe<!la,3i  deinde  iecurfcllim  affidente.T amen  Philotheus  iudicauit  hanc  hydropis  fpe/ 
dem  exparte  male  aflPeda  iecur  deinde afficiete  prodire.  Inqiut  em  isUii  iUSni 
JiySsyivi-m.H  iifS-Ttc  TmSSrns  tiSI  «stktss,  «  «Mw  Titi  (rviimc^orr>s-  (^rmSx  luu  cviu 
TtaSeicu/  iTrSj!®i(  kx-nMro.  ideft.  Sciendum  autem,  quod  aqua  intercus  duplid/ 

ter  fit,  uel  primo  patiente  iecore,  uel  cum  alio  quodam  conjpatiente.hic  ^itur  per  com 
paflionem  aliorum  perficitur  aqua  intercustde  cuius  ipeciebus  in  Galeni  commenta/ 
tione  agere  decreuimus. 

GALENVS 

Tormina  fiunt 8f  propter morfum  uchemente,&lp{ritaflatnofum,quinoha/ 
bet  exitum.  Sed  inteftinoru  inuoluat  eft  interceptus.Quod  ucro  dolores  ad  tales 
difpofitiones  cofequantur, nemini  dubiniat  cum  circa  umbilica,ac  lumbos  fe  firmaue/ 

rinqnei^  a  medicametis,nc(JaIijsfoluSturaitxiiqs.Quatda  eft  earumpartifi  habitualis 

!ntemperatura,quas  magna  exparte  perfeueras,eam  aquaintercute  em'cit,quac  abHip 
pocrate  ficca  nominatur.  Vocatur  aut  hic  morbus  b  pofterioribus  medicis  tympanias, 

quoniafummus  uenter  percuflustalefonu  edit  quale  wmpana.Nametinillis  per  cute 

extentS  aer  percutitur, queadmodum  et  ille  qui  in  proumdo  locatur,  in  tali  morbi  gene 
re.  <^oduero8i  hocmorbigOTUshydrope,ideft,  aqu3intercme,Hippo.nominet,m 
manifteftum.Non  tamen  humidum  eft,licuti  qui  afcites,ab  utris  flmilitudine  dicitur.  In 
quo  materia  colle(%tnon  eftflatuofus  aer,fedhumor  aquofus.  Videtur  autem  a  maiori 

frigiditate  - 


APHDRISMVS  XI  fyf 

<rie!<t'tSte  generari  aquofus  hydrops, quem  afcitem  uocant)quonia  iieluti  in  utre  qiio^ 
d^in  jnembranaabdomiius  interiore  humor  continetur.  A  minore  autem  tympanias. 
Necsenim  humidafubftantiainflatuofum  aerem  fine  calore  aliquo  potcfttranfmutari. 

^  b'r  A  s  A  VOL  V  S 

PRIJHO  a  Galeno  cur  tormina  fiant  dutc  caufat  redduntur,  una  eft  morfus  uchft> 
inens,altera  fpiritus  flatuofus.Morfus  ut  plurimu  a  biliofo  humore  in  inteftinis  conteii 
to,ut  qui  eamordet,inducitur.Tamen  flatus  quandoc^  (peciem  qtiandam  morfus  indu 
cete pot^, quando  hinc  indemouetur- At  non  eft  uerus  morfus.ipiritus  uero  flatuofUs, 
ideftjuenais  quifrequehtiffime  craflus  eft,  extendendo  inteftina  tormina  facit,  qqia  exi 
tum  no  habet,fed  in  inteftinorum  inuolderis  intercipitur;uel  etiam  fi  exitum  habeat,8£ 
non  exeat,  quia  in  inteftinis  ipfis  firmatur,  ex  quo  dolores  fiunt ,  qui  funt  fymptoma> 
ta  ad  illas  difpofitiones  confequentia,  ideftuel  ad  morfum ,  uel  ad  extenfionem ,  qut^ 
eftfolutio  quadam  cOntinui,ut  apud  Galenum  in  libro  Artis  medicinalis  uiderelii 
cetTormina  igitur  cafus  funt,  uel  fymptomata,  quae  a  uehementi  morfu  ucl  ab  ext.^ 
fionc  fpiritus  flatuoli,  tanquam  a  fuis  aegritudimbus  dependet,&£  eas,ficuti  umbjra  cor/ 
pus,fequuntur. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, ciimhi  dolores  circa  Umbilicum  8C  lUmbos  firmantur, 
quf  locus  proprie  eft  pars,ubi  incipit  tympanias,ne(^  per  uim  medicamehtorum,uel  a/ 
lioriim  gen«rum  praciidiorum  ibluuntur,fignifnl  eft  in  illis  partibus  efle  quandam  habi 
tualem  intemperiem,frigidam  ui^elicet  qujmagnacx  parte perfeuerat,  SC  illam  inter/ 
cutis  fpeciem  inducit,  quae  ab  Hippocrate  ficca  nominatur,  pofteriores  uero  medici  il¬ 
lam  tympamam appellant,  quoniam  fummaUentrisparspercufla,  talem fbnutri edit, 
quale  perculla  tympana  ederefolet.na  dC  in  tympahis  aei  per  cute  extenfarn  percutitur, 
ficuti  in  hoc  genere  morbi  aer  qm'  in  profundo  corporis  latitat ,  percutitur ,  refonat. 

Qtiod  luitur,  At  cum  circum  umbilicu  8C  lumbos  fe  flrmaucrit,ftatim  fequi  debet, 
poftea  necp  a  medicamentis :  librarius  fua  incuria  illam  particulam, poftea,omifit.nam 
graccus  contextus  ita  habet  stut  /riS’  -tariJ  (fx^iixuax!, 

_  C^od  etiam  legitur,  qug  magna  ex  parte  perieuerans,  Graece  eft.H-rte  <Ss  tw  Twkit  jjd/ 
rf^»&,ideft  quae  multu  perierans.haec  particula  -w  TreaMc  nunc  diu  fignificat,&f  mul/ 
tum.cumenimdiu8Cmultumperfeuerabit,  aqua  intercus  ficca  coniequetur. 

^odetiam legitur' (^bniafummus  uenterpcrcufluiGrecehabetur«a7*5»o(iRv»y 
■re  uSvyitspisi/jideft  quoniam  pars  fuperior  uentris,  quae  epigaftrium  dicitur.eft  uero  epi/ 
galb  ium  pars  uentris  fupra  umbilicum, qujpraccordia  compkditur  ita  habet  antiquus 
codex,  quem  habeo ,  Aldinus  uero  legit-vOTj-aspicy,  cui  magis  aflentiendum  arbitror, 
nam  hypogaflriu  eft  pars  uentris  fub  umbilico,  in  qua  fiunt  potiflimum  SC  confirma 
tur  hydropes. quamuisbefuperiores  partes  impleantur,  quando  turgeicit  aeger. tunc  c/ 
nim  non  folum'vaOTy«s}>ioii,ied&i  uoiyxsfi^ii  intumcfcunt,parl<p  epigaftri)',  qua:  ob  hy/ 
pogaftrij  tumorem  extenditur,magis  fonat. 

Quod  etiam  legitur ,  Qiiemadmodum  SC  ille  qui  in  profundo  locatur  in  tali  morbi 
genere,  Grjce  eft,  •niiiiKy  ideftquemadmodum  in  pal/ 

lione  talium  aquarum  intercutum  SC  illa  particula, in  profundo,abefle  debet, ut  hoc  mo 
do  contextus  continuationem  habeat.  Nam  SC  in  illis  per  cutem  extenfarn  aer  percutf/ 
ttn- ,  quemadmodum  in  paffione  talium  aquarum  intercutum ,  fcilicet  ficcarum ,  qu* 
tympanite  dicuntur.  ' 

TERTIO  Galenus  dubium  remonet ,  quod  quidem  tale  eft ,  an  Hippomtes  hoc 
morbi  genus  hydropem  uocet, inquietis  manifeftum  hoc  efleitamcn  SC  fi  aqua  intercus 
nimcupetur,non  eft  humida,ficuti  illa  fpccies,qux  afeites  dicitur  ab  utris  fimilitudine, 
mquo  materia  col!e<fta,non  eft  uentusfed aquofus  humor.  SC  quamius  apud  Ariftoto- 
lem  aer  fit  h umidior  aqUa,  quoniam  termino  proprio  miniis  clauditur ,  quam  aqua.-ta/ 
me  quia  aqua  magis  madefacifcquam  aer,a  Galeno  humidaCmpliciter  dicittiriSC  quod 
non  madefacit, humidum  non  appellat, ut  eft  flatus.  . 

Quodlegitur.Non  tamenhumidum  eft, in  GrXeb  contextu  deeft  illa  particula,  eft, 
etenim  dicit, » /lili- 

Quod  etia  legitur,  ab  utris  fimilitudine  dicitur, illa  particula  in  G  rateo  cotextu  abeft, 
bb  4  ita  eniin 


57»  LIBRI  CVARTT 

ita  enim  gratce  continuatur,»’ itLui^oyy:.  vv  «<rKhtui,l4 » -n  ctui8Atj,nWj„  ;j 

eft>nontamehumidOfiaitiafcirim,tnquoquodcoUe<ftaeft.Pofteafequatur,nonelifla 

tuofiis  aer,fed  humor  aquofus.&  ideo  illa  particula,  ab  utris  flmilitudine,  d  Leonicem 
addita  eft.ingraccis  autem  codicibus  abeft.  quam  tamen  particulam  aliqui  ita  legenn» 

a fimilitudine tumoris,  Knon,  ab  utris fimilitudine.  fedqm'cquidinrelIt,onmiaS 

limt.  At  quia  a  Galeno  non  dicuntur,lc(Sorem  admonere  uoluimus 

Q_v  ARTO  Galenus  docet,Hydropem  aquofam  a  maiori  frigiditatefieri,  quam  fla 

tuofamrquia  humor  in  membranaabdominis  interiore  ueluti  in  quodam  utre  comme/ 
tur.fed  ty  mpanias  a  minori  frigiditate  inducitur;quia  fit  ab  humida  fubftmtia,8C  finea/ 
liquo  caIore,flatuofris  aer  fieri  non  poteft.Quod  legitur  in  membranaabdominis  inte/ 
riore ,  Graece  eft,  V  ,  ideft ,  in  peritoneo .  an  uero  peritoneum  abdomen  fit 

dubitare  non  eftopus .  quia  ut  Galenus  libro  quinto  De  a^effionibus  anatomids 

fcripfit, 8C libro fexto,peritoneumpelh'seft quaedam,  quae omni,ainteftinategit,qtnnj 

Arabes  fiiphac  appellant .  Abdomen  uero  in  totum  eft ,  mulculos ,  pelliculam ,  kpin/ 
guedinem  compIetSensi  ab  Arabibus  mirach  uocatur  •  Leonicenus  huic  parti  quam 
Grgci  uocant  ,  lattnum  nomen  fingere  uoluit ,  8i  dixit  membrana  ab*jmt/ 

nis  interior,  fed  re  uera  nobis  hoc  nomen  non  fatisfacit,  quia  pellicula  fuprauentrcm 
triferiorem  extenfa  eft  membrana  exterior ,  intus  uero  adeft  &  alia  pellicula  quitah/ 
domen  integit, quae  appellari  poteft,membranaabdomim's  interior,  fub  quaperitone/ 
iim  inuenittn:,membrana ab  abdomine  diftin(3a.Ideo  fimpliciter  interpretari  debemus 
peritoneum,  uel  membrana  fub  abdomine,  nam  in  aqua  interente  aquofus  humorin/ 
ter  abdomen,  8C  pelliculam  iftam,  quae  peritoneum  dicitur,  continetur.  Sed  uthuius 
Aphorifmi  fenilis  commodius  habeatur  neceffe  eft  Aquae  intercutis  Ipecies  fecundum 
antiquos  percurrere ,  8d  quomodo  fiant ,  edocere .  Hippocrates  libro  quartoDeratio/ 
ne  iridlus  in  morbis  acutis ,  duorum  aquae  intercutis  generum  iblum  memtoit ,  unum 
fubcarnofum ,  quod  hypoftrea  appellant.  Id  (inquit )  horninem  cum  aggreditur,  ine/ 
uitabile  eft .  Alterum  ex  flatibus  conftat ,  hoc  tympaniam  dicunt ,  quodmultaeaipbo/ 
na  fortuna  indiget .  In  calce  autem  libri  quarti  de  morbis ,  tria  hydropis  genera  profe/ 
qilitur .  nam  Sd  aquolam  hydropem ,  qu*  afdtes  didtur ,  enumerat ,  forte  in  libro  De 
ratione  uidus  in  morbis  acutis ,  fub  tympama  afeitem  complediitur ,  quoniam  afeites, 
K  tympania  fimul  continuo  inueniuntur  .  Celfus  libro  tertio  capite  uigeCmoprimo 
tres  hydropis  diftlndlas  ipecies  pertraflat  -  Nam  modo  uentre  uehementa  intento 
creber  intus  ex  motu  Iptritus  fonus  eft .  modo  corpus  inaequale  eft ,  tumoribus  aliter  a/ 
litertp  per  totum  id  orientibus .  modo  intus  in  unumaqua  contrahitur,  BC  moto  cor/ 
pore  ita  mouetur,  ut  impetus  eius  confpicipolllt.  Primum  TvuTrcwhlui,  fecundum  Aid» 
Ai  j-itKTiW  uel  tertium  «a-xl-rlu  Grgd  nominant  .Haec  Celliis  de  aqua  in/ 

tercutis  Ipedebus ,  quam  Grted  uocant .  P  aulus  Aegineta  libro  tertio ,  capi/ 

tequadragefimoodlauo  BC  ipfe  trium  hydropis  Ipederum  meminit,  tympanitis,afcl/ 
tis ,  quae  ab  ,  ideft,  utre  dicitur ,  K  leucophlegmatia ,  uel  hypofarca ,  uel  anafar/ 

ca .  nos  camofam  uocare  pofflimus .  Aerius  mioque  libro  decimo ,  capite  uigeluno 
eafdem  tres  Ipecies  enumerat ,  SC  Alexander  T rallianus  capite  trigefimo  libri  tertij , 
tres  Ipecies  pom't,  aquolam,  flatuolam ,  BC  carnolam .  led  in  qua  parte  fiant ,  omnes  nl 
authores  prstermittere  uidentur .  Id  folum  in  hypolarca  dicentes  quod  eft  totius  cor/ 
poris  crementum .  fit  autem  ex  pituita ,  quae  in  omnes  corporis  partes  penetrat ,  adeo 
ut  Graedhunc  morbum  A<{lHf<fM^/ixn'cur  uocarint,acfi  dixerint  albam  pituitam.hanc 
uero  hydropis  Ipeciem  femper  ideft,malus  habitus  praecedit,  immo  fihanchy/ 

pofarcam,  ideft,  fubcarnofamhyd-opem  confideremus ,  eft  intenfior  cachexia,  quam 
ut  nomen  hoc  cachexia  figmficet .  unum  eft ,  hypofarcam  nunquam  fieri  >  quin  cacne/ 
xia  praccellerit .  In  quoautera  loco  aliae  duae  ipecies ,  fcilicet  tympamtis  8i  afdris ,  m 
ant ,  dubium  non  mediocre  eft .  Alexander  Trallianus  praecitato  loco  dicit ,  circa  ab/ 
domen  fiiieliimen fieri,  cumaquofi  humores  tanquam  uterculo,  quem«‘r<is''  far*' 
cl  dicunt,  coUedli  continentur , uentremi^  intendunt ,  &  moto  huc  illuc  corpore 
cum  borborygmo  eradente  decurrunt,  eft  autem  RcgSc^vyitis  uentris  ftrepitus  uelu/ 
ti  aqueus,quau«  in  eadem  parte  quidam  tumultus ,  unde  ex  Tralliano  colligiri*‘arca 

abdomcri 


.  A  P  H  0-R  IrS  M  rS  ■  Xt 


Hi' 


atsdomeh  fieri, fe<J  «te  oftdidit,ncc  fpecificat  locum.  Aerius  lociiffl  efie  uollut  mrcrpe^’ 
ritoneum  &  inteftina .  nam  pellicula  illa  qua  integit  inteftina  (ut  didum  eft  )  peritone/» 
um  uocatur.cum  aqua  inter  ipfam,  &  inteftinacontinetur,hac  hydrops  afcites  nuncu/ 
patur .  fl  liero  fit  flatus ,  tympanitis.  Paulits  quoq?  Aegincta  licet  locum  non  Ipecificet 
inter  peritoneum  K  inteftina ,  tamen  dicit  inter  peritoneum  &C  panes  ei  fubiacentes 

quameire.funtueroperitoneo  ''’  '  - 


la.Nec  Galenus  aliter  fentit. 


quam  inter  peritoneum  8C  inteftina  aquam  efle  in  libro  qui  inferibitur  Introdudorius. 
Idem.Galenils  libro  quinto  Delocis  affediscapitefexto,  cum  has  tres  ipecies  enume/ 
rauerit,  inquit,  fedipatiumquod  inter  peritoneum ,  partes  ei  adiacentes  eft ,  aqtiofo 

humore  impletur.fiint  uero  peritoneum,  K  p.artes  ei  adiacentes,  fpatium  inter  iilteftina 
ac  peritoneum .  .Conuem'entiu%  fuilTet ,  Copum  non  efle  interpretatum ,  partes  adia/ 
centes,fed  potius,  partes  fubiacentesiquia  etiamfuperiores  partes,  quae  funt  abdomen,- 
fiintadiacentes ,  non  tamen  fubiacentes.  Contextusqi  Galeni  Graecus  dicit  fubiaceiv' 
tes ,  K  non  adiacentes  ,  inquit  enim  ■t®'  «1/ V  :  ubi  uidesrillam 

particulam  potius  fubiacentimn ,  quam  adiacentium  interpretandumriiTe.' 

Ex  his  fupinUs  quorundam  recentiorum  error  panditur ,  qui  dicunt  ^iiam  efle  (  ut  eo/ 
rum  uerbis  utar)  inter  liphac  K  mirach,ideft,  inter  peritoneum  K  abdomen .  Galenus 
uero  K  cacteri  Graici  authbres  fupra  citati  inter  peritoneum  K  inteftina ,  uel  zirbum, 
ideft ,  omentum  aquam  ponunt .  Arabes  etenim  peritoneum  flphac  ,  abdomen  mi/ 
rachjOmentum,ideft,reticulum  zirbum  uocant.  Ad  rem  igitur  redeuntes ,  inter  perito/ 
lieum  8C  omentum  aqua  colligitur ,  qua:  niam  peruenit  ad  inttftina .  nam  a  Galeno,- 
Paulo,  K  Aetio  dicitur  fupra  partes  peritoneo  fubiacentes  fieri,  SC  non  fupra  inteftina. 
XamenSffidicerentfuprainteftina,  nihil  referret,  quoniam  omentum  ad  inteftina  fta/ 
rifri  terminatur,  nec  illa  adeo  egregie  tegit,  quinaqua  inteftinaipfapoflit  attingere.  A>. 
qua  igitur  intercus  apud  antiquos  colligitur  inter  abdomen  &  omentum  Uel  intefti/ 
na :  C^od  ita  efle  non  foltim  expa  ientia  lenftis  oftendunt ,  (ed  modus  ille  curari/ 

di  per  incifionem  id  dicer?  nos  cogit,  nam  abdomen  deorfum  trahitur,  deinde  per/ 
foratur  quo  ulque  ad  aquam  perueniamus .  deinde  aquae  quantitate  extradla ,  ut  me/ 
dico  uidetur,  abdomen  in  futim  locum  ttanfire  permittitur:  ut  peritonei  fijramen  in/  • 
t^at,  liea-mplius  aqiia  exeat.  CJuacoperatiO  uana  eflet ,  nifi  fub  petitoheo  aqua  conti/ 
neretur .  Adde  quod  in  his  qui  herniam  patiuntur  8c  hydropem ,  necefle  eft  fcortiim  a/ 
qua  impleri ,  qiiod fieri  non  poflet ,  nifi  (iib  peritoneo  contineretur.  Tot  a  nobis  de  hac 
tam  facilire  prodicenda  fuere,  ut  a  recentiorurh  animis  falfam  illam  opinionem  euel/ 
leremus,  qua  uolunt  inter  fiphac  K  mirach  aquam  contineri .  Quando  folus  flatus  exti/ , 
tWt,ab  Hippocrate  hydrops  ficca,idcft  nullam  habens  aqiiofitatem,  uocatur.  OribaC/ 
u’s  autem  indicat ,  nihil  aliud  efle  hydropem  flccam,quam  penuriam  fanguinis,  qui  per 
hepatis  uenas  miniftratur.  fedre  uera  an  esefolo  flatu  hydrops  faiSa  inueniatur ,  dubium 
lion  mediocre  eft .  SC  ingenuefatebor ,  rationem  fleri  pofle ,  dicftare.nunquam  uero  in/ 
uoiimus  ex  puro  flatu  fadliim  hydropem ,  quin  aquam  commixtam  habeat .  propterea 
Galenus  inlntrodudlorio  fibi  adferipto  inquit, Nam  tympanitis,  8C  afcitis  eiufdem  fpe/ 
ciei  funt,  quoniam  in  unacp  nutrimentum  in  aquam  redadlum  inter  inteftina  8«1  peritO/ 
neUm  transfunditur, (ed  inhac  aquae  plus,quum  Ijiiritus  in  unum  intus  contrahimriinil 
lacopioftor  (piritus,minorhumiditas  eft. ut  ex  hoc  loco  colligipoflit,  tam  in  tympanite, 
quam  m  Afeiteaquam  elTeifed  in  Afpte  maior  cppia,minor  in  tympanite  repetitur .  bC 
hoc  conueniens  eft, quia  utraeif  (pedes  a  mala  qualitatefrigidaiecofi  comunicata  fiunt, 
propterea  ea  in  mentem  reuocato,  qug  ex  Philotheo  etiam  fuperius  add  uximus,  omnes 
hydropis  (pecies  fieri  aut  ex  lecore  primo  per  fe  male  affedlo,  aut  ex  alio  membro  iecori 
r.cOmmumcante,&l  male  affidente.  ftepe  uero  lien  eft.fi  uero  lecur  ex  fe  hydropem  indu/ 
eat,  aut  id  6b frigiditatem  facit  ,  alitob  nimiam  caliditatcm,aut  ob  tumore pr^ternatu/ 
ram,autob  aliud  nmile,qiiodin  numerum  referunt  aiithores.Si  quamuis  a  nirhia.calidi 
(Itate fieri poflii,id  non  efta  calidffate,  ut caliditas ,  fed  quia  huiufmodi  caliditas  ieco) 
ns  temperaturam ,  adlionefh,  naturam  corrumpit  ac  dfeftruit,  bC  frigiditatem  indlicir, 
proptCTrafimplidterdici  poflet,Hydiopemj  uelaiecoreprimario,  uel  per  compaflio/ 
nem  fiat,femper  ex  malaipfius  iecofis  affedlione  confeqiii,qu*  frigida  denu^eflicitur/ 

Omnium 


574  LIBRI  tiVARTI 

Omnium  (peciertim  deterrima  eft  hypofarca,qiiam  Qelfus  «nfanabiTemfacitNoiiniJt 
liuero  Recentes  hypofarcam  inter  alias  fpecies  minus  deteriorem  faciunt,  eo  decepti, 
quia  hominem  cachexiam  patientem, hypofarcam  habere  iudlcarunt.fed  a  frigiditaS 
coris  fittympanitis,  a  maiori  fit  Afcites,a  mSxima  uero  hypofarca ,  in  qua  Galenus  in 
introdudlorio  fibi  adfcripto  inquit,  S  olidf  totius  corporis  partes  in  aquse  natura  tranfe, 
unt.hanc  Hippocrates  immedicabilem  enefcribit. 

Si  uero  dubites  quomodo  T ympania  ex  frigiditate  induci  poflit,quia flatus  (Arifto 
tele  in  fecundo  meteororum  libro  tefte  )  ex  calido  temperato  generatur ,  8C  ratio  cur  in 
uere  K  autumno  multi  flatus  fpirent  nulla  alia  aflignatur,  quam  harum  anni  pamum  ca 
lor  temperatus.In  hyeme  uero  ob  frigus,  SC  in  jftate  ob  ingentem  calorem  rariores  uen 
ti  Ipirare  confueuerunt,  Relpondemus ,  ad  flatum  generandum  duo  potiflimu  requi/ 
ritimum  eft  materia  inflatum  apta  tranfire,aliud  agenstmateria  in  flatiun  tranflreapta, 

efthumidamateria:ages,eftcalor,quifititaproportionatusutualdeintenfusnonflt;ali 

ter  totam  humiditatem  adeorefoIueret,ut  flatus  n6fieret,fed  euanefceret,  utmmams 
gftibus  fieri  es^erimur.  At  fi  calor  adeo  paruus  finucnullomodopoffitrefoluereautat»  ' 
tenuarehumiditate, flatus  etiam  non  fit.quia  agens  ineptum  eft,  Si  nimis  ddaile.  Atii  ca 
lor  tantus  fit,quipoflit  humidam  materia  attenuare, fcd  no  rcfoluere,flatus  generantur. 
Et  ideo  flatus  a  caliditate  diminuta  relpedlu  refolutionis  fitrSi  a  caliditate  fuperante.re/ 
fpetftu  huius  quod  materia  attenuatideo  Recentiorum  dilputationes  quibus  diuuexan 
tur,probates  aliqui  a  caliditate  fuperante.aliqui  diminuta  flatus  generari,uanat  funt,8i 
nullius  momenti.  Quia  utruntjuerum  eftrefpedfediuerforum.unde  8C  Galenus  in  fine 
huius  commenti  dicit,flatum  ex  aliqua  caliditate  fieri. 

,  Denii^  exhoc  Aphorifino  nos  praedicere nouimus  quid  inhoc  cafu  futurumfit, 
quia  (  ut  Oribafius  dicit )  per  onmia  Hippocrates  noluit  dotSuin  efle  medicumtan/ 
quam  augurem. 

APHORISMVS  XII 

QVoru  m  alui  inceftinoium  leuicate  laborant, hyberno  tempore  liipra purgari 
malum. 

BRASAVOLVS 

I N  T  E  s  T I N  o  R  V  H  lem‘tas  eft, quando  ea  quae  comeduntur, celeriter  deijciunmri 
ideo  Philotheus  illam  definire  uolens, dicit, a«y*ve|>i« 

^uy  ffirioiy  «iiimS/ilnay  l*>i»v»ttit»M[/.ideft,inteftinoru  leuitas  eft  uelox  tranfitus  ciba' 
riorum  fumptorum,qu*n6  mutata  fecernuntur.  Oribafius  hic  addit,  lenitatem  fieri  ex 
glutinofohumore,quieftcrairus,&iponderofus,ideoperinferiorapurgandus,pr3tfer/ 
«m  hyemis  tempore .  nempe  fi  per  fuperiora  purgare  tentabis,  malum  eft,  8C  potius  (V 
befle  poteris,quam  prodefle. 

,  oMsOin  JoiAiot  Aay»'n!)i«B,A<iIr.idcft,  tuorum  alui  inteftinorum  leuitatemhabent.] 
Vtitur  uocabulo  >o<A(«,quodproprieinteriorem  uentrem  fignificatalatinisaluura  nun 
cupatum.Eft  uero  inteftinorum  leuitas,  quam  Graeci  lienteriam  uocant, quoties  uelcy 
biis  ut  comeditur  deijcitur ,  uel  parum  immutatus .  Hippocrates  in  libro  De  morbis 
qui  exn-a ,  dicit ,  Leuitas  autem  inteftinorum,  cibaria  non  putrefatSa  liquidatp  demit/ 
tit .  dolor  autem  non  ineft ,  ac  corpus  emaciatur ,  8C  id  merito  fit  >  quia  cibus  non  tmiv 
fit  in  fangtiinem ,  fed  exit  inconcodlus .  docettp  eodem  loco  Hippocrates  tunc  fier^ 
quoties  de  capite,  fuperiorctf  uentriculo  in  inferiorem  pituita  magnopere  defluicquod 
iciim  fit ,  cibaria  refrigerantur ,  humefeunn^,  non  putrefadlai^  ftarim  demimmtiir, 
corpusq;tabefcit,partimcibarijsnon  concortis  cumnonfritis  in  uentriculo  fteterint, 
pattim  uentriculi  nimio  calore  praeter  naturam  calefadis .  In  libro  autem  tertio  Dedir 
mentis  idem  Hippocrates  ait,  lienteriam  fieri  ex  frigiditate,  6«:  humiditate.ex 
ditate  nanque  non  concoquunt,  ex  humiditate  egerunt .  Jb  libro  uero  De  fram"*' 

tum 


APHORISMVS  -Xlt  ^75 

nim  merbis ,  lente ,  f  riaco,  K  fctanio  lienteriam  curat .  At  in  libro  fecundoPracdidid 
num  dicit ,  leuitas  autem  intefcnorum  affidue  longetj  j  tempore  omm' ,  SC  hora ,  dic 
SC  nocSe,  cum  aepitu,  5C  fine,  ha:  omnes  malatluntfi  durant  cum  oleto  fubeunte 
ualde  crudo ,  nigro ,  leui,  liquido ,  SC  ohdo .  nam  fitim  faciunt ,  potumtf  in  iieficam 
non  mittunt,  uti  meiatur,  fed  os  ulcerant  ^  tumidumtp  ruborem  in  facie  creant ,  lenti/ 
gines ,  mtiliginestp ,  3C  colores  uarios ,  fimultj  uentres  ferihcntatos ,  &r  rugofos  faci/ 
unt .  propterea  homines  uefei ,  deambulare^  non  polTunt ,  SC  extera  qiiac  peragenda 
forent ,  facere .  Malum  quidem  hoc  femlaus  grauiffimum ,  periculofilfimumep  eft  ,  ut/ 
tos  eriam  ualde  moleftat ,  cacteras  *tates  minus  multo  >  Quifquis  ergo  hac  state  non 
eft,  quam  dico  malo  hoc  morbi  corripi,  rnintis^  fignorum^  qus  mala  elTe  fcripfi ,  ha/ 
betjtutifflme  hic  deget,  difponeturtj  •  Tantilper  uero  morbus  hic  curationis  eget, 
donec  rata  potus  ratione  ,  portione^  meiat,  dC  corpus  cibis  intrantibus  augeatur,  ma/ 
lilqp  colonbus  liberetur .  Csters  uero  fliuSiones ,  qus  fine  febre  funt ,  SC  non  longat,. 
lenes  funt .  nam  inedia  remorats  fedantur,  uel  fua  fponte  celTant .  Quare  cum  uentrem 
tengeris,  nullus  motus  inerit,  crepitus^,  Sf  flatus  in  excrementi  fine  prodierit .  fluxura, 
hunc  exitum  celTaturum  prsdicito ,  Hsc  Hippocrates  in  libro  Prxdidionum ,  quem 
tamenlibrum  Hippocratis  efle negant .  SC  re  uera  colores  illi  (dempto  pallore)  in  lien/ 
teria  non  fiunt .  Galenus  in  Definitionum  libro  fibi  adferipto ,  lienteriam  malum  efle 
dicit ,  quod  inteftinorum  tormina  plerunque  fequitiir  cum  multis  cicatricibus  ab  cx/i 
ulceratione  fadis :  hifque  indttdo  leuore  non  retinent  cibos  inteftina ,  fed  antequam 
a  uentriculo  coquantur ,  celerrime  excreta  dilabuntur ,  fimplicia ,  non  cofla ,  K  qua/ 
lia  paulo  ante  fumpta  fuerunt,  fed  hoc  eft  mortis  indicium .  Paulus  uero  Aeginetali/ 
bro  tertio,  capite  quadragefimo  duplicem  inteftinorum  lenitatem  ponit,  alteram  a  Ga 
leno  iam  didam ,  quae  ex  inteftinorum  exulcerationibus  8C  cicatricibus  oritur .  equi/ 
dem  eft  lienteria  ,  qusad  dyfenteriam  plerunque  fequitur,  aut  exalijs  deftillationi/ 
bus ,  fed  hsc  in  aphoriimo  intelligenda  non  eft  :  Alteram  uero  dicit  ex  infirmita/ 
te ,  languorecp  uirium ,  qus  alimenta  in  ftomacho  diftinent ,  prouenire .  hanc  cum 
coeliaca  confundi  arbitratur ,  in  qua  utique  languente  &  imbecilla  ftomachi  uirtutc 
cibi  neque  coquuntur ,  neque  perferuntur ,  concodiue  diftrahuntur ,  fed  molles,  cru/ 
di,  perliquidi,  imperfeditj  euadunt ,  continuo  fluxu  tentata  aluo.  Sed  in  inteftino/ 
rum  leuore  celerius ,  quam  in  coeliacis ,  qu*  alTumpta  funt  alimenta  dcifciimtur ,  tan/ 
quam  graui  auditate,  ut  alTumpti  quoque  nutrimenti  genus  liquido  inde  cognofea/ 
tur .  5C  his  quidem  coeliaci  diftinguuntur .  Aetius  libro  nono ,  capite  quinquagefimo/ 
primo  de  lienteria  tradans,  inquit .  lientaia,  quemadmodum  ipfum  nomen  indicat, 
leuor  quiipiam  inteftinorum  eft ,  qualis  etiam  forinfecus  in  corporis  cuticula ,  ex  ci/ 
catrice  contingere  folet .  Oboritur  autem  frequenter ,  dyfentaia  magna  procedente, 
8C  ex  profunda  ulceratione,  cicatrice  denfa  SC  leui  liiccedente ,  quae  deinde  ob  den/ 
fitatem  quidem  fuam ,  ciborum  pa  corpus  digeftionem  fim'  non  pamittit  quum  ia/ 
ne  uenarum  ora  fint  ueluti  obturata :  uenarum  inquam ,  quo  alimentum  cx  inteftinis 
ad  fe  auellunt.  ob  leuorem  uao  ftatim  cibum  priuiquam  permutationem  SC  perfetfem 
codionem  admittat,  dilabi  finit.  Cotetum  lientaia  ipfa  proprie  ex  permutantis  cibos 
ac  digerentis  facultatis  debilitate  contingit:  cuius  fignum  eft,  quod  cibi  crudi,  SC 
nihil  immutari  excernuntur .  quo  ratio  &  ex  hoc  amplius  corroboratur ,  quod  non  fo/ 
Ium  a  dyfentaia  hoc  affedio  oboritur,fed  8(  poft  frequentia  uoluolofa  tormina,8f  poft 
longum  profluuium  uentris ,  aliquando  aiam  aqua  intacutem  pa  uentrem  euacua/ 
ta, lientaia  confequi  Iblet.  exquacimque  igitur  cauia  lientaia  orta  fit,  ogri  cibum 
norrfentiunt,  malum  corporis  habitum  acquirunt ,  quod  utrimque  malum  incor/ 
rigibile  exiftit .  fuccedit  enim  ogris  alTidua  excrerio  cruda ,  colore  fubalbida ,  ino  / 
qualis,  Kaquofiflima,  citra  fanguinis  Sibilis  complexum.  Adeft  autem  fimul  fitTar/ 
dor  per  tota  procordia  fe  dilatans ,  quem  cibi  faftidium  concomitatur .  Hadenus  Ae/ 
tius .  Celius  quoque  capite  fextodecimo  quarti  libri :  ex  torminibus ,  ideft ,  dyfente/ 
na  ( inquit )  inteftinorum  leuitas  oritur ,  quo  continere  nihil  polfunt ,  SC  quicquid  afe 
aumptum  eft ,  imperfedum  protinus  reddimt .  Id  intadum  ogros  trahit ,  intadum 
procipitat. 


In  hoc 


57«  LIBRI  oyARTr 

In  hoc  aphonTmo  de  lenitate  a  pituita  fedh ,  quae  in  inteftinis  fif ,  potifliimnn  fo-r 
mo  habetur .  nam  per  inferiora  purgari  debet ,  K  prtefertim  tempore  hy  emis,  quamuis 
Philotheus  uelit  deillaintelligendum  efle, quae  umtris  ulcus  confeqiritur.  eiusuerbi 
ha:cfunt,quibue  lienteriae  catdas  enumerat,  ^  latStuZinJf 

J(SK  ^  <f  Aty/»*  ^  tbij  yiiifon  \ianiA«(rifU»y.^ 

fl  Sf  As^7#('af  Aiij<©' V  iWa*5aT«.ideft,fit  autem  ob  debilitatem  contentine 

potentiae,8i  ob  diuturnum  uentris  ulcus ,  8C  ob  frigidam  pituitam  in  inteltos  affixani 
Defecunda  igitur  inteftinorum  leuitate  fermo  Hippocrati.eft.Si  uetocaufamquaras 
a  quo  humoreflathxclienteria  j  ftatira  idem  Philotheus  ita  relpondet,  yivitat  ^ 
vxsa  yytii  i<9a  Ate^s ,  cpa^/iXKSXS  ^  «Va  lAa-Tca  Jjit  vvj(yy.cy  ■nv  TAuti^i, 

rx,ic»i’  i 3At4»«^«. ideft.fitemmipfaab humore 

acri,Ktenui,  quae  ob  humorem  abundantem  medicamento  perfuperius  indiget,fed 
non  in  hyemeltimc  enim  pinritofus  humor  abundat.  ’ 

xefiifr©' «iiffi.jaftiirxiUHi/.wuttV.ideftjHyemeiilpra  purgari, malum.]  Malumautem 

eft  quocuntj  tempore,  etiam  fi  scftas  fit,  quando  lienteriam  ex  pituita  fadam  intellexeri 
mus,  quae  in  inteftinis  tiagetur.nam  fi  in  tientriculo  eiret,etiafi  pituita  fit, K  hycms(intel 
ligo  autem  in  uentriculi  cauitatc)per  fuperiorapurgari  debet.  Atfi  Philothei  morelien 

teriam  exacuto  humore,8iCtenui,ideftbiIiofofedamintelligamus,in*ftateperfuperio 

ra  purgari  pollet ,  non  autem  ingeme,  m'fi  in  inteftinorum  cauitatefita  fuerit.  11  uero 
quaeras  an  inteftinorum, an uentricuhpaffio  fithaec  lienteria,  Philotheus  refpondet,  4 
,y  U  Aaftf«i'iTiti,sVot’«l'  'fS'  ^  5rKS©',KAA<t  w  «i/fl  fl  yitsf  of  .ideli:,8Cli 

ex  inteftinis  apprehenditur, non  folum  inteftinoru  pafilo  eft, fed  K  ipfius  uentris* 
GALENVS 

Qv  A  ND  o  celeriter  ea  qug  comedimtur  deijciuntur,hanc  palfionem  leuitatemin 
teftinorum  nominant-Fit  igitur  ex  potentiae  contentiuae  debilitate.  Confequitur 
autem  adomnium  quae  adaluumpertinentinftrumcntorumintemperaturas,  hoc  eftip 
fius  uentriculi, in  quem  cibos  detioramus,  8C  eorum  quae  cxhoclufcipiunt,atatran£' 
mittimt  inteftinorum.  Fit  autem  quandoc^  8C  Icuitas  inteftinorum  ex  aliqua  iummas 
partes  occupante  exulceratlone,fifflili  illis  quae  in  ore  fiimt,  quas  grteci  aphthas  noraF  . 
nant.Intemperantiae  igitur  nonnunqua  fiunt  habituales(fic  uero  nominat  illas  quae  iplb 
corporum  habitu  laefo  fiunt)Siquandoq;  propter  frigidam  pituitam,qualis  eft  acida ma 
xime.Earum  autem  quf  in  fumma  parte  hxrent  exulcerationum,  cau&  eft  humor  acris, 
ar  tenuis,Hic  igitur  Kfi  per  fuperiorapurgari  debet ,  quoniam  huiufcemodi humores 
magis  fluitare  loleant,  quam  ad  inferiora  fecedere,  non  tamen  hoc  hyeme faciendum 
eft ,  ficuti  etiam  fuperius  eft  didum.  Alter  uero  pituitofus,  quando  adhaeferit  inteftmis,  , 
nunquam  eft  per  fuperiora  purgandus,  hoc  eft  per,  uomitoriam  medicinam  .Sola  enim 
euomi  naturaapta  funtqutein  uentriculo  continentur  .  Eorum  uero  quae  continemur 
in  inteftinis,nihilpoteftper  uomitus  euacuari. 

ERA.SAVOLVS 

mdeferibere  uidetur,inquiens  tuncelie. 


— - - - ,-  jnimmutata,ueI  parum  immutata  deijciuntur.  fed  alicui 

uidebitur,ft  quis  uentriculum  ad  citam  dig^onem  aptilfimum  haberet, 8f  adliiperflua 
expellenda,  quod  is  celeriter,  ea  qum  comederet.deijceret,  prxfertfm  fi  illa  infumat  quae 
cito  coquuntur  8C  nutriunt. nam  eorum  quae  cito  nutriunt, uelocesquocpfecelTus  fiunt, 
hic  ergo  celeriter  ac  cito  dei)ciet,qu*  infumet,&i  tamenlienteriamno  habebit-  propter 

hoc  Galeni  uerba  confideranda  funt.  nempe  in  Leoniceni  interpretatione,  quatupriw 

ba  defunt,  quae  in  Graeco  Galeni  contextu  inlimt ,  ita  enim  gracce  dicit  Sriu'  ^  «X®  , 
i  Jixyu^saic  yivHTca  viiiay  sfo:  Aayvniisiae  ivotna^sat  v  ria-fiex  fiueaW 

(©'.ided,  quado  celeriter  ea  quae  comedatur,  deijciunir  talia, qualiadegluritafunt,h^ 
palfionem  lenitatem  inteftinorum  nominant .  ex  quibus  uerbis  perfetfe  leuitatis  intcln 
norum  circunfcriptio  habetur,  qua:  in  Leoniceni  interpretatione  non  habebatur.mihiip 
potius  placet  nos  legere -jt)  ara!^^,ideft,palfi'one,quam  rn  vcrniitt,  ideft,morbum.quom 
am  lienteria  palfio  eft,  &  fymptoma ,  non  autem  morbustprotienit  uero  a  morbo,ideft 
mala  qualitate  ut  ftatim  cognofeemus. 

Secundo 


APHORISMVJ  XII  57? 

j  E  C  T  N  D  o  Galenus  leuitaris  inteftinorum  caulas  reddit.fcito  autem  quandbi^  ex 
dbi  SC  potus  natura prouenirepofle ,  K  de  hac  leuitate  hic  fermo  nonflt :  quandoc^  fit 
ex  potenti*  contennuac  debiUtate,  8C  expultricis  fortitudine;quando($  ad  omniu  inftru 
meorum  ad  aluum  pertinentiu  inteperaniras  fequitur .  fi  uero  petas  qu*  fint  h*c  in/ 

ftrumenta,dicitefleuentriculum,inquem  cibi, quos  comedimus, tendunt,  Kinteftma, 

ad  qu*  uentriculus  trMifmittitJd  uero  quod  hoc  facit, eft  frigida  SC  humida  intempera 
tura.Qu5do<j  leuitas  inteftinoru  ex  aliqua  exulcaatione  fit,qu*  iiimmas  partes  occu/ 
pauerit,quam  Gr*ci  autores  dicunt  ex  dy  fenteria  fieri  lientaiam,  fimiletj  eft  illis  exub 
cerationibus.qu*  in  ore  fiunt,8C  aphth*  uocantur- 

TERTIO  pr*di<ftas  cau&s  ad  rem  ipfam  applicat  una  caufa  eft  in  fumma  parte  ex/ 
ulceratio,  quj(ut  etiam  Philotheus  dicebat)fierino  poteft,nifiab  humore  aai  Sitenui- 
hicuero  humor  per  fuperiora  quidem  purgari  debet,fednori  hyemis  tepore.  Ideo  is  qui 
inteftinorum  leuitate  laborat, inhoc  cafuper  fuperiora  purgandus  noneft.fi  uero  ab  in/ 
temperatura  fiat ,  qu*  ud  fit  fatfta  habitualis  uentriculo,  uel  intelhnis,  uel  a  pittiita  aci> 
da  fiat ,  qu*  frigidiflima  eft,  fi  ad  intemperaturam  qu*  frigida  fit  confequatur,  cum  ab 
ea  frigidi  humores  generentur,  per  fuperiora  nunquam  purgandus  erit,  prafertim  fi 
hi  humores  inteflana  occupabunt ,  8C  hy ems  uigeat .  At  fi  fuerint  pituitofi  humores, 
qui  intdbims  inhareant ,  nunquam  eft  per  fuperiora  purgandus ,  ideft  nunquam  ue/ 
hementi  medicamento  euomere  faciente  purgandus  erit .  &  fumma  ratio  cur  per  fupe/ 
riora purgari  non  debeat, eft,quiafola illa  euomiapta  nata funt,qu* in  uentriculo  con/ 
tinentur,fed  illa  qu*  in  inteftinis  continentur, per  uomitum  purgari  non  poflimt,  Vn 
de  h*c  fit  comunis,  SC  qu*  non  fallit  regula,  fi  inteftinorum  leuitas  a  pituita  fiat,  qu*  in/ 
(eftina  occupauerit,  per  (iiperiora  is  qui  patitur  nimquam  purgandus  eft  pr*lertim  hy  e 
me.  Si  uero  in  uentriculi  cauitate  contineretur,  polTet  8C  deberet  per  fuperiora  purgari, 
*que  fi  bilis  inteftina  occupauerit,per  inferiora  purgato.fi  in  uentriculo,  per  fuperiora 
quocun$tempore.Nam&lfiregulasfuperiushabuerimus,hyemeperinferiora,8t*fta 
te  per  fuperiora  purgandum  elTe,  e*  regul*  intelligend*  funt,  quoties  null*  ali*  condi 
tiones  impediant,  unde  id  femper  uera  eft,  pituita  ut  pituita  per  inferius  femper  purgan 
da,Khyeme  ut  hyems  eft ,  per  inferius  continuo  purgandumrSul  e  contrario  bilis  utbi/ 
lis,  femper  per  fuperiora  purgari  debet ,  8C  *ftate  ut  seftas  eft  femper  per  fuperiora  pur/ 
gandum.fedh*  regul*  nonnullis  conditionibus  aduenientibus  traiifmutantur.nampt/ 
tuita  fiin  uentriculi  cauitate  extiterit,  etiam  hi  hyems  fit,per  fuperiora  purgari  debetiSC 
cum  bilis  in  intefti.nis  fuerit;  potius  per  inferiora  duci  debet ,  quam  magno  incommodo 
K  periculofo  per  fuperiora  educere  tentare. 

Quod  1^'tur, earum  autem  qu*  in  fumma  partehscrent  exulcerationum,nos  potius 
in  fuperficie  intetpretaremur,i«  alias  fecimus,  quam  in  fumma  parte,  quamuis  idem  fei» 
fus  fit.eft  autem  Gr  jce  iS/  </t'  (^sreA»f. 

A  PH  o  R  IS  H  V  S  XIII 

Ad  hellebotos  qui  non  facile  fupra  purgantur,  eorum  corpora  ante  potio/ 
nem  pluri  cibo,atqg  quiete  humedlanda  funt. 

BRASAVOLVS 

ANTI  QV I  frequentius  per  fuperiora  purgabant,  ideft  uehementiori  medicamen/ 
Co  materias  educebant :  quo  euacuationis  genere  raro  nos  utimur.Inter  illos  autem  qui 
ptr  luperiora  purgatione  indigent ,  aliqui  facile  purgantur ,  alij  difficulter .  Qui  faci/ 
•e  purgantur,  aut  helleboro ,  aut  alia  fimili  re  purgandi  funt .  Qiii  uero  difficulter  pur/ 
8antur,non  iimt  temere  fine  medio  purgandi ,  fed  eorum  corpora  pr*hume(ftare  debe/ 
mus, quod  duobus  modis  expedire  debemus.primo  corpus  in  quiete  detinentes,fecuiv 
«0  plurimum  cibi  tribuentes. 

Hic  Aphorifmus  ex  principio  epiftol  j  Hippocraris  de  ueratri  purgatione,  fiue helle 

conlmo  adDemocntinn,ftatim  fumitur.eius  uerba  h*c  funt;  qui  nonfecile  fupra  pur/ 

c  c  gantur 


\^%  LIBRI  O-VARTl 

gintiH-,afttcpotioftem  corpora  multo  cibo ,  qmcte<f  madefaciat .  Cdfiis  libro  (ccucda 
capite  decimotertio  de  helleboroprsefertim  albo  loqUensinquit ,  quilquisdaturus^ti 
id  agere  ante  debet,  ut  accepturi  corpus  humidiusfit. 

Ff«ttfii»»itf«j>M  idcft,AdheIlcboroSi2  Aliqui  funt  qui  ita  fcribuntlAtftjx{^,yfjj.jj^ 
boros  flne  aipiratione,  8i.  cS  umeo  ,  SC  ita  in  multis  antiquioribus  contextibBi 

legitur.Horatius  per  duplex  I.  feribere  m'detur  inquiens. 

Expulit  helleboro  morbum  bilemc^  meraco,  . 

Certum  eft  apud  multos  Graecos  fine  afpirationefcribi,  quamuis  Apuleius  KalH/ 
cum  afpiratione  feriptum  reliquerint .  fed  hoc  mhil  refert ,  modo  rem  ipfam  cognofea/ 
mus .  D  uo  funthelleboti  genera ,  album  &C  mgrum ,  nunc  in  multis  hortis  Ferrarieu/ 
tnmcp  genus  uiret.  An  tiquitus  8i  album,  8C  nigrum  propinabant.  Recetes  K  a  trecenris 
annis  citra, nigrum  exhibentalbum  propinare  non  audent.Nos  autem  antiquiores  imi< 
tati  utrunm  cum  expedit,  praebemus.  Nigrum  (ut  inquit  Paulus,  &  Aetius ,  Khoclo/ 
co  Oribafius)  per  infemamagis  ducit,  album  per  fupema:  utruncp  tamen  per  infe/ 
riores  per  fuperiores  partes  educit :  fed  nigro  pars  inferna ,  albo  pars  foperna  magis 
propria  eft.  Nigrum  fine  diferimine  quotidie  praebemus,  optime  euacuat ,  quandocg 
ad  drachmam  ufque  peruenientes .  D  atur  autem  (  ut  inquit  Celfus  capite  duodecimo 

fecundi  libri)aut  atra  bile  uexatis ,  aut  cum  triftitia  infanientibus,aut  his  quorumnerui 

parte  aliqua  refoluti  fimt .  etiam  datur  fi  caput  graue  eft ,  fi  oculi  caligant,  fi  morbus 
maioris  inteftini  eft  (quod  Graeci  aSAs j;  nominant )  fi  in  imo  uentre ,  aut  in  coxa  do/ 
lores  funt ,  fi  in  ftomachum  quxdam^  biliofa  concurrunt,  uel  etiam  pituita.  alia  mul/ 
ta  ibi  a  Cellb  dicuntur,  quae  longius  a  Theophrafto  libro  nono  Deplantartimhiftoria, 

Diofeoride  libro  quarto ,  a  Plinio  libro  uigefimoquinto,  capite  quinto,  SC  deniquea 
Galeno ,  Paulo ,  &C  Attio  repetuntur :  appellanttj  hoc  nig-um,  ueratrum  melampodi 
um,  a  Melampo,  qui  ad  Clitorium  Arcadiae  ciuitatem  apud  fontem ,  furorem  filiarum 
Proeti  iacrificijs  curauit,unde  bC  proetion  nuncupatum  eft.Nos  nigrum  ueratrum abfqs 
aliqua  praeparatione  praebemus,  K  optime  (oluit,  quamuis  Aetius  libro  trigefimo  capF 
teuigeumofeptimoprxparareuideatiff.Nosutplurimumincalapotiareducimusnam 
fi  potu  bibatur,uomitum  potius  iritat.Magnus  calor,  magnus  aeftus  euitari  debent, 

in  alijs  temporibus  eo  tute  utaris ,  quia  multum  proficere  deprehendes ,  bC  eos  optime 
iuuare,  quibus  conuenit.  NonnunquamSC  album  praebere  aufi  fumus  inhis  aegtitudi/ 
nibus  quae  d  Celfo  decimotertio  capite  fecundi  libri  ponuntur,  fcilicet  ubi  longi,  ualcn/ 
tefqj  morbi  fine  febre  funt,  itt  comitialis ,  autinfania,  id  (inquit )  n^hy  eme,  neque 
'  tEft.ate  redle  datur,  optime  uere,  tolerabiliter  autumno .  quandoq!  huius  fcnipuluiji  de/ 
dimus  fine  prxparatione  uel  corporis,uel  ueratri,51duos  fcrupulos  corporefolum  prae' 
parato,  nam  multis  modis  eius  iris  corrigitur .  Neuero  qiricquam  uel  utile,  fi  non  ne» 

cefiariumjintadhim  praetermittam, fcireoportet,albumhelleborumpafta  praeparari, in 

qua  imponitur,K  torrefit, ut  de  fcamonio  fier  i  confueuit,quando  diagridium  uocatum 
parant .  Qiiandocg  praebui  ita  torrefa<Sum,8d  expertus  fum,  fine  ullo  diferimine  per  fin 
periora  Sc  per  inferiora  purgare.hunc  uero  parandi  modum  ex  Diofeoride  colligere  po 
tes ,  q^  libro  quarto  dealbo  ueratro  tracftans  inquit :  pani  etiam  compihfitur ,  8£  torre/ 
tiir .  Sed  quandotf  hunepanem  dedimus,  in  quo  helleborus  incodus  eft,Knonipfun» 
hellebomm,  qui  panis  abfcp  ullo  difaimine  egregie  purgauit ,  QC  quale  purgare  opor/ 
tebat .  Neque  iftud  abfcp  ratione  expertifumus :  immo  aGaleno  accepimus  libro  pri/ 
mo  De  alimentorumfacultanbus,  qui  in  finepfohemfj  defcaminonij  praeparatione  lo/ 
qiiens  dicit,  excauata  interiore  parte  cotonei  fcammoriium  impom',  &  aflari •  poftea 
iubet  pomum  ipfum  mandi,  K  non  fcammom'umIta  nos  ih  hellebori  pracparatioiiep^ 
nem  dedimus,^  non  hellebotum.(^ando(5  etiam  curaui,  ut  cotoneo  malo  corrigere/ 
tur,  quia  ita  corredhis  mire  profuit.  Tdemi^  cotoneum  ipfum  operabatur.  Hic  eft  um» 
helleborum  album  praeparandi  modus .  Alter  eft  modus,  fi  per  otfto  dies  aceto  macere/ 
tur ,  tunc  tenellus  efficitur ,  deinde  in  umbra  exiccanir,  poftea  ut  lubetuti  poteris,  mi/ 
re<j  proficiet .  Germanus  quidam  helleborum  in  aquam  ardentem,  quam  uitae  aquam 
uocant,  impoirit,  deinde  aquam  urit ,  qua  ufta  helleborum  praebet  .Itaip  coloc^hi-' 
claparat:qu£ilh’s  quibus  conueniunt  mire  proficiunt  propinata.  Qiiandoi^  helle^® 


APHORISMVS  Xlli  ?7? 

albus  raphano  infigitur ,  &  per  tres  dies  dimittitur ,  deinde  raphanus  ipfe ,  ideft  radico» 

Ia  comeditur,  uel  (ut  Galenus  docet  in  hhro.  Quibus  medicamentis  purgare  conueni» 
at)  hic  raphMUS  per  integrum  diem  &  noAem  inoxymelleperftet.  deinde  oxymel  bi^ 
batur-PolIet  autem  fecundum  alias  uarias  formas  fumi, de  quibus  fumendi  formis  Ae/ 
riusUbrototio,  capite  124.  uf(^  ad  caput  13« ,  diffufiiTime  pertracflauit ,  8£  ipfe  hanc 
Galem'  prxparationem  in  raphano  hoc  modo  facit .  nam  fubnliores  hellebori  radices, 
in  raphanum  canna  perforatum  imponit,  deinde  illas  extrahit,  2C  raphanum  inoxy/ 
mei  pomt .  fed  Galenus  helleborum  non  extrahit ,  dum  oxymel  ingredi  debet,  ut  in  li^ 
bro.  Quibus  medicamentis  oporteat  purgare,inipicere  licet.Paulus  autem  Aegineta  li 
broVeptimo  ^ite  decimo ,  ubi  de  optimo  modo  praeparandi  helleborum  tradat ,  in 
partes  minutiflimas  ad  felami  formam  incidit ,  non  tamen  rediidt  in  puluerem :  deinde 
infucco  poTan*  j  aut  halicae  drachmam ,  uel  duas  hellebori  drachmas  elixat,  potui 

dat .  8£  ideo  apud  Paulum  alia  praeparatio  efle  non  uidetur ,  quam  cum  fucco  ptifanac 
uel  halicae  praebere.  Docetij  eodemloco  Paulus  modum  praeparandi  raphanos  ex  heb 
leboro.  Sed alia  cft  hellebori  praeparatio  ratione  corporis  recipientis ,  SC  non  ratione 
ipfius  hellebori.  Quia  fi  quifpiam  ad  uomitum  inafluetus  fit,  Galenus  in  libro  Quibus 
medicamentis  oporteat  pur^e  infaipto,  iubet  nos  hunc  afluefacere  debere,  ut  ad  heb 
i Aorum  pramaretur .  Aflitefcit  autem ,  fi  alia  uomitorla  faciliora  quam  helkborus  fit, 
acc^iatmel  fi  ipfum  helleborum  in  raphano  8f  oxy meile  prius  feruatum  defumat.  funt 
uerohelleboro  leuiora,raphaiu, ideft  radiculae  luccus,agarici  deco(S:io,autaqua,in  qua 
fuerit,  licet  non  fitfacfta  decodio .  hac  autem  pr*parationefada ,  corpus  prius  nutriri 
debet,  ut  inhoc  Aphoriimo  dicetur ,  dC  debet  in  quiete  detineri .  Haec  funt  prapara^ 
menta  quo  ad  corpus  eorum  qui  hellebotumfupturi  funt.  Didum  eftab  Hippocrate, 
adhellffloros,puto  hancparticulam  efle  tanquam  huius  aphorifmi,8rpIurium  fequen 
lium, qui  dehelleboro  ioquimtur,inicriptionem.  quodin  helleborb  dicit ,  in  omnia/ 

lio  medicamento  intelligi  poteft,quod  uim  ucnenofam,  ut  hellcborus  habet, Si  per  fu/ 
periorapurgat ;  quamuis  Philotheus  uelit  hic  proprie  de  helleboro  tradarl ,  Si  non  de 
alio  medicamento.  Philothei  uerbahaec  funt,^<ari'na  tjSI  moM« ,  m-kiA 

Wivif  (Ssts,  ISitfoj)©» SurxiVAu©' ■. 

•rt) ,  vttii  0  hiy®'  ideft:  uidetur  autemnomen  hellebori  quandexj  quidem 

communiter  ad  omne  medicamentum  purgans ,  quandocp  autem  proprie  ftimitur .  8C 
communiter  quidem ,  ficut  illud,helleborus  lanas  carnes  habentibus  periculofus.pro/ 
ptie  autem ,  fleuti  hic.de  helleboro  enim^roprie ,  ideft  planta  ipfa  nunc  fermo  Hippo/ 
ctad  eft.Profequitur  deinde  Philotheus, (iXi  Aifl/aii  ,  Ksa  «(«$»/ 

^»1 acri  ideft  ifte  autem 

duplex,hic  quidem  albus,hic  autem  niger:Siutri(;p  aaflarum,glutinofarum,  SCpituito 
fatumfuperfluitatura  pmgatlui  fimt.  (;^od fi  quaeras  per  quam  uiamid  faciant,  ftatim 
refpondetjKSB  0  nHi»  hilias  wSaifa  mia, i  Jiikficc},  1^7» .  ideft  Si  albus  quidem  per  iiqrerb, 
Us  purgat,nigerautem  per  inferius. 

T  oim  ni  ftfiiflw!  ana  ttscSiufcti^ounAded  Qui  non  facilefupra  purgantur,  j  Aetius  qub 
bus  caulis  quifpiam  non  facile  fupra  purgatur ,  edocet.  Scito  autem  aliquos  efle ,  qui 
iion  folumnon  facilefupra  purgantur,  fed  etiam  non  debent,  quamuis  ratione  hu/ 
morum  indigerent .  ut  illi  finit  qui  oblongum  collum  habent ,  pedus  anguftum ,  Si 
^quibus  anmigiturne  in  pedore  uena  frangatur,  quiphthificifunt  Si  ethici.  Athic 
H^pocrates  eos  intelhgit  non  facile  fupra  pur^i ,  qui  uomitmn  difficilem  habent,  Si 
^ficcam  Si  calidam  complexionem  nadi  funt,quodhoc  intellexerit  Hippocrates ,  id 
teiumonium  eft,  quia  iubet  ut  humedenmr .  nam  fi  id  non  fieret,  facile  pollent  febrem 
inddere,aut  ex  inanitione  conuulfionem ,  aut  extremam  ficcitatem.  praefertim  quia  de 
albohellebjDro  Hippocrates  intelligere  uidetur . Qiiod  SiPhilotheus  ceniuit  dicens, 
y  w9t£  ouu  jnl&t  ^  AiAkS  ifi/iriv ,  1(5«  JlSfan  1«  mSi  erraj/ ,  vtm  ni  fit  Jias  m/u  ymSoa^ni&imai, 
TO7i«j»(iit«gl)KsA<atlM»in.idefthicigiturdealbodicit,quodmanifefem  eft  ex  eius  fer/ 
pur^antur,hoc  eft,  qui  non  facile  uomunt. 

Ti^Sjfiwrej/  TKiW^iirTO.ideftantepottbnemprschumedandafunteo/ 


^S4  LIBRI  Q_VARTI 

nim  corpora.]  Qiiod  indidum  eft,id  efle  uerum  quodfupams  a  nobis  diiSinn  efl  Hit 
pocratemin  temperatura  calida  8C  ficcapotiflimum  intelligendum  efle.  Cur  autem ho 
fiat  uidetur  Philotheus  edocere,  in^uiens,  ■»  ^Sb^-nss  a»  vif»,, 

IwiTuc/tauii  ns&siy^ixrH  ifixfH  ,  nix^vin  fishu  -ith  wSttjxnj, ,  -msiiA 

iitcSiugoiiSbiin!.  ideft,  ut  humores  bene  fluibiles  fiant  ex  humiditate  rerum  uidhn'  accom, 
modatarum  ad  humidum  nutrimentum,8Cexhoc  facilem  fieri  purgationem  ijs  quinon 
facile  purgantur,  quomodo  autem  corpus  humedhri  debeat ,  Hippocrates  per  duo  in/ 
ftrumenta  fieri  docet,  quae  ftatim  fequuntur,fcilicet, 

pAsori  ,  H9“  «eairw/o-s.  ideft, Pluri  cibo,atc5  quiete.]  Galenus  in  libro  Quibus 
medicamentis  oportet  purgare, idem  prf  cife  dicit,  immo  hunc  Aphorifmum  cim.  Cei/ 
flis,  P  aulus,  8C  Aerius ,  locis  fuperius  addudis  rj  dem  uolunt  corpus  humidum  efle  de/ 
bae,  K  hoc  fieri  cibis  ati^  quiete .  immo  Galenus  in  praccitato  libro  docet,  noneffe 
fumendum  cibum  in  magna  copia,  fed  potius  conueniente.inquit  enimiat  cibus  quam/ 
uis  longe  ingeftus  non  omnis  humedat,  fedis  quiuehementes  qualitates  non  habet, 
hoc  eft  nec  falfedinem ,  nec  acrimoniam ,  nec  amarus,  nec  acerbus  fit.  Si  quis  autem 
cupiat  fcire  quale  fit  hoc ,  eft  uitulina  caro,  oua  recentia,  caro  haedina,  armaxime  caro 
agnina.  Idem  fenrit  PhiloAeus  inquiens,'m^7r»»i«ij>»^«»VcmT»lAf5^t()(,  ajn^OTi/ 
irpyj .  St»  i  tAAtfnj'©/  c/j^ctslieio!  ift),  itstt  Mfii/  ,  tipK  cararitis  uuUf 

Atme.  ,i(flK7aaaAa(*oe£« 

tuixvmcra,  vfxjiu!u!mrcc<ritiii  )(sa«tw«M«j^Ai5re.ideft,Hoc  autem  quod 

dixit,multo  nutrimento,non  quantitate  intelligendurridi:,fed  qualitate, Quoniam  hei/ 

ieborus  laboriofus  eft ,  6c  motlum  excitat,  SJ  ipafmuiri  inducit,  dC  alias  d«fiailtates,Si 
autem  praehumedati  fint  nerui ,  K  ligamenta ,  dC  aliae  partes ,  humido  cibo ,  K  quie, 
te,  non  facile  in  ipafmum  uenient,8Cinaliamolefta.  Si  uero  dubites ,  corpore  cibis  hu/ 
medato ,  obflrudiones  induci ,  6c  confequenter  ad  euacuationem  ineptius  reddi .  Re/ 
ijrondemus,  hanchumedationem  talem  non  efle,  ut  illud  agere  poffit :  uel  8Cfi  id  age/ 
re  poiret,diu  tamenin  ip&  non  immoramur, fed  ftatim  helldioro  purgamus,  cum  tan/ 
tam  h  timiditatem  contradam  habuerimus,  quod  h  elleborus  amplius  laedere  non  poP 
fit.Nam  quia  helleborus  in  tertio  ordine  calidus  eft,  radicalem  membrorum  humidita/ 
tem  diflblucre  aptus  eft ,  8f  praefertim  ncruorum  8C  neruofarum  partiuiri ,  Si  cerebri; 
quod  non  iblum  facit  exiccando ,  fed  Si  humiditates  horum  membrorum  naturales  ad 
fe  trahendo  •  Qiiod  Hippocrates  confiderans,ac  li  eius  uim  refrangere  uoluerit ,  corpus 
humedare  iubet.Quo  etiam  humedato,facilius  euomimus.quoniam  ob  humiditatem 
partes  quodammMO  relaxatae  funt,  Sihumores  ipli  ex  humiditate  naturam  quandam 
lubricam  acquifiuere,  ut  facilius  exeant .  Minus  etiam  obefle  poteft  neruofis  partibus 
fi  humidiores  effedac  fint  folito  •  Quod  fi  quaefiueris  an  dari  oporteat  pleno ,  anuacuo 
ucntriculo .  Re^ondemus,quanto  citius  e  corpore  expelli  poteft, tanto  melius  eflTe,  ne 
obfit neruofis  partibus ,  Si  uentriculo ,  qui  nerueam  naturam  habet .  propterea  cum 
cibo  dandus  utfacilius  exeat.  8i ideo praccitato loco  Galenus  cumoxymelletiibuit,8i 
■itaPaulus,  Si  Aetius  faciunt .  quamuis  Aetius  multos  exhibendi  modos  profequatnr, 
"^Scito  tamen  fi  a  remoris  partibus  tradioneindigueris,ipfumfine  cibo  dare,  nihil impe 
dit.aliter  a  remotis  partibus  non  ita.  Cum  uero  a  propinquis  partibus  ducere  cupis,  aut 
cum  re  quae  naturam  cibi  habeat  praebe,  aut  poft  cibum,  aut  in  tali  hora,  in  qua  uentricu 
Ius  uacuus  non  fit .  Qiiod  autem  de  helleboro  dicitur,  idem  in  omni  alio  medicamento 
eiufdem  naturae  intefflgo- 

Aliud  inftrumentum  humedandi  corpus  praeter  cibum,  eft  quies .  nam  Galenus  in 
libro  Qiiibus  medicamentis  purgare  oporteat, ita  dicit;ac  quietem  quidem  iftudfacere 
nemini  dubium  eflepoteftffcilicet  corpus  humedare  )  quando  ut  exercitatio  membra 
exiccat,ita  quies  cum  uacatio  quaedam, 8£  exercitio  contraria  fit, humores  conferiietun 
de  ob  quietem  illi  humores  permanent,  qui  poftea  per  motum  exiccarentur.Hac  amem 
quiete,  cum  cibis  ex  mellei  milij  farina  confedis  iiios  anferes  Hebraei  impinguanqo/ 
culos  eis  confuentes  ut  in  maiori  quiete  fint. 

Si  uero  dubites ,  An  cito  corpus  praeparetur ,  an  pluribus  diebus  indigeamus,  Pnt' 
lotheus ita relpondere uidetur ,  cd«  Jiyuirmv,  In  71^  pi-mtiQ-Tei 


APHORISMVS  XIII  iSl 

A*  iv  (itaovTK  aAsif  5»«  hwiis  id^,fcffe  autem  oportet, 

^te  helldiori  potum,  eum  qui  fumpturus  eft,praEhume<Sari  oportere,  in  quie/ 
te  faturi  per  decentes  dies .  At  quot  Unt  hi  dies  nullus  certe  pracdicerepoteft :  fed  id  in 
prudentis  medici  pedore  latet, qui  cognofdt  iam  fatis  humedura  elTe  corpus, adfumen 
dumhdlAorum- 

G ALENVS 

PRiVS  oportet tentare  eum  qui  helleborum fumpturus  fit,  quomodo fe  habeat 
ad  fi^eriores  purgationes ,  hoc  eft  ad  eas  quae  fiunt  per  uomitiones .  Fiat  autem 
periculum  per  medicamentt  uomitoria ,  quaecunque  ilmt  medioaia .  Si  igitur  de  fa/ 
cili  non  purgari  uideatur ,  non  oportet  huiufcemodi  hominem  ad  helleborum  duce/ 
re, antequam  praeparetur.  Hoc  autem  fiet  fi  per  continuos  uomitus  adfuefeat  is  qui 
eftVumpturushdleborumadprompteuomendum.uerumhoc,  utparuum  aliquod, 
at*  omnibus  notum ,  Hippocrates  pratermifit .  Melius  autem  fieret  prius  humedan/ 
docorpora.PrahumedMtur  autem  plurimo  alimento  atij  quiete.  Et  de  quiete  qui 
dem  clarum  eft .  Sicuti  em'm  exercitiafunt  apta  natura  exiccare,fic  8C  quies  (quod  oci/, 
«meft,8f  ab  exer  citatione  uacatio)feruathiuniditatem.Cibusuero  non  fimpliciterple/ 
mor  Captus  natura humedare,fed  quicmMjnullamhabetfortem  qualitatem ,  hoc  ^ 
ne<5  acerbam,ne(^  acrem,  netp  falfam,  neqf  amaram.  Forte  aute  net^  flmpliciter  cibus' 
hic  qui  talis  eft  appellandus.Sed  hoc  tota,  cibus  medicinalis,ficuti  illi  qui  eft  cibus  finv 
pliciter,folihoc  ineft  ex  ommbus ,  ut  ex  fua  natura  non  autem  ex  accidenti  folidas  par/ 
ris  anii^ishumedetjhoc  ipfumnonperfe,fed  ex  accidenti  faciente  quietfc Quia  enim 
eam  quat  prouenit  ex  cibo  humiditatem  non  exiccat,  idcirco  dicitur  humedare.  Aqua 
uero  netppota,ne($.extrinfecus  occurfans,naturaapta  eft  folidas  animalis  partes  hume 
^e.  De  talibus  autem  perfeiftiorempoilit  quilpiam  habere  dodrinam  legendo  librum 
noftnunde  polentijs  naturalibus,8i  librumDetabe. 

B  R  A  S  A  VOL  V  S 

NIHIL  fere  inhoc  commdo  inuenire  poteris,  quin  ab  eodem  Galeno  in  libro  Qui 
bus  medicamentis  oporteat  purgare  infctipto,repetatur.Primo  docet  in  eo  qui  per  uo/ 
mitum  purgari  debet ,  experiundum  elle,an  uomitum  facile  ferat, necne,fupponit  Ga/ 
lenus  nos  nullum  homine  per  womitu  purgare  debere ,  quem  antea  no  purgaueramus, 
s  E  c  V  ND  o  docet,hocexperimentumperuomitoriamedicamentafleridebere,fe(| 
tamen  talia  fint,  quae  uim  medicamentofam  habeant .  Si  uideas  quod  facile  non  purge/ 
tur,fed  ex  uomitu  aucietur,huic  helleborum,ptiufquam  ipfum  praeparaueris,  ne  eadii/ 
beto.ea  uero  quae  uomitum  protitant,ilIa  funt,quae  ftatim  defcribemusnradix  iridis,fo/ 
lia  lauri  inpotu  fumpta,omatarichos  ex  mero  fumptaieft  uao  omatarichos,  quam  nos 
Thuninam  uocamus.fafiolus  uomitumpraeftat,  raphanus  etiam ,  8C  radixpepoms  ari/ 
di  cum  aquamulfa, radix  alphodeli  commanducata,  bulbus  uomitorius,  capparis  apii 
lus,exorigano,cepe,8CfemineRhu<gregiumfituomitorium,femenanagyris,Betonl 
cac  radix  ex  aqua  mulfa,  femen  papaueris  aphrodes  cum  aqua  mulfa  t  manmagorae  fuc/ 
pscummuU^helleborilOco  dari potel^lanenDaphnoidis,ideft  laureolae,  Siquiuo/ 
eant  Mezereon ;  elaterium ,  fuccus  radicis  filybi  ex  aqua  mulfa ,  Balanus  my  replica, 
quamnos  Been  uocamus,radix  narcifti  coda,8C  commanducata,  melicratum  ex  oleo, 
Aesuftum  ex  aqua  mulfa,  Chryfocolla,  quae  uulgoBorafb  nuncupatur.  Rubrica  le/ 
nrnia,  fed  omnia  uenenofa  fumpta  euomere  fecit.  Haec  funt  omnia  antiqua  uomitoria, 
qfebus  antiqui  utebantur, addito  utroquehelleboro.  Tu  uero  fi  experiri  cupis,  an  quis 
fecfleuomat,  3  meherato  ex  oleo  incipe,  deindeadraphanum  tendas  ,poftea  ad  uomi/ 
*  >  quem  nos  uulgo  appellamus ,  una  eft  eius  fpecies ,  poft  hate 

“^^fboruminr^hano,  ideftra^culaexo^melle  in  pauca  quantitate  deuenies.  fi 
dmiculter  ferat ,  fado  femel  aut  bis  inpratditftis  periculo,.corpus  prius  pr  jparato  ante/ 
quam  helleborum  praebeamus. 

tertio  docet,  quomodo  is  uir  qui  helleborum  fumpturus  eft  accinsaefe  debe/ 
«jpnmo  uomitui  afluefcaqquod  ab  Hippoaate  hic  non  ^citur,quianotilItmum  erat; 
mo^  edo*””/  cotpora  pluri  alimento ,  8C  quiete ,  ut  humedandi 

cc  }  Quod 


582  L  I  B  R  I  Q.V  A  R  T  I 

Quod  Iegitur,hume(3ant^  autem  plurimo  alimento, legi  debetplurialimento.qnii 

Graece  eftTrae^alvtTiw  4  wAam^TfOif*. 

Q.V  A  R  T  o  docet, otium  8C  quietem  corporis  humiditatem  feruare,8i hocpeycom 
parationem  ad  exercitium,nempemotus,&  corporis  exercitium  exiccatcorpe^.nan, 
labore  incalefcimiis,8C  refoluimur.cum  uero  contraria,autoppofitaoppofitosefFe(5us 
habeant ,  propterea  &C  quies,  qup  motui  oppofita  eft  humediabit.  eft  uero  quies  ob  hoc 
caufa  per  accidens  hHmiditatis,quia  id  non  facitut  quies,ied  foliim  qtria  calor  non  acui 
tiir,  ut  per  motum  facit  unde  8i  in  libro  Quibus  medicamentis  oporteat  purgare  inferi 
pto,  inquit,  ut  exercitatio  membra  exiccar,  ita  quies  cumuacatio  quaedam  &  exercitio 
contraria  fit ,  humores  conferuat  -  ideo  corpus  per  accidens  humedlat,  quoniam  idfo/ 
Ium  facit,  quia  non  exiccat  .Tamen  fieri  poteft  ut  quies  etiatn  exiccet ,  uim  nutritiuam 
8d  concodiricem  remittendo ,  itatp  nihil  corpori  applicetur,  8d  in  marafmum  aut  ethi/ 
cam  ducat .  8C  quamuis  Galenus  dicere  uideatur,  quietem  natura  exiccareaptam  eife, 
intelhgendus  noneft,quod  idper  fe  agat,  fed  quod aptitudinem  quandamhabetad 
illud  inducendum. 

Ba  pars  qusc  dicit,  Sic  &C  ^uies, quod  otium  eft, 8d  ab  exercitatione  uacatio, Grjccele 
gitur  xTOi  H  KV«7rcajai!,o7r<^  Jftir  iia-v^iia  «..wi  ayviivxaltt .  ideft  fic  requies  (intellige  qu* 
eft  exercitio  oppofita)qu!Eeftquies,8dabexercitationeuacatio. 

Q_v  I  N  T  o  docel^quodgenuscibiadhocperagei;dumpromptumlit.namcibus 
plenus  qirilibet  hoc  agere  non  eft  aptus,  fed  is  tantum  qui  nullam  forte  qualitatem  ha/ 
bet,  ut  etiam  in  fibro  Quos  oporteat  purgare  docebat,  qui  uidelicet  nec  fit  acerbus , 
neque  acris,  neque  falfus,  nequeamarus,utfunt  oua,carnes,umum,cui  defintiftifapo/ 
res,ladiuca  (ut  inquit  Oribafius)  8Cptifana.fed  Galenus  dubitat,  hos  forte  non  elle  di/ 
cendos  limpficiter  cibos,  m'fi  addamus  medicinales:  8d  redfc  uftis  eft  uerbo, forte,  quia 
re  uera  funt  abi,  licet  medicinales  nimcupari  poflintAt  Galenus  forte  de  cibis  folum 
humediantibus  fermonem  habet,  8C  non  de  illis  qui  folidas  partes  humedlant  nam  ifte 
cibus  8C  ipfe  humedlat,8d  per  fetimmo  dici  poteft  otnnem  cibum  in  quantum  nutrit  hu 
mediare, 

SEXTO  differentiam  ponere  uidetur  inter  humiditatem  quae  corpori  praeftatiir ,  i 
cibo  8d  a  quiete, nam  quae  a  cibopracftatur,efthumiditasper  fetquae  autema  quiete,  eft 
per  accWens.  Solum  em'm  eft,  quia  humiditatem  non  exiccat ,  'a  cibo  proueniente-pro/ 
pterea  humedhre  didtur, 

SEPTIMO  cuidam  ambiguitati  o  ccurrere  uidetur,fi  quis  dicat,  cum  aqua  fit  omni 
iftn  humidiflima,  hominem  qirf  helleborum  fumpturus  eft ,  ea  per  intrinfeca  8d  per  ex/ 
trinfeca  humedlarepoterimus  •  Refpondet,quod  aqua  netj  q)ota,ne(^  extfinfecus  oc/ 
curfans  iblidas  animalis  partes  apta  eft  humedlare ,  fed  bene  luperficialiter  humedlat. 
Ideo  aquae  nullum  ufum  inuenit  Auicena.Eadem  ambiguitate  uritur  Orfcafius  dicens, 
fi  humedlare  debemus,  dabimus  ergo  aqua  quae  eft  frigida  8d  humidaCRelpondetnon, 
quia  neruos  infirmat,  ddmedicamentSocdditporiufquaiuuet  Quidigitur,uimimned 
'Relpondet  non,  qm'a  inebriat  8d  diftbluiriNos  autem  Sd praeter  ^'a  fimul  cum  Galeno 
uinum  propinamus,  fed  non  in  tanta  copia  tit  inebriare  pofiit 
D  enicp  Galenus  ledorem  ad  fibrum  futim  De  potenttjs  naturalibus  remittit ,  8C  ad  11/ 
brum  Detabe,in  quibus  habes  quomodo  folidp corporis  partes  nutriantur,  SCadnatrf 
mentum  fuiun  quibus  indigeant 


Vm  biberit  quis  helleborum, ad  motiones  quidem  corporum  ducere  magis, 
vv  ad  fomnosuero  atep-quietem  minus ,  Indicat  autem  nauigatio,tutbati  mo' 
tiooe  corpus. 


V  H  fuperius  de  prxparatione  ante  hellebori  fumptionZ  dilliruiffeCnunc 


totum  hellcborum,  ut  optime  euacuet.  Si  fi  prsEter  modum  euacuet>  qtud  agendum  fif 

cdocemur.Hancmct  introdu<Sionem  Philotheus  pofuitmquicns,o  «ifoeuriici 

a-ras  Ji ii%i«  n 

rKc  <i)^Kor*a  ti'  </>«  mia\!  ipLKi.  ideft,  Aphorifmus  qui  hunc  praecedit,  his 

qui  fumpturi  funt  hcUeborum, praeparationem  pracbetdiic  autem  pofl:  fumptum  hellc/ 
borum,  quid  nos  facere  oporteat  docet;  Cum  quis  ergo  helleborumfiimpierit,  utuef 
ner  uomitum,  uel  per  feceffum  euacuetur,fcito  fi  hunc  optime  euacuare  uolueris,  cor/ 
pus  mouendum  eire:quia  ex  motu  magis  ducit-fit  enim  ex  motu  magna  humorum  tur 
batio-Quod  an  iierumfit,nauigatiooftendit.Nauigationeetenim,quemotus  quidam 
eft, corpus  K  humores  turbatur,  84  hoc  praefertim  quando  nauigatio  in  mari  efl:,in  quo 
non  fit  malacia,  fed  uentis  agitatum  tumeat,  qui  affueti  non  funt,  adeo  nubantur,  ut  e/ 
uomannSC  excernant.immo,84  qui  afflieti  funt,  in  magno  sftu  maris  idem  plerunque 
agere  coguntur.  Si  ucro  menti  habeas  helleborum  amplius  non  ducere, fomrtum  prae/ 
<^ito  84  quietem.Exhoc  igitur  Aphorifmo  id  boni  habemus,  quodin  medicamentis 
fupramodumeuacuantibiisneeffrenitcnt,  84  fi  noneuaaient,  quid  agere  oporteat  ut 
euacuent,  quid  agendum  fit  addifeimus. 

'  Hippoaates  in  epiilola  ad  Democritum  de  helleborifmo,  hunc  Aphorifmum  pro 
primafaltem  partedefcripfitinquiens.Cum autem ucratrumpotauerint,  corporamS/ 
gis  commoneant,  nec  dormiant.Quod  autem  agitatio  84  motus, corpora  conturbet  34 
moueat, nauigatio  demonftrat. 

Oribafius  alium  fenfum  huic  Aphorifino  tribuit,  quam  uel  a- Galeno,  uel  ab  iplb 
Hippoaateintelligatur.  dicit  enim,  hoc  uelle  Hippocratem,,fidimifefit  antea  dormi/ 
re,qiram  egeratur,malu  efi:,quia  interius  exulcerat, Quod  uerum  non  eft.nam  qui  hei/ 
leborum  fumpferit  aut  aliud  pharmacum,  ifatim  per  horam  dormiat,  aut  per  duas  ho/ 
ras,ut  alienetur, incipiate^  trahere  materias  quas  ducere  debet  ad  uenniculum.  poftea 
prohibendus  eft  lbmnus,84  potius  mouendum  fi  non  ducat,  uel  segre  ducat, aut  defide 
ramus  quod  uehementius  ducat,  In  fine  uero  Aphorifmi.  i  j  *  idem  Oribafius  huius  A/ 
phorifmi  fententiam  ponere  uidetur,  quae  non  eft  illa  nfic  a  nobis  citata,  dicit  enim,  ubt 
■  acceperintmedicamcntumhoc  exagitarecosiubet,ideft,uoIuerein  terra,  34re!eHare, 
Stiteriun  reponere.  Qirod  fiforfitan  delicati  funt,  exhibeatur  ueluti  naiugatio,  ut  cito 
coquatur  hoc  praefidium.  nam  motu  exagitatione  facit,  84  celerius  concoquitur.  Vnde 
qui  nauigatjuomitpropterexagitationem  84  auram  maris.  HKcOribafius,quacreue/ 
taHippocratis  fententiam  exprimere  non  uidentur. 

ta-uu  mf>  tiV  iMitJlogoj/.  ideft.  Cum  quis  ueratrum  biberit.]  hoc  dicit  quia  ut  pluri/ 
mum  in  potu  dabant,  84  cum  pulte,  uclptilana,  ueloxymelIe,taraen84,Aetiusinpul/ 
ueremredaiftum  praebet,  84  in  orbiculos,  led  communiflimus  ufus  eft,in  potu  dare:  et 
conuenit  etiam,  quia  cum  hac  potione  mixtus,minus  obelle  poteft.  T u^  de  utroque 
genere  uerani  intellige,quamuis  praecedens  Aphorilmus  dealbo  Iblum  intelligere  ui/ 
fetur.  Adde<5,euacuationem  t^m  per  uomitum,  quam  per  feceflum  intelligendaefie, 
oC  quod  notnine  hellebori  omne  uehemens  medicamentum  intelligi  oporteat. 

Fsdt  WS  Kiviinces  to(/  ideft.  Ad  motiones  quidem  corpO/ 

rum  magis  ducere.  ]  Corpus  enimmoueri  debet,  fed  non  ftatim  furapto  hellebqrb, 
at  poftquam  fuerit  aduatus :  tunc  enim  fi  magis  dicere  uolueris ,  quam  ducat ,  mo/ 
ue  coipus ;  aut  fi  non  ducit,  84  ducere  cupias  moue  corpus.  Moue  inquam,  fed  noti 
motu  impetuofiflimo,  quoniam  isdeijcit  uires,  84  humores  ad  extrinlecas partes  tra/ 
hit:at  motus  tantus  fit,  quod  materiam  agitet,  6C  noftri  corporis  uires  ad  expellet!/' 
dumiritrt.^  Philotheus  nonnullas  huius  rei  caufas  aflignat,  una  eft  haec, 

«>{  ipt^a  Ttiu  Jltwaiiiy  tif’  njti  Kstt  Safic/ 

Wtm  m  «».«  leim.  ta^  xru!  ikxe  r>y  }fyy.iy.  ideft.  Metus  enim  ad  hepar  84  ue/ 
nas  potentiam  fert.  Si  conuertitur  ad  caput,  84  thoracem,  84  ad  alias  partes,  84  fic  tra/' 
mt  htoorem.  Deinde  aliam  rationem  reddit,  quam  dicit  elTe  fecundum  Hippocra/ 
“I*"' Tttyaws,  itja  k  ku/tj AiV,  xsiu  apdr  tinny  Offtair. 

11“  -n  m  ideft,  Qiiod  motus 

.coipora  perturbat,  etiam  oftendit  nauigatio,  quse  ufque  ad  uomitum  impetum  facit, 
cc  4  84  medi> 


584  LIBRI  Q.V  arti 

Kmedicamentum  uomitorium  efficacius  reddit  dum  fimu!  pugnant-DemdetenSn 
tionem  affignat,  «■»  »  Kivxms)^!jtny  -my^vy-Sy  mia-na,  m  8V'f  v5p(  -re  Thuinitimyi,,,^ 
ideft,  Quod  motus  fufionem  humorum  facit,  5C  dilatati  tunc  fiunt. 

Vfis  Ji  lis  imns  xsk  xifitnxs  «Mfli/.idefl:,  Ad  fomnos  autem  H.  quietes  minus.]  Vo 
lunt  recentes  hanc  particulam  minus  dupliciter  intelligendam  elle, primo  minus,' ideft 
rariHs.nempe  cafus  aliqui  funt,in  quibus  corpus  quieicere  debet,  hi  uero  raro  contin/ 
gunt.folum  enim  accidunt  quando  uires  multum  debiles  fuerint,  aut  medicamentum 
effrenitauerit  Secudus  intelledus  eft,minus,ideft,minori  tepore,primam9  expolitio/ 
nem  magis  laudant  Quantum^uerohallucinentur  facile  eft  uidere,fi  quis  uel  tanrillum 
Graecas  literas  attigeritnam  «M9i/,ideft,minus  refertur  ad  ideft,ad  magis,  ma/ 

gis,autem  particula  ducere  determinat, ideo  SChacc  particula,minus,  eandemparticu/ 
fcimdetermlnaredebetutfenfus fit, motus  magis  ducit,  &  fomnus  minus  ducit,  ideft 
minus  prouocacimmo  li  fupra  modum  purgetur,  fomnus  refrangit  8C  temperat  purga 
tionem,  Caufam^gnatPhiIotheus,t7ri<d»^  •msSsrvmsim  «xivluminiatiiy 
ay  dc  J^auinas,  tri^sa»  •»  xttSifaty,  ideft.  Quoniam  in  fomnis  quietf  na¬ 

turales  potemiae  magis  operantur,  dd  digerunt  medicamentum. 

A»a*i  </S  xfis  H»«tf 7iAi«,o7»  xiVsne  ■«  catutuc  ideft,  oftendit  aute  K  nauigatio 

quod  motus  corpora  perturbet,]  hoc  indicio  utrafque  huius  aphorifini  partes  Hippo/ 
crates  probat:  primam,  quia  nauigatio  quae  eft  motus  corpora  perturbat,  K  ob  aliud 
nonperturbat,  nili  quia  humores  commouet8Cfenfus,  ac  cerebri  partes.  Secundam 
etiam  probat,quia  contrariarum  caufarum  contrarij  funt  effedus.  Si  ergo  motus  cor/ 
pota  perturbat,  ut  nauigatio  oftendit,  quies,  quae  eft  motui  oppofita,  nonpcrtutb^it. 

GALENVS 

IPSE  attulit  caufam  ob  quam  eorum  corpora  moueri  praecipiat,  qiri  airumpferunt 
helleborum,  quies  ftquidem  in  eodemftatuconfcruat, motus  uerotranrmutat,at<^ 
alterat  corpus,ut  indicat  nauigatio, quae  motus  quide  eft.T urbat  autem  corpora  adeo, 
ut  excitet  uonutiim.  Cum  igitur  talis  motus  fuerit  fufficiens,  8C  folus  ad  uomitumcor 
pus  praeparare,fit  fane  rationabile,  ut  (i  uomitorio  medicameto  coniungatur  longe  ma 
forem  habeat  efficaciam. Quidam  pro  nauigationenaufeam  faibunt,utlit  fermo  talis, 
Oftendit  autem  8d  naufea  quae  uenementioribus  corporis  aduenit  motionibus,  exmo 
tione  corpus  perturbari.  Liquet  aiit  quod  8C  hic  fermo  eandem  uim  habet  cum  priore. 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  ex  uwbis  Hippocratis  Aphorifini  rationem  redditnam  quies  in 
eodem  ftatu  feruat.  motus  e  contrario  tranfinutat  SC  alterat  corpus,  ut  nauigatio  often/ 
dit,quae  adeo  corpora  perturbat, ut  uomitum excitet.  Cum  ergo  hic  motus  fuffleies  fit 
ad  uomendum  praeparare  corpus,rationabile  eft,uonutorium  medicametum  epotum, 
fimul  cum  motu  intenfiorem  efficaciam  habere. 

Sciendumhic  eft,  Galenum  dixiffe,  quietem  in  eodem  ftatu  conferuare.  hoc  intelli/ 
gepriufquam  euacuatio  inceperittquia  dum  euacuatio  fit, in  eodem  ftatuno  feruat,fcd 
euacuationem  impedit,  eam  remittit. 

S  cito  praeterea,  Galenum  id  iiideri  fentire,  quod  hic  nauis  motus  uomitorio  medica 
mento  iungatur.  Tu  uero  omnem  motum  intellige. 

Nota<5hicex  Galeno,Hippoaatempotifl5mumintelIigendum  efle  in  euacuatio/ 
neper  uomitum.ideo  per  helleborum  album  potius  qi^  nigrum  intelligere  oport^ 
ut  in  aphorifino  quinti  libri  docet,  quamms  fimpliciter,  8C  de  albo,  8C  de  nigro,  de 
quocunc^  alio  medicamento  intelligi  poflit  8C  debeat. 

Quod  legitur.  Cum  igitur  talis  motus  fuerit  frficiensK  folus  ad  uomitum  corpus 
pr*parare,Gratcehabetur,«anT’  «tui 

lut  «i5>(ift(/i*>i'-ubiuides  hanc  particulam  fuerit,  non  adelle, ideo  nos  potius  eius  legen 
dum  loco  diceremus  fit. 

Quod  etiam  legitur,  fit  fane  rationabile,  ut  fi  uomitorio  medicamento  com'ul^ 
tur  longe  maiorem  habeat  efficaciam,  Graece  habetur,  «ustslijni  n»**®»''**’ 


'A  P-H  O  R  1  S  M  V  s  rXini  fsf 

‘  TiKU  •nn,y^i&tii  <flsits7*ffl'7ii{>'i«'.idcft,Rationabilitei‘  igitw  fi  uoirii/ 

r*  o  medtomento  quamlibet  paruo  quodam  coniungatm  , maiorem  habere  efficacia; 
Videsflfflam particulam, Paruo, illi  addas, medicamento,  alium fenfum facere,  quam 
fi  Leomceni  more  legatur, noflro  enim  modo  diciqSi  etiam  pania  res  illi  motui  adiinv 

catur,maiorem  efficaciam  habebit. 

“sECVNDO  G  alenus  quonindam  expolitionem  refert,  qiu  pro  hauigatiofle  nau/ 
fcam  legebant,  fed  inquit,  utrunque  elTe  uerum,  quia  ST  naufea  uehementioribus  adue/ 
nit  corporis  motiombus.In  Gratca  lingua  facilior  dltrafitus  nauigatiohis  in  naufeara, 
auaminLatina.nam  haec  funt  Grgcanominar<u'7JAi«,«toT(*,ideft,nauigatio,naufea. 

^  Difputant  recentes,  an  epoto  medicamento, dormire  ticeat,K  conciliator  in  fuis  dif 
ferentns  hoc  idem  difputauit  Nos  breuibus  dicemus,  quocunquemedicamentoepOA 
IO  dormire  licere, quoad  aSuatum  fit.  Sed  quia-aliquod  citius,  aliquod  tardius  in  opus 
ducitur,  propterea  medico  redle  confiderandum  eft,  quod  medicamentum  prtebeat. 
Nam  Manna,  caffia,  tamarindi  facile  aduantur.  ideo  poft  horum  fumptionem  feini/ 
hora  concedatur:  in  his  autem  mioe  tardius  in  opus  ducimtur,  hora  condonetur:in  tar> 
diflimisdus  horsc  concedi  poiiiint'.  Tamen  experientia  uidemus, multa  catapotia, 
qtisuelperi  ante  cibum,  uel  poft  cibum  fumuntu|-,  ab  operatione  fua  non  impediri. 
Atfidifcereaipias,  quidcommodiafomnolinducatur,  fiftatimpoft  medicamentum 
fiat.Relpondemus,quod  materias  ad  uentriculum  trahit,  ut  deinde  per  fuas  uias  facile 
ttanfmittantur.  Adde,  quod  prohibet  ne  mala  impreffio  fiat.etiam  in  fomnis  in  quo  na/ 
turalis  caloris  contradip  fada  cft,mcdicamentum infumos  refoluitur,  per  uenas  ad  • 
trahendas  materias  quaceuacuari  debenqpenetrat.Prjtereainterim  quod  bonum  eft, 
a  malo  fegregatur,  8C  codio  quatdam  quodammodo  fitDenique  corporis  uires  fimul 
cum  medicamento,  adpra.uas  materias  per  fuas  conuenientesuias  expellendas  impe/ 
tuoUus  concurrunt. 

APHORISMVS  XV 

CVni  uolueris  magis  ducere  hcllcborum,  moue  corpus:cum  uero  fiftere,foiti 
num  facito, 8£  non  moueto. 

BRAS AVOLVS  . 

NOS  hunc  Aphorilmum  ex  pratcedenti,tanquam  conclufionem,qute  ex  ipfo  infe 
tatur, emanare  putamus.Nempe  cum  quis  helleborum  biberit,monis  magis  ducere  fa 
cit, quies  uero  6C  fomnusmmus.CoIlige  igitur, quando  helleborum  ducere  uolueris, 
mouecorpus:cum  uerofiftere,  Ibmnum procurato,  SCquiefcereiubeto.  Hippocrates 
inEpiftolaad  Democritum  de  helleborifmo,  hunc  Aphorifmum  pro  parte  ponit  in/ 
quies.  Cum  autem  ueratrum  magis  agere, 8C  purgare  uolueris,  corpora  magis  commo/ 
ueto.de  quiete  autem  nihil  ponit,  forte  ex  fuo  oppofito  id  nobis  intelligcndu  relinques, 
Oribafius  alium  ftnfum  huic  Aphorifmo  pratftare  uidetur,  quam  Aphorifmus  ipie  ha 
beat,nempe  inquit,  quod  ordinem  oftendit, ut  cuminftitucris  uomitum,  moueas  cor/ 
pus:fed  ubi  concoxerit,8iC  uolucrit  dormire,  dimitte.  Scito  enim  fomhum  reqtiiem  felTc 
totius  corporis.ut  hinc  colligere  liceat, quod  fecudam  aphorifini  partem  ita  intelligat, 
quodeodione  fadaquiefcendumfit. 

t7rbubi>iflt£}kn>  «ysi/  ideft,cumuolUerfs  magis  ducere  helleborum,] 

aut^quam  ducat  tunc,auia  iam  ducere  inceperit, fed  fgreraut  fimpliciter  quando  ipfuni 
uAementer  ducere  habebit.  Qiiod  potiffimum  per  uomitum  intellige,  8C  de  albo  hei/ 
medicamentum  intellige.immo  in  omni  medicameto  iie/ 
tuin  in  euacuatione  etiam  per  fecelTum.Vnde  a  Philotheo  dicitur,  o  AS-yof 

«fwJhis  (A  K«S«q>OT».  ideft,  dC  eft  fermo  omni  purganti  medicamento  eSpetensj 

auralttt^*^”^*^*’  corpus.]  aut  fimili  motu,  qualis  eftnauigarionis  motus, 

‘iriu/  Ji 7r«5o-«.ideft, Cu  uolueris  cellare,]  uel  quia  medicamenta  iam  coeperit, ni/ 

miseuacuet 


58tf'  LIBRI  Q_VAr'tI 

mis  euaciietmel  qtria  euaciiarcnon  placet;fed  frequentiffime  eft  qiria  fiipramodSem 
cuat.nam  uehemenriffimum  medicamentum  eft  Helleborus,  prscferrim  albus,  deq 
utplurimumfermofit.  ’ 

UTTvcii  miisjKsa  i'»  «Vs.  ideft/omnum  facito, 8f  non  moueto.:  Qroniam  utin prece, 
denti  Aphoriimo  ditSum  efi^fomnus  uim  fortium  medicaminuimuppriniit  Reddita 
rationemPhilotheus, quoniam  o  wrva  iaiitimKiu/ otisto 

izmtifmvvtiSljiuy^iAiwcctiaTrupSlmn-nxstnc^ilifSti/  wSafmcti, lete 
^  jfViJiot.  ideft.  Somnus  ammalium  &C  uitalium  potentiarum  quietem  faciq  fichij 

corroboratis  conceptum  purgamentum,  conceptitp  humores  concoqui polTunt. 

GALENVS 


PRior  quidem  aphoriimus  quomodo  oporteat  hominem  qui  helleborum  futnpCt 
ad  purgationem  praeparare,  nos  docmt,prDcfens  uero  quomodo  fiftere  purgatio/ 
nem.  Non  eft  autem  abfque  ratione,  quod  ea  quae  fiftunt  purgationem,  fint  contraria 
his  quae  uomitum  cient.  Si  igitur  motiones  ciebant,fiftent  quietes,  g£  multo  magis  fom 
nus,in  quo  motus  «mimales  odantur,qui  8C  per  fenfum  fiunt,  8C  praeterea  per  mufcu/ 
los  in  motibus  qui  fiunt  ex  appetitu. 

BRASAVOLVS 

GALENVS  hunc  Aphorifinum  ita  introducit,  ut  in  praecedenti  Aphorifmo  do/ 
cuerit  quomodo  hominem  przparare  oporteat,  qui  helleborum  fumpturus  fit  ad pur/ 
gationemtnunc  uero  docet  quomodo  purgatio  «ftenda  fit  Sed  reucraidnon  agit  pt{/ 
cedens  aphoriimus, quoda  Galeno  didium  eft,necaphorifmusprgfensfolumloquitur 
quomodo  fiftendafit  pingatio.propterca  nos  putamus  alio  ordine  apud  Galenum  hos 
Aphoriimos  difponi,  ut  fdlicct  praecedens  Aphorifmus  cum  dedmotertio  idem  iltln 
hoc  autem  iecundam  partem  Aphorilmilblam  legat, SC non  primam. 

S  E  c  V  N  D  o  ,inquit  cur  ea  quae  fiftunt,  his  contraria  fint,  quae  uomitum  dunt,  non 
efie  praeter  rationem ,  Si  hoc  uerum  eft,  quia  motus  dent,  ideo  quietes  fiftimt  Sed  quia 
inter  quietes  fomnus  eftmaxima  omniimi  quietum:nam  non  iblu  motiui  motus  otian 
tur,fed  etiam  animalis,qui  per  fenfum  fitotiatur  practereamotus  per  appetitum,  ideft 
per  uoluntatem,qui  motus  a  mufculis  fit  uthinc  habeas,  apud  Galenum  motum  mufi 
culorum  elTe  per  appetitum  Si  uolimtatem.  ^ 

Qiiod  legitur.  Si  igitur  moriones  ciebunt,fiftent  quietes,  Graece  eft  oti  tuvlim 

H<rv^iiu  sTWstn.  ideft, Qiiod  igitur  motiores  faciunt, quietes  fiftunt; 


APHORISMVS  XI 

Arnes  fanas  habentibus  helleborus  periculofus, facit  enim  conuuIGonem. 

BRASAVOLVS. 

Ojit  I  medicam  ento  non  indigent,  fi  eo  utantur,  necefle  eft  diferimen  aliquod  inefr 
dererquia  nihil  culpatum  eft,  in  quod  uis  eius  exerceatin-.  Ideo  fi  quis  fenus  fit,K  incul/ 
patos  humores  habeat,  cui  helleboriim  pracbeas,periculum  incidit. nam  diferimen  im/ 
minet,  ne  conuuifionem  incidat,quamfecithelleborus. 

Hippocrates  in  epiftola  ad  Democritum  dehelleborifino,hunc  Aphorifinum  pomt 
inquiens.  Veratrum  autem  ijs  periculofum  eft  qui  fanas  carnes  habent.  Celfus  capite 
fexto  fecundi  libri,inquo  de fignis mortis  diiferftinquit,  Aut  qui  epoto  ueratro,exce/ 
ptus  diftentione  neruorum  eiftuidelicet  hoc  eft  morris  fignu.  unde  fi  quis  feno  homini 
ueratrum  dabftnolens  interficieL 

©-  iAxivi/luvos  «lOT  7KS  cagms  vytiac  ideft,  Helleborus  periculofus  his 

qui  carnes  fanas  habent.]  nam  eo  non  indigent.  At  quamuis  carnes  dicat,intelligendm 
A  corpora,  ut  pars  fit  8C  conclufio  Aphorifmi  uigefimifeptimi  fecundi  libri,  in  quo  ab 
Hippocrate  dicitur.  Qui  corpore  bene.fe  habent,  difficulter  ferimt  medicationes :  pro/ 
pterea  cum  helleborus  fitmedicamen,difficulterferetur  a  fenisftatimuero  Hippocta/ 
tes  quoddiferimen  pariaqaddit; 


Sir«ir(ioi' idefl:,Conuulfioncm  enim  facit,]  quia  eius  prbpriuiri  eft,uchei 
iiicntiirimeScuare,Ka  partibus  prtefertimneruofis  humiditates  trahere, K  adeo  cx/ 
ficcare  ut  conuulfionem  ex  inanitione  inducat,  quae  letalis  eft.  Oribafius  hic  dicit  Hip 
pocratem  id  uituperare,quod  caute  ofFci  edum  iiiiTeratrSi:  addit,  Hippocratem  dicere, 
uCTatrum  carnes  fanas  exulcerare,  quando  ijs  datur,quibus  non  couenit.  tamen  de  ej^ 
ulceratione  nullum  fermonem  habuit  Hippocrates,quauis  &  illam  fecere  pofflt.  P  W/ 
lotheus  curhelleborus  conuulfionem  feciat,hanc  caufam  affignat,  -ni 

lii  trBftan  viuiruuixnxfe/  vy^cr^-ra  iAx7mv£,K«i/riS\ir: 

jyixvii&xiya airxrii'<iy.  ideft,propteruchementiaoperationis.etcnimincor/ 
pore  fuperfuumnoninueniens,radicdem  humiditatem  confumit,  &  hinc  ipafmum 


V  O  D  in  praecedentibus  dixerat  in  ommblis  purgationibus,hocnUnc  ineaibla 
C  )  dicit  qute  fit  per  helleborum, ita  quod  duo  aphorilmi  poiTunt  inuicem  iungi,  tali 
mo^.  Qiii  corpore  bene  fe  habent,  difficile  eft  medicari  .Sic  ergo  helleborus  carnes 
fuashabennbuspericulofus.Conuulfionesenimfacit.Habetnamquehelleborusiftud 
prtecipuum, facere  conuulfionem  propter  operationis  uehementiam, 
BRASAVOLVS 

SALENVS  hunc  Aphorifinum  breuibus  tranngit,nunc  particulariter  in  uno  Ici' 
licet  helleboro  id  oftendens,quod  in  fecimdo  libro  in  omnib  us  pur^tionibus  per  me¬ 
dicamenta  fetffis  edocuerat,  ut  ex  duobus  Aphorifmis,  fcilicct  trigelimofeprimo  fecun 
di  libri, &  hoc  praefenti  unus  Aphorifmus  fieri  pofliqin  quo  prima  pars  uniuerftiis  fit, 
fecunda  uero  tanquam  conclufio  a  prima  dependens,  ho  c  modo,  O  ui  bene  fe  habet  cor, 
pore, difficulter  feruntmedicationes.Ideo  Khelleborus  hispericulbfus  eft  qui  bene  le 
habent  corpote,quia  conuulfiones  inducit. 

s  E  C  V  N  D  o  docet, hoc  efle  preeeipuum  hellebori  nocumentum,conuulfionem  fa/ 
cererar  tota  caufa  eft,fuac  operationis  uehemetiatquia  omnes  humiditates  nahit,K  fic/ 
citatem  inducit.  Alia  uero  medicamenta  id  proprium  nonhabent, conuulfionem  exci^ 
tare,fed  alias  paffiones  prouocant.nabonos  humores  euacuant,qui  corpus  feruabant, 
propterea  ex  aliorum  medicamentorum  fumptione  a  feno  uires  deficitint.Immo  ex 
helleboro  idem  prouenit.  Adde  quod  omne  medicamentum  eft  poteria  calidum,  K  ue 
neninaturam  fapiens,propterea  malam  quandam  qualitatem  corpori  codonat.Deniqt 
obhumorumK  fpirituucalefetffionem,  eorum  magna  refolutio  contingit,  Si  magnus 
ipforum  confenfus  ad  cor  8C  cerebrum.Itatj  totus  homo  commouebitur. 


SIquisfebrem  non  habens, abllineat  acibo,&  cordis morfum.feu  uertigtnem 
patinir,  SC  oris  amaritudinem  lentit,  purgatione  indigereper  fuperiora  (Igni/ 


_  c  E  R  T  V  M  exploratumijeft,  cum  bilis  in  uentriculo  exundet,  appetitum  de/ 
t|cere,  atque  oris  ucntriculi  mordicationes  quafdam  inducere,  uertiginem,  &  oris  a/ 
l^itudinem  fecere.  Cum  haec  indicia  fe  offerent,  indicabimus  ftatim  bilem  fupera/ 
bmdare,  K  in  fuperioribus  uentriculi  partibus  uigere.  propterea  inferemus,  fiinpri/ 

Irinam  fanitatrareihtui  debeat,  euacuationeper  fuperiora  indigere,&ihocrationepec 
cantis  humoris,  &  etiam  ratione  loci,  in  quo  peccat.  Philotheus  hoc  modoAphorife 
mumiituni  introducit,  nccSx^cras  «n-»  w  jtira  a  <pvms 

7%  yue^aty.  us  Ttyis  isjuat/T©-,  iyu  yyayxi  mu  fiira ; 

«Man.  ideft,  Superius  docet  euacuatiopes  fecere  quprfum  natura  uergit  per  conr 
nientem  regionem.  At  11  quidam  dubitauerit,  8C  unde  cognofeere  poffiim  quorfum 


,8»  LIBlt.1  Q.VARTI 

natura  uergatCSigna  praebet, nunc  fciltcetin  hoc  Aphorifmo.  Galenus  libro  oinn 
Derationc  iriiSus  in  morbis  acutis,  hunc  aphorifmum  refert  inquiens:  didim,,^® 
in  aphorifmis  eft,  fi  non  febrienti  inappetenria  fuerit,oris  uentriculi  morfus,tenebn>" 
ia  uertigo,8i  oris  amaror,id  per  fuperiora  purgatione  indigere  fignificat.  Addita  G 
lenus.  Si  autem  os  amarum  eft,fiticuIofi  funttamen  amaricare  poilet  ob  modici 
le  pituitae  copiaa  capite  defcendente,tuncenim,opus  non  eft,quodfiticuloDfint  '' 
t«»7j.ideft,  Si  quis  febrem  non  habet.]  quia  fihaec  in  his  qui  febreJn  patium 
tur,  appareant, neceffariS  nori  eft  quod  per  fuperiora  purgentur,  nam  qua  uomwefa/ 
ciunt,ut  Helleborus,calidifflmafunt.ideo  cum  adfit  febris, nec  multu  calefcaq&flliu. 
corpus  exficcetur,a  edi  euacuatione  abftinemus.Vel  dixit,nonfebridtantes,  utfimpli 
citer  edoceat, omnes  qm'  conditiones  illas  habent,etiam  fi  febre  carent, per  talem  ui^ 
purgari  debere,ne  quis  illos  folos  euacuandoselTeputaret,  qui  febrem  habent,  Siqiri 
adu  agrotant,  K  non  illos  qui  funt  parari.  ^ 

«■iitinTi».  ideft,Ieiimet,udabftineatacibo,hoc  eft  nihil appetat,  qtriainappetetiaes 

humoribus  uentriculum  cirra  os  potiffimum  occupantibus  fit,  bC  ideo  Philotheus  di/ 
citjlsioi/  yi^in  ttsetK&ifkxQs  v4o  cfiXTtKiu  Matiiy  miei  tCRmiM/,  ideft,  Sciedum 

autem,quodbihs  potentiam  appetiriuamdeqcienSjinappetentiam  fecit. 

KM  vstfSi(»yitk,  ideftjK  cordis  morfum,]  fcilicet  fentiat.Eft  uero  cor,  ut  Galeno  pia 
cet  quarto  hbroDe  lymptomatumcaufis,os  uentriculi, quod  ob  eiiis  ingentem fenffljj 
litatem  ita  appellatur, et  moniam  inter  cor,SC  os  uentricdi  maxima  colligantia  exiftii; 

Adde,ex;oris  uetriculi  affetflioueaque  fieri  fyncopim,ficuti  ex  cordis  affe<aione.Cum 

uero  circa  uentriculum,  circa  os  potiflimum  bilis  fit,  illum  commordicat.  Polfemus 
KOf  jiay/Mii  ftomachi  erofionem  interpretari,Theodorus  dolorem  cordis  uertit,itaque 
uidetur  Grace  Philotheus  interpretari  inquiens  di  xiyJiityttoi/iTunsui  id^uihii  n/ 
ideft,habet  autem  cardiagmon, ideft,  dolorem  oris  uentriculi.  Idemtp  author  de 
ore  uentriculi  dicit,  ciydf  mtAwoi »(/  sii^yoi/  KctfJicu/  iviiue^oj/,  ideft.  Antiqui  enim  os 
uentriculi  cor  nominabant. Cur  autem  fiat  hic  oris  uentriculi  dolor,  fecundum  Philo/ 
theum  hpceft  caufa  ab  ommbus  citata, 3w  »  rflixrsCe  k?'  •ny  ■ny  xetfdixyyif 
mia,  ideft,Quoniam  bilis  os  uentriculi  mordens, in  illo  doIorem,autmorfumfea't. 

Kcfc  o-xD-mJim,  ideli,  bCuertiginempatitur,]  autcaliginofam  uertiginem  habet  (ut 
Theodorus  interpretatur  )intelligasfedumeire  ex  uaporibusad  oculos  afeendenti- 
bus,&C  caligliiem  quandam  inducentibus;uaporibus  inquam  ab  his  humoribus  eleua 
tis,qui  in  uentriculi  ore  funtnam  hi  obfcuritatem  quandam  inducunt,  unde  8C  Philo/ 
theus  dicit, bilem  efle  huius  caufam,qux  af os  vy  lyictifit^ay  «lasm,  ftuAuism»  v>  4iiy 
j^cyirudVycc  midriii  c-Ko-ajiyfy,  ideft.  Qua  ad  cerebrum  prefedla,  bC  frigido  fpiritu  la/ 
befadato, uertiginem  facit- 

K<asoj«tU’in*ss<ii!»oji.ideft,8Cosamarumfenriat,]  uelorisamarinidinem,quanon 
nifi  a  bile  contingere  poteft, ab  aliqua  fuperiori  parte  demilla,  Sd  in  os  recepta,  fed  hoc 
potiffimum  a  uentriculo  fit,  quamuis  a  bilioiis  uaporibus  circa  os  condenfatis  fieri 
nihil  impediret.nam  ut  Philotheus  dicit,bilis  moi  dj»  "iti  iyHias  >rti  umtAsif  ii»/ 

vsvy  soyx^y  im  v>y<figv')yic,mia  »>  siyx  «Tnxysiitt,  ideft,  Surfum  perlata  perpellicu 
lam  allinentem  os  uentriciili  &  feuces,facit  os  amarefeere, 

eh/u  cfxfyaKaasdlaMi  miuum,  ideft,per  fuperiora  medicamento  indigere  Cgnificafl 
quia  pradidafierinon poffimtnifiabiIe,prafertim fi  omnia  fimul  concurrant,  Kabi/ 
leinquam  fuperiores  partes, 8d  uentriculi  os  occupante.Ideo  per  fuperiora  purgari  ^ 
bet,tum  ob  locum,  in  quo  eft  humor,  tum  ob  humorem  ipfum,  quihuius  generis  eft, 
utfuperiorapetat.  Oribafius  hienoftrum  corpus  in  partem  fupra  diaphragma, 8i  in 
partem  fub  ffiaphragmatediflingmt.  Supra  diaphragma,  8C  uentriculum,  bC  hepar  po/ 
nit,Quod  an  uerumfit,tu  ipfe  cofidera,forte  per  fuperdiaphragma  totam  illam  partem 
intelligit,  qiiac  etiam  a  mendofts  coftis  continetur,licct  non  fit  intra  coftas,  bCa  thora“ 
contenta.Sed  ita  dicatur  qtua  illae  ultimae  bC  mendofg  coftae, e  regione  uenniculi,  oi  le 
coris  funt-Vel  ita  dicit  ob  commimitatem  quandam, 8C  comphcationero,quamhfpat 

tes  Cmul  habent, fimul  em'm  connedunttir. 


r 


APHORISMVS  .XV  ii 


dALENVS 

A  BjTIi}ENTlAaciboidemfigm'flcatjquodmappet«ltia.Cordisautemmor' 
fus  «ft  cordiSjhoc  eft  oris  uentrictili  pafsio/  Prifci  fiquidem  hoc  corjiomina/ 
b^rVorigo  autem  eft  quando  flmul  uidentur  drcumuolui,hoc  eft  circunftanria  mo 
ueri  quecun®  conlpicimus,a:  fenfus  uifos  repente  deftruitur.ciim  uideantur  tenebrae 
circimfufe-Fit  autem  hoc  ore  uentriculi  a  malis  humoribus  morfo.  Nam  propter  ntry 
uorum  magiutudinem,qui  ad  ipfum  a  cerebro  ueniunt,hac  parte  patiente,  animas  ope 
ra-detrimentum  patiuntur.  Hi  itaij  cafus  funt  communes  humdrunt  omnium  morda/ 
cem  habentium  naturam.  Os  autem  fentire  amaritudinem, folius  bilis,quac  rufFasS:  fla 
ua  nominatur, ^opUs:quarere<fte  in  hiriufcemodi  cafibus  inquit  Hippocrates  figmfi/ 
cari, quod  oporteat  pUr^i  per  fuperiora,  quod  explanatum  talem  habebit  interpreta/ 
tionOT.Huiufmodi  autem  cafus  flgnificant  medico  indigere  hominem  pijrgationepei' 
fupetiorajhoc  eft  per  uomitiones. 

BRASAVOLyS 

PRIMO  Galenus  docet  quid  intelligendum  fit  per  abftin^tiam  a  cibo, quam  fui 
lingua  icifiinmui  uocat.  Idem  inquit  fignificat,qu6d  inappetentia,naffl  ahquis  arbitra/ 
ri  poflet  ^ontinam  quandam  abfhnentiam  efle, qualem'  fadunt,  aut  facere  debent  rcli/ 
giofi.At  illa  non  flgnificat  euacuatioriem  per  fuperiores  partes  fieri  oportere. 

SEC  vnDO  docet qUidintelligendalitpercordismorfum,quem  Hip’ 

poaatcs  uocabat,nempe  non.de  corde  ipfe  intelligendus  eft,  fed  de  morfu  oris  uentrF 
culiPrifci  bum  ps  uentriculi  cor  nominabant.  Idem  dicit  in  quarto  libro  De  fympto/ 
mamm  caufis,  in  quo  loco  inquit,  nullairi  efle  partem,quas  uel  adeo  exadle  fentiat,uel 
prindpium  partiimr  uttancp  pro  fuartim  affeAomnn  modo  proinde  affidat ,  atip  uen/ 
triculi  ofculum.Qudd  aute  antiqui  ita  appcllauerint,  Galenus  praecitato  loco,8i:  Pau/ 
lus,8<r  Aetius  teftantur.uocabantenim  cor, 8d;  uentriculi  ofculUffl,8i  hoc  ua/ 

lijs  in  locis  apud  Hippocrate  inuenitur,  in  quibus  cor  intelligi  iloH  debet jUec  potcft, 
quando  utitur  uocabulo  led  bene  os  uentriculi.Et  Thucydides  hoc  oftcndere 

uidetur  in  feamdo  libro  belh'  Pdoponriefiaci,ubi  peftilentem  quedam  morbum  defcri 
bit,qui  totam  Graeciam  inuaferat,  cuiUs  notas  profequens  dicit  quod  uomitus  incurre 
bantifed  ne  eius  uerba  defideres,hgc  funtmec  multo  poft  dolor  in  pedus  defcendebat, 
exdtabatur®  tufiis;  8C  cum  es  lii  Kst^Jieui ,  ideft  ^  8C  in  ftoinacho  haeflflet ,  illum  fiib/ 
uertebat,  Sc  bilis  uomitus  fequebatur,  quotqUof  a  liiedicis  fuis  nominibus  ditftae  funt. 
quj  uerba  ficonfiderentur,manifefte  apparet  ad  Uentriculum  referenda  efle,8t  non  ad 
cor.  hincsp  argumentum  fumo,quodhocconueniat,quia  Hippocrates,  quiosuentri/ 
Cuti  appellat,  tempore  belli  Peloponefiad  IcribebaqSf  artetti  exercebatldeni 

teftatur  Gregorius  Nyfldnis  in  quarto  libro  qui  De  uiribus  artimae  eft, capite  decimo/ 
qirarto,  in  quo  de  timore  lermonem  habet  inquiens:  confueta  enim  appellatione  ttete/ 
res<or5&  os  Uetticuli  uocaqficut  Hippocrates  dC  Thucydides  in  peftilentiac  metione 
faibens  itaicum  in  corde  firmabatur  euertebat  illud,8f  omnes  cholerae  expurgationes 
quotquot  a  medicis  nominatae  funt,  feqiiebantur.  Ppftea  addit  Gregoriusaquod  eninl 
euertebyur  os  uetriculi  erat, quod  cogebatur  uomere,non  autem  cor  erat  quod  patie/ 
baturjac  fi  8Gpfe  Nyflerius  oftendere  itolucrit,in  illa  peftil^ia  a  Thucydide  defaipta 
nihil  aliud  per  tatydle»  intelligi  pofle  quam  os  uentriculi.  Sed  quiaHippoaates  utitur 
uocabulo  hic  interpretanda  eft  cordis  morfus,  tamen  per  cor  uentficulum 

intelligentes.quia  ut  Galenus  fecundo  libro  De  Hippocraris  Platonis  dogmatibus 
flqcet,  .«jukirv^i*  quaedaeftin  wy^Aas  homine. tameri  in  fexagefimoquinto  huius  quat 
ri  libri  aphoiifmo  Hippocrates  utitur  hoc  uocabulo  KHfJimyiiis  ad  fignificandum  cor/ 
dis  inotum  palpitationi  fimilem.In  hoc  autem  loco  ita  intelligi  non  poteft. 

ejuod  legitur, Cordis  autem  morfus,eft  cordis,hoC  eft  oris  uentriculi  palsio.potiuS 
debet  oris  uentriculi  morfus, quam  pafsio.quoniam  8£  Graece  legitur,»  A  KsiiJ!ay 
'idiyS!  netAct!. 

tertio  docet  Galenus  quid  per  uertiginem  intelligenduffl  fit,  quam  in6'njitr&‘ 
Hippocrates  uocat.tunc  enim  ita  appellatur, quonia  omma  quae  Confpicimus  circum/ 
qoliii  uidentur, SC  repente  uifus  deftruitur,adeo  ut  tenebrae  circumfufae-uideatur.Iflud 

dd  autem  ' 


LIBRI  CLVARTI 

autem  fit,qiria  lintriculi  os  a  malis  humoribus  mordetur .  Ncruofum  enim  elLBJ  ma, 
gm'  nerui  ad  ipfum  a  cerebro  ucmunt;ideo  cum  hacc  pars  afficitur,  neceffariumeft  ^ 
mac  opera, ut  fentire  ipfum, detrimentum  pati.  Et  hgtc  iimt  communia  omnimn  humo» 
rumhabenrium  mordacem  naturam  fymptomata. 

Habent  Graeci  duo  htec  nomina,  lAijy©-,  8C  qwibusuertiginemfignifi 

cmt;fed  ut  uigefimotertio  aphorifino  libri  tertij  edocuimus,  iAijj,©-,  ueraginem  par, 
uam  figmficat,ex  parua  imprefsione  facHam,  Sed  ana-nJitO-,  eft  magna  &  ingens  ner^ 
gOjin  qua  obfcuritas  nt:a  uerbo  o-KjTiiiftraa,  ideftobtenebrefco,dedu(3a. 

Quod  legitur.  Vertigo  autem  eft  quando  fimul  uidentur  circuuolui,hoc  eft  circisw 
ftanriamoueri  quxcuncg  condicimus,  in  Aldino  contextu  hxcparticuIa,Hoc  4  cire 

cunftantia  moueri:abeft ,  Ita  enim  dicit,  aHSi-ni!iv&-  t/lt  fep  iwaiflca/  «ita 
m  ideftjuertigo  autem  eft,quando  fimul  circumuolui  uidentur  qua  conlpi 

cimus.  Sed  in  antiquo  contextu  quem  habeo, adeft  illa  particuIa,Hoc  eft  circunliantia 
moueriffed  eft  in  fine  huius  fentenri3e,8t  non  in  medio,ut  Leomcenus  pofirit ,  Itaenim 
habet,  Jit  ISlai/  tiraJlcu/  Stt‘»  JixS  i«  (ihvm(iSjnt,'nnst  itiraA» 

ctf .  ideft.  Vertigo  autem  eft  quando  fimul  circumuolui  uidentur ,  qua  confpicimus, 
hoc  eft  circumcirca  moueri,  ’ 

(^od  legitur.  Et  fenfus  uifus  repente  deftruitur :  Grace  legitur,- Vel  fenfiis  uifu»^ 

Quod  etiam  legitur, Cum  uideantur  tenebra  circunfufa,adde  particulam  Ipfis,hoc 
modotCum  uideantur  ipfis  tenebra  circunfiifa,Nam  Grace  legitur,  JiiamTai/  ulifS, 
o-ioV®*  7i<iitKtxvSfi‘- 

Qjr  ARTO  Galenus  docet ,  cur  dicatur  oris  amaritudo,  quia  fblum  bilis  ruffa  SC 
flaua  ea  eft,  qua  apta  eft  amarituinem  facere ;  hac  funt  qua  faciunt  Hippocratem  it» 
expolitum  rede  dicere,qu6d  hic  indiget  purgari  per  fuperioramam  oris  uetriculi  mo( 
fus,bilem  circa  ipfum  fi^'ficat,qua  ob  duas  caufas  per  fuperiora  euacum  debet,tjm| 
quia  bilis, tum  quia  in  parte  fuperiori,8C  in  tali  loco  ut  facile  pofsit  per  ubmitum  eijcfi 
Inappetentia  idem  fignificat,biliofos  humores  in  ore  uentriculi  abundare,Verligo  etiS 
In  partibus  fupernis  humores  dominari  fignificat.  Amaritudo  oris  ide  pra  fefert ,  Ideo 
omnia  hac  medico  fuadent,ut  hominem  talia  fymptomata  habente  per  fuperiora  pura 
get,Hac  ftmt  Galeni  uerba,In  noftro  corpore  iolabilis  amara  eft .  Addidit  deinde,  ^ 
a)^£i  iB«  fm/SSt,  Leonicenus  interpretatur  rufum  Si  flauum;tamen  a^tc,  ab  Hermolao 
luteum  interpretatur :  licet  omnes  boni  interpretes  pro  pallida  uertant.  Sed  talil 

pallor  eft, qualis  eorum  qui  in  luteum  quendam  colorem  tendunt 
•  Quod  in  fine  legitur,Huiufmodi  autem  cafus  fignificant,  in  Aldino  contexta  detft 
hac  particula,Autem,  Nam  legit,  maintiAvica-vti^^uiuem  miuum.  At  in  antiquo  cona 
textu,  qui  apud  me  eft,habetur  hgc  particula,lta  enim  legit, 
fiiltra,  tamen  illa  particula  <fS,quada  auce  fignata  eft,puto  ut  oftendat  expungi  debetS) 

aPhorismvs  XVII  i 

SVpra  prscordia  dolores, purgatione  indigere  per  fuperiora, Ggnificanti 
Quicunque  uero  inferiora  moleftant,pet  inferiora. 

BRAS AVOLVS 

Q_VJ&  IN  pracedentiApborifmodicfta  funt,  tantum  in  oris  uentriculi  aff^one 

Intelligenda  erant:propterea  in  hoc  aphorifino  illam  fententiam  ad  omnes  partium  fu/ 
periorum  dolores  ampliat, fint  quacunque  illa  partes.  Quoties  inquam  dolores  fup» 
pracordia  fuerint,hi  fiipra  pracordia  euacuandi  funt,qui  illis  doloribus  infeftantur :« 
uero  in  partibus  iub  pracqrdijs  affi'ciantur,hos  per  fuperiora  purgare  oportet. 

Tii<asififtifg'^iSye(lhuiiufr«.  idcft,Supra  pracordia  dolores.  ]  Qui  inquam  dolo/ 
res  hSi  fint  ab  humoribus  uel  crafsis,uel  mala  qualitate  affedhs.Graci  dicimq 
quod  nos  feptumtranfuafumuocamus.  Qui  enim  mala  aliqua  in  eo  panniculo  an^ 


A’oncl*duntur,liimaiteca{iiuntur;ideonomenhabet  anientequxaffidtitfi 

Leonicenus  hic  interpretatur,pfaccordia.  Sed  re  uera,prf  cordia  apud  Celium  illa  funf^ 
qusea  Grxcis  \xio}ir<^euc  nominanturiquaintlis  etiam  Uerus  fit  apHorifmus,fi  intellu 
BamuSjpurgandos  efle  per  fiipetiofes  parteS,qUi  fujjfa  hypochondria,  ideft  pratcordia 
dolent. Sed  re  uera  potius  hic  interpretarer, fupra  feptum  trafuerfum,quam  iupra  prx^ 
cordia.Et  ita  Philodieus  Graecus  author  Graece  interpretatur,iftquiens, 

9*,'»  Jtultpsayiue  ideft,phrenas  hic  feptiiffl  tranfiierfuni  nominat;  Adde,noi 

contextum  hijere,  qui  non  legit,  m  xatf  fed  potius,’  -ric  ■vaatf  -fS? 

TO(/.  tamen  idem  funtln  antiquo  meo  exemplati,»  in  illo  quem  Ledhicenus  habebat, 
ftatim  fequitur,  m/utpc^tutKstisMSitt  m/miva,  ideft,  perfuperiora  medicamento  indige 
tefignificanSed  Aldinus  contextus  ante  haec  Uerba,ifta  alia  habet,  oiom  tac^fnon  </liy 
trrtit,  ideft(ut  totum  aphorifmum  repetamus)  fupra  feptum  tranfuerfum  dolores,  qui/ 
cuncp  purgatione  indigent,per  fuperiora  medicamento  indigere  fignificat.Et  haec  par/ 
ticula,Qiucunque  purgatione  indigenCuel  ponatur  ab  HippoCTate,uel  hort  ponattir,-, 
fubintclligi  debetiut  Gdenus  in  Commento  docet ;  &  Philotheus  illam  fubintelligit. 
Si  ergo  ab  Hippocrate  ponatur,nihil  fubdereopottenfi  uero  no  ponatur,  ut  multi  con 
textus  leguntur,in  quibus  abeft,fubintelligenda  eft;ut  Galenus  notat.  In  antiquo  con/ 
textu  quem  habeo,in  margine  deferipta  eft ;  fed  antiquus  quidam  illain  ueru  praefmt: 
at  fubintelligenda  eft,  quia  non  omnes  dolores  fiipra  ftptum  tranftierfum  purgante  me 
dicamento  indigent, ut  illi  qui  a  folo  flatu  gignuntur. 

,  xsiia .  ideft,  Qiii  infra,  ideft  fub  fepto  tranfuerfo:infra,ideftper  in/ 
ftmas  partes  ]  purgandus  eft;S6, ut  Philotheus  dicit,  eji  •7$'.  vBtAK-TOj/  ideft, 

per  medicamentum ,  quod  fubducit .  Sicuti  quae  fupra  feptum  tranfuaium  purganda 
fimt,  o5&  itiiTtxiSy  tpetfyxixiiii.  ideft ,  per  uomitorium  medicamentum .  Vnde  tota 
aphorifmi  ratio  eft, qma  tranfitus  facilior  iiidetur,  fi  humores  per  illas  trias  ducamus, 
quse  iunt  illis  propriae,  8C  magis  dired* .  At  fi  rem  ipiam  oculate  perpendamus, 

quum  humores  in  thoracis  cauitate  continentur,per  medicamentum  uomitorium  pur 

tu-inonpoiTunqaut  difficillime  fit;fedper  illa  folum  quaeiputum  ciunt,edud  debent. 

i  etiam  materia  in  capite  fit,  per  uorriitum  illam  purgare  difficillimum  eft .  Propterea 
nos  rarifsime ,  etiam  in  partium  fupcrioriim  dolOribUs  medicamento  uomitum  ciente 
utimur.Vndein  plcuritide, Kperipneumonta, quando  opus  eft,cxoluetia  medicamen 


ta,8<:  non  illa  quae  uomitum  cienqpropmamus,  AphorifmUs  autem  in  illis  materie/ 
bus  uerifsimus  eft,quae  fimt  in  partibus  fuperioribus,&  per  uomitum  facile  exire  poCr 
fimt.Et  ideo  idem  Hippocrates  in  dolore  laterum,quaHdo  pertingit  ad  clauiculam,ue/ 
na  fedionem  in  interna  cubiti  uena  fieri  iubet,  SC  non  pracCipit  uomitum .  Si  uero  do/ 
lorfitfub  fepto  tranfuerfo, medicamentum  exoluens  dari  fuadet.  Atfacilitis  eft, ea  quae 
fiib  fepto  tranfuerfo  fimt, per  medicamenta  detjcientia  purgare,  quam  illa  quae  fimt  fu/ 
pra  feptum  tranfuerfum  per  medicamentum  uomitorium  fuperius  edUceTe .  In  aliqui/ 
bus  etiam  partium  inferiorum  doloribus  uomitus,diuertendi  cauia  iubetur,  dC  partim 
etiam  euacuandi,ut  in  dolore  colico  fy,8C  in  pluribus  inteftinorum  doloribus, in  do 
lorerenum :  8Cquia  dolor  per  oppofita  diuertitur,  ut  Hippoaates  ipfe  in  quintodeci/ 
mo  aphorifmo  fexti  libri  teftatur. 


HI  C  Aphorilmus  quod  antea  in  uno  dolore  doaiit  oris  ucntriculi,hoc  ad  omneri 
extendit  dolores,  quicunc^  fupra  pr»cOrdia  confiftunt,  purgarione  uidelicet  in/ 
digaitcs  confulens  per  fuperiora  purgari ;  Quicime^  uero  infra  praecordia,  clarum  eft, 
quod  hiper  inferiora  purgationem  requirunt .  Addidi  autem  fermoni ,  Purgatione  in/ 
digentesine  quis  forte  arbitretur  curare  Hippocratem  omnes  dolores  fimpliciterper 
euacuationem.Neqt  enim  nunc  dixit  hoc,fcd  quod  fecundum  humorum  infeftantium 
motiones.oportet  etiam  facere  euacuationes;  8C  nec^  fupra  praicordia  dolores  per  fub/ 
ducentia  medicamenta  euacuare,ne($  infra  confiftentes  per  uomitiones. 

•  dd  1  BRASA/ 


ffl  ’  L  tB  R  i  a,V  arti'' 

BRASAVOLVS  :■ 

PRIMO,  Galenus  aphorifmum  hoc  modo  introdudt,  prius  in  oris  uenWcdi  do 
lore  per  fuperiora  euacuandum  iufsit ,  nunc  ad  omnes  dolores  fupta  feptum  tranfuff 
fumfadlos ampliat.  .  .r  . 

s  E  c  V  N  D  o,  Galenus  aphoriimum  Iimttat,  omnes  dolores  purgatione  mdisentes 
fupra  feptum  tranfuerfum,funt  per  Uomitum  euacUanduEt  uidrturfiriiTe  Galeni  oui 
hanc  particulam  Purgatione  indigentes, addidetit;ne  quis  putaret  Hippocratem  imeh 
iigere,omnes  dolores  per  euacuationem  fanari.qttod  umpliciter  uerum  non  firiflet.  Ef 
ideo  Philotheus  Galeni  uerbis  motus,de  his  SC  ipfe  inf elligit:  ntSiifnas  JitpJlm,  id^ 

qUi  purgatione  indigent.  ^ 

tertio  dicit,  quod  dolores  qui  funt  fub  fepto  tranfuerfo,  per  inferiora  purgari 
debent ;  cui  parti  SC  illam  conditionem  addere  oportet ,  Si  tales  dolores  limt,  qui  pur, 
gatione  indigeant, 

APHORISMVJ  XIX 

QVi  ia  medicamentis  purgati,  non  fitiunt,  non  quiefeuat  ptiui  quam 
Gtiant. 

h^ASAVOLVS 

KON  SEMEL  autitemm,fedfrequentera Galeno didlumeft, omne medicame* 

tum  natura  SC  potentia  calidum  efle.  Quum  etiam  aliquis  euacuatur,  corporis  humidiA 
tates  exeunt,  fuperiores  partes  ficcae  SC  aridae  relinquuntur.Propterea  qui  aliquo  me 
dicamento  purga tur,8f  adhuc  in  purgatione  fit,8£  non  fitiat,hic  non  quiefdt;idcft,eua 
cuatio  perfeuerat  quou%  fitierit ,  nam  quum  fitierit,6f  humiditates  omnes  erunt  eua/ 
cuatac,medicamentum  imprefsionem  fuam  fecilTe  deprehendemus, 

Hippocrates  in  Epiftola  ad  Democritum  de  helleborifino  didt ,  Praeterea  qui  poli 
potionis  purgationem  non  fitiunt ,  pivgatio  adhuc  perada  non  eft,  nec  ea  prius  cefl^ 
bit,  quam  fitis  aduentet.  ut  in  his  uerbis  Hippoaates  manifeltius  fuam  fententiam  apt 
riat,quam  in  hoc  aphorifmo  fecerit.-quamuis  idem  efle  debeat,  Sf  fit  fenfus, 

insint  ideft,(^  in  medicamentis,  ]  uel, ut  Theodorus, Qui  irt 

•nedicametorum  potione.ut  purgatioms  adus  notetur:ac  fi  dixerit,Qinim  aliquis  me/ 
dicamentum  fumpferit,  quod  adu  iam  educat, MSot  laiSiugiiiAm .  ideft,non  fitiuni 
purgati :  hoc  eft,&  hic  qui  eft  in  adu  purgationis  non  fitit,  indidura  eft ,  perfedam 
integram  purgationem  fedam  non  efle ,  quia  humiditates  fuperiores  partes  occupan/ 
tes,ad  uentriculum  nondum  dudac  funt ,  ut  deinde  per  inteftina  ad  fuas  ftatutas,K  de/ 
terminatas  uias  exeant. 

ov  wwwTOi.  ideftjNon  ceflant,  ]  uel,non  quiefeuntifeilieet  ab  opere, quod  a  medi» 
camento  fit,  ideft  euacuatio  perfeuerat. 

,  ideft,PriusqUamfitiant.]Semperigiturmedicamentumeuacuai> 

re  perfeuerat  quouf^  fitierint :  quum  enim  fitiunt,  tunc  SC  medicamentum  imprefsio/ 
nem  fecit, humiditates  euacuatae  fiinqquac  fuperiores  partes  occupabatTale  autem 
medicamentum  intellige,  quod  ab  Hippocrate  pharmacum  nuncupatur  catharticum; 
hoc  enim  elediueeuacuat,af  uehemens  eft,  ut  nunquam  fallat,quineuacuet,fiindofl 
fua  conuenienti  praebeatur .  Et  hoc  intelligo,in  medicamentis  potilsimum  quae  per  fe' 
ceifum  cuacuanKquia  illa  magis  inducunt  fitim,  quam  quae  per  uomitum  ciunt.tamert 
^  ad  ea  quae  per  uomitum  euacuant,  ampliari  potiet ,  At  aphorifmi  perfedam  caufam 
in  Galeni  Commento  uidebimus.  Philotheus  uero  dicit,  ot»  « </W«  j-rrofiV* 
5vc/laa»  /sfoMT©-,™  c/S  «t/ldof/idlsAti  ita  ixa^cuSva  naew 
luu!.  ideft.  Quod  fitis  fada  in  medicamentarijs  potionibus  ficcitatis  indigentiam  nunt 
tiattuacare  autem  fiti,humores  perfede  non  purgari  oftendit.  * 

§unt  qui  intelligant  illam  particulam,Non  qiiiefcunt,prius  quam  fitiancideftjgi* 


(eae  non  debent, uel  dormire, nifi  fiticrint,fed  potius  ambulare  debent:quia  adhiic  uis 
medicamenti  uiget .  Sed  quod  iftud  noluerit ,  manifefte  apparet  Hippocratem  legenti 
in  Democriti  epiftola  de  helleborifmo,  ubi  manifefte  habetur,quod  de  qinete  euacua/ 
tioms  intelligit,8t  non  de  quiete  corporis. 

,  ■  GALENVS 

Qv  I  purgantur, nonnulli  ftatim  fitiunt, nonnulli  poftea ,  Et  fit  hoc  propter  ipfiuS 
uentriculi  dilpofirioncm,8i  propter  datum  medicamentum,  propter  humoris 
euacuati  naturam  .Ventriculi  quidem  ratione,qui  ex  caliditate,uel  ficcitatc,uel  araba/ 
bus  qu^'tatibus  prompte  ad  firiendum  perducatur,  fiue  hoc  natura  infit  ei  qui  biberit 
inedicamentum,nue  illo  folum  tempore.  Ratione  autem  medicamenti  qiramacutOm 
fuerit, 8C  calidum, ac  mordax.Propter  humorem  uero  euacuatum,quando  bilis  amara 
fuerit,hifce  quidem  de  caufis  fiunt  fitibundi .  Ex  cotrarijs  uero  longo  tempore  fine, liti 
perfeuerant ,  quando  uidelicet  uel  frigidiorem  uel  humidlorem.uentriculum  habuerit 
homo  qui  purgatur,  uel  ab  initio,  uel  in  tempore  purgatioms,  uel  quando  medicamen/ 
tum  omni  uacat  mordacitate,3C  tertio  quando  humor  pituitoftis,aut  aquolus  extiterir. 
Verum  Si  in  his,  quiuido  abunde  fuerint  euacuati,  confequitur  litis .  SufficieHs"etenim 
^  ea  qute  ex  cuacuatione  prouemf  fiedtas,  hanc  efficere,ac  pratterea  ea  quse  cii  medi¬ 
camenti  purgaistis  uis  habetis  aliquam, Si  fi  netp  manifeftam,ne^  fenfibilem,attamenl 
htentem,aaitudinem3  ac  caliditatem. 

BRASAVOLVS  ‘ 

PRIMO  k  Galeno  notatur^mter  illos  qui  purgantur, aliquos  ftatim  fitirn  incidere^ 

alios  in  proceflii  euacuationis. 

s  E  c  V  N  D  o ,  caufas  enumerat  quare  aliqui  fitirn  incurrunt, quae  tres  funt;  Prima, 
difpofitio  uenuiculi,  Secunda, datum  medicamentum .  T crtia,natura  euacuati  humo/ 
ris. Ventriculi  difpofitio,quia  caliditate  uel  ficcitate,uel  fimul  caliditate  &  liccitate  af/ 
ficimr,8i  ita  fitis  inducitur*,  hanc  autem  difpofiti<xiem,uel  habet  uentriculus  fuapte  na 
tura ,  uel  pro  eo  tempore  folum  habet .  Medicamentum  datum  eft  caiifa  fitis,uel  quia 
acutum  Si  calidum,uel  qiria  mordax .  Humoris  euacuati  natura,eft  caufa  fi'tis,fi  fuerit 
amara  bilis :  hse  funt  caulae  omrteS  quse  fitirn  inducunt,  dempto  labore,  K  seftu,fit  fallis 
cibartjs,atcp  alijs  multis  qua:  extrinfecus  adueniimt.  Philotheus  K  ipfe  eafdem  fere 
Ite  caufas  referre  uidetur,inquiens  fierii  mt  (uvaitu  ai 

1^  it&  ms  Ji  ixiytf/  utric  tm>  tljsi  •it  «</!©■  mSi 

atw  ilemivrifm  H9“  ^rr©-,  6}  «  t/j»  •rlui  Mixy  xjvBpRi/aji 

jSj>  ijfj  y«si}x  cihrili'  </!'/«(/  9nicvny,yiinxta  i(gci  Jityu 

«!  ogoy  9^  iji/oSrt»}  tiSsoi.  .  ideft, 

Etemm  uel  ob  calidam  ucnuis  temperaturam  in  fitirn  mouetur;  quandoeg  quidem  an/ 
te  euacuationem,quandocg  ueroparum  pofteuacuationem;uel  propter  fpeciem  medi/ 
camenti,  quod  acutum  Si  calidum  fitjut  euphorbium :  uel  propta  naturam  humorum 
qui<uacuantur,fi  flauibilei  finuqui  quum  calidi  Cnt  ad  uenttem  circumfluentes  fitirn 
toiciurit .  Fit  Si  litis  ratione  euacuationis  fuperfluitatum,de  qua  fermo  Hippocrati  A, 
quam  8i  terminum  euacuatioms  ponit.  ■  :  . 

Quod  legitur.  Et  propter  humoris  euacuati  naturam  .*  Gr*ce  eft,  usSt  liu  iiltxy  •nSi 
ItjtivyXvtu  yvytu .  Ut  hic  per  ideam  naturam  fignificet,^  fpeciem  humoris,  non  tamen 
ideam  leparatam, Platonis  morejintelligit. 

^  Quod  legitur,  Qtium  acutuiii  ftiCrit  Si  calidum  ac  mordax:  quidam  cotextiis  legit, 
K  fideli:  uel  mordax .  Antiquus  quem  habeo,legit,  Z-ixy  Jleiyv  few  HmTtiiyt^ 

S^iay  v!S!itf;^!i.  ideft, quum  acutum  fuerit,Si  mordax,Si  calidumttamen  poteft  efle  acu 
tum,8i  non  rnordaxmon  tamen  acutum, Si  non  calidum :  ideo  potius  iungerem  paiti/ 
culam^calidurn,  cura  illa  particula  acutum,  ut  Aldinus  contextus  lacit,  qui  hoc  modo 

f^it,  «7K(/ 1(5«  KS“  •CTiqvtS. 

tertio  Galenusdocet,quodexcontrarijscaufislinefitiperfeuerant.Suntue/ 

rq  caufsc  contrariae  tres, uel  uenuiculi  diipofitio,  uel  medicamentum  epotum,  uel  foc/ 
cies  humoris  euacuati .  Venuiculi  difpolitio ,  quia  frigidus  fit,  uel  humldus,uel  fimul 
dd  }  frigidus 


W4.  .  LIBRI  ■Ci.VAKTI 

frigidus  Khimiidus.  Et  hocuelanatura,K  fempet  habet,  uel  ptocotempotehah» 
Medicamentnepotumquiaacrenonfumtjnec^ calidum, necp mordax.  ScitoaQ? 
lenum  de  caliditate  menuonem  non  feciire,qma  apud  ipfum  omne  medicamenti^ 
potentia  calidum.Species  humoris  euacuati,fi  fuerit  pituitofus,aut  aquofus  humor 
Q_v  A  Rf  o  Galenus  aliam  caufam  fubiungit,qua:  in  euacuatione  ficcitatein  indu 
dt,fcilicet  abundantia  euacuationis .  Nam  &  haec  euacuationis  abundantia,fitis  caiif» 
eftJEt  h*c  fatis  eft,ut  a  medicamento  inducatur :  fid  etiam  quia  ipfum  medicamemum 
quum  fit  potentia  calidum,per  caliditatem  fuam  fitim  inducere  poteft.  Docetti  Gale» 
nuSjhas  duas  effe  fitis  caufas  fadas  a  medicametotiina  eft,ficdtas,quac  ob  ma^amSC 
plenam  aiacuationem  fit.nam  humoribus  euacuatis,  necefle  eft  infitam  humiditatan 
K  roridam  oris  uentriculi  exiccari-Et  hoc  fit  magis  cum  alia  caufa  aduenerit,q(a 
dicamenti  epoti  caliditas  ma^s  exiccans,.  Qiiando  autem  euacuabat ,  non  cxiccabat; 
quia  materiae  adhuc  in  uentriculo  erant,  8f  tunc  fitis  induci  non  poterat. 

Scito  tamen  haec  intelligenda  efle  in  uentiriculo  naturaliter  non  fitiente;quia  11  natu 
raliter  fitiat,fecus  efttut  meus  fecit,  qui  ob  calidam  8C  ficcam  qualitatem  os  uentriculi 
occupantem, naturaliter  fititldeo  fiatim  a  principio  euacuationis  fitim  incurro, imo  SC 
anteqifem  euacuatio  incipiat.  Propterea  nos  intelligimus,hanc  efle  illa  fitim, qux  pet/ 
feiSam  euacuationem  notat,  quoties  praeter  fitim,  notabilis  materiae  quantitas  euacua/ 
ta  efi,  is  qui  euacuatur,  lemter  fert,  dC  fe  exoneratum  perfentit .  Nec  iftud  pro  certa 
euacuationis  figno  habemus,  itili  ajia  fimul  iungantur.  Sunt  enim  prxter  hoc,pIur> 
aliaifed  Hippocrati  hoc  fignum  potifsime  ponere  placui^qma  in  ma^s  euacuationi/ 
bus  fitis  frequentifsime  inducitur,  ut  experientia  ipfa  teftis  elTe  poteft,  imo  in  feontinit 
defluxibus,ob  decurfum  humiditatum  materierum  ad  infemas  partes,fitis  fit. 

Si  uero  quacras(ut  recentes  feciunt)quare  in  fetSione  uenae  fitis  non  fiat.Relpondc* 
mus,  propter  id  quod  os  uetricidi  in  fedione  uenae  non  exiccatur.T amen  fi  magna  8i 
abundans  fedlio  uenae  fieretjfitis  omnino  confequeretur.  C^iod  etiam  nolunt  receiv 
tes,uomitiuum  medicamentum  fitim  magis  inducere,  quam  fubdutftiuumitumqul* 
acutius  QC  uehementius,  tum  quia  humores  calidiores  ducit ,  tum  quia  uentriculi  paw 
tes  magis  agitat,K  confequenter  magis  exiccatSimplidter  uerum  non  eftiut  in  eo  caa; 
fu,fi' quis  ex  aqua  aceto  pituitam  euomuerit 

Si  iterum  dubites.  Qua  de  caufa  infupcrfluiseuacuatiombus  fames  non  induca* 
tur,  fed  fitis .  Re^ndemus,  Qiua  fames  eiii  appetitus  calidi  Cicci.  Calefcit  auteirt 
in  euacuatione ,  8£  «jrficcatur  os  uentriculi :  ideo  eius  oppofitum  appetit ,  fcilicet  hu> 
midum  frigidum .  Hic  uero  appetitus,  ab  Arifto  tele  in  fecundo  D  e  aniraa  libro,i2t 
tis  appellatur. 

A  P  H  b  R  I  S  M  V  S  X  X 

NOn  febricitantibus  (i  tormina  accierint genuum  grauitas,  S  laffibo/ 
rum  dolor, purgare  inferius  oportere  fignificatur. 

BRASAVOLVS 

HIPPOCRATES  in aphorifmo decimofeptimo docuit , qiribus indi(^'s 
fei  pofsitjhominem  per  fuperiora  purgari  oportere.  In  ho  c  autem  uigefimo,in(toflfe 
profequitur,  quibus  ftatim  deprehenditur  hotninem  per  inferiora  purgandum  efleSed 
quemadmodum  illo  in  loco  omnia  fi^a  non  aderant, quat  id  offendere  polfenD» ned 
prxfens  aphorifmus  ad  unguem  omnia  explicat ,  quae  fubdutftionem  faciendam 
eant .  Illud  tamen  fetis  eft ,  quoties  illa  figna  uidebuntur ,  per  iuperiora  purgaWmM» 
quum  uero  ifta  uiguerint,qu3c  nunc  afreruntur,per  itiferidra  ducemus .  Et  ideo  Phfloe 
theus  dicit,  aja  ««t®-  o'  i^sguriici  Ixam ,  ^9«  ,  kgnm  as»  Wf 

ideft ,  Continuus  eft  SC  hic  aphorifinus  illi  in  qiio  faibitur,  Abftinentia  a  cibo  BC  ^ 


APHORISMVS  XX  fj»# 

«tfcrfus.  Scffflocfe  Hippoaatis  m  non  febricitantibus  cft,  nempe  in  febricitantibus 
omnia  h»c  indicia  fallunt.  Si  igitur  non  febricitantibus  tormina  acciderint,  K  ge/ 
nmim  grauitas,Si  lumborum  dolor,  purgari  inferius  oportere  fipificatiff ;  qiua  tnfe>> 
riores  ^tes  affedlx  funt ,  tnateri*  quae  haec  fymptomata  inducere  folent ,  frigid» 

.  tdeft.  Non  febricitantibus .  ]  De  qiribiis  ideo  fermonem  ha^ 
bet :  quia  fi  quis  forte  correptus  febrebtec  fymptomata  habuerit ,  poffunt  febris  cau/ 
fa  ptouenire ,  SC  non  materiae  in  infernis  partibus  aberrantis .  Vel,  ut  in  decimofepti/ 
mo  Aphorifmo  dicebamus ,  de  non  febricitantibus  loquittir ;  iif  admoneat  rios,  non 
debere  multum  audere  in  febricitantium  euaciiationestquia  omnia  medicamenta, po/ 
tentia  calida  funt .  Vel  e  contrario ,  ut  tanto  ihagis  nos  audaces  reddat  ad  euacuan/ 
dum :  quia  fi  in  abfentia  febris, euacuari  debent,tanto  magis  in  eius  pr«fentia  euacua/ 

.  ideft,  Si  tormina  fiant.]  Celfusquumhoctlocabulo  Tow 
mina  fimpliciter  uritur,inteftinorum  diffiedtatem  fignifleareuidetur,  Hic  autem  pei? 
wiifnf,  Hippocrates  dolores  intelli^t,qm  in  inteftinis  funt,a  Uentriculo  uf<|i  ad  ume 
‘  &um:8C  etiam  inferius,perhypogaftrium,qui  Ut  plurimum  &  materia  oafla,pit«i« 
tofa,K  flatuofa  generantur .  Poffunt  uero  Latine  dici  tormina, a  torquendo. 

Celfusnonuideturhocuocabulum  interpretari.  Sed  libro  uigefimo,cae 

pite  undecimo ,  ubi  de  his  tradbt,  qui  de  recenti  hy  dropem  incurrere  debent^  Inquit; 
Eiufdem  morbi  nota  eft,  ubi  circa  Umbiliemn  inteftina  torquentur,  Grxet  ' 

npminantAc  fi  ifto  modo  interpretetur  ideft,ubidrca  umbilicum  inteftina 

torquentur.  Haec  addere  placuit.uthuiiisuocabuli  apud  Graecos, SChoe 

iusTormina,apud  Latinos,uim8f  potentiam  enodaremus.  VndeSCfihocuocabu^ 
Ium  Tormiia,  apud  graues  utros  Theodorum  &  Leonicenum,idemfigm'flcare  uidei  . 
turquod  apud Graecosttamen quia Celfus8iPliniusquumdicuntTormi> 

na,fatcftinorum  difficultatem  intelligimt ,  quam  dyfenteriam  Graeci  nominant :  pro/ 
pterea  non  ab  re  forte  erit,  quoties  apud  Hippocratem,  aut  aliquem  antiqmorem  mc> 
dicum,hoc  uocabulum  inuemmus,inteftinor«mdoioresiriterpretemur,a!: 

non  Tormina. 

Kii  .  ideft ,  Bt  genuum  grauitas .  ]  Quae  ut  plurimum  ob  craflas 

materias  illas  percurrentes,  8C  has  partes  relaxantes  pergrauantes  fit .  Propter  hoc 
in  illis  partibus  grauitas  quadam  fentitur ,  qua  crura  ad  ambulandum  ineptiora  red/ 
dit.Et  licet  de  folis  genibus  fermonem  habeat  Hippocrates ,  tu  ad  alios  inferiores  ar/ 
liculos  eius  fententiam  extende,  ut  de  talo  (  fi  in  homine  fit  talus  )  84  de  coxendice,  tn 
quibus  idem  iudiciunreffe  debet .  At  genu  tanquam  medium ,  ex  quo  extrema  intel/  , 
ligamus,acccpit. 

km  «fiyaiut,  ideft.  Et  lumborum  dolor.  ]  Dolor  Inquam, qui  dorfi  partem 

cirCa  renes  84  fupra  renes  etiam  infeftet 

Kilia  (fufiucmi  M&iu  c-Hittum.  id^  Per  inferiora  medicamentis  purgari  debe/ 
te  fignifipt  ]  Qiiia  (ut  Oribaflus  inquit)  quum  hac  fine  febribus  patiUntur,fine  da/ 
bionoxqs  humoribus  abundant.  Quum  uero  cum  febribus,potius  exhis,fcillcetfe/ 
bribus,huiufmodi  tormina  accedunt  i  quia  febris,  calOr  eft  prater  naturam,qui  totant 
apprehendit  habitudinem.  Propter  hoc  ( inquit  Oribafius  )  dixit,  Sine  febribus ,  In/ 
telligit  autem  per  inferiora  purgari  debere ,  fcilicet  per  clyfterem,aiM  medlcamen,ai» 
purgationem,  qua  inferiorem  purgent  uentrem  .Vnde  huius  partis  aphoriimi  duple» 
ferius  efle  potefttunus,  quod  per  kceffum  euacuari  debet ,  iit  ab  euacuationeper  uO/ 
mitum  fada  diftinguatur  t  alter,  quod  per  illa  medicamenta  euacuetur,  qua  inferiore» 
partes  euacuant .  84  utercp  fenfus  uerus  eft.  Philotheus  quocp  omnibus  lignis  poli/ . 
ris,eandem  rationem  reddit,  ^uam  afsignauimus ,  propter  quid  per  inferiora  purga^ 
dum  fit,  inquiens,  vtJa/  AyinSta  nitm  ifMyiMTtidui  wmur  ideft,  propter  i4 

quodmatetia  quum  pituitofa  fit,  deorfum  incumbit  ac  uergit. 

dd  ^ 


LIBRI  CLV  A  R  T 


GALENVS 


lam  promotionenoMbrmnhiiW 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  continuationem  quandam  facit ;  ficuti  habuimus  figna  quando 
oportet  per  fuperiora  purgare :  ita  conuemens  fuit  figna  proiequi,  quando  opus  Ctn» 
inferiora  purgare.Qudd  in  hoc  aphorifino  fit- 

,  Ita  principio  Commenti,  ubi  dicit,Sicut  paulo  ante  docuit,  tu  adde  SignaMuoniam 
in  Gtxco  codice  ponitur  hoc  uerbum,.  -m  <mm«>  ’ 

SECVNDO  Galenusdoceteandemranbnemefleinilloaphorifino.Kihiftotfed 

fymptomata  differre,  quia  opus  eft  euacuauonem  procorare,ut  humores  mouentur. 

,  QuodlegiturjNampromotionenoxiofunihumorumtGirjcceeftj 
Atiduocabulum  «a-iJ,  proprie  momentum  fignificat, quando  lanx  inchiMtJutinttr»  ’ 

pretari  pofsimuSjNam  pro  inclinatione  noxiorum  humorum, 

APHORISMVS  XXI 


DEiedtiones  nigrx, qualis  eft  (anguis  niger,  (ponte  ueniencesjiinecam 
febre, (Tue  fine  febre,  pefsiniK:  fl£  quanto  colores  magis  prauf  fuerint 
plures, peius: cum  medicamento  uero  melius, dC  quanto  colores  plutes  non 
praui, 

BRASAVOLVS 

I N  H  6  c  T^horifmo  genus  quoddam  egeftionis  ab  Hippoaate  edocetur, quo  J 
lemper  exitiale  eft  quum  apparet,  liue  is  qui  excernit,  febre  correpms  fit,  fiuenon .  Et 
prteterea  docet  quid  fignificecur,fi  cum  medicamento; uel  fine  medicamento  cxcema/ 
turtunde  mgrae  deieaiones,quah's  eft  fangtus,quaeiponte  prodennt,&Cnon  ui  alicuius 
medicamenti ,  fiue  is  qui  excernit,  fit  infAriens,  uel  etiam  fit  febre  correptus  :hsc  in/ 
quam  deiedhones  pefsima  funt,^  tanto  peiores  erunt,  quanto  colores  funtpIuresdC 
mdgis  praui;quia  fi  efimt  colores  boni,hoc  nihil  referet.  Si  uero  bx  nigrae  deiedhOne* 
,  ac  ui  medicamenri  exierint,meiius  eft,8C  non  iunt  pelsimae :  imd  quanto'  colores  plu/ 
res  fuerint,  8C  non  praui,  tanto  funt  meliores;  quia  &  fi  cum  medicamento  exierint,fle/ 
ri  non  poteffi  quin  fintprauac.  At  nihil referunt,  quia  in  hOc  patiente  futurum  malum 
non  fi^ifleant ;  quod  tamen  malum  fequitur,  fi  defecSiones  fponte  prodierint.  Phi' 
lotheus,ut  genushoc  euacuatioms edoceret, euacuanbnem in  ipeciesdiftinxit,in/ 
quiens;  yiTxmStc  5ri&  «urniinJny  UyiinundJffiiyvnaiiTnnKftJnf  jiiik  «w/ 

•ri/icei®'  'StiiiM  vara  ipinai  yiviTWi »  Uia  «w  a»f  A* 

<rvif^uiuer&‘  ojb^A^irau,  ideft.  Hic  de  fpontaneis  8£  arte  6<Sis  euacua 

tionibus  diffeit  Hippocrates.  Sed  Ipontanea  euacuatio  dupliciter  eft:UeI  enim  a  natm 
ra  fit, Uel  a  molentia  fymptomatis ,  Hicigitin-  de  euacuatione  a  molentia  fymptomati» 
fadia  diflerit. 

vara;jfflj>«#j««[  itl!uaice  Sxshy  du/et  («t Aet* .  ideft,  D  eieeSiones  m'grae,  qualis  ftngm's  ni/ 
ger.3  In  antiquo  contextu  quem  hab'eo,8t  in  Aldino  ita  feriptum  eft.  Sed  in  Hagonw 
.  ;fi, illa  particula  iniAiWjpoftillam  polita  non  efttied  fimpliciter  legit, Qualis  eft  fm 

gm's:K  non  addit,Niger.  Imd  11  Galenum  confideremus  ih  aphorifino  nigeCmotertio 
'  huius  quarti  libri, haec  particula  Niger,non  eft  polita  ab  Hippocrate,fed  eam  fupplere 
oportetEtideo  omnino.infelligendiis  eft  Hippoaates,  Qualis  eftfangm's,fcilicet  m/ 
>  ger ;  fed  fimpliciter  legendus,  Deiediones  nigr», qualis  fariguis ,  Et  ideo  Philothet» 


APliokisMvs  XXI  is>f 

}*njonereuoieflshancparticulain,  imtycu4ia,  ideft,quaL's(bigufs;  non  addit,  nig^ 
TWTTtSJ  W  ^  ^  mxseiMnui  Seyystv  mjif  ifi^iy^oy  nya  Tn/K^riy 

id^  Hoc  cft  qualis  fanguis  concretus  denigranis,qui  ex  ^ertione  oris  alicuius  uafis 
ad  intcftma  ferauir-  Sunt  uero  deietSiones.ea  quae  per  fecclTum  demittuntur,»:  nigras 
iDDcllat  non  quidem  ipfam  atram  bilem,  fed  nigras  deiediones.  S  unt  emm  aliquae  de/ 
fefenes  qu*  non  funt  uera  atra  bilis, tarnem  funt  mgrae .  latiori  autem  uocabulo,atra 
bilis  nuncupari  poflTimt .  Vera  enim  atra  bilis ,  has  eondiriones  habet :  acris  eft,corro/ 
dens  Si  acida,K  fi  in  terram  eijciatur,ebullit.Hae  uero  deiedh'ones,de  quibus  Hippor 
erates  nunc  fermone  habet, his  conditionibus  carent, fed  nigredine  fola  infigmtae  funt; 
ideo  fimpliciter  nigra  deiedliones  appellantur,  qua  fanguini  fimiles  funt,  quum  per  ali 
ouod  temporis  Iparium  extra  uenas  extiterit,  K  praferrim  in  aliqua  noftri  corporis  ca/ 
mtate,  uel  feci  mgri  uini  fimiles  funt .  Nos  atramento  Ipifsiori  fimiles  uidimus,  8C  feci 
atram'eti.Ipfas  uero  Hippocrates  fanguini  ni^o  comparat, ideft  fanguim'  qui  extra  ue/ 
nas  infpilwtus  diu  extiterit .  Galenus  autem  iudicat,ex  hac  mgra  materia  fi  in  corpore 
pe^et  ateg  putrelcat,bilem  nigram  exquifite  fierimnde  iplenis  natura  eft,  a  iecore  fan/ 
minis  fecem  trahere, ut  iecur  expurget ,  K  liehem  hoc  melancholico  humore  nutriat; 
fup^uitates  uero  quas  facit,ad  inteftina  tranfmittit,8C  excernuntur.  Quandoi^  acci/ 
dit,qu6d  lien  non  bene  expurgatur,  8C  a  iecore  fangiunis  fecem  non  trahit;ideo  limus 
ille  ibi  manensjiecur  inficit  atep  debilitat, 6d  quandoq^  excerni  opiis  eftiquum  uero  ex/ 
cernitur,  funt  fuperfluitates  ni^a£,qualls  eft  fanguis  niger.  Philotheus  quoqt  eandem 
taufam  afsignare  iiidetur,inquiens,  hi  tit  carJitJyj^ya  7m^ei,o  n  tmiJui  ks*  *  «mt?. 
mtiOjuWaii-aiu/iuritf  w^’tu/'Ay>'>o  u7ttcf<fii^i>y  aa-AlU/  v)  gov/ 

Ttf  muct©',  ojri)»  KAy  c  ;^U/eis,  iA/m  ariSt  twiooj/,  ^  ^  «TrttT»  vxm  oJu 

wryiey  m  M«e?  ttst/ 

ymyitxyUm/x.TvSmy^xic  il]»ya{iiut7X,ouy yiAiu)  aiyxwmycJTw 
amy.  ideft, Quod  uttuni^  uifcus  patitur,lien  quidem  8C  iecur, 8C  ipfe  lien  fecundum  fe» 
ipfum :  iecur  uero  propter  lienemiliett  enim  feculentum  illum  languinem  qui  in  iecore 
eft,8i  qui  eft  melancholicus  humor,  ad  fe  traherenon  potens,hoc  fcilicet  iecore  debili/ 
tato,&:  fuperflua,ob  propriam  ipforum  tjrrannidem  fuperare  impotentc.exeunt  excre/ 
menta  uocata  nigraihacc  emm  excrementa  ut  Ikiguis  m'ger,fp^te  uenietia,mala  fiint.' 

'  Sedutdehacre  plemnn  fermonem  habeamus,  fcito  deieAiones  nigras  non  ab  una 
fola  caufa  fieri  po{re,fed  a  pluribus,SC  etiam  conttartjs,nempe  a  calidoSi  k  frigido.a  ca 
lido  inquam, quia  ingens  caliditas  humores  in  iecore  exiftetes  adurere  p0tefi:,8f  fangui 
nem  ipfum.  itatp  nigri  humores  fiunt,  quia  natura  illos  ferre  non  potente  expelltmtur; 
tamen  npnuidetur  hoc  fieri  pofle  fine  febre.  Et  hanc  fententiam  Oribafius  fequiturj 
^uod  Hippocrates  de  nigris  deietftionibus  loquatur,  quae  obealiditatem  nigra:  funt.: 
nam  dubitat, cur  mortem  inferant.Relpond€t,id  efie  triplici  ratione:primum,quod  in/ 
cendit  naturam,&  loca  unde  tranfit;deinde,quod  debilitat;  tertio  quo($,quia  uifeofita 
item  eius  ferre  non  poteft  natura,adeo  ut  uitalia  feriat  8C  occidat :  qiii  dum  egeftus  fqe/ 
rit ,  in  terra  ebullit ,  nec  ferri  poteft  odore,  donec  in  interiorem  partem  terr*  decurrar; 

•  Hac  Oribafius,qui  non  folum  aphorifinum  de  deiedtionibus  nigris  calidis  qua  in/ 
Cendunt,intelligit;fed  etiam  uera  atram  bilem  intelligere  uidetur.  Quod  non  fentit  Ga 
lemis .  Alio  modo  deietftiones  nigra,  ex  frigiditate  fieri  polTum^qua  naturalem  calo/ 
rem  extinguatjK  mortificetmam  quum  deelt  calor,fpiritus  defunt,»:  ita  farigiris  Si  altj 
humores  parum  ipirituura  habent,8C  ideo  nigri  at^  obfcuri  eUadiint.  Quod  &:  in  om/ 
ni  corporis  noftri  parte  calore  depatiperata  ufu  uenit ;  m'gra  emm  fit,ut  in  im'tijs  febria 
■uidere  licet,quandointrufus  SCobftipatus  calor, extimas  corporis  partes  fpiritibtis  ua/ 
'cUas  relinquititunc  enim  nigri  efficimur.Nos  HmpOCTate  intelhgimus  in  his  deiecftio/ 
mbus  nigris,  qua  a  caufa  frigida  fiunt;  quamuis  Galenus  de  his  etiam  intelligere  uideai 
‘tur.qua  a  caufa  calida,8C  adurente  ortum  habent.  Recentes  uero  multas  alias  nigra/ 
■rum  egeftionum  caufas  ponunt,  ut  fi  iecoris  contentiua  8C  diferetiua  potentia  debiles 
'lint,  adeo  ut  melancholicum  humorem  a  inguine  non  dii^egent ,  tunc  cum  egeftio/ 
■nibus, huius  plqrinium  egetitur,fri  hoc  autem  aphotifiims  intelligi  no  poteft, quia  non 
"  -  fuas 


J9J  LIBRI  CLV  arti 

funt  purae  egeftiones,utiMguis  niger,fed  fecibus  mixtie.  Aliam  caufam  afsfgnanthBr 
modo ;  quando  iccoris  obftrudWo  aperitur ,  fanguis  exit,  qui  mger  eft ;  nam  fang^ 
qui  obftru<!lioncm  faciebat,  denigratur .  At  nonnifi  paulanm  exit  cum  fecibus  flcuri 
obftrudio  paulanm  aperitunut  de  hoc  etia  aphorifmus  uerus  efle  non  pofsit  Aha 
fa  cft, debilitas  attraiSiua  fplenis,qug  ob  hoc  melancholicum  humorem  attrahit  ut  fjn 
gius  purus  m  hepate  remancat;uerum  quia  uis  attraillatiUa  fplenis  debilis  eft,atm*TO 
non  potcftadeo  melancholicus  humor  fanguini  mixtus  remanet,  qttem  hatUraplerOa 
per  inferiora  expellit.  Unde  nigrg  egeftiones  apparenuTamen  haec  eft  una  caufa,ex  his 
quas  refert  Galenus, K  qua  ex  Philotheo  fuperius  reddidimus.Hepar  enim  ob  faoede/ 
bile  euadit,  quia  hi  atri  humores  a  liene  non  atn-a(3i,in  ipfo  permanen^  Aliam  caufam 
adducere  folent,  fi  in  iecore  abfceflus  fit  ab  atra  bile  fatftus,  qui  prius  quam  fteiat  pus 
difrumpatur.  In  quo  cafu  aphorifinus  Uerus  efte  poterit ,  quomam  deiediones  qua  ab 
hac  caufa  funt,  pefsime  indicant ,  At  Uere  de  his  folum  loquitur ,  qu*  a  caufa  frigida^ 
aut  a  caufa.calida  fiunt* 

i*  TWUTtfJKTtV  ioHTtf,  ideft,  Sponte  UementeS.  ]  Hoc  eft  nullo  extrinfeco  adueniente 
quod  eas  exire  fecerit ;  hoc.eft  nullo  medicamento ,  K  nullo  altero  praefidioadhibito! 
Sunt  Uero  qUi  intelligarit  Iponte  uenientes,  ideft  fine  aliquo  codhoms  figno ,  quod  ad 
rem  nihil  facit  quando  cun^  ueniunt;quia  ipfe  tam  in  febre,  qtam  fihe  febre  fermonem 
habetjmodo  fit  deiedlio  ratioe  fymptomatis,ut  docuit  Philotheus.Si  uero  dubitcs,uii 
de  hoc  haberi  pofsit,  quod  fermo  Hippocratis  intelligendus  fit,  to  fliV  id 

eft, inolentia  l^mptomatis.Philotheus  relpondet,  i*  m»  ejraj/  «WTUf.aiSp  yc^  -n  eniut,iu/ 

K©-  jjwcu  eft'  M/Uji  ifvnus  Lyiuint,^  iAiyu  KTtuUKecfiy  sniBsw. 

ideft, Sx  hoc  quod  dixit  Venientes;hoc  enim  nomen,longitudinem  temporis  demon/ 
ftrat.Euacuatio  autem  ratione  naturae, in  paruo  tempore  humorum  remotionem  fadt,- 

lUM /uli  TriifsTS)  Ksii  KD^b  ideft,  Siue  cum  febre.fiue  line  febre.  i»)ast(,iddllpcl/ 

fime.  ]  Semper  enim  funt  pefsimae,quia  a  mala  caufa  6c  pefsima  fiunt,ingentt'  inquam 
caliditate,uel  ingenti  frigiditate,  quae  mala  funt.  Opus  uero  eft  de  his  deieiSiombusin/ 
telligere,quac  per  anum  exeunt  ex  inteftims ;  nam  fi  per  hacmorrhoidas  exirenr,  is  lan> 
guis,uel  is  humor  ut  fanguis  rager,bonu  potius  eflet,qu3m  malumiquia  haec  mala  mai 
ceria  expurgaretur.  Id  tame  uerum  eft, quod  illam  materiam  in  corpore  efle,malum  et 
fetiled  eandem  exire,bonum  eftinec  atque  eft  in  alui  deie<ftionibus,quod  bonat  indica/ 
ri  debeant,  quia  exeantlnam  iecoris  naturam  longe  debilem  efle  fignificanr.  Et  fi  diu 
bites,  ut  recentes  faciunt,  in  quo  tempore  morbi  hae  deiedliones  intelligi  debeant.  Ro 
^ondemus,in  omni  tempore  malas  efleifed  potifsimum  in  principiO,augmento,8i  fta 
tu,fimpliciter  uero  malte  funt,quoniam  fine  febre,  ideft  fine  aliqua  temporum  mor/ 
bi  diftindione malae  funnnam  ubi  non  adeft  febris,ne(5  alter  morbus,dubitarinonpo 
teft,in  quo  tempore  morbi  hac  deiedliones  appareant, 

Kgct  cm  eu/  vaftccTX  Ti^ato  » ,  iixXKciJ  ideft,Et  qUantO  colotes  plur®, 

magis  praui  fuerint,peius.  ]  Antiquus  contextus  quem  habeo, non  legit  «woft 

fed  K^MO|i,quodeftpeius,fineparticula  /«SRo(/.  Qiianto  colores  funt  plutes,&fintma 
Ii  colores .Illi  autem  fimtmali  coiores,qui  uelincodlionem,  uel  mmiam  aduftiOnemfi/ 
gniflcant.Hi  uero  colores  peius  figniflcant,quoniam  ex  eis  materiam  malina  elfenty 
tatur,SC  quod  diuerfas  natiiras  habet, necp  poteft  a  natura  uinci,aut  regulari .  Sunt  qu| 
intelligunt  uarios  efle  colores  nigros ,  quia  aliqui  nigri  intenfius,alij  remiTsius*  Sed  tu 
uarios  colores  intellige  fecundum  diuerfas  Ipecies  malorum  colorUmji^ui  in  egeftionl 
bus  apparent.  VndeHippoaates  in  libro  De  morborum  decretorio,inqUit;  Si  oletula 
uaria  funt, diuturniora  funt  quam  nigrajcxteracp  mortifera, nihilo  tamen  minus  peiw 
ciola  fiint,  quae  h*c  funt ,  fcobi  lignorum  fimilia,felli  fimilia,Uiridia,auenta,nigra,u/ 
muli^  modo  multa, modo  particulatim  8d  parlim  demittere. 

Sim  xlievty.  ideft,Cum  medicamento  uerdmelius.l  Qiiomamfiuime' 

dicamenti  nigrae  deiedliones  exierint ,  fignUm  eft  non  fuifle  adeo  malignas,  ut  natu/ 
ram  ad  illas  expellendas  incitarent ,  quomodocuni^  eflet  expulfio ,  uel  redla,uel  iynv 
ptomatica .  Eft  autem  expulfio ,  de  qua  ab  Hippocrate  fermo  fit,  fymptomatica :  ideo 


APHORISMVS  XXI  yjj 

inpIiiK  eH:  G  ctiffl  medicamento  exeant ,  ideft  minus  malum  eft ;  nuflquam  enim  tales 
materias  ia  corpore  habere  bonum  eft .  Caufa  uero  cur  fine  medicaniento  fint  malae,! 
Philotheoredchtur, dicente,  Sn  Aij-i»  tfinas.Ksu 

«tvaAi»  WKtiiny  ‘  ideft, Quod  ratione  fymptomatis  euacuan/ 

turfiiperata  natura ,  K  m^um  malum  uifcerum  demonftratur .  Cum  medicamento 
uero  melius  eft;  on,  inquit,  i^v!ns?\'^oxtavmsxeKS)Xyt»icu  ideft, Quodna 

tufapreualet,malorum  humorum  pleiutudine  fuperata.  Sdto  tamen  multos  deceptos 
efle  cafsiam  uu!gatam(cui  nos  oblongam  filiquam  nome  indldimus)exhibentes,qux 
fimul  cum  fterc(Me,a:  humoribus  exiens  putabant  calsi*  fubftantiam  effe  inter  h  jc  ge 
nera  humorum  nigrorum,uel  efle  atram  bilem- 
K«  0«-«  w  5>Aa“  ev  mvafid.  ideft,Et  quanto  colores  plures  non  praui.:fctlte 
cet  melius,  faifus  enim  eft,  Quanto  colores  deietSionum  quae  per  feceflum  ducuntur, 
plures  fuerint, modo  non  fint  praui  colores,  tato  meliustfccus  efletjfi  eflent  prauf,quo/ 
niam  in  hoc  corpore  diuerfas  materias  heterogeneas,  ideft  difsitraiium  naturarum  efle 
}igm'ficarent,quac  naturx  rebelles  eflent-Sunt  uero  qui  bonas  efle  dixerint,quia per  de 
f^onum  uarietatem  purgationis  complementum  denotetur.  Alij  uero  dicunt,!!  plues 
res  colores  cum  deie<3ione  mgra  ui  medicamenti  egrediantur,  non  oportet  eflepeius* 
quam  fi  fimplex  egrediatur ,  At  re  uera  Hippocratis  fenfus  ille  eft,qucm  nos  diximus,j 
quia  hxc  particula  illi  particulae  iam  dldae  correfpondere  debet,  Si  quanto  colores  m» 
J's  praui  fuerint  plures, peius ;  ita  per  oppofitum  haec  fententia  in  euacuarione  per  mee 
dicamentum  pomtur,  quanto  colores  plures  8C  non  praui  per  medicametum  exierint,^ 
tanto  melius;ficuti  praecedentes  erant  ranto  peiores. 

Sed  dubium  mouere  pofTcs,  quia  in  aphorifmo  qtiartodecimo  fecundi  libri  diflutlR 
eft:In  profluutjs  alui  mutationes  excrementorum  iuuant,m'fi  ad  mala  mutatio  fiatHitj 
uero  excrementorum  mutationes  taxat.  Relponde,quod  in  hoc  loco  de  his  mutatioe 
nibus  intelligit,  quae  inprincipio  apparent  ,*  in  fecundo  autem  libro  De  mutationibus,! 
quaepoftea  apparent,loquitur :  uel  meUus,  quod  in  hoc  aphorilmo  minationes  excree 
mentontm  taxat,  quando  funt  colores  uarfj,SC  mali,  in  fecundo  autem  Ubro  iuuare  die 
cit,quando  funtboni  colores. 

GALENVS 


De  deietSionibus  nunc  ipfi  eft  fermo,  qua:  a  prifeis  quidem  nigrae  uocantur,bie 
lis  uero  nigrae  exquifite  non  funtNam  acre,&  corrodes, K  acidum  non  habenr*: 
Multo  uero  magis,  necg  in  terram  eftufa  buliunt;uerum  eft,  ficuti  quis  eius  deferibens 
imaginem,  diceret  manifefte,ueluti  fenguinis  limus, qualis  uims  crafsioribus  iam  con,. 
riftentibus  folet  fubfidere,quem  fecem  nominanttqug  fi  diutius  moretur  in  corpore, 8d 
ne(^  per  aliquem  fenfibilem  efflUxum,  nec^  occultum  excernatur,uerum  trafinutetur, 
at(^puttefcat,fit  bilis  nigra  exquifite.  Antequam  uero  haec  generetur,  iplen  trahit  eam 
quae  eft  ueluti  languinis  fex,hepar  expurgans,  quemadmodum  in  commentarijs  de  po 
tentijs  naturalibus  eft  demonftratum .  Et  quidem  utitur  hoc  melancholico  humore  ad 
fui  nutritionem  IpIencSi:  quantam  ipfe  fecerit  fuperfluitatem,  hanc  rurfus  totam  expel/ 
Iit  ad  uentremima  cumalijs  fuperfluitatibus  excernendam .  Si  quando  igitur  neque 
folenbene  expurgauerit,  8C  die  qui  in  hepate  continetur  fanguis,multum  huius  limoe 
fe  fuperfluitatis  habuerit,accrefcet  debilitas  uifceri ,  ita  quod  non  continebit  in  fe  ipia 
fuperfluitates  :8C  tunc  illae, quse  nigrae  uocantutifient  deietSiones,  de  quibus  nunc  fere 
mo  habetur  ab  ipfo .  Adiecit  autem  fuo  fermoni ,  ueluti  ftnguis,  tale  quoddam  often/ 
dens ;  qualis  fit  ianguis  denigratus,  dum  per  inteftina  defertur ,  tales  lunt  nigrae  deicA 
^ones .  Nam  extremae  dementix  fuerit  exiftimare  fanguini  fecimdum  naniram  fe  hae 
bmti, tales  deieCliones  afsimilari .  Fient  etenim  hx  8C  rubrx  8C  nigrx.  Atqiri  impoft 
nbile  eft  fanguinem  eundem  8C  rubrum  8C  nigrum  efle.  Plurimas  uero  huiufcemoe 
oi  deie<!hones ,  in  peftilenti  hoc  morbo  longo  confpeximus,  qux  non  magis  in  hia 
qui  exitio  proximi  erant ,  quam  in  alijs  faluandis  apparebant,  non  tamen  uel  in  prin' 
opio ,  uel  in  cremento  morborum  conlpiciebantur .  T unc  enim  qux  euacuabantur, 
ttant  K  flaua  8C  ruffa  colore  colliquametajqux  uero  mox  apparebant,  nigra  erant,  uee 
luti  fanguinis  fex ,  fiue  ipfo  fiiperaflato  habuiflent  genaationon ,  fiue  quum  aliquan» 

«xtranean» 


<00  LIBRI  Qjv  Arti 

extraneam  putredinem  afTumpfiflcntjiIlis  quae  in  uentriculo  fiunt  audftatibus  prnh 
tionaliter,quado  ad  uitiofos  humores  corruptio  terminauerit.  C^areab  initio 
nunquam  ad  bonum  fiunt  hifiufcemodi  deieAiones,magnam  miceris  Itefionem  oft^ 
dcntesiad  morbos  uero  confiftentes  fequimtur  facpius,natura  Superfluitates  expurpin 
te.  Non  tamen  hoc  in  aphorifmo  adiecit  Hippocrates, quamuis  alibi  dixerit  in 
rum,figna  iudicatoria  non  flarim  appareantln  iequeti  autem  aphOrifmo  particolai^ 
dum  inquit, Morbis  quibuslibet  incipientibus,  fi  atra  bilis  uel  iupra  uel  infra  ad^t 
taledl-Nunqmdigiturfatisirifuseft  fuiammi  manifeftare  Sententiam, utens 
bo  Venientes, quod  temporis  Spatium  ofl:endir,t3quam  «idelicet  permOtbum  totum^ 
uel  per  longum  ipfius  tempus  tales  uemat  deietSiOnes,  Si  enim  aliquod  unum  temous 
oftendere  uoluiflet  omnino ,  ud  qUat  poHapparuiflent,  uel  quae  ueriiflent,  prondfrTet 
Nori  Sponte  uenietes.Hoc  enim  uerbum  Venientes,non  adueni(&,fed  aduenire  lignis 
fleat.  AiTumpto  tamen  medicamento  quod  m'm  habet  purgandi  ni^a,  talia  denti  irihil 
mirum.  SiC  quidem  multi  deieeSionum  colores  ptgter  riaf  uram,ipontc  qmdem  eracua 
ti, multarum  att^  malarum  in  corpore  diQjoSitionum  Sunt  Signa.  A  medicameto  autem 
dmfy  uim  habente, plures  hUmorum  IpOcies  eUacuarc, nihil  abfurdum  fignificat. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,per nigras  deiedliones  quid  intelligere  oporteatinotant 
aliud  efle  apud  antiquos  dicere,m'gras  deie<!b'ones,8t  bilem  nigr3  exquifite ;  quoniam 
i  haec  exquifita  bilis, aais  eft,corroaens,8i  acida, 8C  qu*  fi  in  terr5  ceciderit,ebullit.  At 
deiedhbnes  nigrat  hOc  nort  faciunt.  Si  quis  uero  harum  deiedionum  imaginem  referre 
uoluCTif,  hic  dicere  poterit,  deiediones  nigras  effe  ueluti  Sai^uinis  limum,aut  crairip/ 
ris  uffli  fecem.qualert  Superiori  anno  in  magnifico  domino  Prifdano  uidimus,in  mor 
bi  initio,  breuiip  ex  ea  aegritudine  obijt;  nam  fecunda  die  bilem  atram  exquifite  deqcer 
re  coepit, Sexta  die  obijt. 

Quod  legitur.  Quae  a  prilcis  qm*dem  m^graeuocanturilegi  debet,  A  prilcis  medicis; 
quoniam  Graece  efl,  4*  ■fS?  iaipSif. 

Quod  etiam  legitur, Bilis  uero  nigra  exquifitenon  fimtilegendum  eft,Bflis  uero  ni 
gia  exquifite  non  eft.  Graece  enim  dicitur,  itUca/aA 

Et  deinde  quod  legitur,MuIto  uero  magis  nei^  in  terra  eifufa  bullumtilegejEfTulae; 

Et  id  quod  ita  feriptum  eft.  Verum  eifjucuti  quis  eius  defdtibens  imaginem  diceret 
manifefte.hOc  Graece  habetur,  «M’  esip  aas-^  m/  «W  «wfi»]/  «m»  ideft.Sedefr 
ficuti  (1  quis  afsimulans  manifefte  dixerit. 

Qliod  etia  legitur.  Qualis  uims  crafsidribusilege.  Qualis  8C  uinis  aafsioribusjGr» 
Ce  enim  habetur,  ck  lai  -me  Ttuximi/  mtit, 

SeCVNdo  Galenusdocet,quddhaem'gr*deiedionesfiincorporecommoren/ 
tutjSi  riei^  occulte  neqite  palam  excernantur.  Sed  corrUmpantur,biIiS  nigra  exqdiflta  , 
fiunr,quae  prius  qliam  generetur,  lien  iecur  expurgat,  8C  ad  leipfum  illam  craflam  par/ 
tem  trdiit ,  quae  eft  Ueluti  Sanguinis  fex ;  ut  Galenus  in  libro  D  e  potaitijs  naturalibus 
uberrim  docuitdiencp  hoc  nigro  humore, ad  fui  nutririonem  ira'tur:fuperflua  uero  quae 
in  hac  nutritione  fiunf,ad  uentrem  tranfmittuttir,  ut  una  cum  alijs  fiperfluitatibus  e^ 
cernantur.Nonnuquam  uero  accidit,  quod  lien  non  bene  expurgat  iecur :  nec  etiam  id 
fuperfluum  quod  in  Se  habet,imde  in  iecore  talis  fit  Sanguis  qui  multu  limofam  fup®/ 
fluitatem  commixtam  habeatipropterea  neceflarium  eft  ea  uifcera  debilitati ,  Iecur  in/ 
quam  Si  lienem,propterea  multas  huius  generis  Superfluitates  cotinere  non  poterunt: 
imo  neceffe  eft, quod  per  modum  Symptomatis  excernantur;  tunc^  deieAones  mgrx 
apparent,  quas  in  hoc  aphorifmo  pefsimas  efle  Hippocrates  teftatun 

Quod  in  hae  parte  legitur, Quae  11  diutius  moretur  in  corporerGraeceeft,  jsnwfrn* 
A  «i?!  ^  imiuen.  idOT,ipia  autem  fi  diutius  moretur  in  corpore. 

Quod  etiam  legitur,Et  quantam  ipfe  fecerit  Superfluitate,  hancrurflis  totam  expefr 
Iit  ad  uentrem.in  hac  parte  deeft  particula  RiurSus,quac  ibi  primo  poni  debetiEt  quan¬ 
tam  iple  rurius  fecerit  iuperfluitatem .  deinde  iterum  poni.  Hanc  rurfus.quoniam  cont 
textus  Grapeus  ita  habet,  imy  A  &  mcMii  c  «Iw  «Sa  ^ 

hiywAwyeesiictiwtic  ■fS'  «Moig  t«wetS(i«<^»y.Quantumcun^rurfusipie 


aphorishvs  xxt  eat 

fecerit  fun«ffluitate,hoc  rurfus  impellit  in  uenite  cum  cgteris  luperfluitatibus  exetetu. 

T  e  ^  I  o  Galenus  illam  parriculam,ueluti  fanguis,interpretatur,quam  dicit  elK; 
pofitiut  oftendat  tales  oportere  efle  deietSiones  nigras,  qualis  cft  denigratus  fanguis, 
dum  per  inteftina  defertur.nam  is  delirus  eiret,qui  exiftimaret  tales  deietSiones  fanguf  ■ 
nifecundum  naturam  fe  habenti  fimiles  elTemam  ha:  deiedliones  rubr*  bC  nigtx  fient. 
At  impofsibile  i ,  fanguinem  hunc  habere. modum,  fdlicet  rubrum  flmtil  S  nigrum 
elfe.R.efert<5  fe  uidille  plures  fimiles  deiedliones  in  quodam  peflalenti  morbo  fuo  tenv  ' 
pore,qu2e  in  ijs  apparebant  magis  qui  exitio  proximi  erant, quam  in  altjs  faluandis,fed 
non  in  principio, uel  in  augtnento.  in  his  emm  temporibus  exibant  coll^uamenta  flar 
ua  8C  rufe,-  ppftea  rufe  liquebantur,  uel  ob  mrniam  calithtatem  fuperafehtem,  uel  ob 
extraneam  putredinem  fflixtam,cruditatibus,qu5  in  Uenn  iculo  funt,proportionatanl^  •' 
quando  corruptio  ad  uitiofos  humores  terminatur. 

.  Qiiod  in  hac  parte  iegitur,Quae  uero  fnox  appareb,ant,potius  legeremiqug  uero  p<J 
fteriori  tempore apparebanunam  Graecus  contextus  habet  «  VE  ysij^ty 
■  <Xy  P  docet,quod.hg  deie(flionesLnunquam  in  principio  bonae  funt,quia  ma 
^amuifeeris  laefionem  fi^ficanttfed  inconfillentia  nunt  fepe  natura  luperfluita^ 
tes  expurgante.  ^  , 

.  oy  I N  VT  Q  Galenus  in  Hippocratem  ambigere  uidetur,  cur  hoc  non  annotauerit,' 
in  principiopefsimas  eflejin  augmento  uero  non  pefsimas ..  uidetur  fere  tacite  relpon/ 
dere,id  ex  his  quae  alibi  dixerat  colligi  pofle-alibi  uero  dixerat,figna  iudicatoria  no  fta 
riffl  apparere .  uel  dicas,  quod  in  aphorifmo  confequente  hoc  particulariter  tradatluel 
dus  fententiam  mamfeftauit  utens  hoc  uerbo  uenientes,quod  temporis  Ipatium  ligni 
ficat,acfi  per  longum  temporis  Ipatium,  uel  per  totum  tempus  tales  deiertiones  ueni/ 
re  figmficet  namli  unii  tempus  Ipecificare  uoluiiret,id  egregie  facere  fciuiflet,uel  quae 
poft  apparuiHent,  uel  quae  uenillent(aut  nos  dus  uerbis  utamin  <3/ »  SSiijwjvre  S  iaSoV 
«  Btiy  )  SCnon  dixiliet  uenientes,quiahoc  uerbum  ueraentes,nonaduenilIe,fed  ad/ 
lienirefignificat 

Quod  legitur,Non  fponte  uenietes,aliqui  limt  qm'  demunt  illam  particulam,lpon/ 
te ,  quam  nos  potius  addendam  indicamus ,  quia  contextus  omnes  Graeci  ita  habent, 
•i*  (fcs  101'«. 

Denic^  fi  medicamentum  accipiatur,quod  uim  habeat  nigros  humores  eUacuandi,' 
nihil  mirum  fi  exeant.  Multi  etiam  humores  ditierforum  colorii  Iponte  euacuati,mul/ 
tas  malas  difpofitiones  in  corpore  efle  oftendunt ;  at  mhil  refert  fi  a  medicamento  uim 
plures  humorum  Ipecles  euacuare  habente  ducantur. 

A  P  H  O  R  I  S  H  V  S  X  X  H 

Orbis  quibuslibet  incipientibus ,  fi  atra  bilis,  uel  (upra  ,  uel  infra  exie/ 

BRASAVOLVS 

D  E  humore  nigro  in  praccedeti  aphorilmo  fermonem  habuit  Hippocratesmunc  de 
atra  bile  natmali  pertra(3at,qu*  fi  uel  fupra,uel  infra  exierit,  in  quorum cunqj  morbo/ 
rum  prindptjs  fignum  letale  eft .  quoniam  fignificatur  in  hoc  corpore  ingentem  mali/ 
gnac  rnateria:  copiam  abundare,quacanatin-afuperari  nOn  poteft.Philotheus  autem  iii 
dicauit,hunc  aphorifmum  efle  ueluti  exemplum  praecedentis  aphorifmi,  dicit  enim:  ou 
T©-  Hhy  mSi  Tifu-nv  Sis  fni;®'  Ss  c-n  Tri^n^yiuatyj-ni 

«Mp  (ttaete  Situe  «  aXitc  mnfi  inK&vciiXiicc.  idefl:,Hic  aphorifinus  prm< 

cedentis  exemplum  eft,  ueluti  quodam  dubitante, quando  malum  eft  hoc  quod  dicitur 
,  ddedhones  ueluti  ianguis  m'ger,8f  alia  praua  quae  excernuntur.  In  hoc  aphorilmo  fete 
ab  Hippocrate  relpondetur,tempus  elTe  in  morborum  principijs .  At  de  omnibus  his, 
hic  fermonem  non  habuit, quae  uanbs  habent  colores,fed  ut  icit  Philotheus,  mia^Ttu 
•npaojrtpwAl  Ivis  TtSy  sursf dp  wapttlTap .  ideft,Igitur  circa  imum  prauorum  colo/ 
tum  fermonem  fedt. 


«01  '  L  !  B  R  I  Q.V  A  R  t  I 

lUmiuJntp  ItJciKV  ideft, Morbis  quibiislif 

tnorbis  a  fola  bile  fanis  intelligiint ,  ali)  ab  atra  bile . 
quocunc^  morbi  genere ,  a  qualibet  materia  fatSo  int 

in  quo  nulla  eft  co(aio,&  nihil  probum  exire  poteft,q„.„  mnt .  . 

fecundo  libro  capite  fexto  uniuerfale  morbi  principium  oftcndere  uolens ,  ita  aohorr 
mum  intetpretatinr:8f  cui  protinus  inreceti  morbo  bilis  atra  uel  infra  Uel  fupra  feoftm 
dit  .Haec  particula, protinus  in  recenti  morbo, apud  Celfum  principium  utrinerfalei^ 
telligi  poteft. 

itiAuvie.  ideft,  Si  bilis  atra,]  Quae  fcilicet  tiera  atra  bilis  frt,K  non  fiumot  tis, 
ger.  Recentes  quia  in  fuis  interpretationibus  habuere  fel  nigrum,propterea  diftinfto^ 
nesuariasponunqquatadremipfamnonfunt.  ' 

«iwajSitftTMtjrUS».  ideft,Velfupra,uel  infra  exierit]  Supra  aufem,ideft  per  tjomfr 

tum,  aut  per  nares,aut  per  fputum .  nam  per  has  omnes  partes  malum  eft;fed  peius  per 
uomitum,  quam  per  nares,  quam  per  Iputumtminustp  rnalum  eft,  per  iilfenfrs  exfre 
quam  per  fuperius-  per  inferius  autem  exire  poteft  uel  pef  feceffum,uei  per  urinam.sS 
per  fuperiora  exeat,K  per  iputu,ardor  in  (piritualibus  partibus  fignificatur.  Si  per  lidi» 
mitum  cum  lixapte  natura  defeendat ,  raptus  materierum  ad  fuperiores  partes  dfendi. 
tur.Si  ueroper  inferiora  exeat, uehemens  aduftio  in  liene,iecore,8f  inteftinis  fig^ca/ 
turtimo  infanabilem  inteftinorum  difticultatem  inferuntPropterea  dicitur, 
Qa/iJatiity,  ideft,Mortale .  ]  Nam  ut  plurimum  qui  hanc  bilem  atram  emittunt, ma/ 
riuntur ,  quamuis  nos  curauerimus  Capitaneum  Caprilem  Fcrrarienfem  uirum  robu/ 
ftifsimum,qui  in  morbi  principio  fupra,8C  infra  atram  bilem  emittebat,tamen  fanatui 
eft;fed  ab  ea  fgritudine  adeo  peruerfe  tratftatus  eftimod  per  fex  menfium  Ipatium  con 
ualefcere  non  potuit .  Huius  uero  caufam  afsignat_  Philotheus ,  cur  fcilicet  mortale  lif 
hanc  atram  bilem  exire,in(juiens,  Jt»  mtuuva  liw  ipiny  ncamAiSs  wtxtft  yij  Itip 

-av^ay,^ -Tmrlxu Li^umy  w-fir cma 
nt^attvnm!  ijrottUTtUjiaMe  m  limif  Tv^cuurlJi ,  ideft,Qiiodfignificatnattf> 
ram  omnino  male  habere,mos  enim  naturae  eft,prius  fuperflua  concoquere, Si  tunc  ip 
forum  euacuationein facere,  quamobrem  fi  in  principijs  euacuantitr,Iege  naturxnon 
cuacuantur,fed  propria  ipforu  tyrannide.  Cum  hanc  caufam  pofuerit,ftatim  aliam  pro 
fequitur  idem  Philotheus  inquiens,  ot»  m  /aAturce  cJfctJJfSiTj*»  ’i^y.lx'^y^tlw‘^ariy 
U  liiAceyp^AiHSV xvyS  mmyUvijH  Ik  ftuiiasp^Ass  iasS^o^^^cyijiys.ctu-m  tiw  a pW»  Ksiro 
•7*8?  fva  i(s«j3iff«<r*e,iaSt</It/<r5v'nei*f  «Ti^ya/CtTiia.a  </S  ^aiSy/j^avy  siytcpiy.it!^ 

t et  (rvymcBeai/  ■ny  lyLuf  itTiay, n^maXAtt  taeut,if^  tiw  nuimt mt  Seri 

miicy.  ideft,  Quod  mgra  bilis  exedit, quippe  ex  melancholico  humore  putrefatflo  gene 
rationem  habet, uel  ex  flaiia  bile  immodice  aflata .  Ipfa  igitur  fi  deorfum  adducatur  per 
inteftina, abradit  SC  exedit,  Sf  inteftinorum  difficultatem  facit .  Si  uero  furfum  uerlus, 
abradit  uentriculum  Sf  exulcerat,  in  cerebrumtp  &  in  alias  partes  mutuum  perpefsib/ 
nis  relpofum  fert-ob  has  igitur  caufas  mortale.  Oribafius  uero  totam  rationem  ex  hoC 
reddit,quia  uifcofa(inquit)cft,perniciola,pefsima,aceiTima  adeo,ut  dyfenteriam  exci/ 
tet  quando  emanauerit ;  tunc  iigmScat  naturam  iam  cum  uitalibus  interius  prxfocari 
ab  ipfis,qu3C  natura  non  ut  fuperflua  re^uit,fed  quod  iam  retinere  no  ualuit.Hacc  Ori 
bafius .  At  quamuis  fi^ertus  in  praecedenti  aphorifmo  differentiam  pofuerimus  inter 
bilem  atram ,  SC  fanguinem  ni^um ,  tamen  hic  de  hac  re  Philothei  fententiam  afferre 
non grauabimin',inquit ille,  is'icyA,07i  ii,tliiy  tctAcu/xifuec^yafiyxm,PluiA«inKX^ 
cira  fiW’  ytif  ytAaiva  pgA»,-»  <netni,x^  Jjst&fu7itiy,y^  ^A&ey  Tr&em' 

KJsmi.  -n  A My  ytAeo'  Stt>x,i9inuymy  cvtA<^  tsjj/  u;  irS^  ni  vAy  &iiccrlS-,x(rH  ^  ^ 

m  mtj^uny  <XvM,i  «raotsaAnile»  •rpif.  ideft,  Sciendum  autem, quod  hoc  quod  didtur,d6r 
•etffiones  fleuti  ianguis  niger, ab  atra  bile  fic  differut.  atra  enim  bilis  denfr,K  exedens, 
&  acura,5i  Iplendens  dominatur.quod  autem  eft  ueluti  ianguis  niger,  nihil  horum  ha 
bet,fed  ^  tanquam  materia  fanguinis,  ueluti  in  crafsis  uinis  compada  fex. 

Facta  ellanobis  in  antecedente  aphorifmo  diftindio  inter  humorem  mela» 

choheii,  5C  lugram  bilem  de  qua  nunc  lermo  habetur  ab  ipfo,Sf  caufam  ob  quam 

ab  initio 


betincipientibus]  Recens , 
Nos  fimphciter  Hippocratem 

elhgimus,  m  principio  uniueria 


APHORISMVS  XXlf 

ab  initio  letales  flnt  huiulcemodi humores ,  poftea  uefo  iudicatorij  appareant  j  in  illd 
anhorifino  fufficienter  percurrimus,fed  dC  nunc  repetemus, quoniam  ea  qug  funt  ad  ar 
maxime  neceiTaria,  faepe  tradlare  fit  melius.Quado  aliquis  incipit  morbus, fi  qiad 
excernitur  mM  tunc  excernitur  naturte  ratione,fed  fimt  omnia  htec  cailis  praeter  nani 
nun  earum'  qux  funt  in  corpore  diipofitionum:  quo  enim  in  tempore  a  caufis  quidem 
morbum  fedenribus  natura  grauatur.adeft  autem  cruditas  humorum, tunc  aliquid  be 
ne  euacuari  eft  impofsibile.  Siquidem  oportet  co  Aonem  prxire,fubfequi  uero  difcre 
^onem,8C  poftea  euacuationem,ut  bona  fit  crifis,  fiue  iudicium .  Hxc  autem  nos  ipfe 
docuit  in  primo  libro  Epidemiarum,  ita  inquiens .  Co  Aones  iudicij  fecuritatem  falu/ 
brem  fignificant  Cruda  autem  8C  ineo  At  ad  malos  abfcelTus  conUerla,iudicationis  ca 
fentiam,uel  labores,uel  tempora,uel  mortes, uel  eorndem  malorum  reditus .  Qttando 
igitur  poft  morbi  co  Aonem  aliquis  humorum  uitiolus  excernitur, tunc  corpus  a  natu 
ra  expurgatur,  8C  propter  hoc  atra  bilis,  8C  alius  omnis  huiufcemodi  humor, ubi  figpa 
coAWs  in  morbi  proceflu  apparuerint, bonam  fignificat  euacuationem,fi  uero  aliter 
excernantur  fine  ligms  co  Aonis,  exitialis  eft  cafus,quare  cum  in  morbi  principio  lem 
per  fint  ligna  cruditatis,mala  ait  humorum  talium  euacuatio. 

BRASAVOLVS. 

PRIMO  Galenus  docet,8<:  fupaius  in  praecedenti  aphorifmo  atrse  bilis  mentio/ 

nemfaiSamefle- 

s  E  c  V  N  D  o  ,iUa  edocet,  quae  expedit  faepe  tra<Sare,fcilicet  in  morborum  principio 
illa  qu*  excernuntur,omma  fymptomatice  excemijSi  non  per  nattirae  rationem,  natu 
rx  enim  procefllis  hic  eft,  ut  in  principio  nihil  excernatur,  quia  humores  crUdi  funtlfcd 
opus  eft  primo  co  Aonem  praecedere,  deinde  feqiii  diferetione,  poftea  euaciianonem, 
ut  crifis  bona  fit,quat  primo  Epidemiarum  libro  docuit.^  Nota<j,humoris  diferetio/ 
nem  ab  humore  aliam  rem  efle  fecundum  Galenum,  quam  co  Aonem,  quia  ipfam  a  co 
Aone  ab  euacuatione  diftinAim  facit 

Quod  luitur.  Sed  funt  omnia  haec  cafus  prxter  naturam  earum  quae  funt  in  corpo/ 
re  dilpolitionum.  illa  particula,  prxter  naturam,  illam  particulam,  cafus,  determinare 
non  debet, fed  illam,diipofitionu:ut  legi  oporteat, praeter  naturam  diipofitionum, Grae 
cus  enim  contextus  dicit,  «».’  tsjpfantvTa  avitf^iumc  ■fS?  ^  W  imitttTt  mcfit 
Stnat ,  'ideft ,  Sed  limt  omnia  fymptomata  earum  quae  funt  irt  corpore ,  praeter  natit/ 
rmi  ifpofitionum.  '  ;  • 

Quod  etiam  legitur, CoAones  iudicij  fecuritatem  falubtem  fi^ificangfanttterba 
Hippocratis  primo  Epidemiarum,in  ipfis  dceft  in  principio  hxc  particula  celeritate, 
ut  legi  debeat,  CoAones  celeritatem  iudicij  fecuritate  falubrem  flgmficantnam  Grae/ 

ce  legitur,  ffiTOffiai  ■rtr^vTilTte  ieietwtaircjKtaeiiw  ’■ 

Quod  etiam  legitur.  Ve!  labores, uel  tempora,uel  mortes.In  illa particida, uel  tenv- 
pora,Grxcus  contextus  legit,  qUamuis  in  uno  contextu  liatur,  «Tjofef,  8C 

non  «jjSv!,} , ,  'jpo/j©'  autem  idem  fignificat, quod  tremor.Nos  primum  Epidemiarum 
Hippoaatis  librum  confiderantes,  hanc  fententiam,quam  hic  adducit  Galenus,in 
cado  ftatu  efle  reperimus  propfe  firtem,8f  ita  dlcere,Nam  coAones  iudicij  celeritatem 
portendunt, certamtj  falutem;cruda  uero  SC  incotSa  (  licet  Caluus  legat  concoda  ) 
in  malos  abfceflus  conuerla,uel  malas  iudicationes,Uel  labores, uel  tempora, uel  irior/ 
tes,uel  eorundem  reuerfiones  portendunt,  ubi  uides  Hippocratem  legere,  tempora, 6C 
non ,  tremores .  At  fi  deinde  confideremus  quid figm'ficet  illa  Hippocratis  fententia, 
quod  cruda  portendant  tempora ,  conueniens  didu  non  uidetur ,  nifi  intellexaimus, 
quod  temporis  longitudinem  portendunt 
TERTIO  Galenus  infeit,  quando  poft:  coAonemaliqmsprauus  humor  euacua/ 
tur,tSe  corpus  expingari .  ideo  uel  fit  atra  bihs,uel  quicuij  alter  humor,qui  poft  figna 
coAonis  excretus  fit,femper  eft  bona  euacuatio .  Si  iiero  abf^  fignis  coAonis  excer/ 
natur,  mala  eft,  ut  hinc  inferri  liceat,  cum  in  morbi  principio  femper  cruditans  figna  ad 
fint,  talium  humorum  euacuatio  in  principio  femper  eft  mala 
_  Quod  Jegitur,Quando  igitur  poft  morbi  codionem  ahquis  humorum  uidofus  ex/ 
cenutur:Gr3ece  habetur,  Irmi  euu  uH  -a-Ws  vomiutTQ^ilxxetns  aiw 


^0+  L  I  B  R  t  Q_V  ARTI 

ldeft,QiTafldo  Igitur  poft  cotSionan  morbi  crifis  fit  prairi  alicuius  humoris .  Ita  1™ 
contextus  A!dinus,K  antiquus  quem  habeo:  tamen  contextum  quendam  ieoimu^ 

quo  loco  huius  particulae  ‘d^pf^^jhabet  KjtSitf»,  ideftpuri.Nos  potili  j"* 

gendum  putamus,  ^ 

APHORISMVS  XXIII 


QVibufcunque  ex  morbis  acutis, aut  diuturnis, uel  ex  uulneribus,(jue  quon-a 
alio  modo  extenuatis ,  nigra  bilis ,  fiue  uti  fanguis  niger  de  fubter  exierit 
poltrrdie  moriuntur.  * 


DVO  praecedentes  aphorifmi  de  atro  humore  fermone  habuere, uigefimusprimus 
de  atro  humore,qui  tanquam  fex  fanguinis  fit :  uigefimusfecudus  de  atro  humore, quj 
fit  uera  atra  bilisjn  praefenti  aphorifmo  utruriq?  compleiSituf,  8C  atrum  humorem, qui 
ueluti  fanguis  mger  eft,8f  uera  atram  biIem,inquiens,QuicScp  extenuati  funt,fiairam 
bilem  excernant,aut  ueluti  fangmnem  nigrum  per  inferna,hi  poftridie moriatur .  Sint 
uero  extenuati,  uel  ob  acutam  febrem,  quae  illos  extenuauerit,  uel  ob  diuturna,  uel  ob 
uulnus,uel  quocunc^  modo  extenuentur,femper  poftridie  moriuntur.Tamenmagnifi 
cus  dominus  Prifdanus  extenuatus  non  erat,  dC  poftridie  mortuus  eft.  fed  hic  Hippo/ 
crates  ut  cettarn  mortem  notaret,  addit  particulam  Extenuatis;quippe  quum  extenua' 
ti  fuermt,nulli  dubium  eft, quod  poftridie  moriutur.  Oribafius  caufam  reddit:quia(in/ 
quit)nigra  bilis, quae  mater  morborum  dicitur.ipfius  humoris  fuperfluitate  fignificat. 
Sanguis  uero  niger  figmficat  fui  corruptela:nam  uenae  corruptae, aut  efflmmt,aut  con 
tinentur,8C  fanguis  concrefeit,  unde  etiam  niger  eft .  Vera  autem  ratio  cur  tam  cito  ob/ 
eant, eft :  quia  in  hoc  uiro  pefsimae  materiae  abundant,  uires  funt  debiles .  Vnde  6C  i 
Philothco dicitur,  rrWm 

JjfK^inuynt  5TO  mtsfeJ.  ideft,  debilis  enim  eft  in  talibus  natura,  quamobrem  neq  coque 
re  po(runt,ne(J  fecarnere,quae  in  ipfis  funt  praua. 

id3l,Qiiibufcunque.]  fcilicet  hominibus, 
t*  vmitimti  iif  tffli».  idefl:,Ex  morbis  acutis.  ]  Cuiufcuncj  fint  generis  hi  acuti  morbi, 
uel  fit  fbrisjuel  alter  acutus  fine  febre,  uel  fit  acutus  fimphciter,uel  peracutus, uel  ex/ 
quifite‘pfir^utus,uel.acutus  ex  decidcntia.Dehis  omnibus  uerus  efl  Aphorifmus. 

« swAvjjowwii.  ideft,  Vel  diutumis.]In  quocuncf  diuturnorum  morborum  genere  fit,’ 

-  »« •Tpuittjmi/.  ideft.  Aut  ex  uuInaibus.lQiif  adeo  ingentem  (anguinis  copiam  edil 
xerint,ut  uires  debiles  effedacTint ,  Recentes  legunt.  Aut  abortibus ,  ita  in  antiqua 
translationq  habent.  At  re  uera, etiam  ft  ex  abortu  extenuatio  fit;idem  iudiciu  feni  de/ 
bet,SC  fi  ex  partu:unde  ftatim  addidit  Hippocrates, 

,  «  «.Vyaf  Mii^uriiSiJm.ide(i,Vd  quouis  alio  modo  extenuatis.]  Qiiicunif  fitillemof 
bps  ex  infinitis  qui  in  mundo  funt ,  quibus  homines  extenuari  ppmmt .  Intellige  ufflo 
per  Bxtenuata,multum  debilitatatetia  fi  in  corporis  mole  aliqui  extenuati  non  fuerint, 

Suirium  debilitas  ad  huius  aphorifmi  uerificationem  Cius  eft ;  tamen  corpora  que 
itata  funtjfimiil  ac  femel  pt  plurimum  tenuiora  reddita  funt. 

XdiH  litAeuytc,  idefi;,Nigfa  bilis.  ]  Qiiac  fuerit  nigra  bilis  naturalis. 

«  wn  miut  vstU^».  ideft, Vel  uti  fanguis  defubter  exierit.]  Nofter  antiquus  codex iM 
habet.  Vel  ut  fanguis.bf  non  adeft:particula,niger ;  K  Galenus  in  Commento  non  efl< 
ponendam  edocet,  fed  inter  interpretandum  fupplcndam.tamcn  Aldinus  codex  ipfans 
pofiiit, inquietis,»  «wj/ nifM/  uero, fubter  exieriuper  hoc  no  inficians, 

fi  per  fuperiora  exierit, quod  idem  indicium  ferri  no  debeat:nam  &  fi  per  tiomitura  ex/ 
eant,poftridie  moriuntur.  Propterea  nos  potius  Icgendu  putamus, ut  Hagonenfis  con 
textus  facit,  'tTrUh,  ideft  cxiait,8C  non  votA^Kjideft  per  infernam  partem  eximt:nai» 
fiue  per  fuperiora, fiue  per  inferiora  exierit,  mortem  poftridie  futuram  prscdicit,K  for/ 
te  per  fuperiora,  magis  quam  per  inferiora. 

T#  kgSyliiTKXji^.  ideft, Poftridie  moriuntur.  ]  Qiiid  uero  intclligendumj^t^ 


poftridi?,  dubium  uidcnir;multi  intelligunt  breue  ipatium  fignificarbalij  propinqimm 
diem  iudicatorieNos  uerb  inteHigimus  id  quod  a  particuSa  poftridie  fignifi'carHr,idtft 
diefequcti.uel  altera  die.  Antiquus  codex  qui  apud  nos  eft,con-exit  particula  i/s-tj»»»:, 
dC  legit  7H  icigi  «*<>V,idcft  poftera  die.  Oribafius  cur  moriant  edocere  uoIens,inquif, 
Et  tribus  quocj  modis  moriuntur;hoc  quia  laborat  naturaialtero  quia  ipfe  fanguis  un.< 
de  habuit  alimentum  natura, emanat;tertio  quod  locum  ubi  confederit, occidit  &:  debi 
litat, quare  poftero  die  moriutur.Imd  ipfe  hoc  loco  pulfum  tendenris  ad  mortem  in  orx 
dinm  ponitinam  primo(inquit)flu(fiuofus  pulfus  iitxta  pollicem,qui  cft  uehemens  SC 
faqucns,poftea  uermiculans,qui  etiam  eft  debilior  priore ,  deinde  lormicanSjqiri  pro/ 
ximam  oftendit  mortem. 

GALENVS 

Sermo  in  hoc  aphorifmo  eft  potentia  talis;fiue  atra  bilis,  de  qua  antecedens  do.' 

cuit  Aphorifmus ,  fiue  nigra ,  quae  fangtiini  nigro  afsimilanttir ,  de  quibus  prior 
aphoriimus,  his  qui  ad  extrema  extenuatione  uenerint, apparuerint, poftridie  moriiin/ 
tur.Eft  enim  in  talibus  natura  imbecillis  adeo, ut  non  poffint  cocoquere,  neq;  difeerne 
re,necp  excernae,qute  ita  praua  exiftunt.Propter  morbi  igitur  magnitudine, cum  con 
tineri  nequeant, effundutur,8£  idcirco  funt  dimcilia.Mortem  aut  non  in  poftremis  affc 
runqut  in  alrjs  cotingit  morbis  propter  uiriu  imbecillitate.  Oftendit  tame  in  hoc  apho 
rifmo  manifme,quod  K  in  priore, cum  dicebat, Deiedbones  nigrp  qualis  fanguis,fub/ 
audire  oporteat  nigeriut  tale  fit  plenu  deiedioes  nigrae, uel  qualis  fanguis  niger.  Often 
dit  aut  K  quod  nos  bene  a  nigris  bilem  nigra  ieparauimus.Haec  enim  fanguini  denigra 
to  fimilia  uidcnf,  differetia  in  eo  quod  fufa  funt.K  non  concreta, ut  ille.Nigra  aut  bilis 
di  in  eo  quod  fufa  eft  abfqj  cocretione,K  quia  fulgente  habet  nigredinem,  K  praterea 
mordax  eft,ficuti  acetum, terram  abradit,atcp  fementat,quorum  nihil  nigris  adeft. 
BRAS A VOLVS 

PRIMO  Galenus  aphorifmi  fententiam  enarrat, inquiens.  Si  atra  bilis, aut  ianguis 
niger  exierit,in  his  qui  extreme  extenuati  funt  ( notai^  hanc  extrema  extenuationem  ) 
poftridie  moriuntur,  quia  naturam  adeo  imbecillem  habent, ut  concoquere  nonpoflit, 
nccg  difcernere,neq^  excernere  illa  qup  ita  praua  exiftunt.Ex  quo  loco  id  etia  colligere 
oportet, aliud  efte  concoquere  apud  Galenum, aliud  humorem  ab  humore  difeernere, ' 
K  feparare.  Cum  uero  morbus  ingens  fit,haec  contineri  non  poftimtjfed  efuinduntur, 
K  magnam  difficultatem  oftendunt. 

^iodIcgitur,Dequibusprioraphorifmus;Gracceeft,  ^  «po  litant,  ideft,de 
quibus  aphorifmus  qui  ante  illum. 

Quod  legitur.  Propter  morbi  igitur  magnitudinem  cum  contineri  nequeant,  effliiv 
dunturiGracce  eft,  <$(.  ouS  ia  /i»  ideft, propter  ma/ 

mitudinem  igitur  morbi  efTundimtur,  non  tolerantia .  Antiquus  contextus  quem  ha' 
beo,hanc  partem  aptat,legcns  -n  styiiXriiy,  ideft,exceriutnontolerans,ueI 
non  contedum.  Qiiod  legitur.Et  idcirco  fimt  difficiliaiGr  jce  eft,i(^  ittum 
nos  potius  legendum  putamus.  Et  idcirco  funt  molefta.  ut  facilius  id  quod  dicitur  ex' 
primatur:quamuis  uocabulum  difficile  etiam  fignificet. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docct,mortem  poftero  die  iequi  ob  uirium  imbecillitatem, 
ficuti  K  in  alijs  morbis  fit,in  quibus  uirium  imbecillitas  eft  caufa  mortis. 

Qp°d  luitur.  Mortem  autem  in  poftremis  afferunt.legcndum  eft ,  Mortem  autem 
altera  die  afferunt  Grasce  enim  cft,  -ny  Sei/ttity  ^  t/sSjiV  tfijla, 

tertio  Galenus  docet  8£  in  hoc  aphoriimo  quando  didtur.  Et  uelim'  ianguis, 
addendum  efle  uel  fubintelligendum,niger.  Sicuti  etiam  fecit  in  aphoriimo  uigefimo/ 
primo,ubi  dicebar, Deicdliones  nigrae, uel  ficuti  fangius:fubaudireoportcbat,niger. 
Qiiod  legitur, Oftendit  tamentGrace  cft,  h/li  fiam  (S^,  ideft, oftendit  quidem. 

.  Dcniq;  Galenus  docet,  ab  Hippocrate  differentiam  oftendi  inter  bilem  nigram,K 
languinem  nigrum:  quam  differentiam  K  ipfe  fuperius  pofucrat  hic  uero  differentiam 
'■^“fftiibus  manifeftius  offendere  uidetur,quam  fuperius  fecerit,  nam  dicit,humores 
ucluti  fangu^  niger, fanguini  denigrato  fimiles  uidcri,ab  ipfo  autem  denigrato  fanguf 
ne  in  hoc  diffcrunt,quia  fimt  fufa  &:  non  conaeta,ut  cft  fanguis  dcnigratus;8C  nigra  bi 
ee  }  lis  eft 


iit  tISRI  O-V  AR  TI 

lis  eft  quidem  fufii,S£  fulgentem  habet  nigredinem,a:  mordax  tft,  ficuti  acetum  V*. 
ram  abradit  at$  famentatrquas  operationes  nigra  illa  excremeta,quae  &ngijini’ni^ 
alsimilantuTjfacere  non  poliunt,  ™ 

APHORISMVS  XXIIIi 
]l3  IfEcuItas  intcftinorutn , fi  ab  atta  bile  inceperit,  letalis  efi, 
ERASAVOLVS 

ALIAS  a  nobis di(lumeft,interriopraefertimAphoriimorumlibro,ralfampftt* 

tam, atram  bilem, &  flauam  bilem  difficultatem  inteftinorum  inducerepolTe:  8C ptzttr 
lios,nullum  alium  humore  eandem  uim  habere .  At  fi  tu  in  medium  affoas, bilem  pra/ 
lineam,at  eam  qua  Auicenna  fuo  nomine  zinariam  uocat,eragini  ferri  limilem,q^ 

5.  hsc  ex  bilis  naturalis  aduftione  fiant ,  eas  ad  atrae  bilis  iymptomata  deducere  oportet; 
jiempe  difficultates  inteftinorum, quae  ab  his  incipiunt,letales  funt;modo  Cnt  huius 

generis  biles  per  aduftione  fada:,8£  non  humores  eodem  colore  imbua',uiridi  inquam 
eC  eruginofo,  qui  quSdo$  ex  incodHonc  in  noftro  corpore  nafcunf,led  biles  non  fijnis 
imd  potius  inter  pituita:  fpecies  numerari  debent.  Ad  rem  igitur.  Qu*  a  flaua  bile  fit, 
Inteftinorum  difficultas,  ita  perniciofa  non  eft,  fed  ex  ea  multi  fananturtfanantur  quom 

j  .  KquiexfalfapituitaafFe<ftifunt.Atfiabatrabileinitiumhabuerit(uthicdicitHippo 

’  crates)letalis  eft.  Vlcera  enim  profunda  in  inteftinis  facit,quac  ob  inteftinorum  ten^ 

,  lem  fanari  non  pofrunt.Bt  ut  Philotheus  hic  dicit, 

Iviam  mrlui,J^  10  '^'Maaiunt  iaJjj 

otTt  xau  tSu  -it  a»; 

•1  Jlvfftjvneia.  ideft,  fi  emm  nigra  bilis  in  terram  effufa  fermentat  ipfam ,  propterea  quod 
*cris  eft  SC  tenuis,ficuti  acetumlmulto  magis  in  noftro  corpore  interitum  faciet,quuin 
molle  fit,8l  fenfibus  praeditum  .Quamobrem  propter  exelionem  bilis,  difficultas  intv 
ftinorum  mortalis  eft. 

Avo^ateit-  ideft,  difficultas  intertinorttm.]  0«»  fblum  eft, cum  fanguis  excemftqr,' 
fili  inteftinorum  abrafiones  fimul ,  adeo  ut  intemnaipfa  exulcerentur.Tamenquadoqi 
ab  alijs  membris  inteftinoru  difficultas  inducitur, Si  non  ab  inteftims:  ita  intelligentcs, 
quod  ah'a  membra  huius  generis  materias  ad  inteftina  tranfmittant,q«aE  ea  excotienq 
at  mataia  illa  ab  ipfis  inteftinis  initium  non  habeat .  Nos  Hippoaatem  de  ea  intefti/ 
norum  difficultate  potius  loqui  putamus, quae  ab  inteftinis  initium  habet;fi't  quandpqi 
ab  extrinfecis  caufis,ut  a  falfugineis  cibis,amaris  8i  excoriatiuis:fed  mfi  in  inteftina  ue 
hemefer  iraprefirerint,8i  illius  generis  humoru  multitudine  genuerint, illis  cibis  poftha 
bitis  ex  fe  fere  fanantur-  «y  4»  (itAmtrar  (tp/»7«a.  ideft,  fi  ab  atra  bile  inceperit. 

edMiulwfwifi,  ideft  letalis-]  Scito  autem  bilem  atram  ex  omnium  humorum  aduftione 
fieri  pofTeltamen  illa  fola  letalem  dyfenteriam  facit,  qua:  ex  aduftione  bilis, uel  attj  bili» 
fitEt  ideo  hic  atram  bilem  intellige, ex  bilis  aduftione,aut  atrae  bilis  fadatn. 

Si  uero  dicas,  uideri  bilem  flaiKm.dylenteriam  pcriculofiore  inducere  drf)cre,quSi» 
uel  aduftam,uel  atram  bilem, quia  magis  calida,magis  fubtilis,8i  magis  penctrans.Re 
fpqndemus,hanc  flauam  bilem  facilius  a  natura  regulari,  &  facilius  ad  benignum  con/ 
uerti.  Atta  uero  bilis  magis  inhaeret, SC  ob  eius  lentorem  dimoueri  non  poteft :  nec  me/ 
dicamenta  inteftinis  inhgrerepolfimtiquia  ab  hac  atra  bile  iam  occupata  funt,8l  ita  in/ 
haeret, ut  inteftinorum  cancer  appellari  poffit ,  &  Galenus  eam  dixerit, uelun'  canaum 
<nteftinorS.unde  Galenus  in  libro  De  atra  bile,fccunda  pagina, inquiuNunquid  emm 
dum  flaua  bilis  in  partem  aliquam  decumbit,  eryfipelas  generabiturf  dum  atra,carbun 
culus  8£  cancerCC^oniam  profundae  corporis  partes  adamantis  naturam  fortitaenon 
limqfed  eildem  quocp  Itibijciuntur  afFediibus.  (piorum  utic^  catilam  effeftricem  certo 
poteris  cognofcere,inhis  clare  bilis  utraq;  intefhna  rodere.  Alias  aliud  apparet,  cuieS/ 
tp  potilRmu  inhxferit-  Interdum  dyfenteriam  longe  pcriculofiflim5,8l  nullo  pafto  cu^ 
rabilem  pariimt.Atqj  hinc  Hippocrates  in  aphorifinis  faiptum  reliquit,  DyfenteriaU 
ab  atra  bile  inceperit, letalis  eft.  Ego  aut  infiiabilia  efle  omnia,qu:t  propter  atrS  bilem 

exulcerM» 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  X  X  I  i  i  f  6of 

atulcerataruflt,affirmairi;mfi  quis  fanatione  uocare  udit,  quando  partem  afferam  or/ 
bictdatin)  ad  lanas  ac  integras  ufep  excideris  uniuerfam.  Quemadmodum  igitur  intefti 
hiim  ab  atra  bile, nulla  curationis  fpe  exulceratur ;  periculofe  uerO  a  ffaua,conliat  alias 
partes  fingitojqnst  inalto  latet, longe inteftims euenobiliores.Huc accedit, qj inteftw 
na  facilius  curari  poflimt  pharmacis,  quae  pa  anum  mittuntur,  affedis  partibus  ftarim 
incidetibusan  alijs  necj  hoc  facil^oteft  fieri .  Vnde  ex  Galeno  hic  habes, dyfenteriata 
ab  atra  bile  fa(Sam,infanabilem  elfe :  tato  minus  morbi  alij  in  alijs  partibus, qui  ab  atra 
bile  fiunt,lanari  poterunt :  tum  quia  inteftina  ignobiliora  iunt,tum  quia  medicamenta 
per  inteftina  tranfeunt.Quod  diOTm,rao'one  quandam  a  recentibus  fa(Sam,abfurda(n 
«ddinNam  ipfi  ratione  reddere  uolentes,  cur  haec  dy fenteria  qUf  ab  atra  bile  fi't,infana  ^ 

bilis  fit, inter  alias  fuas  caufas  hxc  referut, qiiia remedia  ipfis  appUeari non  poflirntCu  ‘ 

ius  Oppofitu  hic  dicit  Galenus,  Remedia  inqua  inteftims  facilius  applicari,im6  medi/ 
camenta  per  ipfa  tranfeunt  inteftina.quod  de  his  quae  per  os  fumimtur,intelligercopor 
tet.Et  ad  partes  pem'tiores  comparatione  facit.nam  fi  de  partibus  fuperficialibus  intelli 
geres, ut  dicet  in  hoc  comento  Galenus,ipfis  facilius  remc*a  applicatur,  ^  inteitos* 
hoccj  ueru  eft  in  his  medicametts  quae  forinfecus  applicant , non  aut  in  his  quae  bibunt 
K  deglutiuntur.  Galenus  quotp  in  Introdudorio  fibi  adferipto  dicit,dyfenteri3fa«aan» 
ab  humore  acti  incurabile  efle.  At  fi  locum  illum  conteplemur,id  no  dicit  quod  multj 
putant, dyfenteria  talem  elle  incurabile ;  fed  dicit,Hippocrate  prohibere  ne  curetur, 8£ 
dedyfenteria  loquitur, quae  in  mOrbi  decefflotte  fit,K  quae  fccundu  Hippocrate  curari 
non  debet;caufam  uero  addit  Galenus,ne  alin  quempiamaiore  morbu  accerfat.  Galc 
rus  etia  in  quinto  libro  De  ufu  partiS, docere  uolens  naturS  effe  iuftiflimam, qug  omni 
bus  mebris  qux  fibi  conueniut, tribuat, ut  neruos  maiores  partibus  quae  magis  fentire 
dAet,8C  minores  partibus  quae  minus  fentiut,&  ad  nutrimeti  mebra  tranfeut;  .ppterea 
docet,inteftina  unu  quedam  neruu  5C  illum  paruu  habere :  unde  fenfum  alique’,S<:  non 
perfeAl  ne$  exquifitS  habef-T unc  inquit;unde  alicubi  ait  Hippocratesjdyfcntaia  S 
ab  atra  bile  inceperit,letde.  An  uero  aliqua  dyfenteria  incipit  a  nigra  bile,tantu  ienfiint 
habetibus  inteftinis,ut  cofeftim  quod  cotriftat  expellaqfortaffis  uti<$  interrogabit  no» 
aliquis.  Ad  que  relpodere  iuftu  eft,quod  incipit,aperte  ajmarctecatifam  uero  fi  uis,eius 
quod  fit  difcCTe,memeto  mihi  reuolJitionS, quas  utnoneftlmdaf,exeat(j  cito  ab  intefti 
nis  dbus,fa<ftas  effe  moftrauimUs.  Iii'c5uerlionibus  enim  SC  fluxionibus  inteftinorunt 
deteta  quadocp  acris  liiperfluitas,primo  quidem  radit  inteftinu,  deinde  aut  &  corrodit: 

.  ex  quo  igif  8C  nuc  no  fufficit  fentiedi  facultas,8f  promptitudo  ad  nil  patiendutfed  ulce 
rant  pleruCp.aut  acredine  fugfluitate  corrola,aut  multitudine  immoderata, uelut 
*avir(<*i.i,diIuuio  aliquo  uioleter  c6pulfa,quid  uti(5  putamus  ea  pati potui(re,fi  uix  fert 
fitiua  fetSa  elTent  f f  pter  hac  igit  caufam  unus  in  unaquaq?  circuuolutione  difl^inat 
neruus,ficuti  K  arteria  SC  uena.unde  8C  fi  pariS  fentiat  inteftina,tame  male  affigunt, 
ulcerant  :8f  ulcerationes  fiunt  adeo  profundp ,  iit  in  cancru  tranfire  uideanf.,  S  cito  prte 
terea, ab  Hippocrate  dici,Si  inceperittquia  hoc  dices,in  inteftims  dinfuilTe  fignificat; 
nam  cum  fit  humor  tardus  SC  frigidus,  tardius  imprimit,  praEfertim  qm'a  inteftina  pard 
fentiSt.Adde,q)  fi  in  declinatione  fit,ita  letalis  non  eft,fed  quado*  bonum  prxdicfefii 
morbu  alique  qui  in  declinatione  fit,confequaf.Et  ideo  ab  Oribafio  dicitur, Qilg  fi  ab 
initio  ab  ipfa  nigra  bile  initin  habuit,ommbusmodis  mortale  eft.  Sed  fi  prius  fiat  dyfen 
teria,8C  fic  fubfequatur  atra  bilis,  utr  um  mortem  inferet  an  nonfDidmus  id  aUquadoj 
nonfemper  accidere,quiaiam  afletftus  debilis  inuenitur,uirtus  autem  fortior, 

GALENVS 

A  B  illa  qux  a  quibufdS  rufra,ab  alijs  bihs  flaua  nominatur,magna  ex  parte  incipit 
.xVinteftinoru  difficultas ,  abrafis  prius  in  fumma  parte  propter  humoru  acritudine 
tntcftinis.-poftea  uero  exefis,adeo  a  exulcerenf.Hanc  igif  inteftinoru  difficultate  faepe 
UMuimus.Quat  uero  ab  atra  bile  fit,infanabilis  eft,  cum  nihil  differat  h  cacro  ulcerato. 

Vbi  i^tiff  hic  cancer  in  fumma  parte  c6fiftens,fit  cu  difficultate  fanabilis,  aut  omnino 
Inlmabih's,cum  tame  poftit  cotinuo  mediana  habere  infidentem,rationabile  eft  illum  . 
qui  occupat  inteftina, non  folum  quia  nihil  illi  continuo  adhierere  poteft,  iierum  etiam 
quia  femper  ab  alimenti  fupafluitatibus  tangitur, effe  pemtus  infanabilem. 


Q_V  A 


P  R I M  o  Galenus  docet, quod  multas  dyfenterias  a  flaua  bile  ortas  fanauerit  in  am 
bus  inteftina  prius  abradebantur, deinde  ucro  adeo  exedebantur,  ut  ulceraretur  &  no 
hoc  anno  millefimo  quingenteflmo  trigefimofeptimo ,  qui  hunc  morbum  fere  eniefc' 

micumhabuit,multos  ope  medica  fanauimus. 

Qiiod  legitur,  A  quibufdam  rufFa,ab  altjs  flaua, duo  funt  uocabula  Graea  hoc  inio 
co,  SC/wte.  Leonicenus  interpretatur  ruffam.Hermolaus  pallidam  & 

luteam,ea  autem  bilis  lutea  eft.  * 

Quod  legitur,  Abrafis  prius  in  fumma  parte  propter  humorS  aaedinem  inteftinis 
illa  particula  in  fumma  parte,in  contextu  Graco  non  adeftiEt  illa, humorum,  legit  hii 
moris.inquit  enim,  IvctiXioiy  lAi  ric  TifiSnt  n  i/I&.iivtmti  -ffr  ldeft,aulce 

ratis  quidem  prius  propter  humoris  acritudine  inteftims.Sf  melius  eil  Iwere  humoris 
in  fingulari,fcilicet  biliofitquanj  humorum,in  pluralitquia  de  flaua  bile  hic  tantum  fer 
mo  fit.  Quod  etiam  fequitur,Poftea  uero  exefls  adeo  quod  exulcereturtfequi  debet. 
&  accidat, uel  fiat  dyfenteria.nam  Gracus  contextus  ita  habet, 
fty  <Sf  Ultst/i&iBjKsa  ytn&ttt  </!v(rjvnei«».ideft,Pofi:ea  autem  exefis  adeo  ut  exulcerentur 
&C  fiat  dyienteriattamen  in  antiquiori  meo  codice  illa  particula  eil  obelo  coniblfiu  ’ 

S  B  C  V  N  D  O  Galenus  docet,  dyfenteriam  ab  atra  bile  fa(fiam,inianabilem  eire,quia 
ab  ulcerato  cancro  nihil  differt.  Cancer  autem  fi  in  iiimma  corporis  parte  fit  difficulter 
fanatur, aut  non  fanatur :  cui  tamen  polTunt  continuo  applicari  remedia,  quanto  magis 
inteftinorum  cancer  infanabilis  erit, ciri  praefidia  quae  inhacreat,applicari  nonpolTunt. 
Secus  eft  de  pratfidqs  quat  per  os  dantur,  nam  illa( ut  Galenus  in  libro  De  atra  bile  do/ 
cet)melius  eunt  ad  int^ina,  quam  ad  alias  partes,  tum  etiam  quia  femper  inteftina  a  fu 
perfluitatibus  alimenti  tanguntiu-.Ideo  hacc  dyienteria  infanabilis  eft. 

Quod  legitur, Non  folum  quia  nihil  illi  continuo  adhacrerepoteft.Ioco  huius  parti/ 
culac,nihil,GraEce  luitur  Nullum  medicamentutdicit  enim,ow  iavty'^iaAi!tj(ey  Aii* 
Sm  4*7rtuiv!  ituhiy  ifetfyami/  id  eft,non  folum  qiria  nullum  medicamentum  illi 

continuo  adhsrere  poteft. 


tuis  quidetn  fupra,qualifcuaque  fuerit, malus,  infra  autem  bonus  eft. 


QV  0  T I E  s  humor  aliquis  per  trias  fibi  improprias  euacuatur,  nunquam  bonum 
eilrper  proprium  uero  8C  conuementem  meatum  cuacuari  bonu  eft. Quod  fanguis  per 
fuperiora  euacuetur,eft  regio  non  propria :  per  inferiora  fatis  propria,ideo  fanguis,  qui 
per  faperiores  partes  euacuatur,  qualifcuni^  fit, malus  eft ;  qui  ucro  per  inferiores,bo/ 
nus  Philotheus  dicit,  usiu  fl  Uy/anut  &i«  c-vii^xtucrQ-  ideft, 

Ethic  de  euacuatione  per  uiolentiam  iymptomatis  diiputatur. 

Alii*  iuiiieSiff  (iSi,  ideft.  Sanguis  quidem  fupra.]  Poteft  autem  fanguis  fuperius  exire, 
per  nares,  K  per  os,8f  per  oculos,8C  per  aures.  Si  per  nares  exeat,  non  femper  malus 
cft,fed  plerunq!  optimus.nam  eo  nonnunquam  optime  crifes  fiiint,  multat  sgritudi 
nes(Oribafio  etiam  tefte)languinefliienteexnaribus  fanatur,  ut  caufon,  &  fynochus, 
K  angina, &  dolor  capitis .  ideo  hic  HippoCTates,de  exitu  fangirinfs  ex  naribus  fermo/ 
nem  non  habet,quoniam  tantus  author  mentiri  non  folct,nec  fallere  lecftorem.ex  auti' 
bus  non  nifi  rarilsfme  ianguis  exit,aut  ex  oculis, nifi  hac  partes  perculfe  fint .  ideo  ma/ 
Ius  eft,  qui  ita  exit  fanguis,  faltem  per  uiam  figni .  T amen  nos  religioiam  uidimus , 
nunc  curamus, quae  menfes  nori  habet,  quum  in  ea  aetate  fit,  in  qua  habere  deberet ;  at 
fingulis  menfibus  fanguinis  copia  ex  oculis  bC  auribus  exir.  Aliam  cinauimusjfli  a' 
•  nitati  rcftituimusjcui  fingulis  menfibus  fanguis  ex  ore  prodibat .  Pliues  uero  noti^ 
mus,  K  nunc  cognofeimus,  quibus  fingulis  menfibus  per  nares  fanguis  fcaturit.  Sri 
ue  ergo  ex  ore  prodeat  fanguis,  fiue  ex  auribus,  fiue  ex  naiibus,  fiue  ex  oculis, 

femper 


r 

APHORISMVSXX^^ 

femper  eft  malus :  quia  per  inconuenicntia  loca  prodit  is  fanguis  in  mulierltus :  fed  ^ 
botiiJK ,  quia  illos  humores  euacuat ,  qui  per  conuenientem  uiam  non  euacuantur,uia 
conueiitens  elTet  uterus.Malus  autem  eft  hic  fanguis, quia  malas  diipofitiones  tum  ute 
rijtum  fuperiorum  partium  figraficat:  uteri  inqua,  quia  adeo  obftrufusjut  id  quod  exi/ 
re  deberet,non  exeat:partium  uero  fuperiorum, quia  8C  ipfac  male  affecftg  funt-nam  fan 
guinem  reapiunt,quem  recipere  non  deberent.  In  uiris  autem  fanguis  femper  malus, 
qui  per  aures,oculos,8f  os  exit;non  autem  qui  per  nares.  GaIenus,8C  poft  ipfum  OnV 
bafius,per  fanguinem  fupra,fanguinem  per  os  emiiTum  intelligunt.nam  re  uera(  in  ui> 
lis  pr£fertim)per  aures  oculos,non  nifi  per  uiolentiam  emittitur:  per  nares  pleruncft 
eft  bonus:per  os  uero  nuqu^  eft  bonus.nam  fi  per  os  exeat,opus  eft  uel  a  capite, uel  a  - 
pulmone ,  uel  a  canna,  uel  a  pecftore,  uel  ab  ore  ipfb,  uel  a  uentriculo  prodire,  A  qua/ 
cuncp  uero  parte  harum  prodierit,  femper  eft  malus,  quia  in  ahqua  parte  malum  pracfi/ 
onificat.nec  intelligas,quod  fit  malus  (anguis,  ideft  eius  fubftantia  mala  fit, quia  etiam 
bonus  effe  pofTetja  tamc  malum  praEdicere.  Non  defimt  uero  fua  indicia  fi  a  pracdicftis 
locis  exeat  fanguis ,  Nam  fi  a  pulmone  fluxerit,  cum  tufsi  expuitur,  K  ualde  fpumofus. 
eft,atcf  fubtilis.fi  a  pecftore  uenit,non  multum  (pumofus  eft,  tamen  aliquam  habet  (pu 
mam.  nam  &C  qui  ab  ore  exit,aliquam  (pumam  habet,  quia  (piritus  qui  per  cannam  aci 
os  tranfit,  ipfum  agitat.  Sed  qui  ab  ore  eft,  cum  faliua  exit .  Si  ex  pulmonis  canna  pro/ 
dicrit,pruritus  quida  in  illa  parte  perfentitur,8f  ciun  rafcatione  exit.  Si  ex  capite  fhiat, 
cum  attracftione  quadam  a  partibus  fupaioribus  ducitur;!!  ^  uentriculo, cum  uomitu. 
Sed  a  quocucj  horum  membrorS  exierit, (emper  eft  malus.nam  fempa  mal(5  quid  por 
tendit. cum  enim  pa-  os  exit,  opus  eft  aliquod  pracdicftoru  membrorum  diftuptam  ue/ 
nam  habere,  aliter  non  exiret  fanguis;uel  os  apertu  habere.  8C  ideo  fignum  malum  eft, 
&C  ipfe  fanguis  malus  efle  poflTet ,  fi  mala  qualitate  affecSus  elTet ;  tamen  quod  ipfe  ma/ 
Ius  fit,non  eft  opus. 

iialoiJ  tS/  a>,  ideft, C^alifcmcg  fueritllta  antiquus  meus  contextus  habet,fed  Aldf/ 
nus,8f  alij  legunt ,  oxsisy  cS/  s.  tamen  fenfus  idem  eft,  8C  etiam  uerba :  quia  ifaioy  «wai 
cmUif  in  ufu  eft  apud  lonestquorum  linguam  peculiarem  habet  Hippoaates .  Intelli/ 
gc  autem  qualifcuni^  fuerit  fanguis,uel  bonus,  uel  malus,uel  mixtus  alrjs  humoribus, 
uel  fimplex.uei  niger, uel  ruber, uel  calidus, uel  frigidus, uel  ex  uena  exeat,uel  ex  arte/ 
ria^uel  crafllis,uel  fubtiiis,uel  paucus, uel  multus,  adeo  utillaparticula,qualifcun(p(M 
cct  fanguinis  qualitatem  fignificare  uideatur)  t^en  ad  quanutatem,K  ad  alia  prace 
numerata  amplietur.Philotheus  hoc  modo  interpretatur,  mr 

<Mr,  en  «n  enttfcA«e,(iv4i9^  .  ideft.  Qua/ 

lifcuntj  fuerit ,  hoc  eft  fiue  (pumofus,  fiue  flauus,  fine  ruber,  fiue  mger,  furfum  per  o» 
fluens,malus  eft.  . 

KJtusy  1  ideft.  Malus  eft  hic  fanguis, uel  quia  malum  fignificat,quamuis  contingere 
pofsitjouod  8C  ipfe  fanguis  malus  fit.  Eft  autem  malus  fecundum  Oribafium,quia  eft 
umuerfalis  «xcretio:nam  ex  fanguine  totum  corpus  nutritur:exaetionem  itac^  iangui 
nis,mors  fubfeqiutur.Philotheus  autem  cur  haec  mala  fint,caufam  reddere  uidetur  in/ 
quiens,  tTraJ^H  m  anu  itestit  Lveiit^fieJ  amy  iSf  i»i7B,i(s6t  tui» Jjh.  «wa 
tiiamy  tS?  A’  waSgKmy,»  *|i|/  l^iSfj^vna.cTri^  «t>®V  gity.  ideft,  Qiioniam  par/ 

tes  quae  fuperius  funt ,  magis  propriae  funt  quam  illae  parces  quae  deorfum  funt,  dC  ipfe 
met  fanguis  qui  fuperius  fertur,uel  per  apertionem  capitum  ua!brum,uel  per  dilatatio 
nem,ud  per  difruptionem  exitiqupd  quidem  malum  eft. 

K«7»i<ft'a5(«^<l(/.,idcft,D  eorium  autem  bonvis .  ]  Ex  hoc  enim  corporis  uires,ualidas 
^e  ad  ea  «pellenda  quae  obefle^oirimt,ikra'ficatur,K  hoc  fit  per  mas  conuenientes. 
Scito  tame,  fanguinem  deorfum  exire  poifi  per  uterum,per  anum, per  ueficam,K  per 
hatmorrhoidas  ..Qiiiprr  ueficam  exit,  femper  malus  eft,  faltem  per  uiam  figni.qui  per 
anum  «it,8f  non,p,e«\ftjm,9rrhoiftas,&  ipfe  malus  eft.nam  exire  non  poteft  nifi  aliqua 
uenadiirupta,qu3£  fi  fanguinis  copiam  emittat,pefsimus  eft; fi  parS, minus  malus.Qui 
p^h£rac)rrhoidas,«it,boiiius,idefl:(ut  Galenus  interpretatur prEfertim  dehaemorrhoi 
dibus)miniB  m8ju^;8i,,quando($  bonus  eft,quia(ut  Oribafius  dicit)fanat  quandocp  d 
magnis  *gritudinihus,.  nam  aliquando  melancholicos, aliquado  elephanticos  fanat,8d 

corpus. 


corpus  sb  atra  bile  ercpurgat.  Leonicenus  ita  abfolnte  interprctaturjnfra  autem 
nus  eft:K  nihil  aliud  addit.Idem  facit  Theodorus,  qui  didt.  Infra  aute  bonus  ell-flf 
hil  aliud  addit.  Sed  in  antiquo  Grgco  codice  quem  habeo,K  in  AIdino,8C  in  ooinib» 
quos  uidi.Si;  in  antiqua  translatiorre  duo  alia  uerba  funtihacc  inquam,  m  liAmcc-iJr 
fWVTa,  tdeft, nigra  fubflu€nria:ut  fimpliciter  non  dtcar^langumem  qiri  per  inferna 
bonum  eire:quia  etiam  malus  efle  poteft .  Sed  dicit,  Iiifta  ante  fi  niger  fttixeriLfaonns’ 
Hoc  Galenus  in  Commento  interpretatur,ut  uidebimus .  SC  illi  Graeci  contextus  me/ 
lius  fe  habent, qui  illam  particulam  Nigra  fluentia, in  fine  non  ponunt, fed  in  medio.mt 
is  contextus  facit,qui  ia  legit,  iwroc/S  contextns  ne 

roHagonenfis  legit,  acfidicat,eireina 

la  quando  niger  fiierit.  Philotheus  etiam  totum  hoc  fimul  coitiungere  uideturideor/ 
fum  autem  bonu  ni^a fubfluentia,Bius  uetba  hatc  funt,  tum  Ji iya3ay,m  nihmx-in/ 
jfUfiSvmJim  ttitavoif.areu/lH  ronp  mtli/uiSf  tittm.  idefi:,deorfum  autem  bonum 

nigra  fubfluet{a,uel  melius,  quoniam  ea  quae  fuperius  runt,minus  propria  funt  his  qu* 
deorfum  funt.  Sed  hac  ratione  non  contentOs,^teram  ponit, inquiens,  icyttiiy  ih  *iu/ 
}uw  rnifiSs  o  »  L^/mns  « ytytcfSHf, 

Urtaycifiie  (^aifrO  ‘wSswrffsJiDAui  «850/0» 

A’  iA' Ann  1»  L^mn  lai 

eixf  iyxSi  Utiy  mt  xiivmliMs.iira  vAS^  tf >«6'J«i.idefl:,bonum 

efi:(hocquod  dicitur)mgruffl  excremetum,notlfimplicitermelancholicus  humor,fed 
euacuatio  perhaemorrhoidas  fadia :  nam  melancholicas  pafsiones  fanat,  quando oiim 
homiras  natura  multum  melancholica  humorem  a^egauerit,  8f  per  htemorrhoidas 
euacuatur,hoc  bonum  eft,uel  mehus :  etenim  ne®  ipfa  euacuatio  proprie  bonaeftob 
immoderanriam.Hac  erum  ratione  frequenter  hydropes  inducit. 


GALENVS 

Dt  nigris  deiedlionibusfermo  habitus  ab  ipfbefl:  in  praecedentibus  Aphorifinis, 
nunc  uero  de  his  quae  uel  per  os,uel  fedem  excemutur  uerba  fecit.  Q^e  in  pro/ 
pofito  aphorifmo  audiemus  ipfum  dicentem,  fupra,  eamquaefitperos  Iblam  exaetio/ 
nem,illa  quae  fit  per  nares  omiflra.Hanc  itaij  ait  omnino  efle  malam,quaiircun(|  fuerit 
is  qui  excernitur  fanguis,hoc  eft  fiue  ipumofus,fiuerubeus,fiue  flauns,fiueniger,liue 
aquofus,fiue  aaiTusimelius  enim  efle  inquit, ut  infra  exeat, &  ne^  hucpamodSdifrn 
pti  fanguimsjfed  paulatim  flucntis,ita  quod  fui  exitus  tarditate  denigretur.  Ipfum  ita<5 
fenguinem  cofluere  omnino  ad  aUquod  inteftmnm,malnm  oportet  cxiftimare.Melius 
autem  quando  paucUs,quam  quando  multus,ueluri  difrnptus, effluxerit.  Quare  quod 
dicitur  bonum,non  tanquam  proprie  didium,fed  tanqua  melius  diceret, eft  audiedum: 
quafi  ita  diceret,Infra  aute  melius  nigra  deifetVere  ettim  hoceligibilius,quamperos 
modo  quocunc^  fenguinem  ferri.  Hoc  quidem  dixerit  qm’lpia,eam  quae  uideturfe  uet 
bis  antiqui  pugnam  diflbluens,  quum  aliquando  dicat  bonum  efle,  utnigra  deijciatur, 
quod  paulo  antea  malum  dixerat .  Contingit  autem  K  ita  audire  nigra,queadmodum 
ipfe  in  Epidemijs  dixit  de  fanguine  ex  uenis  ,quod  haemorrhoidas  uocant,profluentq 
tanquam  fanante  melancholicas  pafsiones .  Vere  emm  iam  fadlae  melancholia:  maxu 
mum  eft  remedium  fenguinis  ex  his  uera's  profluuium,  quam  etiam  fi  futura  fit,  proh& 
bet.Sic  itacp  nobis  audientibus  fermo  talis  erit.  Sanguis  fupra ,  qualifcuiuj  fuerit, ma/ 
lum:infra  uero  per  hacmorrhotdem,boninn,  quando  mgra  euacuantur,hOc  eft  quando 
hominis  natura  multum  talem  accumulauerit  fangirinem.  Afiter  autem  non  eft  alTuefe 
dendum  ei  quae  fit  per  haemorrhoidas  euacuatiora',quae  penculofem  habet  utraq(J  im 
moderantiam,fiue  fupra  modum  fenguis  excernatnr,fiue  ex  toto  fiipprimatur. 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorifinum  praecedentibus  continuat :  nempe  de  nigris 
deiediionibus  fuperius  lermonem  habuit;  de  his  nunc  pertradfet,  quae  uel  per  fedem, 
uel  per  os  emittuntur. 

s  E  c  V  N  D  o  notat, Hippocrate  de  fiipoiori  excretione  foluloqtri.quaeper  osnt,8c 

non  per  naresrharc  enim  excretio  per  os  iemg  eft  mala,qualifcu(j  fit  hic  fangins  9  ®dt. 
TERTIO  notat,melius  efle  fi  inferius  cxeat.8i|  expomt  quid  intelligendum  fitpet 


s  M  V  s  S:  3E  V 


bdftUm.ideftmdiuSjUeleligibiljus.  .  „ 

Ouod  legitur, Melius  enim  clTe  inquit, aptius  cft  l^ere, Melius  autem,  tr/wwi;  /u 

^VARTO  Galenus  dubium  facitutcontradi<Sionemremoueat,qua:  in  Hippo,» 
erate  uidetur.  Qiiomodo  enim  hic  dicitjll  exierint  nigra,bonum  eHe;cum  liiperius  di» 
ken't:(i  deijdatm  nigra,pe6imum  eflej  Relpondet,fuperius  fermonem  fadiim  ede  de 
fiis  qux  pCT  inteftina  8i  per  anu  exeunt.  Hic  uero  de  his  quae  per  hf  morrhoidas  fluunt^ 
qu^ain  ex  hoc  fanguine  pafsiones  melancholicae  fanantur. 

^  Quod  legitur, Quod  paulo  ante  malum  dixerat, in  antiquo  codice,  quem  habeo,Ie/ 
gitur  ww,  fedin  Aldino  wwifoi',  ideftpcfsimum. 

**  Quod  legitur.  Vere  emm  iam  fecSac  melancholip.id  intelligendum  non  eft,ut  aliqiif; 
iadunt,  quod  melancholiae  tempore  ueris  fadae  per  haemorrhoidas  fanenturjfed  fatellt 

getu,uereproequidem.nam Graccedicitur  «y*er. 

°  Deniq^  docet,non  efle  multum  affiiefadedum  euacuationi  per  haemorrhoidas.nam 
«ontinuoin  euacuanonibus  metrum  8C  menfura  feruarinonpolTunt,  utraque  enim 
immoderantia  periculofa  eUlli  enim  liipra  modum  excernatur, debilis  fit,8i  iecoris  ui/ 
tes  deficiunt,uarias<p  aegritudines  incidit  is  qui  ita  euacuatur.  At  fi  non  accernatur,8i 
hx  uenx  penitus  oblbuantur ,  hydropem  Incidit  is  cui  fupprimuntur .  Ideo  melius  eft; 
huic  euacuationi  non  afluefcere,quia  fecundum  squalitatem  modum  8£  menfuram  fer 
uare  non  polTumus.Intelligo  autem  illum  efle  airuetum,qui  hanc  euacuationem  fingu 
fis  menfibus  procurabit,  ut  nonnulli  funt ,  qui  tanquam  mulieres  ftatuto  menfium  die 
expurgantur,  Nota<5,ex  illa  parte  huius  commentt,in  qua  Galenus  fiiimuinis  quali» 
lates  enumeiatia:  dicit, fiuefpumofus,  fiue  rubeus, flue  flauus,colli^pofleunufolmn 
efle  humorem  apud  Gieiium ,  fanguinem ,  fcilicet  qui  pituitofus  cft,  uelbiliofus,uel 
atrabilarius,ucl  fanguis  purus. 

Quod  legitur.  Ex  uenis  quod  haemorrhoidas  uocant ;  lege.  Ex  ucms  quas  haerarar»' 
ihoidas  uocant,  ,  ■ 


A  Dillicultate  intellinorum  habito, (i  ueluti  caruncuix  exeant, letale  cH;, 


BRASAVOLVS 

•  HOC  eft  quod  ab  Hippocrate  breuibusdicitur,fl  quis  inteftinorum  difficultatem 
patiatur,  8i  ueluti  carunculae  exeanfc,hunc  moriturum  iudica:  imo  adde  8C  breui  moru 
luraundeutPhilotheusdiciti  idcft,Hic 

autem  de  dyfenteria  iam  dilputatur. 

«(I laiiiii  <ilv<ry/neiiii  .  ideft.  Si  a  difficultate  inteftinorum  detento  <  ]  Hoc  eft,{i 

quis  dyfenteriam  patiens  cuiufcun^  generis  illa  fit,  uel  a  falfa  pituita,  uel  a  bile  acuta, 
ucl  ab  atra  bile, 

tieuii  mpa&i  •imx<a}isin  .  ]  Antiquus  contextus  quem  habeo  ita  legit.  Aldinus  uero 
earetillaparticula  c((9«o(/.  Hagonenfls  legit  insitu  «v  onf>tS!».Aldinus,atcp  Hagonenfis 
legunt  ■vxstxfsfHttm,  At  hxc  ad  Hippocratis  fenfum  nihil  referunt,legamus  igitur, uel 
C  carnes  exeant, uel  fi  ueluti  cames,uel  fi  ueluti  caruncuix, uel  fi  quales  carnes  extiibe 
rauerint,uel  exceflerint,  fenilis  continuo  in  idem  incidit .  Galenus  in  quarto  libro  De 
ufu  partium, non  multum  ante  finem,  inteftina  duplicem  tunicam  habere  docet,dubi/ 
tat®  hoc  modo,  cur.tunicx  inteftinorum  duxfadlx  funt,  fi  fimiliter  quidem  ie  habent 
ambxcSuperflua  enim  uidetur  efle  altera.  Refpondettfed  non  eft  fuperfluaiinteftino 
tum  enim  tunica  facfta  eft  duplex ,  partim  ut  uirtus  excretoria  ipibrum  eflet  tialentior, 
partim  ut  hxc  ipfa  organa  minus  afficeretur.  Sicut  nanc^  in  uentre  manere  plurimum, 
«t  perfecfle  coquerent  melius  fuit  cibaria, ita  hic  non  manere.propterea  enim  quod  de/ 
feruntur  per  uiam  longam  Kftricftam,  diligenter  flmul  8C  cito,  qux  ex  cis  ad  hepar  eft’ 
mad^s  faiSa  efl:.Qiiod  autem  ad  lecuritatem,&  ad  dyipathian,diff'icultatemtf  patie» 
di  prfe<!tiorOT,conrinuatiorem<5,  nonparuam  inteftinis  commoditatem  dux  tumex 
prxbcntjindieant  uel  maxime  dyfentericx  pafsiones,  multis  nan$  SC  perfxpe  uidimus 

grauieeir 


gramter  dmcj  xgrotantibus,magnain  partem  inteftmorum  putrefcere,ut  moltis  pw 
bustotaintemadeperirettimica.Atiajnenuixerunt  ij,8ieuafefunt:  non  tamen  1^ 
foiffentnifi  fecunda  quaedam  alia  extrinfecuseiret  fuper  cortuptam  tunicam,Hac^ 

lenus, qui  eodem  loco  fimul  docet  inteftinu.  habere  unam  fpeciem  motus,  fdlicetnr 

pulforiam.Ideo  habet  unam  fpeciem  tunicx  m  tranfuerjfos  rottmdo(s  triilos  refom 

lem:unde  funt  uilli  tranfuerfi  intrinfecus  inteftinorum ,  qui  cotitinetHr  a,re<3is  in  pan» 
extrinfeca  inteftini.Experientia  autem  hoc  docet, inteftina  dqa>  tunica  habere 
(ecam,SCintrinfecam:8C  inter  utrarii^  tunicam  crafsides  qukdam  eft,  quain  dicunt  eff 
mufcidos,8C  camem:in  intrinfeca  etiam  inteftinorum  parte ,  adeft  quaedab  ueluii 
guedo.ex  his  intenfib  8C  remifsio  dyfenteriae.diftinguitur.natura  enim  hancpingiK*, 
nem  fecit,  ut  inteftina  lubrica  finr,  illa<p  facilius  elabantur,  quae  per  inteftirw  emmutmi 
8C  ut  ipfa  inteftina  quantum  pofsibileeit,ab  acutis  materiebus  8C  falfuginfis  tueant» 
quae  per  ipfa  tranfire  oportet.  Si  bilis,  aut  atra  bflis,hanc  materiam  ab  inteftinisabtajj^ 
rit, initium  dyfenteriae  eft;fi«eto4imul  pelliculae  quaedam  cimi  fat^ine  exeant, eft  ptj 
ma  inteftinorum  tumca  quae  exit,  A.d  hoc  U%  patientes  fanari  poffirnt  :Si,nos  multos 
fanauimusj.8i;in  dies  fanamus .  Sed  cum  crafsities  illa,  quae  inter  inteftina  continetur 
exiqtuncuidenturquafi  carunculae  exirelcmnes  timcfere  moriutur,  tamen-qiiandp* 
fanari  etiam  uidimus ;  SC  nos  ipfi  curauimus,  quibus  carunculae,  aut  ueluti  ^uncid*. 
exibancQuum  uero  fecunda  inteftmorum  tumca  exit,haec  dylenteria  inianabiTis  peni 
tus  eft,  Ratifsimi  etiam  lunt,  qui  euadant,  quum  primam  inteftini  peUiculam  afeo 
tranficHoc  eft  igitur. quod  ab  Hippocrate.dicitur,  Si  carunculte  in  dyl^tena  exeant' 

> .  SttrWepr : «dS  mortale.  ]  Quia  rarifsimi  faftantur;S6non  nifi  ilh',  quo?  tequus  ama/ 
ilit  Juppiter,  S  unt  uero  hae  caruncul«,ipforum  inieftinprum  partes,  qug  quum  tam  mi" 
gnae  exeant,  ut  carnes  nuncupari  pofsint,  ftatim  atmeis  aegri,  SC  cogiacis,eius  mortem 
praedicastquontam  neep  earO  crefcereporeftin  his  membris  exanguibus, nec^  deatrix 
induci,nec  ibi  poflimt  applicari  praefidia  quae  ibi  permaneant .  Vnde  Galenus  non  ub 
detur  ponere  inter  intelHnoru  tunicas  carnem,  fed  elle  tunicarum  liibftantiam.  Et  Pht» 
lotheus  etiam  dicebat,  PVxakt  mtTuivStjK}. .  ideft,ipfa  inteftinorum  fub/ 

flantia  affeda.Dixerat  em'm  exulcerata  eire,8i  tali  exulceratione, quae  fanari  nonpOte/ 
rat  Oribaftus  Uero  didt,nullum  membrum  effe  fimile  inteftinis,quac  intus  finif  car/ 
nofa,foris  neruofa,8f  fub  carne  glutinofum  habent  humorem.  In  aliquibus  contexti 
bUs  legitur.  Si  carunculae  exeant,autexcretiones  nigrae,letaleeft.K  Oribafius  ita  lege 
re  uidetur,  inquiensrBrgo  hoc  Hippoaates  innuit.  Si  uelut  languis  niger,  aut  quali  ca 
ro  eft, mortale  eft;quia  Snguis  effufus  de  loco  fuo  nigrefcit,K  quanto  magis  nigrefdt, 
tanto  periculofior  efficitur  locus.nam  ex  mfo  non  nutritur  ipla  liibftana  caniis,fed  cor 
rumpitin:;8f  fi  ipfa  corrumpitur, quae  erit  ipes,uit3cflnfert<j,efle  malam  dyfenteria  ^Uae 
ab  atra  bile  nafcitur;tamen  nos  non  putamus  quicquam  in  hoc  loco  ab  Hippoaate  de 
nigris  ddedhonibus  fermonem  haberi ;  nam  fuperius  abunde  de  ipfis  >  imo  SC  intego 
aphorifmo  pertradauit. 


GALENVS 

IN  difficultatibus  inteftinorum ,  quum  adhuc  conftituuntur,  quaedam  corpora  piiw 
guia  excernuntur :  poft  haec  autem,  nifi  finiri  anticipauerint,  quaedam  ramenta  ipfo/ 
tum  inteftinorum  abieda  horum  fuperficie  interiore,  quae  membranofa  exiftit,  dC  den/ 
fa,illi  quae  cutem  exterius  contegit  mcmbranul»  proportionalis.Poft  hac  autem  ali 
quid  ex  ipfa  abraditur  fubftantia  inteftinorum, in  quo  tempore  nbn  adhuc  fleri  difficili 
tatem  inteftinorum,fed  iam  fadam  atep  conftrudam  dicimus  effe- Quando  igitur  par/ 
tes  adeo  magnae  inteftinorurn^xcernutur  in  difficultate  inteftinorum,  ut  pofsimus^ 


ire,letalem  ait  effe  morbum, quum  nec^  caro  conaefcere,neque  cicatrix 
obduci  in  tali  pofsit  exulceratione. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  ordine  intefionis  8£  remifsionis  dyfenterig  defaibitlprimis  enijti 
diebus  pingiria  corpora  exeutlpoftea  fi  perfeueret,quacda  inteftinotu  ramenta  appareri 
'quia  interior  inteftini  fupcrficies,qug  mebranofa  eft, exit.  Si  adhuc  pfeuetet,non  fit  aw 
piius  difficultas  inteftinorS,fcd  iam  adu  fada  eft, na  partes  fubftatiae  inteftinoru  exeSri 


APHORisjavsxxyi 

Quodiegitur, Cum  adhuc  conftituuntur.AIdinus  contesrtus  legit  narsuiiu 

r<ttf7At  antiquus  meusidem  pratdie  habebat,  fed  ab  antiquo  quodam  do(‘lo(utarbf/ 
»or)  uiro  emendatus  eft,  dC  legit  eg-ai  #<)!»  <rtu/is«(iR»«f,ideit,cum  nuper confiftuntjUel 
conftituuntur.namhic  cafus  in  principio  dYfenteriac  eft, quod  exeunt  corpora  pingui:^ 
qua:  intefhnis  inhaerent, Knondum  Adyienteria,fedfit, 

QuodIegitur,abie(Sahorumfupcrficieinteriore.AIdinus  contextus  pro  abiedla  le 
git  ied  antiquus  cotextus  quem  habeo  legit,  uerbum.  Seii 

to  liero  in  idem  incidunt. 

SECVNDO  Galenus  docet,tuncefle  hac  morbum  letalem,  cum  adeo  magna  in- 
teftinorinn  fniftula  exeunt, ut  carnes  appareant,  K  carnes  uocari  pofflnt.nempe  neque 
caro  in  ipfls  inteftinis  conaefcerepotdft,net5  cicatrix  obduci  in  M  exulceratione,  quj 
adyfenteriaiit. 

APHORiSHVS  XXVII 


Q? 


Vibus  in  febribus  ianguinis  Buxeric  multitudo, quacunque  exparte, cum  w 
Bciuntur,  alui  his  humedbintur. 


S  I  oir  aliquis  febre  correptus  copiofumfanguinis  defluxum  inciderit,  uel  ex  nari/ 
busjuel  ex  haemorrhoidibus.uel  ex  aliqua  alia  fui  corporis  parte,  cum  hic  reficitur,  al/ 
uumhumidamhabet, etiamfi  fuaptenaturaficcamhiueritiquia ex  ingenti languim's 
defluxu  uires  defe(ftatfunt,quac  integre  concoquerenonpoiTuntSuntautemuiresna/ 
turaliscalor,quiconcoquit,nonpotensuerocDncoquere,  nei^bene  attrahere,  fuper/ 
fluum  alimenti  humidum  relinquitur,8C  exhoc  aluus  humedlatur,  Philotheus  intelli/ 
git  hos  defluxus  per  modum  iudicatoriumfieriipropterea  dicit,  ^tvaStci\iya^iou/n<m/ 
w«Ai4«  ofi!»o^Ai^uK^t^v^atvo^7TO,^deft,H^cdicit,^^in 
morbis  erilis  fiat,  his  in  uirium  reparatione  alui  humeiSantur. 

Sio(emy  ^  •mm  OT/jiTuiej.ideft, Quibus  in  febribus]  nam  Hippocrates  infebribus  for 
te  id  fieri  dicit,  quia  fepe  eruptiones  fanginnis  infebribus,8t  indicia  per  fanguinis  emif 
fionem  in  aliqua  parte  fiuntnamen  8i  line  febre  cum  tanta  fanguinis  copia  exierit  ut  na 
turalis  calor  remiflus  fit,a:  fere  exhauftus,  8C  hic  idem  gracilis  effedus  fit  ob  illum  lan/ 
guinis  exitum:li  reficiatur,  cum  refidliur,aluus  humedfitur. 

tUiufayta  ■Tihnhs,  ideft.  Sanguinis  fluxerit  multitudo,]  Quia  fi  tantus  fanguis  non 
exeat,  qui  namralem  calorem  debilitare  poflit,  Aphorilmi  fententia  in  eo  catir  uera  non 
eft.Hoc  quo(5  non  folu  intelligi  poflet  infanguinis  euaciiatione,fcd  SC  in  qualibet  om 
•niumhumor3euacuatione,quia  cS  tanta  multitudo  exierit,  ut  naturalis  calor  deficiar, 
aluuhuraediari  opus  eft.  Quod  fi  dicas,  in  omni  debilitate  naturahs  caloris  hoc  fieri  dc/ 
bae,Relpondemus,in  omni  quide  debere, quado  refedlione  opus  eft;  fed  quando  non 
eft  opus  refe(Sione,nonhume<ftantur,  quia  etia  ad  plenS  non  comedunt,ut  ij  faciut,qui 
refici  cupiunt.  Qiiata  uero  efle  debeat  fanguinis  copia  qui  exire  debeat, non  adeft  deter 
ramatus  modus, ne^  determinata  mefuraifed  hic  fit  canon  qui  no  fallit,multitudo  tan 
tafitquod  uires  corporis, naturale  calorem  debilitauerit.nam  comparatio  ad  toties 
corporis  fenguinem  fieri  non  debet, fed  ad  uires  calorem.  Auicenna  in  corpore  hii/ 
mano  uigintiquint^  fanguinis  libras  inuemri  putauit.  Quod  fimpliciter  uerS  elTenon 
putamus.nam  alicui  excedunt, aliqui  minus  habent.Nos  his  manibus,  ig.  languinis  It/ ' 
bras  re(Sa  lancepoderauimus,  quae  ex  naribus  Illuftriflimj  Dianae  Bftenfis  Contrariae 
prodiere,tllo  etia  defpecfto  qui  perterram,per  lintea,  perfudaria  &  fudariolalpargeba/ 
tmemt  aut  fine  febre, 8C  quianos  illam  paulatim  refecimus,alui  humiditatenon  incur 
nt.dbo  emm  tenui,  paulatim  refefla  eft,  quoad  in  priftinum  uigorem  redierit. 

_  ensStycmi.  ideft,  Quacimtp  ex  parte,]  quia  Hippoaates  non  magnifecit,  an  a  naribus 
Huat,mabhaemorrhoidibus,anafraaa  Qena,fedin  febribus  ex  naribus  ut  plurimum 
nW,hoc  quotidiana  experientia  in  febribus  cum  crifes  fiunt,  oftendit,  quando*  tamen 
tx  per  hjraorrhoidas  fluit,  fed  abfolutequifque  locus  intelligendus  eft  'ex  quo  fanguis 


«,4  L  IB  M  CLV  A  R  T  I 

fliritimdc  SCPhrtotheus  doccns,intclIigendum  effeHippoaatemde  eiraaiaHonefan/ 
guinis  fadk  7»(/  tfvmniy  iddl,per  naturales  meatus.partcs  per  quas  for 

enumerat, mquiens,  in-Asi  djst.  «(«f poi^aj/,  ytm(u.Km fi.  ideft,  hoc  eft 

per  nares, per  hacmorihoidas,per  defluxummuliebrem. 

<f/  mmy  m/af-iei-vn  ■  ideft,In  refedionibus  uel  refumptiontbus.}idcft,cumreparantur 
uires.Nosperrefe(Sionera,cibandimoduminteI!igimus>qualemliiftimeref£>lent  qui 

implicari  cupiunt, quod  deperditum  eft,acquircre.nam  fi  quis  refici  defideret,iwn 
eR.  opus  ut  fupra  uires  comedat,  SC  naturalem  calorem  excedatproptereanon  mihi  di/ 
fpiicetintelligere,in  rcfedlionibus,ideft,dum  conualefcunt,quiainhoc  temporeinge/ 
tes  fames  fleri  confueueruntiqusc  magis  infumere  cogunt,quam  corporis  uires  coque  ■ 
re  poffirit.unde  Aphorifmus  abfolute  uerus  non  eft,nifi  intellexerimus,  quod  hxcre/ 
fumptio  per  talem  cibum  fiat,  qui  naturalem  calorem  exuperetnam  fi  per  tanta  abi  co 
piam  refumeretur,  quanto  fuo  natinali  calori  fatis  cft,  aluum  hum  cdlari  non  eflet  opus: 
nifi  dixerimus,  quod  refumptio,maiorem  cibi  copiam  femper  exigit,  quam  naturalis  ca 
Jorexpetat-nam  reficere,  Sdrefumere,efi:  deperditu  acquirere.  Quoduerodeperdimm 
eft,non  poteft  folo  cibo  reftaurari  qui  calori  naturali  iatis  fitrnam  ille  folum  cibus  calo 
rem  conferuaret.Sedhoc  dici  non  debet,  miia  naturalis  calor  femper  in  plus  extendi/ 
tur,quam  ipfi  pro  fui  conferuatione  opus  ilnhoc  autem  plus,  corpus  reficere  poteft. 

TsiitMy  ik  KpiAioa  ideft;,his  alui  humedantur.]  nam  quibus  fangui 

nis  multitudo  fluxeriqnecefle  eft  iecur  debile  fieri,  quia  ex  magna  fanguinis  copia  efi 
fluentefiigefcit, 8C  confequenter  debilius  efficitur, eiustp  attradiua  uis  debilior  effeda, 
chyli  humiditatem  per  meferaicas  uenas  attrahere  no  poteft.imdehumiditas  illainin/ 
teftinis  relinquitur,  et  fecibus  immifcetur,propterca  aluihumedanf  .K  adde  quod  ipfe 
etiam  uentriculus  debilior  efficitur,  H.  frigidior,  tum  ex  emiffb  fangiune,  qui  ftigidita» 
tis  totius  corporis  caufa  fuit:tum  ex  ipfo  iecore,quod  uentriculo  caliditatem  prsftare 
folet;ideo  non  rede  concoquit, fed  humidac  feces  demittuntur,  K  etiam  iecore  ipfo  de/ 
bilitarojnon  rede fanguificatur,a: totum  corpus  humidius  redditur,  multaijpituitofa 
materia  generatur,  quse  ad  uentticulum  tranfmittituruit  iterum  coquatur,K  auentricu 
loper  inteftina  tranfmittatur.itaep  aluus  humida  efficitur.Philotheus  &C  ipfe  totam  ra/ 
tionemhuius  Aphorifmi  ex  uentriculi  8i.  iecoris  frigiditatereddit,  nam  (ficit,  quod  ni/ 
nuus  ille  ianguinis  defluxus  yfolsat'  weia-m  •?  lyi^vrs  h^yi,  Kcu/riOji^  imimy  lu 
1(5«  m/cchiti-atiSi  kr>mir£y  iSy  TTii^tKSy  J^iuiayiuy  Tisyce^is  1(9“  'nPSirit/ 

•Tt!  etirt^^aTta « 730041«, Taiavyfcc  1« 

■7«.  ideft, Defedum  facit  calidi  infiti,8C  hinc  digeftiuxuel  concodrices  potentiae  debl 
litantur.In  refedionibus  igitur  poteiqs  conco  Aicibus  uentriculi  SC iecoris  debilitatis, 
nutrimentum  non  codum  per  inteftina  defertur,  8d  deiedioneshumidas  facit.  Scito^ 
himc  Aphoriimum  neceflarium  non  effe.nifi  coditionibus  quibufda  leruatis,  ut  quod 
hic  plurimum  comedat, 8C  quod  a  iecore  integra  codio  non  flat.  Oribalius  ita  Apho/ 
rifmum  intelhgit,  ut  ex  uentriculo  fiat,  qui  non  rede  concoquat,  8Cin  ipfo  pituita  ge/ 
neretur. 

galenvs 

CALORE  natiuo  debilitato  ex  profluuio  fanguinis,  neque  cibi  bene  concoqui, 
neque  in  fanguinem  tranfmutari, multo  autem  magis,  ne^  diftribuipoffunt  pa 
coipus:  S  propter  h»c omnia, aluos  fieri  humidiores  par  eft, donec  proceifu  temporis 
uires  fuas  natura  reciperauerit 

BRASAVOLVS 

G  A  LE  MVS  quam  breuius  fieri  potuit  Aphorifmi  caufamailignauibquodexfan/ 
guinis  profluuio  natiuus  calor  debilitaturtettimc  cibi  exquifitenon  coquuntur,neque 
In  fanguinem  mutantur.quod  fi  nonflt,per  corpus  etiam  non  diftribuuritur.  propterea 
alui  humidiores  fiunt, 8f  hoc  non  femper  perfeuerat,inhis  pratiertim  qui  aluum  ficcam 
natura  habent,fed  adeo  perfeuer' ,  ut' hic  fuas  priftinas  uires  recuperaueriL 


AP  HORIS  MVS  XXVII  ' 

Gnod  didtjPfOceflus  temporis, tn  Galeni  contextu  habetur,  ^  ^«9ri,ideft,In 

tempore-hoc  em'm  magis  exprimit  diffufinn  tempus  exigi, quamu  dicatur,pro/ 
«irutempOTs,quamuisineundeml£nfumuergant. 

APHORISMVS  XXVIII 


Vibus  biliof*  deiedlioneSjfuperuenicte  furditate  ceflanhK  quibus  furditas, 
V  /fuperuenientibus bil/ofis deiedionibus ceflat. 


anno  illo  uniuerfse  fere  Italiae  ob  peftilentem  morbum  infortunatiffimo,  A  Chiri 

ftiortu.1528.adeo  frequenter  hunc  Aphoriimumuidimus  Si  experti  fumus,  ut  in  imo 
eodemtj  xgro  ter  quatercj  tranfinutationem  hanc  fieri  obferuauerimus.  Nam  cumfrir 
daftri  effedi  elTent, fuperuenientibus  biliofis  deiefliombus  furditates  ceflabantipoftea 
cum  deiedliones  celTarent,  fuperueniebat  furditas, Si  id  ter,quater<5  mutabatur.  In  alv 
quibus  ob  materienim  copiam,furditas  fimul  dC  biliofac  deiedhones  perfeuerabSt.  Hoc 
cft  igitur  quod  ab  Hippoaate  dicitur, C^ui  biliofas  deiediones  habent,  fuperueniente 
furditate  ceflantiSi  quifurditatem  habent, fuperuenientibus  biliofis  deie(aionibus,fur 
ditas  ceflat.nam  a  capite  ad  infernas  partes  diuerflo  fit.  Si  a  partibus  infernis  ad  caput. 
Celfus  otftauo  capite  fecudi  libri  inquit, nihil  plus  aduerfus  furditatem  quam  bilioia  ab 
uus  poteft.  Galenus  primo  libro  De  locis  affedis, edocere  uolens  inferiores  partes  ad 
fuperiores  tranfmittere,6i  biles.  Si  prgfertim  uentriculam,hunc  Aphorifmum  adducit 
inquiens,Cumitacgrurfus  dicat  Hippocrates,quibusdeie<!iionesbiliofeexeunt,furdi 
tate  fuperueniente  finiutur;8C  quibus  furditas  praecefierit, definit, fi  deiediones  fequun 
tur  biliofac.Qiiis  eft  autem  adeo  demens  interpres,  ut  omittat  in  huius  fermonis  enarra 
tioneaurium  affediumfaut  tum  dicat  nafci  furditatem,  quum  bilis  qu*  antea  peral- 
uum  uacuari  confueuerat,ad  oculos  efferaturflgitur  femper  incipere  oportet  a  lacfac  ay 
(Sioms  inftrumento,  deinde  quxrere  quis  fit  noxae  modus, utru  uidelicet  difpofitio  per/ 
manens,anadhuc  fiens,itaut  perfeuerarenodumnataflt.ex  quibus  Galeni  uerbis  coi 
ligere  licet,huc  Aphorifinum  non  iblum  uerum  efie  fimateria  ad  aures  tendat, fed  eti5 
fi  adoculos,uel  ad  aliam  partem  fuperiorem:quia  partes  fuperiores  ab  inferioribus  con 
tinuo  diuertuntjK  inferiores  a  fiipaioribus.  Sed  hic  cafus  Si  hic  materierum  motus  ut 
plurimum  eft  circa  auresruideturcj  hoc  loco  Galenus  intelligere,  quod  furditates  a  bi/ 
liofis  materiebus  qus  in  uentriculo  fint,fi'ant,Si  fi  hae  materiae  afcendant, furditatem  fa 
ciunt.cum  uero  defcendunt,prius  autem  afrederint,  a  furditate  liberant.  Hanc  eandem 
fententiam  Oribafius  fequiturinquiens,biliofohumoreftomachumoccupate,  autua 
por  ipfius  cerebrum  tangit,  aut  ipfe  humor  fuperiora  petit,  et  furditatem  facit. Ergo  fi  fo 
lutio  uentris  infra  illum  detj  cit ,  fupra  minime  afcendit,Si  fic  foluitur  affertus, 
cHtma  TO  ideft,qiribus  biliofe  deiediones,]  fi  etiam  pituito/ 

f3eeirent,aut  atrabilari®  deiediones,idem  fequeretufifi  caput  ita  peteret, ut  furditatem 
facerent,poftea  defcenderent, furditas  ceflaet.  At  rariflimum  eft  qiiod  pituitofae  deie/ 
diones,aut  atrabilariac  afcendant.nos<j  fatemur,faepiflime  hunc  aftedu  curafte,Si  fem 
perfuifle  biliofas  deiediones, nuquam  ueropituitofas  autatrabilarias  uidimus,  8f  etia 
idfaciliuseft,qulabilisleuisexiftit,8Cfadleafcendit. 

Ktitpucrit!  imyiyvoiMts-n-ctuovna,  ideft,Surditateftiperueniete,ceirant.]  Haec  autem 
furditas  non  eftexquifita  furditas,ne(5  naturalis,necp  diunirna;fed  eft  diminutio  audi/ 
tiis,quMdocpintennor,quandocg  remiffior.undeSf  aPhilotheo  dicitur,««$iii<ri(/  Ktyet, 
XTlw  tiiniioii,  i».K  iUi  ilw  \3ird  7»f  pjoABj  (ftf cldin!  cuiaJhnv.  ideft, 

Surdratem  dicit,non  ftabilem  SC  naniralem,fed  prouenientem  propter  diffufione  fla/ 
uaebilis  fuperiora  petentis.  Nosip  plerunij  hunc  affedum  cum  meris  perturbatione  ui/ 
oimus.nempe  obtufam  mentis  aciem, Sf  obtufos  fenfus  habebant  unde  non  ab  re  Ga/ 
lenus  in  primo  De  locis  aff  edis  libro,  de  bile  intelligt,  quae  in  uftriculo  fit,  ut  deorfum 
eatjpofteaafcmdat-. Surditas  uero  noneftcaufa  quod^deiediones  afcendant,  SC  quod 
«liet  profluuium,  fed  fignum  eft  folum,  per  hoc  enim  fignificatur  materias  fuperiora 
ff  »  petere 


petere,  8C  non  amplius  inferiora,  immo  non  eft  neceflarium  quod  penitus  celTet  deflu, 
xusjfed  bene  remittitur. 

K.M0t<nKU(f(tfns.  ideftjK quibus  furditas.]hoceft,qiH iamfurditatem ex afccndentu 
bus  materiebus  contraxere,  ut  non  intelligatur  de  furditate  quae  eft  habitus  iam  diuco 
rradlus,  fed  de  furditate  quae  pro  eo  tempore  fadla  fit. 

^  Auil'iB(/,5r(«/t'r«u.  ideft,  Superuementibus  biliofis  deiedhonibus,  cef 
lat.]  quia  materiae  <^uae  in  capite  erant,  diuertutur^  K  ad  inferiora  tranfeimt.ut  eoam  di/ 
cit  Philotheus,  ms  wA*f  1*  toi/  «vm  iut  to  )8i:T«;t“5»™s,ideft,materla  ex  fuperioribus  par 
tib us  in  inferiores  defeendente.  Si  uero  dubites  an  lolum per  fluxum  uentris  haec  furdb 
tas  fanetUTjfcito  quandocg  per  defluxum  fanguinis  narium  fanari,  quandoeg  per  deflu/ 
xum  urinae. ideo  in  faeuiulmo  illopeftilenti  morbo,qui  uniiierfam  fermeltalla.i53g. 
uexaiut, multi  ex  coplofo  defluxu  urinj  ex  furditatibus  fanati  funt;alij  ex  fudoribus.ln 
genere  uero  omnes  capitis  morbi  per  diuerfionem  ad  infernas  partes  fanantur.unde& 
Hippocrates  in  libro  13  e  morboru  deaetorio,  de  furditate  uerba  feciens  dldt,  non  fo/ 
Ium  difeuti  ex  deie<ftionibus,fed  etiam  ex  dolore  coxendieS,  81  omnium  locorum  infe 
riorum.  Verba  eius  harcfunt,Q^  in  febre  iinrdefcuntjneceflario  febre  non  difcufTadc/ 
lirant,  quod  fanguis  de  naribu^uens  foluit,uelfi  uenter  folutiis  biliofa  demittat,  uel  fi 
difficultas  inteftinoru  fuperueniat, uel  coxendicu.gcnuumue  dolor.  S cito4,hunc  (iv 
peruenientemfluxu,cau6m  eflfe  cur  ceflTet  furditas,8l  i^nn  quod  cefl«.Hoc<g  intelli/ 
ge  fi  materia  copioft  non  fit,  quia  in  tanta  copia  efle  poifit,  quod  pro  inducenda  furdi/ 
tateSf  defluxu  latis  efletnempead  furditate  inducendam  multa  materia  non  exigitur. 
Oribafius  uero  alio  modo  Aphorifinumintelligere  uidetur,non  quod  defurditate  lo/ 
quatur,quac  per  defluxum  humorum  ad  inferiora  faneturtfed  de  furditate  ex  folutione 
uentris  fadla,  uel  nimia  euacuatione  uerba  facit,  hate  enim  furdltas  conftricfHonefana/ 
tur,  quia  ipfe  dicit,  contraria  contrarijs  efle  remedia.  Tu  autem  uidere  potes  Ori/ 
bafium  in  Hipppoaatis  intelleftione  hallucinari.  nempe  non  eft  Hippoaatis  fen/ 
rus,quod  (iirditas  ex  inam'tione  fiat.Si  deniij ambigas, per  quam  uiam  humores  qui  in 
eapite  funt,defcendant.Recentes  uiam  ponunt  per  colli  uenas  ad  uenam  magnam,qu5 
eft  circa  dorfum,  8C  pellitur  ad  hepar,  &  ad  mefaaicas,  8C  ad  uentrem  inferiorem:  tame 
adeft  8C  alia  uia  ad  uenniculum. 

<3  AL  E  N  V  « 

Non  de  ea  quas  ex  habitu  difficulter  foluitur  nunc  illi  fermo,  furditate,  fed  de  ea 
quae  repente  in  febribus,  uel  aliter  fit  incurrente  ad  cerebrum  bile,  fermo  ipfi  eft.  • 
Ipiafiquidem  cum  meatus  auditorios  occupauerit  efficit  iurditatem.  Cum  uerohinc 
ipfam  natura  expellente,adexcretionemperuenerit,foluit  iurditatem. 

B  R  A  s  A  V  O  L  VS. 

H I  c  folum  a  Galeno  notatur  de  qua  furditate  uerba  fecerit  Hippoaates.una  enim 
furditas  ihuenitur,quac  habitus  eft, 81  h  jc  difficulter  foluiturlimmo  cum  de  perfetftapri 
natione  in  habitum  tranfitus  non  flt,haec  nuquam  foluitur,  de  qua  nec  Hippocrates  fer 

inonemhabet.eft  altera  finrditas,quacrepenteinfebfibusoritur,ueletiamfinefebre,fed 

Ut  plurimum'  in  febribus, cum  bilis  ad  cerebrum  recurrit,  de  hac  Hippocrates  uerba  fa 
cit.nam  cum  bilis  auditorios neruos  occupauerit,ut  fpeciespertranfirenonpolIint,fur 
ditas  efficitur:  cum  uero  excernitur,  furditas  ceffat.  In  illa  autem  furditate,  quam  dicit 
difficulter  folui,utitur  uocabulo  /Ivafitiin,  ideft,  difficulter  folubili. 


H  o  R  I  s  H  V  S 


C^^Vfbus  in  febribus  fexto  die  rigores  fiunt,difFiciIe  iudiciutn  fequftur. 
BRASAVOLVS 

.  .  Q_yi  febre,  continua  praefertim  correpti  funt,fiin  iudicatorio  die  rigores  incidant, 
^timiun  lignum  eft.n^materiailla  qugin  uenis  claudebatur, extra  uenas  eijcitm.Sl 
uero  rigor  fexto  diefiat,  qui  dies  iudicatorius  non  eft,  iu^ftduminconftans  81  difficile 

fequitur 


r 


APHORISMVS  2£XIX  «ly’ 

rcquitur,  qaia  ud  recidiuationem  mddet,uel  tnoriet  aeger,  uel  longa  erft  aegritudo,  uel 

noua  quaedam  materia  eo  die  mota  eft,  quae  occulte  latitans  qiriefcebat. 

oxsiSiini'  ^  ■«><<"  ‘nv^iviaty.  ideft.  Quibus  in  febribus,]  qiria  fine  febre  hi  rigores  fextO 
die  fieri  non  polTunt,  &  intellige  continuas  febres,  nam  fi  interpolatae  eflent,  quotidie  ,, 

rigores  ficri  pollet.  »  « /-r  * 

%(.Touotoiy\m.  tdeft, Sextanis  exiftentibus,]  uel fexto  die,eft uero  fextiis  dies  a  Gale 
no  in  libro  De  diebus  iudicatorijs  tyrannus  nimcupatus,&  tyranno  comparatus.nam 
in  ipfo  nunquam  bonam  aifim  fieri  inuentum  eft,fedlemperuel  interfecit,  uel  aegruni 
inalemultauit. 

■  ftW  yivvna,  ideft.  Rigores  fiunt.]  Apud  Latinos  uocabuIumRigor  proprie  cow 
u'ulfionemfignificat,K  illam  praecife  fpeciem,quae  a  Graecis  •riwi/©-,  a  noftris  neruo/ 
Vum  conuulno  ad  utrancj  partem  uocatur,  in  qua  extenfa  rigida  pars  manet,  ut  apud 
Celfum,Plimum,K  alios  probatos  Latinos  uiderelicetlmmo  ubi  Graeci  dicunt  f(Vf, 
prgfertim  Hippocrates,  &:  aeddit  Celfum  interpretari,ipie  interjjretatur  horfor,&  nu- 
quam  apud  Celfum,  uel  rigor  inuenitur  pro  eo,qiiodinprincipiis  febrium  fuperuenir, 
uel  alia  uox,quf  huius  nomims  y/yf  uim  habeat  pr»ter  illam  horror.  Cuius  rdteftimo 
nium  efle  poteft  caput  duodecimum  libri  tertijiubi  Gellus  de  curatione  hbrroris  in  fe> 
bribus  pertraiSans  inquit,'  horror  autem  eas  fere  febres  antecedit,  quae  certum  habent 
circuitum,  &  ex  toto  remittuntur.  Certum  taero  eft  in  toto  illo  capite,  CelfUm  de  illo  af 
fe<Sutrac!lare,qui  a  Graecis,  &  a  recentibus  rigor  nuncupatur,  quamuis  fub  hoc  nomi> 
ne  horror  illum  fignificet,&l  in  capite  tertio  libri  terttj,ubi  de  febrium  generibus  difle/ 
rit,inquit.  Cotidianae  uero  uariae  funt  multiplicesjdiae  afrigore,aliaeprotinus  a  calo 
re  incipiunt, aliae  ab  horrore:fiigus  uero  ubi  extremae  corporis  partes  membrorum  in- 
algefcimt,horrorem  ubi  totum  corpus  intrdnit.Qiiod  aute  apud  Celfum  idem  fit  hor/ 
ror,8f  apudrecentes  rigor,manifeftum  erit  fi  confideremus  quomodo  ipfi  rigorem  de/ 
finiant, poftea  Celfi  definitionem  recentiorum  definitioni  comparemus,  dicunt  enim, 
rigorem  efle  conculfiuum membrorum  motum,  quo  inuoluntariemembra monetur, 
aa  excutiendum  rem  praeter  naturam  in  eis  nialam  diipofitionem  imprimente,  unde  uo 
!unt  elTe  concufliuum  motum membroru, in  redo  fenfu  intelligentes:  ideo  quod  a  Cei 
fo  dicitur  horror,  eft  recentiorum  rigor,  Si  Hippo  cratis  f  .  Quod  uero  Celfus  inter/ 

pretetur  Hippocratem,ubi dicit  fi^tjhorror, ex  hocappar  et, quia  apudHippocratem 
in  hoc  libro  aphorifmo  quinquagefimoodauo  ita  feriptutn  eft,  A  caufone  habito  rigo/ 
re  fuperueniente  folutio.  ubi  Hippocrates  uritur  uocabulo  Celfus  hunc  A/ 

phorifmum referens  libro  fexto  capite  odauo  circa  medium,  pro  pym  uertit  horror. 
Verba  eius  haec  funt,  Febrem  autem  ardentem,  quam  Graeci  Kciu<m<Ay  Uocant,  fubitus 
horror  exoluit  immo  ipfemet  Cdfus  capite  quarto  fecundi  libri,  ubi  de  malis  aegrotan/ 
«iumfignisuerba  facit,huncAphorifmum pro! malo  ponit  inquiens,  a  fexto  dieince/ 
pifleirdiatreremalum,quodindiciumeft,ipfum  ideft,horr6res  interpretari.  An 
Uero  conueniens  fit  nos  in  hoc  figmficato  uri  uocabulo  rigor,  cum  antiqiri  pro  conuu! 
fione  acceperint:  Refpondemus,  cum  Graea  dicant 'f(Vr,  nihil  referr nos  interpretari 
Rigor,utTheodorus  Gaza,&lLeonicenus,  uiridodiffimi  fecerunt.  Nec  Marcellum 
laudo,  qui  interpretari  noluerit  yma,  ideft,  ojm  tremore  algores :  quia  uocabulum  al/ 
gornimis  amplum  eft,8C  differtab  algoretremor,diuerfa«5  funt  flys  QC  ideft, 

rigor,Ktremor.nam  rigor  per  tremorem  definitur,  unde  cum  apud  Graecos  uocabu/ 
Ium  fiyo!  inuenirem,  aut  horror  intapferarer,  ut  facit  Celfus:  aut  Graecam  uocem  imi 
tater,&  fimpliciter  rigor  dicerem,  ut  probariflimf  uiri  Theodorus,  SfLeonicenus,  5C 
multi  alq  fecere. Quod  uero  rigor  a  fi-igore  differat  apud  Hippocratem  expreflrflime  pa 
tet  in  principio  libriDepraedidionibus,ubidicit,  Qui  poft  rigorem  refrigerantur  nec 
olefiiit,malumeft.utitur(p uocabulo  fiyot, fi  tamen illeliber  Hipocratisfiqquoniam 
Hippocratis  efle  non  putatur .  Philotheus  quoque,  qui  poft  Celfum  multo  tempore 
fcripfit,  in  rigoris  definitione  Celfum  imitari  uidetur,inquiens,  ftyos  KSiy  figt 

■nsui-ns  imycci®'  /li-m  «Aor»  yivoykiy  rSy  yv(Sy,x^  o  ;Jli'  xAor ©-  yiviTW.  -my  livSy 

^ttxnySj/uy  TOi/fioetay.ideft^RigoreftrotiuscorporisffigidifaSjCumquaiTarioriemu/ 
IculorumfadatSdqu^ariO  quidem  fit  propter  morfummufculorum  particulis  com/ 
ff  3  morfis 


<is  L  I  B.  R  I  a.V  ARTI. 

«norfls.  SI  liero  caufatn  frigiditatis  qiiKfiueriSjftatim  a  Philotheo  redditur  dicente  'Jt 
-k  ,^«7rtTi(«8(/  ifn%'dos  idefl:,frigiditas  autem  propte„ 

quod  naturalis  calor  in  profundum  fugit. 

Aineiitc.  ideft,  difficulter  iudicatur.  J  uel  iudicium  difRcile  fequitur.quia  uel  mori' 

'  tuTjUcI  aegritudo  longa  efficitur, uel  reIabitur,uelfimileaIiauidpatitur,quodiudicium 

difficile  confequi  cogit,  naminfexta  die  nunquam  aIiqiusbenciudicatur,immo  ooui 
eftfinonmoritur,maletra<Sari aegrum. CumautOT  rigores  in  febre continuafiuntffie 
ri  non  poiluntnifi  materia  extra  uenas  cmulfa, quod  cum  fit,  eft  motus  ille  naturje  Ved 
imperfedus  fi  fexto  diefiat-propterea  difficile  iudiciu  fequitur.ut  enim  Philotheus^doj 
cet,rigor  in  febribus  bonus  eft,  8C  iudicatorius  fecundum  Hippoaatis  dogma,  tiii 
1«  ^  «yxlii «  J-Uecrcu.-ideft,  Si  poft  concodlioncm,  8c  in  bona  die  fiat,  at 

11  non  fuerit  in  bona  die,  oppofitum  fecjuitur,  K  ideo  idem  authordidt,  Ma-xvmtti 

ii&i  Kjtxw  xelvai/M  yji  ap-m,  i  saiil^K  ItiKi  Tv^cwva,  *  </S  ^  jS*<nA«.  ideft,Difficiles  igi/ 
tur  indicatu  feu  conie(Siira,qui  fiunt  in  febribus  fextilibus  rigores:quod  ea  dies  fit  a  iu  . 
dicando  auerfa.  Solet  enim  illa  ad  malum  iudicare ;  ob  id  fexta  dies  tyranno  zquipar  j/ 
tiir,feptima  uero  regi.  At  Oribafius  dicit,iudicium  difficile  fexta  die  fieri,quiaquatuct 
concurrunt, fi  natura  fuerit  infirma,finon  fuerit  concodlio  urinarum  uel  uentris,fi  fiie/ 
rit  uehemens  affeiSus, fi  fuerit  uirtus  debilitata.  Vnumuero  dubitat  Oribafius,  quare 
pares  dies  mortiferi  fimt.Relpondet,quia  fdrtiorem  habent  uirtutem,8f  in  diebus  pari 
isus  morbus  reficitur.  S ed  hoc  abiurdum  eft, quia  multi  funt  iudicatorij  & bom' dies  pa 
res.  Infertip  Oribafius,  fi  fexto  die  frigus  fuperuenerit,  elfeomninoinfolubilem  mor/ 
bum.quod  etiam  abftn-dum  eft;  fed  ( iitbene dicit  Hippoaates  )  eft  difficilis  morbus, 
bC  iudicatio  difficilis.  Nosij  per  diem  fextum  etiam  quemcuncp  alium  diem  non  iudi 
catorium  intelligimustat  dies  fextus  eft  caeteris  peior, atque  tyrannus,  propterea  deip/ 
fo  folo  mentionem  fecit  Hippocratesiquia  Si  re  uera  in  ipfo  potiffimum  uerum  effe  de/ 
prehenditur.  Nec  opus  eftinhoc  loco  addere  pratcedentibus  fignis  codionis,  uelnon 
praecedetibus:qiiia  omnis  motus  fexta  die  fadus  femper  eft  fufpcdus  uiro,ad  unguem 
perpendenti.Reperitur  autem  fermo  in  diuerfis  locis  apud  Hippocratem  de  rigore  in 
febribus  fado.nS  inhoc  quarto  Aphorifmorum  libro,  aphorifmo  quinquagefimooda/ 
uo  dicit, a  febre  ardente  habito  rigore  fuperueniente  folutio.hoc  loco  de  rigore  fado  in 
dieiudicatorio.  Si  praecedentibus  codionis  figms  loquitur.Ideo  ille  Aphorifmus  non 
eft  huic  oppofitus.T amen  alter  locus  eft,in  quo  in  febre  continua  rigorem,  maliim  fe/ 
citnam  mortem  praedicit, praefertim  fiaegerfitdebilis.eftuero  Aphorifinus  quadrage 
fimusfextus  huius  libri,in  quo  dicit.  Si  rigor  incidat  febre  non  deficiente, aegro  iam  de/ 
bili  letale  eft.Inuenitiff  8C  apud  ipfum  rigor,qui  inacceffionum  principijs  fit, Si;  qui  fem 
perinbonu  fumi  debet,nam  fignificat  febrem  non  effe  eontinuam.  de  hoc  autem  fexa/ 
gefimotertio  aphorifmo  huius  libri  fermo  habetur, dicente, Quibus  in  febribus  quoti/- 
die  rigores  fiunt>quotidie  febres  Ibluuntur.  , 

GALENVS 

av  I C  V  N  Q.V  E  ad  febres,&  praecipue  ardentes  rigores  fuperueniunt,  iudicium 
habere  Iblent  bonum, atep  perfedum,  ubi  in  die  iudicatoria  fiut,&  cum  fignis  co 
aioms.Non  bonum  aut,ne(^  pertedum,quado  uel  diei,  uel  codionis  fignafuerimim 
perfeda.Quod  igitur  concoqui  oporteat  quae  bene  iudicari  debeant,  in  primo  libro  do 

cuitBpidemiarum,per  ea  uerbaqujpauloanteadiximus,quorum  initium,  Codiones 

celeritatem  iudictj.Quod  autem  neque  in  omnibus  diebus,  SC  in  prognoftico  fcriplit; 
K  in  hoc  ipfo  aphorilmorinn  libro,  8i  praeterea  in  primo  Epidemiarum  •  Colleda  au/ 
tem  a  nobis  haec  omnia  cum  oportuna  expolitione,  quaccunque  quidem  de  diebus  iu/ 
dicatorijs  ab  eo  feripta  funt,in  tradatu  de  diebus  iudicatorijs  infcripto,quaccunquc  ue 
ro  de  fignis  codionis  in  altero  de  iudidjs  -D  idum  autem  Si  in  ipfis  eft  de  eo  quod  fit  in 
die  fexu  indicio, de  quo  nunc  etiam  faciens  mentione  ait,  eos  qui  in  hoc  die  fiunt  ^o 
res  difficile  habere  iudiciu,hoc  eft  malum  afferre  iudiciu,  ac  fi  male  iudicates  dixiffer, 
uel  non  firmiccr,immo  in  quibus  facilis  foret  fleri  recidiua,  uel  in  longu  tempus  exten 


r 


tudidumfit.de  quibus  omnibus  integre  faipfimus  in  his,  quas  nuper  nominauimira 
traiSationibus  Hjc  igitur  inhunc  modum  fieri  etiam  ipft  experientia  teftatur.Ipibrum 
aute  caufas  longum  effet  in praefentiaru  exponere. Dc  diebus  enim iudicantibus  tertio 
diximus  libro,  de  iudicatcirijs  diebus,  de  rigore  autem,opere  ad  id  dedicato  feorfum. 

B  RAS  A  V  o  L  vs 

PRIMO  Galenus  quinquagefimum  oilhuum  huius  libri  Aphorilmum  refert ,  uel 
eius fententiam,  utadoppofitum  fuum  applicet. namrigores,  qui inardennbus febnV 
bus  fiunt ,  perfedum  iudicium  habent  fi  in  die  iudicatorio  fint ,  SC  coeSionis  flgna  prae/ 
eclfeint:  non  ^  autem  perfedum  iudicium,  quando  nec  codiio  fadJa  fit,  nec  in  die  iu/ 

dicatoriofeaus  fit  rigor.  r.  ^  i  , 

Quod  legitur, iudiciumhaberefolentbonum,atq;perfcdum,Gtacc?habetur,  «yxf 
ilui  /aW  xe/eip  ideft  bonum  quidem,&  perfetSum  iudicium .  nam  uerba  ex/ 

quifmus  aptannir,fi  addiderimus,quidem. 

^  SECVN0O  Galenus  docet ,  opus  efie,  illa  codla  efle  qua*  bene  iudicari  debeantj 
quod  ex  Hippocratis  fententia  libro  primo  Epidemiarum  oliendit ,  per  illa  uerba  quae 
iuperius  Aphorifmo  uigefimofecimdo  adduxit,qu*  itaincipiunt,  Codiones  celerita/ 
temiuicq  falubrem  fecuritatem  fignificant .  At  quod  quilibet  dies  bonum  iudicium 
non  faciat,8«;  in  libro  Prognofticorum,8i;  in  hoc  Aphorifmorum  libro,  SC  in  primo  E/ 
pidemiorum  ex  Hippoaate  colligi  poteft.  ' 

;  Cum  Galenus  Hippocratis  uerba  in  primo  Epidemiarum  refert ,  Leonicenus ,  iiel 
potius  parum  diligens  librarius, tria  uerba  omifit.nam  hoc  ibium  refert,  codiones  cele/ 
ritatemiudicij,lcdingracco  codicefequiintur&haec  uerba,fecuritatem  falubrem  figni 
flcant.Ita  enim  habetur  vn-axiritci  rx^vrvm  Kiixius  x<r(fxhs«i/  vytetvlui  o-Kitatvsoij/. 

TERTIO  Galenus  fuos libros  refert, in  quibus  dehis  diflerit.  naminlibroDedie/ 
bus  iudicatorijs  de  his  omnibus  quae  ab  Hippoaate  de  diebus  iudicatorijs  dicuntur  a/  . 
bundepertradat,  diligenti  expofitione  perquiruntur .  Quae  uero  de  codionis  fignis 
ab  Hippoaate dida  funt,illa  omnia  etiam  a  Galeno  inlibro  De  crifibus  dilputatafunt, 
ut  ex  his  facile  colligae  poffls,quae  in  his  Galeni  libris  edoceannjr. 

oy  ARTO  Galenus  docet, qiiod  de  iudicio  fextac  diei  in  libro  De  diebus  indicato 
rijs  diflerueriqde  quo  iudicio  nunc  etiam  Hippoaates  uaba  facit  dicens ,  Rigorem  in 
hoc  die  fadtim  difficile  efle,  in  quo  uel  facilerecidiuationem  incidit ,  uel  longS  tempus 
extendinir.addetu,uelmoritur.ReliquainteIIedufaciliafunt. 

Quod  legitur,facilis  foretficrirecidiuam,lege,facile.nam  grtece  IxSites  dicit. 

Qiiod  legitur, uel  in  longS  tempus  extenfum,graEce  eft  «  dt  nxn^ia 
tdeff  uel  in  longum  tempus  incidentes. 


A  P  H  O  R  I  S  M  VS  .  Sf  XIX  «i< 

c  fi  dixiflet  difficulta  folubiles :  cum  cafibus  uao  quadoCg  difficilibus  fextle  diei 


QVibufcun<^accenionesfiunt,quacun<^  hora  febrisdimifetic,fi  eadem  cras 
occupauerit,iudicmm  habent  difficile. 

BRASAVOLVS 

OV I  febre  correpti,  tales  accefliones  habent,  quae  eandem  horam  faUent,  cum  acce 
dunt,de  hora  uero  recefliis  febris  cura  habenda  non  eft,  fifequenti  die  eadem  met  hora 
raris  occupeqha:  febres  longiores  funt,quonia  mataiam  fixam  eile  fignificatur ,  quse 
ad  idem  tempus  aliter  non  redira,8C  ad  idem  momentum,  nifi  fixaeflecmam  fi  mobilis 
eUeqaliahora  fupcrueniret-quf  uero  fixa  runt,illa  difficulta aadicantur,uel  longo  tem 
poremdigmt,proptacaiudiciumdifricileeft,quiabreuinonfiet,&initineribuslongis 
trequentitTimediferimina  incidunt,  diuaticula,flumina,&r  periculofa  prsccipicia.Philo 
theus  uao  dicit, quodil  tub  xifteixiios  Jhxyvusuist  «(tshktwj/  (.««tuiofideftii/.ideftprsc/ 
lens  aphorifmiis  prolixorum  morborum  indicatiuus  eft. 

OKsnun  7^o|v(ri<9(  j,(riir7itt.ideft,  Qiiibuftucj  accefliones  fiunt.]  Graece  uao  dicutur 
ff  4  accefliones 


«rio  t,  I  6  R  I  oy  ARTI 

acceffiones  Hoc  addidi ,  quia  recentes  legere  uidentur  exacerbationes 

K  pmant  exacerbationes  continuisproportionalibus  proprie  attribui, paroxyfmos  aSt 
interpoIatis.Cettum  uero  efl:,non  dici  ab  Hippoaate  exacerbationes ,  8C  G^enum  in 

Omni  febretamconnnua,qHam  interpola  taaphorifmimiintelligere.immo  exacerbatio 

eft  una  paroxy  fini pars ,  ea  inqu5  in  qua  teger  impetuoflus  amorbo  tra(3atur,qu:c  conr 
fiftentia,uel  ftatus  appellatur. 

iAr«v  S)i«v«ipK  0  TTvjt-rir.ideft,  Si  quacunt^  hora  febris  dimiferit.]  Hancpartem  per  pa 
tenthefim  legendam  arbitramur ,  ut  fenfns  fit ,  paioxyfinos  incidunt  (  non  confld& 
rata  hora  quafiniunt)  Vt  perhatc  uerba  idfolum  inferre  uelit ,  confiderandam  effe  ho/ 
tam  qua  paroxyfmi ,  ideft  acceffiones  fiiperueniunt ;  fed  horam  qua  abeunt  ^  non  effe 
confiderandam. 

tisiiutMeloi!  ifiu  (UJ7lwS>ibxt  ideft ,  Si  cras  eadem  hora  apprehenderit.]  hitelli. 
gc  eadem  qua  die  prsecedenti  apprehendit,fed  de  hora  terminationis  cura  non  fit .  Sunt 
enim  infebribushat  differentiae,  quod  aliquaehabentacceffiones  antecedentes ,  aliqu* 
fubfequentes,aliquac  eandem  horam  feruantde  quibus  nunc  agit  Hippocrates.ex  hoc 

enim  quod  eadem  hora  apprehendunt,  necelTe  eft  materia  efle  iSam,^  aalIam,SCefle 

glutinofam.prafertim  quando  acceffiones  perfeuerant,  quia  fi  non  perfeuerarent,  non 
effiet  opus, morbi  longitudinem  fignificare.nam  fi  femel  tantum  eadem  hora  apprehen/ 
diffie  uideris,firmum  indicium  facere  no  potes.at  cum  acceffiones  anticipant, fignueffi 
materia  effie  magis  mobilem,  K  cqfequenter  aegritudine  longa  no  fore.Cum  uero  poffi 
ponunt, idexmateri*paucitatepfouenit,propterea citius fanantin.  Neceriamputes 
quod  hac  acceffiones  fi  eadem  hora  apprehenderint,  longB  morbum  figniflcarepoflint, 
nifi  ligna  cruditatis  coniixta fint ,  8C  nifi  abfint  iymptomata  difficilia.quia  intenfa  fym/ 
ptomata  mc«-bum  abbreuiare  poflunt.ideo  Aphorifinus  cu  limitationefolum  uertis  elh 
Aliqui  legunt  non  aas/ed  poftridie.  tamen  K  fi  dicat  cras,  acceffione  intelligif  illi  cor/ 
relpondehtem,uel  liteadem  die,ucl  tertia  die, uel  quarta, 

Au<r*erS(/.ideft,  Judicium  habent  difficile.]  Haecaute  iudierj  difficultas  intelligenda 
no  eft  ut  in  pr§cedenti  aphorifino,quod  iudiciu  malum  effe  oporteat,  quia  hoc  fignifica 
ri  non  potrilper  acceffionum  apprehenfioncm,qu*  eadem  hora  flat.ffied  cu  Galeno  in/ 
telligamus,iudicium  effe  difficile,ideft  longum  fore  morb3,8i  h*c  fit  difficultas  qus  in 
Judicio  fitPhilotheus  8Ciple  dicit, </!vir>cefre!','r»Tfsi/t«xuit'7Tit!i!>vo<re((r(c.  ideftiudidum 
difficile, hoc  eft  quod  raorb  um  produdt.huiuf<|  rei  caufam  affignat,  quonia  IsteiyyUtif 
Khv  V  -rfr*  KiTJiJf/ .  a  yOf  Ixu  isxeixZii ,  tsk  tu/  lipuAaJy'  rtcftvn.  iga  ar4ei'ai/'»l'.idefti 

Quonia  acceffionum  caufa  fixa  eft.  nifi  enim  effiet  fixa,  ordine  no  fetuaret,ne<j  circuitio 
GALENVS 

SVPPONATVR  qtiifpiam  prima  die  coepiffe  febricitare  hora  tertia ,  Sf  quieuiffe 
quauis  alia  hora,  deinde  die  fecundo  eadem  horatertiacoepiffie,  mox  ceffiaffefe/ 
brem  quacuncp  hora,8t  tertio  rurfus  die  hora  tertia  coepifle,mox  rurfus  quouis  tempo 
re  finita  febre,  ccepifle  iterum  quarto  die  eadem  hora  tertia,8£  ita  deinceps ,  feruari  qui/ 
dem  lemper  horam  tertiam  in  qua  acceffio  ftium  facit  initium ,  non  feriiarf  autem  alias 
in  quibus  finiturihunc  qui  tali  laboret  morbo  neceffe  eft  temporibus  longioribus  aegro 
tare,horam  habentibus  inicq  accefflonis  exordinatam.Hoc  quidem  nos  ab  experientia 
comprobatum,  didum  fuiffe  arbitramur.  Siint  uero  quidam  qui  tale  aiunt  effie  quod  di/ 
citur.  Si  primo  die  acceffione  aegrotus  habuerit,exempli  gratia  hora  tertia,8C  fi  ita  con/ 
tigerit  hora  duodecima  febris  defierit ,  rurfus  diefecundo  hora  duodecima  coeperitfe/ 
bricitare,  morbum  aiunt  difficile  iudicium  habiturum,  nullam  apponentes  rationem. 
Sed  necp  id  ab  esroerientia  comprobaripotentes  offendere,  non  tamen  difficile  habens 
iudiciu,  aliter  polKmuis  interpretari  quam  difficulter  folubile ;  adeo  quddtalefit,  quod 
ab  Hippocrate  dicitur, fiue  quauis  die,fiue  pertertiam,fiue  per  quartam  aegrotus  habe/ 
ataccefflonem  eadem  hora,  difficulto-  folubilis  eft  morbus  huiufinodi,  fiue  multas, 
flue  paucas  acceffio  occimet  horas .  Hoc  igitur  ut  dixi ,  experientia  comprobawr 
ius  uero  caufam  talem  effe  opinandum  eft.  Quando  caufa  acceffionum  non  fuerit  fi/ 
xa ,  ac  ftabilita ,  non  feritare  eimdem  terminum ,  aut  circuitum  •  Vbi  uero  firmatafu^ 
tit  feruare  j  atque  ideo  difficulter  folubile  quod  fixum ,  ac  ftabftffum,facile  uero  folubi/ 


r 


APriORISHVS  XXX  iit 

U  quicquid  non  tale-Firmata  enim  magnam  uim  demolientem  expofcimt,  longo  tenv 
DOre  8C per  fortiora  acplnrafadlamauxilia, 

’  BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  cafum  aphorifmidiiponit,quod  fl  quis  prima  die ,  hora  tertia  fe/  ' 
bricitare  inceperit,  K  ita  fecunda, tertia  8C  quarta  &:  quinta  die  hora  tertia  febre  corripia 
tur,  necefle  eft  febrem  efle  longam .  Sit  uero  terminus  febris  quacimi^  hora,iudicat^ 
GJenuSjhoc  ab.Hippoaate  dici,quia  ita  experientia  comprobauerit. 

s  E  C  V  N  D  o  Galenus  quorundam  fententiam  docet,qui  ita  Hippoaatem  intelligc 
te  uolebant,fl  hodie  febris  tertiaTiora  apprehenderit ,  delinat  duodecima  hora ,  cras 
uero  incipiat  hora  duodecima,morbus  erit  difficilis.  Sed  inquit  Galenus,  hi  fine  ratio/ 
ne  loquuntur, nec  pro  fe  ipfis  experientiam  habent, 

tertio  Galenus  docet,illamparticulam,di(ficilehabensmdlci5,  aliter  interpre/ 
tari  non  poffe  quam  difficulter  Iblubilis.  unde  fecudum  Galenum  talis  eftHippocratis' 
fenfus, cum  eademhorafebrisapprehedit,autommbus  diebus, aut  tribus, aut  quatuor, 
quotquot  horae  in  acceffione  confumatur,uel  pauca;,  uel  multae  fintaccellionum  horf, 
hic  morbus  eft  difficulter  folubilis  8C  longus.  ^  ^  ^ 

Quod  legitur,  non  tamen  difficile  habens  iudicium,  Graece  eft  a  /iliux ab  «Iw a-afiiSr, ' 
ideft,ne{5hoc  quod  dicitur  iudicium  habens  difficile. 

Q_v  A  R  T  o  Aphorifini  cauiam  reddit  per  experientiam  comprobatam, quando  cail' 
6  quf  acceffione  facit  no  fuerit  fixa,  idem  tempus  non  feruatur ;  fed  cu  cauft  firmata  eft, 
ide  terminus  feruatur.  Omnia  aBt  qug no  funt  firmata, facile  &  breui  foluuntur. Qu{  ue 
fo  firmata  funt,difficulter  foluutur,8iC  longiori  tempore  indigent,  quia  magnS  uim  ex/ 
pofcut  quae  firmata  funt  K  coftabilita ,  8C  per  fortiora  ac  plura  auxilia  remouerl  debet. 
Scito  illam  particulam, firmata  emm  magnam  uim  8Cc .  Graece  legi,  yif 

IU/ 

Quod  etiSi  legitur,  lorigo  temfiore,  K  per  fortiora  a  c  plura  fadlam  auxilia,  Graece  eft, 
jjony  uAaew  i^v^iT^ui/  n  lett  «Aaorai/  yivtTKt.Qiiac  uerba  hoc 

modo  interpretari  debent,  quae  in  tempore  longo, K  per  auxilia  fortiora  8f  plura  fit. 

APHORISMVS  XXXI 


LAflitudinem  habentibusin  febribus, in  ardcuIos,fif  circa  maxillas  potiflimutti 
abfceffus  fiunt. 


Q.V  1  febre  correpti  fimt  fi  per  totum  corpus  laffitudinem  fentiant,  hoc  fieri  non  po/ 
teft,nifiob  aliquem  humore,  qui  febrem  ipiam  inducit,  8f  in  tanta  copia  ab  undat,  ut  per 
corpus  expanfus  omnia  membra  a^rauet,8f  laffitudinem  faciatteum  haec  materia|con 
fumi  non  poffit,  ad  aliquem  locuma  natura  tranfhumtur .  At  inter  noftri  corporis  partes 
articuli, maxillae  facile  recipiunt,propterea  haec  materia  circa  maxillas,  aut  articulos 
mota,8C  in  his  partibus  firmata, abfceflus  inducit. 

ToI<n  ^inj/.id  eft,Quilalfantur  infebribus,  uel  laffitudinem  ha 

Dentibus  infebribus  J  Infecundo  huius  uolumims  libro ,  ajffiorifmo  quinto ,  de  laffi/ 
tudinibus  ante  morbum,  8C  ante  febrem  differuit  Hippocrates,  quo  in  loco  edocebat, 
fpontaneaslaffitudines  morbos  prodicere,  SCnos  fimulcum  Galeno  de  triplici  lafli/ 
tudine  fermonem  habuimus,ulcei  ofa,tenfiua,ph!egmono6,ita  enim  Graeci  uoeSt  has 
jauitudmestA*i*1j!f,Tti/iii/lM,((iAtj'ii<'i'»i>'!»f.hicHippoaatedelaintudinib.fomoneha 

Dere  uidetur,quac  ex  febribus  fiimt.  Sedhaefebriu  laffitudines  quia  effeno  pofllint  nifi 
materiae  miifculofas  partej  occupaueTint,^pterea  ad  ipotinas  laffitudines  eas  deducere 
oportet-  Scito  igif  ex  febre  duplice  laffitudine  oriri  poffe,una  eft  quae  ex  caliditate  prae/ 
ter  mnira  fit,  corpus  noftru  afficiete  8C  moleftate,fine  aliqua  materia;8f  de  hac  no  intclli 
StMip^tf  abfceffus  fint.  Altera  lallitudoeft,qugexmateriafebre  faciete,8d  noftri  cor 

potamebraaggrauSte  inducitur;SC  dehac  uerus  eft  Aphorifmusjlalfitudine  habetibus 

infebribus 


«zt  LtBRI  Oy/RTI 

in  febribus  in  articulos,8ir  circamaxillas  abfceflus  fiunt.  In  febribus  autem  aliqualjHj^ 
tudines  fimt, qua:  eas  antecedunt ,  ha:  futuram  febrem  praedi cimcaliqua  funul  cum 
febre  fiimt,  K  hac  flgnificat  materia  ad  crifim,  uel  ad  membra  tranfinutari.aliqiia;  febrem 
fequuntuT)  ex  quibus  fignificatur  materia  admOTbraKadiimdlurasiam  efretranfmu/ 
tatam,8<;  licet  Aphorifmus  in  omni  harum  laffitudinS  uerus  efle  uideatur,  Gracus  ta/. 
men  cotextus  de  hac  folum  uerba  facere  uidetur,quac  cS  febre  eft.nam  dicit 

y'>oT»»a-wf(3p(cn(/.idefi^infebribus(fiitadicipoflet)laffitudinarrjs,hoceft,quae{{mulIani 

tudinem  habent. nam  &C  febres  multae  fimt  abfcj  tali  laflitudine.hanc  uero  laffltudmem 
Celfus  lib.fecundo  cap.feptimo  no  longe  a  fine,fenfum  lafljtudinis  uocat.  ita  enim  ipfe 
hunc  Aphorifmu  latine  reddit.  Si  laflltudinis  etia  fenfus  in  febre  eft,  uel  in  maxillis,  uel 
in  articulis, aliquidabfcedit. 

Ef  ey  ^ga.ideft,  Ad  articulos.]  T u  uero  per  articulos, omnis  corporis  iundhiras  intel/ 
lige, tam  pedum, quam  manuum, coxarum, brachiorum,8C  omnium  partium. 

Kot  sribi  wj  yrdSsf.ideftjEt  circa  maxillas.]  Vel  circa  mentitm.qnia  8C  in  maxillis, 8C 
in  adenofis  partibus  drea  mentum  hi  abfceflus  decumbunt.  Scitoqg  SC  fi  demaxillis 
Hippocrates  ipecificare  irideatur,  tamen  id  uerum  eft  in  omni  parte  adenofaiquiamate 
ria  potiffimum  a  membris  principalibus  ad  adenofas  partes  tranfmittitur. 

M(tAis«.ideft  Potilfimu, uel  maxime.]  Quiafemper  ad  has  partes  no  tranlmittuntur,. 

■  fed  quandoq^  reibluutur,  quandoc^  ad  exitus  uias  tranfinittuntur,  quandoc^  ad  alias  par 
tes  qu«e  non  fimt  maxillae  uel  articuli.  Ad  maxillas  uero  praefertim  materia  illa  tranfinit 
titur,  qug  ad  cerebru  eleuatur ,  quod  cum  impotens  fit  ad  eam  materia  per  uias  aliquas 
quae  corpus  exeuntpellendam,admaxillas  tanquaad  fuam  cloacam  expellit,  Ad  haeci^ 
membra potiflimumputridarumfebriummateria expellitur, nili  aliud  qtioddainmem' 
brumfit  uel  debilius,uel  nimis  anguftum,uelmmislatum,uel  nimis  concauum, uel  ni/' 
misrariim, uel  fit  inferius,ad  quod  facilius  materia  decumbat.eac  enim  omnes  funteau/ 
fac  cur  materia  aliqua  ad  membra  defeendat. 

At  &«s«<nA'yiVo»7ia.ideft,Abfcefius  fiunt.]  IdemmuocabulumaansitoKdigreflio/. 
nem  fignificat.curn  uero  partes  abfcedunt, digredi  uidentur;&i  ideo  Theodorus  KLeo, 
nicenus  reeSe  intemretati  fimt  kgsiotOr  abfcdTus ,  in  quibus  abfcedunt  8C  abinuice  di/ 
grediuntur  partes.Philotheus  uero  duplicem  confiderationefacit,propterea  didt  quod 
<r)(9!r©'<ft'?»ein  hocaphorilmoeft,  ifilii'  Scswrairtarifiw^af,  o  </£  iu/'7»i/.«T©'.ideft,hacc 
quidem  confideratio  a  manifefto  motu ,  illa  autem  d  ipontino.  fa(Sat|  hac  diftindionej 
docet  quomodo  adhas  partes  materiae  decumbant  amanifefto  motu  prius,deinde(]uo 
modo  aipontino.dicit  ergo  prius,t<d'  §i>  rris 

srvjSsi/,  ^  -nh  ctfSfoi!  )(s«  7^«  yvihs  dt  hssio-as  ymyr» .  ^  tdirjiAoa» 

vAk,  iSi ifui laifttfilw ■riciytiht  K^s«TTO<i^i'W^(U<»Kf5rwv(t^y'«f, 
)<sa  iin  <kueeSttt  hiiJ)iS}cuBS  iT^xiiieix  dov  zoiirn^yyitiii.iden.  Si  quis  igitur  d  motumanui 
fefto,qui  de  foris  eft,laborauerit,in  principio  febrisjad  arriculos ,  SC  ad  maxillas  abfceft 
fus  fiunt:5f  ad  articulos  quidem, quoniam  latalpatia  funt,8f  caliditate  calefaiSi matere 
'  am  attrahimt  Si  uero  materia  tenuior  fuerit,in  caput  fublata,ad  maxillas firmatur,quia 
fimt  ualde  debiles,  non  poliunt  talem  humorem  ad  alias  partes  tranlmittere.Ha:c  da 
motu  manifefto  Philotheus  dicit,  de  inotu  uero  ipontino  inquit ,  w  oto5o(i«i»‘C 
7iv§^'i!  •n  tdi-nylmta,  liu  «uiiu  d^^uul ,  xsUfteAisa  OTttv 
KSiv,Sisii  S-  W  «iztpfrifuii  ■j‘6''  usTfUi/  0  Aoj^©/  iiSi/bel' fw7r«*f  <tTa.ideft,K  in  Ipon 
tinis  laffitudinibus,  in  febribus  hoc  idem  fit  propter  pandem  caufam,8f  potiflimu  quan 
do  ^ontinac  laffitudines  ob  multitudine  fiimt .  Qiiamobre  de  utracj  laflitudine  fermo 
Hippocrati eft.T amen  nos  ipfuminfpontina  folu  intelligimus.  In  hoc  aut  Aphortfmo 
fecundS  Oribafiu  plura  alia  uerba  infunt,  quam  in  Hippoaatis  Aphorifmis  fcrip^ut» 
nam  poft  illam  parte,  Qiii  per  febres  laflmtur,tjs  in  articulos  dC  maxillas  potiflSmu  ^ 
fcelTus  decabimnfcquitur  in  fuo  codice,fi  uero  ex  abfceffibus  febres  fiunt, eruptionefol 
uimtiir .  rationemii reddit ,  quia  natiua  fitperfluitates  in  locum  debiliorem  tranfinittit. 
articufi  uero,  quia  frigidi,  debiliores  fimt,  &quia  mouentur  K  h  umidi  funtlntelli^u® 
ro  per  articulos ,  talos ,  quos  ^cit  elfe  (nefeio  an  fit  error  librarij )  calidos  Khumwosj 


aphorishvs  xxxt  etj 

data  exanpiiitn,  finiifceas  fimul  xs,pUimbum, aurum, K  argentu  uiuiTm,&  petas  qtid 
decurrantRefpondet.aurum  adargentum  uiuum,ad  aeS  plumbum, quod  illi  aptum  eft, 

K  ita  humores  alij  ad  iimilia  decurrunt, alij  ad  dcbilia.Hippocrates  in  libro  Dc  humo/ 
ribus  hunc  Aphorifmuin  febribus  longis  intelligere  uidetur-  nam  dicit  Per  lotigas  ue/ 
ro  febres, in  articulis  84iunfluris,uel  fecundum  maxillas  potillimvr  ablceditAtalia  res' 
eftlongitudo  febris ,  quam  lalRtudo febrilis .  Ideo  illa  fententiain  libro  De  humdribuS 
Hippoaatisalteraphorilmuseft,  quamhicdeferiptus. 

Dt  C  T  V  H  prius  eft  quod  lalIitudinum,nonnull3e  quidem  in  multis  accidunt  mori 
3US,qux  limpliciter  proprie  labores  nominantur:  qitida  uero  necp  multis, ne<p 
uehementibus  atfli  motibus  laffitudines  pati  confueucrimt, tales  itacp  labores, non  labo 
rcslimpliciter,fed  ipontaneos  labores  nominare  confueuerunt.  Amborum  autem  ipfo/ 
rum  communis  eft  locus  perpeftus ,  hic  uero  eft  totum  genus  in  corporibus  mufculo/ 
iiim  •  Qui uero  ex  motibus  labores  accidunt,  ipfis  adeft  proprium  peculiare  caliditas 
aniculorum,quareinhis  nihil  mirum  adarticulosabiceUlis  decumbere, ut  qui  una  cum 
mufculis  laborauerint.atcp  ultra  modum  cocaluerint.  Spontaneis  aCt  laboribus, una  ib 
Ia  ratione  flu<?liones,ut  decumbant  ad  articulos  cuenit,ficuti& omnibus  alijs  fete  mor 
bis  qui  per  abfceffus  indicantur ,  cum  latiora  ipforum  fpatia  prompte  fe  habeant  ad  fur 
perfluitates  fufeipiendas.  Rariores  igitur  in  illis  abfceftiis  ftmt ,  inlaboriofis  plures ,  8£ 
praecipue  cum  labor  fpontaneus  fuerit ,  8C  ex  his  maxime  quibus  ex  multitudine  labor 
ineft.Erit  igitur  in  aphorifmo  fermonis  haec  fumma.  His  qui  quomodocuqp  in  febribus 
laffitudinem  habent, ad  articulosjSf  circamaxillas  praecipue  anfcclTus  fiunt .  Hoc  uero 
tontingit  propter  eam  quae  eft  in  febribus  caliditate ,  relata  multitudine  ad  caput,  mox 
inde  fufeipientibus  illis  qui  circa  maxillas  adenes  exiftunt,ficuti  qui  circa  inguina,8f  a/ 
las  funt ,  quando  ad  illas  partes  multitudo  peruenerit. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  fignificata  huius  tiocabuli  laflittldo ,  quam  Gfaed  teV®»  uor 
eant, diftinguit.Suntalimij  laffitudines ,  quae  exmultis  motibus  fiuntjKhaeftmpliciter 
K  proprie  «a  vrei.ideft  laffitudines  appellantur,  ftmt  K  ali»  laffitudines  fine  multis  mo/ 
tibus,K  h»  non  ftmpliciter  laflitudfnes  uocari  debent,  fed  fpotan»  laffitudines, de  qui/ 
bus  fecimdo  libro  aphoriimo  quinto  intellexit .  utr»c})  h*  laffitudines  communem  lo/ 
cujp  habent, in  quo  fiunt, mufculi fcilicet  &:mufculof*  parces.laffitudines  uero  ex  mul/ 
tis  motibus  non  folum  fimpliciter  laffitudines  dicuntur,fed  etiam  habent  hoc  nomen  ca 
liditas  articulorum .  In  iftis  mirum  non  eft  quod  materia  ad  articulos  decumbens  ab/ 
fcelTus  faciatnam  articuli  cum  mufculis  laborant.  Si;  pr»ter  modum  concalefcimt.  . 

Quoties  in  hoc  commento  inuenies  labor,labores, laborum :  corrige ,  legas  laffi/ 
tudo,  laffitudines,  laffltudinum.gr*ce enim  habetur  asV©-,  usoti,  as^aj/ .  KliecthoC 
uocabuliun  laborem  etiam  fignificet ,  tamen  in  hoc  loco  pro  laflttudine  potius 

Interpretandus  eft,  quamuis  labor  laffitudo  fit. 

Quod  legitur, C^ui  uero  ex  motibus  labores  accidunt, ibi  deeft  h»c  particula,  pluri/ 
bus ,  ut  ita  legi  debeat,'  qui  uero  ex  motibus  pluribus  labores  accidunt,  nam  grKce  eft, 
tlft  A  4»' Kimnn  TrAaaoi  ymrjm  «syat. 

Qiiodfequitur,Ipfis  adeft  [rroprium,  peculiare, licet  in  Aldino  contextu ,  8C  in  meb 
pr^cife legatur  ■nfonsty  cdi-nn  'tSicu  tamen  in  alio  cotextu  hoc  mo 

do  habetur,  !^ius<3pv,idett:  proprium  S4  peculiare  cS  particula  copulatiua,  quod 

magis  conuenire  uidetur. 

s  E  c  V  N  D  o  ,  cum  Galenus  docuerit,  quomodo abfcelTus  in  laflitudinibus  ex 
multo  labore  fadlis  confequantur  ,  deinde  profequitur  quomodo  in  laffitudinibus 
l^nte  fatftis  accidant .  In  his  enim  non  fiunt,  quia  partes  ob  laborem  incaluerint, fed 
habent  articuli  funt  partes  ,  Ipatia  magis  apta  ad  fufeipiendam  materiam 

eft,*^^*^  Cum  latiora  ipforum  ipatia,  tu  lege,  quod  latiora  ipforum  fatia.  Grtece 

EtquodlegiturpromptUjGraceeftiwtTjofeietjideftaptifflme. 


Tertio 


^24  libri  qvarti 

TERTIO  Galenus  morbos  illos,  in  quibus  nonfunt  Ial!itudines,his  comparat 
quibus  funtlaffitudines,docens,in  iftis  rariores  efle  abfceiruSjfedin  morbis in  quju® 
uint  laflitudinesjplures  funt  abfcefluSjSf  praefertim  fi  lallitudo  Ipontaneafiierit 
Quod  dicit ,  rariores  i^tur  in  illis  abfcefliis  fiunt ,  intelligeinalijsmotbis  inqujbuj 
non  funt  la(fitudines:uch'ntellige, quod  his  quinonlaborarut,rariotes  fiuntabiceifus 
inlaboriofisueroplures.  ’ 

Deni<p  Galenus  Aphoriimi  caufamr.eddit ,  fedfolum reddere  uidetuti  cur  materi» 
ad  maxillas  decumbantjquiaCT  febris  caliditate,materig  caputpetunt,  deinde  deorfum 
feruntur  ad  mentum ,  ficuU'  fit  quando  materia  ad  inguftia  dC  alas  defcenit ;  quia  flluj 
materiae  multitudo  peruenit,  quae  ibi  proxime  lita  eih 

APHORISMVS  XXXII 

C~^Vibufcnhcg  refurgetibus  ex  morbis  fi  quid  laborauerint  ,^hic  fiunt  abfceflus,' 

BRASAVOLVS 

ACCIDIT  plenmcp  aliquibus  hominibus  qui  ex  morbis  eleuantur ,  ut  aliqua  cor^ 
poris  parte  doleant.T u  ftatim  iudicare  debes,in  illa  parte  futurum  efle  abfcelTum.  quia 
materia  inmorborelida ,  illa  eft  quaeilluc  decumbit,  &C  ad  illam  partem  dolortriit, 
immo  ob  dolorem  pars  inflammatur,8C  debilior  efficitur ,  propterea  materia  facilius  in 
eam  defcendit. 

o  cuKKiiXiotnii  t«  ideft,  Quibufcuqj  refurgetibus  ex  morbis,]  Hoc 

intellige  praefertim  in  febribus,  quamuis  8C  in  alifs  morbis  uerUm  fit. hi  autem  funt  con/ 
ualefcentes,  K  uerc  ex  his  morbis  conualefeentes,  licet  tn  abfceflus  incidant,  tamenex 
praecedenti  morbo  fanantur .  unde  intelligimus  ueram  efle  conualefeentiara  ratione 
morbi  qui  adfuerat, licet  materia  aliquarelitSa  fit, quae  abfcefllim  facit,  tamenon  eft  am 

piius  apta  praecedentem  morbum  inducere.  Etideo  Philotheus  dicit,  Jtiim 

Nonperfetfleaute  ctilim 

facientes,fcd  fuperflua  derelitfta  habentes,  ^ 

Hv  ai  Trevio-ji.]  Qliamuis  aliquis  contextus  le^t  mino-» ,  fed  haec  eft  dialetSandiffe/ 
rentia.Illa  autem  uerba  ita  latine  reddi  poirunt,fi  quid  laborauerir,ideft  aliqua  corporis 
pars,  uel  membrum  aliquod  laborem  patiatur,  ideft  dolorem,  uelmoleftiam, hic  enim 
laflitudinem  non  intelligotquia  Hippo  crates  amplius  non  utitur  uocabulo  'oV®-,  fed 
utitur  uocabulo  7niV®-.quamuls  Galenus  in  praecedenti  Aphorilmo,  in  praefenti,  8Cin 
confequenti  laflitudinem  intelligei  e  uideatur,  nam  in  praecedenti  de  lalfttudine  in  mor/ 
bo ,  inpraefenti  de  laflitudine  poftmorbum ,  infequenti  de  laflitudine  antemorbum,  ut 
fuoloco  oftendemus.  Vel  igitur  laflitudinem  inteliigamus.uel  laborem,ideft  dolorem, 
nihllrefert.quiainhis  omnibus  uerus  eft  Aphorilmus.  At  Philotheus  dicit  mrtyji  ixs 
stif/iH  itu  o-ifciSoeiv  xivscny,  h  ideft,  per  laborem  uero  intelligere  oportet,  uef 

motum  uehementem,uel  nocumentum. 

Ev.7KS9aia4«s«OTiiIry(v«v7«t.idefthicabfcefl!usfiunt]InhacinquamparteinquaIa/ 
bor  eft,  uel  fit  lalfitudo ,  uel  dolor.fed  &C  fi  dolor  fit,  lallitudo  elt  Quid  uero  intelligere  o/ 
porteat  per,hic,  a  Philotheq  «pqtutur,  articuli,  &  maxillae.nam  dicit  txairs  Jt  ^  ms 
Sjnif  KS«  Ixan  sf* 

jidrlu/  (ttTiW.idefljIlluc  aute  in  articulis  K  ad  maxillas.dolor  enim  deftillationes  excitat, 
fed  in  illam  partem  ob  eam  quam  fuperius  diximus  caufam,  Otibafius  autem  intelll^t, 
hos  de  quibus  in  aphorifmo  fermo  A,  non  efleperfedlefanatos ;  quod  fi  fimplicitcrin- 
telligit,  uerum  eftjat  fi  intelligat  ab  illa  aegritudine  aqua  tunc  liberantur ,  uerum  non  di 
fit.quamuis  id  umim  fit  quod  per  continuum  cibum,  quem  hic  infumit,malus  humor 
derelidus  augeatur,  8C  materia  in  debiliorem  locum  propellitur.  Quem  aphorifmum  in 
dies  experientia  uerum  efle  comprobamus,  praefertim  in  autumno,  quamuis  Komni 
aha  anni  parte  quandoij  contingat, 

Hippocta 


APHORISHVS  xxxrl 

Hippocrates  in  libro  Dehumoribus  hunc  aphorifinS  deicribere  uidetur,  inquiens, 
nui  uCTorccens  ex  morbis  conualefcent,fi  manus  pedes, flatim  parte  aliqua  dol^t, in/ 
tus  abfcedet.ut  inhoc  loto  Hippocrates  in  ftatutis  partibus  id aflignet, quod  in aphori/ 
fims  fimpUciter  in  omni  parte  intelligebat 

G  AL  ENV  S 

O I  Q_y iDEJllabor,8iuehementemlignificatmotum,&dolorem,Klatflonem,(l' 

O  cuti  prius  di(Su  liquet, quod  K  laborare,  8C  pluri  uti  motu  fignificabit,  8C  alique  ha/ 
^euddolore,uelIafionem,  8C  quidem  in  nonulhs  qui  ex  morbo  reualefcut  apparet, 
quando  humores  morbum  facientes  non  fatis  fuerint  expurgati,  fed  quafdam  relique/ 
^t  fuperfluitates,  cum  laborantem ,  fiue  dolentem  partem  quampiam  habuerint, illuc 
morbum  decumbere,  cum  labor  quidam  habeat  caufj  rationem,dolor  uero  fi^i-Nam 
in  uehementioribus  motibus,8£  uires  fiuntimbedlliores,ficuti  Sicaliditas  maioraccen 
ditur  dolor  autemiam  fludiione  decumbente  perficitur .  Hoc  igitur,  ut  diximus,  eftfi/ 
gnum  abfceffus  qui  fit.  Caliditas  amem,  atque  imbecillitas  ad  locum  affedum  pro/ 
uehit fuperfluitates.  Wo<^  igltm,ut  diximus, modo  audire poiTumus  uerbum labora/ 
re.Toti  tamen  fermoni  qui  nunc  ab  Hippoaate  fertm  alterum  magis  conuenif  fignifi/ 
catum ,  fiquidem  antea  delaboriofls  febribus  loaitus ,  deinceps  autem  rurfus  inquit: 
Sed  fi  quid  antea  laborauerit  Videtm  enim  prior  aphorifmus,  cuius  intium,laffitudi/ 
nem  habentibus  infebri,  de  laflitudinibus  morborum  habuifle  femonem.In  eo  autem 
qui  nunc  proponitur ,  de  his  qui  fiunt  in  conualefeentibus ,  in  fequente  uero  de  illis  qui 
morbum  antecedimt 

ERASAVOLVS 

PRIMO  inhoc  commento  Galenus,  quid  fignificet  hoc  nomen,  labor,  qftendit: 
fua  uero  lingua  utitmuocabulo  mV©-,  Knon  illo  (dir©',  quo  in  praecedenti  .^phort/ 
fmo  utebatur .  Ideo  nos  illud  femper  laffitudo  interpretabamur.  T ria  uero  per  ho c  uo/ 
cabulum  labor  fignificanttir ,  motus ,  dolor,  8C  laefio .  Eodem  modo  labor  nofter  haec 
tria  fignificat,  unde  cu  in  aliquo  qui  reualefeat  humores  expmgati  non  fint,  fed  aliquae 
fuperfluitates  fint  relidlac,  cum  is  aliquam  partem  laborantem  habuerit, uel  ob  motum, 
uel  ob  dolorem  humores  inhanepartem  decumbunt, 8d  labor  eft  caufa,dolor  uero  fi/ 
gnum:quamuis  8C  dolor  aliquo  modo  caula  dici  pofflt,in  uehementioribus  etenim  mo 
tibus  uires  imbecilles  fiunt ,  8C  caliditas  maior  accenditur,  dolor  ex  humore  decum/ 
bente  perficitur.propterea  dolor  eft  fignum  abfcefluSjtame  quia  ob  dolorem, humores 
etiam  in  illam  partem  in  maiori  copia  decumbunt,  ideo  caufa  dici  poteft.is  autem  locus 
imbecillis  fit,&fimul  caliditas  ad  locum  magis  attrahit. 

Quod  legitur ,  Illuc  morbum  decumbere ,  grmee  non  I^'tur ,  morbum,  fed  ^o/ 
ftema»,  dicit  enim  graecus  contextus ,  Uein  kacrm^^ai/  tessuiiartc ,  ideft  illuc  accefutm 
decumbere. 

Quod  legitur,  Sicuti  8C  caliditas  maior  accenditur,illa  particula  ficuti,  fuperflua  eft, 
inAldino  enim  contextu, in  alijs  nonponitur.Inmeo  aute  antiquo  pofi'taerat,fed ab 
antiquo  quodam  obelo  confolla  A 

SECVNDO  Galenusdocet, illuduerbumlaborareutroi5modointelligipoffe,8f 
pro  motu ,  K  pro  dolore :  tamen  Galeno  magis  arridet,  quod  in  labore  intelligatur,  qui 
eft  dolor  Klaffitudo.quia  in  prxcedeti  aphorifmo  de  labore  qui  laffitudo  eftpertradiat. 
St  hoc  in  ipfa  febre  iam  uigente .  In  fequenti  uero  Aphorifmo  de  his  laboribus  agit  qui 
■  ante  morbum  fiunt,  ut  merito  in  pratienti  Aphorilmo  de  laboribus  qui  in  conualefeen/ 
tib^  fiunt ,  fermonem  habeat ,  &  in  ommbus  idem  modus  laboris  fit ,  is  inquam  labor 
qui  laffitudo  eft ,  de  qua  K  in  praecedenti  Aphorifmo ,  8C  in  quinto  fecundi  libri  uber/ 
timdifleruimus. 

Quod  legiifejin  eo  autem  qui  nunc  proponitur ,  gracce  eft  o  <ft'  ruS  wexBpiW©',  ideft 
hic  autem  qui  nunc  proponitur, uel  hic  autem  nunc  propofitus.In  media  fere  commen/ 
ri  parte,  quod  legitur  aim  labor  quidam  habeat  caufae  rationem ,  legendum  eft  cum  Ia/ 
bor  quidem,  graece  em'm  eft^iW'. 

gg  Aphorifinus 


>1 


LIBRI  QTARTI 
APHORISMVS  XXXIII 


^  fiantemotbum  aliqua  parte  deluerit,  hic  morbus  firmatur. 


BRA.SAVOLVS 


D  E  laflittidine  in  morbis  aphorifmo  trigefimo primo  diiTerebatjde  eaqu*  poftmor 
bum  fit  in  praecedenti  loaitus  eft.  In  ifto  autem  de  illa  tradat,  quae  morbum  antecedit. 
Nempe  priufquam  morbus  aliqms,  uel  febris  aliqua  contingat, &  hic  cui  contingerede 
bet  aliqua  corporis  parte  doleat,  morbus  in  hac  parte  firmatur .  quoniam  materia  mor/ 
bum  facientes  illuc  decumbunt, &:  ibi  firmata  abfceflus  inducunt.  Intellige  uero  dolen 
tem  partem,  quocuntp  doloris  genere.  Hanc  eadem  intentionem,  quam  fuperius  propo 
fuimus, Philotheus  habetinmiiens:»»  iiSHrn&  lins  Mt  «ipteio-iul,  6  fiiU'  tts,cv  lett  i 
Y  vhHSTtt&S.m  w  ^ wt  vcGus  (SiVat'  la-r  «/•ne,  3^  toj 

i/t' ,  coo-b  tan-uy .  ideft  duo  aphorifmi  qui  ante 

himcjunus  quidem  cuius  initium  eftjlalTitudinem  habentibus  in  febribus,  delaflitudi/ 
nibus  in  morbis  diiputauit.  Aphoriftnus  uero  qui  ipfumfequitur,dehis  quf  inrefedio 
nibuSjfeu  inftaurationibus  fi"unt.  Ifte  autem, de  lafTitudinibus  morbum  pracedentibus, 

AT«j>  «ImsK  TT&TrtTrovsfot  -n  «.ideft ,  Sed  Sl  fi  ante  doluerit  aliqua  parte.]  De  uero  do/ 
lore  intellige,uel  de  labore, fi  aliqua  parte  intenfo  motu  laborauerit,  uel  in  illa  partedo/ 

lorem  habeat ,  uel  ex  quocunt|  genere  laffitudinis,  lalli tudinem  fentiat.nam  ut  Hippor 

crates  in  libro  De  humoribus  dicit,  corporis  partes  qua  morbus  eft,  maxime  laborant 
namm  ed  tendit. 

7(4  tjSi  i'o«4e[',uel  wo-sp. ideft, antequam  agrotet.]  Quod  intelligere  oportet  anteip 
fam  agritudinem,  uel  ante  febrem,  uel  ante  abfcefliim  qui  fieri  debeat,  bC  ideo  Philothe 
us  exponens  quid  intelligendum  fit  per  hanc  particulam,8t  fi  ante  doluerit  aliqua  parte, 
dicit, TBTtsn  toe )(S«7,@  7!S>  v()iTay,uAvk6v 7«  «fifce,tKa<n.yim^  « amsxan,  ideft,Hoceft, 
fi  &C  antequam  agrotet, articuli  doluerint,illucfit  abfceffus.  Vnde  bC  Hippocrates  in  li/ 
bro  D  e  h  umoribus  dicit,  quin  etiam  fi  quid  ante  morbum  doleat, ed  fiftetur,86  abfccdet,- 
queadmodu  ceciditPerinthijs  tufflb undis,  anginofisij ,  ut  Hippocrates  in  abfcelTibus 
intelligere  uideatur,Si  nihil  aliud  hunemorbu  qui  in  loco  dolente  fit,  quam  abfccflum; 
quamuispoftea  addiderit, quod  hac  malafaciunt  8C  febres. 

ErTKuStc  rotTOfffseifa.ideft, Illic  morbus  firmatur.]  Nam  praua  materia  qupinhoc  cor 
pore  eft, illuc  tota  decumbit,K  ut  Philotheus  didt.tAwr  ^  «msxmyyinSa  ilui 

my.iKfiin.  Jj»  -n  fl  vAjr.idcft,  Spes  eft  per  abfcelTum  iudicium  ficr4 

illuc  enim  ob  materia  aaffitudinem,refidet. 

G  A  L  E  N  V  s 


SI  V  E  quis  uelit  connedlere  duobus  prioribus  Termonibus  illum  quinunc  dicitur  ad 
unius  aphorifmi  integritatem, fiue  i^fum  unu  quemi^  fCTibcre,  nihil  differt ;  nam 
8C  comimitas  eorum  oftenfa  eft,8Cfinguloru  proprietas  infermdneprapolito.Dicetnr 
autem  8C  a  nobis  adhuc  breuibus.Quado  in  morbo  fenibs  aliquis  laffitudinis  fuerit,ex 
pedare  oportet  abfcellum  alique  ad  articulos  fore,prafertim  iuxta  maxillas.  Simili  mo 
do  fi  quis  ex  morbo  relatus  parte  aliqua  corporis  laborauerit, uel  ante  qua'm  agrotarett 
namplurimu  foletad  talia  decumbere,in  illis  uidelicetmorbis,  in  quibus fperatur  ab/ 
fcelfus  futurus,ne^  morbus  per  excretionem  antea  iudicandus.Diaum  eft  igitur  K  in 
prpcedcntib  us  de  talium  morborum  dignotione,fermo  uero  uniuerfus  in  commentarfjs 
de  crifibus,  fiue  iudicijs  eft  explanatus. 

BRASAVOLVS  •  ^ 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorilmum ,  cum  duobus  praecedentibus  iungi  pofle , » 
unum  fieri  edocet. 


5  E  C  V  N  D  o ,  hos  tres  Aphorifmos  refert. 

Quod  legitur.  Quando  in  morbo  fenfus  aliquis  aegritudinisfuerit ,  addeatgrotand* 
nam  gracce  dicitur,  ircu/  y  ycorhyx-n  usTri^Ans  lu&ams  «  ^  nR/iH  «'i.ideft.  Quando  inmor 
bo  fenfiis  aliquis  fuerit  aegrotanti. 


APHORISMVS  xxxiin  «i? 

tertio  Galenus  docet,  quando  ad  focinn  illum  dolorofiim  materia  decumiie^ 
quando  inquam  iperatur  abfcefTum  firturum ,  8C  quod  morbus  per  euacuationem  no'.q 
foiudicandus,antequamflat  abfcelTusjquoniam  euacuatio  illa  caufa  eflet  quod  non  fie 
ret  abfceflus.Denic^ocet  8C  prius  detaliummorborum  dignotione  didum  efle,  8C  q/ 
niuerfalius  in  libro  De,  crifibus. 

APHORISMVS  XXXIIII 

^  I  a  febre  habito  tumore  non  cxiftcnte  in  faucibus,  ftranguktio  repente  fuper/ 

jjuenerit,letaleeft. 

BRASAVOLVS 

!  D  (Xy  o  D  ab  Hippocrate  in  hoc  Aphorifino  dicitur, tale  eftdi  quis  febre  correptus 
CqKftrangulatio  repete  fiat, ideft  modus  quidaftrangulationis,utideperfentiat,quod 
his  accidit  qui  ftrangulantur,tamen  in  faucibus  nullus  tumor  uideatur,tu  htinc  moritu 
rum  iudicatoiquoniS  illafufFocano  ab  intentiori  adhuc  anginae  foeciefit,  aut  ab  aliqua 
materia inpulmone,uel pulmonis  canna, uel  alia  ipiritualiparteffxa,ut’ftragulatiuidca 
tur.  SedhoC  potiffimu  ex  illis  partibus  in  quib,angina  firmaf  :quia  no  fit  reperina  ftran/ 
gjjlatio  m'fi  ingutture-Philotheus  uero  dicit,  quod  irWw&xtj  SS  o  «ct>ceiir/iif,iy  7rl& 
miviyx’'!  (A«Ay^7ta.ideftpr:efens  Aphorifmus  fignificatiuus  eft,K  de  angina  difputat, 
unde  &  ab  Hippocrate  lib .  tertio  Prognofticoru  fedio  decimaodaua,  de  angina  uerba 
feciente  didtur.  Angina  grauiffima  eft,ac  celerrime  interimit,  quaccuq;  ne<j  in  ceruice, 
pecp in feucibusconfpicuaaliquidefRcit.plurimu uero  doloris  infert, aclpirationisdiffl 
cultatan,h£ec  enim  eodem  die,8i  fecundo,SCtertio,&l  qUatto  ftrangulat. 

,  Hv  ideft,  Si  a  febre  occupato.]  'Vel  fi  ei  que  febris  apprehendit,’ 

«elintenfa  fit  febris  uel  remiflanihfl  refert.tamen  in  intenfa,  quia  maiori  8Cuehemeritf6 
ri  refpiratione  indigent,  quj  fieri  no  poteft,quia  ftrangulantiir,  citius  intereunt;8t  etiani 
Hippoaates  in  Epidemiorum  libris  hoc  modo  loquendi  uti  confueuit,  a  febre  habito, 
quando  dealiquofermo  haberetur,qui  intenfiori  febre  correptus  erat.Celfus  li.fecud§, 
ca.fexto,ubide  indicfjs  mortis  agit, hunc  Aphorifmaitarefert;ne<$  is  feruari p6teft,qut 
fine  ullo  tumorefebricitans,fubitoftrangulatur,autdeuorarefaliuamfuamnonpot& 

.  «VT©-  ^  (tf  t/)}-<.ideft,T umore  no  exiftehte  in  faucibus.]  Nota  hid 

fi  tumor  no  fit  in  faucibus, 8d  ftr5gulatio  fiat,  necefie  eftin  loco  magis  periculofb  fieri! 
quoniS  ftipponitur  uel  ore  aperto  titmorem  uideri  non  pofTe^iel  (ut  Ortbafiiis  dicit)3i 
gitonopo{retang.ScitocfeTheodorum,KLeonicenfih6fc  uocabuliim«i</!«(i«wfiffl.j 
pliciter  interpretatos  efre,tumores,K  hunc  more  fecuti  funt  omnes  fere  latirii  ihterpr^^ 
teSjipamo  Hippocrates  ipfein  eo  fignificato  otJl«ticc  capit.Tamenpoft  Hippocratem  tii 
moruocabulumeftmagis  amplum ,  quam  nam  tumor  apud  medicos  quattior 

fpecies  copleditiir,phlegmone,  e^fipela,rcirrhu,8Cotdema.  eftuero  oedema  tumofla 
j:us,quem  Arabes  uadimia  uocat,apituita  faAus  SC  tenui  pituitarquia  ille  qui  fit  a  pituP 
ta  cratra,tenad,K  glutinofa,uel  ab  atra  bile,<rKi'^f&-3  grscis,a  latinis  durities,  ab  Arabi 
bus  fephiros  nScupatur.  Si  uero  tumor  fit  a  bono  fanguine,  a  Grscis  (f  a  latinis 

infiamatio  dicitur.  Atfi  tumori  bile  fuerit,ud  a  fanguine  tenui  Kferuido,  uel  a  fangui/ 

nisbiliofi,8Cbilismifcella,igr3eciste’'«’r‘i^«,alatinfsigmsfacernuncupatur.HippO/ 

crates  in  hoc  loco  non  utitur  uocabulo  oedema,  ut  folum  tumorem  laxum  fignificet, 
qia  proprie  oedema  nimcupatur,  a  piniita  fubMi  fadumtfed  omne  genus  tumorumiiv 
^igit  a  qiiocu(^  humore  fadS,  ut  alias  cofueuit,  quaridd  utitur  hoc  uocabulo 
ticttquifpiam  eryfipelam  tumorem  non  iudicabit,quiatUmidam  elaiarionem  non  faci/ 
at  Adrem  igitur  nofi:ram,omne  genus  tumoris  in  hoc  loco  intelligere  oportet,  quod  a/ 
deoteleuat  utfpiritus  meatus  ita  obftruerepoflSt  utftraHgulatio  fequatur.Ideo  hi  autho’ 
»h  re  tumorem  fimpliciter  interpretati funtintelligo  uero  tumore  non  qui  n5 
adlit,fed  qui  no  uideatur,nec  tangi  poflitideo  i  Philotheo  dicitur,  -h  Aedru 

TJav  «SsTOf  sVV»r*;t*A“,ideftpropterid,quom'am  pallio  fenfibiliter  in  gut/’ 

gg  »  turenon 


<is.  .,tIERI  O-VARTI 

tur2  non  uidetur ..  Saepe  etiam  dubitauimus ,  quid  effet  <f  apud  Hippodratcm  « 

hocloco  fumi poteft, talem  partem  efle,inquam  aperto  oreintueripoffimus,  &ui(i^ 
tiunquid  hic  tumor  in  eo  fit,  qui  ftrangulationem  induccrepoffit.  eft  uero  pars  illa 
quam  latini  fauces  appellant ,  ingreflus  inquam  in  canales ,  utmehus  interlegeSS 
commentum  exponemus. 

TOi)!H/!i7ta.ideft,  Suffocatio, uelftrangulatiormenteflt.]  lifuffocantur 
uel  ftrangulantur.qui  infpirare  8C  expirare  non  poffunt,  ut  illi faciunt,  qui  in  aquam  dej 
cidunt;fuffocantur,quiaaqua  canalem  illum  inceditur, per  quem  aer  tr5firedeberet,& 

impeditne  trahatur, &  adeo  pedoris  partes  implet, ut  proprium  mufculorumotani  & 
pulmonis  mota  qui  a  mufculorumotu  fit, tollat. Si ftragulatio  hxc  in  homine  qui  feb^ 

correptus  fi t,rcpentefiat,uelfithjc febris  intenfajUelremiffajSaeKCT/Hjjfjidcftniortaleui 

delicet  fignu  eft.hoc  enim  iudicamus  quia  fi  intenfa  fit  febris, magna  indigetrefpiratio/ 

ne.giparua,eaafecimdaeiuscaliditaferefpiratioiieindiget.PhilotheusKipfeciirmor 

faleCtf  caufam  edocet,  primo  caufamftrangulationishoc  modo  defdibensj/irtTmi/Si 
srvi/  ijoV®  mSA ,  t^r«el'ec!  -fS/y  n-it  ifvSji cpMytilwwTay  gj,, 

.fljKlyaTsTOp  Tii.’i})i/'cii,i(suriu  inJ^cy  mSl  Jj» 

ideftjftrangulatio  aut  hoc.modo  fit,ipiritalis  cann*  mufculis  inflammatione  patietibus 
intermino  ipfius,8Cexhis  exitu  &  ingreilu  fpiritus  obftrudis,8iob  hocmortaIe.fhtiin 
uero  idem  Philotheus  aliam  caufam  refert  inquiens,««  Trvfivs  •vjrexfTj’, 

(SasjSiwKaijtoi/.ideft.C^odfebris  fupponitur,K  profunditas  feruet,  tunc  frigiditate  indi 
get  ab  aere,  qui  deforis  eftampoflibile  aut  hoc  fieri  ob  fuffocatione ,  propterea  mortale. 
Strangulatio  uero  a  multis  &  diuerlis  caulis  fieri  potcft,hfs  etia  omifRs  qux  extrinfecae 
funt,ut  aqua,8C  laqueus.nam  ob  multam  pulmonis  plenitudinem  quadocp  cofequituri 
uel  ob  multam  cauitatu  repletione, uel  qiua  motus  pedoris  uoluntarius  impeditur,ut  ia 
apoplexia  fit, uel  ob  debilitatem  uirtutis  mouetis  pedus,  uel  ob  abfcefium in  cpiglptto, 
uel  ob  illius  partis  obllrudionem,  tamen  (ut  Galenus  dicit)  ftrangulatio  repente  nun/ 
quam  fit  nifi  ex  tumore,  qui  guttur  occupauerit. 

GALENVS 

Licet  quidem  K  {impliciter  audire  initia  aphoriimi  in  quo  ait ,  Si  a  febrehabitoi 
tanquam  ita  dixiffet ,  fi  homim'  febricitanti  tumore  non  exiftente .  Licet  autem  6C 
Citm  maiori  aliqua  fignificatione,  quemadmodum  folef  in  Epidemijs  fctibere,non  flm» 
pliciter  quouis  modo  febricitarem  oftendens,cum  dfcit,Febris  ipfam  habebat,feddeeo 
cui  magna  infitfebriSjitaloquens.  Contingit  autem  Kfinemagna  febre,  ftrangulatione 
repente  iiiperueniete, hominem  interire.Ineuitabilior  autem, 8C  citior  mors  adeo  quod 
necp  ex  inopinato  unquam  homo  faluatur,  cum  uehemens  febris  deunetsegrotantem. 

S"  et  em'm  huiufcemodi  febris  (  ut  in  fermonib  us  D  e  difficili  anhelitu  fuit  k  nobis  o/ 
mi)infpirationeabundanti.Fituero  nedum  abundans,uerumoram'no  pauca  ftran 
gulatis .  Nei^  enim  aliud  eft  ftrangulatio ,  nifi  interitus  fubitus  propter  defedum  infpi/ 
rationis, qui  fit  ex  anguftia  alicuius  inftrufflenn',cx  his  qui  obferuiut  reipirationi.  Nam 
talis  anguftia  ipforum  feorfiim  in  eo  genere  eft ,  quod  anhelitus  carentia  nominatur, 
gu*  8f  ipfa  fit,  uel  propter  imbedllitate  potentiae  illius,  quat  monet  thorace, uel  propter 
(rigiditate  uitalis  principif.  Strangulatio  nero  omnino  fit  ex  anguflfa .  anguftia  aute  uel 
repleta  intermedia  regione  quat  inter  thorace  eft  atep  pulmonem ,  aut  pulmonis  cauer/ 
nis,uel  aliqua  inflammatione  totum  occupante  uifcus ,  uel  afperam  arteriam ,  uel  eam 
partem  quae  eft  ueluti  caput  eius,  quam  nominant  guttur,  quse  etiam  inflammatio  fieri 
aliquando  folet  in  prgiacente  fpatio,  quod  &uces  appellant  Nam  K  Homerus  ita  nomi 
nauit  inquiens,Per fauces  autem  uinum  impcllebatiff,  Ipaciumilltid  laxius  quod inter 
gulam  8C  guttur  praciacet  nominans  fauces.  Videtur  autem  Si  nimc  Hippocrates  hanc 
eandem  partem  eodem  modo  quo  etiam  Homerus  nominafIe.Dfcit  igitar,tumorenO 
exiftente  in  faucibusttanquam  poflibile  fit  ore  multum  adaperto  partem  ipfam  diligen/ 
tiiis  inlpicere,  quod  in  gutture  fieri  nequit .  Fiet  igitin  fermo  uniuerfus  huiufmodi.  SI 
d  febre  habito  ftrangulario  repente  fiiperuenerit  citra  tumorem  fauces  occupantem,  le/ 
tal?  eft.  Prifei  etenim  per  tumorem ,  Si  inflationem  idem  intelligebant.  Nequenos 


APHORISHVS  XXXIIII 

latettrfeKcem  efle  tumorum  differentiam  -  Vel  em'm  fimt  cum  dolore  quo5  iim/ores  iii/ 
flammarioncs  nominant,  uri  abC^  dolore  duri, quos  gracci  fcirrhos  uocant,  uel  flnedq 
lore ,  K 'molles ,  quos  ijdem  gratci  oedemata,  ideft  inflationes  appellant ,  K  propte^ 
rea  ab  antiquo  ufu  recelfaunt,  ut  qui  non  omnia  prxter  naturam  incremenja  fub  uoca> 
bulo  inflationis  compleiSantur.  Cum  igitur  fauces  fine  tumore  apparuerint,  ftran/ 
gulatloautemrepentefupetuencrit,folius  gutturis  eft-huiufcemodi  paffio-StrangulM 


gulat  argrotantes,  uerum  paulatiin  ab  initio  incrementum  fufdpiensjulq!  ad  propriam 
confiftentiam  inqua  talem  cafum  affert-Etli  quod  tuberculum,  Kabfceflus  in  pulmo,' 
ne  Iit,  hsecquoc^  paffio  diuturna  eft .  Sicuti  Sf  fpacium  inter  pulmonem,  at^‘ thoracem 
pure  repietum,fepius  hominem  ftrangulat,  abfceflu  fcilicet  in  ipfum  dirupto,  qui  fcili/ 
eet  Kipfe  in  longo  tempore  fuit  conftitutus.  Afperae  quidem  arteriae  inflammatio  diffO 
cultatem  ^irandi  aliquam  diicerepoteft,ftrangulationem  uero  non  poteft  propter  ma 
gnitudinem  meatus  in  ipfa  larioris,8f  tunicae  tenuitatem.  Impoflibile  fi  qiHdem  efl:  cor/ 
poris  adeo  tenuis  inflammaubnetn  fpatium  effatu  dignum  replere  .  Reliquum  igitirf 
eft  guttur  quod  iubitam  poteft  facere  ftrangulaffonem,  quoniam  in  iplb  'anguftatur  pu! 
monis  meatus.E  t  mufculi  anteriores  una  cum  ambiente  f  unica  inflammationem  patieii 
fts,  uiam  fpiritus  ualent  intercludere .  Nominant  autem  medici  qutdem  talem  difpofi/ 
tiqnem,nonpcr,f,  fynanchen,  fedperc,  cynanchen,  quibus  placetfauciuminflammai 
ribnem  per,i;fy  nanchen  nommardiNonnulli  ucto  8C  iuxta  fynanchen,  8C  iuxta  cynan/ 
ehen  nominant.  Iuxta  fynanchen  quando adiacentium  faucibus  partiimi  inflammatio 
fijerit, iuxta  cynanchen  autem  quando  extra  guttur.  Ex  his  igitin  quse  didh  funt  ratio/ 
habile  eft  talem  diipofitiohe  gutturi  aliquem  inferre  dolorem,  dC  uidetur  Hippocrates 
eiiis-manifeftememiniffe  in  libro  prjnunciatiuo,hifce  uerbis.  Fauces  doletes  tenues  cS 
quatfahl  difficultatMranguIantes  uelociter  exitium  afferetes.  Nunc  uero  dolentes  no» 
dixit ,  flue  quiain  his  qu*  dixerat  ante  poterat  fubintelligi ,  uel  quia  etiam  iam  abfque 
dolore  aliquando  dicSam  putauit  in  praecedente  fermone  fieri  pofle  ftrangulationem; 
atAommnopoteffeffe  fine  doloreftrangulatio,8f  talibus  caufis  potefthoc  fieri,  poffi/ 
bile  eft  tnultitudirie  humiditatis ,  &:  piniitofae  praecipue ,  madefaciente  tunicam  gut/ 
turis  Interiorem,  aliquem  fieri  abfque  dolore  tumorem,  Ppffibile  etiam  eft  aperien/ 
ribiis  ipfum  mufciilis  refolutis,  meariim  reddi  anguftiorehi .  Contingit  autem  K  u/ 
trun^  coniungi.  Sed  ne»  impoflibile' eft  quin  propter  fuperfluam  ficcitate  mufculi  gut 
Wris  inntnlecifupra  modum  extenti  meatum  reddant  anguIHore.  Qui  uero  fint  hi  mu/ 
fculi,8C  quomodd  claudant  gnttur^ftenfum  eft  in  tradiatu ,  qui  de  uoce  infcribitur. 
brAsavolvs 


aaniorum,quanao  noe  loquenui  modo  utttur,  a  tebre  habito,  intenlam  lebre  intelligit. 
Iwale  eft  tamiri  parua  febre  qftam'  flphemStiifed  citius  8C  fine  euitafione  in  magna  febre 
interit,  quoni^  infpir  Jtioneimagna  indiget.hi  uero  qui  ftrangijiahturspaucam  infpira 
tionem  habent,  proptaeatftiut  intereunt. 

,  Quod  legitur, Inetiitabilior  autem,  K  otyor  mors,  adeo  ut  heqf  ex  inopinato  unqull 
homqiferuetur,gratce  dl,  Ksa  ,  in  (utJi  ix  m-H 

4)S1u/«£.Tu  in  his  uerbis  cofiderato  illa  particula,ex  inopinato,  eam  eflb  quacgr*ce  ha 
betur  tK  praeter  expecSatione  8C  opinloneiqu*  psuticula  8t  fi  opimone  figm'^ 

cetj^en  fignificdtSt  admirationevnci%  potius  hoc  modo  interpretaremuriNeip  pr* 
teradmirationem  unquam  homo  faluatur.ham  fi  faluatur  is  qiri  febrem  inten&m  habef 
<umttrangidatione,hi  quihunc  faltiari  uideni, admirantur. 

‘ .  ®  V  N  Dti  doset,ftrangulatione  eflefubitum  interitum  propter  defeiSfi  inlpiratio 
•ns,  qui  defedus  ex  anguftia  inftrumentorum  reipirationis  infertur.hacc  aute  anguftia' 
*nhelitus  carentia  appellatur, qua:  anhelitus  carentia, uel  fit  ob  imbecillitatem  potentia 

^semouetthoracemaielob  frigiditatem  m'talisprincipij,ideftcordis.Strangulatioue/ 
IO  ex  anguftia confeqiiitiir ,  qu* fit,  Vel^fepleta  intermedia  regione,  qu«  inter  thorti 

gg  3  cemeft. 


«30  .  tliiil  ft_VA  R  T  < 

cem  eft,at(5  piilmonem.  Vel  plenis  pulmonis  caijernis,  Vel  aliqlia  inflammatio/ 
ne  totum  occupante  uifcus.  Vel  occupanteafperam  arteriam,  Vel  guttur,  Vel 
fauces  Intclligit  autem  hic  Galenus  per  iauces  {iraeiacens  fpatium  in  ore, unde  fiimn,* 
partes  huius  alpertc  arteriae ,  uel  huius  canalis  animat  (ut  Plinius  uocat)  ubi  arteria  ad 
linguj  radices  BC  tonfillas  coniungitur,a  graccis  dicuntur, a  latinis  nero  faucre 

K  ita  Galenus  hic  intelligit, qui  Homeri  teftimonium  addudt  dicentis,uinumper  fau/ 
ces  im  pelli ,  8C  cibos  percurrere,  ut  apud  Homerum  deprehendere  poflis,  effe 

fauces, tjuonia  utitur  hoc  uocabulo  talis  pars,  qualem  inhoftiineos  ape»/ 

tumhabenteuiderepoirumus,&conrpicereaninillaparteinflamatiofit,ann6fit.Sed 

A<(£v)j/«,idcft,guttur  infpicereno  poffumus*  Intclligituero  per^isvyf  fpatium  illud8£ 
animat  canale  oiiem  graci  afpera  arteria,nos  inpropofitd  aphorifmo  guttur  uocamus, 
quom'Siiquis  febre  deprehenfus  fit,8C  tumor  in  faucibus  non  uideatur,KftranguIatio 
repente  fiat,Ietaleeft;quia  in  A«5i/^©',ideft  gutture  abfcelTus  eft.TamenSffihtecduo 
uocabulaidfignificet,quoda  nobis  didlS  e^  apud  alios  andquos  authoresK  Philofo 
phos  uario  modoufurpata  reperiuntur,8C  adeo  cofufa  habere  fignificata,ut  unum  pro 
alio  flimatur.Tamen  Ariftot.  tertio  Etbicoru  lib.  accipit  uocabulu  pro  canali, 

per  que  tendit  cibus,  ubi  de  Philoxeno  Erexfo  uerba  faciens ,  dicit ,  quod  precabanir, , 
Ut  a  dijs  gtuis^ftfv^K  haberet,  uerba  eius  hate  funt  Jloiett  «v/ait  ais 

j'i^»i'»)S|i'i^.ideft,propterea  BC  Philoxenus-, 
quida  Erixius  qui  cu  effet  uorator,  optabat  ipll  pharynga,  ideiffiliula  cibalem  longius 
fleri  grue.&  Ariftophanes  dicens  Aajt/}}.ii,asa  rixiW  a<f5a|4),ideft  uoce  SC  clamore  NI; 
ciam  perturbabo .  oftendit,  quod  larynx  afperam  arteria  lignificet.Qutc  omnia  alidio 
Polluce  feciidolib.fui  Onomafticiabimdepertradlantur.  Cum  Galenus  Homeri  au/ 
thoritate  refert,fnquiens  per  fauces  aut  tiinum  impellebaturra  Leoniccno,uel  potius  i 
librario, in  his  Homeri  uerbis,duo  aliauerba,qua  a  Galeno  deilla  authoritaterefetun. 
tur,omiirafunt.uerba  authate  funtjCibiij  percurrebant.hoc  enim  di  Homeri  cariften, 
enwvjy©'  w  i deft 

Per  fauces  autem  trinum  impellebatur,8d  cibi  percurrebant, 

T  ERT 1  oGalenusdoceqantiquosidemintellexiflepertumorem,  Kinflationem, 
adducitep  triplice  tumorum  differentid.  Aliqui  iimt  cu  dolore,  qui  a  Recenbus  inflama 
tiones  dicuntur;altj  abf<^  dolore  8Cduri,qui  fcirrhia  gtaccis,ab  Arabibus  Sephircs,ala 
tinis  durities  appellatur:altj  molles  fine  dolore  fiunt,  qui  Otdemata  a  Gr2cis,nos  tumo 
res  Iaxos,ucl  tumores  molles, uel  (ut  Leonfeenus  interpretatur)inflationes  nuncupare 
pofliimusiunde  ab  antiquo  ufu  receflerimt ,  ut  qui  non  appellent  omnia  pr»ter  natu/ 
ram  inaementa,  inflationes.  In  hoc  aut  loco  penficulate  «qnfideranda  funt  uerba  Ga/, 
leni,8CLeorriceni  interpretatio.illa  cm'm  pars,  quamLeohicenus  interpretatur,  prifei 
etenim  per  tumore,  inflationem  idem  intelligebant ,  grace  legitur 

ti  7reA««(  •»»,  noiiCltiJict ,  »>»  «yeiifi.idefl: ,  (Si uerbum  uerbo reddamus)  cor 

dem  modo  enim  liominabant  prifei  2C  cEdema,8C  oncon.Quid  autem  fit  oedema, fupe/. 

rlusdocuimus,tumoreminqriam  laxum, uel  mollem, feduocabulumoj'*®',tumotem 

proprie  fignificat,  idefl;(ut  Galenus  inprincipio  illius  libri  quem  infcribitT<& 
tpvcii/  o)'*«{'.ideft,De  Atmoribus  praeter  naturam  definiuit)elcuationem  in  latum  ,  Ion/ 
gum,&  profundu.undeid  proprie  quod  nos  tumore  uocamus,  Graci  appellant  “ny^v, 
eleuatione  fcilicet  prater  naturam.nam  eleuatio  fecundum  naturS  non  eft  oy*®',  ut  eft 
liia  eleuatio  in  homine  uaMe  craflb.  oj;»©-  enim  cumulum  fignificat,  eleuatione,  &  a/ 
ccruum,idcmtpapudnos  Cgnificare  certum  efl:.  BC  Hippocrates  quoqslibrufecitii^ 

i'j,)«ii(,,ideildetumoribus.ImmocuapudGalenum,Panlum,Aetiumoj'*©'tnueBeris, 

femper  tumorem  interpreteris ,  quauis  Leonicenus  inflationem  uertat .  At  re  iiera  in/ 
flatio,potius  a  flatu  inducitur,  uel  nomen  eftper  uulgi  ora  uagans,fed  no  latina  pro  tu, 
more,  Cu  uero  'iyK®',idefi  tumor  in  tres  ijrecies  diftinguatur,in  ijiAtj,<ioH«f,idefi:  inflam 
mationes,in  <r*»/fi>(/,idefl:duritie,8C  in  eMuccia,  idefl:  inflationes  fcamduLeonicen^ 
leeundiS  nos, tumores  laxos,  ex  hoc  cognoici  poteii ,  quod  oedema  fecimdS  grfcos  dt 
fpecies  e'j'*»,ideft  tumotis.K  ideo  Grgci,qiri  tepore  Galeni  fcripfetut,K  circa  rem  me/ 
dicam  uerfaa'  funt ,  ab  annquo  ufu  recefferunt .  qiria  gr^ci  antiquiores ,  K  prafetrim»! 


'A  p  K  ox  I  s‘M S  ■:^xxiiif  •  iit 

hoc  uocabulo  «iJ^xiia  tumorem  omnem  praeter  naturam  inteifigiint; 
fedXjracTpcAeriDresnonmtclligunt  fiib  hoc  uocabulo  tnAittcc  omnem  tumorem, fed 
tantum  laKumtumore.Scito^jubi  Grgcus^conte^ttus  habet  «i/'t(««,uel  o(V‘*ft(tT^,uer 
t,’</!i(«frt,Lecinicenijfefflper inflatione, fnflationis,{nflariones  interpretarimosautpo, 
tius  interpretanda  putaffluS  tumores  laxQs,ueI  oedemata  ho  mutato  uocabulodnuim/ 
mahoc  Galenus  edocere  intendit,  ejuia  Hippocrates  in  Aphorifmo  dicit  (iMitar©',id 
eft,oedemate.oedemaaat^udpoReriores  Graecos  eft  unafpecies  «>-*!s,ideft,  tumoris, 
at  pro  ueri«ateaphorifmi,nonf6Ia  mortis  flgnum  eiVfifit  oedema, fed  etia  fi  fit  alter  nv 
mor.proplerea  docrt,quod  apud  antiquos  idefi^ificaturpCT  quod  per  oywi', 

ideft,tumorem.Iicetpofi:eriorcs'oiV!»f<«  fpeciem  oj-KK.ideft,  tumoris  faciaht-  ' 

(^uodlegitur,uelabi<pdoIoreaun,addcconiUhdlionem,8i:,UeIabfquedoIore8irdi< 
nmteotextus  Aldinus  legit  <r>tA»f  ol.  At  antiqtius  cotextus.qiii  apud 

i«)seft,nonl(gitiwair»Atjo(j  fedii^  o-xAeifoljutfenfumfadat  uelflne  dolore  iunt  duri. 

QiiodlegiturjQiiostjdemGreei  oedemata, addeparticulaproprie,hocmodo, quos 
ijdem  Graeci  proprie  oedemata  iiocant.  Contextus  enim  Graecus  ita  habet, 

q_varto  Galenus docet,flfaucesfinetumOre  uiderimus, Sifuffocatio repente 
fuperueniat,haec  paflio  folitis  gutturis  eft.  Certum  enim  eft,  quod  8C  uiri  propter  alios 
morbos ftrangulantur,fedrepentina  ftrangulatio  folius  gutturis  eft.  nam  peripneumo- 
pia  cito  ftrangulare  non  poteft.  Abfcefltis,  uel  tubercula  ptilmotiis  dto  hdn  ftrahgulat, 
plenitudo  fpatij  inter  pulmonem  at<|  riioracerii  cito  non  ftranglilat.  Alberacafterid  in/ 
flammatio  non  ftrangulat/ed  anhelitus  difficultatem  parit.  Gutturis  inflamatio,aut  tit ' 
mor  poffunt  cito  ftr3gulare,'8f  cynanche  appellatur,  quia  in  gutture  pulmonis  meatus 
anguftatur,quimeatus8f  inore  eft  latior,  8C  cum  pertingit  pulmonem:  hoc^  in  locO 
quatuor  anginae  fpecies  enumerat,  de  quibus  tertio  libro  abunde  diffcrufmus. 

Quod  legitur,Et  fi  quod  tuberculum  8i  abfceffus  in  pulnione  fit,  Gra:ce  habetiu, 
,(j«a  71  «fviiit,  )B6t  «TrisHita  ijf?  yiviTxu.  ideft,&  fi  quod  phyma, 6^  abfceffus  in 

pulmone  fit,Leonicenus  interpretatur  tuberculum,  fed  eft  tuberculum  quod  ci/ 

to  augetur  (ut  inquit  Celfus)  &  ad  fupp  urationem  accelerat. 

Quod  legif ,  Apoftemate  in  ipfum  difrupto,h2cc  parricida  D  iftupto  GraeCe  eft  f«yiy 
»},acfiimpetunotet.AntiqUus  codex  que  habeo  legit  o-v^fitj-tvTtfjquodoppofitu  eft, 
fed  haec  particula  figriata  eff,8i  ab  antiquo  quod3  uiro  in  margine  feriptu  eft  jayiws. 

Quod  deinde  fequitltr,  (^li  fcilicct  Kipfc.  iri  Graeco  codiceilla  particula.  Scilicet, 
ponadeft. 

Cum  inprincipfo  huius  partis  legitur,  Strangulatur  ut  dixi,  lege  ftrangulatur  enixa 
(utdixi)  Graeceenimeft  TrriyrTiiu 

QV I N  T  o  Galenus  rationabile  putat, hanc  diipofitionem  gutturi  dolorem  infer/ 
re.immo  Hippocratem  in  libro  ProtrheticorUm  adducit,qui  id  fentire  uidetur.  Ratio 
autem  cur  in  hoc  Aphorifmo  huius  rei  no  meminerit, eft,uel  qm'a  fubintelliW  poterat, 
iielquiaexiftimabatquandoqjfieripofleftrSgulationemabfcpdolore.nam  it  pituita  ad 
interiorem  girtturis  tunicam  defcendat,in  ea  tumore  abfc|  dolore  inferre  poteft.  Nihil . 
etiam  impedit  ex  refolutione  aperietiinn  mufculOrS,meatum  anguftiote  fleri,8e  utrum 
contingerepoteft,  immo  8C  ob  nimiS  intrinfccorum  mufculore  ficcitatcm  fupramo^' 
extentorum  poteft  meatus  anguftior  reddiihi^  omnes  cafus  fine  dolore  contingent. 
Qiiod  ligitur,  in  libro  prtenuntiariuo,  Graece  eft  ^  7*  Tifo^^STicS, 

Qd"  l(git,poffibiIe  eft  multitudine  hitrafditatis,iege  multitudine,  fuit  errOt  litrarif - 
Quod  legitur.  Aliquem  fieri  abC^  dolore  tumorem,  I^e  aliquem  fieti  ineaabfi^  dO/ 
lore  tumorem. nam  Graece  e{ty<tvi&ra  -nj/  uvicyieii  micJlaiini)  <}nairS. 

-  C^odlegit«r,pofflbile  eftetiam  aperientibus ipfum,mufculis  refolutis,h3ecparricu 
la  relolutis  in  meo  anriquo  contextu  legitur  7^'Av^5*TM ji,  ftd  in  margine  correaus  eft, 
Klcgit  ita  Aldinus  codexlegit  m«:i;vS^lwy,  acfidicereUclit,  craffiori/ 

bus redditis, Knonrefolutistquiarefolutiohon  nifi  extoftemeatumanguftiorem  red 
«it,licetidfacerepoffit. 

Cumprope  fine  legit, fedneij  impoffibile  eftquiir.ppterfiipcrfluaficcitatemufcull 
gg  4  gutturis 


4}1  tlERI  Q_VARTl 

gutturis  mtrfnicci  /iipra  modum  extenti, meatum  reddant  angi^oremjn  codice  Gre 
«io  hacc  pars  in  plurali  eft,fiC  non  in  lingulariiita  em'm  dicit,  JitJi  Ji' 

liiXi.V(rKirfiifiT$TX7Sy<^ihytt>f^i(vyj^lltvSi/iSiiiiAaci)  sY/aSlaiu  vy  mit»  y 

effi, Sed  ne^  impoflibile  eft,  propter  excederem ficcitatem  muiculorum  gutturis  into 
fecorumfupra  modum  extentorum  meatum  reddi  anguftiotem.  . 

APHORISMVS  XX.XV 

Sia  febre  habito  collum  peruertitur,Kuix  poteftdeuorare  fine  ullo  tumore 

letale  eft.  * 

BRASAVOLVS 

IN  eodem  fere  cafu,8Cin  eodem  diferimine  illi  funt,quiinhocaphorifmo  cotine* 
tur,  licuti  illi  erant  qui  in  praecedenti  cotinebantur.  Si  quis  ergo  febre  correptus  fit,  et  d 
Ii  adeo  collum  peruertatur  ut  uix  deuorarepolfit,taraennullqs  tirnior appareat,  letale 
fimu  eftiquoniS  in  ipfa  gula,uel  in  iriufculis,  quigufg  pr  jtacet,infl3matio  fatfla  eft,  que 
tdis  fuitut  colli partes  contraberetjSCuertebrasfuo  loco  dimoueretiudefttSta  harunt 
partiaficatas,ut  collB  peruertat,8C  couulfipnem  ex  inanitione,  quae  mortalis  eft,facit. 
Celfus  libto  fecSdo, capite  fexto  hunc  tqthorifmu  ita  refert, Cinoe  ineodem  febris,cor 
porls^  habftu  ceruix  couertitur,lic  utdeuprare  aequenihiIpolSt,fetuari nonpotdl  i 
«ji  vm  trvftTgi  i^yXJ^.ided,  Si  dfebreh;d)ito.3bic  8C  ifto  modo  loquendiutitut(Ga( 
lino  tefte)  ut  febris  intenConcnotet.praecedens  Aphorilmus  in  febre  etiam  remifla  ue 
rus  erat,hic  uero  no  hifi  in  intefa,uerus  eft,^uis.SC  in  retaiih  quandbcp  letale  fignufit. 

«  ideft, colla  peruertitur,]  Thebdorus,Leonjcenus,8C  nofter  an.< 

riduus  codex  italegunt:  Aldinus  uerO,  Hagonenfis,  &  multi  altj  contextus  alio  moda 
habent,fcilicet«  l^cuifpp:  «?iii^«4i«,idcft,iCollurepenteperuertitur.undefict» 

ti  in  praecedenti  Aphorilmo  particularipente,ponebatur,ita  in  hoc, illis  ponenda efle 
uifimi  eft.T  amen  hic  Aphorifmus  fine  particula  repente  intelligi  debet.  Collum  uero 
multis  de  caulis  peruertitin'38C  a  procatardWcis  8C  extrinfecis.ut  fi  qms  percutiatur,uel 
in  teriam  icadat,  uel  alio  quoda  idu  peruertatur,  8£  a  caulis  intrinfecis  6C  corporalibus,. 

ideo  de  hac  re  kiquens  Philotheus  dicit, »  iSi  TtpenitmgKTiKuy  dfnSy, » ■xgtuyiiti/ 
raff.HSK  ■ngtHSCTtifKTtKtSy  ySir, &s,  uSi.  ^ttyiiiny,  iSi  ■xgcyyniAiuy  t/t'  «f  uft  tfvy-Kmy  'iytuy.  id 
eft,uel  ab  eiridentibus  8C  exriinfecis  caulis,  uel  a  prpcedentibusjinttinfeds  8C  corpora/; 
libus.SC  ab  extrinfecis  quidem,ut  ab  eruptionibus,a  corporalibus  K  ab  intrinfecis  ue 
ro,ut  k  tuber  culis,  K  tumorflbuiSed  ut  adrem  breui  defeendamus.  Gula  uertebris  cot 
Ii  inha£ret,8C  mufculos  habet,  qui  dC  inflamari,&  in  ttmiorem  uerti  polTunttfi  inflamen 
tin-,fecundu  illam  partem  iri  qua  inflamario  fitjmufculi  uertebras  trahunc,&  inillS  paq 
tem  colla  peruertitur.Itacp  ftr!^ulantur,unde  Oribafius  dicit,  tale  «juidacciderenatu/ 
rae  iri  illas,  «juale  accidit  loculo, per  que  fi  trahas  corrigia  foris,  tptu  claudis  j  riam  in  ipfoi 
etiam  tanqUam  uertebra:  fubiurigimtur.  Ergo  fiue  furfum  afeendat  uertebra,  liue  infe* 
rius,flue  in  dexteram,  fiue  in  finiltram,llrangulat.H<ec  autem  fieri  non  polTiHiqniliuet 
ihgula,uelinmufculis  gulae  praciacetibus  amcellus  flat, qui  etiam  fit  enatu  dignus.Sie 
aut  haec  petuerfio  uel  in  dexteru  latus,  uel  in  finiftra,  uel  aequaliter  ad  utracp  latera, ade» 
Ut  0cauitas  extra  fit,  bihofitas  intus.Has  aut  peruerfionjt  ipea'es,emegie  Philothet» 
^nUmeraui{,inqui^,quod  cqllumpcruertittir  smAfitoioai  uschemSif 

Mms.TKTt  M  tf «,ig  itftAa-m  «cw.f ounc.wtTt  cfiliet,»  iift'  tk  «qisqtfjtg  we/fiT" 

Ai«,CTf.ideft,Quando(J  quide  intus  in  prolunda,8f  regibbofitas  uocatur;quando«J  aSt 
ratra,&  gibbofitas  uocaturtquadocp  ixao  in  dextera, uel  in  fim'ftr5,8C  obliquitas  uoca/^ 
ciir.Reperiuntur  ergo  apud  Graecos  uel  i»  uel  etiam  vRwjqno» 

Latini  gibbos  appellant,  Aojx/ii,  quos  regibbos  uocanti  SC  quos  obii' 

quos  nominare  confucuerunt,8i  quMuis  &cpafltones  in  dorfo  fiant,  tamen  ut  Philos»! 
meus  dicit, yirtTO  A'  5  «eu  «<Af  muiyjfps  isiy.  ideft,flt  aute  hacc  paffioiquad' 

Kcu  yiyt!  nffTtfMvay  t/liuiHTtti.  ideft,  8C  uix  deuprare  po/  '  (8C  Ipecies  anginaeeft;- 
teft ,  uel  criam  deuorare  non  poteft,  qupd  magis  mortale  eft.  At  fi  uix  polfit,  ta* 
men  aliquo  modo  pollif,  non  eft  adpo  mortale,  cum  enim  hoc  accidit  ut  deiiot*e 

'  nonpoffle 


AP-HORISMVS  XXXV  gji 

nonpo(fit,nec£llario  acddit  aut  ob  inflamationemjquacin  gula  cft,  ucl  ifi  mfae  mufcti!’ 
lis  Si  hocin  inttinfecis.-nam  illa  qux  in  extrinlecis  fit  mufculis,  fi  magna  fit,  oailis  ex/ 
trinfecepercipitur.poteft  tamen  et  hoc  degluriendi impedimentua  ficcitate  proucnire, 
qua:  adeo  illas  partes  exflccauerit,  ut  cotrdiannir.  Qirodinhis  ut  pliirimu  qui  ex  logd 
jegritudinemoriutur, accidere uidemus;immo  quandoqp  adeo  exficcatur,ut  qugbibutj 
ueluti  in  caniciu  tubu  defcedere  uideatur,  Confiderai^  Hippocrate  in  praecedenti,  et  in 
prsfentiaphonTmo  mira  arte  proccdere.nam  in  praecedettdegtttturis  tumore  fermo^ 
ne  habuit,que  cynanche  uocatiitjSi  qui  difficultate  anhelitus  inducebat, quSftrangula' 
tion?  nucupauitjn  praetenti  uero  aphorilmodetumore  gule.aut  mufculoru  gula:  agit, 
que  uocat  IjmaSfihejSi  tralglutiendi  difficultate  pariufamen  utraq;  inferrepoHetiCt  art 
helinis  fdlicet  Sitrafglutiendi  difRcultate.tamen&T  afFe(3io,quf  in  hoc  aphorifmo  con 
tinef,lpecic3  anginae  eft,ficuti  pcedes  erat  anging  fjjecieS.  yseitcmvBy  eli  etia  deglutire, 
fed  TheodorusiSi  Leonicenus,  tu  comededi  atfiu  denotarent,deuorareinterptati  ftmtj 
j»ii<ivraf.idefl:,Tumorenoncxiftente4]  ucl  fine  tumore  fcilicet  qui  uidei 
tur:nam  opus  eft  intrinfecu  tumordn  addie,'qt(i  oculis  non  difccrnatur,aut  ficcitatent 
ipfamidefficere.Si  uero  tranor  uideatur, deglutiendi  impcdimenunon  fequitunK  fi 
adiit, paritu  eftj&C  nimor  in  exteriori  parte  collu  peruerfum  apparere  facit,  cS  tame  non 
licuriturcp  Hippoaates  hocuocabulo  siAd*  communiter, Urin  praecedenti  Aphoril/ 
mo  fecit, ut  idem  fignificet  quod  cyKis,  non  autem  proprie  pro  tumdreiaxo. 

inviffiiMiJ- ideft,Letalefignum  eft,]  quoties  haecapparebHt,cOllum  inquam  peruer/ 
tijCum  illis  conditionibus  qute  fequutur,  ut  irix  deHorarepoflit,S<;  nullus  tumor  extrin 
fece  uideatur.Philotheus  huic  aphorifmO  tal? rationem  affignat,  lal'  edu 
c'i  tSi iiva 51  w-ds  i  soi^ctyos,  Ksa  ip^iyycavtvn! 

•dy  tf??  tdfiAuny.lhKsn  yiy  tsj  crau  -my  cartvJliihtiy  -Ttfis  ktunis.rifaiy  twi 

i\ityySLiuy  uu\  7«  nmTBraySday^i^im  tim  hgSXi^iinu  o  tiGifiyn.tK  Ji  o/6/' 

^  «SCrXTnt/av  T^y  Mftemy.xcwTM^yrvtyycfi 

wi)w'a7tfidij-in7wt,S*(<ii»s™f<^«^vi7JTO{<fAt>-i/o«r.ideft,SiigitUrinfrinfeci'gnljmu 
ftulijuelipfaguladefluete materia  impleantur, inflamatur, et  inflamaticolluperucrtiit, 
fecundumregibbofitate.trahut  enim  uertebraru  coiuneftiones  adfeiplbs.his  igiturtra/ 
SiSjSf  intus  extenfis,inflammationem  expellunt, Sf  cibalis  Cana  conftringitur.  ex  had 
autem  cibali  canna, SC  fpiritalis  canna,  uthomo  tranfglutirenonpoffit,  SdliincfulFoca 
tio,K  mors  fuperuenit,inflamationefcilicet  permanente. Cum  uero  beccaufa,qu5ad>. 
duxitPhilqtheus  ex  materia  fit,  aliam  affignareuoluit  ex  pura  liccitate,inquiehs,«»L<<is 

w  07J  ffVfiw  •>W*aTw:,HS«  viim  fif  «  7* i-nip 

yx^^iOTtif  HSfi  iPCiSetoy.  ideft,  Aliterep  quod  febris  adcft,6(:  talis  ut  ficcitate  fua  K  per/ 
«erfionemcollifacianquodetiamperniciofumeft. 

GALENVS 

NO  N  eriam  adiecit  hic  locum,  in  quo  inquit,  T  umore  non  exiftente,  ficuti  in  prai 
cedenti  aphorifmo  gutturis  memim't,inquiens,  T  umore  non  exiftente  in  fauci/ 
bus.  Nos  uero  dicemus  alterum  duorum,  uel  ex  communi  audiendum  elle  in  fauci/ 
bus,uel  inemnibus  colli  locis.  Cum  enim  in  nullo  horum  apparuerit, nequeore  apei* 
to  in  faucibus, neque  extrinfecus  tumor, hominem  uero  contigcritnonpolfe  deuora/ 
re,cafus^  «itialistqui  fit  ex  inflammatione  aliquando  mufculorum,  qui gultepra:/ 
tacent,  aliquando  gula:  ipCus.  Eft  enim  quaedam  Ibcietas  partibus  his  per  neruos,  acli/ 
g^enta,8d  ad  ipinalem  medullam,8i  ipfas  ambietes  membranas,  ac  prj  terea  oflia  licr/ 
tebrarum,quac  his  extrinfecus  adiacent.  Extentis  itaque  ad  partes  inflammatas,  K  10. 
gamentis.oC  neruis  trahi  uertebras,uel  intra, uel  ad  latus  eft  neceffarium:  fiquidS  in  al/ 
toanerui  propagine  fi^i  tentionem  contigerit  ad  latus,  fi  uero  in  ambabus  ad  extra, 
r  Imus  autem  de  iftis  dicemus,librum  De  articulis  exponentes,  in  quo  aitfieri  fpine  e/ 
Umtones  tuberculis  crudis  intra  ipfam  conftitutis.  Igitur  in  libro  illo  &  gibbos  fieri 
^t tentis  inna  uertebrarum  partibus,non  folum  recuruationes,S<:  obliquationes.Et 
fecundo  quidem  librqEpidemiaru,depropofitanucin  aphorifmo  angina  iierba  fa/ 
“^qrat,Er5t  aut  anginam  patientiu tales  rfetSus,  colli uertebrac  intro  uergcbant,ef 
ttnra  apparebat  collumhabere  caratatem,8i  hoc  tadum  dolebatlnhoc  itaij  fermonc 


Hnam  oftendit  uertebraceiierfionem  ad  intra  &(Sam,i'n  pratfenti  uwo  aphorilmojgoier 
'  taliori  utens  fermone, inquit.  Si  collum  euertatur.V erbum  enim  euerti,eam  qujeft  ad 
td  quod  prxter  naturam  eueriionem,oftendit  omnem  reiibiudims  uertebrarum.  Infe/ 
eundo  autem  libro  Epidemiarum  fermoni  adiedt,Ethoc  tadhim  doIebanHic  ucro  ni/ 
hil  de  dolore  dixit,  atqui  neceflariumadefle  dolorem  una  cumeaqu*"collumobrinet 
inflammatione,  bi  hic  eam  quae  fitpropter  ficcitatem  excedentem  tentionem,tra<aum, 
&  eueriionem  partium  tantummodo  oftendit,  8C  proptff  hoc  ipfum  cafum  inquit  efle 
exitialem,cum  alter  qui  prouemtex.inflamationenon  fit  onmino  exitialB,  qualis  erat 
prior,cui  coniun<Saeratftrangulatio,Nec5[  enim  eftacqualepericulum,  fi  homo  ffran/ 
guletur,  ar  uix  polfit  deuorare;  uerum  fi  propter  excedentem  fiedtatem  id  aeddat,  8£ 
collum  euerti,ai:  uix  polTe  deuorare,  letalis  di  cafus.K  praecipue  cum  uehemens  di  fe 
fcris,ut  uerba  illa,  Si  a  febre  habito,etiam  in  hunc  feniiim  audiantur,  ob  hanc  autem  fe-i 
brem  ipfam,8i:  iam  immodicam  fieri  par  eft  in  membris  fiedtatem,  K  duplicem  habe/ 

’  bit  febris  uehemens  ad  mortem  rationem,8t  quia  C^um  erit  quod  fiat  euerfio  propter 
ficcitatem,  Si  deuorandi  difficultas,  8C  quoniam  5C  ipfa  aliquid  afferet,  ut  una  ex  cadis 
perducentibus  ad  mortem. 

BRAJAVOLVS. 

PRIMO  Galenus  caufam  reddit,  cur  in  hoc  Aphorilmo locum  non  adiecit,quan/ 
do  dixit,  tumore  non  exiftente,ficuti  in  praecedenti  aphorilmo  fecCTat,in  quo  dicebat^ 
tumore  non  exiftente  in  faucibus.duasip  aflignat  caufas,uel  quod  intelligatur  ut  inpr  j 
cedenti  Aphorifmo,  tumore  non  exiftete  in  faudbusluel  huc  locum  fimpliciter  in  oni 

ni  colli parteintelligamus,tumorenonexiftete,in  aliqua  fdl{cetcolIiparte,tumorein/ 

quam, qui  uideripoffituiamneqpextrinfece  uidetur,ne(5  intrinfece,etiam  fi  os  multum 
aperiatur.quoneshocaccidit,Kdeglutirenonpoteft,exitialelignumdl;quoniaquan/ 
do^fitex  inflammarionemufculorum,qui  gulaeprpiacent,quandoepipfius  gulse- 
,  ^lod  legitur,Ccuti  in  prgcedenti  aphorilmo  gutturis  memtnit,Iege  faucium  memi 
nit,S  non  gutturis.nam  Graece  eft  <piiu)yt!  l/iynii/ 

(Jtiodlegitur,MufcuIorum  qui gulaepraciacent,  Graece  eft  'J»ji7ij'oj3u5A»(<lli/iiji  (ii/S{r 
‘7as«/ix;^u,  haecparticula  quaLeonicenus  interpretatus  eftpfaciacent,' 

Jn  antiquo  contextu, quemhabeo,legftur  quamuis  antiqitus  quidam 

/uprafyllabam  fcripferitfyll^am 

.  .  SE  C  V  N  D.o  Galenus  docet,in  his  partibus,gula  inquam,  mufculis  filis,  K  Uerte/ 
bris, affinitatem  quandam  efle,que  affiratas  per  neruos  eft,&  ligamen  ad  fpinalemme/ 
dullam,  K  ad  uertebras,adeo  ut  cum  extendimtur  ligametabi  neriii  ob  infl3mafas  pari¬ 
tes, iiertebrae  ad  intra, uel  ad  latus  trahuntur.Si  enimuna  neruorcE propago  trahatar,ad 
latus  peruerfiofit;fiuero  in  utrisfpneruoru  propaginibus  flat,adintrafltperuerfio.Sed 
inexpofitioe  hbriDearticulls,ipfius  Hippocraris,dehis'plenius  loquemurYquohiafii 
^gibbos, 8Crecuruariones,&i  obliquationes,  exhis  uertebriscontradlisflctidocet. 

, ,  Quod  legitur;Siquidein in  altera  nerui propagine  fieri  tentionem  c0nrigerit  adla> 
tus,Gracceeft,  atiSUr  liuii-rSfav  «Trecfviny  ■riSyrillfuiJ,  itiimmy  trvyRciy  yinSia^ytfil 
SR  aAitj-icp.  ubi  uides  legendum  efle  in  alteraneruorum  in  plurali, quia  in unaquaif  par 
temulti  funt  complStati  nerui;8i  iduerbum  imifvmy^  quod  Leonicenus  propaginem’ 
interpretatur,  complantationem  fignificare  uidetur, 

Qiiodftatim  le|itur.  Si  uero  in  ambabus  ad  extra, Grtecus  contextus  I^tad  inna, 
nam  dicit  a  </5  ustr  Tamen  Aldinus  codex  legit  txiSfideft,^^ 

tra,Bi  eodem  modo  antiquus  nofter  contextus  legebat,  fed  a  uiro  quodam  db^fd  cor/ 
redius  legit  ^»>fperr8£nonper  /cRariffimetamenK  difficulter  extra  fit, fiequenfius' 

uerp  SC  facilius  ad  intra,  tamen  8C  ad  extra  fieri  mhil  impedit. 

Quod  legitur;  8C gibbos  fieridixit,  Grsce  eft,i(9u  mcKV(pi<i$is  tipHyinSte,  ideft,K 
gibbofitates  fieridicit. 

_Quoddicit,Nonfolumrecuruationes,8C obliquationes,  Graeceeft  s  peropw*»?/' 
J'«<reifjv  i(ea<rH9Ai<i<i8f.  Vocabulum  uero  Ao{/««ifnonlblumrecuruationem  figi^d^ 

.  catjfCd 


APHORISMVS^  XXXV 

catjfed  «lani  uertebrafum  Iuxationem.Meiis<5  antiquus  contextus  loco  hiiius  parti> 
cula:  c-mf^taoes  legit  xv^iiaaf.utrunq;  tamen  uocabulum  gibbofitatem  fignificat. 

tertio  Galenus  docetjquod  in  hoc  Aphorifino  ab  Hippoaate  dicitur,  in  fecu/ 
do  Epidemiarum  quodammodo  repeti-Nam  di.  in hoclibro  deifta  angina  fermone ha 
bet  Ath*c  differentia  eft,qula  infecundo  Epidemiarum, de  euerfione  ad  intra  fada  fo 
Ium  agitjinhocautem  aphorifmo  uniuerfalius  Ioquitur,ar  euerfionem  tam  adintra,^ 

adextraintelIigit.etenimhocuerbumeuerti,quicquidprjterreditHdinemcolIocatum 
fit  fignificat.  Alia  differentia eft,quiainlCcundoEpidcmiorum  dicit,  hoc  tadJiim  do 
lebat  inhoc  autem  Aphorifmo  nihil  meminit  doloris,  tamen  neceflarium  eft  effc  dolo 
rem  cum  inflammatione  collfEfl:  uero  haec  angina,  de  qua  Hippocrates  mentionem  fa 
cit  in  fecundo  Epidemiarum, parum  ante  fegmentum  quartum  de  uenis . 

QuodlegitunEuerfionem  offendit  omnem  redlitudinis  uertebrarum,  Graece  fai/ 
ptiim  e&jtx-rfOTrlw  aTimo-tur  liis  rSy  crmv</lv7imy  Xl/foaecitf, uocabulum  iftSi/»et«re 

Sum  curfum,uel  redum  incelTum  fignificat. 

Siod  etiam  legitur,  SC  hic  eam  quae  fit  propter  ficcitatem  excedentem  tentionem; 
)uam  legi  debeant  hsce  uerba,in  quibus  quartum  incipit, quod  a  Galeno  edoce/ 
tur,dciunt  duo  uerba,  quae  funt  tiA/»  s,  ideff, praeterquam  fi, deinde  fequitur,6i  hic  eam 
quK  fit  propter  ficcitatem  excedentem  tentionem. 

Qjr  ARTVM  quod  a  Galeno  docetur  hoc  eff, diximus  quod  in  fecftdo  Epidemio 
rum  libro  de  dolore  mentionem  fecit,  hic  uero  nihil  de  dolore  meminit,  quia  in  inflarn 
matione  dolore  eife  intelligitur:nifi  dicere  uelimus,quod  hic  de  tentione  loquatur, qug 
ob  excedentem  ficcitatem  confequitur,8f  ideo  inquit  cafum  exitialemrquoniJ  alter  ca 
fus,  qui  ex  inflammatione  prouenit,  femper  exitialis  non  eft,  ficuti  erat  praecedens  ciri 
ftrangulatio  com'ungebatur;unde  non  eft  aequale  periculum  fi  homo  ftranguletur,8C  11 
iiix  deuorarepoffit.  Sedfi  ob  ficcitatem  excedentem  hic  cafus  accidat,  ut  collum  euer/ 
tatur,&uixdeuorarepoint,letalis  eft cafuSjSCprgcipue  cum  febris  intenfafit,quodper 
illam  particulam  fignificatur,afebrehabito.nam  ut  in  praecedenti  Aphorifmo  docuit,, 
hic  loqitendi  modus, a  febre  habito,apud  Hippoaatem  febris  uehementia  fignificat. 

Q_v  I N  T  o  docet, Rationefebris  ficcitatem  intendi, 8t  uchemente  febrem  admor> 
temduplice  rationem  habere.Primoquiaexficcans  colli  euerfione, Kdeuorandi  diffi/ 
cultatemparit.SecundoquiaSfipfaaliquidafferet  ut  una  ex  caufis  ad  morte  produce/ 
tibus.nempeipfafebrispcrfelblaabfi^  ullo lymptomate, mortis  caufteflepoteft. 

•  Quodpropefinemlegitur,8Cdcuorandi difficultas,  Graece  habetur  ksu  a» xsTaOT-' 
teyiiip!,  ideft,  &C  hoc  quod  eft,  uix  polle  deuorare,  ut  Galeni  commentum  Hippocrii 
tis  contextui  correlpondeat, 

aphorisjrvs  xxXVl 

^  Vdoresfebricitanti  fi  inceperint,boni,8l  tertio  die,K  qulnto,&  feptitno,&  no 
O  no, «undecimo, Siquartodecimo, SCfeptimodedtno, acuigefimo,  SCuigeff/ 
tnofeptimo,«  trigefimoquarto  .Hi  enim  liidorcs  iudicantmorbos.Qui  uero  non 
ita  fiut, laborem  fignificant,8i:  morbi  Iongitudinem,«  recidiuam. 

BRASAVOLVS 

DE  bonis, K  malis  ludoribus,ideft,his  qui  bene  &r  maleiudicat,in  hoc  Aphorilmo 
habeturnmdePhilotheus  dicit,  xetTixS  miiaxs^Tensi  lay  <4°aiTO(/, 
tm » E)e  iucficatorio  figno,hoc  eft  de  fudoribus  Hippocrates  nuc  di/ 
iputacNepe  fudores  oes  copiofi  fcilicet,8<:  perfeuerates,g  incipiut  tertio  dic,feptimo, 
nono,  undecimo,quartodecimo,decimofcptimo,uigefimo,  uigefimofeptimo,  trigeli/ 
moqiiMto,oes  inq)fudores,ghis  diebus  fiut,boniftint.nSmorbos  iudicat.i-bn  finiunt. 

agtin  alijs  diebus  fiut,boni  no  funt,nec  bene  indicat,  fed  uel  morbi  longitudine, 
uel  recidiuafignificatSi  uero  diaphoretici  fint,morte  etia fignificat; «  ratio  in  proptu 
e  ^quia  fudores  in  diebus  decrctorijsincipietes,pgritudinead  bonu  terminatura  figni 
catjigit  boni  funt.  Si  aut  in  alrjs  diebus  no.  deaetorljs  fiat,boni  no  funt,ga  fgritudine 


«5«  LIBRI  QVARTI 

laborem aliquemhabereoporterefigniflcantSunt uero plures  ^dies  deaetorijbcv 
ni, in  quibus  fi  incipiant  fudores  etiam  boni  funt,fed  Hippocrati  omnes  enumerareno 
placuit.  Satis  enim  illi  fuit  omnes  enumerare, qui  utplurimum  uidentur.Id  diximus  jie 

prster  trigefimumquart5diembonosfudoresefl'enonj)ofrearbitrareris.immo8Cijo^ 

ni  funt  in  quadragefimo,8Cfcxagefimo,et  in  pluribus  alijs  diebus  in  fgritudimbus  diu 
turnis.Sedhocraro  contingit, tamen  nonullae  chronicae  per  fudore  terminatur.  Viide 
Hippocrates  inhoc  Aphorifmo  de  morbis  acutis  ex  decidetia  folum  pertra(aat,Knon 
de.diuturnis,qui  fupra  quadragefimii  diemterminumhabent;quia  hiraroper  fudotem 
iudicantur.Idem  iudicauit  Philotheus,nam  intentione  Aphorifini  ponens,quod  fdlt/ 
cet Hippocrates  de  iudicatorio  figno,ideft,de  fudoribus  dilputat,pofteaaddi^)(Sttai^ 

i|4afini<7»(t(t7®i/,ideft,K  de  acutis  morbis.  Caufam  uero, cur  de  acutis  morbis  fermone 

habeat  Hippocrates,inexpofitionehis  uerbis  aflignatPhilotheus  inquiens,!i7j 
ofiui/  roanfcaTvii  o  irrmxgxrs,  Ix  't£i  aira/JiTis  «yxUs  snft » 

rxsK.t.  v^tpoivciOxus.  m  yoif  i«  ctu/  iJjaS-n  xervo/db*,  ttos  ninJit 

ytSii  xdmy  (j^e.  ideft,  Qtiod  autem  de  acutis  morbis  hic  fermo  Hippocrati  fit,  manifc/ 
ftum  eft,ex  eo  quod  dicit,  fudores  bonos  efle  qui  intertio,  &  quinto  apparent  Acuti 
cnimmorbi  cumfudore  iudicati,iildicium  diebus  imparibus  magis  habent  Noncon/ 
tentus  hac  caufaPhilotheus  aliam  affignatinquiens,  iji  mw  xeim-na, 

AuiSiee,  xAAx  <rviiwi'}-‘v,«  dj»  hnsxtiimn.  ideft. 
Quod  acuti  morbi  per  fiidore  iudicantur.Diuturni  uero  per  fudores  iblui  natura  non 
confueueruntjfed  per  conco(Sionem,8C  per  abfcelTus. 

'K^im-nv^iTcuviirTtHiiiiflmTWLxyxSoL  ideft,  Sudores  febricitanti, fi  inceperint  bo/ 
ni.]  T u<p  deperfeuerantibus  fudoribus  intellige.  eft autem  fudor  humorum  iubtiliifi/ 
ma  K  tenuiinmapars,&rpratfertimfanguinis,in  uapores  cohuerfa,8tpercarm'sKcu/ 
tis  porofitates  exiens,immo  8C in  aqu*  ipeciem  exiens,8i  ideo  ab  Arabibus  defimtur, 
efle  fanguinis  aquofitatem,Sudor  uero  multis  modis  confideratus,nobis  poteftanfam 
iudicandibonum,uel  malum  pracbere.Vnus  eftmodus,fiipfum  confideremus  fecum 
dum  dies  in  quibus  fitldehiscpinhoc  aphorifino  pemaeflat,  et  bonos, atej  malos  dies, in 
quibus  fudores  fiunt,  edocet- Aher  modus  eft,fifudore  penes  eius  quantitate  confides 
remus,an  paucus, an  multus  fitdemulto  fudore  Aphoriftnum  fecit  Hippocrates, 'per 
multum  uero  fudore, fed in  cocotftione  K  declinatione  fadum,motbi  fine  ludicamus, 
per  illum  uero  qui  inprincipio  uel  augmeo  fitfa(ftus,morbilongitudineprgdicimus.Si 
aut  paucus  fit  fudor,nonduperfe<Sa  ellecodiione  percipimus,8C  uias  nondu  efle  aper.' 
tas.dehoc  aut  plurimo  fudore  Aphorilmo  quadragefimoprimo  huius  libri  aget- Alius 
modus  eft,fi  fecundu  eius  qualitate  fudorem  confiderem us,quaE  qualitas  diuerfa  eft  fc 
cundu  quod  penes  diuerias  qualitates  cofiderari  poteft.  Sunt  uero  qualitates  ad  fenfus 
pertinetes,ut  quado$  per  colorem  indicemus  fudores, quia  uel  luteus^el  albus,uel  ni 
ger,uel  nullo  modo  lintea  tingit, et  quadocp  fanguineus  appareat,  ut  de  Chrifto  ferua/ 
tprenoftro  legitur  du  in  horto  oraret,  &  ita  humore  fuperabimdantem  oftcdit,quia  fu 
dor  ex  omnihumore  decidi poteft.Perodorepractereafudore  iudicamus,quia  uelma' 
ie  olet,  uel  non  male  oleuuel  erugineu  odore  habet,  uel  acidu,  uel  acre.  Itacp  cum  dehu 
moribus  iudidu  ferimus,per  fapore  iudicare  poflumus,  fed  medicus  iubeat  affiftentes 
mulieres  illas  efle  que  guftet,an  amarus, an  dulds,aninfipidus,an  falfus,8f  an  acer  fit, 

ita(5dehumoreiudiciuferemus,  tamen  ut  plurimulalfus  eft  iiidor.  Adde  per  mollitiem 

et  lubricitatem,qu*  ad  tadum  pertinet,  de  liidoreiudicium  ferri poffe;  per  caliditatem 
•  ^frigiditatem de  fudore  confiderationemfacimus,ut is  aphorifinus  qiuftatimfeqlie/ 
tur,  oftedetBx  parte  etiam  corporis  in  multarum  rerum  cognitionem  ex  fiidore  dedu/ 
,  cimurmam  fi  in  toto  corpore  fit,  unum  iudicamus :  fi  in  parte,  aliud,  immo  Aphorifmu 
deinceps  habebimus,  ubi  fudor,  ibi  tegritudo,  T empora  etiam  codionis  fupra  fudo/ 
rem  iudicare  fadunt;quia  ante  codiionem  unum,poft  codionem  aliudiudicamiB.Hil> 
pocrates  uero  de  his  fudoribus  uerba  facit  quiinfebre  contingunt,  quia  rariffimi  ali] 
morbi  prster  febrem  per  fudorem  fanantur.  Et  etiam  fudores  fimtquiab  intrinfeco 
fiunt  hi  de  quibus  intelligit,  non  de  his  qui  ab  extrinleco  inducuntur;  quia  illi  qu^ 
.  ab  extrinfeco  ueniunt,  indicium  ferre  non.polTunt,  nili  hoc,  is  qui  &dle  ex  motu 


A  P  H  O  R.  I  S  M  V  S  X  X.  X  V  i  657 

fudatjmeatus  apertiores  habet, quam  qui  non  fudat.  Scitex^  ipfum  de  his  fudoribusi 

loqui^qui  in  diebus  quos  enumerabit,  incipiunt .  nam  funt  decretorij  dies  morborum  j 
pCT  fudorem  terminantur.  Nec  illud  te  praetereat,noftrum  antiquum  contextun-, 
pro  huius  aphorifmiinfaiptione,hunc  titulu  habere,  ic/joimy  ideft  de  fudoribu, 
ideft,Tertiani8iquintani,i  Quitertiodie,8£quiqiiintot';<. 
incipiimt,in  medio  uero  quartum  diem  omittit, qui  tamen  decretorius  elnnam  re  uer  ■; 
SL  ipfe  quartus  iudicatorius  eft,  K  forte  alibrario  omiflfus,  qui  Hippocratis  librum  fert 
prituel  quia  morbi  accelerantes  in  tertio  principium  feciimt,ref'ardarites/n  quinto  im 
apiuntiuei  quia  morbi  acuti,  de  quibus  ferino  eft  a  bile  ortum  habent,  bilis  iiero  de  tce 
rio  in  tertium  niouetur.ideo  uel  tertio,uel  quinto, uel  feptimo,uel  ilono,iteI  undeciniQ 
bonos  fudores  fiai  dicitPhilotheus  6C  ipfe  huic  dubio  ita  relpondet  inquiensy  A 
Ss  »1  <ruo«;^(  Trvj^i  ifiiir  sVijijlfl  ^  7»  misjiH  LtivomUiV^  SrtraSg 

TSTup  taa-wjiimC.  AtjopJiv.STJ «(  M  «71«  ietVovna,»’  </!(’  9».to!59k  A 

cuu  0  cu/^,y^  (55p  a*  yv«&v  cuiiH-  ideft,  Ad  dicentes  uero  quod 

febres  conclufse  acutx  funt, K  in  quarto  indicantur, &  propter  quid  harum  non  memit 
nerit  Hippocrates .  Dicimus, quod  conclufae  per  defluxum  fanguinis  iudicantur,no« 
per  fudores:K  ob  hoc  iplius,fcilicet  quarti,non  meminit.  T amen  non  habetur  folutiq 
perfetSa  illius  dubij,qUare  non  meminerit  quartg  diei,nifi  in  febre  conclufa.  Af  contra 
ea  quga  nobis  prius  didla  funt  dubitare  polies,  quia  deinde  quartumdecimjum  dian^8C 
uigefimum  enumerat, qui  funt  dies  pares.  Scito  cum  undedmum  tranieunt  in  cqmpu 
tatione  dieru  per  hebdomadaru  horas,  tertiusdecimus  eft  fere  medium,  bC  quartusdect 
tnus  illius  termini  motus  bilis;fed  hate  dilFufius  in  libro  De  diebus  iudicatorijsja  Gale 
no  traduntur, quam  opus  fit  a  nobis  in  praefentiaruni  referre.Iudicauit  tamen  8t  Driba 
ftus,quartum  efle  quidem  iudicatoriumjfed  rarius  per  fudorem .  Si  uero  petas  cur  pri/ 
mum  St  feciidum  diem  non  eriumerauerit,  Oribafius  dupliciter  relpondct,Primo  phiV 
lofophice,quia  primus,8t  lecudus  numerari  non  poflimt.  nam  apud  Gr*cos  duo  noij 
funt  numerusiterltius  iiero  eft  numerus  quia  in  ipfo  reperiuntur  par,8t  impar,  primum 
igimf, St  fecundum  non  numcrauit,quia  primus  St  fecudus  non  funt  numcri,ideo  nu^ 
merati  non  polTunt.  Secundo  medice  refpondct,quia  tertio  die  omnes  typicae  segritudi 
nes,ut  eft  tertiana,  cognofcutur.nam  fi  primo  die  commonetur,  8C  diem  interpolatumi 
habueriuSt  tertio  die  commota  fuerit ,  umificat  tertianam ;  fic  St  quotidiana  quotidie 
dcmonfftatur.quartana  uero  quae  uno  die  comiriouetur.  St  duos  dies  interpolatos  ha/ 
betjflgnificat  quomodo  unum  tempus  finitur, alterum  initium  habet.  Idem  Oribafius 
dubitat,quare  dies  impares  funt  boni, pares  mali.  Relpondet, efle  rationem  in  Aftrolo 
gia.  Aliter  relpondet,  quod  deus  impari  numero  gaudet .  Sed  non  decet  philolbphum 
noc  modo  relpondere.Nos  igitur  dicamus, fi  fudores  contingant,  humor  biliofus  m^ 
xime  peccat,qui  lubtilis  eft, St  de  tertio  in  tertium  monetur, uicp  ad  quartumdecimum 
diem  in  quo  mutare  incipit,  quia  fecunda  feptimana  inter  decimutertium  St  decimum/ 
quartum  diem  finem  habet. 

Km  y(«t7Tiuoi,i<s«  Ift/lwTtaoi .  ideft,Eft  leptimo  die,St  nono  die, St  unde/ 

dmo  die.]  Omnes  inquam  qui  per  hos  dies  impares  incipiunt,boni  funt.Oribafio  au/ 
tem  uidetiirifi  fudor  tertio  die  incipiat, quinto  pcrficiat;fi  quinto  incipiat,feptimo  per/ 
ficiat :  fi  incipiat  feptimo,nono  perficiat .  St  re  uera  de  inceptione  ludoris  in  his  diebus 
uerba  facit, St  non  de  teimino,St  de  tali  inceptionc,quae primitiua  caulam  non  habeat. 

.  Koa  wiwii[j><s!/i(5£i,iti(gTt(«i,i(s«  ideft,Etdecimoquarto,8tdecimofepti 

mo  die.]  Hi  etiam  funt  iudicatorrj,SC  fi  in  his  diebus  fudores  incipiut,fignum  eft  quod 
perfeuaabimt.  St  bonum  indicium  facient. 

Koc  aiosai«i,x^  8(»siiTiT(qi7xu«,i(sc(  sxssntMiuasi,  ideft, Et  uigefimo  die,St  uigefimoi 
^artOjSt  uigefimofeptimo.  ]  Hi  quoij  fudores  qui  inhis  diebus  incipiuntjboni  funt. 
Hanc  ledhonem  habet  antiquus  nofter  contextus ,  fed  Aldinus,  St  alij  plures,&t  anti/ 
qua  tr^slatio  habent  diem  uigefimumprimum. 

Kiu  Te<«i»saiai,i(sa  TetaHsscnTccfToici .  ideft,Ettrigefimo  die,St  trigefimoquarto. 
Leonicenus  trigefimum  non  legit ,  Icd  bene  Theodorus  >  St  rtofter  antiquus  codex,at 
ra  antiqua  translatione  etiam  legitur, ti;igefimoprimo  dierquem  diem  habet  etiam  con/ 

hh  fextusi 


textus  Hagohcnfis  dicens,  xsa  tamen  hic  dies  iudicatorius  non  mjt, 

tur,8i  ideo  nos  ipfum  omittendum  putamus. 

0«7>(  yis  M  'i4«i-rar  »bV»{  deltaOTf .  ideftjHi  enim  fudores  morbos  iudicant . :  Hi  in/ 
quam  qui  in  diebus  enumeratis  incipiunt,6<:  caufa  eft,ut  inqirit  Philotheus,  chmi^ 
Zmt  ffWTfwtutWjVtut  idcft,Quoniam  iudicato/ 

ria  figna,a:  fymptomata  diebus  iudicatonjs  incipere  uult. 

oiJi  VM  Sra  yuiiiSjin.  ideft,  Qui  autem  non  fic  fiunt.  ]  ideft  non  incipiunt  in  his  eniu 
meratis  diebus;fed  incipiunt  in  alijs  diebus  intermedifs. 

romt»  mitdtnnv,Y^tt«K®‘ti(rv>Y^\m'rf‘<>-7ricc(riuv.  ideft,LaboremfignificanqK lon¬ 
gitudinem  morbi,8^  recidiuam ,  J  Nam  cum  in  alijs  diebus  qtu  decretortj  non  funtjilli 
motus  fiunt,  fymptomatici  funq  8C  materienim  non  regidatarum  a  natura,  qua:  in  ie/ 
bus  non  iudicatorijs  inordinate  monentur .  Hippocrates  in  libro  De  CTifi,ucI  demori 
borum  deaetoriOjhimc  aphorifmum  ad  uerbum  fere  ponit,inquies,  Sudores  febriend 
bus  tertianis, quintanis, feptimanis,nonartjs,  undenartjs, quartanis  8C  decimanis, unis 
K  uigefimis,trigefimis'ue,morbos  fiftunt  fi  fiant.  Qiii  uero  tales  non  funt,labores  por 
tendunt .  Hinc  uides  nec  quartum  hic  ab  Hippoaate  numcrati,nec  uigefimum  poni, 
fed  uigefimum  primum, 

'GALENVS 

NO N  fudores tafttum,fed aliii exdrementa effatu di^a,& urin* muftse > & iuxtt 
auretil  abfceffuSjUel  aliquem  alium  articulum, in  didis  diebus  optime  apparent. 
Sermo  enim  in  uniuerfum  eft  talis,Iudicatoria  fi'gna,ac  cafus,in  diebus  iudicatorijs  in/ 
cipiant,8C  fermo  ifte  didus  fuffi ciebat.  Verum  Hippocrates  non  de  omnibus  ipfum  fe/ 
cit  iudicatorijs.  Sed  de  fudoribus  tantum, 8f  nobis  memorigfubiecit  iiidicatorios  dies, 
qiJi  fimt  intra  quadragefimum.Morbi  enim  ilhs  diuturmoresinon  admoduin  folet  per 
ludores  iudicari,ficutine($  omnino  per  excretionesifed  uel  per  Concodioncm,uel  per 
abfcefliis.Quod  uero  non  omnis  numerus  dierutfi  fit  ad  iudicadum  idoneus, experieil 
tia  manifefte  demonftrat ,  8C  quifpiam  admiraretur  illos  qui  aiunt ,  nullam  in  illis  el& 
differentiamtmelius  enim  ex  his  quae  apparent  manifefte, eos  difeere  differaitiam.  Cau 
fam  uero  cius  quod  fit  per  multum  ocium  conliderare,quod  nos  in  tradam  De  diebus 
iudicatorijs,  egimus,  id  quod  ad  artis  refert  utilitatem  in  primis  Commentarijs  tranfi/ 
gentes, caufas  aute  ipforum  lentantes  in  tertio  perquirere.Non  parua  autem  eft  de  die- 
bus  feriptis  in  aphorifmo  dif€ordia,quum  alij  altos  pro  arbitrio  feribant.  Nos  uero  illd 
fecuri,  quae  ab  ipfo  Hippocrate  feripta  funt,K  in  Pr0gnoftico,8C  Epfdemijs,K  ipfo  li¬ 
bro  Aphorifmorum,ipforum  fecimus  conumerationem.  Verba  autem  qutbus  dehifcC 
diebus  Hippocrates  fcripfit,habes  omnia  in  tradam  De  iudicatorijs  diebus, 8C  de  iudi 
cijs  colleda.Nunc  uero  a  tertio  incepit,  qui  anticipat  quarta  in  breuioris  temporis  mor 
biSjSsi  poft  hunc  quintum  fcripfit  uno  die  quarto  tardiorem.  Sic  enim  fere  in  omrubus 
exeniplaribus  inueniet,quum  quartus  dies  in  aphorifmo  non  fit  feriptus,  quamms  hic 
dies  fit  primus  iudicatorius-Vaum  tamen  ipfum  nunc  practermifit,uel  ipfe  Hippocra> 
teSjUel  qui  primus  libru  fc^fit.  Si  uero  omnino  Hippocrates  illum  pratertjt,hanc  ob 
caufam  exiftimo  illud  fecifte,quorila  morbi  plurimi  per  acuti,  qui  cum  fudore  iudican/ 
tur,  tertio, quinto  die, magis  quam  quarto  iudicium  fufeipiunt .  Rariores  enim  fimt, 
qui  die  quafto  iudicantur,  &  hoc  a  me  plurimum  fuit  inuentum  per  experientiam,  ob 
hoc  ipfum  quatrete, quoniam  dies  quartus  fuerat  ab  Hippocrate  in  aphorifmo  prscttf/ 
milTus.  Hic  autem  uidetur  accidere,quoniam  morbi  peracuti  primam  ftarim  accelsi^ 
nem  uehementifsimam  habent, reliquas  illis  proportionales  per  diem  ternum.  Didi 
cimus  autem  quod  in  uehementioribus  accefsionibus  indicia  fiunt,8f  qtiod  morbi  qui 
in  diebus  imparibus  accelsione  habent,  citius  iudicant,  qin  uero  paribus  tardant  At<p 
ideo  fi  etiam  in  principio  aliquis  morbus  incitatur,  hoc  magis  accidit  in  diebus  impari 
bus:fi  tardare  debeat, ad  dies  pares  uehementiores  acceftiones  transferatur.  Haccitatp» 
habeo  dicere  de  die  quarto.  In  fine  autem  aphorilmi,nonnulli  trigefimuprimum  diemw 
nonnulli  trigefimumquartum  faibunt.  Scimus  autem  hes  in  dierum  itidicanrium  nu¬ 
mero  conrineri,8f  fortafle  trigefimusquartus  maiorem  uim  habet,  non  tamen  quadra/ 
gefimi  memimt ;  quomam  hunc  principia  morborum  longorum  exiftimauit,  qui  non 

admodqpJ 


APHORisiivs  SeSxvI 

ad  modum  per  fudores  uidicantur.Nam  8C  trigeOrnuprimuni  S£  trigenmutilqtiartum, 

KantefefosuigefiniunifqJtimiimraroinueraemusparfudoresiudicare,  • 

^  BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  aphoriCnum  ad  aha  ampliat,  quae  in  his  diebus  pff  modum  eiisi 
cuauoms  apparent, undenon  folum  fudores, fedSf  Jui  excremeta  copiofa,K  copiofa; 
urinae  abiccflus  iuxta  aures,8C  ad  articulos:  omnia  haec  fi  in  diebus  iudicatorijs  fiatj 

K  in  aphorifmp  prgfaiptis,bona  funt;Siuero  in  illis  didaus  numeratis.fton  fiant, mala 
funt.  Meo  hic  AiAoriCnus  uniuerfaliter  in  his  ommisus  pracfcribi  poterat ,  Sed  in  hoc 
aphbrifmo  de  folis  fudoribus  tradare  Hippoaati  placuit,  imo  addit  quod  de  his  folmrt 
uOTa  &cit,  qui  citra  quadragefimum  diem  funKnon  tamen  quin  etiam  fi^ra  quadt agC 
fimum  non  terminentur  per  fudorem ,  ied  ut  plurimum  iiipra  qUadragefimum  per  co> 
(SionemjUel  per  abfceflus  finiunt  Si  Uero  dubites  cur  altj  dies  non  fint  ad  iudicanduni 
idonei,aIiam  caiifam  non  attulit,pratta  eam  quod  experientia  ipla  iftud  edocirit,  Caar 
fam  aao  in  libro  De  diebus  iudicatorijs  e^ofwt,quam(quia  nimis  diffufaeft)refetre 
non  placuit  Quod  legitur,Melius  enim  ex  ijs  qua:  apparent  manifefte,eos  difeere 
differentiam,  illa  particula  Bos,fuperflua  eft.nam  Graece  dicitur,  «nem  •#8? 

Meila-KtSm  liu  t/jsKfcgm/.  ,  r: 

t^od  legitur,Id  quod  ad  artis  refert  utilitatem,  nonnulli  recentes  hanc  partem  cort 
rigere  uoluCTunt,diccntes,id  quod  artis  pr»cellit  ufum:  tamen  Galenus  id  potius  dicii 
quod  Leonicenus  interpretatus  eft,  Graece  enim  habetur,  -niiSjiestlui  ^wai  iis 
quod  ad  artis  refert  Utilitatem,  ■ 

Quod  etiam  legitur, Caufam  autem  ipforum  teiitantes,a  nonnullis  recentibus  detnl 
(ur  ma  particula  Ipforumtquam  tamen  Galenus  in  fuo  codice  pofuit,  inquiens,  tos  Jg 
(usjM  «1^6^,  ideftjCaufas  autem  ipforum, 

SECVNDO  ■  '  •  '■ 


Prognofticis  fecuturum,  ia  .  ,  .  .  -ju- 

in  morbis  breUibus  quartum  praecellit,  ad  quintum  tranfitjqui  eft  tardior  quarto. 
Quod  legitur, Qui  anticipat  quartumtGraece  habetur  we><rA<ud5iwamr  M  «■apai/'*, 
ideft  affumente  quartum.nam  tertius  in  breuioribus  modis,quarti  officio  fimgitur, 
TERTIO  Galenus  de  die  quarto  dubitaqqui  primus  inter  iudicatorios  eft :  tamen 
Uidetur  offliffusjdicit^  uel  fuifle  Hippoaate,uel  eum  qui  primus  Hmpoaatis  librum 
,  fci-ipfit, T amen  8C  ft  Hippocrates  data  opera  quartum  diem, hanc  fuifle  caufam  iudicat 
Galenus,  quia  plUrimi  peracuti  morbi  qui  cum  fudore  iudicantur ,  tertio  8C  quinto  die 
,  magis  qudm  quarto  iudicium  habent, ut  experietia  comprobauit.  Et  ratio  in  promptu 
.eft,  quia  morbi  peracuti  primam  acceflionem  uehemetifflmam  habet,&  alias  per  diem 
tertium  confequentes.Iudicia  uero  in  uehementioribus  accefiionibus  fiunt;  dC  morbi^ 
qui  per  dies  impares  mouenf,citius  abeunt,  Qui  uero  per  pares,  tardius:propterea  mor 
bi  qui  magis  citi  funt, per  dies  impares  mouentimSi  uero  longus  morbus  fieri  debeM» 
uehementiores  accefliones  in  diebus  paribus  fiunt, 

Qiiod  legitur.  Et  hoc  a  me  plurimum  fuit  inuentum  per  experietiam,ob  hoc  ipiimt 
duarente,Gracce  habetur,  (uu  nai  dSp  erd/u  «uo  iScp^HTxrmm,  ideil 

Et  a  me  hoc  inuetum  fuit  uehementer  propter  hoc  ipfum  dubitante,tton  adeft  uero  illa 
particula  Per  experientiam,quam  Leonicenus  addidit. 

Q_V  ARTO  animaduertitjin  fine  aphorifmi  ab  aliquibus  legi  trigefimumprimum 
4'em,ab  aliquibus  trigefimumquartum,Imd  nos  Graecos  contextus  SC  Latinos  ha/ 
benius,qui  fimul  8C  trigefimumprimum  trigefimumquartum  legunqtamen  iudicat 
torte  maiorem  uim  habere  trigefimumquartum  diem. 

Q,v  I N  T  o  Galenus  caufam  refert,  quare  diem  quadragefimum  omiferit,quom'am 
chronicorum  morborum  initium  eft,  qUi  per  fudores  non  multum  iudicatur,  imo  non 
folum  quadragefimiis  raro  per  iudores  iudicat,  iedSC  trigefimumprimum  bitrigefi/ 
mmquartum,  ante  hos  uigefimum  feptimum,raro  uidit  Galenus  per  fudores 


A  p  H.O/ 


t  I  B  M  Q_V  ARTI 


IS4.0 

APHORISHVS  XXXVII 

'n  Rigidi  fudoreSjCum  acuta  quidem  febre  mortem :  cum  mitiori  antem,Ioa 
4?  gimdinem  morbi  fignificant.  ’ 

BRASAVOLVS 

V  T I N  A  H  non  uidiflTetn  fupcrtoribus  diebus  huius  aphoriimi  fcntefttiam  uetanj 
die  in  Antonio  Augufto  cofobrino  carifiimo.Is  enim  frigido  fudore  madebat, K  acu» 
tafebre  correptus  erat ,  &C  ea  met  die  qua  frigidi  fudores  coepere, obijt .  per  hunc  enin» 
frigidum  fudorem  caloris  naturalis  extindio  fignificatur.nam  uehemenna  morbi  calo 
rem  fuperat,aut  faltem  eft  difpofitio  exrindionl  caloris  naturalis  propinqua.Si  uero  fe 
bris  acuta  non  fit,fed  mitis ,  morbus  erit  longus .  quia  hic  fudor  a  frigida  materia  uel  a 
multa,uel  a  frigida  fimul  8C  multa  conficitur,quac  ad  codlionem  inepta  eft.  Celius  fc 
eundo  libro  capite  quinto  de  fignis  longae  ualetudinis  uerba  faciens,locum  Ipecifica^ 
inquiens,protinus  tamen  figna  quaedam  funt,ex  quibus  colligere  poffiimus  morbum, 
8C  ii  non  interemait,longius  tamen  tempus  habiturum, ubi  frigidus  fudor  inter  fcbresi 
non  acutas,  circa  caput  tantum,  &  cauices  oritur,  ut  hinc  habeas,  fudorem  iftum,qul 
longitudinem  morbi  oftendit, circa  caput  Sf  ceruicem  potiisimum  uerfarhquod  re  ue» 
ra  ita  eiTe  raqierietia  probat.  At  capite  fexto  eiufdcm  fecundi  libri  idem  Celius  pro  ptfe' 
ma  aphorifmi  parte  inquit, fudor  quoi^  frigidus  in  acuta  febre  pefriferus  eft.  Hippa* 
crates  praeterea  in  libro  D  e  crifi,hunc  aphorifmum  fere  pofuit,  inquiens,fudorcs  feig^, 
di  cum  febre  graui  fi  fiantjriiortiferi  funtictim  leniore,morbum  producunt 
.  01'  i^iTOr,  ideft,Frigidi  fudores.]  Intellige  quos  medicus,8Cafsiftenfe8uern 
frigidos  eile  percipiant,non  autem  ipfe  xger,quia  de  ipfo  cura  non  eft;im6  quanto  mi/ 
nus  ipfe  frigiditatem  fentiwanto  citius  mortem  portendunt;  nam  folct  aeger  in  hoc  ca/ 
(li, etiam  linteorum  frigiditate  perquirere,&f  intus  calore  intenfifsimo  peruritur.  Si 
to  quifpiam  acuta  febre  corr  eptus^in  ueto  detedius  maneat,  uel  aqua  frigida  madefear, 
uel  flabello  edentetur,  &  frigidus  ludor  contingat, qui  timc  exire  accidat,ex  hoc  mors 
tudicanda  non  eft ,  quoniam  fudoris  frigiditas,  ex  qua  futuram  mortem  iudicamus,ab 
extrinfeco  fieri  non  debet ,  fed  a  febre  ipfa,  quae  uires  imbecillas  huic  aegro  reddiderit; 
quamuis  P  hilotheus  in  principio  liiac  commentatioms  a  frigida  materia  fieri  dicat  in/ 
quiens,  yivcvm  ^  oftn  mvf Q=if,7)5i  ckt©',ibk  1“*  «««til!»»» 

ySt  tSi  mKLtii  Kgii/iiSet»  anf/.  Frigidi  fudores  in  acu 

tis  febribus  fiunt  humore  frigidifsimo  exiftete,SC  multa  caliditate  frigidum  ipfum  uina 
cere  non  potente,  qui  quidem  8C  perniciofi  funt, 

Siw/Mcfa  ■Bvfim  yirvijS/m-  ideft.  Cum  acuta  quidem  febre  fadli.](^M  febris  acti 
ta  rcquiritur,fi  hic  fudor  mortem  praedicere  debeatnam  cUm  adfit  acuta?ebris,quac  ca 
lidifsima  eft(intellige  uero  peracuta  uehemetifsimam  febrem)haec  inquam  fimul  cum 
frimdo  fudore  efle  non  poteft,nifi  ingens  materia,  naturae  pugna  8C  controuerfia  in 
terfit,imd  &:  natura  detedlus.ncc  opus  eft,quod  hec  febris  acuta, £d  frigidus  fudor,pef 
duas  folas,aut  tres  horas  pgros  folicitent,  fed  per  tempus  perfeuerare  oportet,imd  uf(^ 
in  mortem  femper  inteditur,8f  hic  fudor  eft  lignum  mortis.febris  uero(ut  in  commen 
to  uidebimus)m  lignum  K  caufa,quia  corpus  noftrum  dillbluit.  Cum  uero  pratet  na/ 
turam  uideatur,quod  febris  acuta  fit,8<;  frigidus  fudor  contingat,  propterea  OrifaaCus 
iftud  in  dialedlicum  dubium  reuocauit  inquiens,  Quaftio  nobis  oritur,fi  regula  eft  dia' 
letSicorum,  duo  contraria  in  uno  tempore  in  eodem  fubieifto  elTc  non  pofle,quomodo 
dicit  Hippoaates  acutam  febrem, qug  eft  calida  frigidos  fudores  emitterefRefpondet, 
hoc  dubium  eile  pratermilTum  ab  omnibus  interpretibus  aphorifmorum,Domno in/ 
quam,Pelope,Lyco  K  Rufo.  Sed  Galenus  refpondet,8C  fua  rationi  acquiefeit  Oriba/ 
iius,de  qua  re  in  Galeni  commentatione  diflcrcmus.Sed  8C  ipfe  Philotheus  huius  du/ 
bij  caufas  reddere  conatur,inquiens,  «  A  ns  emijHiiu  /riSe  yiytrui^  tei  ■nirntu  l(yi^ 

eft.  Si  uero  quis  dixeritlK  quomodo  h  tali  humore  febris  acuta  fit  fDicimus  quod  fre/ 
quenter  crudus  hiunor  pun-cfa(Sus,acHtam  febrem  inducere  pottft .  T amen  fi  bene 


APHORXS.HVS  ;XX:XVI,I  6^i 

tDnCder«i'USjP^'®°^“  diibiu  circa  aliud  uerfatur,qu'ani  Galeni, S  Oribafii  dubitim 
feceric  Apud  Oribafium  quscricur, quomodo  in  febre  acuta,qu3e  ex  calidiisima  mate/ 
ria  fit  frigidi  fudores  confequantur:  Sed  Philotheus  in  principio  fuae  commentationis 
frigidos  iiidores  ex  frigidifsima  materia  fieri  edocuerat, poftea  dubitat,  quomodo  a  tali 
h^ore,fcilicet  fi-igidifsimo, acuta  febris  fleri  pofsit.K  refpondet,  putredinem  in  caufa 
efle,  tamen  poft  hanc  caufam,  aliam  afsignat,  qua:  optime  Galeni  dubium  bC  Oribafii 
diiToluitiinquiens,'  Tut 

nviii.vii  Tatii  A 

vai  h  ^^lutnd!.  ideft)  Contingit  in  uenis  calidum  humore  ^e,febrem  acutini 
facicntemjfrigidum  autem  humorem  extra  efle,qui  dC  diflblutus  fudores  facitJfrigidos 
autem, quoniam  a  caliditate  non  calefi'unt,Cuius  rei  idem  Philotheus  exemplutn  afsi/ 
gnat  inquiens,  x^tsttSip  y^sA»©- 

**  iibSs ait  </f’.KS«  *  4»? f «P  9«A3-8.  ideft, Bt  hoc  manifeftum  eft  in  glacfefol  enim  ipfam 
irradians  dillblui t, non  tamen  ftatim  etiam  quod  defluit(fciliceta  glacie)calefacit.No/ 
bis  praterea  graue  non  erit  caufas  omnes  referre,  cur  in  aegritudine  actita  fudores  frigi 
di  exire  poffint.Vna  caufa  eft,  caloris  debiIifas,8Cmateria:multa,ideoab  hoc  calore  g 
tenuis  eft,ad  calidum  immutari  no  poteftAlia  caufa  eft  materia  uenenofa,qu*  fub  fbr 
ma  fudoris  expellitur:  naturales  fpiritus  illi  fimt  qui  calefaciunt  corpus,  tame  ob  hanc 
uenenofam  materiam  adeo  refoluuntur,ut  partes  calefacere  non  pofsint.  unde  illa  ma/ 
terta  qme  per  modum  fudoris  exit,frigida  eft.  Si  uero  dixeris  cum  materia  qits  febrem 
facit  putrida  fit,  8C  putredo  Caliditateni  fecum  ducat,  quomodo  in  tali  febre  fudor  frigi/ 
dus  efle  poteritf  Reipondemus,omnino  adefle  putredinalem  caliditatem,^  praeter 
naturam,  fed  tanta  non  eft,  quanta  eft  naturalis  caliditas .  Tamen  utrem  ipfam,  de  qua 
agitur ,  edoceamus ,  hi  frigidi  fudores  in  hac  febris  acutie  potius  exliirium  debilitate 
fiunt,  quam  tsc  alia  re,  quia  naturalis  calor  deficit,^  corpus  relaxatur,  propter  ea  fridot 
exit, Si  inordinate, Si  frigidus,Si  is  qui  fudatan  fit  frigidus  an  non  fit,non  perfentit. 

tstu/teva,  ideft, Mottem,]  Hoc  enim  mortem  fignificat  acuta  febris, cum  qua  fit  frigi 
dus  fudor.  Ex  hoc  uero  ne  putes,calidum  fudore  ex  oppofito  ialutem  flgnificarc,quia 
multi  in  febrium  acutarum  initijs  cuni  debilibus  utribus  frigido  fudore  madcnt;atin  fi 
ne  uitte  frigidus  efficitur,  quia  per  relaxationem  fudor  irregiilatus  exit,8i  in  eodem  ui/ 
Ce  fine, ob  caloris  defedlum  infrigidari  necelTe  eft. 

ideft.  Cum  mitiori  aute.]  fci!icetfebre,unde  ex  hoc  notatur  mitem 
febrem  contra  acutam  diifip^ufideo  acutum  intenfum  fignificat,  mite  uero  remiffiim. 
Erit  uerqmitibr  febris,  qua:  a  pura  bilioE  materia  non  pendebit,  fed  uel  a  mixta  mate/ 
tia,u^pituita,  uel  atra  bile.  In  hac  mitiori  febre  opus  non  eft  quod  liidor  ob  debiles  ui 
resifigidus  fit,  quia  ob  id  etiam  frigidus  efle  poteft,  quoniam  materia  que  febrem  facit 
crafla  erit,K  glutinoft,8i  adeo  denft,ut  calefadioni  inepta  fit.  Et  fi  dixeris,per  fudorg 
exire  non  po&  nifi  attenuetur, Sf  attenuari  non  poteft  nifi  calefiat.  Refpondemus,0m 
nino  calore  aliquo  indigere,  fed  non  tanto,  qui  caliditatem  uft^  ad  extra  feruare  polsif. 
Scito  tamen  multo  maiorem  efle  frigiditatem  illam,  qu»  in  acuta  febre  fit,quam  iftam 
qua:  in  mitiori  inducitur .  imo  illa  in  acuta  febre,  tanta  eft,  quod  in  medicorum  digitos 
Mimiferam  quadam  fr igiditatem  imprimit,  quae  per  ahquot  horas  in  digitis  perfeuaat. 
poflet  etiam  in  mitiori  febre  ex  materiae  multitudine  efle,licet  non  fit  craflk 
M»*©'  via-is  ideft.  Longitudine  morbi  fignificant]  Quia  cum  materia  craC 

multa, in  molli  febre  cito  digeri  SC  reiblui  no  poterit.propterea  morbus  longus 
eritHic  uero  intellige  quod  uires  conftent.  nam  fi  non  coftarent,non  pofTent  tam  diU 
«nor^m  etiam  molliorem  fuftinere, quod  ad  codionemperuenirent.  . 

De  fudore  uero  SC  bono  K  malo,primo  Pra:di<ftionum  ab  Hippoaate  Si.  Galeno 
^tradatur.Dc  iudoremalo  perages  inquit,peisimas  fudor  eft,fi  frigidus  egrediatur, 
«  circa  caput  tantummodo, uultum,8(;  ceruicem .  hinc  Celfus  accepit  loco  praeaddu/ 
«o  qmnto  capitefecudi  libri.deindc  profequitur  Hippocrates,hic  enim  cum  acuta  qui 
uemtebre  mortem, cum  mitiore  morbi  longitudine  indicat.  Galenus  uero  in  illius  par/ 
ns  commento  docet, in  acuta  febre  frigidum  fudorem,quomodocuq!  exeat, uel  per  ta/ 
tum  corpus, uel  per  caput  lbIum,ceruice,8C  collum,femper  mortem  fi^ficare.  Si  uc/ 
hh  }  ro  circa 


«4»  LIBRI  <X,V  ARTI 

rt)  drcalias  partesfolum,  etiam  fi  calidus  fit  rudor,malus  dl,quial^copem  minatur» 
Et  hoc  in  primi  Prscdidionum  commento  Galenus  oftendit  in  mitiori  febre,nos  uire» 
bonas  cfTe  fupponere,K  itfcg  in  materiae  coflionem  perdurare  poflTe.  nam  dicit,Si  uero 
mitior  febris  eft.poterit  facultas  non  abfumpta  priui  ab  acuta  febre, fpatio  teporis  ptv 

uos  concoquere  humores, 

GALENVS 

QVOD  quidem  ita  fiatjfaepius  experientia  docet,  Caufa  uero  huius  exploranda. 
Nam  plurimam  mihi  uidetur  habere  dubitatitmem ,  quomodo  feture  calidifsima 
hominem  detinente, fudor  fiat  frigidus.Quod  igitur  in  alijs  pambus  corporis  fit  necet 
^um,efie  uehementem  caliditatemiex  alrjs  uero  fudores  frigidos  euacuari,cftmanife 
ftum.ElTent  enim  calefa<fli,fi  ex  partibus  calidiflimis  efferretur .  Euacuantur  autem  ex 
cute  fudores,  quam  fngidam  efle  contingit:  quum  tamen  ea  qux  funt  fiib  ipfa,  combu/ 
runtur.Nam  quibufdam  humoribus  putrefcentibus,oftenfum  efl:,febres  acutas  fieridil 
uero  putrefeunt  faepius  quidem  in  toto  corpore, faepius  uero  in  uafis  fblis.  Quum  aero 
hxc  diquando  duo  conu’gerint,8C  humores  qui  funt  in  uafis  putrefeereieam  uero  qux 
Iblida  corpora  regit  naturam ,  quat  fecundum  Hippocratem  efi  calor  naturalis,uel  ex, 
tingui  omnino,  uel  proximam  efle  extintSiorUjquae  quidem  ex  his  euacuantur,ffigida 
fentiuntur.Eam  uero  quae  fit  ex  putredine  calii'tatem,nihil  prohibet  uehemeuflrmam 
eflie.  Atep  ideo  fignum  exitiale,oftedens  in  animalis  corpore  humorum  multitudinem 
fuperabudare, tantam  habentium  frigiditatem,  ut  nccp  a  calore  natiuo,ne(^  a  febrili  ca/ 
lenant.Tepidis  quidem  exiftentibus  febribus  contingit  faluari  hominem, concoda in 
tempore  multitudine  humorum,  attj  euida  a  natura.  Acuta  em'm  febris  caufa  ^,8C  fi/ 
gnum  pemiciofifsimum, Caufa  quidem, quia  prompta  eft  diflbluere  corpora.  Signum 
autem,  quomam  humorum  mulntudinem  efle  ff igidiflimam  offendit,  ut  quae  nec^  a  ca, 
lore  febrili  tranfmutetur.  Febris  uero  quae  non  eft  acuta, fed  mitior,permittit  tempore 
longiori  a  natura  multitudinem  concoqui,quum  non  anticipet  diflbluere  bomineinon. 
eft  autem  fignum  adeo  perniciofum ,  ficuti  uehemens  febris.  Contingit  enim  in  tepidi 
febre,8C  fi  modice  frigida  multitudo  fuerit,  incalefadam  permanere. 


BRAS AVOLVS 


■  PRIMO  Galenus  dubitat,  quomodo  polltbile  fit  fudorem  fieri  frigidum,  quum  fe/ 
bris  calidiflima  flt.Refpondet,ex  alia  parte  exire  fudorem,in  alia  uero  efle  caliditatem: 
nam  caufa  febris,  quae  eft  putrida  materia,  calida  eft  intus,  uel  in  toto  corpore,  uel  in  ua/ 
fls.Si  in  uafis,ideft  uenis  K  partibus  putrida  materia  exiftens, calida  fit  :naturalis  uero 
calor  extindfus  fit, uel  exundioni  proximus ,  illa  quae  per  fudorem  euacuantur,frigida 
;  fentiuntur,  SC  caUditas  putredinalis  eft  ualde  intenfa;  propterea  hot  fignum  mortis  eft, 
quia  fignificatur  tantam  humorum  copiam  abundare,  ut  ne<^  b  natiuo  calore,ne<p  i  fe 
brili  calefiant.  Si  uero  hic  dubites, igitiu  febris  no  eft  naturalis  calor  mutatus  ini^eS, 
quia  Galenus  hic  in  febriente  duos  calores  ponit,febriIem  naturalem.  Nos  uero  re, 
^ondebimus,SC  fi  alibi  dicat  febrem  efle  calorem  naturalem  mutatum  in  igneum,noa 
it  tamen  inficias, calorem  naturalem  ibi  femper  efle  potetia, aliter  febnens  in  priftinum 
ftatum  nunquam  reduci  poflet. 

Quod  legitur,Nam  quibufdam  humoribus  putrefeentibus.  a  nonnullis  recenribui 
demitur  illa  particula  Qiiibufdam:quum  tamen  in  ommbus  Gr  jcis  Galem' codidbus 
inueniatur  dicentibus,  mm/Maii  may 

Nota^  naturalem  calorem  in  hac  parte  a  Galeno  uocan'  ■n  Itufvit/  fi  dicat 

Gomplantatum,innatum  atque  ingenitum. 

Quod  etiam  legitur,T amam  habentium  frigiditatem.  In  Aldino  codice  ita  habetur 
‘i-vviii  ■nmvitii .  fed  in  antiquo  quem  habeo,  faipta  erat  illa  particula  ,  Si  iU* 
soOTwxj,  deerat.  Sed  antiquus  fcriptor,8f  re  uera  dodus,particulam  illam  obe/ 

!o  fignauit,8f  in  margine  fcripfit  illam  particulam  SG0S|,,  in  contextu  addendamqw<V 
pterea  hanc  partemita  legamus  oportet,oftendens  in  animaUs  corpore  humorum  mul 
titudinem  fuperabundare  tantam,  utnecp  a  calore  natiuo,  necf  a  febrili  calefiant .  Ne« 
opus  eft  addere  illam  particulam.  Habentium  frigiditatem :  quoniam  fi  non  fint  fii' 
gidi,fed  multi,id  faciunt- 


JBCV»' 


APHORISMVS  XXXVIt  64.^ 

S  E  C  V  N  D  O  Galenus  fecundae  aphorifrai  partis  caulam  redditi  quod  in  tepidis,8£ 

inollioHbus  febribus  in  tempore  codis  humoribus  homines  faluantiir. 

Ouod  legitur,  Concoda  in  tempore  multitudine  humorum;Qrjce  non  didt,humo 
rumffed  ■J-ww*  inquit  enim»  ideft,  in  tempore 

multitudine  mgidi(icilicet  humoris)concoda.In  Aldino  codice  legiturj  5»  sjAa»> 

«,  ideft, in  multo  tempore,  ^  .  ,  r 

t  E  R  T  i  o  primat  partis  aphorilmi  rationem  pdficft  Galenus,  mquiens  acutam  fc' 
brem  eife  caufam  SC  fignum  mortis :  cauiam  quidem ,  quoniam  caliditate  fua  corpora 
dillbluit.Signum  uero,quia  oftendit humorum  multitudinem  frigidifllmS  eire,ut  quae 
nec  a  c  jore  naturali,nec  a  calore  febrili,  qui  praeter  naturam  eft,  tranlmutari  poflit, 
Pbilotheus  idem  cum  Galeno  fentit ,  inquiens,  quod  in  acutis  febribus  febris  ipfa  eft 
IQU Stt ijra<fl«  Sjjiitia/Sa!  a  5»«Ct©- pultet, im-n.  voo  ^  ^ 
S^iuariaeiia  «  VOT  «Kfa  $««1»  ifioTta  jriWTOf  tiQc  *  jrt^dtww.se  jginve  tvH 

^'.SWoiAUi;  2« 

weteavs  iw>  Amxiup-  idell^dC  tanquam  lignum,  8f  tanquani  caufananqu3  lignum  qmV 
dem,quoniam  talis  humor  calefcens,ne(^  a  naturali  calore,nec5  li  praeternaturali  ad  co 
dionem  omnino  tempore  indiget :  diu  autem  non  extenditurjquum  febris  acuta  fit,  84 
bine  fit  mors;tanquam  caufa  uerojmortale, quoniam  potentiam  diflbluit, 

CU  A  R  t  O  Galenus  fecud*  partis  aphorifini  rationem  perficit:  quia  mitior  febris 
bominemilon  di(roluit,ideo  permittit  ut  longiori  tempore  hic  humor  concoquatur. 

Quodlegitur,Febrts  uero  qux  non  eft  acuta,fed  mirior ,  haec  particula  Sed  mitior^ 
Gr«e  legitur  «»iir>iiTet©',  ideft,fed  mediocris, 

APHOkfSilVS  XXXVIII 

Va  parte  corporis  fudor  eft ,  ibi  ftgnificat  morbrittl. 

BRASAVOLVS 

,  VEL  in  toto  corpore,uel  in  parte  una,  uel  in  pluribus  fimni  fudere  niderimus,  qui 
tion  femel  fiat,fed  frequentiuSifii:  perfeueret,iudica  eo  loco  morbum  latitare,  quoniam 
tu  oculis  8C  tadu  caulam  morbi  inflantem  8C  urgentem  uides.  Caufa  emm  eft  (  ut  Phi> 
lotheus dicit)  ht  wwa ^  "^rue 

(weiu.  ideft, Quomam  illie  eftmateria,cuius  excurrentis  pars  quxdaminpatieri/ 
te  parte  fudores  facit. 

Kw  oKsv  9V1  Itu  aetiicT&  0  itSicif .  ideft,Et  qua  parte  corporis  fudor  eft .  ]  Additur  iii 
Graeco  contextu  haec  coniundio  Et,  qua  continuatio  cum  praecedenti  aphorifmo  no/r 
tatur,in  quo  de  fudore  fermonem  habuit  Hippocrates;  dices  uero, qua parte,ideft  qua 
cumf  parte,  quia  fi  in  omni  parte  fit,in  toto  corpore  erit  aegritudo.  Intellige^  uel  aegri¬ 
tudinem  quae  iam  adu  moleftet,uel  quae  praefente  caufam  habeat,ut  facile  induci  poC* 
fit .  Sudor  uero  poteft  nobis  peccantem  humorem  denotare ,  qm'  aegritudinem  intoe 
aptus  ^ .  Hoc  autem  ex  his  indicqs  de  fudore  iudicabimus ,  de  quibus  in  praecedenti 
i^horifmo  mentionem  fecimus. 

U«  iii  Mi/(nii/.idcft,Hic  fimifleat  morbum.]  fdlicet  in  hac  parte, ex  qtia  fudor, 

cmanat,qui  perfeuerans  fit,8i  non  llt  fadus  per  motum,  Uel  per  calorem  exnmfecum, 
Uel  aliquam  extrinlecam  caufam,(ed  fponte  exeat  At  fi  dixeris,  quum  morbus  fit 
eperationO  l¥fio,hic  operationes  laefae  non  uidentur,quamuis  fudor  emanet  Refpon/ 
d.emus,intrinfecas  operationes  efle  lacfas ,  8f  aptas  efle  ut  laedantur,  qiaa  aphprilrnum 
non  fplum  in  adu,fed  etiam  in  potentia  intelligimus.  Si  praeterea  dubites  de  his,  qui 
motti  propinqui  funqin  quibus  natura  ad  caput  ludorem  compellit ,  tame  ibi  non  erat 
tnwbus,  fi  pofuerimus  febrem  ex  natura  in  pedore  fadam  interficere .  RefpGnde,ne<' 
celfarium  efle  pro  eo  tempore  morbum  in  capite  efre,8C  morbi  caufam,  uel  (  ut  dicunt 
morb^  P®^®««at.  At  quia  utdemus  femper  ufquc  in  luiem  perfeuerare,ideo  ibi 

hh  4.  GALE/ 


«44-  LIBRI,  Q.V  arti  .  . 

GALENVS  .  . 

SI  PER  totum  animalis  corpus  morbus  extenderetur,  ex  toto  etiamsequalis  fieret 

eiiacuario.  Fiifflt  enim  fudores,ueI  natura  humiditate  fuperfluam  cuacuante,qiKui 
do  &  optim  e  iudiciitm  fit,  uel  quando  non  cotinetur  in  corpore  morbi  rationejfediiiie 
hocjflueillo  modo  fiant, membrorum  patientium  humiditatem  euacuant. 

BRASAVOLVS  ,j; 

C  V  M  aphorifmus  folum  de  corporis:  partibus  loqiii  uideatur, primo  Galenuslioc 
idem  in  toto  corpore  uerumeiTe  dqudi^ariqurafiper  totum  corpus  morbus  extendat 
tur,euacuatioextotocorporeaequalitafi'eret,  ' 

s  E  C  V  K  D  o  docet  quomodo  fudores  fimrifiuhtprimo  quando  natura  fuperfluaai 
iiumiditatem  eHacuat,ad  quas  bonum  iudiciufequiturjuel  quando  rationemorbi.h^ 
Kumiditasduperfloa  in  corpore  non  reperiturjqu»  expellatur,fcd  tamen  expellitur  hu/ 
miditas  humoralis, quae  non  eft  humiditasaquofa,qug  per  fudorem  exit.  At  quomodo 
cuntj  exeat,  uebprimo  uel  fecUndoahodo,dcmper  patientium  humorum  humiditatem 
euacuant  Acfi  Galenus  dixerit;duplex  humdr  eft,  unus  qui  fit  ex  fuperflua  humidita/ 
tein  corpore  exiftente;alterhac  humiditate  non  exiftente,  quia  non  contineatur  in  cOr 
pore,  «  ideftriel  non  reperitur  in  corpore ob  morbum  qui  exiccauerit  Si 

quid  uero  exdati  eft  alia  hutttoirum  humiditas,quac  non  eft  illa  fuperflua.  Oribaliut 
uero  ita  diftinguit, Sudor  ueluniuerfalis  eft,.uel  parti cularismniuerfalis  eft  duobus  mo 

diS!unomO(te,quia  eft  abudans  mataiatakero, quia  non  eft  uirtus  ualida.  Parriculari» 

item  fit  trifariam;  primum, fi  eft  abundans  aliqua  materia ;  deinde,fi'eft  ibi  uirtus  debi/ 
lis;tertio,qma  locus  qui  fufcipit,patif:ficut  nuncHippocrates  ^cit.Hjc  OtibaCui 


T\,T  qua  patte  corporisc^or  ,3 


MV  S~  XXXIX 

:frigqs,ibi  morbus. 


BRAS AVOLVS 

INTER  hunc  aphorifmum  8f  praecedentem  cotinuatio  efle  uidetur,quod per  con 
iundlionem  Bt,oftenditur.non  folum  fudor  exiens  parietem  locum  oftendit,  fed  etiam 
quacuntp  parte  corporis  calor  aut  frigus  extiterit,  quae  perieueret,  8C  quae  fint  effatu  di 
gna,in  hac  parte  iudica  efle  morbfi ;  Sc  fi  in  pluribus  partibus,  uel  toto  corpore  hoc  flt, 
in  pluribus  partibus, uel  toto  corpore  eft  morbus :  nam  per  has  qualitates, uel  caliditas 
fit, uel  frigiditas,fignificatnr  partem  illam  a  naturali  temperie  excedi,  praefertim  fi  infi/ 
gnes  fint  hac  qualitatestalitcr  morbum  ibi  efle  non  figniflcant.  At  fi  dixeris, quomodo 
lignificatur  aegritudinem  hiC  efle ,  quiapotius  caliditas  8C  fngiditas  ^gritudines  funt, 
quia  mal*  qualitates.Rcfpondemus,eiie  quidem  aegritudines,  fed  etiam  fignificare ibi 
efleillam  aegritudinem  Ubi  apparet. 

Kat  Siau^t  ■nSi  (ra/itcT®- ^^^.ideftj&Tquaparte  corporis  caIor,aut  frigus.] 
Adde  quae  intenfa  fint  8C  perfeuerent,nec  fint  faCia  ab  extflnfeca  caufa. 

■  ywi9«  i  v9<r&,  ideft,lbi  morbus.  ]  Ineo  IoCofcilicet,in  quo  fint  caliditas  K  frigidi 
tas.Poflet  tamen  aphorifmus  hoc  modo  intelligi,fi  quis  fit  qui  morbi  mineram  cogno 
fccre  cupiat, partes  illas\Confideret,quac  magis  calidae  fimt,uel  magis  frigidac;in  illis  in/ 
quam  eft  inorbt  minera.Et  eodem  modo  in  praecedenti  aphorifino  intelligendSfit,ubi 
fudor, ibi  eft  morbi  ininera,  Hippocrates  in  libro  De  erifibus,hunc  aphorifmu  ad  u« 
bum  fere  pofuit, dices,  Corporistf  parte  quacucp  calor  uel  frigus, illic  8C  morbus  inerit 


'ADDIT  Galenus  particulam  Wraji©-,  ideft  infignis,  quia  fi  eflet  parua  caliditas, 
morbum  non  fignificaret :  &  pr*ta  ea  caufam  reddit  cur  ibi  morbum  eife  fignificetiu, 
quoniam  inquit,  exeut  a  naturali  temperie  caliditas  8C  frigiditas  infignes,  quod  eft  efle 
%rum;habere  uero  temperiem, eft  efle  fanum;fanitas  etemm  in  temperie  fira  eft. 

Anucro 


APHORISHVS  XXXJX 

Anuero  hx  qualitates  a  medico  etiam  perfentiri  debeant, uel  no  perfmtiri.Re/pon^ 
demuSjhoc  non  elle  opus,  fed  fatis  efle  quod  ab  aegro  fentjancur,8C  medico  referat :  ts/ 

men  ac  is  seger  mente  conflare  debet. 

APHORISMVS  XL 

Et  nbi  in  toto  corpore  mutationes,  X  fi  corpus  refrigeretur, uel  rurfus 
lefiat.uel  color  alter  ex  altero  fiat, longitudinem  morbi  fignificat, 

BRASAVOLVS 

V I D  E  T  V  R  8C  in  hoc  aphorifmo  cum  procedentibus  continuatio  quaedam  inae^ 
oiri  fed  talis  ut  de  re  altera  hic  pertra<fletur:foIum  enim  de  morbi  longimdine  infertur  j 
ubiin  uniuerfo  corpore  mutationes  appareannmutationes  inquam  tales,  quod  corpus 
refrfeeretur, deinde  rurfus  calefiat, 3C  color  mutetur, ut  ruber  in  pallidum,  8C  aliae  Qmi/ 
tes  mutationes  fiant, ^uae  oftendunt  materiam  facientem  morbum  uariam  efl^SC  adeffl 
diurfam,ut  non  polflt  facile  SC  breui  tempore  exhauriri.-propterea  ad  illam  cocoqueni 
dam  8C  refoluendam  longo  t^npore  indigemus:unde  morbus  diuturnus  fiet,  ut  often/ 
datur  has  mutationes  intelligendas  eire,aegritudine  iam  praefente.  Celfus  capite  quii» 
to  fecundi  libri  de  figms  longitudims  morbi  diflCTehSjinqmt,  Aut  ubi  corpus  modo  fli 
gidum,modo  calidum  eft,ec  color  alius  ex  alio  fit.ubi  hunc  aphorifiniS  ad  uerbum  iivi 
terpretari  uidetur .  Imd  8C  ipfe  Hippocrates  in  libro  De  crifi,  eundem  aphorifrnUm  ad 
uerbum  fere  refert,inquiens ,  Corpus^  fi  modo  calefcat,modo  frigefeat :  colortp  fi  de 
alio  in  alium  mutetur, morbum  longum  portendfcquod  non  mirum  eft,ut  inquit  Phi^ 
lotheus,quia  a  <nan«T©'  vtm4ix** 

£va,i(^  &hl  ao  Hii  oViuSit^  JlutKfxna,  TrAt»!/,/,»*©*  vimt 

jxalta.  ideft,  fi  fimplex  mutatio  teperaturae  coiporis,prolixum  morbum  fignificauhod 
sd.iquando  fcilicetffigefcere,  aliquando  rurfus  calefcere  corpus :  qu*  res  efteompofita 
intcmperies,multo  magis  longitudinem  morbi  fignificat. 

K<w  0 w  V  9»  oAoi  V  eofieirt  fctTOjS oAti.  ideft,  Et  ubi  in  foto  corpore  mutationes.]  Tu  ad 
omnium  contrariorum  mutationes  ampliato, qug  ratione  diuerlarum  materierum  fieri 
poirunt,8<l  no  folum  de  caliditate  &C  ffi^ditate  K  coloribus,  fed  in  humiditate  etiam  SC 
ficcitate  intellige,in  mollitie  8C  duritie, Sf  in  alijs  omnibus,quj  breuitatis  gratia  ab  Hip 
pocrate  omifia  fimt.Opus  autem  efl  intelligere  per  totum  corpus,  itei  t  totu :  quia  non 
eflet  opus  longam  aritudine  fequi,fi  in  una  corporis  parte  talis  miitafio  fieret :  tamen 
C  in  una  parte  fitaeffet, ratione  illius  partis  longa  aigritudo  fieri  poflef:  8C  time  Hippo/ 
crates  exponendus  efl  in  toto  corpore, ideft  in  qtiacncg  totius  corporis  parte.  An  uero 
itaintelligendus  fit  fdippocrates,ut  hac  mutationes  repente  confequantur,  utrecentes 
in  fuis  contextibus  legunt;nos  no  uidemus  uel  quod  hic  Hippocrates  uel  in  libro  De 
crifi, particulam  Repente,  addiderit.Et  Celfus  qui  huncaphorifmtun  interpretatus  efl, 
non  pofuit  particulam  Repente,dum  ipfum  refert:propterea  non  intelligimus  has  mu/ 
tationes  repente  fieri .  Sed  in  tenmore  breui,ai  firequentes  efle, adeo  ut  calefiat, deinde 
tit'lrigeretur,iterum<^  calefiat, 8C  lint  eru<flationcs  ab  intrinleco:quonia  aliquis  hyem(s 
tempore  uento  expofitus  frigefeit,  deinde  calidarium  ingrediens  calefcit;fi  itaum  uen/ 
to  cxponatur,frigefcet,8i:  in  calidarium  rediens  calefcet.  Ob  hoc  aute  non  dicetlir  lori/ 
gum  morbum  fignificari,  etiam  fi  eflet  aeger  is  qui  immutatur,  quia  ab  extrinfeco  fit,8i 
non  «  diuetfitate  materiae. 

■  “**  *  S^uiuvuna.  ideft.  Et  fi  c6rptis  refrigeref(if,ucl  rtirfua 

talefiat.]  Vel  interpreteris, Etmodo  corpus  refrigeretur,modo  calefiat,  tit  notetur  ua/ 
rijs  uicibus  fieri  debere,  SC  perfeueranter :  non  poteft  uero  calefieri ,  8C  refrigerari  cor/ 
pus  nili  materiae  fint  diuerfae,St  ima  fit  calida,  alia  frigida ,  quae  fimul  complicatae  pro/, 
fixum  morbum  faciunt;una  enim  afterius  codlionem  irmedit .  Nam  ratio  eft,qua  pro/ 
batur  febrem  ex  pituitofo  humore  fartam  breuiorem  efle ,  farta  eX  biliofo  Sf.  pituitofo 
autem  eft,  quando  febres  non  fimul  inuadentfilla  inqua,quae  eft  ex  bile,  8C  illa! 
quj  ^  ex  pituita. tunc  enim  cum  natura  eft  occupata  ad  concoquenda  bilem  monetur' 
pitima,8C  natiff  a  ab  illa  fortione  diuertitur.unde  acgiitudo  producitur.  Nec  illud  argi< 


6^6  L  J  B  B.  I  Q_V  A  R  T  J 

mentum  contra  hoc  qtncquam  fuadebit,quod  tertiana  notha  hreuior  fit,  qubn  pit^to 
fa  febrisddeo  breuior  fit  febris  ex  cholera  &  pituita,quam  ex  fola  pituita.  Ad  atgumen 
tum  enim  re^6debitnus,in  tertiana  notlia  bilem  K  pituitam  ad  unam  formam  tedacSa 
cllejquod  in  praifaipto  cafu  non  eft,in  quo  pituitam  8C  bilem  diuerfis temporibus  tan 
quam  diuerfps  humores  fuas  acceflSones  inducere  fqpponimus, 

g  wSiuc  ^  yrroTta.  ideft,  V el  color  alter  ex  altero  fiat  ]  ideft'  colonnn 
tranlmntationes  acleo  ita  fiant, ut  modo  fit  pallens,  modo  ruber,modo  Iuthens,quibiij 
materierum  diuerfitas  fignificatur,  nempe  diuerfe  materiae  diuerfos  in  noftro  corpore 
dolores, faporeSjK  alias  qualitates  inferat. VndeSC  Philotheus  dicit,colores  4>Ka)m 
jitiSroini/tTnirao.  ideft, efficaces  qualitates  fequimtHr. 

'  tsenv  HHH®-  mtuUm.  ideft.  Morbi  longitudinem  fcnificat  3  Quod  nulla  alta  de  ea* 
fe  fit,nffi  quia  ob  praediflas  mutationes,materiae  diftormitas  fignificatur  Si  mulntndo ' 
q^prolixum  morbum  parit ;  quum  enim  materia  diftbrmis  eft,loi^  morbum  laci^ 
mm  quia  multitudinem  auget,  tum  quia  irires  profternit  calorem  diffi)luedo,tum  quia 
naturalis  calor  diUeititurme  ita  bene  agat,fieuti  ageret,fi  materia  coformis  effet,Khev 
mogenea.  Eft  liero  longus  morbus  fi  uires  robtdfae  fint,uel  modo  fanetur, uel  denique 
tnoriaturtled  fi  iiires  debiles  fint,hic  neceftkio  moritur.  At  fi  materiae  folum  effent  di£> 


ignificatpoftjfi  _ 

'ini,  in  primo  D  e  phyflco  audi» 
:  prinatione  fit  forma,  ideft  poft 


partes,i{$ 

Quod  legitur.  Alterum  ex  altero.illa  pan 
omnes  Ariftotelis  interpretes  quum  Grae 
W  libro,  quum  illam  propofitionem  interpretantur ,  t 
prittationem  fit  forma. 

GALENVS 

VA  R I  iE  diipofifiones  diutta:niores  funt,,  quam  quaefunt  tmiulmodi  ,q 
poflit  natura  th  paruo  tempore  multas  conficere  diipofitiones. 

BRASAVOLVS 

GALENVS  aphorifmi  caufam  reddit,  quia  uarfee  di^ofitiones  funt  diuturniores, 
quam  illae, quae  uno  modo  funt, quia  natqra  in  paruo  tempore  multas  dilpofitiones  de» 
fouere  non  poteft.  In  principio  Commenti  deeft  particula  Sempertn 

Variae  diipofitiones  femper :  quia  Graece  legitur,  lu  situoAia  JjsuStmi  ae 
't.  ideftjVariaedifpofitionesfemperdiUtumioresfiunL 


ertnamlegideb 

II 


debet, 


yvmrcu.  tc — ,  - - -r - - - 

Quod  in  fine  legitur.  Multas  conficere  dilpofitiones :  Gr*ce  eft,  iit 

5i«»«s  Leomeenus  interpretatur  multas  conficere  dilpofitiones-  Nos  potit» 

interpretamur, Multas  deftruere  dilpofitiones.nam  uerbu  deftruo  etiam 

fignuicat  Conficere  autem  uerbum  eft  ambiguum. 

APHORISMVSXLI 


SVdor  multus  ex  fomno  fadtus  abft^caufa  manife(la,cotpusuti  pfuricibo 
figmficac.Si  ueto  cibum  non  accipienti  hoc  accidat, fcire  oportet  quod  eua/ 
cnatione  indiget. 

BRASAVOLVS 

Qjit  I  plurifflUm  fudat  dormiens, fine  aliqua  extrinfeca  cau(a,tit  qui  non  fit  in  cali» 
darjo,nec  fit  ramis  te<flns,fed  id  per  fe  agat, hunc  nimis  comedere  iudicatotnam  ex  plu 
ri  cibo  plines  humiditates  gignuntur,  quae  a  naturali  calore,  qui  in  Ibmnis  intus  reda» 
dhis  eft,ad  cutim  expelluntur;K  ita  per  modum  fudoris  exeunt.  Si  uero  haec  (iidoris  m 
pia  in  homine  accidat,qui  no  multum  comederit, hunc  multis  humoribus  plenum  ene 
(udicabis.qui  hunc  fudorem  inducat:  propterea  is  qui  dormiens  fudat,6ir  non  ex  caufa 
manifefta,nec  pluri  cibo  uliis  eft,euacuarionc  indiget.  Hippocrate^.huc  iudorem  in 
homine  fano  fieri  intelligit,non  in  acgto:8C  ideo  id  quod  ex  hoc  loco  habet  eft  progno/ 
fticu  fign5,Sf  etia  docet  pr  jfo-uare  a  morbo:quia  euacuates,quado  qiulpia  euacuatioe 
indiget,*  morbo, SC  pletuij  a  morte  ptscferuabimus.unde  8C  ide  Hipp.de  homine  fano 

loquto* 


r 

I  APHOlilSJHVSXLr  6+7> 

foaucns  in  libro  De  criiijinqmt,  Sanits  fi  inultum  fine  caufa  fudet,morbum  fignificat': 

!  fi  ner  xftatem  minoremtfi  per  hyemem,maiorem  eodem  accefliirum.Ideo  cum  hos  fil 

)  «Jores  uidebimus.ne  febrem  aut  aliam  tegritudinem  incidat,euacuare  debemus,  nam  fi 

non  cUacuabimus,  aegrotare  opus  erit :  propterea  in  eodem  loco  addit,  Qujm  fi  pa  fe 
coivere  finas,  per  inferna  ucluti  ramenta  demittet ;  fi  pauca,morbus  pulillus  OC  bre-” 

'  iriserit:fimultasmagnus8Clongus.  r  ^  t, 

'  'iJjoin  ^  vitn  >'ir«fiii»©'.  ideft,  fudor  multus  ex  fomno  fadtus.  ]  Bene  multus, 

ouia  fi  paucus  elTet, nihil  fignificaret,uel  eflet  nullius  mometheum  uero  multus  efiinel- 
ceflario  amulta  materia  fienSed  cum  fupponamus  huc  comedere, iudicandu  eft,quo4 
ex  pluri  cibo  proucniat,quem  infumit,quam  pro  uidlu  infumere  deberet, &;  pro  fanita/ 
te  feruanda.  Sed  dubitabis, an  hfe  fudor  tam  de  die  quam  de  norte  in  fomno  fiat. Re/ 
fpodemuSjfi  etiam  in  die  dormiamus,his  qui  multUm  comedere  profluit  fudor,  imo  8C 
in  tiigiha  edam  profluit,  fed  non  ita  facile,quia  naturalis  calor  non  eft  intus  contraduS 
i  ut  ad  cutim  facile  expellere  poflitHippocrates  Uero  uigiliac  non  memimt,  quia  inuigi 

f  ia  ex  multis  caufis  fudor  fieri  ^oteft.Vnde  SCPhilotheus  dubitat  propter  quid, in  fom 
nis  dixerit, inquietis;  7»  Ji  sa-^v  i/jrrajoTi  ^  ■feic  i/Tiytte  ■n&nM  e&  iJvoiKfiU  JiuiA 

-nn  m  eb»  ej^xeimwndefi:, propter  quid  autem  dicit  ex  fomno? 

I  quonia  in  fomnis  omnes  naturales  potentiae  operantur,  dC  tltnc  inutilia  ab  utilibus  di& 

cernuntur.Sunt  uero  multte  caufat,quare  fomnus  fudores  abundantiores  feciat,quan» 
Uigilte.  una  eft  naturalis  caloris  contradio,qui  ob  hoc  fordor  redditus  materias  ad  fin- 
dorem  aptas  facilius  extra  tranfmittere  ^teft.  Sudor  enim(ut  Galenus  in  ultima  parte 
libri  Artis  medicinalis  edocet)omnes  euacuationes  fedat,practer  fudorem:S£  ratio  eft, 

^  quia  illo  tempore  'a  naturali  calore  per  totum  corpus  nutrimentum  tranfinitritur ,  cum 

'  quo  fijnt  humiditates  jquac  per  fudorem  exeunt:  8C  ideo  hjcc  eft  altera  caufa,  cur  in  fonj 

nis  magis  fudamus,quia  nuttimetum  per  totum  corpus  diftribuitur,8C  nutrit:propter/> 

I  ea  humidat  materiae  ad  fudorem  aptj,qu3c  in  infenfibilibus  cutis  meatibus  funt,tunc  fa 

tilius  expelluiitiir.Et  alia  caiifa  ex  hoc  fiHnitur,quia  cu  omnes  ahae  exaetiones  in  foi» 
nis  retineantHr,iil3e  magis  abundant, quae  ad  fudorem  pertinent .  Adde,in  uigilia  quia 

•  naturalis  calor  ad  cutim  extenditifr,multac  materiae  egrediuntur  SCtefoluunfur, quae  in 
fomno  condenfatae  per  uiam  (iidoris  expelluntin". 

*  &<bijjiia'((ji«{«t7i«f.ideft,Sinemariifeftacaufa.]  HoC quia niffiisteClus non fit,necCi 
baria  thultum  calida  comederit,  nec  infciifibiles  meatiis,  quos  poros  uocant,  multum 
■apertos  habeat,ncc  debiles  fint  eorum  uires;  quoniam  ob  hoc  poflet  per  relaxationem 

'  fudare,8f  marufefta  caufa  haberetur.Nec  repletioms  figna  appareant,quomam  fi  adeC- 

lent,manifeftam  caulam  haberemus- 

7B  iTiSitx  <mtuuva,07i  ideft.  Corpus  llgm'ficat,  quod  pluri  cibouta> 

I  tur.  ]  Quoniam  altera  caufa  reddi  non  poteft,quam  cibi  multitudo.  Ex  cibi  enim  mub 

,  titudine  multi  humidi  uapores  ciitimpetentes  eleuatur;qui  condenfati  pei-  modum  ro/ 

tis  exeunt.Imd  addens  ad  humores, qui  in  corpore  funt  uapores  multiplicant, K  fuqor 
I  «pnfequcter  emittitur.  Vbi  etiam  multus  cibiis  ingeritur, multi  humores  &mt,qu{  plfi/ 

I  rimi  fudoris  caufa  exiftunt. Vnde  Si  Philotheus  dicit,  mqsoijiw ,  fuMdc  A  tu  5 

luu  SS^luunsa  atuMtivinii  uA  -A  'iHvt.nguii/^iSrxt  mCtityi 

I  ideft,Etemm  cibfipotifTimum  uero  calidi, materias  calefaciat,  8i  attenuant  ipfas,&i  ini 

jpellunt  ad  extra,  Si  fudores  faciunt. 

l!liA-ipttplu//al  (Scp  j.irrsw«au'deft,Si  autcm  in  cibum  non  accifiieritehoc 

]  flat.  :i  fcilicct  fudor  profluat,in  homine  qui  pluri  Cibo  non  utatur ,  tamen  fiat  fine  caufa 

I  manifefta(ficuti  priUs  diClum  eft)  opUs  eft  hunc  materia  multam  in  corpore  repofitam 

habere,qu3c  eft  fudoris  caula.In  Aldino  codice  haecparticula  yin»-na,  legitur  ^ 

.  patiturttame  in  aphorifmi  intelletSione  quicquid  horii  lcgatur,ndiil  refert, 

l  eA<fi!u.m  ^svain©-<i'aTOi.idcft,Scirecmortetq,euacuationeindiget..lA!dinus  coiy 

I  textus  legit,  onittifa  3«  oiaTcu.i.lignificat  q»  euacuafione  indiget.quicquid  aut 

I  .|^tur,ad  rem  ipfam  nihil  referclndiget  aiit  cuacuationc,ne  argritudine  incidat,  na  ex 

noc  fudore  plethoria.i.humoru  abudantia  fignificaf.Quod  fi  dicas  non  uideri  indigere 
cuacuatione,quia  fiidor  ipfe  euacuatio  eft,  qu*  pro  his  humoribus  cuacuadis  fatis  efle 
’  uidetut 


<48  LIBRI  Q_v  ARTI 

uidetur.Refpondcmus, omnino  efle  unam  euacuationem.fcd  non  eft  plena,nec  tanta 
quanta  indigemus, quonia  fubtiliores  partes  folum  euacuamus,qux  infenfibiles  mca^ 
tus  facile  exire  poffiinticrafsiores  uero  partes  intus  remanent, &:  h*  maiori  potentiain 
digentjfi  expelli  debeantSi  uero  dubites  propter  quid  is  qui  nimis  comedit  euacuatio 
ne  non  indigetcRefpodemus  ob  id, quia  quod  denouo  alTumitur.alijs  humoribus  ad/ 
huc  mixtum  iion  eft,propterea  ex  fola  abftinentia  refoluitinr.  hoc  autem  in  bimioribus 
fieri  non  poteft,qui  per  longum  tempus  colledii  funqnempe  nili  euacuentur,non  pol> 
funt  per  inediam  refolui. 

GALEKVS 

NO  N  N  V  L  L I'  ita  fcribunt  aphorifmum.  Sudor  multus  ex  fomno  fedlus  fine  cau 
fa  manifefta.  Ali)  uero,fine  aliqua  alia  cauiai.uerura  haec  etfi  non  adijciantur,ml 
lies  in  mille  fermonibus  ab  iplb  prsctermiflTa  intelliguntur,  quia  haec  etfi  non  dicantur 
tamen  fubaudiuntur  anobis,ut  qui  femel  ab  ipfo  didicerimus,  quod  qui  a  cau&  extrin 
feca  non  ex  diipofitione'  corporis  cafus  prouemunt,  nullam  faciunt  certam  pr*cogni/ 
tione,hoc  itacp  femper  opoftet  meminirfe.  Quod  uero  in  praefenti  aphorifmo  docetur 
in  uerbo,multus,adie(flo  liiaxime  exiftit  Si  enim  fudor  multus  non  eflef,poflet  &  pro 
pter  uirium  imbecillitatem.  Si  cOrporis  raritatem  accidere.Ipfius  uero  multitudo,alte/ 
ra  duarum  caufarum  fit ,  uel  proptet  ciborum  qui  funt  recenter  aflicmpti  imihoderan/ 
tiam,uel  illorum  qui  antea,  (^tod  fi  propter  recenter  affumptos,prohibere  oportet hc 
plures  alTumanttquod  fi  propter  prius  airumptos,euacuare, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  illam  particula,fine  caufa  manifefta,duobus  modis  legi  luadet; 
,imo  modo  fine  caufa  manifefta,  alio  modo  fine  aliqua  caufa :  tamen  Si  fi  haec  non  adij/ 
ciantur,  cum  fint  millies  ab  Hippocrate  didta  *  ea  repetere  non  eft  opus ,  fed  conrinuo 
fubintelliguntur .  quoniam  quae  ab  extrinfeco  fiunt ,  nullam  certam  praecogmtionem 
facere  poHunt. 

S  E  C  V  N  D  o  Galenus  notat,  id  uerbum  multus,ideo  pofitum  efle,quia  fi  paucus 
fit  fudor, Si  ex  imbecillitate  uirium,8i  ex  raritate  corporis  prouenurepotcft.Si  uero  fit 
multus ,  uel  eft  propter  cibos  recenter  alTumptos  j  uel  propter  eos  qm'  antea  alTumpd 
funt:fi  propter  alTumptos  reccnter,prohibe  ne  amplius  affumacfi  ob  prius  afllimptos; 
euacua .  Qui  nihil  aliiid  funt,  quam  humores  coaceruati .  Vnde  Si  Oribafius  hunc 
aphorilmum  commentari  uolens ,  hac  diftincSione  utitin- ,  fudor  aut  ex  replctione,aut 
ex  inanitione  fit. ex  rcpletione,aut  cibi, aut  humoris.  Si  Philothetts  dicit  multum  fudo/ 
rem  in  Ibmnis  fieri,  ideft,Vel  ob  multum  ci/ 

bum,  uelob  fuperfluitateS .  At  fuperfluitates  nihil  aliud  funt  j  quam  id  quod  Galenus 
«ocat  cibum  antea  aflumptum, 

APHORI  SHVS  XLII 

SVdor  multus, calidus,  uel  frigidus  fuperfluens, frigidus  magis, calidus  mi 
nus,fignilicac  morbum, 

BRASAVOLVS 

s  V  P  E  R I V  s  didlum  eft,  Vbi  fudor, ibi  atgritudo.Si  ideo  fi  irt  quocucg  teporerao* 
bi,  praeter  qlram  in  die  iudicatorio  fudor  multus  appareat ,  confiderandum  eft,  an  frigi/ 
dus,an  calidus  fit.nam  quilibet  fudor  morbum  fignificat,fed  fiagidus  intenfiorem,c^ 
dus  minus  intenfum.  unde  in  omnibus  agritudinum  temporibus  indifferenta  ab  Hip 
pocrate  fiidoris  frigidi  ad  calidum  comparatio  fit.  a  materia  etenim  frigida  frigidus  fit, 
a  calida  calidus :  fed  frigida  materia  a  naturali  calore  minus  uind  poteft,  quam  calida, 
propterea  frigidus  fudor  morbum  magis  fignificat,quam  calidus,  uocat  autemPhiliv 
theus  80  hunc  aphorifmum  cHiisomtlsy,  ideftfignincanuum. 

mKv!  «  di/jjif.  ideft,SudDr  multus  calidus  uel  frigidus.]  fcilicetmorbd 
fignificant.  quomam  ubi  iiidor,  ibi  jegritudo.Theodorus  Gaza  non  uidetur  hanc  apho 


A  P  ^Ipro-R'  !  'S  SI  V  'S  y  x;  i;  I  I 

rifmipartem  interpretatus  elle.rpfe  enim  hdC  modo  int^rctdtutj  modo  calidus, 

iriodo^frigiduS)  ied  ea  qua  fequStur  oftendunt,  quod  feparatim  de  calido, &  %aratim 
de  frigido  loquatur, non  de  calido,  &  frigido.quac  in  eadem  aegritudine  diuerfls  tempo 
ribus  mccefsiue  fiantquonia  ubi  id  fit,^  fignum  mortis,  fed  de  calido  fudore  in  uno, 
SC  de  frigido  in  altero,  ucl  in  eodem  homine,  fed  in  diuerfis  temporibus,  in  diuerfis 
sgritudinibus  intelUgere  oportet;  Oribafius  dicit  multum  fudorem  illum  fclTe  qui  hoe 
fignificetjK  no  paucum.quom'2  ex  pauco  fudore  indicium  no  Iit,  Meus  antiquus  con 
totus  legit,  ideft  ucl  8ffrigidHs.addit  enim  illam  particulam  «sti.  Philo/ 

theus  uero  non  habet  particulam  «,  fed  legit  calidus  SC  fiigidusiquod  non  ptobo.Leb 
iucenus,8C  aln  multi  contextus  prius  calidum  quam  frigidum  leguntiled  Aldinus  cort 
totus  primo  legit  quam  idelt  frigidus  quam  calidus.led  hoc  ad  reni 

ipfam  nihil  facit.  ,  „ 

«sftffli/.  ideft,Semper  fluens.]  Nonfuperfluens,utLeonicenusinterpretatur.ma^'s 
probe  interpretatur  Theodorus, afsidue  fluens ,  quamuis  eum  errorem  hbrario  potius 
quam  Leoniceno  attribuendum  iudicemus ,  dicitur  uero,  femper  fluere,ut  flgnificetur 
de  fudore  in  quocimcg  morbi  tmpore  femoire  flCTi.Philptheus  uero  ita  diciq/sMj/  ,/f, 
«71  "rti.aa  liuyirlw  'vmmov  nS  'Mhom .  ideft.  Sciendum  autem  quod 
prppterbof, femper  fluens, conflantem  fudoris  fluxum  oftendit. 

0  4</;jds  ideft.  Frigidus  magis]  feilicet  morbum  fignificat.quia  edam  fuperlus 

dicebat,frigidos  fudores  cum  acuta  quidem  febre  morte, cui^ mitiori  uero  morbi  Ion/ 
gitudinem  Iignificare.  tamen  non  eft  opus, ex  hoc  didlo  ftatim  inferre, calidos  fudores 
elTe  bpnos,quonia  fimpliciter  di(Sum  A,Ubi  fudor,ibi  morbus  eft.  Fit  uero  multis  de 
caulis  frigidus  fudor,  quandocp  ex  defecDu  naturalis  caloris,ut  in  febribus  acutis  quan 
do($  contingit,  quando  ac^i  fimt  prope  mortem  { uel  ob  multam  frigidam  materia,  uel 
ob  crafritiem  fuam,  uel  quia  materia  uerienofa  eft .  Sed  quomodocuc^  fit,  femper  peior 
eH  hic  fudor, quam  cahdus,K  morbum  longiorem  efle  oftedit.  Cuius  rarione  alsignat 
Philotheus  inquiens,^»  ^  tlA»f  i(sk  tI»  ^  Ltj^a>ir(iUci  ht&t 

mimcmaiv.  ideft, Propter  crafsitiem  matetiac,8f  difficilem  ut  difcutiatur.Sic  enim  colo/ 
rati  exiftentes,fignificant. 

«  Siljiia!  ifiixsxii  vimy  «ai/ocra.  ideft,  CaUdus  minus  morbu  fignificatO  Nam^adacoml 
pararione  calidi  ad  frigidum,frigidus  femper  intenfiore  morbum  in  eadem  I^Jecie  mor 
bi  lignificat,fa<Sa  etiam  in  omnibus  morborum  paritatetquoniam  fi  qm's  pofuerit  per/ 
acinam  febrem  patiente,8C  talem  quf  duceret  in  mortem  cum  fudore  calidoiafrer  uero 
febre  lenta  deprehenfus  eflet  cum  fudore  fri^do,  peior  eflTet  in  hoc  cafu  Calidus  fudor, 
quam  frigidus.  At  paria  paribus  reddentes,  fanper  frigidus  fudot  calidO  peior  erit,  quo 
niam  eius  materia  coiftioi  magis  rebellis  ciret,quam  materia  fudoris  frigidi, Vfide  Ori/ 
bafius  dicit,frigidus  fudor  ex  pituita  eft,8C  ideo  Icngiorem  aegritudine  fignificat,  pro/ 
pter  ipfum humorem, qui  tarde  extenuatur-Calidus  ex  biliofb  eft,ideo<5  minore  *gri/ 
tudinem  fignificat,  eo  quod  celerius  finitur.  Notat<5,frigidum  SC  calidu  naturaliter  de 
fudore  non  fieri,nifi  aiit  frigidus  fit,aut  calidus;tame  alias  etiam  qualitates  habet,quia 
male  olens,  SC  non  male  olens.  Philotheus  uero  dicit ,  breuiorem  morbum  figni^ 
care  calidum  fudorem', 

tffaijiWflts  ideft,Proptcr  facilem  ad  difeutiendum  materiam,ideft  ut  difeu/ 

ti  pofsinquse  flaua  bilis  eft, 8f  potentias  robuftas  eflfe  demonftrat. 

At  fi  tu  dubitabis,  fi  contingat  fudorem  8C  calidum  SC  frigidum  fieri,  quid  porten/ 
det  f  Refpondemus ,  fi  ineodem  atgrP  flt,mortem  proximam  fignificat ,  prtefertim 
quum  uires  l^t  debiles .  At  Philothetis  dicit,  a  Ji  «lufu  -imsiSott/  tmfi  •it  lAcy 
KS»  .  S  pSi  iSlxfitTa ,  r>  vimim ;  e  c/S  .  s  </S 

im  mn,  ignisii/  «««aoi/,»  iya^iy  <miuCim,  ideft ,  Si  uerp  utrimque  fecundum  magis  8£ 
minus  fubftineanttfiquidem  calidus  fupCTabundabit,breuis  temporis  morbum  fi/ 
frigidus, longi  temporis;  at  fi  atqualiter  fint ,  potius  malum,  quam  bonunt 


GALE/ 


«JO  tlBRI  Q^VARTI 

GALENVS 

De  fildoribus  quidem  qui  in  diebus  iudicatorijs  fiunt  di<Sum  eft  ptius-De  his  ne 
ro  qui  in  toto  morbi  tempore  apparent  fmeiudicationeinhoc  offendit  aphoriC- 
mo.DiffidIiores  quidem  inquiens  efle  frigidos  fudores.minus  ucro  his  malos, ^idos 
efle.  Indicant  quidem  utriep  multitudine  adeffejfed  alteri  frigidam,qui  &  peiores  fimt 
Alteri  uero  calidam,qui  SC  minus  illis  fimt  «itiales. 

BRAS AVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  Hippocratem  fuperius  de  fudoribus  qui  in  diebus  iudfr 
catorrjs  fiunt,locutum  eflemunc  uero  de  his  agit,  qiri  in  toto  morbi  tempore  fine  iudi» 
catione  apparent, 

S  E  C  V  N  D  o  docet  GaIenus,peiores  efle  frigidos  fudores  calidis, certum  emmeff ' 
iK  calidos  K  frigidos  fudores  multitudinem  materierum  in  corpore  efle  Cgnificare'fed 
frigidi  frigidam  materiam,calidi  calidam  portendunt.  Eff  autem  frigida  materia  diilicl 
lius  a  natura  fiiperabilis,quam  calida-  ideo  fui  fudores  magis  exitiales  fimt,  quam  fii 
dores  materiat  calida;. 

APHORISMVS  XLIII 

X^Ebres  quscunc^  non  intermittentes, tertia  eJie  fortiores  ffunt.msgispetf 
Jr  culofa:.Quocun<5  aute  modo  intetmifetint, periculum  abefle  fignificamr. 

BRASAVOLVS 

AB  HOC  aphorilmo,queninimcinterpretadumfufcepimus,ufr^infinemferehit 
ius  libri  qu^',ab  Hippocrate  de  febre, aut  de  lymptomatibus  quae  morbu  confequun 
tur,fermo  fit.  Nunc  autem  docet,  febres  omnes  continuas,tamen  tertianis  proportio/ 
nales,quia  tertia  die  femper  uehementiores  fimnhat  inquam  funt,peticulofiotes,qi^ 
intermittentes.  Nempe  fecurifsimae  fimt  intermittentes, continuae  uero  minus  fecurx, 
quia  nunquarn  aegrum  deferunt  quin  affligatur,  dC  femper  habent  fjuiora  fymptomata 
continuae,  quam  intermittentes  habeant:K  in  continms  uires  magis  deijciuntur,qu5M 
in  intermittentibus.  Adde,quod  continuarum  materia  maiorem  diretffionem  habet  ad 
cor, Si  ideo  fimt  magis  periculofj.Philotheus  hunc  aphorifinum  in  concluCs  febribus 
intelligereuidetur  inqmens,  wvftTBp  idefl,Nuncde 

conclufis  febribus  difputaturjnifi  per  ruvS^ti  idem  quod  continuum  intellexerimus: 
aliter,fynochuscft  Ipecies  ura  continuae  febris, cuius  minera  in  uenis  prope  cor  conti/ 
n^r,Si  putret.In  noffro  aiMiquo  contextu  ante  hunc  aphorifinum  praefixus  eff  hic  ti/ 
tuitis,  TrvivT&y ,  ideft  de  tebribus:8i  non  immerito,  qiua  plures  aphotifmi  qui  fe/ 
quuntur,de  febribus,aut  de  febrium  fymptomatibus  fermonem  habent. 

PvfQpi  ciism  lai  (/jfAsmvrOr.  ideft,Febres  qiiaecuni^  non  intermittentes.]fed conti» 
nuae,u6l  proportionales,uel(ut  recentes  dicunt)  conclufe.Imd  Si  Philotheus  idem  in/ 
telligit,  inquiens,  i»»  c^AaTrerrSIr  mutuae  a’<n{/.  ideft,non  intermittentes  emm  quae 

conclufie  fimt: imo  intelligit  ardentes,  quia  ftatim  fubfequitiir,  «Me  cwnx^i/  ixavief/  -fSf 
vsaumMn  wujtTsip,  ideff,ied  ex  ipfis  continuis,febres  ardentes.Tamen  non  putamus, 
Hippo  cratem  ad  ardentes  febres  uel  ardores  ariSandum  cf[e,pracfertim  quia  non  fiunt 
tertia  die  fortiores,fed  etiam  fecunda. 

Ai«  Tel™c  iyiy  yiMma,  ideft,Per  tertium  fortiores  fiimt.i  Vel  tertio  die, ut  Leo 
nicenus  interpretatur.Eas  uero  notat,  quae  per  tertium  fiimt,  quia  malae  fimt  febres  mt 
gis  moleftac  tertianis, ut  Galenus  in  libro  De  morborum  temporibus, hunc  aphonfmd 
exponens  docet .  Nota  hic  dici,  tertia  die  fortiores  fieri,  tamen  fi  tertia  die  fiant  aequali/ 
ter  fortes, ficuti  prima  die, adhuc  periculum  e(re,intelligere  oportetHoc  addidi  ob  fco 
tentiam  quandam  reccnnorum,qua  dicunt,  opus  eflTc  terria  die  efle  fortiores, quam  ptl 
ma  die.  Sed  Hippocrates  intelligit  potius  quam  fecunda  dic, ut  notet  eflTe  terrianas.Pr» 
pterea  in  meo  antiquo  contextu  du*  Iciffiones  fimt,ima  eff  ,  ideft  fortioresj 

alia  ideft  fortes: imo  eriam  adeft  particula  Et,  i(fl!!iav5M,idcft  SC  tertio  diefint  fo* 

tes,  quales  fuere  pruna  diejdae  inquam  fimt  magis  periculofie.Ideo  addit. 


MKttsir  SJkxiV<ftu/«.  ideft,  Magis  periculofac  funt  ]  quam  illae  quae  mtermittuntinafti 
continuae  nuquam  finunt  natitram  quiefcereicertum  dft  enim,  morbum  qui  fempcr  at 
flieit,periculoflorem  efle  eo  qui  per  temporis  Ipatium  intermittit,  dC  cum  natura  indu/ 
ci^  fadt .  Philotheus  uero  didt,eile  periculofiores  has  non  intermittentes  febres j  Sn 
cW'»truiTO  KS«  AuiJiaius,  iSiie  iJtuy^mcv  ■tfixtHi 

Aui  90  77iHian/7«)e^i  mefDfwituy.  ideft,  quoniam  craflities  materiae  de/ 

monftratur,SC  potentiae  debilitas. Sed  cette  SC  quod  nort  adeft  tunc  tempus  atigcdi  nu 
trimctum,ob  continuatione  accefflonum, Aliam  caiifam  reddit  Philotheus, ihquiehs; 
St,  myunn  Lvwy  (ueuy  ^M.yiuiKu,'iV](iy  wMiAiKt  h  sTtuf,  ideft,quodlignificatprinci/ 
piem  aliquam  partem  Mammari,fortafle  pulmonem  uel  iecur. 

haJtiS/  cijifA«mffl(n.ideft,QiiacUn<5  autem  modo  infermiferint,]Non,Utdt/ 
eunt  recentes,  de  tertio  in  tertium  intermittunt  tertianae,  de  quarto  in  quartum  quarta/ 
n!e,de  quinto  in  quintii  quintanaetut  fenfus  fit,quomodoc«<^  intermiferint,  ideit  quan 
tocuncp  tempore,  uel  unum  diem,  uel  duos,  uel  tres  intermiferirtt. 

Ss/rmra  St»  «KtvJium.  ideft,  Significat  quod  fine  periculo  funt.  ]  Nos  uero  hoc  modo 
non  intelligimus  Hippocrate, fed  eum  ex  Galeni  Uerbis  exponimus  in  libro  De  mor/ 
borum  tendoribus ,  qui  hanc  particulam  intelligit,  quocuncg  autem  modo  intermifc/ 
rint,in  illa  febre  folum,quae  de  tertio  in  tertium  affligitlnter  has  uero  aliquae  funt,  qua/ 
rum  acceffiones  per  duodecim  horas  perfeuerant, aliquae  per  quindecim,aliac  per  dece 
8Co(So,quomodoCuncp  intermittant,  uel  per  maius  fpatium,uelperminus,periculum 
abeflfe  fignificatur.Imd  &C  Galenus  in  praefentis  Aphorifmi  commentatione  hunc  fert/ 
fum  huic  parti  tribuere  uidetur.Nunc  uero  Galem'  uerba  adducemUs,ne  ea  longius  pe 
tere  cogaris,  qUibuS  nort  modo  docet  quod  didum  dl,  fed  K  qUod  irttermittere  eft  per 
aliquod  fpatitim  a  febre  liberum  efle .  Inquit  ergo  in  libro  De  morborum  temporibus: 
proinde  quum  Hippocrates  dixerit.  Febres  qua:  non  intermittimt  tertio  die  fortiores, 
magisqp  periculofat  fiunt, qUocunq;  autem  modo  intermiferint,periculum  abeffe  flgni/ 
ficatur .  hoc  intermitterd  dt  alia  parte  circuitus  qui  integritatem  tranigreditur,  capien/ 
dum  eft.rtort  enim  iam  hoc  ait,quOcun(^  modo  fehabeanunam  hoc  falfum  eft.  quippe 
cum  tertiana  febrium  deterrima  fit,  tamen  iri  declinationem  quibuslibet  manifefta  per/ 

.  uertitlK  altjs  omnibus  hac  parte  fynochis  diffimilitertquoniam  he  fola:  febres  nec  indi 
nationem  fenfibus  expofitam,nec  uniuerfum  circuitum,  aliamqj  pratdidorum  differen 
tiam  obtinent,  fed  qualem  tertianarum  magnitudinis  aliquo  tempore  ftatum  efle  dici/ 
mus,talem  illi  habent  uniuerfum  fere  ipfarum  decurfum .  Si  igitur, ut  diximus, natura 
periculo  uacant,qute  ad  integritatem  definunt,ficuti  in  libris  De  febribus,oftedimus: 
non  aliud  Hippocrates  intermittae  nominauit,quam  ad  integritatem  finire.  Vnde  con 
ijcere  potes,  totUni  Galeni  ftudium  in  hoc  loco  efle, edocere  quid  fignificetur  per  uer/ 
bum  Intermittet e;cft  autem  intermittere, ad  integritate  uenire.  Integritas  uero  eft,  cum 
inter  acceflionem  SC  acceflione  homO  non  febrit,  quod  recentes  appellarunt  uemre  ad 
infebriam. tamen  uidetur  Philotheus  non  intelligere  penitus  infebria,per  hoc  tempus, 
inquiens,  JialAditya  Ji  anyvsiey  w  -riw  itcumfJi  kmvic^ica/jkX^cc  niu  ideft,re/ 

fiduum  uero(fcilicet  temporis,  quod  inter  unam  alteram  accefsioncm  interponitur) 
intelligcndum  eft  non  ommno  priuationem  febris, fed  imminutionem.  Celfus  quocp 
capite  quarto  fecimdi  libri, ubt  de  malis  aegrotantium  fignis  tradat,  cotinuas  febres  pe 
riculofas  facit,inquiens,Et  eas  febres,  qUa:  quotidie  tempore  eodem  reueftimt,qua:'ue 
femper  pares  accefsiones  habeant ,  net^  tertio  quoCf  die  leuentur,  quaciie  continuent, 
uel  per  acceffiones  increfcant,per  difcefliones  tatum  molliatur,  nec  unquam  integrum 
corpus  dimittantjpeflimu  eft,U  ne  leuatur  quidem  febris,fed  aeque  concitata  cotinuet. 

Oribafius  dicit, ab  Hippocrate  didum  efle, tertio  die  fortiores,  quia  quam  maxime 
typicae  omnes  in  tertio  die  cognofeuturtquodqj  fint  continua:  magis  peri^ulofie  quam 
-  introlatae, exemplo  oftcndit,in  homine  qui  unomet  equo  duobus  diebus  centu  mil/ 
IiMia  peragrare  uoluerit,fi  illa  fucceffiue  gagrabit, equus  ualde  deficiet.  At  fi  quinqUa/ 
pnta  perficiat, deinde  diem  interponat,facilius  alia  quinquaginta  trafibit.  Qiiod  exem 
pium  ad  intermittentes  febres  deinde  aptat:quia  natura  in  die  intcrmiflionis  uires  colli 
git, ut  fequenti  die  facilius  cum  morbo  pratliari  pofflt.  Si  uero  diffei  entiam  inter -in^ 

ii  t  termit/ 


€st  libri  <i,v  arti  < 

t£fmfttcntem,8£  non  intermittentem  febrem  quafiueris.fecile  erit  afsignare .  nam  non 
intermittentes  femper  moleftant.intermittentes  non  femper .  non  intermittentes  anra/ 
teria  fiunt  qux  in  uenis  continetur, intermittentes  ab  ea  quae  eft  extra  uenas-non  inter/ 
mittentiu  materia  ut  plurimum  eft  in  loco  nobiliori, intermittetium  in  ignobiliori,  non 
intermittentium  materia  faciliorem  habet  raptum  ad  cor,  intermittentium  minime.fe/ 
uiora  funt  in  non  intermittentibus  iymptomata,mitiotainintermittentibus.non  inter 
mittentes  uires  corporis  magis  deijciunt,intcrmittetes  minus-Si  uero  dubites  anqui& 
piam  ex  intermittente  febre  obire  polsit .  Refpodemus,non  pofle  obire, ut  interpolata 
eft  nifi  fymptoma  aliquod  fuperueniret,  quod  hoc  inferret  .unde  comparatio  fit  inter/ 
mittentium  febrium  ad  non  intermittetes,8i:  infertur  efle  magis  periculofas  non  inter/ 
iriittentes  intermirtentibus.Quod  intelligere  oportet,fi  omnia  fint  aEqualia,quia  in  in/' 
termittente  talia  fymptomata  inefle  poflenqSi  in  non  intermittente  ab  efle;  quod  inter/ 
mittens  in  illo  calu  eflet  magis  periculofa  non  intermittente.  ‘ 

GALBNVS  ' 

Qv  0  D  Hippocrates  per  uerbum  Intermittere, accefsiones  intelligat  qua  in  qiiie 
tem  febre  ua cante  definunt,manifeftum  fecit  in  hoc  aphorifmo,  tebres  illas  qu» 
per  tertiam  accendutur,  fi  quouis  modo  quieuerint,  inquiens  effe  abfcp  periculo.SoIa 
enim  illa  qua  in  quietem  febre  uacantem  definunt,periculo  carent,etiam  fi  uehemen/ 
tifsimam,K  fatis  longam  habuerint  accefsionem .  Si  enim  adeo  breuis  fuerit,utin  ter/ 
tianis  legitimis,minori  duodenis  horis  tempore  circunferi^ta,  non  modo  finepericu/ 
lo  talis  m  febris,fed  etia  cito  iudicatur.  Si  uero  longius  quam  duodecim  horarum  oc/ 
cupet  tempus ,  adeo  ut  ad  triginta,  uel  decem  &  odo  peruenerit  horas,  eft  quidem  3C 
hgc  citra  periculum.T  anto  aute  longior,quanto  8C  eius  accefsio  maior  extiterit,quam 
tertiana  exquifitac.  Non  ab%  ratione  autem  eas  qua  in  quietem  febre  uacantemdeL 
nunt,eire  abfcp  periculo  inquit, ut  qua  non  ex  inflammatione  aliqua,  necp  ex  maligna 
humorum  putredine  occafionem  habeantNeutra  cm'm  harum  ad  imietem  peruenitfe 
bre  uacatem.Qiiocimi^  autem  modo  intermifcrint,periculum  abefle  fignificatur,hoc 
«ft,fiue  uehemens,fiue  longa  fuerit  accefsio. 

ERRSAVOLVS 

1  p  R I JH  o  Gal  enus  docet,  quid  fignificetur  per  uerbum  Intermittere,  quod  ipfe  fua 
lingua  dicit  oJ*Aa?r«p,  intellige  uero  per  intermittere,  accefsiones  qua  in  talem  quie/ 
tem  definimt,ut  is  qui  habeqfmre  carcat,&  hoc  in  pr  jfenti  aphorifmo  docuiriunde  fo 
la  ifta  febres  qua  intermittunt  periculo  carent ,  etiam  fi  uehcmentifsima  fint ,  K  Ion/ 
gam  accefsionem  habuerint. 

Quod  in  principio  commenti  legitur,  Quod  Hippocrates  per  uerbum  intermittere, 
acceilionesintelligariGracehabetur,  «71 -m c^Asasj/ o  iTrxoxfKTus  flu'  # 
vcuioiMaiy  !&ys,  ideft,quod  hoc  quod  dicitur  intermittere,Hippocrates  iri 

acceflionibus  intelligat, qua  in  quietem  febre  uacantem  delinunt. 

Quod  etiam  legitur.  Sola  enim  illa  ^a  in  quietem  febre  uacantem  definunt,peri/ 
culo  carent.deeft  una  particula  ante  illa  Periculo  carer,qua  eft  inter  has-Grpeus  enim 
contextus  dicit,  imvoi  yo^  sr  aprv^t^icu/  eu/-fS?,eirii/  «*ii'i/iu,«.ideft,(bla  emm  illa  qua  in 
infebria,  uel  fecudu  Leonicenu,in  quiete  febre  uacante  definut  ex  ipfis,periculo  caret. 

s  E  c  V  K  D  o  Galenus  per  intermittentes  febres  difcurrit,docens,fi  fuerit  exquifita 
tertiana, qua  duodecim  horas  non  pertranfit,imd  in  minori  etiam  tempore  definiqhjc 
8C  fine  periculo  eft,8C  cito  iudicaturifi  uero  fit  adeo  longior,  ut  ad  decem  8C  odo  horas 
perueniat,  citra  periculum  omnino  eft :  fed  tanto  longior  eft,quato  eius  acceflio  maior 
extiterit, quam  tertiana  exquifita  acceflio. 

Suod  legitur,  Vt  in  tertiams  Iegitimis;Grace  eft,  &t  y/  rlt  TCtTm«f.ideft,ut 

iis  tertianis, uel  exquifitis  tertianis,  tamen  8C  id  mihi  placet,in  legitimis  tertianis, 
Qiiod  legitur.  Si  uero  longius  quam  duodecim  horaru  occupet  tempus,au'eo  ut  ad 
riiiginta,uel  decem  SC  odo  peruenerit  horas;  hoc  pradfe  habetur  in  antiquo  meo  con' 
textu,qui  ita  legit,  tcw  A  /.««joTiiis©-  AcaAnst  ufSii-y  as  Tetixittsvm  «  Axsuxra  a 

Qua  uerba  idem  pradte  fi'gnificant,quod  Lconiccnus  interpretatus  cft.T a/ 
men  omnia  hac  uerba  in  eodem  noltro  antiquo  contextu  obelo  confofla  funt ;  8C  hoc 


A  P  H  O  R.  1  S  M  V  S  X  L  I  I  I  Sfi 

modo  legendum  ede  oftenditur,  «fapa  Tyj'»</tii«o*TO  id 

eftjfi  uero  longior  ut  ad  decem  8C  odio  perueniat  horas.  Itacj  etiam  legit  Aldinus  coiv 
te«us:putamus4  hanc  efle  ueram  huius  partis  Iedlionem,nec  particula  Triginta, addi 
polIe:quia  in  tertianis  etiam  notilTimis  acceffiones  ad  triginta  horas  nimqua  perueniut 
Denicf  Galenus  huius  partis  aphorifmi  rationem  affignat,  merito  dicens  febres  il' 
las  abfcp  periculo  efle,qug  iri  quietem  febre  uacantem  deimurit.nam  nec^  ex  inflamma 
tione  fieri  poirunt,necp  ex  maligna  humorum  putredine.qu*  enim  uel  ex  inflammatio 
ne,uel  ex  maligna  humorum  putredinefiunt,non  Ueniunt  ad  infebriam.  undeintermit 
tere,  quocuni^  modo  fit,  uel  breue,  uel  longum  fit  fpatium ,  femper  periculum  abeflti 
fiprificatur. 

APHORISMVS  XLIIII 

C~jvibas  febres  longs,  his  tubercula ,  uel  labores  in  articulis  fiunt. 

BRASAVOLVS 

I N  trigefimofexto  huius  libri  aphorifmo  a  Galeno  docemur,febres,qu*  quadrage' 
fimum  diem  ^cedunt,raro  per  fudorem  rerminari:tamc  non  imus  inficias  id  fiai  pot 
fe,fed  ut  plurimum  per  tubercula  terminatur;qu*  in  articulis  fiunt,imd  £d  in  omnibus 
alijs  partibus;uel  terminantur  per  articuloru  dolores.Nos  frequenter  diuturnas  febres 
in  ploras  ualdehumidas  terminare  uidimus,K  quandot^  in  aridas, quSdoc^  in  dolores 
podagricos  aut  chiragricos.  Et  horum  affeduu  ratio  in  promptu  cii,  quia  in  febre  Ion/ 
ca  materia  infunt,qua  nec  a  uiribus  extra  per  modum  crifis  tralmitti  ponunt,nec  ipia 
fua  fponte  apta  fHnt,ob  craflitiem  ^am  habent,8C  glutinofitatem  expelli.cx  hac  enim 
materia  fiunt  diuturna  febres.nam  Philotheo  tefte,  7rvg<Sp'i  (iccxgci  j-imutou  ^  t/x 
Aw.  idefl:, diuturna  febres  fiunt  ob  materia  craflitiem. 

cxsnm  7ruf<Spi  tuexfoi.  ideft, Quibus  febres  loriga.  ]  In  his  enim  febribus  potiffimum 
materia  infunt  apta,  ut  expelli  pofllnt  ad  articulos, quia  multa  dC  frigida,  ut  dicit  Ga^ 
lenusipropterea  febrem  diuturnam  parant  In  hac  enim  febre  (ut  Philotheus  dici: ) 
emsKny  h  Lelni  yin-nUfSicarip  v>is  iifin  M  idefl:,per  abfcefliis  iodicium  fit,ficu.' 

ti  in  acutis  per  fudores. 

Teiiim  H  ipiitxTW,  idefl:,Inhis  uel  tubercula.  ]  Atquamuis  efitex,  tuberculum  figni 
ficet,quod  in  partibus  adenofis  fit ,  bC  quod  uelocem  habet  acceffum  ad  maturitatem: 
tamen  in  prafenti  omne  genus  abfceirus,in  quacu«  parte  intelligere  oportet.Propter.' 
ea  non  ab  re  Philotheus  exponit  ossanar,  ideft  abiceiTusiquos  ita  dicit  fieri,  a  gax 

iiSi  o®  J^^tix  «v#  (^viutTX  xvy^euva  yi/ 

«(Sw.  idcft,fi  enim  robufta  fimt  ipforum  potentia,humores  in  cutim  eij ciunt,&  hinc 
tubercula  fieri  contingit. 

«  a’f  7«  gfifx  TO)Vo(  iyymnw.-  ideft,Vel  ad  articulos  dolores  fiunt.  ]  Hac^eftno/ 
ftri  antiqui  contextus  leAo ,  qui  non  lungit  illam  particulam  Ad  articulos ,  cum  illa 
T ubercula :  fed  folum  particulam  illam  Ad  articulos,  cum  illa  Labores  compIicat:6i 
hoc  multum  conuenit ;  quia  ipyitxTa,  ideft  tubercula,  in  articulis  non  fiunt,  ied  ih 
inguinibus,  K  fub  alis .  Experientia  uero  nos  docet ,  in  diuturnis  febribus  hac  tuber/ 
cula  (  qua  panos  uocamus  )  fub  alis  fieri ,  in  inguinibus ,  bC  pleruncj  in  toto  corpore: 
tamen  contextus  Aldinus  illam  particulam  T  ubercula,  cum  illa  In  articulis,fimul  iun/ 
git.inquiens,  «tpvyxTX  irtr  -rxg^llgx.  EtitaiiiftiseftiniiiocontextuhabuiireThcodo/ 
rus.Leomcenus  uero  indifferenter  Labores,SC  T ubercula,ad  Articulos  coniugit.Nos 
igitur  flmpliciter  diccremus,ucl  fieri  phymata  per  quamcucp  corporis  partem, ucl  fieri 
OTlores  ad  articulos,  ut  Galenus  in  Commeto  innuere  uidctur,inquicns:Par  igitur  eft 
bC  tubercula  fieri,Si  ad  articulos  fuperfluitatem  decubere.Nos  igitur  magis  probamus 
antiquum noftrum  contextum, qui  legit,  Sifi/iaTO,»  as  c^Sgx  •mvctiyyivuvmi .  ideft,uel 
tubercula,  uel  ad  articulos  dolores  fiunt. ut  horum  affetStm  unum  fieri  oftendatrtamcn 
quandoi^  utruij  fit, quandocp  nullum,  prafatim  quum  materia  penitus  refoluuntur. 


aut  inconcodx  ciiacirantur.  At  quum  fieri  contingunt, ideo  fiunt,quia  natura  de  rota 
ftiori  membro  in  minus  robuftum  materias  tran(mittit:id  uero  a  natura  fi't,quia  im^, 
tens  eft  per  conuenientes  uias  expellere .  ad  articulos  uero  in  diuturnis  febribus  tr^ 

mittuntur,utPhilotheus  dicit,  ttiSeui,.  ideft 

Propter  latum  fpatium,  uel  propter  caliditatem  articulorum .  Caliditas  enim  aperit  K 
ad  fe  trahit  icapacitas  uero  comple(flitur;gC  ita  fiunt  dolores  in  articulis  bC  laboresm^ 
Philotheus  duobus  uocabulis  utitur,  tscviit  usct  cdhi».  Hippocrates  in  umbilico  foe  li 
bri  De  humoribus, quem  Galenus  non  negat  elTe  Hippocratis,  hunc  aphorifmum  am 
pliat,dicens,Per  longas  uero  febres,in  articulis  uel  iunduris,uel  fecSdum  maxillas  po 
■  tiHimum  abfcedit.  Oribafius  uero  huic  aphorifmo  alium  fenfum  prabere  uidetm 
quam  habeat  Hippocrates.hunc  fcilicet,  Si  in  febribus  tumor  apparuerit, tunc  ofteiitU 
tur  agritudinem  abfcefiii  fininiram.putat  igitur  iam  apparere, Si  tunc  iudicart. 

C3  ALENVS 

NO  N  femper  nec^  hoc  fi't,ficuti  ne<^  quicquam  aliud  huiufcemodi,fed  magna  ex 
parte  uidelicet  contingere  uidetur.Caufa  autem  eft  manifefta.Nam  propter  mul 
titudinem,uel  crafiittidinem,  uel  frigiditatem  humorum  efficietium  febres,  in  lopsum 
tempus  morbi  extenduntur,  cum  longum  exigant  tempus  ad  codionem.Par  igitur  eft 
BC  tubercula  fieri, Si  ad  articulos  fiiperfluitate  decumbere.  Siue  autem  per  labores  do/ 
lores  intelligerimus,fiue  lafionem,uterque  intelledus  habet  rationem,  Vtrun^  enini 
horum  ad  abfceflus  fequitur. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  aphorifmum  in  uerum  fenfum  deducit,  offendens  id  quod  diep 
tur,non  ftmper  contingere, quia  in  diuturna  febre  materia  refolui  nihil  impedit, tamen 
plerunque  fieri  conflat. 

Leonicenus  de  uerbo  ad  uerbum  principium  Commeti  interpretatus  eftifed  noftra 
lingua  pro  negatione  duas  particulas  negatiiias  non  patitur.  Dicit  autem  Graecus  con 
textus,  ov  cjsc  TTiwni  tvJi  tSa?.  Leonicenus  interpretatur,  non  femper  ne$  hoc  fit,  At 
expom' debet,non  femper  hoc  fit. 

s  E  C  V  N  D  o  reddit  caufam  Galenus, cur  ita  fiatinam  diuturnae  febres, propter  mu! 
tam  materia, craflam,glutinofam  Sf  frigidam  fiuntiquia  eiulmodi  materia  multum  tem 
pus  exigit  ut  exhauriatur  Sf  coquatur ;  quum  uero  non  pofsit  per  iudicium  perfedum 
expelli,par  eft  ut  tubercula  faciat,  SC  ad  articulos  decubat, SC  labores  pariat,qiioniam 
infenfibiles  cutis  meatus  exire  non  poteft. 

Qiiod  legitur,Nam  propter  multitudinem, uel  craftitndinem,uel  frigiditatetin  meo 
antiquo  contextu  adeft  haec  particula  «  ykia-^ca ,  ideft  uel  tenacitatem;quac  praediAs 
addi  debet. 

Qiiod  etiam  legitur,  Par  igitur  eft  K  tubercula  fierfideeft  una  particula ,  fdlicet  In 
fpfis ,  nam  legi  defe.  Par  igitur  eft  in  ipfis  bC  tubercula  fieri.  Grsce  enim  legitur,  sxse 
W  (U>'nif,)(S«  tpiiMite  yiviSai. 

TERTIO  Galenus  docet, fiue  per  ttIvovi,  ideft  Iabores,intellexerimus  «^yhiuent, 
ideft  dolores,fiue  MalSlm,  ideft  lacfionemtutnmi^  uerum  eftlnempe  horum  utrimque 
adabfcelTus  confequitur. 

Qiiod  legitur,  Vterc^  intelfedlus  habet  rationem.hic  deeft  particula, Qttandam  legi 
enim  debet,  Vtercp  intelledlus  habet  quandam  rationem.Graece  em'm  eft, 

Qii^  etiam  legitur, IntelligaimusiGraece  eft  «xivffvpfy ,  ideft  intellexaimus, 
APHORISHVS  XLV 

Qvibus  tubercula, uel  in  articulis  labores  fiunt,  hi  pluribus  utuntur  cibis* 
BRASAVOLVS 

PRiECEDENS  aphorifmus  de  tuberculis,  Sf  de  laboribus  in  febribus  fermonein 
habet.Pr!cfens  uero  de  his  qti*  in  conualefeentia  fiunt, pertra(ftat;nempe  conualefce» 


tes  articulorum  labo/ 

res  tadduntipoft  longas  febres,ij  magis  comedunt, quam  ipfis  opus  fit.Hoc  autem  ue 
ris  conualefcenttbus  accidere  intelligit,  quia  ex  diuturna  febre  uires  imbecilliores  red/ 
diix  firnt-Proptcrea  qui  multum  comedunt,inte^re  cocoquere  non  poiTuntadeo  mtil 
tz  materis  in  ipfis  generantur,  qus  inconcod*  a  natura  ad  illas  partes  trafmittuntur, 
adquas  tranfmitterepotefl:.Si  ad  partes  adenofas,uel  ad  cutem  tranfinittantur,  ijn/jt*/ 
na  ideft  tubercula  fiunt.  Si  ad  articulos, articulorum  dolores  inducuntur.  Oriba/ 

fius  exemplum  ponit ,  Sicut  oleum  (inquiens)  in  marmore  decurrit ,  Si  ubi  intienerit 
concauitatem  retinet  feific  SC  hi  crudi  humores  in  articulis  detinentur.  Propterea  po/ 
dagricos  SC  articularios  arcemus  a  cibis,  Philotheus  hunc  aphorilmum  introducere 

'  uplens, inquit;  o  vui/  eifaete/»»?  ^  ‘x  Mrav  %STia,ideft,prsfens  apho 

;  rifmus  de  his  qui  redeunt  ex  morbo,  dicitur. 

cHsminy  »  tpi/ttaaa.  ideft, Qiiibus  uel  tubercu!a.llta legit  antiquUs  nofter  contextusj 
/Bidinus  uero  legit,  iHsavKny  (fvyaaa  Hr  m  etfSf*.  ideft, Quibus  tubercula  ad  articulos,' 
Nobis  aut  magis  arridet  antiqui  noftri  cotextus  ledio.quamuis  Theodorus  Aldinutti 
cotextum  fequi  uideatur-Leonicenus  uero  noftrum  antiquum,hoc  dempto, quod  ipfe 
nonhabet  diliundlionem  Vel,ante  illam  particulam  T ubercula.  Legamus  igitur, Qiii 
bus.ucl  tubercula, K  labores  applicemus  ad  articulos,  quia  per  totum  corpus  tubercu/ 
la  fiunt, 5C  in  inguinibus  dC  alis.fideo  tubercula  reftringenda  noir  funt ;  ut  de  his  folum 
intelligamus  quae  in  articulis  fiunt.  Sed  ut  fuperius  fecimus  in  pracedenti  aphorifmo, 
ita  SCnuc  fimpliciter  in  omni  corporis  parte  tubercula  intelligamHS,quae  fiunt(ut  Phi/ 
lotheus  dicit)fi  materia  ideft  ad  cutem  tranfmittatur. 

«  ilr  TK  «fSe*  7rmi.  ideft,  Vel  ad  articulos  dolores.;]  Vt  hac  particula  VeI,notet  ar/ 
ticulos  iungi  cum  laboribus.T amen  Philotheus  intelligere  uidetur,qudd  tubercula  in 
articulis  fiant,§C  deinde  ex  tuberculis  dolores,inquiens,  S8yi  a  m 

(n\!,ymrim  ksstiiret!  hs“  «  rs-my  irim,  ideft,quando  quidem  ad  articulos  decumbunt, 

,  abfcelTus  fiunt, Si  ex  his  dolores, 

htTTvfiray  itaHfiSy  ymvw.  ideft,Ex  febribus  longis  fiunt.]  Hac  particula  in  Leoni/ 
ceni  interpretatione  abeftiputo  librarium  fuifle  qui  omiferit.Particula  autem  Ex,expo 
ni  debet  pro  Poftiut  in  primo  De  phyfico  auditu  libro, dicitur:Ex  priuatioe  fit  forma, 
ideft,  poft  priuationem  fit  forma .  Fit  autem  hoc  adeo  poft  longam  febrem,  ut  uere  fit 
pdft,quia  febris  terqiinata  fit,8i  hic  fit  uere  conualefeens. 

ovvtt  0171910»  TiAaooj  jjMoira,  ideft, Ii  pliiribus  Utuntur  cil3is,quia  non  adeft  alia  cau/ 
fa,ciir  ifta  fiei*i  deberenqnam  quum  uere  conualefeentes  fint, nullos  culpatos  humores 
habent. Si  uero  de  nouo.  culpati  humores  generent, alia  de  caufa  generari  non  pofttmt, 
nifi  quia  prater  modum  comedunt.  Non  eft  aut  opus  femper,quum  mmis  comedunt, 
.  tubercula  fieri, uel  articulorudolores ;  quia  per  fudorem,  quicquid  de  nouo  fieret, eua/ 
cuari  poHet,8C  per  fece(rurtr,Si  per  alium  quendam  defluxus  modum.  Philotheus  to/ 
:tius  huius  aphorifinicaufam  hoc  modo  reddere  uidetur,  inquiens,  oa  cu/kHj' 

ytiui  aii'^  th  7j>oij>«,ii?*T!!T»  a7nr^m<ny,\^  aS^il^orna  nie 

wfe^^Di/.ideft, quoniam  fupra  proportionem  potentia  ipforum  nuwimeto  ufi  funt, Sii  eX 
hoc  non  concoquunt,Si  fuperfluitates  magis  fuperfluas  congregant. 


_  •  G.A  L  E  N  V  s  breuibus  docet,Hippocratis  iermone  efle  de  conualefcentibus.Nam 
H  niultis  cibis  repleti, quum  imbecilles  uires  habeant, &:  diuturnam  febrem, ab  re  non 
Wjquod  plenitudinis  fymptomata  incidant ,  qua  funt ,  tubercula  incidere, uel  articu/ 
Iorum  dolores. 

(^od  Iegitur,De  conualefeentibus  docet,  hic  deeft  unum  uerbum,fcih'cet  ex  mor/ 
bo.Gracus  enim  contextus  ita  dicit,  uegi  ofKfiaitRKi/tySUay  U  vinv  j)(A(J<Fita.  ideft» 
de  qs  qui  fe  ex  morbo  recipiunt, docet. 


rigor  incidat  febre  non  deficiente,  aigto  iam  debili, letale  cft. 


Q_v  V  M  febris  non  intermittens  atgrum  adeo  moIeftaiierit,utdebiIis  effetSus  fit 
rigor  fuperueniat,ftatim  prodicere  oportet, hoc  eife  fignum  letale  dC  pemiciofum,Qm'a 
natura  materias  prauas  expellere  tentat,quas  tame  expellere  non  poteft.fed  ab  iplis  po 
tius  uincitur,  propterea  indicatur  extremus  uirium  cafus ,  dC  deniq;  mors.  Galenta 
in  quinto  libro  De  fymptomatum  caufis,quendam  rigoris  modum  a  frigida  materia  fa 
dum,K  ueteribus  ignotum  edocere  uolens, inquit ;  At^  ut  huiufmodi  rigoris  modus 
parum  fuit  ueteribus  cogm  tus ,  ita  perniciofus  in  morbis  rigor,  ipfis  non  luit  ignotus* 
dicente  in  aphoriimis  Hippocrate;Si  rigor  per  febrem  non  intermitterem  acciderit  im/ 
becillo,letalis  eft .  Poftea  caufam  affignat,qua:  eft  prtefentis  aphorifmi  caufa,inqui£ns: 
Etenim  in  huiufmodi  rigoribus,infurgit  quidem  natura  contra  res  noxias,  quo  eas  ex^ 
pellat,fed  uida  cadit, extinguiturcplatcp  hanc  ob  rem  redditur  fymptoma  perniciofum, 
unde,  quia  materia  expelli  incipit ,  K  extra  mouetur  ab  intrinfeca  parte ,  ideo  fit  rigor! 
Qiium  uero  fit  natura  debilis ,  perficere  non  poteft ;  propterea  in  medio  curfu ,  magis 
etiam  debilitata  filhriunde  confequens  eft,utad  hunc  rigorem  mors  (cquatur. 

«V  ideft,Si  rigor  incidat.  ]  Didum  eft  fuperius, apud  Latinos  uocahu/ 

Ium  rigor,diftentionem  neruorum  fignificare,  8i  conuuIfione,qua  membra  rigida  afD 
ciutur,ut  Celfus  utiturjPlimuSjSi  antiqui  Latim'.  Qiium  ucto  Celfus  interpretaturuo 
cabulum  /ij-®-,  femper  dicit horror;utfuperius  aphorifmo  uigefimonono  docuimus: 
tamen  in  pracientiarum  Grgeum  uocabulum  infeqncntes,rigor  etiam  Latine  dicemus. 
Accidit  autem  rigor,quia  natura  materias  prauas  expellere  intendit,tamen  ob  eius  iir/ 
becillitatem  non  poteft.  Addit  deinde, 

pvfi-TK  fc»  t^AaOT»7j.ideft,Febre  non  deficiente.]  Qiioniam  quum  fit  rigor,ex  febre 
non  intermittente  febris  intermittens  fieri  cofueuit.In  uero  rigore,  de  quo  ferrao  eft,fc/ 
'bris  non  intermittens  in  intermittetem  non  tranfit,  imo  adhuc  non  intermittens  febris 
perfeuerat:quia  &  fi  fadus  fit  rigor,tamen  non  eft  expulfa  materia,  imo  inhac  adione 
uires  effedas  funt  magis  debiles .  Si  uero  febris  ceflaret,  uel  intermittens  fieret,  etiam  fi 
uires  debiles  eflent,indicium  fanitatis  accipere  oporteret .  quoniam  SC  fi  uires  refpedu 
huius  imbecilles  fint,  tamen  reipedu  materiae  peccantis  8C  morbi  robuftac  funt.Hoc  ui 
demus  frequeter  accidere  in  his,  qui  ex  non  intermittentibus  febribus  in  lanitate  tranl/ 
eunt .  In  his  enim  materia  ex  uetus  extra  uenas  pellitur,  dC  ita  rigores  inducuntur,  qui 
prius  aberant. 

aifia  tora,  ideft,  JEgro  iam  debili.jHoc  cft,quod  hiefadus  rigor, quum  febris 
in  eode  tenore  perleuCTat,&:  non  mfnuitur,necp  abijt,tamen  iam  debilis  fitiquia  in  hoc 
ultimo  naturg  conatu, in  quo  ut  fibi  opem  fcrar,nocua  expellere  teniat, adhuc  debilicx 
efficitur.Propterea  non  ab  re  addit, 

©ii[4/(tinfto(/,  ideftletale.  1  Eftinquam fignumIetale,quiaadhuceffcdaeftdebiIiorna 
tura.Rigor  autem  ob  multas  caulas  fieri  poteft, &!  femper  letalis  eft.  Vna  caufa rigoris,- 
eft  uis  contentiua:quado  adeo  imbecillis  effeda  eft,  ut  membra  in  fuo  naturali  efle  con 
feruare  non  pofiiKunde  tremunt  membra,  &  rigorem  patiuntur,  ad  quem  mors  fequfe 
tur;ficuti  folioru  in  ar  boribus  defedum  quado  tremunt, eo  quod  cito  cadere  debean^ 
confequi  folet ;  tamen  hic  proprie  non  eft  rigor,  quamuis  tremor  quidam  fit  letalis. 

Alia  caula  rigoris  efle  poteft,  non  materia  illa  quae  febrem  faciebat,  quia  erat  in  uee 
nis ,  fed  alia  noua  materia  qusc  extra  uenas  recenter  monetur,  qua:  rigores  indudt. 
hi  uero  rigores  fignum  mortis  funt,  quia  fi  iam  uires  imbecilles  erant ,  quando  ab  ^ 
Ibla  materia  offendebantur,  quanto  imbecilliores  reddentur,alia  materia  fuperuenien/ 
teiimd  ficuti  necp  Hercules  ad  duos,ita  nec  hac  debiliores  uires  ad  duas  materias  uale/ 
re  poterunt.  Alia  rigoris  caufa  cft  membrorum  motus,  qui  conculfiuus  nuncupatiff, 
quo  mebra  nocuos  humores  expellere  iblet :  fi  hi  nocui  humores  expellatur,bop3.£ft, 
Khi  aegri  fanantur:  ac  fi  uires  expellere  incipiant,poftcafiftant,ita  ut  rigores  a  materia 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S,  X  L  y  I  tff? 

mota  fiant,K  ^ hoc  materia  extra  coriius  non  exeat, naturS  deficerefignificat.  Vnde 


hic  risor  letalis  hic  praecife  de  quo  inhoc  aphorifmo  Hippocrates  intelligit,qua 

uis  a:  alii  prtcfaipti  rigores  intelligi  poffmt.  Rigor  praeterea  fieri  poffet,quia  fpiritus 
^  eor  contraheretur, eo  quod  in  fpiritualibus  partibus  ob  aliquam  caulam  relolutio  fa 
(Sa  fit-Si  hxc  refolutio  talis  eft ,  ut  ad  eam  pleruncp  lyncopis  confequafiir.  Vhde  K  hic 
rigor  letale  fignum  eft,de  quo  rigore  aphorifmus  non  agit:  tamm  ^  ad  ipfum  ampha/ 
ri  pollet.  Philotheus  uero  ngorem  hunc  letalem  efle  ob  hoc  oftOTdit,  on  uSr 

tMjuispis  KV  49ra»7io,«'!«aw'r«‘  7rcam\£s  ayiu  « ,Atw«iu!,t^  i/jg.  £sa“  oAtfey.ldeft» 

ouoniam  in  rigore, ud  fuperflua  euacuatur,ud  non  euacuantur:6C  fiquidem  euacuetp- 
wr  magis  dilSliiuntur  potentiae  propter  euacuatio‘nem.Si  uero  nori  eHacuatur,potert 
tia  oiimino  debilis  efle  oftenditur:6<;  propter  hoc  perniciofum,  Statim  alia  ratione  uti/ 
turidemPhilotheus,inquiens, 

•na  a^cicexi/iiiji.a  Jt  m  «J}/>cwHt  «rat  i  jluLaius^y^  tjj:  (Sp 

ideft,aliterffi  quod  fi  fuperflua  euacUailtur, febris  uero  maneat,himorufri  abudantiafli 
gm’ficatur:fi  autem  non  euacuatur,potentia  imbecillis  efle  fignificatirfiSC  propter  hoc, 
ktale.  Oribafius  hic  dubium  facit.  Cum  fepe  Uideamus  rigores  in  tertiana, 8c  itt  qtio/ 
tiiana,  cur  non  moriuntur  aegri  f  Rcfpondet,  fi  febri  fuperuenerit  rigor,  &  debilis  fue/ 
rit  ager,tunc  mortale  eft .  Adde  tu,in  tertiana  SC  quotidiana  aegrum  non  efle  in  febre, 
cum  rigor  accidit,  fed  in  principio  febris,  dC  etiam  hon  elTe  imbecillem:5i  quSdo  in  ter^ 
tiana  K  quotidiana  rigores  fiunt, febres  funt  intermittentes.  Caufam  uero  affert  Oribai , 
fius  talem  cUr  fit  letale, quia(inquit^biliofUfe  humor  iam  Uitalia  penetrauit  &:  occidit. 
'galenvs 

Non  idetii  eft  fi  quis  diXerit ,  Si  inciderit,  8C  fi  incidat .  VerbUm  eriim  Inciderit, 
unum  fignificat  rigoris  infultum ,  incidat  uero  plures .  Semd  igitiir  rigore  inciV 
dente,nodum  liquet, ari  mors,ari  iudicatio  optima  fit  fecUttira .  Poteft  enim  S»C  proptet 
Uirium  imbecillitatem  cafus  elTe  letalisipotdt  aUtem  8C  iudicatio  pericUlOfa, bonum  ta 
men  habere  firiem.  Saepius  uero  fieri  rigorem  febre  nori  deficiente, SC  alioquin  borium 
non  eft,in  uirium  autem  fadiis  imbecillitat^erniciofus.Nam  fi  aliqu^uacUatio  rigo 
rem  fubfequatur,qu5  nullam  faciat  intermiflionem, propter  utruntp  dillolui  liominem 
fit  uerifimile,8£  quia  uis  imbecillis  ferre  non  poteft  rigoris  agitationem,86  quia  ab  eud 
cuatione  dilfcluitur.Si  uero  folus  accidat  rigor,nulla  euacuatione  fubfequente,utrom 
modo  cafus  caret  bonitate.Nam  &  ficuti  mala  caufa  uim  corporis  tangef,8t  malum  fi/ 
gnum  erit  illius  indicans  imbecillitatem ,  quae  folita  erat  nOxios  humores  in  rigoribus! 
euacuare,nunc  uero  hoc  non  poteft  efficere. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,m  modo  loqUendi  aphorifmi  diuerfitatem  efle, quoniam 
aliqui  codices  habet  u0i3-t<i8,ideft  indderitiallj  habent  ideft  inddat,multum<p 

differunt:nam  inciderit, unum  tantum  rigoris  infultUm  notatiincidat  Uero,plures.ideo 
Galenus  magis  approbare  uidetur,qUQd  legariiUs  ideft  incidat, ut  mUlti  rigOru 

infultus  annotenturrqUia  uno  folum  rigorum  infuliufa<fto,anmors  cofequi  debeat,an 
bona  iudicatio,praEnotare  non  pofliimusinam  poflet  efle  letalis  ob  uirium  imbecillita/ 
tmipoffet  etiam  iudicatio  periculola  fieri, tamen  in  bonum  firiem  tenderet.  At  quod  ni 
gor  in  hon  intermittente  febre  fepiUs  fiat,  non  Iblum  bonum  non  eft,  led  in  imbedlli/ 
tate  iririum  eft  ualde  perniciofum. 

s  E  c  y  N  D  o  Galenus  fuum  intentu  experiens  profequitur,  inquiens.  Si  eiiacuatic» 
aliqua  rigorem  lequatur,  tamen  iritermiflione  non  faciat,  ob  utruni^  homo  diflbluiturf 
prmo  quia  uis  imbecillis  rigoris  agitatione  ferre  non  poteft ;  fecundo  ab  euacuatione 
™loluitur:8f  ideo  fi  cum  euacuatione  aliqua  fiat  rigor,tamen  non  ceflet  fcbris,maluiii 
dt,fl  modo  abfqi  euacuatione  rigor  incidat.  Cafus  dl  petnidofus,quoriia  eft  mala  cau/ 
malum  fignSicaufa  etenim  mala  eft,qUia  uires  corporis  debilitat :  malum  fignuni 
at,qma  uirium  imbecillitatem  oftenditinempe  in  rigoribus  noxij  humores  euacuari  10 
lentiquod  effici  non  poteft  in  hoc  cafu,ucl  quod  non  effidtur. 

Qiiod  legitur, Et  quia  uis  imbeeilUs  ferre  non  poteft  rigoris  agitationem ,id  iiocabu 


«58  L  I  B  R  I  CLV  A  R  T  I 

Ium  Agitationem, Gr*ce dicit  vv  Lhmv.quod  interpretari  poteft, pugnam  uel  turba, 
nonem.  In  fine  fere  Commenti  quum  dicitur, Illius  indicans  imbecillitate.deeft  h» 
particula  Extremamdegi  enim  debet,IIIius  indicans  extremam  imbecillitatejniGntce 
enim  eft, 


EXcreationes  in  febribus  non  intermittentibus,liuids,ctuents,fcetid*,oni/ 
nes  mal*,8i:  biliofe.Et  fi  bene  exeunt, fiue  per  alui  excretionem,Gue  pcf 
urinas,  bdn®.  Si uero  non  aliquid  eorum  qua:  iuuant,  per  hac  loca  excerni/ 
tur,  malum. 

SRASAVO LVS 

NOS  fblum  in  febribus  non  intermittentibus  id  uerum  eft  quod  hic  ab  Hippocra/ 
te  dicitur,imd  SC  in  intermitteribus  in  ipfa  fanitate,ideft  in  infebria,liaida  exaemen 
ta,  cruenta, foetida  dC  biliofa,  malum  quidportendunttcum  febre  uero  non  intermitten 
te  deterius  quid  fi^ificarttmon  eniixi  pollent  talia  excrementa  exire, nifi  intriniecg  par 
tes  male  affeiffae  foilTent.T  amen  quonam  modo  exeant,  confiderare  oportetjflquidem 
bene  exeant, ideft  comode,eo  quod  bene  ferat  atger,  di  alleuietur.bonum  lignum  eft, 
quia  fignificat  natura  expurgari,  SC  has  prauas  materias  uincere  Si  uero  male  exierint, 
ideft  facile  non  toleret,imd  nocumenta, faftidia,8i  dolores  incurrat,persimae  funcquia 
talium  materierum  multitudinem  fignifi eant,  quae  deni^  quum  exeuntjinteriment,^ 
leger  nihil  proficiet  Si  uero  aliquid  ex  his  rebus  quae  non  iuuat,excernalur;fed  potius 
iuuant, fi  in  corpore  perftent, etiam  malum  eft.Intellige  aute  excretiones  per  quecuncj 
locum  exeant,  uel  per  urinas,  uel  per  aluum,  uel  per  uomitum,uel^er  lputum,ud  per 
nares.nam  per  has  omnes  partes  materiaehic  enumeratae  exire  polIimt,uel  liuidaefint 
uel  cruentae, uel  foetidae, uel  biliolae,uel  fecudum  alium  aftedium  diipofitac.Philotheus; 
dicit,  quod  o'  snejiy  itpoeurnis  ots  miaixa  Jiolyruaty.  ideftpracfens 

aphorilmus  a  prauis  lignis  bonum  iudicium  facit 
Ai  fci5;j6(id.ii(Ir,ideftexaeatioes.}Qua£funti^utaperosemilIa,quibusfupramaIam 
pedloris  affedfionem  fignificatur;tamcn  Hippoaates  ipfe  de  quocun(^  excretionisge 
nere  fe  loqui  oftedit,quia  dicit  fiue  per  alui  excrctionem.  At  p^rticulariterCut  Galenus 
dicit)de  excretione,quac  per  Os  fif,  fermonem  habet;  propterea  illi  recentes  qui  legunt 
Excretiones,ideft  excrementa,Hippocratis  mentem  non  attingunt  Nempe  potius  le/ 
gendum  eft  Excreationes;  quia  primo  inhac  parte  de  exaementis  quae  per  os  exeunt 
femonem  habet. 

^  ■m<n  Ttvs^mim  ideft,in  febribus  non  intermittentibus,]  Quamuis  ah/ 

folute  malum  fit  etiam  in  interfflittetibus,&  in  illo  qui  febre  caretnam  indicatur  in  pe 
<Sore  malas  affediones  elle,  quia  excreauis  a  petftore  proprie  fluunt,licet  6C  a  capite  SC 
a  uentriculo  quandot^  prouenianttfed  tunc  maxime  funt  excreatus,  quando  a  petSore 
tiel  'a  pulmone  uel  a-canna  pulmonis  ueniunt  Oribafius  tame  hoc  lentire  non  uidetur, 
ftd  potius  per  excreationes  felinam  quae  per  os  decurrat,intelligit ;  nam(ut  dicit)aliud 
eft  excreatio,ah'ud  tuflts,aliud  non  excreare,8t  non  tufsirettamen  quicquid  fit,nos  om 
hia  Iputa  intelligimus,qu3e  uel  a  pe<ftore,uel  a  pulmone,  uel  a  canna  cum  tuffi  exeunt 
iiel  quae  a  capite  per  modum  rafcationis,  uel  a  uentriculo  per  uomitum  quendam  pro/ 
dire  folent  Philotheus  firapliciter  intelIigit,omne  genus  excretionum  per  quamcuntp 
partem  exeant,inquiens,  sofeisr©-,»  oj*  Sgaiy,»  Jlst 

9»in(<,oa49^[J  amy.  ideft,  uel  per  os  uentriculi,uel  per  urinas,  uel  per  alui  excremeta,uel 
per  pracebdionem  emittatur,praua  fimt .  Si  uero  caufem  petieris  cur  fint  praua,ftatira 
dicit praua  elle,  ideft, quoniam ra 

tione  fymptomatis,  K  non  lege  naturte  euacuantur .  D  einde  fequitur,  «  A  lara  jnvv 
ixKSiSSdny  iyg&a  an  viyif  (finosl  tKKZiviySUix,K^  ti  Hia  ■  ideft,  fi'  ueropoft 

concodione  expellantur,bona  limttquoniam  ratione  naturae  expelluntur,  dC  non  uio/ 

Ktu  mitifliclt.  ideft  Et  liuidx,  ]  Qiiat  in  cinericium  colorem  cum  nigredine  quadam 


aphorismvs  xlvii  fiy# 

^  fere  uerguntlllam  enim  liuidam  carnem  uocamiis,quj  {wrcufla  fufie,ob 

*’fK^f.mcotufionem,cum  obfcuritate  quadam  pallefcit.  Si  fignaillaobnfgra  liuores 
iiannir  Oiium  uero  in  febre  non  intermittente  liuida  iputa  apparuerint,  praua  in/ 
f  nt^m  in  ibiritualibus  membris,  mortificatio  quatdam  figmficatur.  Humores 
feiritu  Driuari,huc  colorem  faciunt. Quum  deinde  per  os  exeut,  liuorem  habent* 
^  fofritus  «  naturalis  caloris  extindionem  oftendit.  Vnde  K  a  Philotheo  dicitur,  * 
inAi/rw  «  Hg9af<iac,iu  ^  ««  rpa^asuf-neitct  tj®  -tch 

•^tioncs  per  fauces  8d  afpaam  arteriam  ante  codionem  fa 

Cruenta:.]  Quum  enim  cruenti  exacatus  in  febre  non  intermit 
tente  apparuerint, in  pedoris  partibus  uenam  quandam  apertam  efle  fignificatur,  quia 
de  puris  eruetis  intelligit.Eft  enim  cruor,fanguis  extra  uenas.  Idem  fentit  Philotheus* 
dt  A  cunarUei  eji  RfAny  ideft,  CTuenta:  uero  ob  exefionem  uafis.  Si  uero  dixe/ , 

tis  non uideriuerum,quodinnOnintermittentib«s  febribus  excretiones  cruentae  fine 
miae  quia  auenta  fputa  in  laterali  morbo  fanitatis  Ipeciem  pracftant,8C  tamen  non  iw 
termit^te  febre  corrupti  funt,  qui  morbo  laterali  laborant .  Refpondemus,in  laterali 
morbo  non  efle  ueras  auentas  excretiones,fed  ita  mixtas, ut  luteum  quedam  colorem 
prz  fe  ferant,  tamen  8C  in  laterali  morbo  peiores  funt  hae  cruentae  excretiones  quam  al< 
b*  K  quampurac  luteae: quom'am  morbi  longitudinem  fignificant, 

K«  JlvaoiMtt ,  ideft  Et  foetidae.  ]  fcilicet  excretiones  malae  funt,  quia  in  ipiritualibiR 
partibus  corruptionem  fignificant, uel  ulcus,uel  aliquod  in  eifdem  partibus  pefltmumj 
unde  a:  Philotheus  hic  dicit,  dtJidlvmiAaimnnJim,  ideft,  foetid*  autem  corruptioi/, 
nes  figraficant.  •  -  , , 

■.  Kcir  ideft  Et  biliofae  ]  exaeUones  malae  funt,quia  ex  ipfis  in  fpirit ualibus 

partibus  accenfio  fignificatur.  Hae  etemm  partes  ex  quibus  fputum  educitur, funt  bile 
plcnac,quae  eft  humor  calidus,accedens,8C  qui  xftum  in  illis  partibus  facit, Philotheua 
^cit,  i(sa  tu  icxfav>y.  ideft, K  biliofae  bilis  abimdanriam  fignificaint. 

'  m<rM  Httxnl ,  ideft  Omnes  malae.  ]  fcilicet  praedidac  excretiones.  Leonicenus  hanc 
particulam  ante  illam  Biliofat,habebat  in  fuo  cotextutnam  hoc  modo  legebat,  Liuidae 
SC  cruenta:  X  foetidae  omnes,malae  SC  biliofae.Et  eodem  modo  antiquus  meus  contex/ 
tus  habebat.  Sed  a  quodam  antiquo  Corredus  eft, ut  illa  particula  ideft  bilio/ 

fe, illam  praecedat  5ra<ria  luewii,  ideft  Omnes  malae.  Aldinus  etiam  cotextus,Si  ottmes 
alij  Graeci  quos  uidi,ante  illam  particulJ  Omnes  malae,habent  illam  Biliofe:eodemcg 
modo  in  fuo  contextu  habuit  Theodorus.  Sed  in  alio  longe  maiori  differunt,  quia  AI/ 
dinus  contextus  illam  particulam  Omnes.non  appheat  illi  particulae  Malae :  at  potius 
cum  praecedentibus,ut  fenfum  feciat ,  Liuidae  8C  cruentae  8f  foetidae  5C  biliofe  omnes, 
malae.  Hoc  tamen  quantum  ad  aphotilmi  intelledione  nihil  facit, quoniam  uel  omnes 
praedidae  excretiones  fint  malae,  uel  malae  omnes,  ad  excretiones  femper  refertur:  QC  eft 
particula  excretiones  imiuerlaliter  determinans,  K  non  illam  particulam  Malae.  Orf 
baCus  hanc  partem  ita  interpretatur ,  fi  in  febribus  excretiones  liuidae  aut  criicfltae  aufi 
fcetidae  aut  biliofae  fuerint,malum  eft:qiua  uena  aut  corrumpitur  aut  defuda^  5}it  ulce/ 
ratur;fi  rumpitur, 8C  defeendit  in  concauitate  humor, Sf  multo  tempore  illic  detlpetur, 
occidit  loc&m,K  mortem  infert  multis  modis.In  primis,  quia  ex  ipfo  fangiiine  nutritus 
Corpus;dcinde,qnia  occidit  locura:tcrtio, quia  mortificat  aegrotum.Liuidumfignificaf. 
quod  extra  uas  Ht.Cruetum,quod  uena  difrupta  fit.Odor  grauis,fignum  eft  quia  mul/ 
to  tempore  locum  putrefecit ,  &  ideo  mortem  operatur :  nam  quando  uena  rumpitur, 
non  etjcitur,fcd  in  loco  detinetur. 

As5f  .  ideft,  Et  fi  befte  exeUnt, bonae.  ]  Dicuntur  uero  exaes 
tiones  bene  exire,  quaecuncp  cum  codione  exCunt,  cum  bona  tolerantia. Vnde  ifiai 
excretiones  fimt  bona:,  quando  facile  exeunt ,  6C  aeger  in  declinatione  fit :  8C  ideo  per 
modum  crifis  exeunt.  Sunt  uero  bonae, quia  fignificant  naturam  fuperare  materiam,8f 
Ulam  iam  expellere  coepilTe .  Haec  pars  cum  praecedenti  iungenda  eft,  quamuis  aliqift 
fint,qui  potius  cum  fequcntl  coniuxerinuut  dicant.  Si  bene  exeant, quae  per  fccelTum* 

&pa( 


K  per  iirinam  exeunt, bona  efle .  Nobis  aute  uidemr  hanc  particulam, &  cum  his  oiKt- 
prteceduntjdC  cum  his  quae  fequuntur  iungi  pofle  H  debere. 

«ifl  TO  2j«.  ideft.  Et  per  feceffum,^  per  urinani.]Bona  funter, 

.  cretiones, qua  bene  exeunt :  bene  autem  exeunt,qua  poft  codhonem  exeunq  8C  as 
facile  tolerat:unde  excrementa  per  feceflum  8C  per  urinam  liuida,  cruenta, foenda  S£  M 
liofa, omnia  funt  inala.  Sed  fi  bene  exierint/cilicet  codia  materia, ST  ager  fadle  toleet; 
nonfuntmala,im6bona.PhiIotheus  quocp  dicit,  ijfjjos  dunyA  ^ 

efetwjrftiray  ixxeivctiXeat.  ideft, fecundum  eimdem  morem,  8C  in  urinis,&  in  exoert^ 
nib us  alui  g  deiedhones  excretis.Intelligit  ant  bonas  efle, qua  n-Wif/.i.poft  codho 

nem  fiunt,  8f  ager  facile  feraqmalas  uero  quj  ante  co(ftionem,8C  ager  difficulter  ferat, 

«p  </?  7J  'JS'  imeinna  ilj»  -ff/  •ri-auy  TsTOp,i«titsV,  ideft,  fi  uero  nihil  ex  his 

qua  iuuant,per  hac  loca  exaetu  eft,malum.]  ideft,Si  per  hacloca,fcilicetper  utinani 
8d  per  feceflum ,  imo  Si  per  iputum  aliqUa  exeant,  qua  non  iuiiant,!!  excernantur, ma/ 

•Ium  eft,  quia  quum  non  iuuent  fi  excernantur,potius  retinenda  funt,  quam  expellmda. 
Theodorus  in  fiia  inferpretatioe  alium  feniinn  facere  uidetur,quam  a  Galeno  dicatur 
uel  ab  iplb  Hippocrate  fiatNempehoc  modo  interpretatur;at  fi  mliil  commodeper  ea 
loca  excernitur, malo  eft :  tmde  fienti  prius  dixerat,  deietSiones  Si  urinas  bene  iuuare 
qua  commode  exeunttita  hic  oppofitum  diciqqua  per  illa  loca  non  commode  exen^ 
malum  eftjlla  uero  non  comode  exeOnt, qua  coda  non  fimt,Si  qua  dum  exeunt,non 
facile  feruntur.Nobis  uero  (ut  in  Galeni  commentatione  uidere  licebit)  id  magis  arri» 
det,  quod  fuperius  didum  A ,  fi  uero  per  hac  loca  mhil  excernitur  eorum  qua  iuuant 
quando  excernuntur, maliun  eft ;  qUia  fi  nihil  excernitur,  tamen  adfiuuires  imbecilles 
cflTe  fignificatur, 

GALENVS 

Forte  conueniens  fuerat  dodrina  aphoriftica  dici  compendiofius,omnes  prae 
uas  exaetiones,  quum  bene  exeut  ad  bonum  terminari.  Hippoaates  uero  non  ita 
locutus  eft,  fed  primum  quidem  trium  generum  excretionum  meminit, Si  eius  quafe 
per  os,8C  eiUs  qua  fit  per  aluum  inferiorem,Si  tertia  qua  fit  per  urmas.Deinde  Si  eius 
qua  fit  per  os  magis  particulatim  Non  enim  fimpliciter  dixit,prauas  exaetiones  bene 
exeuntes  bonas  efle,fed  fpeciatim  ipfarum  meminit, inquiens:  Liuida, cruentf,fetida, 

&  biliofa.Vna  autem  comimis  eft  inhifce  omnibus  ratio.Mala  excrctionesllintpra/ 
uarumfigna  dilpofitionu.  Si  fiunt  fapius  eodem  modo,quo  in  ulcaibus  putridis,qut« 
bus  liquores  fanfofi  defluimt, nihil  diipofitioni  confaentes.  Nonnunquam  uero  ita  fic 
cuti  pus,  ex  abfcelTu  diffupto  bene  expurgans  partem  patientem.Infficia  uero  quod  be 
ne  excernatur,maxima  funt,S£  codio,8i  bona  tolaantia,  cum  ipfis  uao  Si  morbifpe/ 
aes, Si  cum  his  tempus  anni, Si  regio,8i  atas.  Si  natura  agrotantis .  Quod  uao  eft  in 
fiUe  aphorifini,  duobus  modis  fcriptum  inuenitur.In  qnibufdam  qmdem,ut  antea  feri/ 
ptum  eft ,  Si  uao  non  aliquid  eorum  qua  iuuantexcematur .  In  quibufdam  uao  fine 
particula  Non, hoc  modo.  Si  uao  aliquid  eorum  qua  iuuant, excematur.Et  ait  lecun 
dUm  primam  feripturam  farno  talis.  Si  aliquid  eorum  qug  non  iuuant  excreta, uidetur 
euacuatiP,fli6n  eft  bonum. Secundum  uao  fecundam  feripturam, fi  aliquid  eorum  qua 
iuuarif,‘8i  Rmt  animali  conuenientia,excanatur,non  eft  bonum.  Melior  autem  eft  feri 
ptura^^rifert'' 

■■  BRASAVOLVS 

■  P'i(fiiib"'GaIenUs'Hippocratemcorrigereuidetur:namquumdodrina  aphotifti/ 
Cabreiiis 'elfe  debeat,Hipp6crates  breuius  dicae  potuiflet.  Omnes  praua  exaetiones 
qiium  Bferie'  exaint,  adbonum  terminaritquum  uero  male,  ad  malum. 

s  E  c  V  N  D  o  Hippoaatis  fenfum  explicat, qui  breuita  tranfigae  uoluerit ;  fed  de 
tribus 'exaetionum  generibus  fermoriori  fecerit,per  os,per  feceflum  SC  pa  urtnam,K 
quod  magis  particularita  de  excretione  per  os  locutus  fit ;  nam  particularita  non  di/ 

Xit.prauas  exaetiones  bene  exeimtes  efle  bonas, (ed  ipfarum  meminit, liuida,auentf, 

•,  K  cateratdicens.Ex  hociginir  fumi  poteft,  in  prima  aphorifini  parte  hoc  non  Intendi, 
quod  exaeationes  liuida, auenta,SC  caterf,fint  mala;  fed  hic  fit  totus  Si  intega  fe^  ^ 

fus ,  In  febribus  non  intermittentibus  excretiones  liuida  auenta,foetida,biliofe,8i  ▼ 

omnes 


APHORISMTS  XLVII  <f« 

omnes  edam  malas  praeter  iftas,fi  bene  exeant, funt  bonevrt  omnes  quidem  malas  en« 
«neret,  fed  ob  bonum  exitum  bonas  efle  dicat,  qua:  de  fe,8C  aliter  eflfent  malas;  efficium 
«ur  uero  bonae,  uel  bonum  flgnificant  per  uiam  figni,8i  etiam  per  uiam  caufac,quia  be/ 
neexetmt.  „  ,  r  i  .  c 

QuodlegittffjHippoaates  uero  non  ita  fecit,  Graece  eft,  o  tTnroKfaiHS  sme  a- 

Quod  etiam  legitur, &  eius  quae  fit  per  aluum  inferiorem,  Graece  eft  toi/  </!«:> 

v»f»<^«(',ideft)6^  eius  quae  fit  per  alui  excretionem, 

^  Quod  edam  Leonicenus  interpretatus  eft  magis  particulatim,  Graeci  imum  folum 

«oburn  habent 

tertio  Galenus  docet,  efle  unam  comunem  rationem  in  his  ex  crementis, quik 
prauae  exactiones,  femper  prauaru  dilpofitionu  figna  exiftunt,  8C  ideo  dupliciter  fiunt, 
ficud  in  abfceflTibus  contin^ttquandocj  exit  fames  ichor,  qui  exiens  nullam  utilita> 
tempraeftafquandocp  pus  uerum  exit,  quodillamparte,inqua  ulcus  eft,  probeexpuf/ 
gatln  his  quae  excemunturidem  condicit,  quandocp  aliqua  excernuntur,  ex  his  quae  ■ 
nihil  confenmt  excreta,quand6e5  conferunt, quia  bene  excreta  funt. Hic  fcito  GalenS 
.duobus  uocabuhs  uti,»^oijef,  !ruo;/,'Leonicenus  interpretatus  eft  liquores  fax 
niofos,a-v«i'  uao  pus.  Nos  in  illo  Aphoriimo  fecundi  libri,qui  incipit  Du4uis.fit,quid 
nomine  ichoris,K  nomine  pyi {ignificetur,ubatim  docmmus.  nam  arvo;; uaum.pus, 
cotfhim  SC  perfecium  uocant  Graeci authores:  uero  eft  aquofa  fanies,qu«  ex  ulcc/ 

ribus  exit,apud  Celfum  inco(fla,quf  a  recentibus  uirus  8C  uirulentianimcupatUr.  Si  au, 
tem  de  his  nominibus  ampliorem  doiferinam  pacupias,praecitatam  quadragefimifepti 
«ni  fecundi  libri  aphorifmi  commentationem  noftram  legas,in  qiabus  haec  diffufiflime 
patracSatur.Non  ab  reigitur  Leonicenus  interpretatus  eft  ideft,faniofos  liquo 

tes,quia  fempa  eft  aquoia  fanies. 

Quod  legitur,8i:  fiut  fepius  eodem  modo,  Graece  habetur,  usu  (iSjr 

«TOf,  ideft,§:;  fiunt  faepe  quidem  eodem  modo,  , 

qvarto  Galenusdoca,quibusfignishaecprauaexcremcntabene  excerni coi 
gnofcipoflit.duouerofimtpraecipuafigna,co(fliolcilicetmateriaum,KbonatolCTan 
da.  Sunt  deinde  alia  figna  concomitanda,  quae  8C  fi  non  fint  fempa  omnia,nihil  tamen 
referuhaccuao  funt, tempus  anni,regio,aetas,8^  aegrotatis  natura,  quaehaec  excremen 
ta  faciunt,  augent,  uel  non  augent. 

QiiodlegitunKcumhis  tempus  anni,  Graece  habetur  v^iiir««JjTluiS>^tciide{i,SC 
poft  ipfam  anni  tempus . 

Denicp  Galenus  docet  in  ultima  Aphoriimipatteduplicemle<Sioneinueniri,Vna, 
quae  negatiue  legit,  ut  fupaius  fecimdam  aphorifmi  partem  expofuerat,  fcilicet  fi  uao 
non  aliquid  eorum, quae  iuuant, fcilicet  quando  excCTnuntur,pahsec  loca  excanatur, 
malum  eft. ut  fi  quando  ideft,  lanies  aquoia  ab  ulcaibus  exit,  tunc  unu  exit, quod 

exiens  nihil  confert,ideo  malum  eft.  Altaa  leiSio  affirmariua  cft,quac  ita  legit.  Si  uaa 
«eat  aliquid  eoriun  quae  conferunt, malum  efttquia  omnino,fi  qug  conferunt, exeant, 
boi^  eflVnonpotell.  At  Galenus  ledionemprimamfecundaepraefert,  quamuis  ux 

APHORISMVS  XLVIII 

IN  febribus  non  intermittentibus:  (I partes  exterioresfrigidae,interiores  urunt 
tur,&  fiam  habeat,letale  eft. 

BRASAVOLVS 

QAL  ENO  m'detur  in  praefend  Aphoriimo  hanc  pardculam,in  febribus  non  inta/ 
«uttetibus,  exjiiperfluo  addita  eflTe,  quia  hic  cafus  nun^  inueniri  poteft,nifi  in  febribus 
non  mtermittetibusttamen  ex  fupafluo  non  additur,  quia  genus  febris  Ipedficatur,  ne 
qim  petat  an  hoc  in  omni  febre  fiat,  immore  uera  hoc  in  intenfiffJmis  &  Calidiffimis  fe 
eribus  folum inuenitur,quod  exteriores  partes  frigidf  finf,interiores  urantur,  fidm 
kk  habeant 


«6z  .LIBRI  «iVARTI 

habeant.cum  haeeinscgro  aliquo  inuenerisjletalefignum  eflfeiudtcafo,  quohiamnota 
tur  inflamationem  aliquam  in  profundiore  corporis  parte, uel  eryfipelas  inueniri.  pro- 
pterea  totus  calor  ad  illum  locu  currit, Sf  extrinfecac  partes  frigidae  relinquutur.  immo 
^  cum  uires  ob  intenfilTimafebrcm  imbecilles  fiunt,exteriores  partes  frigefcunt,int& 
riores  uero  calefcuntiquia  naturalis  calor  paulatim  contrahitur.  Sed  GribaCus  hic  du 
bitat,  quia  faepe  in  typicis  febribus  frigus  eireuidemus,fitim,8C  ardorem,  attamen  non 
fuit  mortale,ne<^  malum.Relpodet,in  typicis  febribus  illa  efle  ante  acceflJonem,fed  in 
his  de  quibus  agit  Hippocrates,  fimt  poft  accefflonem;  imdefiipponitur, efle  prius  fo 
forem  8^  imbecillitatem,^  quod  hxc  deinde  fuperueniant,tunc  fignum  letale  eft,  quia 
in  uitali  loco  adhuc  natura  cum  humoribus  ludatur,  &  naturalis  calor  per  locum  pa/- 
tientem  decurrit,8C  dumnatura  quaerit  liberare, mfa  potius  occidit  aegrotum.  Celliisfl 
bro  fecimdo  cipite  fexto,ubi  defignis  morris  diflerit, hunc  Aphorifmumrrferens, illa 
his  uerbis  interpretatur.  Aut  cui  febreaequenon  quiefeete  exterior  pars  friget, interior 
.  fic  calet  ut  etiam  frtim  faciat. 

^  (AeeABaren  Tri/ftwnt/.  ideft,  In  febribus  non  intermittentibus.]  qm'a  in  in/ 
;termittenibus  hic  cafus  non  cotingit,  licet  Oribafius  id  uoluifle  uifus  fit,fed  in  acc^o/ 
nibiis.nos  autemnullo  modo  fieri  dicimus, quia  in  acceffionibus  exteriora  frigida  non 
funt.y  interiora  urunturlat  inprinciptjs  exteriora  dC  interiora  frigida  uidenf,nec  opus 
eft  fitim  adelie.  Adde,  quod  in  intermittetibus  non  perfeuerat  frigus,  ut  in  his  fecit  qu* 
non  intermittentes  funt,  quando  ob  imbecillitatem  frigefeere  contingit. 

«V  7«  4v}gii  s .  ideft.  Si  partes  exteriores  frigidae  fint.  ]  Tu  uero  per  exteriores 
partes  eutemintellige,8i  omnes  fuperficiales  partes,in  quibus  frigus  tadufenrirepof/ 
fumus.naisqui  acgrotat,uel  frigus  non(Bntit,uclfentirenon  eft  opus,  fedeftmedicus, 

,  &  affidentesiaeger  uero  de  fummo  calore  conqueritur,  unde  &  fi  exteriores  partes  ge/ 
_Ufcerc  perfentias,ipfe  jger  non  fentit,  ied  detegit  feipiiim,  K  fe  totum  arderc  putat.  Ma 
xime  uero  hacc  frigiditas  circa partes.extremas  fentitur.hoc  eft  caput, frontcin,manus, 
pedes :  unde  SC  Hippoaates  in  primo  Aphorifmo  feptimi  libri  dicet.  In  morbis  acutis 
.frigus partium extremarum,malum.  quoniam  ut  Galenus  in  commento  dicet,  ibi  in/ 
flammationem  eflTe  fignificatur.&C  Hippocrates  in  fecundo  Prognofticorum  libro,  fe/ 
dione  quarta  inquit,  Si  caput,manus,ac  pedes  frigidi  funt,uenne,coftis(5  calentibus, 

.  malum  eft, ubi  uides  hic  Hippocratem  extremas  partes,  caput  fcilicet,manus  dC  pedes 
Ipecificare. 

TK  </S  s»A(/  xediiTM.  ideft.  Interiores  ta-antur.lper  interiores  partes,  pedoris  partes, 
SC  uentris  potiflimuintelIige,ut  fecundo  Prognofticorum  ab  Hippocrate  dicimr,quia 
italpecificat,uentre,  coftis^  calentibusiper  uentrem  partes  a  uentriculo  infra  intellige; 

,  per  coftas  pedus,non  quidem  extrinfecas  collas,  quonia  illat  pollent  efle  frigidae,ideft, 
cutis  fuperior  qua:  coftas  integit,  uri  uero  eft  intenfiflima  caliditatem  habere,  quale  ha/ 
bent  qui  «e«/o»i/,ideft,ardentcmfebrem,quaeacutaeft,patiuntur.Ideohoc(ut  Galenus 
,  in  fecundo  Prognofticorumlibro  fedionequarta  docet,6i in  primo  Aphoriimo  fepti/ 
mi  libri)  reperiri  nonpoteft  nifi  in  febre  acuta,  in  diuturna  aute  non  inuenitur.  [)er  hacc 
!  enim  qug  in  aliquo  aegro  inueniutur,Philotheus  dicit,  quod  Hippocrates  <i!»Asi  <pMy 
ttovlui  avm  ^  mi}  ojrAayj^Mif, «  4<'ei’r‘^«f,ideft,oftendit  inflammationem  efle  in  uifee/ 
ribus,uel  eryfipelam.8i  talem  rationem  reddit,  t?r«i/?ii » ifim}  itftvwu/  mistm.  ? 

•n}  tAt  eiV,  traorSlia  n5>os7«^7tt(<t7K.^  littfvni  metfu  A  5?/ 

t/iji Kcutmti.djsiciw  ^veirrtAaTet  oSwccnSs^rt/ 

,  m».  ideft.  Quoniam  natura  patienti  parti  prouidet,8£  interioribus  partibus  naturali  c^ 
lore  fiiccurrit,  8C  hinc  qua:  extra  iunt  frigefcunfcquac  uero  intus  uruntur.Igitur  ob  ui/ 
fceris  inflammationeminlIgnem,uel  ob  eryfipelam,mors  fequitur. 

Km  J'i'Uur  ideft, 8C fitim  habeat.]  ex  hoc  cnimincendio,ueIinuentriailo,uelin 
pedore  tanta  fitis  inducitur ,  ut  in  his  cafibus  nigerrimam  linguam  plerunque  uideas  SC 
.  afperrimamiquiaa  fuperabundanti calore  intrinfeco  humidum  mtbrorum  exltccatix. 
'  Ideo  fit  firis  intenla,  quam  Philotheus  ingentem  inflammationem  fignifleare  his  uerbis 
oftendtt,  07J  <A'  » <)iAij.>t»v«,  ,/ljAsi  h  Jll-i-a-  ideft,quod  autem  inflammatio  inii/ 

gnis  uel  memorabilis  ftqlltis  oftendit.  Cum  hacc  iudicia  in  aegro  aUquo  uideris,iudica 

lignum 


aphorishVs  XLvril  t«i 

f  rnium  cHe  uis  imbecillis,  tam  arduam  8i  acutam  segrittf 

quarhscfymptotnata  faciat, ferre  non  poterit-  Oribafius  inhpminibtis  Coitall 
.  opoijtanis  de  hac  repulchrum  exemplum  tribuit, inquiens;  frigidx  ideo  funt  partes 
exttiiores,quia  derelinquit  calor  fuperficie,&  interius  refugit,  K  tale  quiddS  tunc  pati 
tur  corpus  hiiftis,  quale  Conftantinopolis, cuius  ciuesconcurrentesadpalatiumquo/ 

tidie  ubi  fmfaint  domum  ardere  currunt  cum  (itulis,  ut  liberent  domiJ.  Ctttn  ergo  ceD 

farit  incendium, abeunt, Krurfus  augeri permittunt.Sic8t  natura  Uultlibcrare,iedpO/' 
lius  occidit, quam  liberet-haec  Oribdius.At  multis  de  caufis  fieri  poteft  quod  exterio 
ta  frigeant,  K  interiora  caleat.una  caufa  poteft  elTejUenarum  fiC  arteriarum  obftrU<lKo, 
illarum  inquam  qua:  ad  extrinfecas  partes  tendfitldeo  naturalis  calor,qUi  per  has  uias 
iranlit,ad  nas  partes  calore  illuftradas  peruenirenon  poterit.  Si  deinde  intus  in  humo/ 
tibus  corruptio  adfincum  extra  eumtatio  fieri  non  poflit,prauumlignum  eft.AliaCaU 
fa  poteft  efle  «afla  materia,glutinofa,8C  liehementer  firigida,  quae  iif  uapores  paulatim 
tefoluatur,qui  cum  funt  intus,  calidi  funt.  At  ad  curim  exeuntes,  quia  a  naturali  calori 
abducuntur, SC  elongantur, K  frigidi  efficiiStur.  Sed  in  Aphoriimi  cafli,  pOtiflimUm  eft 
oiata’iabilioia,quae  intus  inflammationem  facit,  ut  Galenus  in  commento  edocebit; 
quando<5  tamen  iyncopis  extremorum  frigiditatem  indlicinquandocp  materia  frigida 
in  interioribus  partibus  fita,  hoc  idem  fecit,  quando  naturalem  calorem  intus  obudet: 
quandocp  bilis  aaffa  in  caufa  eft,  aqua  uel  nulli,  uel  pauci  uaporeseleuantur,qui  refol 
uuntut:propterea  intrinfeca  calet, K  extrinfeca  frigent,fed  hacc  adre  ipfam  nihil  factat, 

*  GALENVS 

DI  G  N  V  M  ammaduerfione  eft  nimquid  huiufcemodi  callis  polfint  in  febre  fieri 
intermittente.  Ego  enim  nec^  uidi,ne(^  animo  capio. Videntur  fiquidem  folis  aC 
dderein  febribus,quac  caufones  ab  incendio  nomin3tur,perniciolis,  uel  fi  aliter  libeat 
appellare  ualdemalignis,uelutilipyrijs.  Nulla  uero  febris  aliaprofundiora  perurit,  cU 
terefrigeratameqi  enim  mitior  caufon,necp  tertiana,  quatduae  febres  prae  cacteris  funt 
calidimmac.  Videtur  itaque  non  diftindionis  gratia  in  aphorifmo  adiedffe.  In  febribus 
nonintermittentibusjfedfimilem  protuliffe  fermonem  illi  quo  didtur,Vertebracaute 
quae  in  ipina  funtmon  quafi  aliqua  alia  corporis  parte  fint  uertebrac,  fed  ueluti  fi  ita  di/ 
ceretur,  V ertebra  quibus  hoc  ineft,  ut  in  ipina  finuSt  nunc  ita  fermonem  Hippoaatis 
audiemus.  Si  profundat  partes  urantur,  cute  refrigerata,  letale  eft.fit  autem  hoc  in  non/ 
nullis  febribus  nonintermittentibus.Caufe  uero  huius  talis  exiftit, quando  aliqua  for/  . 
tis  inflammatio  in  corporis  parte  profundjiori,  uel  Bryflpelas  euenerin  t,  totus  ex  toto 
corpore  fanguis  ad  locum  trahitur  patientem, at^  ideo  uruntur  profunda,fed  cutis  re/ 
frigeratuTiUt  fitinprincipijs  accelTionum. 

BRASAVOLVS. 

PRIMO  Galenus  dubitare  uidetur,  an  hate  iymptomata  in  febre  non  intermittett/ 
tefieri  contingat.Re^ondet,fenun^  id  uidifle,nec  animo  caperepofle,  quomodo  ac/ 
ddere  poflit.quoniam  hacc  in  folis  illis  febribus  fieri  uidentur,quse  caufones  ab  incen/ 
dio  nominantur,quaE  uel  perniciofae  funt, uel  admodumalignac,  ut  funt  lipyriac. etenim 
nullae alig febres  hoc  facerepofTunt.immo  nec  mitior  caufon,nec  tertianae, qug  funt  fe 
brium  calidiffimae  id  facere poflunt-Vnde  in  folis  magnis  caufonibus  idfieri  cotingit. 

Quodlegitur,  Valde  malignis,  Graece  habetur,  ideft,  maligniflimis, 

quae  in  pefflmam  confiietudinem  abierunt. 

Quod  legitur,  Sicuti  lipyrijs,  Aam/etiat  Graece  dicitur,  cito  lipyriam  febrem  eflre,irt 
qua  exteriora  frigent,8C  interiora  calent,  eflecj  peffimam  febrem.  Galenus  infecundo 
Prognofticorum  in  fine  commenti  quarti, relegathocnomenlipyria  ad  illas  omnes  fe 
bres,in  quibus  interiora  calent,  exteriora  fi-igidaiimt. 

-  s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, in  hoc  aphorifmo  non  efle  additam  hanc  particula,in 
tebribiis  intermittentibus,  diftin<ftionis^atia,fcd  hunc  fermone  illi  fimilem  efle,  quaa 
do  tacimus,uertebrgquac  funtinfpina.  non  enim  didtur  qujfuntinipina,diftin(ftionis 
gratia,  eo  quod  aliqu  j  uertebr  j  inueniantur,  qum  in  fpina  non  fint,  fed  fenfus  eft,  uerte/ 
Dtae  qu^funt  in  Qiina, ideft,  quibus  hoc  indi  ut  in  ^ina  fint.Eodem  modo,  non  dicitur, 
kk  i  haec 


««4  libri.  Ci.V  A,RTT  . 

hscc  fymptomatainfebribus  intermittentibus  l?eri,eo  quod  in  alijsctiam  febribus  fieri 
contingant.fcdquiainhisfolum  inducuntur,utfenfus  fit)haccquibusdatumeftinfe/ 
bribusnonintermittenribus  fblumfierfiutillafiguiafit,qucaCramaticispIeosafmos 

nuncupatur,de  dua  longius  ipfi  diilerunt. 

TERTIO  Galenus  Aphorifmirationcmaflignatinquies,cuminprofundacorpo 

fis  parte  inflamatio  aliqua,  uelcryfipelas  confingit,  natura  fanper  illuc  ex  toto  corpo/ 
refanguinem  tranfmittit,  unde  profundiores  illsc  partes  uruntur,  8C  cutis  refrigeratur. 
Curis  uero  itarefriMatur  ut  inaccefflonumprinciprjs  fieri  folet.  Hanc  eandem  ratio/ 
nem  SC  in  fecundo  Prognofticorum  libroj  cornmento  quarto  ftipcrius  citato,  &  in  pri/ 
mo  Aphorifino  feptimi  libri  etiam  fuperius  citato  Galenus  reddit. 

APHORISMVS  .XLIX 

I  Nfebre  non  intermittente,filabrum,uel  oculus, uelnafiiSjUelfupercilium  pef/ 
uertatur,  uel  non  uideat,  ue[  non  audiat,  tam  debili  exiftente  corpore  quicquid 
horum  euenerit  mors  proxima  eft. 

BRASAVOLVS 

Q_vrc  cj_ViD  incommodi mali aecidat, quando irires  imbecilles fimt,id omne 
perniciofum  efl:,8f  quateuriep  mala  figna  apparent, eadem  perniciofaefle  conflat.unde 
in  non  intermittente  febre, in  qua  uires  debiles  fint.  Si  lalyum,  uel  oculus,  uel  nafus,uel 
fuperciliumperuertatur,ueInon  uideat, uel  non  audiat,quicquidhorum  acciderit,  uel 
unum,  uel  duo,uel  plura, uel  omnia  c6tingant,mortem  propinquam,  &  fae  in  limine 
efie  fignificant.nam  per  unum  horu, plurium, uel  omniu  in  capite  cerebro  uehemens 
nocumentum  uel  iam  adeire,uel  fieri  fignificatur.  Philothetis  Aphorifmum  iftumhoc 
modo  introducit,  ^  tw  miiiix  (BStu:  Atya,  <^(Aeipi/  Kxii&i/ . 

»a  is  TO{/  «m  xivH-nKSy,  idcft,In  pratfenti  aphorifino  mortalia  figna 

enumerat, K  ab  animalibus  potentqs,uelmotorr)S  demonftrationem  accipit.  Celfusli 
bro  fecundo  capite  fexto  hunc  aphorifinuitareferf,eadcm<5  labra, 8fnares,oculi9, 
palpebr*,K  fupercilia,  aliquaue  ex  his  peruertuntur,  is<|  propter  imbecillitatem  iam 
nonaudit,autnonuidet,eadem  mors  denuntiatur,  ut  ex  Celfo  uideripolTitjnonuidc/ 
re,  &  non  audire  ad  imbecillitatem  referri. 

<ft«Aa7n>p7j  TTVsirS,  ideft,in  febre  non  intermittete.]  quia  intermittentes  febres,. 
autnuriquam,mitrari(rimeinterimunt.nempe(ut  Galenus  fuperius  edocebat)  cuim 
termittunt, quietem  aliquam  condonant  propterea  uires  reficiuntur,  qute  prius  in  affli 
«flionebC  pugna  imbecilliores  redditae  erant.  ,  . 

«V^^BAsj.ideft,  Si  labrum]fcilicet  perucrtatiff.perucrliones  iftg  de  quibus  fermonem 
habetPIippocratcs,ob  neruorum  contradlionemad  fua  principia  fadlac  funt.  Si  unius 
partis  oris,ncrui  contrabanttn-,5f  haec  cotradio  non  fit  ob  aegritudine,  quae  labro  inhae 
reat,  fcilicet  cum  potius  ob  cerebri  atgritudine  cum  febrenon  intermittete,&riiriu  de/ 
bilitate,fignum  letale  eft. Si  uero  cotradio  litrinque  fiat,in  una  oris  parte  obtortio  non 
inducitur,fed  utrincp  potius  mufculorumtradio,  ut  os  fere  apertum  detinere  cogatur,. 
&  hinc  mortem  prope  efTcCgnificatur.nam  (utPhilotheus  dicit) 

(xoTjit  l*  <j)AtJ,(i»v«s  'Z£I  IvKttf  «A».  #7>t  -ny  Irf  otsti  carairtiiiy  iip'  tsKSU-rt 

■Hfosixyslvx  (iier*  'fiisflipMcu.S  ■ntires  Ji  cnrxo-yti!  iulxvs-  fdeft, inordinata  caliditas  ex 
cerebri  inflammatione  fignificatur,  quaeSil  exficcitate  conuulflonem  operatur,  aqua 
praedidae  partes  peruertuntur.  T alis  autwn  conuulfio  immedicabilis.  Aliam  ratio/, 
nem  idem  Philothetis  reddit  inquiens,  3«  tiSi  <iIjA»7W,ideft» 

Qtiodipiritus  animalis  imbecillitas  fignificatur.  • 

« ot^xAye!.  ideft,ueloculus.l  fcilicetperuertatur  ob  eandem  caufam- 
»  yif.  ideft,  uel  nafus,l  fcilicet  pCruertatur,  ob  praedidam  caufam, 8f  non  ob  aliquam  , 
quae  in  ipfo  membro  fit.  , 

J  ctpgvs  Jix^xcfX.]  ideft,  uel  fupercilium  peruertatur,  quod  ob  eandemfiat  caufam, 
SCnonpropter  aliquid  quod  in  membro  fiqfedob  cerebrum  fiat,  mortem  figmficat» 


APH6R!  SMyS  XtIX  «f ' 

flribafiusdetabfodubitatjqmain  paralyfifepc  iridcmtlslabiiim  torqueri alia,tsl/' 
_onfequiturmors.Refpondet,cufebre,&  debilitate  fignificari  per  ifta,prmdpiu, 
fdeft)cerebrtim  pati, ptopterea  mors  fequitur..Hippocrates  ifl  libro  De  morborum  de/ 
cretorio, plura  ex  his  quae  in  hoc  Aphorifmo  funt,  enumerat,  non  tamen  integrum  A/ 
i5horifmumK'continuatum,utdepIuribusalijs  facit. 

Sj,(t»j8Asrf?.idcft,Sinonuiderit.]non uidetautemob magnamin  cerebro  Iglionem, 

<]uiaiamuifluifpiritusnontrafeuntadoculum,d£exhauftilunt.namficutinafic6tor/ 

fqperdlioruin,8i  labiorum  fieri  non  poterat  nifl  ob  ma^u  in  cerebro  hoctimen 
nim,«el  a  materia uenenofa,  uel  ab  abfceflii  fadlum,8C  confequenter  partes  circa  facie 
contrahuntur;itauifiuifpiritusexficcantur,undehinohuident  qui  haec  habent,  Kta/ 
(es  funt  qui  morti  proximi  limt. 

ideft.  Si  non  audiuerit.]  propter  eandem  caufam,quia  auditiui  ^iritt» 
fint  exhaufti,  8f  aures  fuo  officio  non  fungantur. 

*</!»  torns  rnii  offljtaT©'.  ideft, iam  debili  exiftente  corpore.]  Immo  haec  fieri 
noti  poliunqnifi  cum  magna  corporis  debilitate.pracfertim  fi  multa  fint,  bC  non  unuirt 
folumttamenSChocpofitOjficutiplerunjpeuenitletale.  ; 

J,»j  wTSTiay  ideft, QuodcuncJ  horum  fit.]  hoc  dicit  Hippocrates,  ne  quis 

putet  neceffarium  efte,  omnia  haec  fi'gna3deffe,fed  uel  unum,  uel  plura,  uel  omnia  ad/ 
fint,idfemperconfequitur.  , 

tjj/veiSwaaof.  ideft, propinqua  mors  eft.]  at  quanto  plura  figna  adfuerint, tanto  ma 
gisfignificatur,  mortem  propinquiorem  efte.  Philotheus  notat  ab  Hippocrate  laello/ 
nem  poni,8i  uirium  motiuarum  8C  fenfitiuarum,inquicns,  otj  *(;  ;^eA9r,»  fi} 

xivH^xds  oi^erTjxKf 

y»,  ttgtj  7K  Astmt.ideft,  Sciendum  quod  dicens,fi  liiperdlium,uel  nafus  perueftatur,mO 
duas  potentias  pati  fignificat.Senifiles  aute,perid  quod  dicit.  Si  non  uiderit,SC  reliqua. 
Si  uero  hacc  iudicia  adfuerint, odfaug  fecftionis  primi  Prognofticorum  libri  habetur, fd 
licet  quod  aegri  facies  non  erit  fimilis  fibi  bene  ualenri,immo  quammaxime  contraria, 
quia  obtortatpropterea  fignum  perniciofifflmum.quae  uero  in  nona,  decima,  &  tertia/ 
decima  fecfiione  dicuntur,  ad  hoc  propofitum  non  faciut,quiafunt  alia  figna  ab  his  par/ 
tibuSjK  ab  his  membris  fumpta :  tamen  quintadecima  primi  Prognofticorum  fedio/ 
ne, huius  aph  orifmi  fententiam  fere  deferibit  inquiens.  Si  peruertiiur,  aut  liuida  palpe/ 
bra  eft, aut  labrum, aut  nafus,  cum  aliquo  alio  figno,mortcm  prope  efte  fciendum  eft.Id 
aliud  fignum  erit,  fi  non  uideat,fi  non  audiat, cum  uiriu  imbecillitate.  Hic^  ab  Hippo/ 
crate  de  palpebrae  liuiditate  ponitur,  quod  in  aphorifmo  non  eft.  8C  Galenus  animad/ 
uertitinaliquibus  codicibus  non  legi  peruertitur,fed  diftrahitur.  Hippocrates  in  coti/ 
texfu  illius  partis  noneft  ufus  eodem  uerbo,quo  hic  utitur,  fcilicet  !wisf'i<foiicu,  fed  in/ 
quit  »i/iA'w7rvAsi,j.5!/!iTK!,  ideft, Si  Obortum fiat.Interpretes  uertut,fiperuerritur.  Ga 
lenus  uero  in  eommeto  illius  partis  dicit  cu/di  «tS  xscitwiil^y  'n  fiyvci>,  ideft,pro  eo  quod 
dicitur  peruerfum,poni  diftra(!ium,in  aliquibus  codicibus. 

G  AL  E  N V  S 

PA  R  T  I  V  M  fiunt  peruerfiones,  extentis,  atque  contradlis  his  qui  ad  easneriii 
pertingunt.  Quod  autem  extendantur,  hoc  ipfis  accidin  uel  propter  inflamma/ 
tionesjuel  duros  tumores,  aut  ficcitates,aut  immodicas  frigiditates.  Hacc  autem  gra/ 
uia  funt,quando  prope  neruorum  originem  fuerint  conftituta. Quare  cUm  febris  cott/ 
«hua  fuerit,  K  aeger  debilis,  nonabfque  rarione  mortem  efTe  uicinameft  exiftiman/ 
dum.Multo  autem  magis,  quando  non  audiat  aliquis,  ud  non  uideat  propter  uinuris 
fenfibilis  debilitatem. 

RRASAVOLVS 

P  R I H  o  Galenus  doceriquomodo  peruerfiones  fiant.fiuntinquamperiterfionesi 
quas  <<bspo(f (Cf  uocat, quando  nerui extenduntur  contrahuntur.ab  una  nan»  parte 
exeduntur,  ab  alia  contrahuntur. 

Quodlegitut,  extentis  atque  contradis  fjs  qui  ad  eas  nerui  perringtmf,ibi  deeft  una 
kk  j  parucula 


«gg  LIBRI  OyAKft  > 

parricula,ad  propria  principia, quscm  fliapafte  mtei^poni  debet,  contraAis' Ki|s  •Joci' 
modo,  extentis  atcj  contracftis  ad  propria  prindpia.ijs  qm  ad  eas  nerui  pertingat  Grae 
ce  enim  dicitur  TerDfiWam,  k9«  irtuitAasjiWaji  m'  rccs  i^ias  «fjfis  -mii  as  tthm 

TB(r  . 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, ob  quam  caufam  nerm' extendantur,id  fit  uel  propter, 
inflamationem,uel  duros  tumores, uel  ingentes  ficcitates,uel  ingentes  frigiditates, quj 
grauia  fimt,quandoqui  dem  prope  originem  neruoriim  conftituta  fuerint. 

Quodlegitur,hoc  ipfis  accidit, illa  particula,  ipiis,fuperflua  eft,  8C  in  Grsco  cOdi^ 

TERTIO  Galenus  Aphorifmi  fententiam  infert, in  febre  non  intermittente  aegro 
exiftentedebili,mors  propinqua  eft, fed  eo  maxime  cunonaudiat,ueInonuideat, quia 
uis  fen^ilis  magna  etiam  debilitas  lignificatur. 


APHORISHVS  L 


Bi  in  febre  non  intermittente  difficultas  fpiradi,5£ delirium  acciderit, letale. 


.  i  ■  B  R  A  s  A  V  o  L  VS.  ' 

HIPPOCRATIS  fermo  in  febre  non  intermittente  adhuc  perfeuerat,in  qua  filpl 
tandi  difficultatem  inueneris,  SC  fimul  delirium,  letale  fignum  eUe  iudicato.quonia  per 
haec  duo  in  cerebro,8C  in  partibus  ipiritualibus  nocumentum  efle  denotatur,  quod  no/ 
cumentum  non  partium  effe  oportet,aliter  haec  fymptomatanon  confequerentur.  Phi 
lothcus  hocmodo  Aphorifmum  introducit,  t/lvrwmi  «visots».  «utscikI  h  tiu 

jKicAr  llbt',»  nvKvli.  H  ctfMX, «  jtixjiiexsu  irvxr»,  ^mSSce  tm/Tn 

msi^iyi^iis  i(S“  gf«i«s  i  fiiycs  ^  TSixsTiVKiira.mriiys^Tliu  ^«(fficuului  t/lfAsl-id 
eft,DyIpnoeaeftmalarefpiratio.Ipfaigiturmagnaeft,ucIdenfa,  uelmagna  8Crara,  uel 
pania  8C  denfa,uel  parua&C  rara, hic  igitur  de  magna  8C  rara  Hippoaati  fermo  eft,  ip& 
enim  delirium  oftdidit.  . 

Celfus  libro  fecundo  capite  fexto  de  fignis  mortis  diflerens,  inquit  hoc  effe  fignum 
mortis, aut  qui  febre  aeque  non  quiefeente,  fimul  delirio,8f  ipirandi  difficultate  uexa 
tur.  Hippocrates  quoque  in  libro  Demorborum  deaetorio,  hunc  Aphorifmum  pro 
parte  deferibit. 

«wcreKnf,  ^  5rwj>sTS  fcx  Jix^amvTt.  ided,  Quibusinfebrenonintermittente.]Inali/  ■ 
quibus  contextibus  legitur  «ire,  ideft,  ubi,  8f  ita  in  fuo  contextu  Leonicenus  habuit.  , 
Theodorus  uerolegebatcxsCioii,,  quia  interpretatus  eft, Quibusjtamen  ad  reiintelle/ 
<flionem,quicquid  legatur  nihil  rrfert.  At  quamuis  haec  ligna  in  febre  non  intermitten/ 
tepeffimafint,&  letalia,  tamen  opus  eft  ita  intelligere  quodnon  fiant  ratione  febris  tnc 
uexantis,quoniam  multi  funt,qui  in  febre delirSt,  8f  Ijiirandi  difficultatem  habent,  fed  ■■ 
non  perfeuerantrquoniam  cum  ad  inclinationem  illius  accelTionis  perueniut,  haec  cel> 
fant.proptereaopus  eft,&  quodperleueret,8C  quod  ex  cerebri  8C  pedoris  laefipnefiat, 
uel  faltem  ex  laefiotie  fepti  tranfuerfi,  ad  quam  8C  difficultas  anhelitus,  8C  deliria  coiv 
fequuntur. 

&v<ryrm<e'  j-irnia.  ideft,  Difficultas  anhelitus  fit.]  quae  ex  febris  acceffionenon  fe>  ■ 
quatur,  fed  ex  laefionelpiritualiummembrorum,quiamateria  uel  in  pulmonibus,  uel 
in  pedoribus,  uel  inalijsfpiritualibus  partibus  fita  fit,  8Ctali  modo  fita  quod  pfeueret, 
m^um  fignum  eft,  «/li/o-jrwue  uero  eft  ipirandi  difficultas,  8C  eft’ Afthmaris  fpedes,de 
qua  in  tertio  libro  abunde  tradauimus  -Ideo  ne  eadem  femper  repetere  cogamur,  tu  ad  ' 
locumillum  recurras,  inquoSC  Aflhmatis  ipecies  &  diftindiones  pofuimus.  Philo/ 
theus  uero  exponit,  quid  intelligendum  fit  per  dyfpnoeam,inquiens,  tstisj  k9“ 

c^ucc  «eicnvtx,  ideft,hoc  eftmagna,8ir  rara  reipiratio. 

Kat^xif^sinwH.  ideft,SC  delirium  fiat.]  quod  ex  materia  in  capite  cometa  fit,  uel  iir 
pedore, quae abfce(ruminducat,a  quo  fumi  caputpetentes  eleuetur.Tamenpoffemus, 
etia  intelligere,  quod  hacc  ui  febris  'inducerent, luiatefa  febris  fua  caliditate  perfeueriite 

cerebrum 


A  ?  HO  K  I  SM  VS  1  ,  i'Si- 

.  ^iaare  pofTet ,  8^  deliria  facere.  Eodem  m  odo  fi  adeo  exiccire  pedloris  I 

'eitos  ut  commode  moueri  non  podcnt,  anhelitus  difficultatem  inferrent :  unde  8i  6b 
fehrem  hzc  fieri  poflenti  At  quia  nonpofluntnifi  amagna  caufafieri,  &  tali  que 

mortem  inducat, etiam  fi  a  fola  febre  fiant,propterea  addit, 

eai-itoiiMii.ideftjLethalefignumefthoc.:  Namhisfiippofitis.inhispaftiBusingehSi 
nocumentum  cfleoftenditur,quod  uel  ad  abfceflum.uel  ad  materias  in  ipfis  cotentas,* 
uelad  ipfem  febrem  lumis  exiccanfem  confequitur.  OmniUm  uero  horirm  caufam 

efredicit  PhilotheuSjOTJ » /iW’  tAu  eluAsi  isvmy^iu.HJi  •^«ipicnujfAy  iyA(p<e 

isu.yirii»  «T»  «  Mcarvotct , «  tjs  leit  rtuj  ■:^x<pg<>irtwlu/  c/j»  JjAeffw  •fS'*  «iXiryii/ 

,/>«(/ uft'  ^  jrviiliVfvn- 

J(sa  TWra-M HAxiifitvl i  m/xjryo>i,&w(is(k  «/f',7rWa  7^«  ■rav  lyxic^xAsy,  y^mta  ■^x/ 
^ffuvbu.Mxn  «  Jlvinrmx  ?l  5fJ«${io««/»f,ideft ,  Qiiod  quidem  cof  pafTum 

Se  oftenditjfcilicet  difficultas  anhelitus, deliris  liero, cerebru.  fit  aut  ipfa  difficultas  ati 
teUtus  que  S  deliriu  nuntiat, ob  nocumentS  IpiritUaliu  organoru  inflammatione  patf 
entiadeliriu  uero,  quoniS  mittuntur  uapores  ad  caebru.  Ut  uidere  eft  inperipneUmo/ 
nia ,  fit  uero  in  peripneumonia  inflamatio  in  pulmoe  8C  propter  hac  refpiratio  laeditur, 
Euaporans  aSt  ad  cerebrSmittit,6e deliriu  facit, quamobre  difficultas  anhelitus  deliriS 
praicedit.Haec  Phfloth.  Vnde  tu  hinc  notare  debes ,  Hippocrate  anhelitus  difficultate 
prius  pofuiffe,  deinde  deliriu,  quia  frequeter  ad  1  jfione  qup  in  capite  eft,  deliria  fequut, 

GALENVS 

FI  T  quidem  nonnimquam ex  eadem  caufa horum utruncp,8A  difficultas  fpirandi, 
K  deliriu, patiente  cerebro, 8i  tunc  apparet  Ipiritus,  ut  ipfe  in  prognoftico  inquit, 
magnus,exmultointeruallo,hoceftmagrius8Ararus.  Contingit  aut  K propter  aliqu3 
earum  pirtiumquserefpirationiobferuiuntjpaffione, fpirandi  difficultas.NamKmor 
buslateralis,Kpulmonisinf[ammati6es,8ireliqug  thoracis,  at(p  pulmonis  paliiories,’ 
fpirandi  faciunt  difficultatem-Htec  uero  omnia pfriculofa  funt, febre  prarfertim  conti< 
nuaadiuntfta.Nam  femper  cum  tali  fieri  confueuenmt, quare  K  hic  uerba  illa,  Cum  fe 
brtno  intermittente,  eade  iridetur  ratione  effe  dicfta ,  qua  etia  in  aphorifmo  antecedere, 

BR.ASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet  quod  ab  una  eadem  caufa  horum  Utf  tmcp  fit,  &  anheli/ 
ms  difficultas,S<:  delirium,ut  a  cerebro  latfomam  hoclgfo  deliria  fiunt,8i:  in  delirtjs  an/ 
helifus  difficultas  inducitimquoniam  qui  delirant,fortes  imaginationes, 8Aualde  fixas 
habent ,  unde  uirtus  ad  anhelitum  procurandum ,  non  nifi  in  magna  neceflitate  redit, 
proptereama^um  anhelitum  facit,  fed  rarum,  quod  fere  omnibus  circa  aliquid  in/ 
tenfe  occuparis  contingit,  hi  rariorem  habent,fed  fortiorem  anhelitum  ■  rariorem  qui/ 
dem,quoniam  uis  circa  aliud  occupata  ad  mouendos  thoracis  mufculos,  qui  motu  uo/ 
luntario  monentur ,  non  accedit,  mfi  cum  neceffitatem  refrigerandi  cor  perfenferit. 
ideo  ob  hoc  uis  ipfamoleftata, magnum  anhelitum  facit, fed  nori  frequentem,  rartim  ue 
to,quia  circa  aliud  occupata.Ideo  ab  unamet  caufa  8f  deliria, &  anhelitus  difficultas  in/ 
fenmtur  lmmo  Sf  aliam  caufam  redderepoflemus,fcilicet  quod  cCrebro  larfo,nerm  Ia; 
duntut,& chartilagines,  K  excofequentipedforis  partes, quae  anhelitus  difficultatem 
faciunt .  e  contrario  a  caufa  difficultatis  anhelitus  prouenire  pofTunt .  Nam  fi  lateralis 
morbus  in  fepto  tranfuerfo  fit,  ab  hac  caufa  SC  una  difficultas  anhelitus.SiT  deliria  fiunt, 
propterea  greci hanc  partem  <}sy/xs ,  ideft  mentes  appellant ,  quia  ubi  in  ipfa  Ixfio  fue/ 
riqmmtis  tenebricofitas  deliria  fequuntur.tamehuiUs  no  meminit  Galenus,fed  illi 
fatfaitjuno  exemplo  offendere  quod  hsce duo  ab  una  caufa  ficri,nihil  impediat. 

pfffio  “'tfu  le^'tur,ex  eade  caufa, gracce  habetur, latt  tUrlxi/, 

tdeft  8C  per  unam  eandem  caufam. 

Quod  Iegftur,Magnus  ex  multo  interualIo,grscce  habetur,(»£j/«  -rt  ojB:  ot  id/ 
ewmagnus  K  per  multum .  tamen  Leonicenus  optime  finxit  fententiam  Hippocratis 
0£plicans,8C  dicens,magnus  ex  multo  interuallo. 

s  Ej:  V  N  D  o  Galen-docet,  fpirSdi  difficultate  fi'eri,etianullo  exiftente  in  cerebro  no 
tumeto, fed  fol6  in  partib.fpirituahbus,  ut  lateralis  morbus  dC  pulmois  inflamatio  bCc. 

kk  4  Tertia 


«8  lIBRi  Q_VARTt 

TERTIO  notat  GalenliSjliancparticuIanijin  febre  non  intetmittente.eodonhiG, 
do  intelligendum  effe  ut  in  aphorifmo  quadragefimootfiauo  expofuerat  illud,  fpondy 
Ii  dorfi .  eft  uero  pleonafmos ,  quia  non  funt  fpondylinifi  in  dorfo :  ita  hacc  fymptc^ 
mata  nonmii  innonintemuttentefebrecontingunttquiain  intermittente  fieri  non 
poflimt .  Ideo  eodem  modo ,  ut  ibi  fecimus ,  hanc  aphorifmi  particulam  intdligere 
oportet. 

Oribaflus  in  hac  parte  Galenum  refert ,  in  re  quam  nunquam  fommauit  Galenus, 
Dubitat  em'm  quid  habeat  delirium  cum  (fifficultate  fpirandi,  cum  in  diuerfo  corpori» 
Iocofiar.Refpondet,ah'adicihicaPelope,aIiaaLyco,fed  GJenum  reddere  rationen» 
anatomicam,  quia  prouida  natura  tres  mufculos  defcendentes  fecit  a  dextro  iugulo  ad 
dextram  coxam ,  &  duo  qui  in  orbem  circumeunt ,  circuli  modo  mittuntur ,  quorunt 
alij  apcriunt,ali)  claudimt,utnaturalemminiftrentmotum  ueifpiritum .  Neruiacere* 
bro  procedunt ,  K  comrnunionem  cum  mufculis  habent  8C  intexunt  carnes .  In  hi» 
autem  alienatio  fi^ificatiam  mufculos  a  tumore  pr  jfocatos,SCcerebrum  eis  compati, 
8C  dum  duo  principia, ideft  cor  dC  cerebrum  patiuntur,  qux  erit  Ipes  uitxf  At  tu  bene 

confidera,  nec  Galenumh3ccfomniaiIe,nec  eadem  inconuptatueritaticonuenire; 

A  PH  O  R  I  S  H  V  S  H 

IN  febribus  abfceflus ,  qui  ad  primas  iudicationes  non  foluunt»  longitudinem 
morbi  figtiificant. 

BRASAVOLVS 

;  SOLENT  plenmrp  febres,prjfertim  diuturnae  per  abfceiTus  judicari  .  Si  Uero  coa 
tingat  abfcelTum  fieri, &in  dieiudicatorio  tamen  morbus  non  foluitur,  hunc  morbum 
futurum  longum  indicato ,  quonjam  &  re  uera  denotatur  elTe  multitudinem  materia, 
quae  naturae  non  obedittSi  adde  quod  uirtus  non  eft  fupra  materiam  robufta ,  aliter  ad 
abfceiTum  totam  materia  propellereqitac^  iblutus  eflet.Immo  ut  Galenus  dicit,fi  rapn 
bus  ad  primas  iudicationes  non  finit, diuturnus  erit. 

Er  Tvis  TTi/jiqpiffip.ideft,  In  febribus.]  A  quacum^  materie  hac  febres  contingant, 
Amshjixrx  it«  fiviiAicc^Ti&s.ms  Tiywwtxefnat.  ideft,  Abiceflus  qui  ad  primas  iudi/ 
cationes  no  foluuntur,]  Hoc  eft,  Abfceffiis  illi quiin  febribus  fiunt,8<; in  primis  iudica 
fiombus,ideft,in  primis  diebus  iudicatorijs  non  foluuntur:  ut  fi  abfceffiis  febre  exiften 
tefiant ,  tamen  hic  abfceiTus  inprimis  diebus  iudicatorqs  nonfanetur ,  materigabun/ 
dantia  figniflcatur.propterea  inferre  oportebit ,  morbum  diuturnum  futurum.  Aliqui 
intelhgunt,non  folui  abfceffiis, ideft.non  rumpi :  re  uera  nifi difrumpantur ,  diuturr 
hus  eft  morbus,  quia  humoris  cruditas  flgnificatur .  T amen  nos  Hippocratem  intellu 
gimus ,  non  quod  non  rumpatur ,  fed  quod  non  fanetur .  Leonicenus  interpretatur, 
non  foluunt,  propterCa  nos  quandoqj  aphorifmo  hunc  fenftim  tribuebamus,quodfe.f 
bres  diuturnae  funt,  in  quibus  fiunt  abfceirus,& tamenipfiabfceffus  morbum,  ideft  fe 
brem  non  foluunt.  8C  hic  fenftis  omnino  uerus  eft,  tamen  Hippocratis  mentem  non 
exprimit, quia  grsca  Hippoaatis  uerba  offendunt, ipfum  defolutione  K  fanitate 
abfceffiis  loqui,non  autem  febrisi  Quid  uero  intelligendum  fit  per  primas  iudicariq 
hes, exponere  oportet.  Aliqui  ihtelligunt  uigefimum  diem,  alij  quadragefimum .  No» 
fpatium  triumfeptimanaru  intel%imus,  quod  eft  uiginti  dies .  Si  hos  pertranfeant  fgri 
ita  affecfti,  non  fanentur  abfcefws ,  multam  efle  materiam  flgnificatur ,  quae  apta  ^ 
diumorbum  conferuare-Philotheusuero  ita  exponit,  Bs>»7«e  «etVeis  Atj/a,  liut 
“ilu  txTiu  BfiS^W.ideft,  primas  iudicationes  dicit  quarta  8C  fextam  diem.  At  nos  non 

ita  Hippocratem  ar<Samus,qui3  no  funt  lon^  morbi  nifi  quadragefimadiem'  pertran 
fierinyfieri  aut  poteft  q,  ante  quadragefimu  diem  fanetur  hi  abfcefftis  qui  quarta  aut  fee 
kta  die  iudicati  non  fint.  Oribafius  exponit, fi  quis  febricitans  abfcefTum  habueritante 
criticum  diem ,  figniim  eft  uirtutem  elle  ualidam ,  qua:  illum  expelht :  Si  eruperit,  SC  a 
prima  aifi  non  receiTcrit  aegritudo, ab  undandam  fignificat  humoris  »  longam  acgiv 

tiidinem 


'A  P  H  0  R  I  S  15  V  i  .tf  iel 

milinctn  (Jtlia  tanta  fuit  copia  humoris  ut  abfceffum  moueret ,  qiltmi  afgtitudo  peitna/ 
nn-et  undeper  hiecpoftrema  uerba  Oribafius  intelligere  uideturnonquod  abfccffus 
foluatiir  fed  xgritudo.nulla  autem  alia  aegritudo  adeft  quam  febris. 

(Tsiiairump  idefl:, Morbi  longitudinem  fignificanr.l  Nam  multam  mate/ 
riam  prefentem oftendimtlunde  SC  a Philotheo diciturhanc  efle caufam,  SictiH-hnoxa 
«Siit  wOTif  </'87ta  71®?  Trt^^ifi.ideft,  Quoniam 

J^iacens  in  articulis  mataia  aaffior  eft,  8i  propter  hoc  adfui  codhonem  longo  tem/ 

poreind^ct.  galenvs  ;  • 

Sermo  ita  clarus  eft,  ut  forteJHlippoc .  no  indiguerit .  Liquet  enim  quod  eo  ipfo, ' 
quod  ad  primas  iudicatioes  rio  foiuStur,huiufcemodi  paffiones  fint  diu  duraturae. 
^  B  R  A  S  A  VOL  V  S  „  , 

GALENO  uidetur  huius  Aphorifmi  fermonemadeo  clarum  elTe,  ut  forte  Hippo/ 
crate  non  indigeat .  Nobis  quo^  uidetur,  Galenum  adeo  facileloqui,  utnoftra  erqro/ 
fitione  non  indigeat. 

APHORISMVS  LII 


QVicuncj  in  febribus, uel  in  alijs  morbis  fponte  illachiymant,  nihil  abfurdu: 
quiuero  non  fponte,ab(urdiusj 

BRASAVOLVi 

S  P  O  N  T  i  N  iE,  lachrymae  nihil  aliud  prs  fe  ferre  pofliint,  quam  illud  propter  quod 
fiunt,  ut  fl  quis  fponte  illachrymet ,  quia  ita  dii  placeat ,  aut  aliquod  ingens  malum  illi 
nuntiatum  Iit,  Atfinon  fint  fpontinac  lachrymj,fedabfcg  manifefta  caufa  fluant, ex  ce/ 
rebri  contentiua  uirtute  debili  id  fit,  quae  ipipotens  eft  ipfius  humiditates  retinere ,  fed 
mufculis  ob  humiditatem  relaxatis, profluunt.propterea  infebribus,uel  alqs  morbis,fl 
quis  fponte  illachrymet,  quia  lachryrnare  noluerit ,  uel  aliquid  finiftri  fibi  acciderit, 
malum  non  efl: .  At  fi  non  fponte  illachrymet,fed  abfcp  caufa  lachrymsc  fluant ,  abfur/ 
dum  eft,  &  malum ;  quiain  cerebro  ipfaltefio  fignificatur.  In  fpontinis  uero  lachrymis 
nihilmalifigniflcatur.undeSfPhilotheus  huius  Aphorilmi  interpretationem  hoc  rho 
doa^reiruseft,if«xfV«i'  vjf »  x'^uais  Jll  Ji  v  (Aeex^voy,  «i 

«TtftmjtT»?  </S,e(Ec  iiftwbu,  ifflCt  mTAlu/ (iivoTnaiKv,^^' ms  vAxs  ^  7»  xicpxAx-x 
tlj»<fAiyiu>vliu  iti  V7ri{iui<!>r&'vyXi&‘  tS'  </!(’  fl  xfchxixSs  AiiaMt»?, 

»  ruS  «  Ao}-^  tsel  iTnroxffCTa.  ideft  lachryma  eft  humiditatis  euacuatio  per  oculu .  fit 
autem  lachryma  uel  uoIuntarie,uel  inuoluntarie.Sf  uolimtarie  quidem ,  uel  propter  mi 
ferationem,uel  propter  priuationem  amicorum  K  diuitfarum.lnuoluntarie  aute,quan 
do  propter  dolorem, K  multam  trini  epotationem  materias  in  capite  calefieri  contingit: 
uel  propter  inflammationem  pelliculte  qug  oculis  inheret,  uel  propter  debilitatem  con 
tentiuae  potentfe,  de  qua  nunc  fermo  Hippocrati  eft.Hgc  Philotiieus. 

OHsmi  jt-fim  Ti-vs^^iojyJ  ^  mmy  «?A«cty  ce^fcestfcty.  ideft,  Quicuncg  in  febribus, Uel. 
in  alijsmorbis.]  Qiiamuis  inteipretari  poflemus  uel  in  alijs  imbecillitatibus,  tamen  ad 
rem  magis  eft  interpretari, in  alijs  morbis,quia  8C  praeter  febrem  multi  alij  morbi  fiinti 
tamen  nulli, uel  rariflimi  acuti  funt  abfcj  febre. 

tfiiaifimy  ti!«xfv!(CT(/.ideft,  Sponte  illachrymatit.]  uel  fecundum  uoluntate  iiel  fe^ 
eundum  propofitum,uel  fecundum  inftitutv5,uel  fecundum  deledum .  nam  hoc  uoca/ 
bulum  7>S.i«jt(n?  omnia  hfc  fignificat,immoSi  libaa  uoluntate  etia  fignificat .  Mihiip. 
potius  arridet,  quodinterpretemuruoluntarie,uelfecund5propofitu,  c^  iponte.Quia^ 
lemper  ubi  ufiis  eft  uocabulo  if)onte,quod  erat  grgea  lingua  «i7ii(4K7io?,de  euacuatione 
a  natura  intrinfecafada  fine  uoltintatis  imperio  intelligebatrhicuero  de  lachrymis  fer/' 
monem  hat«t,quac  per  uoluntatis  imperium  fad*  funt ,  uel  quae  caufam  aliqua  ab  ap/  ’ 
peam  fenfitiuo  dependentem  habeant .  Oribafius  harum  lachrymariim  ex  uoliihtafd 

exemplumt 


exen^Ium  dat,ut  fl  quis  uiCtans  homtneni,fingat  fibi  dolorem,  m  plangat  ^onte  uef 

fi  afFedus  corde  lachrymas  emittat  ’ 

ovJiv  «TOTrii/.ideft,  Nihil  abfurdum  efthocj  Cum  funtuplnntarisclachrymj,taine 

hoc  mali  habent,  quod  capitis  dolorem  inducerepofimt, 

o  >®OT»  AV*  eir  «•7!i7ri»^i)tr.fdeft,Quicunc^  aiKem  non  uoluntarie  (fdlicet 

lachrymant)  hoc  eft  abfurdius.]  C^a  m  ipfo  cerebro  f adio  fignatur. S cito  autem  inuo 
luntariasladirymas.mulris  decaidis  prouenu:epofle.unacaulapotefteffefeftuca,quf 
in  angulum  oculi  ceciderit.  Alia  cauta  poteft  elTe  particulares  oculorum  morbi, ut  S 
Ophthalmia.  Alia  cauta  poteft  effemagna  cerebri  naturalis  humiditas.8^  deh/s  omnb 
bus  Aphorifmus  uerus  non  eft,  quamuis  in  eifdem  cafibus  femper  malum  portendant, 
tamen  fiunt  quando^  lachrymac  ob  cerebri  concufflonem,  quarex  agitatione  fit  a  ma^ 
gno  nocumento  in  ipfo.  fiunt  etiam  a  nimia  caliditate  febrili  exiccanteSC  cerebri  hu/ 
miditatem  ad  oculum  exprimente,  fiunt  K  a  uirium  debilitate ,  propter  quam  mufcuA 
Ii  lachrymales  relaxantur,  SC  lachrymte  prodeunt .  His  omnibus  modis  Aphorifinus 
intelligi  poteft .  nam  experientia  in  his  qui  mori  debent,  inuoluntarias  lachry  mas  ob  ■ 
relaxationem  partium  Sf  oculorum,  K  cerebri,  circa  oculos  uidemus.  Solent  etiam 
pleruncp  exire  lachrymac  in  his  in  quibus  fanguis  e  naribus  fluxurus  eft.  unde  8C  Hip/ 
pocrates  in  pnmo  Bpidemiorum  libro  dicit ,  ^ibus  in  acutis  febribus ,  praecipue 
Caulonibus  inuoluntariae  lachrymac  fluunt, in  his  a  naribus  fanguinis  fluxus  expeiSan/ 
dus,niflfn  alijspemiciofefehabuerint.  inhis  enim  qui  male  habent,  non  fanguis  flu/ 
xum,  fed mortem  portendunt,  ut fimul  colligere  poflis,  quando fangirinis  fluxum, 
8f  quando  mortem  portendant.Idem  Hippoaatcs  in  quarto  Epidemiorum  libro  pro/ 
pennem  hunc  Aphorifinum  repetir  dicens, Qui  uoluntarie  lachrymant ,  malum  non 
eft:Qui  non  Iponte,  contra.  8f  in  principio  fexti libri  idem  dicit ,  lachryma  uolimtaric 
emanans  in  grauibus  morbis,8f  male  habentibus,bonu  eftjnon  uoluntarie  tiero  ccon/ 
tra.  Celfus  quom  capite  quarto  fecundi  libri  demalis  sgrotantiu  fignis  loquens,  inter 
alia  hoc  fcribit,lfne  uoluntate  lachrymare.T iwj  Celfum  perpende,  qui  Ipotite  no  dixit, 
fed  fine  uoluntate .  quia  illi  uiliim  eli  id  uocabulum  Tramytoir ,  illud  potius  Cgnificare 
apud  Hippocrate,  quam  Iponte .  propterea  &  Hippocrates  ipfeprimo  PrognofticorS 
librOj capite  quarto, (e<Sione  decimatertia  de  malis  lignis  quse  in  oculis  cxilimt,tra<3Ss, 
hoc  ponit,  aut  nolentes  illachryment :  in  quo  loco  Galenus  docet,  fi  quis  oblmpitudb 
nem,aut  fluxionem  aliquam  a  capite  illachrymet,eft  quidem  prattcr  natura  aBe(flus,ta 
niennonfignificatmorte.Siai5tfitpropterdebilitatemdetetoriacfacultatis,cxitiofum 
indicium  letale»^  eft.Philotheus<5  id  confi'rmat,fieri  fcilicet  dj»  fl  mcSu 

kLkhs  (iUu(t(iti»r.ideft,propta  fummam  debilitatem  contentiup  potentiac.Deni(5  Philo' 
theus  hoc  notariistui»  di  otj  t*  -rfii  ,  tstcs»  tiSI  0<}i9aA)<» ,  oMii  n  ari/ 

lice  idlxAua-cfi  cuivv  tyatr  lih  nsi9%Klxliu'  Jimaitii/ .  ideft ,  Sciendum  uero  quod  ex  parti-' 
culari  exemplo  hoc  eft  oculi, oftendittotum  corpus  contentiuam  potentiam  habere.  ' 
GALENVS 

DI  C  T  V  M  quidem  &  in  prognoftico,lachrymarfnon  efle  bonum  fignum,  quan¬ 
do  uidelicet  oculus  ipfenullum  affeiSum  habet  proprium, atcp  praecipuum, uelu-' 
tilippitudinem.uel  in  palpebris  alperitatem ,  uel  talealiqirid .  Nam  debilitas  qviatdam 
oftenditur  potentiae  contentiiiae ,  quando  K  fi  talia  non  adfunt,  illachrymant.Nonre- 
tSe  autem  fcriptum  fuit  abfurdius  comparatiue,  melius  em'm  fuerat  abfolute  abfur/ 
dum  dicere ,  K  mihi  uidetur  hic  error,  culpa  magis  primi  librarij,quam  ipCus  Hippo/ 
cratis  contigifle. 

BRASAVOLVS 

HOC  quoda  Galeno  in  primaparteponitur,  primo  Prognofticorulibroreperitur 
capite  quarto,  fttSione  decimatertia  in  quo  loco  Galenus  hp c  dicitifi  oculus  lachrymet, 
uel  ob  lippitudinem, uel  ob  alperitatem  in  palpebris ,  uel  ob  aliud  fimile,  hoc  fignificat 
quidem  affette  prteter  naturam,fed  no  fignificat  omnino  abolitionem.  Si  uero  propter 
debilitatem  uirtutis  detentiuae  fluant  Iachrymg,exiriofum  indicium  letaleqt  eft. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  Hippocrate  corrigit, ut  no  fitl^endum,abfurdius,ptt  tom 
parationem,fed  potius  fimpUciter,  abfurdum,  Atpotius  tudicathunc  fuilTe  librtrtj  erro 


APHORISMVS  tTI 

rem  aui  fcripf«ic  cu  debiridet  fcribere  «-nirty.8!  re  uefa  fictrti  (Jicetiat,  W/ 

lunt^as  lachryraas  nihil  abfurdi  prae  fe  ferre :  ita  hic  intelligendus ,  quod  non  fpou> 
tanez  aliquid  abfurdi  fignificent ,  Contextus  uero  Hagonenfis  in  fuperlatiuo  legit 
icmritKT^y ,  quodmflii  non  diiplicet ,  quamuis  Aldinus  contextus ,  &£  antiquus  n6> 
fler ,  K  multi  alij  i-mraT^cii  habeant,  immo  SC  Galenus  infuo  contextu  ita  fe  habutfl 
fl  fatetur. 

APHpRISMVS  Lltl 

QVibus  drea  dentes  in  febribus  quidam  lentores  nafcuncur ,  his  fortes  (lunt 
febres. 


B  RAS  A  V  6  L  VS 

LENTOtiEScirca  dentes  tam  in  fanis,  quam  in  aceris  generantutj  (ed  in  te^'s  citi/ 
us  llunqob  magnam  febris  caliditatem,  quae  naturam  a  capite  defcwidentem  circa  den 
tesexiccat  Jn  ianis  uero  etiam  ex  caliditateflunttfed  no  nifi  indiuturnotempore.Cum 
ergo  infebribus  lentores  quofdam  circa  dentes  uidebis,  hos  febres  intenfas  eile  indicar 
to.quoniamflretniffaeeireiit,hos  lentores  faltem  cito  non  inducerem. Philotheus  didf 
aniiaty  ^7w59k  tSI  es)^wss  v  v«  W«.ideft,  lignum  hic  dat  produdior 

nis  morbi  ad  tempus. 

qnsdiaiy  •fS'  i<A'ovmy,<^  r>iin  j-iVsif.ideft,  Qilibus  circa  detes 

in  febribus  lentores  fiant]  Non  ab  re  dixit  in  febribus,  quia8i  fine  febribus  fiunt  dert 
tes  uero  cooperiunt,  etiam  propinquain  gingiuarum  partem .  Sunt  autem  wietVair 
jyialentores ,  8C  uifeofitates  exiccatac  circa  dentes ,  qUa:  ex  uaporibtis  ab  humore  hur 
mido  in  caput  afeendentibus  fiunt,  quipoftea  condenfati,  &C  cralliufculus  htimqr 
cfFedfiad  os  defeendunt,  bC  circa  gingiuas  K  dentes  a  calore  febrili  exiccantur ,  8C  in 
fputanon  tranfeunt .  propterea  humiditas  illa  qu*  per  thodum  fputi  exire  deberet, ob 
febris  calorem  circa  dentes  exiccata  lentores  appellatur .  immo  gypfeam  naturam  lapi/ 

.  dcam4  adipifeuntur,  8C  ex  dentibus  pleruni^  laminae  tartaro  fimiles  eleuantur .  Huius 
rei  exemplum  dat  Oribafius  ita  fieri ,  ficuti  fi  quis  nouiter  caedat  ligna  e  filuis ,  8C 
■  apponat  illis  ignem ,  bC  dum  haec  lingua  faciunt  fumum ,  habent  humedationem-  ubi 
coniumpta  fuerit  humedatio ,  uelociter  flamma  efficitur ,  bC  tamen  fuliginem  in  fu/ 
perficicrelinquit.  Sic  itaip  natura  ex  glutinofo  humore  febrem  facit,  bL  ex  ipfo  eodem 
jimmorefumum  quendam in cerebrunofirum emittit, imdeK  dentes  inficiuntur,  quia 
,  in  cerebri  extremitate  poflti  funt,  SC  dum  iliud  inuenerit  medicus ,  timc  praedicit  tiehe/ 
mcntt'orem,8C  periculofiorem  febrem  adhuc  fore.  At  unum  fupponit  Oribafius,  quod 
femper  uerum  non  eft,fcilicet  febrem  ex  glutinofo  humore  femper  fieri.T amen  8C  Phi 
lotheus  idem  fentire  uidetur  inquidis ,  (rtty.cu.ts  yif  7r«j(scw  v/ilu>  cpKtyyxTmLu  M 
<5«pOTi;(ri>w.idcft,Significat  enim  crallam  materiam  Kpituitofam  effe  qu*  hoc  faciat. 
At  quomodo  lentores  ipfi  fiant,  eodem  fere  modo  Philotheus  docet,  ut  (iiperius  dida 
^,inguiens  tyimta  Jt  tsmi  50  tne‘y/uyjitiy,‘4'V}$uyyyySy  ovmy  scyiyu  ctriteosc/lcS! 
et  ri  Ja«  'S^M'rTay  w/isfiRvjit  vAKt.tffiKTrsj-cVfrdvM  ef  ts»  ««AVwtjejjj!  rt®  «iefi 
it9K|»5«'t.ideft,Sic  aut  fit  lentor, cu  in  uentriculi  ore  frigidi  humOres  fint ,  uaporabilitd' 
ad  dentium  gingiuas  afeendente  materia,  fupra  dentes  conaeta,  propterea  quod  iiint 
.  frigidi,  Kficci. 

>5C<'f«i3'(V«»-7w2oiVi/5S=».ideft,Fortesfiuntfebres.]  Quiamateriaeillathumidachon 
exiccarennir,pr*fertim  cito,nifi  ingens  caliditas  adeff«,que  illas  exiccaret.  Aliqui  le/ 
^nqfieri  febres  fortiores,  8d  diutin  niores,8C  ita  antiqua  translatio  habebat,  propterea 
Rerentes  errare  fecit,  qui  fecundum  ipiam  interpretantur  dicentes  qiiia  materia  eft 
CTaffi  uifcofa,propterea  aegrimdo  longa  eft.  At  quia  lentores  fiunt,  caliditas  eft  intenfa, 
a  febris  fortis .  Non  aduertunt' aiirem  quOd  materia  glutinofa  quae  eft  circa  dentes,il/  ■ 
f  febrem  fadat,&  quod  febris  non  poteft  elIefortis(ut  eorum  uerbis  litai) 

«uiul  bC  longa,  quoniam  omnes  uehementes  febres  cito,  terminantur. 


Celfi» 


Celftis  fibro  fecundo  capite  quarto  hanc  diaonem interpretari  uidetu» 
humores  glutinofos,K  ideo  de  fignis  jgrotantium  malis loquens,iftud  quocp  interma 
Ia  figna  connumerat,inquiens, habere  humorem  glutinofiim  dentibus  inhsrente.  Hw 
poaates  ipfc  quarto  Epidemiarum  libro  prope  finem, huncaphorifmum  fere  defS 
bit.  At  ipfe  non  dicit»  quod  febres  intenfefmt,{edquodita  habere  malum eft.  eiusuer-» 
bahaecfuntjQiubus  glutinofa  dentibus  haErent,malum  eft. 

G  A  L  E  N  V  s 

Ne  q_v  e  em'm  nafei  poflunt  huiufcemodi  lentores  line  caloris  multitudinepitute 
tofi  orem  humiditatem  exiccante, 

BRASAVOLVS 

G  A  L  E  N  V  s  de  his  lentoribus  ratione  reddit, quos  ob ingentem  calorem  encaden 
fes  fieri  dicit,quipituitolam  humiditatem  in  ore  exiftentem,^  circa  dentes  exiccat 
Quod  legitur,pituitofiprem  humiditatem  exiccantejGrarce  habetur  vvorfitt  ijAt» 
.  hic  uidere  potes  hanc  ditSionem  non  figmficare 

exiccante, fed  potius  fignificantejtatp  antiquus  nofter  contextus,  K  alif  mtilti  legunt 
fed  Aldinus  cotextus  habet  |*jajrs<r«f,ideft  exiccante,quod  magis  probo;&h  W  elle 
Galeni  letfiionem  arbitror,  quaminfuo  contextuLeoniceniimhabuifleconftat. 

APHORISMVS  Lim 

/^Vibus  plurimum  ficctetufles  leuiter  irritantes  in  febribus  ardentibus  Euar, 
V_^on  multum  fiti  infeftantur. 


BRASAVOLVS 

cty  I  febres  ardentes  patiimtin-,  quales  illae  fimt  quae  a  Grgeis  caulbnes  appellatur 
K  una  ficcam  tuffim  habent,  quae  *^im  non  multum  moleftet,hi  a  iiri  pai  u  moleftaH 
turttam  en  illae  febres  fuapte  natura  fitim  inducere  folent,  6C  caufa  eft,  quonia  hac  tuffes 
ab  aliqua  humida  materia ,  ad  pulmone»  ad  guttur,  8C  ad  celbphagum  defeendente,  & 
illas  partes  humediante  fiunt .  Ciun  ueroadhaspartes  deftillat,nifiimquandamindu/ 
cit,quac  tamen  ficca  eft,tiun  quia  materia  pauca,  tum  qiua  ab  ar dente  febre  exiccatur.' 

OHsonunv  dStmiAv.ideft, Quibus  plurimum-]  Hoc  ita  intelligimus,illi  quiin  toto  fe> 
re  morbi  tepore,uel  in  maiori  parte.Nondefunt  tamenaliqui  contextus  in  quibus  de' 
eft  haec  particula,plurimu,  8C  Theodorus  in  fuo  contextu  nonhabebat  •  Oribafius  di/ 
cit,J3«;t(!lr|»j><u,ideft,ficcac  tufTesiill*  uerpfimt  ficcg  tufies,in  quibus  nihil  expuiwrun 
de  8C  Philotheus  dicit,J3»,tiitr  Aijfjr-nn  Itp’  uy  wa5^ui-^.ideft,ficcae  tufles  dicuir 
tur,ex  qmbus  nihil  expuittn-.fiunt  a3t,uel  ob  pulmonis  6Ccannaeficcitate,uel  quia  cah 
na  ob  ficcitatem  praedura  effedla  fit,  pimdlura  perfentiatur ,  ideo  ftimulata  natiff  a  ad 
oefophagi  ficcitatem  uenicuel  ob  humidafti  materiam  ad  pulmonis  cannae  partes  de/ 
fcendentem,  quae  cum  tenuis  multum  fit ,  natura  illam  expellere  tentat ,  fed  ob  eius  te/ 
nuitatem,quia  tanquam  aqua  eft  tuas  madefacies.expellere  nonpoteft.undenatura  ut 
expellat  conatum  mcit ,  ex  quo  tirifis  excitatur ,  at  deinde  expellere  non  potens,  nihil 
expuitur:  ideo  tuffis  ficca  eft.  Si  autem  materia  crafla  eflet,  expueretur ,  K  tuflis  ficca 
non  eflet .  ut  plurimum  uero  iftac  materig  quae  ita  tenues  funt ,  humidac  funt ,  K  facile 
fitim  tollunt .  unde  hoc  fieri  putamus  ex  ddiiUafione,  quae  a  capite  ad  oris'  K  pedloris 
partes  delcendithacc  enim  fitim  foluit,8d  has  partes  udas  conferuat  -  Philotheus  8diJ)/ 
fe  hoc  modo  fiepm  tuffim  fieri  docet  inquiens,^i»t'rta  dt'  $«51/^©' 4» 

JlvcK^ama!,  htis  c/Jsi  ilw  ^  m  myumy,  \k  TtAvytui/  Jaks  t/ 
irclua  -Aw  ^ xKuira^tJl/TrvjitTOi/.ideft.fitautemina^era  arteria  fauciu  ab  intenv 
perie  frigida, uel  ob  motum  in  tulli,  explagishiimiditateni  trahit,  8Cex  hoc  in  arden/ 
tibus  febribus  fitim  cefTare  facit.  . 

■  Bgttyiit  tft9i(so-«.ideft, Leuiter  iritates.]  Vel  ut  habet  Aldinus  coteitus ,  tf 

ideft  ititant .  opus  aut  eft  efle  leues,  quia  fi  uehementes  eflent ,  magis  exiCcare  poffeii. 

■  Oribafius  uero  dicit, modice,  quia  in  faucibus  funt  6C  non  inptofimdo  cotporis.ex  hac 


At>«OR.ISMVS  tiiif  ifi 

autem  particula  Philotheus  notat  Hippocratem  intelligere  de  tuffi,  qu*  ex  fntmiditar 
te  fiat.quomam(ut  dicit)«UT«  m  lgi9(^«.ideft,ipfa  6C  folaleuiter  iritat. 

■  E»  4=t<n  «tiwea <ilt«.ideft,In  febribus  catilbdibus.]  hoc  eft  in  ardentibus  febribus^ 
qu*  a  biliofiflima  materia  fiunt, &  qux  ingentem  firim  inducerefolent.nam  magiiam 
^darioncm  faciunt, 8C  pulmonis  partes  cxiccanthac  itero  materia  defcendente,  hac 
partes  humediantur.tame  neex  hocputes  quod  ntillo  modofitiant,  fed  minus  fitiunt, 
qiBminhisfebribusfacerefoIeanr.proptereafequitur.  , 

^  A(4»<A<(I>'»5ri«'VTi8n.ideft,  Non  multum  fitiinfeftantur.]  Nonmultumfiticulou 
fiunt:  ac  fi  dicat,  omnino  ob  ingentem  illius  ardentis  febris  calorem  opus  eftutfiti 
jnf^entur.atnonmultuminfeftantur,ut  naturaliter  fit,quando  aliquis  fine  paruatulli 
ardentem  febrem  habuerit .  hsec  enim  febris  pulmonem  inflammat,  quo  inflammate^ 
fitfitis,Khocpoti{fimum  in  febribus.  Sedatur  uero  haefitis  fimateria  adpulmonem 
deftillet,utfit  quado  tu(ricuIaadeft.Qiioduero  expulmonis  affedionefitis  generetur, 
Galenus  in  libro  Artis  medicinalis  docet,  ubi  deuentre  agit, quoniam  cxiccato  pulmo 
ne  afophagus  etiam  exiccatur. 

Oribafius  uero  quomodo  fitis  iedetur,aIio  modo  edocere  uidetur ,  primo  dicens  ii/ 
timinduci,8C  exftomacho,K  ex  pulmone. Quae  ex  fiomacho,  potuteperatur.  quae  ex 
pulmone,potu  incitatur.De  febrientibus  itero  dicit  hos  tuflire  quia  anhelat, K  du  qug^ 
funt  trahae  aerem,frigus  ingreditur  nimiS,8C  tufliculam  facit,8iex  ipfo  aeretempera 
tur  fitisinon  quod  aer  fitim  teperet, fed  quod  ipla  ficcitas  qu*  tuflim  facit, teperat  fitim 
qute  eftin  alperaarteria,8i  in  pulmonibus, quo  no  inceditur  potus,ied  aer.lllam  uero 
firim,  qug  nafeitur  in  fiomacho,  potus  temperat,  quia  fit  cx  acerbationc  hepatis,  uel  uen 
ttis,qud  ingreditur  ponts,qui  fitim  teperat,idem<jfitim  facit.quoties  enim  in  pulmoni 
bus  fitis  fuerit,&  bibant  aegri, extenduntur  uifcera,8iC  opprimitur  aipera arteria,  8C  aer 
quiingredi debebat,  non  ingreditur,  Kplus  excitatur  tuflis,  &  fitis.Sedreuera perfer 
TO  rarione  Oribafius  non  reddit,  quia  no  folus  aer  fitim  (bluit,quj  ex  pulmonibus  eft. 
At  omrns  fere  fitis  ex  pulmonibus  eft,  quae  in  febribus  fit,Knonab  aerefolofedaltn-, 
fedamateria tenui  8i humida,  quae  acapite  ad  pedoris  partes, &  pulmones  ddeendit. 
immo  Siex  potu  fedatiu-na  eius  quodbibiturhumiditas  aliima  ad  pulmones  tcndit.ali 
ter  neip  eclegmata,  quae  potu  loge  cralTiora  funuilluc  ire  ponent.  De  his  tuffibus  quic 
quiddidum  fit,etiam  fi  liumedent,  tamen  ab  Hippoaatefexto  Epidemiotu  libro  ma 
Ix  iudicantiir,  ubi  in  ultima  parte  dicit,  quin  8C  in  febribus  laboriofis  tulTes  ficc*  fiunt, 
quae  cum  febre  fi  intus  remanent, arnis  K  articulos  debilitant. 

GALENVS 

Siccas  tufles  illas  nominant  in  quibus  nihil  expiiitur.Fiimt  autem  aliquando  ob 
intemperiem  inftrumetOrum  quae  obfertritmt  refcirationi ,  aliquando  uero  in  fauci 
um  afperitate,uel  ahquo  tenui, SC  pauco  humore  deftillante.<^ricqm'd horum  accide.- 
rit,aliquo  modo  madefiunt  loca  quj  ad  afperam  pertinent  arteriam,  &C  ideo  minus  fiti 
-culofi  fiuntNam  fi  afperitas  fola  ftieritpropter  motum  in  tuffi  fadlum ,  ex  locis  uicinis 
humor  aliquis  trahitur,fic  a^utem  &  fi  fola  fuerit  intemperatura. 

B  RAS  A  V  O  L  VS 

PRIMO  Galenus  docet ,  quid  intelligendum  fit  per  ficcas  tufles,  illas  inquam,  ir» 
quibus  nihil  expuitur. 

s  E  c  V  N  D  o  docet  quomodo  ob  intemperaturam  inftrumcntorum  re^irationi  fir 
uientiiim  quandom  fiunt, qujin  teperanira{K:cafit,aut  ffigida,aut  ualdehumidaiquan 
dotf  ex  afperitate  faucium  inducitur,per  quam  fit  pundio,  8C  natura  illuc  humores  du 
ciriquandocp  fit  ab  aliquo  humoretenui  deftillante. 

TER-ti o  Galenus docet,exquacu<5caufa ex prtedidi.sfiant,fempcr madere a^c 
tam  artCTiam,uel  loca  ad  ipfam  pcrineiitfa,propterea  minus  fiticulofi  funt. 

■  ART  o  quomodo  haccfiat,oftenditnaffl  fifauces  a^er*  fint,  tuffis  fit -At  ob 
tuffis  motu  ex  uicinis  locis  humor  aliquis  attrahitur .  Si  uero  fit  fola  inteperies,  etiaad 
tuihs  motu,  humor  aliquis  monetur  qui  partes  illas  htimedat.  Si  aut  tuffis  ex  deftillate 
Mquo  humore  pauco  fiat,ita  etia  illacpartes  humedatur.NobisijpotiUs  arridet, quod 
.  hhppocratehoc  modo  intelligamus,  ^  quocumj  alio  ex  enumeratis  fuperius  modis, 

U  Aphori 


«74 


t' 


I,  I  B  R.  t  Q^V  A  R 
APHORISMVS 


Ex 


inguinum  tumoribus,febresomnes  ma!*,  ptsaet  diariai 


BRASAVOLVS 

F  E  B  R I V  H  diftmciHo  apud  probatos  authores  in  tres  ipecies  fit, in  ephemeras,  qu* 
diaria  latineuocantur,8C  in  fpiritibus  inflammationem  habentiln  putridas,qu$e&  hu 
morales  dicuntur, quoniam  in  humoribus  accenfio  primo  eft:&  in  ethicas,  qua  in  fo/ 
lidis  membris  accenfionem  habent.Febres  omnes, qua  in  inguinum  tumoribus  fiunt 
mala  funt ,  Ephemeris ,  fiue  diarijs  exceptis .  nam  ha  non  furit  mala,  alia  uero  mala 
funt,quia  K  cordi,8ffuperioribus  partibus  nobilioribus  putredinem  communicari  li/ 
gnificant ,  quod  non  faciunt  diaria ,  utpote  illa  qua  folum  in  Ipiritibus  accenfionem 
eflfe  oftendant .  D  e  ethicis  uero  fi  quis  dubitet  an  hic  ab  Hippocrate  intelligantur;  Rc/ 
lpondemus,intelligi  poire,8i  femper  malas  elTe.  • 

ol  7n/{^i.ideft,In  inguinum  tumoribus  febres,]  Vel  in  bubonibus,  nam 

8C  recentes  hoc  nomine  utuntur,  quoties  panu  figmficare  uolunthac  autem  uox  bubo 
apud  Gracos  authores  ad  omne  genus  tumoris  prater  natura  fignificandum  in  qua/ 
cuncp  corporis  partepofita  reperitur,  deinde  id  Hocabulumcoar(Sarut,  ut  folum  deade 
num  tumoribus  intelligeretur,ut  alar5,inguinum,8i  colli,denicp  adid  deduxererecen 
tes,utfolum  panum  fignificet,idefi:, tumore  in inguinibus,que  Celfus  phygethlonap/ 
pellari  dicit, nam  panum  aRomanis  appellatu euephygethlon  edocuit  libro  quinto  ca 
pite  uigefimoocSauo.tame  Galenus  in  libro  de  tumoribus  praeter  natui  a  bubone  a  phy 
gethlo  diftinguitjubi  prope  finem  libri  dicit,Tertius  his  fuccedit  bubo,&quartus,qiti 
phygethlon  nonnullis  uocattir,  calore  fimul,8i  generationis  celeritate  ab  alijs  tubcrcu 
lis  diffidentes .  Sunt  tamen  qui  in  inguinibus ,  S  alis  duntaxat  phygethla  oriri  uolue/ 
rint ,  utpote  glandularu  inflammationes.Quicquid  tamen  fit, confiat  apud  Galenum, 
phyma-,  phygethlon ,  &  bubonem  adenum  aflediiones  efletdifferre  autem,  quia  phy/ 
maftatimin  prindpio  augetur,Si  ad  fuppurationem  tendit, de  quo  Celfus  capite uige/ 
fimoodhuo  quinti  libri  differit .  Phygethlon  uero  efi ,  uel  phlegmone  eryfipelatodes, 
uel  e^fipelas  phlegnionodes,de  quo  Celfus  praecitato  loco  dicit, tumorem  elTejnon  al 
tum,(ediatum,  in  quo  quiddampuftulacfimi!eefi,dolor ,  difientioi^  uehemens  efi,  SC 
maior  quam  pro  magnitudine,tumoris ,  interdum  etiam  febricula :  idqs  tarde  mature/ 
fcit,ne<5  magnopere  in  pus  comiertitur. fit  maxime,  autinuertice,  aut  in  alis,  aut  in  in/ 
guinibus.Panum  ad  llmilitudine  figurtenofiri  uocat.  Bubo  aut  efi  abfolute  phlegmo 
ne.  Sed  opus  efi  de  bubone  intelligere  apud  antiquos ,  Nos  uero  hoc  noftro  tempore 
bubones  habemus,  qui  ex  muliebri  concubitu,  quando  morbo  gallicoaffetSae  funt,orl 
untur,hi  ab  omni  humorefiimt,8f  a  bile,8d i  pifuita,8i  ab  atra  bile,K  quandotj  flmpli 
citer  efi  phlegmone ,  tamen  ab  atra  bile ,  SC  pituita  ut  plurimum  infertur ,  In  Aphori/ 
fmi  propofito,nonme  determino  adbubonem  iecundum  recentes,idefi,inguinu  tumo 
rem,  fed  abfolute  omnem  tumore  in  adenofa  parte  intelligo,  uel  inguen, uel  ala,  uel  c  W/ 
uix.proptaca  hanc  parte  non  interpretarer,  utTheodorusSfLeonicenus  faciunt,  ejt 
inguinum  tumoribus,fcd potius  ex  adenu  tumoribus, uel  in  tumoribus  adenu,aut  fim 
pliciter  gr*ca  uoce  uterer  in  bubonibus,  nempe  facile  efi ,  quid  per  bubones  fi^fice/ 
tur,intelligere,opusenimeftadenolarum  partium  tumore  intelligere,(edfimplidter& 
tfius  fit  hic  tumor, Sf  ex  his  non  fit  qui  nunc  ob  gallicam  fcabiem  fiunt.nam  de  his  nui/ 
lam  cognitionem  habuit  Hippocrates,Et  Paulus  Acgineta  capite  uigefimofecundo  H 
bri  quarti,K  Actius ,  in  omni  adene bubones  fieri  ofiendut.  Sed  K  Philotheum  dehac 
re  ita  differentem  audias,£»f»t'  (pMyiitvn  airojj-S/ilr.aW. 

vm  oi  /MiS!-jrS>iacTVfK7MH  curia  ymvrmiii  tft'  oft  rs&pyxiikiiijm  iSi  ^cffuritar&rfi 
W5<i!rf,«lAvV!r»9i/SMf.ii<  rtvilrK^  Icphtuga  i8tA»r7f,)(S«  «KirJiuici a<n», 

Mria  ymr^,i!  ly  xtixii  fiiysw  imrsL^arxsjt^  •» 
■7acaT!i«y}(yaif^iyiiCvluiixiom’4-tus.tpS<SP<l'«^l>,  « 

CH-lintirTirisiaviiTrtc^iniuraaQ^tsciipafiieta.^i^vi^  vaJu/  rdurbu  it 

'J^iymrq  (JiAij-iiwwfT^sfBuboeftinflamatio  adenu,aden 


r 


JSPHORJSMVS  LV  67^ 

«ero  eft  fpongiofum  corpus.fed  hi  quidem  ab  extrinfeca  &C  euidente  cauia  fiunt, illi  ue/ 
ro  ab  intrinfeca  SC  abftrufa ,  quicuntp  ab  errato  pedis,  uel  triftitia,  uel  animo .  quidam 
^  diarii  uocantur ,  8C  fine  periculo  funt ,  quomam  una  die  diflbluuntur .  qui  uero  ab 
intrinfeca  caufafiunt,quos  dC  malos  efie  dicit  Hippocrates,  propter  hocj  quoniam  de^ 
monftratur  uifcera  a  corruptione  inflammationem  pati ,  SChoc  manifelium ,  quod  in/ 
flammario  eilin  praccordijs ,  ex  corrupriohe ,  hoc  ^  compatiuntur  dC  debiliores  par/ 
tes.fufdpiunt  igitur  hanc  materiam  bubonesjtanquam  debiles  ratione  multitudinis, 
inflammationem  habentes  iijtiimefcunt .  Vnum  deinde  tancuiam  uniua-fale  theorema 
docet  Philotheus  inquiens,«a</S5'ii'aiirK8ti,  cti  otTiorf  jBs/ 

fieij/ijriTKtjrvsiTrf-wfS  A'  Ix  Tt&syxiAi/fU  Tr&vya-na .  ideft.  Scire  autem  oportet  quod 
febris  bubones  fequitur  ex  exteriori  caufa  fa<flos,ex  intrinfeca  Sfabfeondita  uero  cau/ 
fafados  praecedit. Sed  ftatim  dubium  mouet  SC  Ibltiit  idem  Philotheus  dicens,  s  aij 
^iya 07J  a  -ms ySj/ Ji  •nfteij.aTttt ,  </>«71  (•mrrxf «tjj  «tAus 

^  £>sSu(n\!  irvfGpi ;  Atj-Ofiili'  Stj  (ruukSa  «Hs AsSi*  Sip  aar^  • »  j8»f<J/ 

«j/  dHo-ii/  iTTi-rra  Trvfi-ris  ,  ideft.  Si  autem  quis  dicat,  quod  fi  bubones  febrem  fequun/ 
tur8f  prxcedunt,  propter  quid  Hippocrates  fimpliciter  dixit ,  in  bubonibus  febres,- 
dicimus  quod  confueta  confequentia  hoc  dixit ,  confuetudo  emm  dixit  febris  bubo/ 
nes  fequitur. 

Pca/rilrxscxsl-  ideft.  Omnes  malae-]  Scflicet febres  quae putridg funt .  nam  cumh» 
putridae  febres  fiunt,  ex  uifcerum  inflammationibus  fieri  fignificatur ,  propterea  SC  fe/ 
bresipfac.qug  cum  his  tumoribus  gignuntur,  omnes  malg  funt. 

ideft,  praeter  diarias.]  f^iia  fi  febris  diariafit,in  ipiritibus  folum 
inflammatio  inuenituriSf  hi  tumores  ab  extrinfecis  caulis  proueniunqSf  no  ab  intrin/ 
fecis  uifceribusmale  afferfbs-Oribafius  malam  efle  febre  qugno  fit  diaria  inhis  tumori 
bus  dicitquia  natur  a  tribus  modis  laeditur, uno  quod  fluxus  fit  humoris,alio  quod  lo/ 
cus  debilis,tertio  quodfebris.Hippocrates  in  fecundo  Epidemiorum  libro,  ubi  dePo 
lemarchi  ancilla  fermonem  habct,hunc  Aphorifinum  ad  uerbum  deferibit .  immo  ad/ 
dit  W  ut  iwi  7rvji<3=iin  S)vQm&r  »«5itioi'(ar',Bubones  in  febribus  peiores. 

G  AL  E  N  V  S 

Febres  diariae  omnes  ab  ipfo  uocantur,  quaeciintp  fui  ratione  ima  die  durant. Ta/ 
les  autem  funt  ex  tumoribus  inguinum,  quando  ex  caufis  manifeftis  confiftut.  A/ 
lios  uero  tumores  inguinum  qui  fine  caufa  manifefta  fiunt ,  fit  uerifimile  ex  uifeeru  in/ 
flammationibus  fieri, at(J  ideo  febres  quae  una  cum  ipfis  euemunt  malas  elTe. 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet  que  fint  diariae  febres ,  illae  inquam  funt ,  quae  fui  ratione, 
ideft,  ut  febres,  8f  fine  aliquo  remedio  una  die  perdurant.  namSf  aliqu*  humorales  ob 
remedia  uno  die  finire  poflent,  fed  id  non  elTet  ratione  fui,fed  ratione  remediorum  • 

,  s  E  c  V  N  D  o  docet,  di^rias  febres  ex  adenu  tumoribus  induci ,  quando  hi  tumores 
exmanifeftis  caufis  fiunt; (^as  Oribafius  enumerans  dicit,  quando  fiunt  aut  ex  per/ 

cuffuiaut  ex  flatu.adde,aut  ex  equitarione,aut  cafu.Tamen  quicquidfit,Paulus  Aegi/ 
neta  libro  fecundo  capite  decimofexto  has  febres,  qua;  inbubonibus  fiunt,  efleconfi/ 
derandas,8f  curandas  iubet- 

tertio  ratioriem  reddit  Galenus  cur  ah»  febres  mal»  fint, quomam, inquit,alij 
adenum  tumores,  qui  intrinfecam  caufam  non  habent  manifeftam,  qu»  oculis  pate/ 
M,  ex  uifcerum  inflammatione  fieri  uerifimile  eft,  proptereahg  febres  mal»  funt,  quia 
intrinfecam  partem  inflammatam  elfe  fignificant ,  8C  quia  ab  eadem  materia ,  qu»  in/ 
•Hmarionem  facit,  dependet.  ' 

Si  uero  dubites  an  de  febribus  loquatur,  qu»  ante  tumores  fiunt,  an  de  his  qu»  in  tu 
moribus,anpoft  tumores.  Relpondemus  fecundum  Galenum,iplum  dehis  intelligc/ 
re  qu»  una  cu  tumoribus  fiunnquiafi  tumores  febrefequerentur.pffuiacrifis  progre/ 
mpoirent.itaqi  febris  mala  no  eflet.Si  etiam  febris  tumoremfequatur,febris  ab  alia  cau 
la  fieri  polTct,  quam  a  tumore. propterea  tu  de  febre  intelligc,  qu»  fimul  cum  tumore  fit, 
ut  Galenus  inielligit  dicens.  AteJj  ideo  febres  qug  una  cum  ipfis  eueniuntTu^,  ubi  im 
gumijm  tumor  in  hoc  commento  habetur, lege  adenum  tumor. 

11  »  AphonV 


FEbricitano  fudor  fuperuenies  febre  non  deficiente,  malum.Prorogatnt  enim 
morbus, «  multam  fignificat  humiditatera. 


brasavolvs 

S  o  L  E  N  T  qui  febrem  patiuntur, cum  fudor  apparet, a  febre  liberari.  Si  aero  fudcv 
res  in  febricitante  fiant, 8C  tamenno  deficiat  febris,malum  indiciu  eftimalum  inquam, 
quoniam  morbi  longitudinem  fignificat,quae  ob  exuberantem  humiditate  infertur.hu 
miditas  uero  multam  materia  inefle  fignificat,qu«  breui  confumi  nonpot^,8C  exhau 
riri  •  At  fihic  Hippocratem  contemplemur,  expolitione  aliqua  indigere  non  uidetur, 
quoniam  dC  fententiam  ponit,  bC  fententiac  rationem  ftatim  addidit. 

i£i  TrufiSpVjitftHsV.ideft ,  Febricitanti  fiu 
dor  fuperueniens,  febre  non  deficiente,  mal  um.  ]  Hinc  enim  de  longitudine  morbi  pidi 
cium  fumitur.  Si  quis  in  augmento  particularis  acceflioms ,  &  uniuerialis  fudet,  uel  e/ 
tiam  in  principio,  quoniam  talis  materia  potius  per  rationem  fymptomatis  exit, quam 
per  naturalem  exeundi  modum .  T u  uero  per  non  deficientem  febrem  eam  intellige, 

qujhominem  non  deferit,fed  continuat, si  etiam  per  fudoremnonremittitur.Hoc  au 

tem  intelligein  quocunc^  die  fiat  uel  iudicatorius  fit,  uel  no  fit,modo  febris  nonremit' 
catur,  uel  ho.mine  non  deferat.  Vanumt^  eft  dubitare  de  quo  liidore  intelligat  Hippo/ 
crates ,  an  de  eo  qui  fit  ante  febrem,an  in  febre, an  poftfebrem.quia  deillo  intelligit  qui 
in  febre  profluit  .dicit  enim  hunc  iudorem  fuperuenire  febricitahri,  non  aut  febridtan 
te  praccedere-SC  fi  de  eo  loqueretur  qui  febrem  fequitur,non  diceret  febre  non  deficien 
te.de  Hippocratis  fermo  inputtida  febre  eft, unde  8C  Oribafius  hic  dicit,fi  fit  ex  puae/ 
dinehumorum  febris,&:  fuperueniat  fudor,  febrifm  non  iudicetur,  fignueft  aaflbs  hu 
mores  in  altitudine  remanfilTe ,  Sf  tenues  ad  fuperficiem  expulfos.unde  medicus  prjdi 
cet  longiorem  adliuc  SCpericuIofiorem  fore  febrem.  Si  etiam  febris  non  minuatur, ad/ 
huc  longior  erit.nam  fudor  iudicationes  j gritudinum  mohri  folet.  Quia  uero  per  fudo/ 
rem  non  indicatur ,  materiam  abundantem  efte  fignificat.  unde  de  Philodieus  dicit, 
quodhuius  caufaeft,aA#^©'i/w«TeiT©',07rili  sj 

'jni»tl«,',/i»«uitT«tOTvi<r»M«.ideft,Multitudohumiditatis,queadcocSionemlongotcm 
pore  indigettob  multSigiturhumiditatemorbus  producitur.  Ratio  aOtquf  hunc  A/ 
phorifmu  uerum  fecit,in  omni  euacuatione  intelligi  poteft,8t  no  in  ea  fola  quae  per  fu/ 
dorem  fit,quando  febricitanti  fudor  fuperueniat,  non  dematur,uel  no  minuaturfe/ 
bris,morbus  eftdiuturnusiquado  febricitanti  egeftionesmultg  educentur  febre  no  de/ 
ficicnte,morbus  etiam  eftlongustquando  per  urina,quandoper  fluxum,K  per  omnia 
illa  quae  iuuare  folent  bC  iudicare  morbos.  Si  non  iuuant,necp  iudicant,morbus  eft  Ion 
guSjimmo  Sipericulofus- 

Kit/Kuuayc^A  raiwf.ideft, Prorogatur  enim  morbus.] inteUigetes,quod  hic  morbus  fit 
faIubris,quoniam  fi  mortalis  elTetjhic  fudor  morte  magis  propinquam ,  Si  prope  fores 
iam  efte  demonftrat. 

Kcuvy^xcritiu  TiAssxrr/tatre.ideft,  Et  humiditatem  multam  fignificat.]  Hoceftmul/ 
ros  humores  Si  copiofosjledpotifllmum  humidos,qui per  fudorem  exeunt-  opul^  eft 
talerh  fudore  intelligere,quem  alia  euacuatio  non  lequatur  •  quoniaSifi  fudor  non  fe/ 
daret,  uel  non  finiret  morbu,  feques  illa  euacuatio  no  finire  poflit:itacp  no  eflet  longu^. 
uel  abiblute  folum  intelligamus,quoniam  alia  euacuatione  fuperueniente,  fi  fudor  no 
foluit, Si  euacuatio  illafoluat,ad  aphorilmipropofitum non  eft, quia  Aphorifmus  tam 
deiudore,qua  dealia  quacuntp  euacuatione  intelligit. 

Hippocrates  in  libro  De morboru  decretorio  hunc  Aphorifmu  pom't,dicens,febri 
enl^  fi  febre  non  ceflante,fudct,malu  eiimorbus  ein  producit,humiditate<5  fignificat. 

OPORTViThunc  aphorifmum  cum  altero  paulo  antea  diiio  coiungiMn  quo  di 
cit,  Sudor  multusjffigidus,  uel  calfdusfcmpcr  fluens -Ipfe  uero  oftendit  quopa/ 


flo  talem  fudore  dixerit  eflemalunijKpropter  quam  caufam-  Malus  itac^  exiftitquia 
morbum  non  foluft, quare  SC  ipfum  prorogari  fignificat, Caufam  uero  fecundum  tenv 
*  pus  prorogationis, multam  ait  eHe  humiditatemrquam  intempore  longiori, diflbluen.- 
te^ac  concoquente  natura,necellarium  eft  morbum  efle  longum. 

BRASAVOLVS 

p  R I H  o  Galenus  docet,  hSc  Aphorilmum  quadragelimo  iccundo  huius  libri  A/ 
phorifmo  iungendum  efle  >  in  quo  dicebat .  fudorem  multum  calidum ,  uel  frigidum 
femper  fluemem,  frigidum  magis,  calidum  minus  lignificare  morbum,  ideo  quifep  ta/ 
iis  iiidor  malus  eftin  pratfenti  uero  Aphorlimo  docet,quomodo  talemfudorem  mala 
efledixerit,  Kob  quamcaufam  fltmalus. 

SECVNDOmalum  efle  docet,  quia  morbum  no  foluit,fed  ipfum  prorogari  figni 
ficat.prorogationis  autem  caufa  multa  humiditas  eft,quaebreui  a  natura  concoqui  no 
poteftacdiflblut.proptereaneceflarium  eft  morbum  eiTe  prolixum. 

Qi^iod  legitur,MaIus  itaij  exiftit,  quia  morbum  no  ibluit, quare  dC  ipfum  prorogari 
fignmcat  Graece  habetur  wiis  fi-  7t®f '^1  Ai/sr  HguMpxuuai;  «ua 

^  i/!*a9i.ideft,Malus  quidem  eft, quoniam  prxter  id  quod  morbum  nonfoluit,  ampli 
us  K  ipfum  prorogari  fignificat.  ut  manifefte  deprehendere  pofliis,hanc  p»ticula,prac/ 
teridquodjdeeffe:Sf  loco  illius,quare,  legendum  eire,amplius. 


it  diftentione  neruorum  tenetur, febre  fuperueniente 


C  o  N  V  v  ,L  s  I  o  ,diftentioqp  a  materia  frigida  fiunt,  K  ut  plurimu  pituitola,  propta- 
rea  quih  jc  patitur  fuperueniente  febre  liberatur,  quia  febris  fua  caliditate  humiditatem 
nento imbibitaexiccat. Si  nero  couulfio  febrefequeretur,maluindiciftenet,prjfertim 
fi  febris  uehemes  infeftaret.quia  couulfione  ex  inanitioe  efle  fignificaret.propterea  it» 
fecudo  li.aphorifmo  uigefimofexto  dicebat, melius  efle  febre  conuulfioni  fuperuenire, 
^  couulfione  febri.  Grateus  contextus  no  dicit  febre  fuperueniente  liberatur,  iedpoti 
us,febris  fuperuemens  foluit  morbum.dicit  enim,  trvjttBS  uAyivci/SUr®-  Ava  v>  ro<r»fc<t. 

YOTair«<r*cs  «•n.T«v!(t;{P»»».ideft,Qui  a  conuulfione,uel  diftentione  neruorum  te/ 
netur.]  Ita  habet  antiquus  meus  contextus ,  &  ita  Theodorus ,  &  Leonicenus  habe/ 
banttfed  Aldinus  contextus,8i  Hagonenfis  non  legunt  !:;(jttiir«,ied  ^op^Axftiiva,  ideft, 
turbatur ,  uel  fatigatur  •  uocabulum  hoc  fpafmus  generale  eft  ad  omnem  neruorum 
conuulfionem .  ideo  illi  apud  latinos  uocabulum  conuulfio  correlpondet,uocatcp  Cei 
fus  communi  uocabulo,rigorem  neruorum,  quem  capite  terno  quarti  libri  in  tres  fpe/ 
ciesdilbnguitjinoToSowoi/,  tM'7tfi>So'7tv«i/,  SCtitiwop.  primum  eft,  quando  in  par/ 
tem  inconfuetam  inclinat  membrum,  fecundum,  quando  in  partem  confuetam .  ter/ 
tium,  quando  membrum  ereflum  ftat,8f  riget, unde  a  Celfo  rigor  appellatur,  a  Theo/ 
doro  hic,  SC  Leoni  ceno  diftentio.  quia  id  membrum  uerediftenftim  eft.  Sed  de  hac  re 
fecimdo  libro  diffufius  egimus  aphorilmo  uigefimofexto,  latina  nomina  graccis  con 
tulimus .  Hic  ergo  dici  poflet ,  qui  a  conuulHone,  aut  neruorum  rigdre ,  aut  diftentio/ 
nefatigatur .  nam  rigor ,  Si  diftentio  idem  fignificant,  quod  apud  graccos  titiw©'  ,  8£ 
Celfus  omnem  conuiilfiorus  ipeciem  pleruncp  rigorem  uocat.  Dubitat  hic  Oriba/ 
fius  quia  conuulfio  particularis  eft ,  diftentio  uniuerlalis ,  quare  illam  prius  pofuit? 
Refpmidet ,  nimirum  quia  conuulfio  genus  eft,  diftentio  ipecies.Sedreuera  ineo  du/ 
biiim  facit  quod  oppofitum  eft,  quam  ipfe  dicat.nam  conuulfio  uniuerfalis  eft,  diften/ 
00  paticularis  Sed  Philotheus  alio  modo  dubium  hoc  ab  Oribafio  politum  propo/ 
nit,  inaniens ,  ai/It tjj aTniijWaoTtTai/©',  cxrartii!  Iftiv,  TrSs 

e*/!©-,  ideft,  Siueroquis  ixerit,  8C  fi  diftentio 
ipaimus  fit,  quomodo  Hippocrates propofuit  dicens,aconuulfione,  feudiftentionee 
II  }  Refpondc 


«7*  -libri  CLVARtr  . 

Relpondenias,  quod  idfecit  ut  utracpoftenderetjK  genus ,  K/peciein .  Conuulfioc' 
nim  genus  cft,diftcntio  ipecies.T  amen  hacc  non  uidentur  dubitationi  fetisfacere .  nos 
enim  potius  dicemus  conuulfionem  prscpofinflTediftentioni ,  quia  multi  putarunt  di» 
ftentionema  conuulfione  diftingui.proptereaut  utra^hacc  fecundum  omnem  opi» 
nionem  intelligerentin,  itapropofiiit .  Sed  re  uera  dubium  futile  eft ,  multi  errores 
hic  ab  Oribafio  dicuntur  ,  nam  diftentionem  ab  Opifthotono  ,  emprofthoto/ 
no  diftinguit ,  qu*  (inquit )  accidunt  conuulConi .  Quae  abfurdtffima  funt .  nam  di» 
ftentio )  quae  tetani^  a  Graecis  dicitur ,  opifthotono  SC  emprofthotopo  conti?  diftitu 
guitur,  utipeciem  aipecie  ieparamus ,  fimt  conuulfionis  fpecieseuideturip  idefti  O/ 
ribaftus  inter  conuulfionem  diftentionem  differentiam  ita  facere ,  quod  conuuf^ 
fio  aut  ex  inanitione  fit,  aut  ex  repletione  ediftentiouero,  quoties  extenfum.uelin» 
curuatiim  totum  rigidum  corpus  eft.  At  fi  quis  retfte  confideret ,  htec  non  eft  uel  ue/ 
ra,  uel  conueniens  inter  ifta  diihniftio .  inimo  &  fi  Philotheum  legamus ,  tres  eafdem 
effe  ipecies  a  nobis  ex  Celfo  fuperius  enumeratas  uidebimus.Inquit  uero,  <i'e  </£j(sa  (55p 
j-ikJo-xpPjSt»  asraa-it»  ipitsmv.o  yS*  meSa  -Sff  ^•nsyv 

m  yiviTta  .  «3  « mSo-jtr©- ,  Sj  Sui  ■^tK-ns yviy  yiviTvl .  o t/S-jiTau©-,  Sj 

5refe  (tstt  ln-ns  yv£ij  yinna^  ideft ,  Scire  autem  &  hoc  oportet, 

quod  coniiulfiones  tres  fimt ,  emprofthotonos  quidem  diiftus,  qui  in  paffionemufcu 
lorum  fcapula:  uel  Ijrinae  intus  fit.  Opifthotonosuerq  qui  in  paifione  extra  mufculo/ 
rum  fit.  T etanus  autem  uel  diftentio,qui  in  paifione  intus  K  extra  mufculorum  fcapu» 
laeuellpinaefit. 

Pvfivs  Suij.irofiRu©'  Awa  ri  i»ou-»ia«.ideft, Febris  fuperueniens  Ibhiit  morbum.]  Qtiia 
humiditates  exiccat,  quae  himc  morba  inducebat.  nS  ex  repletioc  eratquonia  is  qiii  ex 
inanitione  eft, fine  febre  non  fitEandem  caufam  Philotheus  reddit, inquies, folui  mor 
bum,«n  Trv^ivs  ari -5?«  usa  fixXis,  ifflci  t^epegs  tHi  uAki ,  M  twC-tk  m  mh  liyx^ciMlui, 
ideft,  Quoniam  febris  concoquit  SCdiffoIuit,  K  difeutit  materiam  tales  pafflonesfaci» 
entem.  Hippocrates  in  libro  De  morborum  decretorio  propeflnem  hunc  Aphori/ 
fmum  deferibit  inquiens :  neruorum  dolore ,  conuulfione ,  diftentioneue  correpto, 
fi  febris  fuperueniat ,  difeutit .  hicuero  una  particula  addita  eft ,  illa  inquam  neruorum 
dolore,fed  dolor  ille  ab  eadem  caufafit,a  materia  fcilicet  frigida  neniis  impatfta. 

GALENVS 

Es  T  oy  IDEM  Sfdiftentio  neruoru couulfio,fcd no uidetur in ipfo partes coiml 
f8c;quom'S  atqualiter  ante,K  retro  tenduntur :  atej  adeo  praccipuu  illi  nomine  eft 
datu  diftentio, ita  a  omnes  couulfiones  fimt  numero  uesgraecis  uocabulis.Opifthoto 
mjs,  ideft  tentio  ad  pofterioraiEmprofthotonus,  ideft  tentio  ad  anteriora, T etanos-, 
ideli  f  qualis  tentio  nominat*.Omnes  uero  fecimdiS  ipfum  fiunt  couulfiones,  uel  ex  re 
pletioe,uel  exeuacuatione,partiuuideh'cetneruoiarH.Qua;c3cp  igitur  couulfiones  ad 
'  febres  ardentes  fequimtur,  has  par  eft  fieri  ex  ficcitate.  QuJecuneg  uero  ab  initio  inua/ 
dunt,  ex  repletione  haben^enerationem  -his  conuulfionibus  febres  aduem'entes,par/ 
tim  quidem  fuperfluam  diitoluunthumiditatem,partim  liero  cocoqmmtfrimditatem, 
quae  duae  funt  medicis  remediorum  intentiones.Non  ab ii^  ratione  igitur  iniebribusar 

dentibus  letales  fimt  conuulfiones,non  letales  uero  qu*  febres  antecedunt. 

BRASAVOtVS 

PRIMO  GalSnus  ut  dubium  quoddam  remoueat, de  quo  fuperius  diiftam  eftduA 

biumueroefthoc ,  cur  diftentionem  dixerit,  cum  prius  didiumfuiffet  conuulfionem, 
quae  conuulflo  diftentionem  compleditur .  ut  igitur  hoc  dubium  peribluatinquit ,  o/ 
mnino  diftentionem  elfe  conuulfionem,quiaeftunaeius  fpecies,  fed  in  ipfa  partes  cqn 
uulfaenon uidentur, quiarigent,Kdiftenta:  eredae  permanent.propterea  datum  eft  illf- 
nomen  peculiare  srtT«t'®',ideft  diftentio  uel  rigor. 

■  SECVNDodocet,  tres  elfe  conuulfionis  ipecies ,  de  quibuslibr  o  fecundo  uber/ 
tim  egimus. 

TERTIO  docet,  couulfiones  8C  ex  repletione  SC  ex  inanitioe  fleri,  K  quod  ili  j  qi» 
ardentes  febres  fequuntur,exinamtione  8d  ficcitate  funt.  quae  uero  ftarim  fine  febre  fi» 
unt,  hat  ex  repletione  inferuntur ,  propterea  fuperueniente  febre  duo  aguntur ,  hum{» 

ditates 


ditates  reroluvffltin',8i  maturatur  frfeidttas,qu*  diig  fimt  in  hoc  cafu  medicorii  intetio^ 
nes  ut  hinc  rationem  coiligcrepollis,quareconuuIfioncs  quae  febres  fequutut,letales 
fint*.  rario  enim  eft,quia  ex  inanitione  fiunt, non  letales  uero  eas, quae  febres  pracccdut, 

^^Qimd^^tur.Quaecuncp  uero  ab  initio  inuadunt,  Graece  habetur  tmi  4 

iVi««o-jB(tMKra(/,ideft,Quaccunqjautemaprincipioproprioinuadunt.'  - 

Quod  legitur  prope  ftiem  Nonab%  ratione  igitur  in  febribus  ardentibus  letales 
fti^onuulliones, illa  particula,  ardentibus,  uacat :  quomam  in  Graeco  contC^ctunon 
ponitur, dicente  aaif  «w  «Atteoi  pXi'  iS'  jrvjtTOj  cBra<rm,  ideft,nonab%ratioheigitiir 

ir  febribus  letales  funtconuulfiones,  . . 


L  Febrcardcnte  habitOitigqrefuperueniente,foiutio. 


febris  ardens  ex  biliola  materia  in  ums  contenta  ortum  habet,  quae  fi  extra  ue,' 
nas  mittatur,  fupra  mufculos  mota  rigores  facit.  Cum.igitur  in  ardetefebre  rigores  ap/ 
paruerunt, febres  foluioportereiudicabimusiquoniammate^  quae  in  ijenis  erat,  ue,' 
nas  exit;is  propterea  in  fanitatemreftituitur,modo  fexto  di^contingatiquoniarigores 
fexto  die  fadi  peflimi  funtimmo  quaelibet  mutatio  ift  morbis  fexto  die  fa(Sa,femper  fu 
fpetSaefic  debet.  ,  , 

^oKmrsi)(0^tdiei.  ideft,  A  febre  ardente  habito.]  quam  Grxei  ab  intenfifflma  cali/ 
ditate  KcuimiJ  uocant.  (^lae  fit  aut  ex  bile  pura  prope  cor  accenfa,  aut  ex  humore  fangui 
ni  mixto  (ut  falla  pituita  eft)  in  eadem  parte  putrentejfemper  autem  eftih  uenis.  Ori/ 
bafius  hic  dicit  ex  biliofo  hmnorefieri,  iedfanguini  ultra  modum  commixto,  cilpera/  , 
cuta  affeAo,  quae  ad  feptem  dies  ufque  perdurat,  aliquando  in  ipfo  feptimo  die  iu/ 

fiym!  Ai/irif.  ideft.  Rigore  fuperucmente,  folutio.]  Si  Celfum  imitare/ 

mur,dicere  oporteret,  horrore  fuperuenientc,folimo.nam  odiauo  capite  feCliffdilibri, 
his  uerbis  hunc  Aphorifmum  refert,  dum  notas  edocet  quae  in  quoque  morbi  genere 
uel  fpedeuel  particula  oftendimt:  febrem  autem  ardentem, quam  Graeci 
uocant,  fubitus  horror  exoluit.  Eft  hic  aphorifinus  a  Celfo  relatus,  quamuis  ab  Hip/ 
pocrateilla  particula  Subitus  pofitanonfit,fedfimpliciterft;^«f  dixerit -Si  igitur  Cei/ 
fum  imitari  uoluerimus,  horrore  fuperueniente,  dicere  oportebit.  Si  uero  Theodo/ 
rum,  Leonicenum,  Si  omnes  fere  alios  Hippocratis  8f  Galeni  interpretes,  fimplici/ 
ter  Graeco  nomine  utemlir,  ideft,rigore.de  nomine  autem  cura  non  fit,  modo 

reiplaconueniamus.  Conucniemus  autem  fi  illa  in  mentem  reuocabis,quat  anobis 
fuperius  Aphorifao  uigefimonono  huius  quarti  libri diifta  funt-  Fit  uero  rigor,  ut  Phi 
lotheus docet,  ii&iTSi  Kiunni,  vAy  -rSy  «r/yatey,  nuiiyx  Imia. 

V  uSiyiiiiiiXMty^  ftfmsKmy  ■mis  vAm  imiHMTS,  ag  mytaa  tfu,  Sc 
TrvJiatfpyJtAfHf ,  jrga  mSi  aayttcnffj  \vais  *n5i  ideft, 

Qiioniam  in  ardente  febre, materia  que  intus  in  uafis  eft,  continuam  febrem  facit.  Cum 
uero  fit  rigor,  materiae  migratio  aparubus  intriniecisad  extriniccas  fi't;qua  per  fudo/ 
rem  impulfa,  SC  liberato  corpore,  neceflario  febris  folutio  fit-  Oribafiu^  duplicem  ri/ 
gorem  ponit,  alterum  a  frigore  K  a  materia  frigida,  altenrm  a  calida  &L  biliofa,quac  fii 
rnufoulos  mouetur,  8i  ut  hic  dicit  Galenus,  impetuofo  &  motu  ucloci.propterea, 
inquit  Celfus,  membra  tremunt.  Oribafius  uero  contingere  dicit, quoties  biliofus  hu/ 
mor  ad  fuperficiem  ucmt,&i:  erofionem  mouet.D  ocetep  fi  in  febre  ardente  rigor  fuper/ 
ueniat, duobus  modis  foluitur.primo  quia  bilis  ad  ftiperficiem  ucnit  6C  euaporat;  focun 
do  qma  frigus  intro  ingreditur,  unde  calor  euaporat.  At  ne  putes,  quod  &i  fi  ab  Hippo  -y 
crate  dicatur,febrcm  folui,fs  penitus  liberari  debeai:quonia  fiei  i  poteft.utfebris  fofiim~ 
remittatur:immo  fi  uires  imbecillg  eflent,potius  eger  moreretur,^  a  febre  liberaretur, 
«nimohirigoresfufpedtieflenrinificodionisfignaprarceflerint.  Addecfi  fuijicdos  elle 
U  4  bCmalo» 


K  malos  in  die  fexto,8i  nifi  flt  iudicatorius  dies,lemper  nobis  iiifjjcdh'  erunt  Jii rigores, 
Galenifs  hunc  rigorem  definire  uidetur  in  fine  quarti  libri  De  fymptomatum  caulis* 
ubi  dicit.  Voco  autem  rigorem, non  illum  quidem  uehementis  frigoris  fenfum,  fedin/ 
aequalem  uniuerfi  corporis  concufllonem,quairationemc5.undefi«;  in  quinto  libro  De 
fymptomatum  caufiSjdicit  in  rigore  fieri  multum  motum,  citum,  Kdenfum.  multum 
uocat  ex  ipib  motionum  numero,  citum  exmotionisimpetu,denfumbreui  tempore 
quietis .  Nec  putat  rigorem  efie  motum  efle  ex  toto  praeter  naturam,  immo  totus  rigo/ 
ris motusad natiuam  facultatcm,ideft,aduirtutem expultricem  referendus eft.  Cauli 
uero  yrxter  naturam  eft.  quae  ad  expellendum  naturam  iritat.  Eft  autem  caufahumor 
'^laldebiiiolus.Deinde  Gdenus  in  eode  quinto  libro  docet  et  a  calido,8Cafrigido,cum 
intenfa  fint,rigorem  induci, &  hoc  exemplo  oftendit.  Si  quis  per  alicuius  dorliimfrigi- 
.diflimam  aquam  iniecerifraut  calidiflRmam,flt  rigor.Fit  autem  ab  humorlbus,qui  non 
funtinuenisjfedper  carnem  Iparfi,  per  totum  corporis  habitum.unde  dicit  potifli/ 
mum  fieri  in  caliis  febribus,  &:  biliofis.propterea  addit  quanto  fint  biliofa  febres  a  fyn 
ceriori  bile,  tanto  magis  rigores  inducimt.Nam  &  ardentem  febre  rigor  fuperueniens 
lbluit,authore  Hippocrate-  Quomodo  autem  haec  febris  foluatur,  in  eodem  locora/ 
tionem  affignat  Galenus,quod  bfh's,qusE  interim  in  uenis  cotinebatur,a  natura  per  car 
nes  ad  cutem  critice  excutiatur.  Igitiu  motionis  ipfius,  qua  perfentientia  corpora  bili» 
defertur,rigor  fimul  fymptoma  eft  &  fignum-  nam  huiufmodi  rigore  affefli,  poftea 
.  fudant,eieSa  ipfis  bile,Ne  tamen  ex  hoc  putes  ardentes  febres  per  hunc  modum  con/ 
tinuo  fanari,  nam  &  eodem  loco  Galenus  addit,interdum  non  ad  cutem,  fed  ad  inter/ 
nas  partes  impetum  faciens, ueluomitione,  uelaluifolutionedeijcitur.  Saepenumero 
8Cintro8f  foras  eodem  die  defertur,  utfimul  KfudoreK  uomitione,  di  alui  deieAo/ 
ne,bilis  euacuetur.  T u  uero  ex  his  forte  dubitabis,  in  ardente  febre  hoc  efle  prscftans 
remedium,rigorem  inducere.  Galenus  eodem  loco,  in  quinto  Icilicet  De  fymptoma/ 
tum  caufis  libro,  RelpOndet,  quod  rigor  nonfiicit  quiefeere  febrem,  fed  quiefeit  cum 
,  fudaueritjuel  pallidam  bilem  uomitione, aut  alui  Iblutione  eiccerit,  propterea  illos  re/ 
X  prehendit,  qui  dicebant,  in  ardentq febre  ideo  fanari  qui  rigorem  incidunt,  quia  ri/ 
gorrefrigCTat.  unde  dicebant  rigorem  elTefalubrem  caufam,  quia  contraria  contrai  ijs 
■  curantimEos  uero  reprehendit,  quia  fi  hoc  uerum  effet,  liceret  rigorem  excitare  in  cau 
fone,quod  facilefit,  filaborantem frigida  aqua  uel  afpergas,  uel  perfundas,  autfinu/ 
dum  frigido  aeri  expofueris,  aut  inaquat  frigidat  cifternam  demergas-  undeindutSo  ri/ 
gore  oporteret  febrem  quiefeere.  Sed  poftrigorem,uehementiorem  febrem uidemus, 
mfi  ludor  fequatur.aut  uomitus,  aut  deiedlio  biliola,  uel  duo  hof  um, uel  omnia  fimul, 
Tradatcf  eodem  loco  Galenus  de  quodamrigorefinefebre-  Tamen  in  aphorifmo  pro 
pofito  rigor  qui  fit,  eft  i  materia  biliolaiquia  in  ardente  febrebilis  fyfrcera  illa  eft  qux 
morbum  facit.  Idem  Galenus  in  quarto  libro  commentationumDerationeuiVSusin 
morbis  acutis  commento  duodecimo  himc  Aphorifmum  refert,  8i  quomodo  fanenir 
febris  ardens  docet,  non  quidem  per  rigoretn,  fed  per  illa  quaefequuntur  rigorem,  fu/ 
dor, aut  euacuatio.  Verba  eiushxc  funt,nempe  quod  in  aphoriftnis  dicitur,  A  caufone 
habito,rigore  fuperueniente  folutio,  ueriffimum  exiftit.rigorem  autem  hunc  de  necef/ 
fitate  fequitur,interdum  quidem  iiidorfolus,  interdum  uero  biliofbrum  uomitus  (b 
lus,atque  interdum  deiediio  fola;  fed  pleruncp  ex  didlis  tribus  duo  fiunt,Krurfus  quan 
docp  tria.  Nempe  horum  duorum  de  neceflrtate  alterum  in  caufone  fit,  fiadinte^ita/ 
tem  defineredebeat.nam  hiliofi  humores  uel  perfedte  euacuabuntur.  uel  exringuetiir. 
i'  hoctptn  loco  Galenus  docet  potiffimum  remedium  ardentis  febris' eflepotare  aquam 
frigidam,non  tamen  quin  quaijdcxj  aliqui  moriantur  qui  potent,(edquos  curauitipfe, 
omnes  fanatos  dicit.  (^li  autem  uehementiflime  tradlantur  adeo  ut  fanari  non  poflint, 
etiam  ab  aqua  frigida  non  fanabuntur. 

Hic  tamen  unum  annotatione  dignum  eft,  a  nobis  fuperius  didium  efle  in  uigefimo 
\  nono  huius  libri  Aphorifmo, a  Cellb  horrorem  interpretari,  quod  a  Grxeis  fi  v>r  dici/ 
tuntamen  habent  Graeci  aliud  uocabulum,  quod  eft  Recentes  interpretantur 

horror,  uel  horror  frigoris.Re  uera  inprxcitato  loco  quinti  libri  deiymptomata 
caufis, Galenus  docet ifalxiw  ab  eifde  caulis  fieri,  fed efle  minore-unde 


APHORISHVS  LVIII  <f8i 

non  concuriStur  adeo  mebra  in  ije/xKficut  in  rigore-  propterea  4«'**  cft  comotio  qug< 
dam  membrorum  parua.magna  uero  eft  fiy,s.  Si  Celfum  imitari  uclimus,ut  fiyis  inter 
pretemiir  horror, necelle  erit  interpretari  frigus,  quamuis  Graeci  aliud  iiocabu-' 

Ium  frigoris  proprium  habeant.nam  frigus  appellant,  illos  qui  frigus  p^ 

tiuntur  uocant.  Galenus  uero  prope iinem  quinti  libri  fuperius  citati  iV 

lud  notat,  quod  inter  <fei’dw,SC  pys  multae  funt,per  magis  minus  differentiae. Qua^ 
propter  (utinhacje  firiiamus)  fi  Celfumimitabimur,  dicemus  fiys  elle honorem, 
Se/iltu  frigus.quoniam  K  capite  tertio  libri  tettq  folu  meminit  frigoris  K  horroris,  io- 
quicns,\H)i  extremae  partes  membrorum  ina!gefcut,frigus  elle;horror,  ubi  totum  cor 
pusinuemit-Si  uero  alios  fequ?imur,triaerunt,^i4w/«,<fj>ix)f,^iy'r,  ideft,frigus,hor/ 
ronrigor.fitautem  afrigore  inh6rrorem,ab  horrore  in  'rigorem  tranfitus,  K  hoc  mihi 
arridrt  magis  diftindionis  gratia.nam  in  ipfa  experietia  tria  htec  diftintSa  percipiun 
tur,frigusremifium,  intenfum,  rigor.  At  Philothcus  in  hac  parte  dulsitationem 
qumdam  facit,Kfoluit,quaE  eiufmodi eft,  5»?«  hsfomj-ms  m  icii  fiy>s 

«piAs  0  Kttums  yin-nu.  Jjoiiiadc 

xartu  uw' mimy  om>  Trv^fmy  -rih Micur  7»f  tSi 

•ny  Sdf^yiy  ofe'  -n  iaSt!  cnwvdtiei,  «ixTBTS  fiycs  j^iVt-na.ideft,  Ad  dubitantes  uero,quomo^ 
do  irtmateriebus  calidis  rigor  fieri  contingat,fiquidem  febris  ardens  ex  bilefit.  Dicere 
liceat, quod  acuta  materia  fupponitur  8C  calida,  in  talibus  aute  febribus  ob  moleftiam^ 
acuminis  humoris,naturalis  calor  in  profundum  declinat, 8C  ex  hoc  fitrigor.Nos  aute 
addimus  2C  motum  materier  um  etiam  calidarum  fupra  mufculos, 

GALENVS 

Os  T  E  N  s  V  M  enim  eft  in  fermone  de  rigore,  ob  flauam  bilem,qua;  per  membra 
fentientia  ueloci  motu  defertur,fieri  rigorem,poft  quem  uidelicet  &  alui  foluun 
tur,Si  fudores,K  uomitus  biliofi  fupenieniunt.Bile  igitur  ex  quafebris  ardens  habuit 
ortum  expuigata,foluitur  febris.Nam  febrem  ardentem  fierinouimus  eftiuo  tempore 
quando  uenaeexficcatae,acutos,acbiliofosadfeliquoreSattraxerint. 

BRASAVOLVS 

GALENVsde  rigore  librum  fecit,in  quo  multas  rigoris  caufas  a  nobis  fuperius  d 
tatas  edocet, &  quinto  etiam  De  fymptomatum  caufis,hanc  rem  diffufe  pertradlat.  In 
pracdiifhs  uero  locis  rigorem  fieri  oftendit  ob  flauam  bilem  quae  per  mufculos  car^ 
nem,& fentientia  membra  uelociori  motu  monetur.  In  quibus  etiam  locis  docuit  folu 
tiones  alui  biliofas,uel  uomitus  biliofos,uel  fudores  rigore  fequi.  unde  hic  infert,  cum 
febris  ardens  a  bilefiat,fuperuenienterigore,fignum  eft,quod  ad  expurgationem  mo/ 
uetur, expurgata  autem  foluitur  ardens  febris.fi  uero  non  expinrgaretur,  non  foluere.^ 
turfebris.ideo  opus  eft  poft  rigorem  fequi  uelbiliofum  uomitum,ucl  deie(Siones  alui 
tales,  uel  fudores.  certum  em'm  eft  ardentes  febres  fieri,  cum  teftiuo  tempore  uenat  exfic 
catachumores  biliofos  ad  fe  trahunt. 

Quod  legitur,  oftefum  enim  eft  in  fermone  de  rigore  ob  flauam  bilem,  hic  deeft  con 
iundiOjK.Gracce  enim  legitur,i(sa  d]»  ideft,SC  ob  flauam  bilem.  Eft 

autem  illa  coniun(ftio,K,neceiraria,quia  in  eo  fermone  docet  etiam  ob  frigiditatem  fie 
ririgorem,3t  ob  flauam  bilem,utalijs  etiam  modis  fieri  notemus.Hunc  uero  folumo/ 
dum  ponit, quiais  ad  propofitum  febris  ardentis  facit,  quae  rariflime  ex  aliohumorefit 
quam  bile. 

Quodlegitur,Etfudores,K  uomitus  biliofi  luperueniunt.  Aldinus  contextusmon 
legit,fuperuem'unt,  fed  ideft,  apparent,  nofter  uero  antiquus  contextus 

legit  &yiwr«L,  ideft,  fuperueniunt,  ut  infuo  contextu  Leonicenus  habuit,  fedhate 
particula  twvyivarm.  obelo  confoITa  eft,8^  loco  eius  in  margine  hsec  feripta  eft 
ttrrvi,  a  uiro  (ut  arbitror)  probo, nos<5porius  laudamus  utlegatur,  apparent. 

Quod  legitur,Nam  febrem  ardentem  fieri  nouimus  acftiuo  tempore, quando  uen* 
exficcatae  Stcilla  particula,quando,ante  illam,aclb'uo  tempore,poni  debet,  K  non  an/ 
te  illam, uenaeexficcat»,  wthoc  modo  legatur,  nam  febrem  ardentem  fierinouimus, 

quando 


quando  jeftiuo  tempore uenasexficcatsc. Graece  enimhabetur  xaurtfi yiti/n, 

nyjrcw  ^  hgivf  aga  M/xfufiurS^-za  7«  etreliqua-Etre  uerafi  conueniens  fenfus 

eiredebear,flIaparticuIa,quando,hiriC)jftiuotempore,iungenda  eft. 

Quod  Leonicenus  interpretatur  liquoreSjGrxcecfti;^"?*^)^!!^  nos  interpretatifu 

mus  faniem  fubtilemtSC  re  uera  ita  eft, ut  in  fecundo  libro  docuimus  in  illo  aphorifino 

Dum  pus  fit,doIores,Kfebres  magis  qi^iamcofedo.hicueroper  hoc uocabulumj 

fubtilemfaniem  nonintclIigit,fedhumorcm,quemutLeoniccnus  o:s;tvMii,idcft,abhu 
more  diftingueret,  ideft,  liquores  potius  interpretatus  eft,  qliam  aliquod  alt^ 
rum,nec  immerito. 

aphorismvs  lix 

TT Ertianaexquilitaleptemscircuitibus,quod  longiflimum cft,mdicatur. 

erasavolvs 

RECENTIORES  interpretes  huic  Aphorifino  talem  fenfum  condonarunt,qua/ 
lem  nec  quifquam  ex  Hippoaatis  uerbis  elicere  poterit,  nec  ipfe  Hippocrates,  uel  Ga 
lenus  unquam  fomniarunt.  Nempe  inquiunt  Aphorifmi  conclufionem  eire,Teniana 
exquifita,quac  infeptem  periodis  non  terminatur,longiffimae(t.Hanc  uero  fiiam  fen/ 
tentiam  ita  probant,  quia  ita  fe  habet  periodus  ad  intermittentem  febrem,  ficutifehaj' 
bet  dies  ad  continuamifedbiliofauera  nontntermittens,feptimum  diem  tranfiens,lon 
gilfima eft.Igitur  intermittens  feptem  periodos  trafiens  longiffima  erit.  At  huc  non 
eirc,neccffepoireHijppocratis fenfum, quifque,  qui  ipfum contempletur,  cognofeere 
poteft,  SC  ratio  non  effe  didat  quia  tertiana  exquifita  feptimum  circuitum  nunqua  per 
tranfit.nam  fi  ipfum  tranfiret,  notha  eflet,  non  exquifita.  propter  ea  Hippoaatis  ieiu 
fus  alter  eft, quam  a  recentioribus  referatur,  quem  fi  fdre  defideres,hic  eft,T ertiana  ex 
quifita  feptenos  circuitus  tranfire  non  poteft,  etiam  fi  longiffima  fit.  SC  ideo  non  eft 
Hippocratis  fenfus, eam  qua:  pertranfit  feptem  periodos  effe  longiffimam ;  fed  hic  po/ 
tius,lorgiffimafeptem  periodos  tranftrenonpoteft.Qtiia  pura:&  fyncerg  bilis  monis 
uelox  eft, morbum  peracutum  facit, qui  inieptem  periodis  terminari  confueuit.Phi 
lotheus  hunc  Aphoriimum  ita  introducit,  ovuS  a^oetcriiof  ■ngoha-meu/  mia-jw.  vomiict/ 
tts  «KeiMs  ifircdn,  «  di  ■nfihirinict  i&y  »  Atisirv  Jj»  aIj.sji  ji 

!n)htJiili<n(/.ideft,Pracfens  Aphorifmus,fummf  ac  exadac  segritudims  tertiana  prg 
feriptum  tempus  fecit.prafaiptum  uero  tempus  «5i  decimuiquartus  dies,&  hocmani 
feftum  eft  ex  eo  quod  dixit, in  feptem  circuitibus. 

TetTKtiif  ideft.  Tertiana  exquifita.]  8f  qua  a  pura  Si  exada  bile  fada  fit.  Vo 

eant  autem  tam  antiquiores,  quam  recentes  medici  tertianam  febrem  illam  qua  a  bile 
fit,uel  purafitbilis,uelalijshumoribusmixta,uelinueras  contenta  fit,  uel  extra  ue/ 
nas  fparfa.Si  quidempura  bilis  fit,Siinuenis  contenta,  exquifitam  tertianam  non  in/ 
termittentem  facit.  T ertiana  uero  nucupatur,tum  quia  a  bile, tum  quia  de  tertio  in  ter/, 
tium  magis  molcftat,  nifi  uenas  cordi  propinquas  occupauerit.tunc  enim  intenfam  a/ 

qualitatem  habet, 8i  non intermittentem  febrem  facit  iynocham  a  Graci3didam,are 

centibus  concluiam.  Si  uero  a  pura  bile  fit  qua  extra  uenas  uagetur,  febrem  intcrniit/ 
tentem  exquifitam  facit,  quae  de  tertio  in  tertium  agros  uexat-  At  fibilis  fit  alfjs  Inuno 
ribus  mixta, quicuncj  illi  fint,fi  uenas  occupenqterrianam  notham  non  intermittetem 
facit,  qua  de  tertio  in  tertium  moleftat.  Tamen  fimplici  uocabulo  utentes,  cum  terna/ 
nam  dicimus,  intermittentem  febrem  intelligimus,  qua  de  tertio  in  tertium  uexet,  fi  a 
pura  Si  fyncerabile  ortum  habeat.  Totum  unius  accelTionis  tempus, etiam  fi  lonfflfli/ 
mum  fit, duodecim  horas  non  tranfit,ied  multa  in  odo  horis.  Si  decem  finiimt.  Nosrp 
in  quincp  Si  fex  horis  multas  finire  uidimus.Philotheusr^  dicir,  ab  Hippocrate  diduin. 
clTe  TojtaxfOTteTiii/,  id^,quodlongiffimum.quoniam h9“ ™ 

7»  JliKkrv  -irgArv  Ai/tTTa,  ideft,  eft  quando  Si  feptimo  Si  nono  Si  decimoprimo  fol/ 
uitur.  Cum  rigore  autem  incipit, Si  iatis  ingenti, Si  utplurimum  cumuomitu.  Si  cum 
fudore  urplurimum  terminatur, quado^  Si.  cum  biliofo  uomitu  finem  habet.aut  cim 


A  P  H  O  R  t  S  M  tl  "St  ^  Hi 

bfflofis  deiei^onit^ns-  Sed  a  non  pura  hile  fada,  cum  rigore  non  incipit, (ed  cum  aliqtid 
frigore, nec  cum  uomitu,3i  cum  fudore  no  finit,  eius  acceffio  per  decem  8C  otfto  ho^ 
ras  quandoc^  perdurat, nec  infeptem  circuitibus  terminatia.proptereamultos  aiidiui/ 
mus,  immerito  in  hac  tertiana  febre  Hippocratem  reprehendentes,  utpote  qui  dixerit, 
longiffimam  etiam  in  f^tem  circuitibus  finiri, tamen  quadoque  nec  in  uiginti  circuitio 
bus  terminum  habent.  Sed  hi  mire  decipiuntur;quoniam  Hippocrates  de  illa  qusc  exr 
quifita  eft,fi^  apura  bile  fa(Safermonetn  habeniph  uero  unam  accipiunt,qup  pura  non 
eft,necg  a  pura  bile  ortum  duxit,  unde  a  Philotheo  dicitur,  tsjp  tm  tfiiimcs  axwA«t,  «c 
‘it® l/iirTSijJixffclits  ijjk  xparn  </'uAtai  ufx(,  -niimi 

(i*  ■raisw  Tfitmei  voSts  !&(/.  ideft.Eft  igitur  tertiana  exquifita,  ea  quae  biliolbs 
uomitus  habet, defluxus  bilioros,intenfam  caliditatem,quac8f  duodecim  horas  tenet, 
etiamfi  longiffima  fit.Tertiana  uero  qua:  talis  non  eit,notha  eft. 

irifetoiAiini». ideft,iudicatur  in feptem  circuitibus,  qui  fimttredecitn 
dies,aut  qiiicquam  plus:quoniam  perfede  dedmumquartum  diem  nort  atringimfjfed 
indecimoquarto  morbus  integrennitus  eft.  Scito  autem,  totuilludafflidfionisSiquie 
tis  fpatium,ab  unius  acceffionis  principio  quoufq;  ad  aliam  accellione  perucniainus,a 
Graecis  a  Latinis  circuitum  nuncupari,  imde  Galenus  in  medicis  definitioni/ 

bus  ipfi  adlcriptis  periodum  definit  efl[e,ex  intenfione  8C remiflione  in  aegritudine  tem/ 
pus.  In  calce  uero  eiufdem  libri  dicit  efle  ftatuto  tempore  circuitum,  80  morbi  recur/ 
fum.Sed  haec  ab  eodem  Galeno  uere  SO  exquifite in  libro  De  morborum  temporibus 
edocentur,ubi  in  febribus  intermittetibus  :ri>i«<fti/,ideft,  circuitum  ponit,  qtiem  ex  fex 
pardbus  conflare  docct.Principio,inquo  eft  frigus,  tempore  inaqualitatis,  in  quo  fri/ 
guspaulatim  deponit.  Incremento, in  quo  crefeit  caIor.confiftentia,in  quo  flat,  80  am/ 
piius  non  crefcit.IncIinatione,in  qua  remittitur  calor  80  integritate, inquo  homo  peni 
tus  afebreimmunis  eft  80  liber.Totum  hoc  fex  horum  temporum  fpatitim,  quoad  ite/ 
rum  alterius  acceffionis  principium  accedat, circuitus  80  integra  perioilus  eft.  In  exquf 
fita  tertiana  horas  guadragintaodlo  compleditur,  in  quibus  ad  iuramum  tantum  funt 
duodecim  hors  afflidionis.nam  principium,  unius  horae  fpatium  perdurabit,  tempus 
, inaequalitatis, femihorae, augmentum  quatuor  horas  implebit.declinatio  alias  quatuor 
80  femis-Integritas  trigintafex horas  compledetur-hoc  autem  eft, fi  afflidionis  tempus 
duodecim  horarum  fpatio  perdurabit. Si  uero  breuior  fuerit  acceffio,integritatis  tem/ 
pus  fecundum proportionemlongius  exiftet. 

TiitxKsirKTti/.  ideft:,QuodIongiffimUmeft.i  non  ut  recentes  interpretantur,  quod 
longiffima  fit  tertiana,  quae  feptem  circuitus  peitranfibit;  quoniam  nulla  exquifita  ter/ 
tiana  id  fpatium  pertranfire  potefttfed  fenfus  eft,  etiam  fi  longiffima  fit,  in  feptem 
circuitibus  finit .  etenim  longiffima  eft  quae  feptem  circuitus  pertingit,  unde  exquL 
fita  tertiana  in  feptem  circuitibus iudicatur,  quae  etiam  longiffima  eft: nam  plerun/ 
quein  quinque  aut  quatuor  citeuitibus  finem  fortiuntur.ea  enim  ueranonfunt,qu»  a 
iiulgo  publice  dicuntur,  necefiarium  efle  tertianam  febrem  per  impares  circuifiis  dimit 
tere, 80  non  per  pareSjUt  tres, quinque, feptem, fed  quotidiana  experientia  in  quatuor  et 

m  periodis  quandocp  finem  habuiftenos  docet.  Tamen  fecundum  recentes  hic  or/ 
do  feruandus  uidetuttut  opus  fit  primum  circuitum  principium  efferfecundum  (qui  80 
magis  augetur)  augmetumttertium  adhuc  maiorem:80  quartum  flatum:  quintum  om 
nibus,m)norem,80  uniuerfalem  inclinationem  efle.Experientia  uero  iftud  uerum  non 
elle  oftendit, quoniam  plcruni^  febre  in  imo  eius  circuitu,  in  fummo  uigore  exiftente, 
aha  acceffio  amplius  non  redit, quia  eft  tenuis  materia  80  pura,  quat  facile,  atque  breuf 
euanefeit  80  refoluitur. 


TGALENVS' 

E  R  T I A  N  A  febris,  ab  p  qua:  ardens  nominatur,  humOre  faciente  non  differt. 
Vtracp  enim  anauabilcfit.Differuntautem,quoniam  febris  ardens  habet  inue/ 
msuna  cum  fanguine  bilem  plurimam  ebuliente.  T ertiana  uero  eandem  bilem  habet 
oto  corpore  latam,  ac  motam.Exquifita  igitur  tertiana  erit  fui  ipfius  natura  puram 
‘’an^atq!lyncera.Scruat  autem,  ubi  fiauabilem  habet,  ut  dixifupcrabundantem,et 
ota,g0  practerw, tempus  seftiuum, 80  locum  tepori  Cmilem,calidSfcilicet,acfiGcumi, 

SO  liominiy 


<84  X  IB  RI  Q_VA  R  T  I 

8C  homfnissetatcm,  Ktempentufamfimilem.  StatimiieroSt  intali  tertiana  accefGd 
fieret  una  cum  rigore, K  folim'0  ciusjper  fudores,uelperuoniitum,autperaluummfe/ 

riorem,flauabiIe  euacuata,ueIommDUs  iftis  pariter  fctfhs.  Erit  SC  huic  tertiana  tepuj 
accefflonis  minus  multo,quam  quietis.Duobus  fiquidem  diebus,ettotidem  nodibus 
toto  eius  perfedlo  circuitu.Bxquifitam  tertianam  nunquam  inuenies  extra  duodecim 
horas  fuam  accefflonem  protedere.T alem  itatj  ait  Hippocrates  in  feptem  drcuitibusi 
quod  fitlongiirimum,iudicari.(^odem'minci5tint!is  una  dies  poteft,hocinintemii^ 
tentibus  acceffio-  Secundum  igitur  iftarum  connumerarionem, earum  fiunt  indicatio¬ 
nes, hoc  autem  innuit86ipfeinPrognoftico,ubidequartanaIoquitur,itainquiens,Fit 

autem  SC  quartanarum  cofiftentia  ex  ordine  tali.Eft  autem  8C  a  nobis  obleruatum,tuM 
in  quartanis,  tum  etiam  in  tatianisjfieri  indicationem  fecudum  numerum  circuituum' 
non  dierum.  Statim  itatp  in  tertiana  febre  ab  initio  feptima  acceffio  in  teitium  8C  dec^ 
inum  incidit diem,  8C  fatpiusin  ipfo  morbus  indicatur  non  expediato  quartodecimo. 
Sicutiigiturinmorbis  continuis,  acutorum  quidem  morborum  terminus  ^quartui 
decimus,peracutorum  uero  feptimus,  ficinintermittentibus  breuiffimi  temporis  ter/ 
riaha  febris,  terminum  habet  circuitum  feptimum,  Rurfum  autem  ficuti  in  peracirtit 
morbus  potetatiudicari,  8C  in  quinto,  8C  in  quarto,  8C  in  tertio  die,  fic  SC  in  tertiana  in 
eifdem  circuitibus  fieri  folurionem  contingebar,  non  expedante natura  feptimO.  Hip/ 
pocrates  igitur  tertianam  aliquado  cum  adiedione  exquifitam  nominat.  Aliquaiido  ue 
ro  fimplici  appellatione  conrentusjtertianam  tantummodo,  ficuti  SC  nunc  quo^con/ 
fuetudo  Graecorum  efthuiufcemodi  res  omnes  dupliciter  nominare.  > 

BRASAVOLVS  ^ 

PRIMO  Galenus  inter  tertianam  febrem  SC  ardentem  differentiam  ponit,  «e  quft 
has  febres  ide^^  efle  arbitraretur,  cum  ab  eadem  materia  fijnt;  ied  inquit  ipfe,  quamuis  • 
iitraecp  abileflaua  ortum  habeant, diffenmt  tamen, quiafebris  ardens  ima  cum  langui/ 
ne  bilem  in  uenis  abundantemhabct;fed  tertiana  eandem  quidem  bilem  habet,  uerum 
intoto  corpore  Iparla,  delata, K  mota  eft.Dubitat  uero  hic  Oribafiusycii  ex  bileutracp 
fiat,  cur  hacc  intermittens  fit,ardens  uero  non.  Reipondet,  id  propterea  eflc,  quia  una  ip 
(ius  humoris  materia  tribus  modis  ilibfiftit.aut  enim  minima  cft,autmedia,  aut  maxi/ 
ma.Sicut  biliofus  humor  exmediocri,ergo  ipfius  humoris  fubftariafittertiana,8iper/ 
uenit  ufque  ad  minimum,  K  euaporat,  8d  fit  diflipatioiunde  eft  dies  interpolatus,  8C  alia 
dieremouetur.  Ardens  autem  febris  ex  maxima  fit  materia, uel  fi  ufquead  medium  ue 
'niat,adminimumnonpertinget,8dproptereanonhabetinterpolatione.ForteOnba/ 
fius  hanc  non  efle  lieram  caufam  cognofcens,aliam  addidiriquia  bilis  putrefada  arden 
tem  febrem  facit- Adhuc, quia  eflrintra  uafa,non  eftintermittens. 

'Quod  legitur  bilem  pliuimamebullientem.legebilemflauamredundatem&iebut' 
lientem.Graeceenimhabetur  itw^cwilul 

S  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, tertianam  exquifitam  puram,  fuamhaturam  ieriiartf, 
■quod faciet,fiexbileflaua pura  fit,fi  tempus  3Eftiuumfit,8i  locus  tempori  fim ilis,  fcill/ 
cet  calidus  K  ficcus,  &  hom  inis  aetas  talis  fit,  calida  inquam  &  ficca,  &  temperatura  ta 
lis,biliora,fcilicet  calida  SC  ficca.quatuor  enim  funt.quae  a  Galeno  enumerantur.  Ori/ 
bafius  uero  dicit,  exquifitam  tertianam  fex  modis  cognofei.  modos  autem  enumetat, 
quihi  funt,materia,natura,  tempus, regio,  copia  ciborum, temperies.  Jmmo&exer/ 
-citium,8faliamulta addi  poffunt, quae  toper  enumerare  no  eftopus.Atflaliquodho 
rum  defuerit,al5  Oribafio  exquifita  non  putatur, quod  tamen  abfiu-dum  eft,  quia  in  pi 
tiatolb  natura  homine  quandoc^  fieri  contingit,  quandoque  in  hyeme, licet  raro  fit,  SC 
experientia  ipfa  fine  his  conditionibus  quandoi^  fieri  oftendir. 

T  E  R  T I  o  Galenus  docet, exquifitam  tertianam  cumrigoreincipere,Kfinire  cum 

fudorc,uel  cum  uomitubiliofo,  uel  cum  alui  deietftionebiliofaj  Uel  cumhis  omnibus: 
tamen  cum  ultimis  duobus  raro  contingit,  cum  fudore  utplurimum  terminanir,  Si  in 
acoclRoms  principio  uomitus  fepifllme  fit. 

(XV  ARTO  Galenus  docet  hanc  tertianam  breuius  accelfionis  tempus  habe/ 
re,  quam  quietis,  nempe  totum  umus  circuitus  tempus  duos. dies  Si  duas.noiftes  in/ 


A  P  M  O  R  I  S  ir  V  S  L  1  X  isj 

t<^as ,  Weft  horas  quadraginta  o(flo  habet ,  in  quo  temporis  fpatio  aecefsio  etiairi  d 
l^gifsima  fit, duodecim  folas  horas  occupat.Dehac  exquiflta  fermonem  habens  Hip 
eoaates  didt,mfeptem  circuitibus,  quod  fitlongifsimum,  terminari .  Vnde  Galenus 
hanc  particulam ,  longifsimu,ita  intelligere  uidetur,  cum  inter  tertianas  exquiflta  quae 
habet  longilsimam  accefsionem,flt  duodecim  horarum,iri  feptem  circuitibus  finietiBi 
hxc  qux  longifsima  eft ,  ideft  quae  pro  aceefsione  duodecim  horas  habet .  Tame  puto 
Galenum  ita  intelligere,  ut  nos  in  aphorifmi  expofltibne  diximiis,  qiiod  fciliifct  &  illa 
tertiana  exquiflta  quae  longifsima  A  ieptem  circuitus  non  tranflt.'famen  K  hoc  modo 
interpretari  nihil  impedit,  quod  tertiana  quae  longifsima  eft ,  in  fms  fcilicet  accefsiont/ 
bus,  adeo  ut  ad  duodecim  horarum  Ipatium  tota  accefsio  perueniat ,  in  feptem  circui/ 
fibtis  iudicatur. 

Q_y  I N  T  O  Galenus  docet  confiderindas  elTe  accefsiones  in  intermittetibus,quia 
in  intermittentibus  ipfls  Integer  circuitus  ab  initio  unius  accefsioms ,  u%  ad  initium 
alterius  idem  poteft,quod  in  non  intermittentibus  una  accefsio,&  unus  dies,  unde  iu,- 
dicationes  in  intermittentibus  numerum  accefsionum  pro  fuo  iudicio  fequuntur,flcit/ 
ti  non  intermittentes  dierum  numerum  fequuntur.propterea  Hippocrates  iri  libro  Pro 
gnbfticorum,ubi  de  quartana  agit,inquit.  Fit  autem  quartanarum  conflftentia  ex  ordi 
iie  tali,Eft  autem  in  tertio  libro, fedbone  otflaua.  Obferuauittp  Galenus,in  tertianis,8f 
quartanis  fecundum  numerum  circuituum ,  8C  noni  fecundum  numerum  dierum  iudiV 
Cationes  fieri .  unde  in  tertiana  feptima  accefsio,  decimumtertium  incidit  diem,in  quo 
die  iudicatur,non  expeiftato  quartodecimo,  ideo  iri  acutis  morbis  continuis, termi/ 
nus  eft,decimusquartus  dies,in  peracutis  feptimus  diesiita  in  tertiana  feptimus  circui/ 
tus  ^  terminus,  quia  tertiana  eft  peracutus  morbus ,  qui  cito  terminum  habere  debet, 
K  ficut  peracutus  morbus  feptimum  diem  ita  determinatum  non  habet,  quin  etiam  in 
tertio,  quarto  5C  quinto  lanari  pofsit :  eodem  modo  tertiana  non  habet  ita  ftatutum  fe/ 
ptimum  circuitu ,  quin  etiam  in  tertio,  quarto,  8C  quinto  folui  non  pofsit,  quod  in  dies 
cotingere  experimur,  alios  fcilicet  in  tribus  accefflonibus  fanari,alios  in  qUatuor,alios 
in  quinqt .  Oribaflus  aute  ex  diebus  indicat,  K  non  ex  circuitibus.inquit  enimifeptem 
circuitus  ueniunt  ad  quatuordecim  dies,  quare  eft  acuta  affedio, tamen  fecundum  Ga 
lenum  peracuta  eft.  (^od  forte  putadum  eft  fenflfle  Oribafium,  quia  deinde  fequitur,  • 
Tantum  ergo  dtu-at,quantum  ardens  febris,  quae  durat  feptem  dies,  tertiana  quotp  fe/ 
ptem,  nam  ad  quartumdecimum  diem  lepties  commonetur.  Hippocratis  uerba  a  Ga/ 
leno  ex  tertio  Prognofticorum  libro  addu(Sa,illa  inquam ,  Fit  autem  &  quartanarum 
tonCftentia  ex  ordine  tali:  Grtece  fimt,  ymreu  asu  ■fS/rUTgjTMUif » lafTasanc  t»  mP  w 
ktwiibV/»*.  ubi  uides  hoc  uerbum  ordine  Graece  elTe  uero  ornamentum 

figniflcat,8C  ordinem  quendam  praedpuum. 

Quod  etiam  legitur, Statim  itacg  in  tertiana  febre  ab  im'tio  feptima  accefsio,Iegi  de/ 
btt.Teptima  ab  initio  accefsio,ut  fenfus  conueniens  fit, Graece  enim  dicitur,  o  tfiA/»©* 
it»  ?1  ^lofviritci- 

Quod  etiam  legitur.  Fieri  folutionem  contingebat,  lege  continget, 

_  Dem'cp  Galenus  notat ,  tertianam  febrem  ab  Hippocrate  quandoi^  fimpliciter  ter/ 
Cianam  appellari ,  quandoi^  cum  hac  adietftione  tertiana  exquiflta .  (^od  dC  tempore 
Galerii  adhuc  obferuabatur.  . 

‘  Quod  legitur,Hippoaates  igitur  tertianam  aliquando  cum  adiedbdne  exquifitam 
nominat,  in  his  uerbis  deeft  particula,  talem,  ut  ita  legi  oporteat,  exquifitam  nominat 
ttlem.  Graece  enim  habetur  ineijS*  r&rmtt/  vy  •niti-ity. 

C^od  etiam  legitur,  Sicuti  &  nunc  quo^  confuetudo  Graecorum  eft,legi  debetifi/ 
curiSCnimcquo^  confuetudo  aUorum  omnium  Graecorum  eft,  nam  Graece  habetur 
rm  Usi  oW©'  nja  ieSiois  «Trcmg  lTk»<n, 


\Vibus  in  febribus  aures  obfurduerunt,fanguii 
i^us  turbata  foluit  morbum. 


X  naribus  fluens,  aut  at/ 


tIBRI  CLVART 


H  V I V  S  aphorirmi  fentenriam  pro  una  parte, fup«itis  aphorifmo  iiigefimoortai» 
habuimus, ubi  ditSum  eft;Qiiibus  biliofe  deieiflionesjfupcrueniente  furditate  ceflain* 
quibus  furditas,fupcnienietibus  biliofis  deiedjionibus  ceiTatJn  hoc  folumifte  apho 
rifmus  ab  illo  differt  >  quod  in  filo  febris  nihil  meminit ,  in  ifto  folum  in  febribus  loqiil 
uidetur .  quamuis  rarifsime  hic  cafus  fine  febre  contingat .  Alia  differentia  eft  quia  ibi 
nihil  meminit  defluxus  fanguinis  narium ;  hic  autem  dicit,ai  furditate  folui,fi7ancuis 
ex  naribus  fluxerit.  In  libro  uero  De  morborum  decretorio, Sf  huius  defluxus  fai^i, 
nis  per  nares,  SC  multorum  aliorum  mentionem  facit  Hippocrates,  ubi  in  calce  fert  Ii> 
fcri  dicit,  qui  in  febre  furdefeunt ,  neceffario  febre  non  difcuffa  delirant,  quod  fanguen 
de  naribus  fluens  foluit,ueI  fi  uenter  folutus  biliofa  demittat, uel  fi  difficultas  intono 
rum  fupeniemat,  uel  coxendicum,  genuumue  dolor.nam hat  partes  ab  auribus  diuere 
tunt.propterea  SC  furditas  fanatur,  quat  praeerat  ex  materiebus  aures  occupatibus.quo 
niam(ut  Philotheus  didt )  ^  uatpoiumu  tk  urte  t*  tw 

xatiHiti!  vAst.nca  wi  «(((ivsiiowf  wcfivt  WTorAitjiUiworTsij;  i(^  .  ideft,In  febre 

aures  obfurdefeunt  uaporibus  ex  fubieda  materia  afcendetibiis ,  8f  auditorios  meatus 
occupantibus,  obftruentibus.  Ceifus  hunc  aphorifmum  ita  refert  capite  oeSauo  Ce 
eundi  libri,  inquiens, fi  in  febre  aures  obtu&  funt,fi  fangms  e  naribus  fluxit,  aut  uenter 
refolutus  eft,illud  malum  definit  ex  toto. 

iyaaoim!  ii  atii<n  jrvfQpim .  idefl:,  Qiiibufcuntj  in  febribus,]  Qiiamuts  SC  fine  febre 
contingere  pofsit,fed  hoc  rarifsime  accidif. 

Tit  uva  itxfuSS.  ideit.  Aures  obfurduerint,]  Quae  ut  plurimum  ex  biliofa  materia 
furdac  fiunt, quae  utrunqs  infert  8C  furditatem  SC  febrem:  uel  ex  materia  mixta, qua  pu/ 
re  biliofa  non  fit, tamen  k  biliofa  frequetilsime  fit.propterea  SC  in  aphorilmo  uigefimo» 
ortauo  folius  biliofa  materia  mentionem  facit,  quam  Galenus  in  uentriculo  eue  iudi> 
cat,8f  ad  caput  moiieri.cum  uero  deorfum  tendit,  fi  ad  narium  uias  peruemat,®  deflu 
XH  fanguinis  narium  euacuatur .  Si  autem  ad  uentricuIum,8C  ad  infernas  paftes,mate/ 
rierum  biliofarum  per  aluum  defluxum  facit .  At  fi  ad  genua,uel  coxas,  uel  pedes  tena 
dat ,  dolores  in  illis  partibus  inducit :  ut  Hippoaates  in  libro  De  morborum  deaeto/ 

•  riooftendit. 

Aifialnfirdf/ fwy'.  idefl:,Sanguisexnaribiisfluens.]Eftautemhicfangu{sufplurta 
mum  bilio(us,quia  biliofiis  humiditatem  inferebat 

«  asiAia  UTiig>«;^^a«e,Ai/8  tb  vimna.  ideft,VelaIuus 'turbata foluit morbum.] fcilieet 
furditatemjquae  eft  adlio  laefa.  turbata  aute  aluus,illa  eft, quae  defluxum  patitur,^  quae 
•humores  i  capite  ad  aluu  tranfmiflbs  recipfcat  morbus  foluitur,ut  inquit  Philotheus, 
i-aatAi  «  vKh  txjvisSe  *  vmwvtt  r>y  vdi  5^  viva  twituS»  « 

ine.  ideft,Qiibniam  materia  febrem  faciens  furditatem, euacuata  eft, 8C  exhoccefi 

fet  furditas. 


Utur,  8f  ad  caput  recurrant,  8f  talem  folui  furditatem,fi  altms  turbetur.DiiSum  au 
tem  8f  nunc  ab  ipfo  hoc  idem,ac  praeterea  de  profluuio  fangmnis  e  naribus.  SC  enim  SC 
hoc  Ibluit  furditatem,  eam  fcilicet  quae  in  febribus  fit  abique  ulla  propria  atque  praec^ 
piia  inftriimenti  auditus  palsione,  &' nihil  mirum  fi  euacuatis  aut  tranfinutatis  noxijs 
humoribus  celfampafsiones. 

brasavolvs  . 

-PRIMO  Galenus  docct,fuperius  ab  Hippocrate  ditfium  eflci furditatem  fieri, fibv 
fiofa  excrementa  detineantur.  Hoc  autem  fuit  uigefimootSauo  aphorifmo  huius  libri, 
nam  ad  caput  bilis  reteta  decurrit.  Mox  addit,hanc  furditatem  per  alui  turbariqne  fol/ 
ui,nucc5  idem  repetit.  At  unu  hic  addit  de  fanguinis  profluuio  quod  a  furditate  libo^ 
S  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet,  quam  furditatem  foluat,eam  fcilicet  qu*  in  febribus 
fi't,in  qua  auditus  inftrumenta  nihil  patiuntur. 

TERTIO  infert  Galenus,mirum  non  eflejfi  noxijs  humoribus  euacuatis  pafsKv 
nes  ceflant. 

Qupd 


APHOiltjMrStX  6S-f 

fti^maffacntibushmnoribus. 

Quod  criam  in  fine  legitur,  Ceflant  pafsiones,nofter  antiquus  contextus  ita  habet 
naii^  «  ut  Leonicenus  interpretatus  eftjSi;  in  fuo  contextu  habuitded  ab 

antiquo  quodam  probo  uiro  emendatus  eft,8C  legit,  vunSm  ■7«  vttniiutm,  tdeftiGelTant 
mod>iuta9  Aldinus  contextus  habet,  8C  plutes  quos  tiidemus^ 

APHORISHVS  LXI 

J^Ebticitantem  nifi  diebus  imparibus  febris  reliquerit, folet  recidiuare* 


BRASAVOLVS 

H  V  N  c  aphorifmu  ab  Hippoaate  fadum  c(Ie,non  ludicauit  Galenus, quonianl  ^ 
felfus  eft, quippe  hunc  habet  fenium,  qui  febre  correptus  eft,  ii  febris  relinquat,  K  dies 
impares  non  fint,recidiuare  foletHoc  autem  falfum  efle  8C  abfurdum  manifeftum  eft, 
jquia  (i  in  quartodecimo,aut  uigefitno,aut  quadragefimo,aut  fexagefimo,aut  odogeil 
tno  die  febris  relinquat,hi  funt  ucre  fani, 8C  in  recidiuam  non  incidunt,nift  aliqua  mate 
ria  dereliclh  fit,  quae  euacuata  non  fit :  fed  hoc  erit  per  alterius  aphorifmi  uim  dicentis, 
qu®  relinquuntur  in  morbis  poft  iudicattonem,recidiuas facere  confueuerunt.  Philo/ 
weus  hoc  modo  aphorifinum  introducit,  yroSSa  ttSSi  of{a[>  vorafidrofi  o 
^■!rt«*{^£T8,l(5Ct  Mfst/  U  Ttf  a5rs(/,'5»  .  7«!;«  yc^  ^  mcii  itiiui  TiKft/ 

50  ?(bii^()i0f«5>>(:,i(ea  iSl  S^ts.cmv  A  i  TryofticriiioStiKi  KStt  *  /te&it.  ideft,HiC 

'de  acutis  morbis  fermo  Hippocrati  eft,  8i  hoc  manifeftum  eft,  ex  eo  quod  dixit,in  die/ 
bus  imparibus. Hac  enim  inimparibus,ideftprater  una(fcilicet  diem)accefsi6fit;pro 
pterea  q(f  materia  facile  difeuti  pofsit, Si  calida  fitubi  aut  accefsio,ibi  &  iudicatio  eft. 

,  rvflwjrM.  ]  Sed  nofter  antiquus  contextus  legit  iri/f t wwitt  «ji  («li  jt  »fiiiJ>'ji/ 

np  0  srt/fiw  «())«.  ideft,Febricitantem  mfi  diebus  imparibus  febris  dimiferit, 
•«greipoTrtitfep  Wjv.  ideft,Recidiuare  folet.]  Sed  cum  hic  aphorifmtis  ita  intelletSus 
abfonus  eflTe  Hideatur,propterea  Galeno  uifum  eft,legi  ilon  debere  ^ 
mp.i, diebus  imparibus,fed  hoc  modo  legendu putat, ^  ieiiTiioif  »A<i!f>’!mp,i.diebus  iudica 
toriis:&  ita  uerus  eft  aphorifinus.  nS  niu  in  dieb’  iudicatortjs  fiat,recidiuare  foletlmd 
(Ut  dicit  Oribafius)  etiam  fi  in  diebus  iiidicatorijs  fiatjquandocg  recidiuat,quado  fcili 
cet  cotSionis  figna  non  praceirere,8Cin  die  iudicatorio  una  fola  materia  portio  depel/ 
laturadcmfentit  Philotheus  cum  Galeno,inteIligendu  eflTe  in  diebus  iudicatorrjs.nanl 
huiusaphorifmi  duas  Caufas  reddit,quarum  ultima  eft  Galeni  fententia,  inquiens,nif» 
diebus  imparibus  febris  dimittat,recidiuare  folet ,  vmu  ipvnat  -rltii 

feeaip,«Sue' jSiK  aviiTSfaititT&^.KJIkus-n  -n  ^ srfewwripjoeTi mSl  ^  L&Lmyictt  oiu/ ^ 

fceiwis  « JTt/f  £5of  a^KioyKScy .  ideft.  Quoniam  non  ratione  natura,  fed  uiolentia 

fymptortiatis  indicium  fit.  Alioqui  hac  particula, in  imparibus,pro  illa  dicfta  eft,in  iudi 
catoriis-Siigitur  in  iudicatortjs  diebus  febris  dimiferit  bonu.Putat^  Philotheus  hanc 
«xpofitionem  omnes  alias  pracedere  inquiens,  mo  tsjy  «  l^hyxihi  iSjth  ta/ayus^i^rSfa.  me 
liv  nrec^Tiu  iisK  liui  AttitmmifAu  Kja  BHisluj ,  #e .  &  miSf 
eVi  Leimiuf .  ideft,Bt  hac  expofitio  magis  neceflaia  eft  alia,  quoniam  quartum  diem, 
8C  quartumdecimum  8C uigefimum, 8C  quadragefimum  fimul  comprehendit, qui  iudi/ 
'Catorij  fimt.  Celfus  capite  feptimo  lecundi  libri  h  uius  aphorifini  lenfum  fae  innuit, 
ubi  de  notis  tradat,  quas  aliquis  in  Angulis  morborum  generibus  habere  polsit,8C  in/ 
quit,  febris  autem  qua  fubito  fineratione,finebonis  fignis  finita  eft,  fere  reuertitur.Sf 
huic  aphorifmo  hunc  Galeni  fenfum  condonemus,ftatim  uaus  efficitur. 

Ngalenvs 

E  s  c  I  o  fi  hunc  aphorifmum  Hippoaates  fcripferit,an  fuerit  a  quopiam  adfcrf 
ptiis,n  quidem  in  Prognoftico  dierinn  iudicantiiim  incrementa, ac  compofitio/ 
nes  Heri  in  quaternis  edocuit,&  in  hoc  ipforum  libro  Aphorilmorfi,atcg  etiam  in  Epi/ 
demijs,  non  modo  die  quartodecimo  multos  uidit  indicatos,  ftd  etiam  in  ufgefimp.K 
quadragefimojSC  fexagefimo,5C  oduagefimo.  Ipfi  uero  iudicat,8C  uigefima  quartana: 

tnm  1  tijgefima/' 


trigefimaqiKita ,  ST  ab  initio  protinus  quarta.  Quomodo  igitur  ait  nunc,  quod 
diebus  imparibus  febris  ceiTauerit.non  fit  fida  iudicatiofMelius  itaque  pro  itnparibuf: 
faibere  iudicatorijs,ut  quibufdam  uifum  eft.Multa  tamen  exemplaria  in  numero  plu> 

raii,&imparibus,ac  diebus  faipnim  habent. 

BRASAVOLVS 

N  V  N  C  Galenus  iudicat  hunc  Aphorifinum  huic  libro  fuifle  adiedlum,  U  non  ab 
Hippocrate  fcriptum:quoniam  in  hoc  Aphorifmorum  libro, in  libro  Prognofticoruni 
in  Epidemijs,ipfemet  Hippocrates  docet,  dC  dies  pares  eife  iudicatorios,ut  quartui 
decimus,uigefimus,quadragefimus,  iexagefimus,oaogefimus .  Proptereairiderene* 
fcit  Galenus  quomodo  hic  ab  eo  diifium  m,non  efle  tutam  fam’tatem,nifi  diebus  imp» 
ribus  iudicatio  fiiifta  fit. 

Quod  legitur, Et  in  hoc  iplbrum  libro  Aphorifmorum.  Graece  habetur,  iqu  ^  os/, 
^■n  -n  jSifaioy  -fS/  «ifcetc-itSi/,  ideftjEt  in  hoc  ipfo  libro  aphorifinorum.ut  h*c  particula 
*5;5!>,deferuiat  illi  particulae  Libro, 8C  non  illi  Aphorifinorum,  cui  iungenda  non  di, 
C^od  legitur,  Ipfi  uero  iudicant  uigefimaquarta,8f  trigefimaquarta .  1^  debet, 
Ipforum  uero  iudicant;ideft,ipforum  dierum, Graece  enim  dicit,  Lelm  </l  tya  ewta 

■nTKjjw.KsttTeiirtotfiTwitfa».  '  ' 


^^Vibus  in  febribus  morbus  regius  ante  diem  feptimum  accidit,  malum. 


OMNIA  quae  in  morbis  c3tinjgunt,in  diebus  non  propri)s,praua  funtldeo  fi  mof 
bus  regius  ante  leptimum  diem  in  febribus  c6tingat,malum  mmempe  uel  in  toto  cor/ 
pore  nocumentu  eft,quod  fatis  intenfum  efle  oportet,  uel  eft  motus  naturae  iymptoma/ 
ticus,natura  ob  ingentem  biliofi  humoris  copiam  flimu!ata,uel  abfcefTus  eft  in  iecore, 
uel  in  eodem  iecore  obftruflio  inuenitur,ut  biliofus  humor  ad  fellis  ueficulam  tranfire 
non  poflit;quae  omnia  malum  quoddam  portendunt .  Si  uero  in  feptimo  die  fiat,  aut  in 
alio  iudicatorio, natura  fortis  efle  poteft,quae  totam  bilioiam  materia  iudicatorio  moti* 
ad  circufetentiam  expellet.Philomeus  uero  ex  prg cedenti  aphorifmo  hunc  introdudt^ 
inquiens,  ^  “biir  i^oetr/uji  hrui/  lict  «yie^xt  jv  Cteiciiuii  yif 

ca/ctlrlisiaiPI!  V!/ «tfeeiaitiy  TiStain,  Mccifcu  jBavAof&r©*  wf  telesf  5»  «tf/ 

«K&jrimi  yinSta .  ideft,In  fupaiori  Aphorifino  bonas  iuificationes.in 
imparibus  diebus,ideftiniudicatorijs ,  quum  fieri  dixerit,exneceflitatehuncaphoriC> 
mum  ponit, docere  uolens  malas  criies  imparibus  diebus,  ideft  in  no  iudicaton)s,fierf,' 
oinji  wvfSemy-l  Ita  legit  antiquus  noftercontextusifedAldinus,  o»»»»in(/  ^  mn 
tamen  in  utri%  lediionibus  idem  fenfus  eft.  Quibus  in  febribus.Sd  non  ab  re 
in  febribus  dixit,  quomam  fine  febre  fingulis  diebus  euenirepoteft  :  tamen  Si  cum  fine 

tiiv«Viii"i«a.ideft, Morbi  regij  fiunt.]  Hunc  uero  morbum,uel  poflus  hanc  afe 
Aonem,  Oribafius  definire  uolens  dicit  efle  cutem  defotdata :  fed  quod  mirum  eft,in/ 
quit ,  ex  humore  melancholico  fieri  quoties  exuberauerit  aut  qualitate  aut  quantitatej 
Qualitate,inquit,cu  per  confuetudine  habet  acceflus  paruos  oC  per  fe  exaeuencquan 
dtate,  quado  tumet  iecur,8C  exprimit  illum  fui  fuperfluitate  redundans,  ita  quia  leuior 
eft,fuperna  petitHacc  Oribafius.  Sed  re  uera  a  iblo  atrabilario  humore  non  fit.  Imo  ut 
plurimum  a  biliofo;8C  hic  proprie  eft  uerus  morbus  regius.  Paulus  iEgineta  hbro  ter/ 
do,  capite  quinquagefimo,  duas  ^ecies  enumerat :  unam  ex  atra  bile,  alteram  ex  flau* 
bilefadam.Idem  Aetius  facit,  K  idem  omnes  Graeci .  In  hoc  loco  Hippocrates  de  illo 
fermonem  habere  uidetur.qui  a  bile  flaua  ortum  habet,  de  quo  Celfus  capite  uigefiffl® 
quarto  tertij  libri, in  quo  loco  hunc  aphorifinum  adducit,inquies,Quem  Hippocrate* 
fi  poft  ieptimu  diem  febricitante  aegro  fuperuehit, tutum  efle.H  jc  Celfus.K  addft,  VM 
diurius  manet,  totum  corpus  cum  pallore  quodam  inalbefcit :  inquiti^,ut  plurimu  efle 
dextera  partem  prf  cordioru  duramificuti  quado  eft  nigra  bilis  lparfa,finiftra  pars  dum 
eft.  Sut  igif  duae  huius  morbi  fpecies;una,in  qua  flaua  bilis  per  totu  corpus  Ipargitiali» 


APHORISMVStXII  <19 

fo  Oliabili*  atwt)otifsimum  uero  qu*  a  bile  flaua  in  ocuWs  apparebat  CdAis,PauIus* 
ec^fa  unde  ab  Otibafio  dubium  mouetur, cur  oculos  magis  tin 

cat  quam  aliud  membrum.  Re(p6det,ob  quatuor  caufas  id  fieriiuna  quia  humoribus 
«pportuni  limt,ut  ab  eis  dto  tangantur,  K  colorem  acquirant:  deinde  quia  lenes  funt, 
K  delicatilterno  quia  fubtilcs  &  aquofi;quarto  quia  cito  apparet  in  illis  quilibet  color. 
Hic  etiam  morbus  uarifs  nomimbus  appellatur.nam  a  Graecis  iicriliw  diatur,quo  no 
■mine  Hippocrates,  Galenus, Paulus, Si  exteri  Grgci  authores  publice  utuntur.  Celfus 
arquatUm  morbum,8<  regium  motbum  uocat,  Plinius  praeter  haec  nomina  fellis  fuffu 
fiimes  nbminatjK  iAericos  felle  fufRifos .  Recentes  omnes,K  Arabes  iAeritiam  nun/ 
cupant  Non  defunt  qiii  ob  pallorem, quem  habet  auro  fimilem,aurigine  appellare  uo 
luerint.fymptoma  eft,non  morbus.quoniam  obftruAionem  fequitur,quac  morbus  eft. 
non  poteft  etiam  ex  pura  bile  fieri,  nifi  pituita  interfuerit,  nam  cum  bilis  tenuis  humor 
fit, per  carnis  meatiis  exirtt,  nili  aafsi  humores,  glutinofi,  8C  pituitoii  interpoliti  fuift 
rent,qui  cutaneos  meatus  obftipant,K  bil^  exire  non  finimt,  Sicuti  (  ut  Galenus  iiv 
quit  quarto  D  e  ratione  lu  Aus  in  morbis  acutis  libro,  fcAione  o  Aogeflma  prima)in  afa 
fcefsibus  ommbus  fieri  confuemt.  Quot  autem  modis,ide(i:  a  quot  caufls,humanuin 
corpus  hoc  colore  infici  pofsit,authorUm  libri  pleni  itint .  tamen  ne  laborem  fiibterfu/ 
gere  uideamur,  cum  hinc  inde  (parfac  fint,in  unum  colligemus.  Aurigo  per  totum  corx 
pus  induci  poteft, qb  affumptum  uenenum  intenfifsime  calidum, quod  fanguine  ebut- 
lire  faciens, corpus  luteum  reddit.Nempe  ad  circunferentiam  ipargitur,  quam  hac  infe 
Aione  coloratTame  fcito  hanc  infeAionem  ex  uencno,pure  luteam  non  efle,  fed  mub 
fcemacuIiE  per  dorfum  potifsimum  cfficiuntur,aliqug  lute*,aliquae  nigrae, aliquas  ftib/ 
pigrae .  quoniam  dum  fanguis,SC  humores  ebulliunt,  in  una  parte  maior  aduftio,in  alia 
mfaor  inducitur;propterea  partes  aliqu*  magis  nigrae, aliae  magis  luteae  effi'ciutur:imo 
libc  hon  folum  in  eo  qui  uenenum  potauerit  apparet ,  fed  in  eo  etiam,  qui  ex  pcftilentj 
K  ucnenofa  materia  perit,  ut  quandocp  uiolaceum  colorem  cerulelim  circa  dorfum 
habere  c61pexerim.De  hoc  autem  genere  in  hoc  aphorifmo  Hippocrates  non  traAat, 
quia  quandocuncg  flat,malum  eft .  QuadocJ  hic  color  in  humano  corpore, ob  alicuius 
uenenofi  animalis  iAum  infertur:ledpotifsim5  partem  illam  occupat, in  qua  iAuseft. 
Vidimus  tamen  quendam  ab  echidna,  ideft  maraftio  iAum,  qui  trium  horarum  fjratio 
ib  iAu  uitam  cum  morte  commutauit,8C  totus  maculis  affeAus  eft,  luteis, uioIaceis,n< 
gris.  At  nec  de  ifta  cutis  foeditate  nunc  loquitia  Hippocrates.  A  Galeno  autem  tria  in 
fois  Commentarijs  enumerantur,  quae  ommaa  iecoremalc  affeAo  innafeuntur.  Opus 
autem  rii,imum  horum  trium  afFeAuum  habeat,  aut  duritiem, aut  inflammatione,  aut 
obftruAionem:qimm  unum  horum  trium  in  iecore  fuerit, uis  diferetiua  bilem  a  fangui 
fae  no  diftingmbpropterea  per  totum  corpus  bilis  fpargitur,8(:  cutim  inficit.  Si  ante 
primum  fiat,  fecundum  Galenumjex  tumore  prjduro  efle  non  poteft,  quia  morbus  diii 
tinus  eft :  uel  fi  fiat  ex  hoc  praeduro  tumore,  malum  etiam  eft.  Sfuero  ob  inflammatio/ 
liem  uel  obftruAionem  fit,  citius  fieri  poteft  .Tamen  funt  8C  aliae  caufae,  praeter  has  ex 
Galeno  dtatas.ma  fieri  poteft  ex  bilis  copia  natura  ftimulatis  8C  iritatist.ppterea  iritata 
hatura  bile  ad  cutim  mittit,  quae  ideo  ibi  firmatur,  quonia  in  cute  obftruAione  inucnit. 
Quadoc^  ex  obftruAione  fieri  poteft, non  quide  iecoris,fed  uiae  a  iecore  ad  fellis  uefica 
tendetistpropterea  fel  ipfum  per  corpus  ipargif ,  qd*  in  fua  uefica  colligi  deberet.  &  qih 
hatura  fellea  fubftantia  ad  inteftina  trafinittit,  ut  ffercora  infidat,  quae  mox  expultrices 
iares  ad  expellenduiritetrunde  fi  uia  a  fellis  uefica  ad  inteftina  obftruatur,in  cumulum 
adeo  ii^entem,8f  in  tam  amplam  copiam  fel  in  fiia  uefica  abundabit,  ut  ab  ea  contine 
ri  non  pofsit :  propterea  per  corpus  fpargitur,8C  cute  inficit.  Alia  caufa  poteft  elTe  tem/ 
peratura  bilioft,  ob  quam  totus  fanguis  biliofus  effeAus  fit,8t  hoc  non  folii  fectmdum 
naturam, fed  etiam  fecundum  colorem.  Omnes  hi  modi  mali  funt;imd  hic  pefsimus.ta 
men  quendam  in  cura  habuimus  morbo  rego  febre  laborantem,  cui  iecorariam  Ue/ 

nam  incidi  iulsimus,  totus  ianguis  erat  luteus,  excrementa  lutea,  lutea  iputa,urinac  lu/ 
teae;huius  totum  corpus  bile  plenum  erat,8ir(ut  arbitror)nihil  boni  habebat,  tamen  ab 
febre  liber  effeAus  eft :  8C  nunc  cum  fuo  regio  morbo  fiiperuiuit,  8C  eifdem  urinis, 
K  excrementiSjadeo  ut  eius  anima  in  bile  uiuat,uel  potius  in  humore  corrupto.  At  ne 
•  mm  }  huius 


<90  LIBRI  Q_V  A  R  .T  I 

huius  uiri  nomcBdefida-es,eft  Sulpirius  T  ombefius.  Philotheus  quo($  multas  aurto 
nis  caufas  affert  ex  his  quas  fuperius  citauimus.Efus  uerbahaec  funt, 

-nSi  wk  m/Ki^Sfv^  yif  *  tknmtim  ^ 

aasc^lity  M/ajiJhiat  v  Miue,m  ytrenu  Ji 

T©-  -rti  «mn-®-.  bcpgasvTta  -itMmvm  oa»i>  *  St^ut  i/J»  ilui  Amn^ienu),  agic  »1 
cAsiiUw-rw  WsJ{i«a’w'W  «VTOf  Stm  ^  srwgi  mSj«5,0i 

wtTKiWT^iJie-.jsVfna  </£<jiV5J*M'»J>05r«i  -nt^H  ijn/olf  hfiSiiSjlf^^MSfi  tuilvuLamit 
titeit^aTtovAliu  •w  UwjKSK^rtwa  ift  wtvawiaa  TeiTawv,^};^^ 

mmimt  m  BtJ^s  iS/  (««VjHW  sr®f  ■jkwnt.tQi  vhUu  ixec^tvain.mf  ^</K/j«S 

lx7i?>©'  ^  OTvfiqprf  iitj/iMfilif^.Mtioti-ideftjMorbusrc^usinoblbuAoBeuaCs 

bilis  fit;non  enim  bilis  tunf  ob  oblirudiong.  defertur)8C  impurus  fanguis  diipergitur, 
H.  fit  morbus  regius.Fit  autem  indurato  8C  inflammato  iecoreitunc  em'm  totus  fan/ 
guis  ob  intemperiem  biliofus  fit, Sii  ueficula  fellis  totum  continere  non  pot^,fed  ad  fa 
periores  partes ,  ideft  cutaneas,  fic  biliofus  fanguis.  irrtoto  corpore  ipargitqt,8C  regius 
morbus  fit.  Fit  autem  naturali  modo  ita ,  Natura  ^m  partes  qua:  intus  funt,SC  in  pro/ 
fundo  curat, materias  ad  illas  quae  extra  funt,proijcit,8£  fit  morbus  regius ;  fleuti  in  arr 
dente  febre, Si  tertiana,natufa  putrefaciete  partes  illas  quae  in  profundo  funt,  &  ad  eas 
quae  extra  funt,materiam  proijdentemt  ante  feptimum  diem  morbi  regij  in  febribus  £1 
diimalum.  Haec  Philotheus. 

ideft.  Ante  fejptimtjmdiem,malum.]  Nam  quum  haec  af&/ 
dio  ante  feptimum  diem  contingit,  fignificatur,aut  pratdidas  affediones  iecori  ineilr, 
aut  amplam  bilis  copiam  abundare,quf  per  totum  corpus  ^aria  naturam  (fimulat  atm 
iritattiritata  uero  codionem  expedare  non  poteft,  fed  ad  ipfam  circunferentiam  tratm 
mittit.  Oribafius  uero  malum  eflfe  dicit, quia  natura  fupafluitate  non  expellit, fed  quS/ 
-litas  uinciL  Si  enim  non  fuiffet  ualde  ftimulata  natura,non  expuli(Tet,nifi  in  die  iudica/ 
torio,in  quo  elfe  fada  concodio.  Plinius  hbro  fextodecimo,  capite  duodedmo,bunt 
aphorifmum  refert,5iC  m'detur  fere  Hippocratem  latenter  carpere,atcp  mordere;nam  di 
dt,Morbum  regium  in  oculis  praecipue  mirari  eft, tenuitatem  illam  denfitatenxp  tuni/ 
carum  felle  fubeunte.  Hippocrates  a  feptimo  die  in  febre  mortiferfi  fignum  effe  docuit; 
Nos  fcimus  uixiffe  aliquos  etiam  ab  hac  defperatione.  De  Plinio  ante  mirati  oportet, 
qui  putet  Hippocratem  uoluiffe  fimpliciter  ante  feptimu  diem  auriginem,  mortale  &f 
gnum  effemam  Sf  ante  feptimum  fi  contingat,femper  mortale  non  APropterea  opus 
eft  pro  Hippocrate  intclligendo,Hippocrate  ipfum  in  alijs  locis  uidifle,SC  totum  Hip 
pocraccmfibiipn  coftantemreddere.Si  igitur  Plimus  Hippocratem  legiflet  in  quarto 
libro  De  ratione  ladus  in  morbis  acutis,Scile  deprehediffet,  femper  non  efle  mortale 
fignum.eo  em'm  loco  docet,quando  fignum  peftiterum,8f  quado  non, morbus  regius 
fecerit.Nosq^  in  dies  uidemus,morbo  regio  affedos,qui  ante  leptimiim  diem  coloram 
tur, fanari, SC  diu  fiiperuiuere-Hippecratis  uerba  ha:cfunt,fcdione  odogefimaprima 
eiufde  libri ,  In  biliofa  febre  morbus  regius  cum  rigore  ante  feptimu  diem  enatus  mor/ 
bum  foluitlfi  uero  abftp  rigore  prj ter  occafione  fuperuenerit,peftiferum.In  quo  tamen 
joco  Galenus  animaduertit,q»  nei$  ante  feptimum  diem,pecp  poftfeptimSmotbusre/ 
gius  cum  rigore  ueniens  foluit  morbumffed  ita  diftinguendu  iudicat,Febrietibus  mor 
busregius  fuperuenit,interdum  quidem  tanquam  affedioms  hepatis  fymptoma,inter/ 
dum  quocp  8C  natura  bilem  per  cutim  excernere  contedente,fed  nequt®e,ucluti  m  ab/ 
fceffibus  omnib.fieri  cofueuit.Poftea  Galenus  eum  ex  his  morbis  regijs  qiri  febre  fbP 
uat,8if  qui  non  foluat,non  exprimit.  Nos  uero  Hippoaate  intclligimus,q)  foluit  febr? 
quando  ita  fit  cu  rigore,  ut  materia  quae  intus  erat,  expellaf  :expulfa  aut  fupra  mufculos 
mota  rigores  indudt.T ame,ut  ad  Pliniu  redeamus,  fi  Phmus  in  huc  Hippoaatis  apho 
rifinS  inuehif  ,profedo  apud  PliniS  non  eft  legendu,a  feptimo  die  in  febre, quod  figniil 
cat  poft  feptimu  die  in  febre:fed  potius  ante  feptimu  die  in  febre.  Sic  enim  faibit  Hipp. 
Galenus  libro  cniinto  De  locis  affedis,capitc  feptimo,  morbos  quibus  regius  morbus 
fieri  poffit,diffufiffime  docet,  SC  uenena  enumerat,  SC  uenenatorum  idus,S  omnia  (W| 
fuperius  a  nobis  in  ordine  deferipta  funt;imd  SC  a  fplenc  fieri  dicit, fed  color  fiifcmr 
^  is  qiu  uel  a  iecore,  uel  per  uia  crifis,uel  per  magna  bilis  copia  in  toto  corpore  fit  .  At 
non  folu  Plinius  rcfert,uifos  effe  quibus  ftiperuenerit  ante  feptimu  die  morbus  regius, 
^  SC  cUe 


A  P  H  O  R  I,S  M  V  S  L  X  i  1  6gi 

SC  ede  (anatostfed  ^  Auotois  quarto  libro  fia  uolumiais  infcripti  CoUiget  capite  xliip' 
ubi  de  fignis  malis  prognofticis  difIaes,ingt;Qiiod  dicit  Hippocrates, idlcritia  ucnies 
ante  feptimS  <ii«n  in  acutis  febribus,maIu,reprobatu  eft  experiehtii  in  noftris  terris;SC 
fi  uer^t  in  quinta  die,  laudabile  multu  eft  uiua  rauone,  8i  maxime  in  teporibus  calidis, 

SC  corporibus  calidis.Bt  hscc  eft  fent«ia  collegioru  medicoru  omniu  Perfaru  8C  Indiae 
maiorMjfit  pr.omaiori  parte  illoru  de  EntalisiK  poffibile  eft  ®  illud  quod  dixit, locu  ii» 
Grzciab^Wqui»  t®*'®  illa,hac  frigidior  exiftit.  Et  iftud  q  J  dixit  Hipp  qp  erat  lignu 
mala,eftideO,quiahacceft  unaexreb.  ex  qua,puenit  crifisjSi  omnis  crms  uemes  ante 
digeflionc  eft  malum.Et  pofllbile  eft  qi  uiderit  in  terris  fuis  crifes  uenietes  per  i  Aeritw  — 
ante  feptimu  effe  malas  8C  fine  digeftione.Hacc  AuerrOis.  Nos  quocj  multos  uidfmus ' 
ante  feptimu, morbo  regiu  incidiife.SC  lanatos  eflcifed  re  uera  no  erat  exgfitus  morbu$ 
rwius:poniturcp  ab  Hipp.tan^  figno  gmciofumaion  aoi  tan^  ftgn3,quod  cura  adiit, 
«dius  euadere  poffit.imd  fi  in  Auerroim  cauillari  uoiuerimus,bftendemus  eius patriS 
tfe  frigidiore  Grseda.  Sed  haec  alias, nos  hic  Hippoaate  rede  fenfifle  arbitramur, 
GALENVS 

Mo  R  B  V  S  regius  fit  aliquando  dC  iudicatorie  reponente  natura  ad  toto  corpus,' 

8C  praecipue  ad  cutettt  flauam  bilem.  Fit  autem  di  huiufcemodi  cafus  hepate  ma 
le  fe  habente.Ipfius  uero  affecftus  ex  quibus  morbus  regius  folet  aduemre,tres  funt,tu/ 
mor  durus,infiammatio,8i  obftrudio ,  Verum  tumor  praedurus  diutinus  morbus  exi/ 
ftit  Inflammatio  uero, Si  obftrudlio  repente  fieri  pofliint.  Si  qui  regij  morbi  ante  fepti/ 
mtim  accidunt  diem,ex  aliquo  iftorum  ortum  habent,  nam  citius  non  poteft  iudicato/ 
rie  bilis  perduci  ad  corpus .  Ante  feptimS  quidem  diem,  morbum  regum  elle  malum 
«erum  exiftit,  non  tamen  poft  feptimum  uacare  periculo  eft  pariter  uerum,  neque  hoc. 
nunc  didum  eft.  Poteft  enim  Si  inflammatio, Si  obftrudio  longori  tempore  permane, 
re ,  ante  feptimum  tamen  bilem  iudicatorie  efferri  eft  impofsibile .  ih  quibufdam  iikid  - 
exemplaribus  adiedum  eft  aphorifmo,circa  finemjNifi  humores  ex  aluo  prodeant, iio 
lentibus  his  qui  haec  adtjciunt  per  aluum  bilem  expurgari. 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  duas  caulas  morbi  regij  adducit,una  eft  quado  ftatura  per  uiat» 
crifis  ad  cutem  flauam  bilem  tranfmittit.  Alia  caufa  eft  mala  iecoris  affedio. 

Quod  legtur,  Fit  autem  Si  huiufinodi  cafus  hepate  male  fe  habente.  Graece  eft,>«r», 

»ta  liS  Ksa  (TvtKilxiut  wxSTryajjuST©-  «tot©-  .i.  Fit  aut  8i  iymptoma  male  agente  iecore, 
s  E  C  V  N  D  o  tria  elle  docet,per  quj  iecoris  ratione  morbus  regus  inducitur.unum 
eft  tumor  durus, ideft  durities  quae  in  iecore  perfentiturtfecundu  eft,inflammatio,quae 
in  iecore  ipfo  fitttertiu  eft  obftrudio.  forte  Galenus  obftrudione  comuniter  intelligitj 
tam  in  iecore  exiftcnte,quam  in  uijs,  ut  in  uiafolliculi  fellis,aut  fellis  ad  inteftina  luy.  • 
Qtiod  legitur,Ipfius  uero  affedus,  Graece  habetur,  nttusTi^xyicu  Ji  (!i7tf,ideft  ma/ 

Ium  negotium  autem  ipfius,uel  malus  affedus. 

TERTIO  Galenus  illa  tria  fimul  c6parat,quia  praedurus  tumor  eft  morbus  diutur 
nus.propterea  morbu  regium  cito  inferre  non  poteft.  Sed  regus  morbus  ex  inflamano 
ne,aut  obftrudione  cito  fieri  p6t.,ppterea  qui  ante  feptimu  fmt,ab  his  caulis  depedent,' 
ideo  mali  fimt,quia  bilis  per  bona  crifim  non  poteft  ita  cito  per  corpus  gduci.  In  aliqui 
bus  cotextibus  ubi  legit.  Et  obftrudio  repete  fieri  polIunt,addit  quarto  die;  tamen  nec 
in  meo  antiquo,nec  in  Aldino  particula  haec  inuerat,qua  nec  addenda  elle  putamus. 

<iy  ARTO  infert,ante  feptimu  diem  regiu  morbu  malum  eflettame  ex  his  HippJ 
uabis  inferri  no  licet,  q,  poft  feptimu  diem  periculo  uacet :  nec  ab  Hippocrate  hoc  uel 
dicitur  uel  intediturtnam  obftrudio  Si  inflammatio, longiori  tempore  permanere  poft 
funttfed  hoc  non  tollit  ^  ante  feptimum  bilis  ipfa  per  uiam  crifis  excerni  non  polfit. 

Q?  le^if ,  Ante  feptimu  quide  die.  Graece  habet,  i&Siitii  iiiigtcs  ■  i.ante  fepti 

mum  igif  :potius  em'm  legendu  eft,Igif  qua  quide.quia  Galenus  in  hat^arte  cocludftj 
Quod  etia  legit.  Ante  feptimu  tame  bile  iudicatorie  efferri  eft  impoffibile.Illud  uer/ 
bum,^erW:Gracce  eft,.w*;tu»ti/m.i.refolui,uel  effufum  effe.  Denicf  Galenus  notat,in 
gbufda  exeplaribus  in  fine  adiedu  effc,m'fi  humores  ex  aluo  prodeattquia  fi  prodirSt^ 
humores  expurgari  poireirtltacp  malu  non  fequeref.  cotextus  Hagonefis  ita  habet  it» 
otKySj/  d  iti  -r^  KSiAifw  j.irrwnf.Idetf  in  llio  cotextu  Philotheus  habet.! 


(f%  1 1 B  R I  a,r  arti 

•  APHORISMVS  LXIIl 

C^Vibus  in  febribus  quotidie  rigores  fiunt ,  quotidie  febres 

BRASAVOLVS 

F  E  B  R I V  M  differentia  hatc  una  eft,qaod  aliqu*  non  intermittentes.aliqu*  iota, 
mittentes.Non  intamittentes  a  materia  quae  in  uems  exiftit,fiunt.-propterea  fine 
re.fine  frigore,^  fine  alio  fimili  fiunt autem  ex  materia  extra  uenas  inducunt 
~  intermittentes  fiunt,eZ^iim  rigore  SC  frigore  incipiunt.  At  fi  fn  non  intermittetibus 
gus  quandoi^  Hericontingat,maIum  efl,  SC  priuatiuum  appellatur  .febres  intermitteiv 
tes,quac  per  rigorem  huius  generis  elTe  cognofeuntur,  qui  quotidie  fit, etiam  quotidie 
fbliuihtur; quoniam  tota  mata-ia,qua5  particulare  febrem  facit, ima  bC  eadem  A'e  refol/ 
uiturtSC  fi  altera  febris  fieri  debeat,necelle  eft  materiam  nouam  aggregari,qutEillam  fa 
ciatPhilotheus  hoc  modo  aphorifmum  introducit,  sr<&  ic^tiinetnv  t/jaOiymuM  maie 

« S»Mi« ii)  a4>ofi<ri«  <$■  «»7*f  ris  (ffalnat ,  ideft,Deunadieaffligentedi^utatur  8Cex 

ipfo  genere  locutionis,aphorifmi  fenfus  manifeflatur.  ’ 

<»6’  «liiSjllut  fyM  yirmtna.  ideft ,  Qiiibulcuni^  in  febribus 
^otidie  rigores  fiunt.]Theodorus  legit  Fri^s,a:  non  Rigores,  tamen  utruip  uerum 
dl,uel  frigus  fit, uelrigor,uelutrun(J  fimul,a  materiaextrauenasexiftentegignEmjr 
quaeinunaacceffioneconfumitur.  ’ 

KaS'  ci  kvfOfi  iivovna.  ideft.  Quotidie  febres  fbluuntur.]  Quoniam  quotidie 

tota  materia  quie  acceffionem  &cit,refbluitur.  Nam  aphorifinus  folum  uerus  di  in  ine 
termittentibus  febribus,ut  tertiana  ell,8f  quartana.In  quotidiana  etiam, fi  fuas  fex  quie 
ds  horas  habuerit:tamen  raro  efl,quod  a  quotidiana  atger  fit  penitus  mundus  BC  hber; 
lemg  enim  aliquid  habet,  quod  fi  non  fit  perceptibilis  febris,  eft  tamen  felfa  quies.  Idem 
uero  eft  falfa  quies,  K  quietem  non  habere.proptereapotiffimum  in  tertiana,  quartana, 
quintana, fextana,odlona, a:  in  fimilibus,  Hippocratis  aphorifinus  uerus  eft;  8tinge< 
nere  hoc  nunquam  fallit,quum  frigus  aut  rigor  apparet, intermittens  &  materia  eft 

extra  uenas,  &  is  qui  patitur  quotidie,  a  febre  liberatur:quia  materia  qiijc  particularem 
acceflionem  facit,  quotidie  refbluitur,quantocun(^  tempore  intermiffio  fiat, ueldeter/ 
do  in  tertium, uel  de  quarto  in  quartum.Ratio  uero  aphorifmi  eft(ut  Philotheus  didt) 
quoniam  «  vA»  tK-ns  •fS>  ijyauy  ^i^vna, «  m  mm  vy  tWs.  ideft, Materia 

«tra  uafa  effunditur,fi  intus  exiftens  febrem  faciebat.  Idem  Philotheus  dubiu  fecit  de 
hemitritteo,  inquiens,  al»!  mte  Atyrr^lr,  ksu  ttiSs  iSi  iSi  «/uTptriitv 
^y@‘  mumr&‘  tv  itwvra  i  wvjtTof.xsa  mP  «aAs»  tcv^Gpv  i  Aoj/©'  iTnriKfi 

tH  naiSiTii-vT&^A  cnuiiviisllhy  utJlvo  m^viai/,htiniruM^s  «^iiitiSpivm,ysik 

oJstAaTitrT©'.  ideft.  Sed  dubitant  quidam  dicentes, Si  quomodo  in  hemitritsto 
quotidie  rigore  fado,non  ceflat  febrisf  Et  dicimus,  quod  de  fimplici  febre  Hippooad 
nunc  fermo  eft,non  deeompofita.H*c  aute  ex  duabus  febribus  compofita  eft,  ex  non 
intermittente  quotidiana,8i  tertiana  intermittente.  Oribafius  uidetur  legere  Frigus,8C 
non  rigor.  Et  Hippocrates  prope  finem  libri  De  morboru  decretorio,  inquit,  (^'bus 


gus  tamen  in  non  intermittentib  us  bene  fupcruemre  poteft .  Sed,  ut  ditSum  eft,potius 
priuatiuum  nuncupari  debet,quam  pofitiuimi.SC  ita  recentes  ipfum  nuncuparunt.Ta/ 
men  funt  aliqusc  intermittentes, quae  eadem  die  non  finiunt ;  fed  ad  quadragenmam,S£ 
quadragefimamoiftauam  horam  pertingunttfed  hac  non  fiimt  a  pura  materia,im6  a  ual 
de  mixta.  Vel  intellige,  quotidie  fbluuntur,  ideft  antequam  alia  aeseffio  contingaqfec 
bres  foluuntur. 

G ALENVS 

Cv  M  bile  per  omnem  corporis  habitum  mota  rigores  accfdant ,  at$  ideo  fin^ 
lis.acceffionibus  expurgetur,  at®  euacuetur,  non  abf®  ratione  ad  infebricitario/ 
nem  paucnit  talium  febrium  intermiuio .  Hoc  igitur  eft  quod  nunc  didum  eft  ab  eo, 

quotidie 


APHORISMVS  LXlII 

fraotidiefdyres  IbluStinrJac  fi  dixiflrt, aegrotos  qtioridie  fine  febre  fieriifictltf  aSt  queniii 
admodum  qufltidie  rigores  fiut, quotidie  etiam  febres  ceflTant/ic  uidelicet  fi  St  per  tere 
rium  diem,uel  etiam  per  quartum,  quod  fcilicet  fleri  uidetur,Si  in  tertianis  8C  in  quare 
tanis  drcuitibus,in  quibus  febres  foluuntur,  dC  rurfus  redeunt.  Remanet  tam  n  quaee, 
dam  diipofitio  praeter  naturam  in  corpore.a  qua  fecundum  ciremtuinfebreSj  &  alij  ea  ' 
fus  generantur. 

BRASAVOLVS 

p  R I H  o  Galenus  caufam  refert, quomodo  rigores  fiantFiunt  enim  bile  per  omne 
corporis  habitum  motaipraeferfim  fupra  mufculoias  partes. 

s  E  C  V  N  D  o  rationem  afflgnat,cur  febres  quotidie  foluantur ;  qUia  in  fingulis  ao 
celGonibus  illa  bilis  quae  febrem  facit, expurgatur  atque  euacuatur.  ' 

Quod  legitur,  AtqueideojGraecehj^etur,  ideft.Et  propter  hoc 

,  tertio  Galenus  aphorifmu  intelligit,fi  quotidie  rigores  flanit, febres  quotidie 
ceflanqetiam  fi  fiant  de  tertio  in  tertium,  uel  de  quarto  in  quartum  ibluutur .  Sed  quod , 
ddem  diefoluatur,neceflenon  eftifatis  enim  eft,quod  ante  aliam  accelfionem  ibluaiv . 
tuTiUt  in  quartana.  Denit^  Galenus  docet,  quod  in  intermittetibus  dC  fi  tota  materiai 
tefoluatur.quae  acceflionem  facit,K  fine  febre  perflet,  tamen  quaedam  difpofitio  prgtet 
naturam  in  corpore  permanet,  a  qua  fiunt  per  dreuitum  febres  ■  nam  humores  in  loca 
quodam  coaceruatur,in  quo  ^  minera  K  mala  illa  qualitas  qu*  illos  humores  atheili 
qui  funt  apti  corrumpilideo  corrumpuntur, &  alia  fit  acceflio- 
Quod  in  fine  legitur,Et  alij  cafus  generanturiGraece  habetur,  trvu^Ttfitue/ 

«  j^vd»).Ethoc  in  antiquo  noftro  exepIari.Putamus<5  hunc  effe  Galeni  fenfutij,qu2 
Leonicenus expreflit .tamen contextus  Aldinus legit,  Kga 7« ytoiitterx ■, 
ideft  Et  alij  morbi  fiunt-non  aute  alij  cafus,uel  alia  fymptomatauit  Leomeenus  in  fuQ 
codice  habebariSi:  ita  praecife  inmeo  feriptum  efi,  utrunc^  dici  poteilifed  potius  laudo 
quod  cvif^xitgrx  legamus. 

APHORISMVS  tsiijtii 

QVibus  in  febribus  morbus  regius  feptiniQ  uel  nono  uel  undecimo  ucf  quarts 
decimo  ruperuetierit, bonum  ,ni(i  dextrUm  ilium  ebduruerit:iiuer6non,non 
bonum. 

BRASAVOLVS 

I N  lexagefimofccundo  aphorifmo  ab  Hippocrate  dicflum  ell.  Ante  feptimum  diem 
morbii  regium  efle,malum, tamen  ob  id  fequi  non  oportebat,  fi  poft  feptimu  fiat, quod 
bonum  fitifed  tatum  bonum  ell,  fi  in  die  iudicatorio  fit.propterea  fere  coadius  eft  Hip.^ 
poaates  dies  enumerare,in  quibus  bonum  efljK  fi  non  omnes,  faltem  aliquosiunde  Ii 
infebribus,regius  morbus  feptimo  die  fuperuemat,uel  nono,uel  undecimo, uel  quar/ 
todedmo,bonum  fignum  eilrquia  fignificatur  a  natura  &(Sam  effe  bonam  aifim,qud 
iMm  in  iudicatorio  die  fadla  efl.Sed  unum  addere  oportet, nifi  dexnS  ilium  obdurua» 
rittrac  em'm  non  ell  adeo  bonu,quia  in  iecore  mala  aliqua  erit  affedlio.  Vnde  &  a  Cei 
to  dicitur  capite  oeSauo  lecundi  libri;  At  injmot^o  arquato  durum  fieri  iecui’,periculo/ 
Cffimum.  Si  autem  hic  morbus  in  prxfaiptis  diebus  non  fiat ,  bonum  non  eft :  quia  ia 
diebus  iudicatorljs  non  fit .  Eft  autem  tunc  potiffimum  bonum  fignum,  quoniam  coie 
«Sionls  figna  pracuifa  funn 

cKamni/  ^  7*1«  jTVf  i&>iin .  ideft,  Qiiibufc6i$  iri  febribus.]  Quia  fi  non  eflet  febris,die* 
Wn  computarentur.mam  fine  febre  quandocuij  ueniat,  lemper  eft  malaietenim  obftrul 
duonem  falcem  fi^ficat.  Oribafius  dicit,Hippocratem  laudare, in  febribus  morbum 
rfgium  fierirquia  iam  neutra  eft  aegritudo, K  natura  ualidior  eiecit  ipfum  humorem  nij 
sd  fuperficiem:unde  fit  indicatio  febris .  Oribafiu  intellige  quod  dicat,In  diebus, 
ab  rfippocrate  numeratis, non  aut  fimpliciter  in  febribus,quia  in  alijs  diebus  malii  efti, 

idefq  Septimo,  uel  nono, uel  undecimo, uel  quartodecimo,morbus  regius  fuperuene/ 
bqnum .  ]  Quia  in  die  iudicatorio  acciit ,  in  quo  natura  quicquid  mali  in  nolboi' 

corpord 


«94-  LIBRI  Q_V  ARTI 

corpof e  cohb'nctiif  totis  uirftius  expellere  conatiir :  at  quartumdedmu  dictn  ncii  per/ 
tranfit, quia  biliofa  materia  a cutiim  morbum  inducitj  cuius  terminus  eft  decimusquar 
tus  dies.Si  hic  dies  pertranfeatur, regius  morbus  niger  ex  atra  bile  porius  fit.  At  hic  de 
biliofo  fermonemhabet,utexhoccolligipoflit,quiahocin  loco quartumdedmuni 
diem  nonpertranfit.Oribafius  hic  didt,morbum  r^iu  fieri  exquantitate  &  qi&itate. 
ex  qualitate  fit, quoties  abundans  fuerit  biliofus  humor, K  furfum  tetenderit;  ex  quanti 
tate  fit, quoties  humor  fuerit  in  iecore:tumor  nan(J  exprimit  fel  illudjiadat^  ad  iuper/ 
ficiem,  Philotheus  uero  dicit,hos  morbos  regios  efle  bonos, quoniam  viiua  <^nat  ic/ 
Yvimii  ^ Letoims  ideft,lege naturae fadli funt  in iudicatorijs diebus"» 

parentes .  Addit^  hic  authorjquod  ab  Hippoaate  tres  dies  pofiti  funq  if&s 
ideft  ad  diftindionem.  ’ 

«V  *  ■vrosMVc'!»!!?  v  <r*a»50i/  5^»7«(.ideft,nifi  hypochondrium  dextenim  ob/ 

duruerit.]Nolter  antiquus  contextus  non  o-xArfoi/sfed  ir*a»fo'n!}i<)|»,  ideft  magis  durum 
effecSum  fit,legebat.  Celfus  vrojovi/ieiit  uocat  prscordia  non  autem  ilia, capite  primo 
quarti  libri, ubi  poniqfobpraecordfjs  a  latere  dexteroiecur,afiniftrolienem;quamuis 
in  eo  capite  dubius  fit.  Sed  capite  tertio  fecundi  libri,ubi  debonis  lignis  tegrotanrium 
loquitur,  hoc  dicit :  fi  praecordia  eius  fine  ullo  fenfu  doloris,  aequaliter  mollia  in  utra^ 
parte  finthoc  autem  accipit  ex  librO  Prognofticorum  Hippocratis  Celfus. ubi  Hippo 
crates  utitur  uocabulo  hypoch6drium.Et  quod  Celfus  hanc  partem  ilia  appellare  non 
pofsit,  ex  ipfo  colligi  poteft  capite  primo  quarti  libri  prope  finem,  ubi  dicit:  Ipfa  autem 
ih'a  inter  coxas  &  pubem  imo  uentrepofitafunt,a  quibus  ac  pube  abdome  iurfum  uer 
fus  ad  praecordia  peruenit.  Vides  igitur  fecSdum  ipfum  prxeordia  fupra  abdomen  efle; 
abdomen  uero  ad  umbilicum  ueninldeo  prf  cordia  partem  fupra  umbilicum  ftatim  oc 
cupabunt.Proptereanos  hic  interpretadum  putamus  fecundum  Celfum  praecordiaK 
non  ilia,ut  Theodorus  8C  Leonicenus  tranftulerunt;imd  fi  Celfum  ipfum  libro  tertio, 
capite  uigefimoquarto  contemplemur ,  ubi  de  cura  morbi  regij  difterit ,  hunc  aphorife 
mum  deferibir,8f  praecordia  interpretatur.  Verba  eius  hgc  fuht:quem  Hippomtes  ait, 
fi  poft  feptimum  diem  febricitante  aegro  fuperuem't  tutum  eire,mollibus  tantummodo 
praecordijs  fubffandbus.ut  facile  uideri  poffit  per  hoc  uocabulum  praecordia^ 
dltiut  intelligere.Idem  accipitur  capite  quarto  fecimdi  libri, ubi  fimul  edocemur, pericti 
Ium  efle,quando  in  dextera  parte  dura  permanent .  Ibi  enim  de  morbo  regio  loquens, 
inquit,Poft  arquatum  morbum  febrem  oriri,uti(^  fi  prgeordia  dextera  parte  dura  man 
ferint,ac  dolentibus  his  leua,periculofom  eft .  Hippoaates  uero  id  intelligit,  quod  fub 
praecordijs  cotinetur, ideft  nifi  hepar,quod  eft  fub  hypochondrio  dextero  obduruerit; 
quia  quum  hac  partes  durx  funt,femper  malum  eft;ut  in  libro  PrognofticOrum  edocue 
rat.In  quocuntp  igitur  die  morbus  re^us  contingat,  fi  dexterum  hypochondrium  ob> 
duruerit,  femper  malum  eft,quia,ut  dicit  Philotheus,  tfAiyiicvi  tS  «jtot©'.  ideft.ift/ 

/flammario  iecoris  eft,  Oribalius  alio  modo  aphorifmum  intelligere  uidetur,quani  fe 
Jdrimlis;  inquit  enim,  Si  ex  duritia  iecoris  arquatUs  fiat,bonu  cft:quia  relaxatio  eft  ali/ 
qua-  Si  enim  non  fuerit  arquatus,maius  malum  eft.Forte  Oribafius  intelligit.  Si  obdu 
merit  dexterum  latus,minus  malum  eft  morbo  regio  correptum  effe,quam  non  habe/ 
re, fi  obdurefeat  hepar, quia  in  morbo  regio  aliqua  materiat  portio  faltem  ablata  eft. 

’  «V  Ji  («lijOt/K  «j-aSoi/*  ideft,  Si  autem  non,non  bonum.]  Hseepars  ab  Oribafio  addex 
ferum  hypochondrium  applicari  uidetur .  Si  autem  non,  ideft  fi  non  ita  fit, quod  iecur 

ob  durefeat,  8^  morbum  re^um  habeat,  non  eft  bonumtfed  peius  eft,  quia  in  iecore  tota 

biliofi  humoris  mafla  retinetur,K  nihil  eriiittiturtmelius  autem  eft, quod  materiae  por/ 
rio  emittatiff.Putamus  nos  meliorem  fenfum  eire,fi  hacc  pars  ad  iudicatoriqs  dies  enti 
meratos  referaturiut  feniiis  fit.  Si  morbus  regius  in  diebus  enumeratis  non  fiat,bonuni 
rfon  eft:quia  in  iudicatorio  die  nori  fi‘t.famen  ita  malum  non  eft,ficnti  qnado  ante  feptl 
thum  coringit.PrOpterea  hic  non  dixit  efte  malS,fed  non  efle  bonum.Philotheus  uero 
intelligit,fi  dextrum  ilium  obdurtrerir,ideft  iecur  inflammationem  patiatur,  f 
miui!  iiAjcus  iiSijJ^sTtiU  «i7^©-,it»KsV  0»  vonf^t  s»  »5TKf . 

b'us  iudicatorijs  morbus  regius  fiat,mala  eft;quonia  hepar  morbofe  difpofltu  m.Vnde 
iudicatdrij  dies  regiu  morbu  ad  bonu  terminari  no  faciuqfi  hepar  inflamatione  panaj. 


S  51  V  S  L  X  I  I 


VI  ante  hunc  fcribituraphorifmusabfcj  ordine  mihiuidetlff  fuilfe /nterieiSusJ 
C  7  Melius  enim  fiiiflet ,  hunc  qui  nunc  faibitur  aphorifinum  illi  fuifle  coniudum,; 

aitj Quibus  in  febribus  morbus  regius  ante  diem  feptimu  accidit, maliimiut  to> 
tus fcrnlo  talis  procedat.  Ante  feptimiim  quidem  diem  morbum  accidere  regium, ma> 
Ium  omninomoft  feptimu  ueroioptimum,nifi  dextrum  ilium  obduruerit.id3l,nifi  ali/ 
quis  malus  afFedus,ex  his  quos  antea  diximus, uifceri  hepati  acciderit .  Expurgato  ein 
'2»  ipfo  languine,  K  bile  translata  ex  uenis  ad  meatus  bilem  recipientes,  fiue  obftrudio 
fuerit  inlocis  ad  quae  trasfertur,fiue  inflammatio  aliqua, uel  durus  tumor, neceflariun* 
omnino  non  expurgari  fanguinemjSC  una  ciimipfo  bilem  per  totiim  corpus  deferri,  8C 
hinc  morbum  regium  generari, 

BRASAVOLVS 

p  R 1 51  o  Galenus  notat,pracedetem  aphorifinum  fine  ordine  fuifle  interpofitumj 
quia  hic  potius  fexagefimumfecundum  aphorifinum  feqiii  debebat. 

SECVNDO  duos  illos  aphorifinos  una  continuat,  ut  dicat.  Morbum  regium  ante 
&ptimum  diem,malum :  poft  feptimum  uero,bonum:nifi  pars  dextera  praecordiorum 
obduruerit  .i.  nili  iecur  aUt  duritiem  aut  inflammationem  aut  oblifudibriem  habuerit. 

Qtiod  legitur ,  Poft  leptimum  uero,  optimum .  Graece  non  habetur  Optimum,  fed 
,  ideft  bonum .  QC  ita  dici  oportet.Irod  dubium  contra  Galenum  incidere  pofe; 
•quia  uerum  non  uidetur;fi  poft  feptimum  aceidat,bonum  efle.nam  bonum  no  eft,fi  iri 
hon  iudicatorio  die  contingat .  Propterea  dicere  oportet,  Galenuin  intelligere  bonum 
efle  poft  leptimum,in  uno  die  ex  his  qui  ab  Hippocrate  numerantur. 

In  toto  hoc  Commento, quod  a  Leoniceho  interpretatum  eft  Ilium,  Grace  habetu? 
quod  praecordia  interpretari  debet,  ut  fuperius  oftenilim  eft. 

TERTIO  aphorifmi  rationem  reddit,nam  in  iecore  fanguis  piirgatur,6C  a  bile  CeJ 
paratur.Si  autem  in  illa  parte  ad  quam  bilis  duci  oporteret, obftrudio  fit,uel  inflamma' 
tio,uel  tumor  pr*durus,bilis  cum  fariguine  per  totum  corpus  decurrit :  Si  ita  hic  mor>' 
bus  qiii  regius  appellatur,infertur. 

Quod  legitur,  Vifceri  hepati  acciderit ;  potius  legendum  eft  Vifceri  hepati,  m‘deli.» 
cet  acciderit.  ' 

Qtiod  legitur,Et  bile  translata  ex  uenis :  hac  particula  in  noftro  antiqiriorl  contex/ 
tu,8i  in  Aldino  eodem  modo  dicit,  Ik  ipMMy-  ideft,  ex  uenis.  At  antiquus  nofter  d 
quodam  probo  uiro  correiftus  eft,^  legit  k  ^  mMSti,  ideft  ex  uentribus,uel  cauita/ 
tibusjquod  forte  magis  conueniens  eft,  quia  in  illis  iecoris  partibus, bilis  inuenitur. 


Jn  febribus  circauetticulum,^  fortis  cordis  morfussuel  dofor, malum* 


BRAS  AVOLVS, 

Q_v  V  51  aliquis  acuta  febre  correptus  fit,quam  hac  lymptomata  concomitentinv 
magnum  circa  uentriculum  incendium  Sf  cordis  morfus ,  malum  fignum  eft.Nam  ac 
hoc  lignifleatur  bilem  ualde  putrelaiftam  uentriculum  Sfpotiflimumoseius  occupa' 
re,quod  antiqui  cor  appellarunt.Ipfa  enim  bilis  diio  ifta  inducit,  6C  intenflffimum  calo 
ran,SC  cordis  morfum;de  quo  ftatim  dicemus.  Oribafius  diciqmalum  efle  fignum; 
^a  Cgnificatur  bilem  uicifle  naturam. 

V  i9in  7rvf'^m .  ideft.  In  febribus.  ]  fupple  tu,Inienfis  Si  aciitis.ham  bihs  illa,qu9li 
incendium  inferqneceflTario  Si  intenfam  febrem  inferre  confueuit, 

_  51^  xsiAiiu/.  ideft,  Circa  uentriculum,]  Theodorus  interpretatur, Circa  aluumi! 
Sed  aptius  eft  intelligere,  Circa  uentriculumiqui  ab  hoc  uocabiilo  «suAk  fignificaturj 
^uis  &  alias  Leonteenus  interpretatus  fit  niftuar,  ideft  aluum.nam  aphoriimo  quinto 
tori)  libri, ubi  Hippocrates  dicit,Boream  facere  taiAmi  <rxAaf«l(,  ipie  interpretat  aluoai 
^as;at  pro  ratioe  rei  de  qua  lermo  fit,interpretari  oportetimodo  uetricuIS ,  ut  in  hoc 
locoanodo  infaiote  partem,ut  in  aphorifino  pra£citato;tame  hoc  uocabulCi  /«lAia  infe' 

liiotexti 


6^6  M  B  R  I  Q_v  ARTI 

riorem  uentrem  femper  figniflcat ,  qui  eft  a  uentriculo  inferius,  uentriculum  etiam  ca/ 
pientes. 8C quod uentri culus  intelligi debrat,exPhilotheo  colligi poteft dicente,  t#,, 
Ai»  Atj-a  »tu>,TA*  '«!'  iddl,Nunc  ccelirnuo/ 

cat,cibi  receptaculum.  K  manifeftum  hoc  eft,  ex  eo  quod  dicit,  cordis  morfum.Nem/ 
pe  hic  morfus  circa  os  uentriculi  infertur,propterea  fequitur  Philotheus  i/Stcmi-mm 
«.8«  *(I  »5  ideft,Quonia  igitur  os  uentriculi  humoris  mor 

fu  debilitatur, malum. 

(fl^vgo{/.ideft,Foitisxftus.]HaEcmtentiflimacaI{ditasmaIi'apatteeflenonpo 

teft,nifi  in  iite.Bt(ut  Galenus  dicit)a  bile  fit  in  uentriculi  tunicis  ebulliente;nam(ut  di 
Cit  Oribaflus)fignuffl  ell, bilem  uicifle  naturam:nam  uemens  ad  ftomachum,illic  reti» 
netur, St  ebulliens(ut  Galenus  dicit)in  illa  parte  scftum  maximum  facit.Eft  uero  dhis 
intenfiflimus  calor,  de  quo  fumme  conqueritur  aeger.  St  circa  illam  partem  ardere  fe  di/ 
Cit.A  medico  uero  cognofcitur  ex  magpa  linose  ariditate,  quam  aeger  habet.  St  ex  fe/ 
bris  intenfione,quam  ex  pulfu  percipiqSt  etiam  ex  calore  ad  tadum, 

Ka<  i«ejAay(MC,i(«'a>V-ideft,Et  cordis  morfus,malum.]  QuodinLeom'cem'interpre/ 
tarione  legitur  Vel  dolor, obelo  confodiendum  eft .  Theodorus,  dolorem  cordis  inter/ 
pretatur,n6n  autem  morfum  cordis:de  quo  fuperius  aphorilino  decimofeptimo  fecun 
di  libri  fermonem  habuimus.Pro  hoc  autem  loco  intelligendo  fcire  oportet,hoc  uoca/ 
bulum  MStfftuym ,  oris  uentriculi  morfum, qui  a  bile  fit,fignificare;  St  quandoi^  iterl 
cordis  tremorem  fignificat:ut  Galenus  in  Commento  edocebit.Oribafius  dicit  inferii 
hos  morfus,  quiabilis  in  uentriculi  ore  detinetur:  ideo  excitat  mordicationem ;  &  quia 
os  uentriculi  uitiofum  eft,compatitur  illi  cerebrum, ubi  eft  principium  m'tac,8t  ideo  eft 
malum  totius  corporis.  At  potius  dicendum  erat, ut  Galenus  fadt,cor  compari,  nanip 
ex  oris  uentriculi  paffionc  compatitur,  quod  a  bile  mordicatur ,  unde  uel  intelhgas  m 
uentriculi  morderi, uel  cor  ipfum,eft  malum:fed  de  corde  peius  eft,in  quo(ut  Galenus 
fatetur)uis  uitalis  inuem'tur .  Ille  autem  cOrdis  tremor  in  corde  fit,  aut  ob  uirium  defc/ 
<flum,in  quibus  cor  agitatur, utuires  refumat:at  fi  quid  nociuu  expellere  tentet,SCmo/ 
tum  illum  tremulum  facit  Aut  eft  uis  ipfius,  quse  id  quod  noduum  in  ipfo  eft,  expelle/ 
re  conatur, uel  fit  biliofa  materia, uel  alia,itaque  tremit 
GALENVS 

Qv  o  D  non  folum  ei  uifceri,  quod  fua  natura  palpitat,  cor  nomen  fuit  apud  and» 
quos,fed  etiam  ori  uentriculi,pro  confeffb  habetur  apud  omnes,ficuri  etia  quod 
cordialgiaffl,ideft  cordis  dolore,  huius  partis  dolores  appellant,  8C  uerbum  cardioftin 
apud  Graccos,plurimi  exponerium  aphorilmos  pro  cardialgin,  ideft  cordolereaccepe 
runt :  noimulli  ipfius  uifceris  motum  quendam  palpitationi  fimilem,  per  cardiogmon 
uerbum  intellexerunt.  Fortis  itaij  uentriculi  acftus  a  flaua  bile  in  ipfius  tunids  ebulien 
tis  generatur.Rationabiliter  aCrt  his  qui  ita  affecfii  funt,&  uentriculi  mordetur  os,at9 
•  ob  id  malus  eft  cafus.  Si  qms  uero  per  cardiogmOn  uerbu ,  quo  Hippocrates  utitur  in 
aphorifmo,CTebrum,St  uelocem  cordis  motum,K  pracdpue  eriam  fimilem  palpitatio/ 
ni  intellexerit ,  extremum  ex  eo  malum  fignificatur ,  uim  fdlicet  uitalem  maximo  in/ 
cendio  laborare. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,nOmehoc  cor  apud  omnes  fignificare,norifolumuerinii 
cor,  quod  fuapte  natura  palpi»t,fed  etiam  os  uenm'culi.Cor  enim  fua  natura  <r<Jv^B,id 
eft  falit,mouetur,uel  palpitat,  „  .  . 

SECVnDO  etiam  docet  apud  omnes  uocabulum  fignificarehtuus 

ahytiix,  ideft  huius  partis,lcilicet  oris  uentriculi  dolorem:8C  multi  aphorilino/ 
rum  interpretes  utatur  hoc  uerbo  wtf<ft««ei;,pro  eo  quod  eft  tistgi^^y^  -i  dolere  con 
TERTIO  docet,  quofdamintelligere  per  non  dolorem  uel  moruiin 

oris  uentriculi,  fed  ipfius  uifceris, ideft  cordis  motum  quendam  fimilem  palpit^omj. 

Quod  legitur.  Nonnulli  ipfius  uifceris:Gra:ce  habetur,  ^i«  JS  HHfMs 
Ji  t£i  aahdrxyov,  ideft  nonnulli  autem  ipfius  cordis,dico  autem  uifceris.*ut  haec  pars  to 
tadefit,cordis  dico  autem  uifceris.  . 

Quod  eriam  legitur, Motum  quendam  palpitationi  fimilem; Gt*ce  habetur,  tir»«i' 


I  A'  P  H  O  R.  I  S  iM  V  S  '  L  X.  r  <97 

iddl  motum  quendam  tremori  fimilein,etemm  atiApif  tremor  eft,qin 

lis  is  qui  in  febre  fieri  folet-  .  .  ,  , 

qVaATO  Galenusdocet,fortemuentricuIitefitnnabiIeinipnustunicisebul/ 
ilicntefieri.  propterea  non  mirum  fiatftus  inducatur,  Kmorbus,  &.  praua  fymptoma^ 

Ol  conicquantur* 

Q_y  I N  T  O  docctjfi  quis  per  nstfJioiym  cordis  motu,iieIocem,a  tremulum 
intelligere  uolucrit  non  oris  uenniculi,  tanto  peius  erit,  quia  figmficabitur  uim  uita 
lem,hoc  eft  cor  ipfum  cui  iris  iritalis  inhaeret  maximo  incendio  laborare,  imo  8C  ipfam 
uiffl^defe<!i»n'' 

APHORISMySLXyi,  ; 

■J  N  acutis  febribus  conuulfioncs ,  SC  circa  uifcera  dolores  fortes ,  malum. 

BRASAVOLVS 

■  5  J&  P I V  S  didlum  eft,  couulfionem  ex  repletione,  K  ex  inanitione  fieri.  Si  in  febr^ 
gcuta  cpnuulfio  fit,  ex  inanitione  SC  ficcitate  fadam  cfle,potius  quam  ex  repletione  i» 
dcare  opprtet  At  conuulflpnes  ex  inanitione  letales  funt.  propterea  cum  in  febre  acu> 
Ia  conuulfionem  uideris,8C  circa  uifcera  dolores  quiintenfifint,  dehocuiroqui  ita 
laborat, male  iudicato.  T amen  poiTent  etiam  ex  ui  febris  humores  multi  ad  ncruos  de» 
trudi, ^  conuulfione  ex  repletione  inferre, quod  8C  malum  eflet:  fed  non  adeomalum, 
lii  id  quod  ex  ficcitate  fit .  At  Hippocrates  potius  intelligendus  eft,quando  ob  ficcitv 
tem  htec  fiant. tunc  enim  ratione  febris,K  non  alterius  rarione  inferuntur. 

^  wnsrtfjSow»  niCTi/  o/inj/.  ideft,Inacutisfebribus.JQuamuisinomnifebrefflalii 
fitjuel  acuta, uel  no  acuta  fit:fed  in  acuta  peius,tum  quia  &  ipfa  periculofioK  tum  quia 
genus  ^afmi  ex  ficcitate  eft, quod  mortem  inferre  lblet,8f  febrem  coiequitur.Hstc  aue 
tem  conuulfiOjqusc  ex  repletione  eftjfebris  ratione  non  coniequitur. 

oimrxirm.  ideft,Conuulfiones.]Quacexficcitatepotifsimura&Cinamtionefiunr. 
nam  hse  potifsimum  ex  febrili  calore  intenfo  dependent. 

K(«  «i  7«  aafii)Sy;(y«  mvti  .  ideft,Et  circa  uifcera  dolores  fortes,ma/ 

Ium.]  Fiunt  autem  ob  multas  caufas  circa  uifcera  fortes  dolores ,  propter  uifcerum  itu 
flammationem, propter  magnam  obftrutftionem, propter  abfceflum.  Quod  autem  hu/ 
iufcemodi  dolores  periculoTi  fint,  etiam  li  febris  acutanon  fit,  dubitare  non  opus.pro/ 
ptcrea  cum  haec  de  fe  mala  fint,  tanto  magis  cum  acuta  febre  periculofa  crunt.ideo  Ga 
ienus  conuulfionem  intelligit  in  extis,8t  intraneis  partibus  ex  ficcitate  fa(ftam,qua  ab 
intenfo  febfis  calore  inducitur, quod  dC  Philotheus  intellfeit.unde  8C  Qribafius  infert 
nullam  efle  Ipem  uitat,fi  acutae  febri  acuta  fuperuenerit  affoftiotSC  ideo  uel  dolorem  in 
telligas  ex  fitoradiflis  caUfis  fadum,inflammatione  inquam,  duritie,uel  obftrutflione, 
IKita  nulla  eft  uitjc  fpest  uel  dolore  intelligas  ex  febrili  ficcitate  fadum,  qui  etiam  ma/ 
Ius  erit,  nam  intenfam  caliditatem  uifcera  exiccantem  8C  mortem  inducentem  denota» 
bit.  .  Sunt  uero  apud  Graecos  car^cdr)(VK  ea  quae  a  Latinis  exta, 8f  uifcera  nuncupao» 
^.uocabulum  eft  ab  arulpicims  fumptum,  quo  pptifsimum  principaliota  intranea  fi/ 
gmficabant,ut  cor,iecur,pulmo:tamen  8C  irt  medica  arte  pro  intrinfecis  omnibus  par/ 
tibus,quaecun(^  illae  fint,ufurpatur.Si  antiquos  obferuemus  in  ui<fh’mis,Uidentur  in  ie 
cbrepi^fertim  uti  uocabulo  tmhiyxfof,  quia  arufpices  iecur  potifsimum  inijaedlabat; 
tame  Kpro  alio  uifcere  etiam  iumitur.  In  aphorilmi  pfopofito  pro  omni  intnhieca  par 
Ie  accipitur,  quaexiccata,mors  fequi  pofsit,uel  fint  etiam  inteftina  uel  uetricuIus(imo 
&  hae  partes  ab  arulpicibus  quandot^  confiderabantur  )  uel  fit  una  principabor  pars., 
Philotheus  uero  per  m?iir)(ya  interpretatin-. 

Fgalenvs 

E  B  R  E  s  uehementes,ueluti  ignis  neruos  exiccanteS  eos  exfendimf,at<5  conuet» 
lunt,  at«  hoc  modo  malas  afferunt  conuulfiones .  Nonnunquam  uero  Si  uifcera 
fefa  in  tali  afFedu  dolorem  fentiunt  propter  incendi)  uehementiam ,  ac  ficciratem,atcp 
idcirco  malum  efTe  inquiut.Peior  autem  fuerit,fl  fortes  dolores  acciderint. Scimus  au» 


tem  quod  propter  inflammationem, uel  heryfipelas,ud  fortem  obfiruclioftem,uelab 
fceflum  aliquem,  in  uifceribus  dolores  fiunt,  fed  no  fit  uetifimile,  ut  dehisnunc  fermo 
habeatur  ab  ipfo.  Manifeftum  enim  inipfis  periculum, quod  necp  neceflario  adiogitur 
conuulfioni,8C  cum  Hippocrates  in  febribus  dicit  morbos  febriles, intelligit  qu3^  fe, 
bres  ipf*  fimt  palTio,8i  non  cafus  partis  alicuius,  quae  aliquo  didorS  affecanS  laboret 
BRASAVOLVS 

1  p  R I M  o  Galenus  docet,prauas  elTe  conuulfiones,  quae  in  uehemeijti  febre  con> 
tingSt..quoniam  ex  ficcitate  fiuntnam  febrilis  calor  neruos  exiccat  eodem  modo, qua 
facit  igms.proptereaextenduntur,Kconuelluntur.  - 

s  B  c  V  N  D  o  docetjK  ipfa  uifcera  eodem  modo  exiccari,8C  propter  hanc  ingeteirt 
ficcitatem  dolorem  pari,8C  ideo  malum  eft.  “  - 

Qupd  legitur,Malu  efle  inquiunt,  Graece  habetur,malu  elTe  inquit.nam  dicit  Wir.' 

TERTIO  Galenus  prohibet  ne  aphorifmum  de  his  uifeerum  doloribus  intelligae 
mus,  qui  ex  inflammatione,  eryfipelatejobftrudlione  ueh  emeti,  uel  abfceffu  fiunt.qm'» 
uerifimile  non  eft,quod  de  his  Hippoaates  loquatur.in  his  enim  per  fe  periculum  efl; 
^  non  eft  opus  quod  conUulfloni  iungatur,ied  ipfa  ex  fe  abfcp  couulfione  letalia  fimt. 

■  Adde,quando  Hippocrates  dicit, in  febribus,  femper  intelhgere  confueuit  morbos  fe/ 
briles,quado  ipfac  febres,ut  febres  8C  pafsiones  id  faciunt,  8C  non  fint  aliarimroartiunt 
•  fymptomata.  Ita(^  febres  non  fint  aliorum  morboru  fymptomata :  ut  in  his  efle  poflet, 
in  quibus  febris  w  illis  dilpofitionibus  dependeret. 

Quod  legitur,lntelligit,lcgendum  eft,intelligere  confueuit,uel  dicer&nam  Gnw 
cus  contextus  itu  habet, 

APHORISMVSLXVII 

Jn  febribus ,  ex  fomnis  timores ,  uel  conuulfiones ,  malutn. 

BRASAVOLVS 

H  .S.  C  non  folum  in  febribus  mala  funt,fed  etiam  fine  febreiin  febribus  tamen  peid 
ra, timores  Icilicet  SC  c6uUlfiones;per  hacc  enim  multas  prauas  materias  in  corpore  el/ 
fe  fignificatur,quf  dum  homo  dormit  agitantur  8£  c6moueritur,8f  timores  inducuntj 
prgfertim  fi  naturam  atrabilariam  habeant, conuulfiones.propterea  aliud  prsedieere 
non  po(riimus,quam  malum .  Philotheus  putat  praecedentem  aphorifmfi, 8C  alios  miil 
tos  de  Ipafino  tratflare  propterea  inquit,  aaxrtii  4si>ii}vnU, '  ideft,Et 

hic  de  Ipalmo  dilTeritur. 

5»  »>iin  vrvfQowii/.  ideftjln  febribus.]  Si^p!etu,acntis,quia  illae  quae  acutae  non  funtj’ 
raro  haec  fymptomata  habent, 8C  ita  grauia  non  funt. 

oi  i*  uOToiy  (fi&ct .  ideft,Ex  fomnis  timores.]  C^i  ratione  febris  conttngant,K 
non  ratione  fomni.propterea  opus  eft,hoc  in  illa  part^ebris  intelligere,  in  qua  potius 
timores, iymptomata  omnia  ledati  deberet.unde  ab  ipfo  Hippocrate  in  primo  apho 
rifino  fecundi  libri  diiSum  eft,ubi  ibmnus  laborem  praefiat, mortale;  K  de  fomno  in  de 
clinatione  fado  intelligebatur,  ideft  in  tali  tepore  in  quali  fomnus  potitis  prodefle ,  $ 
-obelTe  confueuitiSi  ideo  hic  per  febrem,illam  febris  hora  intelligamus,  in  qua  fomnt» 
prodefle  deberet, quae  eft  hora  declinatioms.  fi  enim  in  principio  accefsionis  in  fomni» 
timores  fiant,  mirum  non  eft .  quia  in  tali  hora  ager  dormire  non  debet ,  8C  ita  fi  in  aii^ 
gmento  uel  in  ftatu  fiant.  Sed  fi  in  declinatione  contingant,  in  qua  fomni  prOdelfe  con 
fiieuerunt,  malum  eft  .  quoniam  ficuti  in  fecundo  aphorifmo  fecundi  libri  dicebat,  tibl 
Ibmnus  delirium  fedat,  bonum .  ItacJ  per  oppofitum  ubi  fomnus  timore  fadt,mali^ 
T imor  autem  fit  uel  ob  atrabilarias  materias  corpori  SC  cerebro  inexiftentes,  qua  Ibm 
ni  tempore  monentur,  uel  ob  fumos  quiapratiis  materiebus  eleuantur,praferrim  atra/ 
bikrrjs  os  uentriculi  occupantibus,8i  in  caput  afeendentibus ;  timoresrp  inducimtw, 
qm'  ponTsimum  in  fomnis  fiunt,  quoniam  tue  naturalis  calor  intus  retraaus,8C  fortior 
<tedus,has  materias  magis  agitat, &:  commouet.propterea  cerebru  facilius  occupant' 
uhde  Oribafius  hunc  aphorifmum  interpretari  uolcns  inquit,  confideremus 


APHORI-SHV^S  LXVIl  699 

dis  fiat  pauor.primum  euenit  ijs  quibus  applicatur  gladius, aut  quibus  fubito  perturba 
lio  aliqua  anim£  oboritur, altjscj  multis  caufis.  Hunc  pauore  uapor  aliquis  excitat,  qui 
afcendit  ad  cerebrum,  crnus  fubftantia  eft  alba .  dum  enim  tincSa  fuerit  iplb  uapore,8i. 
jndel«E&,tunc  fenfus  hominis,quall  in  alienum  ingrediuntur, non  co^plcef  es  fe,alie/ 
jjatur  mens, & fit  pauor,&:  ideo  malum  eft,  quia  patitur  totius  corporis  pnncipiu.  Hic 
autem  OnbafiicafusaCintelletSus  eft  adhuc  peior,  quiafimul  ponit  deliria  cum  riV 
inotibus.Galenus  animaduertit,in  aliquibus  contextibus  noti  legi  tpi&xii  ideft  timo> 
res  fed  ■nins ,  ideft  Iabores,&:  nos  uarios  legimus  cotextus  titrUn(^  habentes  hoc  mo. 
do'  tt  U  1(9“  OTV«i,ideft  exlbmniS  timores,Klabofes.&:feueTa,fiutraq; 

h*c/ymptomata  iuda  fint,  adhuc  peius  erit,  imo  SC  foli  labores  in  febre  ex  Ibriinis  fent 

per  maluni  portendunt.  .  , 

'  i  ca;ct(riuii<»mMdi,Vel  conuuliiones,maltmi.]  Vel  igitur  unum  fiat,uel  aliud,mi 
Ium  eft  .Kperniciofum.  Fit  autem  hsec  conuulfio  ex  matmebus  uel  uaporibus  ad  cite 
brum  aicendentibus ,  8C  ipfum  implentibus ,  deinde  cerebro  ad  neruos  tranfmittente^ 
quorum  ipfum,principium  eft.propterea  conuulfionem  exrepletione  facSamihtellige 
reoportet,nam  malum  eft,quia  naturalis  calor  in  ibmnis  fortior  erat,  tamen  materiam 
refoluere  non  potuit,led  caput  pedit,^  ad  ijeruos  tranfinifla  eft,  quato  minus  id  faciet 
cum  erit  minus  fortis^  Oribafius  8C  ipfe  hic  conuulfionem  ex  repletione  fa<flam  intelli 
gitunde  quia  nerui  a  cerebro  oriuntur,materia  abundans  in  cerebro  conftridlionem  fa 
cit,acretra(ftioncm  neruorum,8C  conuulfio  fit.SeqUltur(^  Oribafius, Quid  ergo  aliud 
eft  conuulfio, nili  in  uoluntarius  motus, uoluntaria  obtinens  loca  f  Philotheiis  totius 
aphcirifmi  caulSm  ita  reddit,  olsAsSif  yl'  «wu  avuTij^i 

myvt  vt/mcurtuii  rlui  i/xKuLxif 

90  4v;(‘’(Sli  Ji  K)(/  0  \k  tiSi!  bMSS^mt 

ts»  vTcns,  ideft,  Qftenditur  erum  humor  magis  melancholicus  incocSus  ner 
uofas  partes  obftruens,qui  ipafmum  fadt.  At  ad  caput  progrediens,8C  Ipirituih  anima 
leminqiunanstimoremfacit.  Quod  autemincodius  fit  humor,  mamfeftum  eft  ex  ep 

quod  noxij  inferimtur  fomni. 

.  GA.LENVi 

Di.c  T  V.  H  ab  ipfo  5C  antea  fuit,  quod  fomrius  laedens  aegrotantem  mortalis  eft, 
qui  autem  non  Igdit,non  eft  mortalis,  ubi  &  exeplum  ferinonis  adijciens,inquit; 
ubi  delirium  fomnus  (edat,  bonum,  uti  fiamno  exifteiite  aliquo  ex  (juo  delirium  non  fe 
datur,  fed  excitatur  aliquando,  ac  generatur.  V erum  hic  alia  dixit  exempla  noxa:  ex 
fomno  aduenientis,timores,ac  conuulfiones .  Quidam  liero  ripn  timores  fcribunt,fed 
labores  i  K  quidepi  nos  faepe  uidimus  in  morbis  exitialibus,  8i  timores,  8C  labores,SC 
conuulfiones  fadas  ex  fomnis.Hoc  autem  uidetur  contingere, quando  in  fomnis  ad  ce 
rebru  humor  infeftus  peruenerit,tunc  magis  intra  quam  extra  natura  mota,8d  quidem 
ficuti  a  cibo  ad  fomnu  conuerfi  implent  caput,ficin  plethoricis  diipofitiombus, fomni 
ipfum  replentes  aggrauant  cerebrum .  Si  igitur  ea  multitudo  magis  ad  atrae  bilis  natu/ 
ram  uergt, timores  fiunt,fed  fi  talis  non  fuerlt,labores  ac  conuulfiones,  Et  fomni  m'de 
licet  femper  noceret, quatenus  ad  profundum,8C  uifcera  materia  fluit, mfi  codboms  ra/ 
tione  plus  afferret  utilitatis,  quam  fit  damnum,  quod  ex  motu  ad  interiora  cofeqiritur. 
Non  folum  autem  in  cerebro  ipfo  mali  humores  aceruati  tales  afferunt  cafus,  fed  K  ex 
iplb  ore  uentriculijquare  8C  in  fomms  magis  euaporant,  cum  incoifti  permaneant,  ficu/ 
ti  coeSionem,  utiles  fomnos  inducunt, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorifinum  cum  duobus  primis  fecundi  libri  aphorifmis’ 
coniungutota  illa  pars  clara  at<$  dilucida  eft.nam  in  hoc  aphorifmo  aha  noxarum  ex/ 
empla  qutc  in  fomno  fiunt, edocet. 

SEC  VND  o  docetaliquosferiberenon  ideft  timoresifed  mw,  ideft  labo/ 

f«:quod  ipfe  leg  pofle  confi'rmat:quonia  ipl^et in  exitialibus  morbis  harc  tria  fimul 
iiidetit,timores,1^6res,8f  conuulfiones  ex  fomnis. 

tertio  hacc  fieri  dicit^quando  in  Ibmnis  humor  aliquis  malus  ad  cerebru  per/ 
«eneritiquia  tunenatura  magis  intra  quam  extra  raouetur.Vnde  ficuti  quiftatim  poft ' ' 
iin  r  cibum"' 


700  LIBRI  oy  ARTI 

cibum  dofmiuMjCorum  capita  implentur, ita  in  plethoria  fomni  replent  caput, &  c»ei 
brum  a^auant ,  Si  aute  hi  humores  cerebrum  a^auantes,ad  atram  bilem  ueroanr 
timores  fiunt  Si  uero  ad  atram  bilem  non  uergant,labores  6C  conuulliones  fiunt^'^ 
Qjlt  ARTO  dubium  quoddam  remouere  uidetur,quod  eft,fomnos  femper  noce 
re, quia  materiae  ad  profundum  &C  ad  uifcera  in  fomnis  fluunt .  Refpondeqomnino  u^ 
rum  cfle,fed  maiorem  utilitatem,  quam  diijjendium  comparamus;  diTpedium  qmdem 
faciunt  intus  moti,fed  deinde  utile  eft  quod  intus  eant, quia  tunc  coquutur  quod  non 
fecerentjfi  intus  non  eiTentprofecSli.  -  " 

Deni<5  docet  haec  fymptomata  non  folum  ex  humoribus  in  cerebro  aceruatis  tjrn 
uenire,  fed  etiam  ex  humoribus  in  ore  uentriculi  exiftetibus  prouenire  pofle,qm  ad  ca 
put,&  ad  cerebra  effumant  At  id  magis  in  fomnis  quam  in  uigilia  fadunt(^»e  cum 
permtanent  incodH,  magis  euaporant .  Cum  uero  coquuntur,  illi  fomni  funttmles  uel 
cum  fimt  co<Si;quia  ad  illos  fomnos  nulla  fymptomata  fequuntur,  qualia  illa  funt  qu* 
fequuntur,  cum  incotfh' permanent  - 

(^od  in  fine  legitur,  Sicut  cotliioneJege,  CoiSiones.at^ 

APHORISMVS  LXVIII 

febribus  rpititus  offende  ns ,  malum.  Conuulfioncm  enim  (7gni(ieat« 

BRASAVOLVS 

SI  Q_vis  febre  correptus  in  %'rando  impedimentum  na(Susfit,quod  tamen  ante 
febrem  non  habebat,  de  hoc  male  iudicatctquia  facile  conuulfionem  incidet,  imo  iam 
pro  parte  fadia  eft  ipfa  conuulfio,  SC  fadla  in  pedore,  at^  in  his  partibus  netuofis,quae 
monent  thoracem,  ut  dicit  Philotheus,  aiiS  meurni  i>Jtf?iyvna,  ideft  8C  hic 

de  conuuiflone  diQnitatur. 

y  mm ■TrvfQpm,  ideftjn  febribus.]  Supple  ifitenfis  acutis, quamuis  &  in  remifsio 
ribus  febribus  malum  fit,fed  tamen  in  ipfis  adeo  exitiale  non  eft; 

■nTTr^ttx.  ideft,  Spiritus.]Per  fpiritum  Uero  untuerfim  fciratione  intelligitjUt  Ga/ 
lenus  dicit  primo  Prognofticorum  libro,  capite  decimo ,  feaione  trigefimafesta,  &  in 
libro  De  difficultate  fpirandi.  Spiratio  autem  eX  infpiratione  K  expirarione  compomV 
tiir .  Infpiratio,eftattradio  aeris  intus:expiratio, eft  cmifsio  aeris  extta.ipiratio  uero  8C 
reijjiratio  ad  has  duas  adiones  commuma  uocabula  funt 

ideft,OfFendens,maIum.]Verbum  omnino  offendo 

fignificat,8f  offendens.tamen  Theodorus  interpretatur  fpiritusfubfiftens, 

quod  fere  ita  interpretandum  eife  a  Galeno  innm'tur.nam  inquit  intelligendum  effe  de 
lpiritu,qui  uel  infpiretur,uel  expiretur,  bis  emittatUTj-uel  intus  cum  difficultate  trahae 
tur.  At  nec  illud  difplicet,fi  int^retemur  offendes,  quia  aer  ita  attradus  offenditnam 
propriem  allido,  &  offendo.  Ut  ly  AiSw,  ideft  offendere  ad  lapi/ 

dem.se  quoniam  ea  quae  hoc  modo  offendunt,  ideft  quae  inuemunt  aIiquid,auod  cur/ 
fum  uel  impetum  remoretur,fubfiftunt  Si  fe  firmant, hinc  fadum,  ut  pro  fubliftere  ac/ 
cipiatur .  bC  Ceifus  capite  quarto  fecimdi  libri  hunc  aphorifinum  eodem  modo  inteiffi 
gere  uidetur,ubi  de  malis  xgrotantium  fignis  Ioquens,inquit ;  mali  etiam  morbi  tefti/ 
'monium  eft,uehementer  &.  crebro  ipirare.  Hoc  aute  efthabere  offendentem  fpiritum.' 
tamen  potius  iudicanda  eft  haberi  apud  Celfum  huius  aphorifini  ientenria  capite  feptl 
mo  fecundi  libri,  ubi  de  quorum  faucibus  in  febre  eliditur  fpiritus,inftat  his  neruorum 
diftenrio.  Se  ficut  in  primo  Prognofticorum  Hfppoaates  dicit ,  fpirationis  facilitatem 
efle  optimum  fignum  in  omni  morbo  acuto,  ita  erit  pefsimu  difficultas  ipitandi  in  om 
ni  morbo  acuto, praciertim  cum  febre;  unde  fpiritus  offendens  uel  fubfiftens,erit  ipiri/ 
tus  interruptus, de  quo  in  commentff  agemus.  Hic  autem  ipiritus(ut  Oribafius  dicit) 
ob  tres  caufas  fubfiftit,aut  ex  nimia  &  acuta  febrc,aut  ex  abSdante  materia, aut  ex  de/ 
bilitate  uirium.liacc  airtem  omnia  mala  fimt ;  nam  ex  acutie  febris,  conuulfio  ex  inanw 
tione  efficitur,  quae  pedoris  partes  adeo  exiccauerit,ut  moueri  non  poffintjSf  fuo  offi/ 
Cio  fungi.  Si  ex  abundanti  materia  contingaqfigniim  eft  ftiffocatioms,qma  naniraql» 


A  P  HfO.R  I  S  M  V  S  t  -X  V!  I  I  t 


7Q( 


materia  copiam  aggrauantem  petSor is  folles  mouere  non  poteft.  Si  ex  uirium  deb  ilita 
te  fequatuTjnon  addi  tantus  uigox,qui  mufculos  thoracem  mouentes.eleuare  pofsit. 

STittTm  yV  «'<*“•'“  •  idelijConuulfionem  enim  fi^ificat .  ]  Hic  fcilicet  offendetii 
foiritus.qua  couulfio  dupliciter  fieri  poteft,SCex  inanitionCjK  ex  repletione.ex  reple/ 
tioneinqua,  fi  multae  materiae  ad  pecJus  tranlmittantur,quf  ipfitis  mufculos  impleant* 
adeo  ut  facile  moueri  no  pofsint,fed  ita  difficulter  moueatur,ut  offendant, uel  lubfiftq 
re  feciant .  adeo  ut  «na  uice  Ipiritus  trahi  non  pofsit  .  Sed  ut  in  plorantibus  duae  bC  aes 
aeris  traAqpes  contingunt, ita  in  his  accidit,  ud  fit  conuulfio  ex  inanitione,  cjuoniatn 
exintenfaSris  caliditate,  mufculi  pedlus  mouentes  exiccetur,  adeo, ut  motus  eorum 
impediatur.K  hic  forte  eft  uerus  ^horifmi  fenfus.Nam  haec  conuulfio  ex  ficcitatejeta 
tiseSi,bC.  ab  intenfafebrefacileinfritur.PofTunttamen  efle  ^  aliae  cauf£e,quaeJlpiritUm 
offendant,  K  quae  pedloris  mufculos,  nfe  moueri  polsint,impedianf.  A  cerebro  etenim 
huiufcemodi  offenfio  prouenire  pot^ .  eo  enim  laefo ,  omnes  uoluntartj  motus  collae/ 
duntur.  At  pedoris  motus  uoluntar^  funt,quia  a  mufculis  fadi .  T ame  Mos  aphorifmfi 
intdligimus  in  ficcitatc  folum,quac  a  calore  febrili  in  pedore  fuerit  induda.  Galenus 
de  offendente  ^iritufermonem  habet  in  quarto  De  ratione  uidus  in  morbis  acutis  It/ 
bro,ubi  offendentem  Ipiritum  interruptum  dic  docetJd  autem  eft,  fedione  lugefima/ 
prima. Philotheus  tonus  huius  aphorifmihanc  caufam  reddit,  hsiS^  iTncKfxTtu 
«aj  'rtl(70f<«T©',(3<«(tA(sa  t  -tj!) 

TiS' txwMti.Jsof  3/ 
0  cu/cenvelia  •n'S>irnaiifay  mia,»?  <&  c^asraftW}r,i(p!(oV  «  motivo»  muk 

‘ril  *h(i, w  fl  koarviis  ^  kjTWxs  S»  «  sot m*  ao  tjnjejtj)  S^^i/ 

yiy  i»  aO  ifcf»  V  isvi/luiVa  k^/mMi6lwiu.iMr  Ji  TmMy  « 

hsrSyi/iiiin  so 

ideft.  Secundum  Hipp6crate,rpafmHm,totius  coloris  ficdtatcm  fignt 
jpcatjK maxime mufeulorum  tlioracis.hfs  enim  patientibus  relfiiratio  impcditur.Qiio 
modo^quum  enim  thorax  dilatatur,fit  inlpiratiptquum  autem  coprimitur,expiratia>. 
Hzc  igitur  conuulfio  bC  rdpirationem  allidere  uel  fubfiftere  facit,  qua  8C  diuulla,ma/ 
Ium  eft;quoniam  refpiratio  compofita  eft  ex  mlpiratione  bL  expiratione  fada.  Si  igitur 
inipiratio  inciditur  uel  intercipitur,nori  refrigeratur  calor  naturalis  ab  cxtrinfecO  aere, 
gi periculum  eft,ne  exarefeat  uel  ficcefeat .  Si  autem  rurfus  expiratio  inddatur,fijligi/ 
nofac  fuperfluitates  congregantur,pcr  expirationem  exne  non  potentes,  Sc  redundant 
&  calorem  naturalem  extinguunt. 

G ALENVS 

Q  P I R I T  V  M  nunc  audiendum  eft  ipfum  dicere ,  fleuti  in  Prognoftico  re^iratid/ 
,t^  nem,qui  ubi  offendit  hoc  eft  medio  fui  interruptus  fubftiterinconuulfionem  figni 
ncat.Et  enim  fit  monentibus  thoracem  mufculis,ac  neniis  iam  couulfioni  paratis,qua 
difpofitione  in  fuper  auda,  K  plures  occupante  partes,  mamfefta  conuulfio  hominem 
apprehendet .  Cum  uero  duplex  fit  in  refpiratione  motiis ,  alter  quo  Ipiritus  fertur  ad 
iBteriora,qui  inipiratio  dicitur,alter  quo  adexteriora,&:  contrariam  accepit  appellatio 
nem,expiratio  nominatus.  Offendit  autem  ^iritus  aliquando  quidem  infpirantibus,n 
.euti  cum  iiSfe  dicit  duplex  inna  reuocatio,ueluti  admiratio:  aliquando  expirantibus,fi 
cuti  cum  dicit  K  fpiritus  offendit  extra  delatus .  In  his  igitur  utriu%  partis  reipiratio/ 
nis  feorfum  meminit.  In  propofito  uero  aphorilmo  de  tota  ipla  pronucians,inquit.  Spi 
ritus  offendens,fiue  in  motu  ad  intra,fiue  ad  extra,fiue  ad  utraqi  tale  qirid  patiatur. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, quid  ab  Hippocrate  per  Ipiritum  intelligatur,id  inquant 
intelligitm,  quod  in  primo  Prognofticorum,  capite  decimo  8C  fedione  uigefimalepti/ 
maintelligit,fcilicet  relpirationcm  uel  Ipirationem,  qua:  ubi  interrupta  fuerit, conuul/ 
lionemfignificat. 

Quod  legitur,  Sicuti  in  prognoftico  refpitationem:in  meo  antiquo  cotextu  ita  pra: 
nfe  hietur,  7r&ri'4)sjxM,T4ii  ii»«5rMlu/.ideft,ficuti  K  in  ipfb  prognoftico  re/ 

Ipirationem. Sed  contextus  Aldinus  aliter  habet,legitenim,i<wV«®>ri'‘<isi*«j5= 
Mitintlui.  ideft,ficuti2Cinprognoftico,eumquipcrre%irationcm. 

nn  j  Qiiod 


701  l,  I  B  M  A  «.  T  f 

«ia  legit,  Qui  tibi  offendit  Gr  jce  iniAiw  ubi  offenderit 

Qiiod  etia  legitur,Hoc  eft  in  medio  fui  intemtptus  fubftiteritGrseceh  jjetur.TaT^ 
SII/  (ti  w|v  KS«  c^ioW»7«i.ideft  boc  detinetur  intra, ac  fubftiterit  uel  pratdditur. 

S  E  C  V  N  D  O  conuuUionis  caufam  aflignat,qux  eft  ob  mufculos  thoracem  moueii 
tes  ac  n«uos,in  primis  ad  conuulfionon  dilpofitos;poftea  hac  cUipofirione au&quia 
plures  partes  occupantur:propt«ea  fit  conuulfio  manifefta.  ^ 

<^Uodlegitur,IamconuuIflomparatis.Gratcehabetur  aaairiutJlSi 
ideft  iam  difpofitis(ut  ita  dicam)  fpalmalit«, quoniam  in  febris  prindpio  ^oni  inti^ 
piimt,in  proceffu  plures  partes  occupantur,febre  p«feuerante  quae  has  partes  exiccat. 

TERTIO  docetjinreipiratione  ede  duplicem  motum,unum  quado  ipiritus  intus 
reducitur, dC  infpiratio  uocatur;aItaum  quando  ipiritus  exit,S£  expiratio  dicitur, 

Q.VARTO  doc«,fpiritSoffend«e,aIiquandoinfpirantibus,utquumuideturfoe 

duplex  reuocatio  intus,ac  fi  fit  quaedam  adfpiratiotquia  uis  a«e  attrahere  intend(t,fe4 
mufculorum  8C  n«uoru  ficcltate  impedita  non  poteftqiropterea  quafi  utres  colligens^ 
it«um  a«em  attrahi^  ut  fere  attratftionem  ingeminare  uideatur.In  emittedo  etiam  fpi/ 
ritum  idem  cafus  accidit:8i  Galenus  hoc  probat  p«  quaedam  Hippoaatis  uaba  in  Ife 
bro  Prognofttcorum,  quae  nos  apud  Hippocratem  inuenire  nefciiiimus, Infert^  in  illo 
loco  utriufque  partis  refpirationis  feorfum  meminifle. 

Quod  l^tur,.Sicuti  quando  ipfe  dicitiGraece  legitur,  Stsii  miittarB,  ideft, fi/ 

cut  quando  ipfe  dicitquamuis  in  aUquo  contextu  particula  cTtcf ,  fit  ante  particulam 
floar^-K  tunc  fenfus  fit,quando,ficut  ipfe  didtD^lex  intro  reuocatio, uduti  adipira/ 
tio.Haec  autem  uwba  ita  Graece  Iegimtur,<i>aiAi>  Ua  hrmaMxmi  tiey  idanflieif. 

Quod  legitur,  Seorfum  meminit.Iege,foli!  meminit.nam  Graece  didtur,  iitnmtbn 
^roti.nofter  antiquus  contextus  legit  t<orav,utappUcari  debeat  ad  relpirationelitac^  di/ 
catur,ibltus  refpirationis.  Deni^  infert,hunc  aphorifinum  communiter  intellisen/ 
dum  ede  de  fpiritu  offendente,  uel  intra,  uel  extra,  uel  intra  fimul  8C  extra ;  uaus^  eft 
aphorifinus  in  omni  offenfione  ex  praediAs. 

aphorismvslXiX 

QVibusutiB*  cra(&,grumofepauc*jn5  fine febre, multituelo  ueniensex  bis 
tenuis  iuuauprxcipue  uero  tales  ueniut  quib^  ab  initio,uel  breui  fedime  ineftr 

BRASAVOLVS 

NOSTER  antiquus  contextus  hunc  apiiorifmu  tali  infcriptione  praefixitja<<l!i  . 

ideft  de  urinis,8C  hoc  non  ab  re,quoma  ab  ifto  aphorifmo  uf*  in  libri  fine  de  urinis  fer 
mo  habetur.Ipfius  uero  aphorifmi  fententia  haec  eftjQui  eradas  urinas  mdimt,grumo 
ias,paucas,  cum  febretddnde  tenues  8C  copiofte  fiant, oonum  indidnm  eft;Sf  hac  urinae 
morbum  leuarefolentiquiafignificatur  uires  robuftas  ede,  dC  ad  attenuidas  «alsiores 
urinas,  5C  ad  expellendas  mat«ias.  Sed  urinae  tales  in  his  hominibus  potifsimum  app» 
rent,in  qqprura  urinis  uel  a  prindpiO,uel  ftatim  poft  principium  fedimen  ajSparettquo 
niam  in  his  «affiis  mat«ias  ede  deificatur,  quae  paulatim  a  natura  procedente  tepore 
tenuiores  efficientur.Philotheus  Hippocrate  fumme  laudat,ob  id  quia  poft  febres, uri/ 
nas  difpofuit,inquiens,  Smiiutinai  i  iTimiifini  ‘i  carcaiiui  «oT^  sscKStmt 

ui^atiiuumj.ianiSirBli  Sr  ‘avfir>y  iSi  aiAnds  ksu  mi}(ti/iyitiSiia7ni^ayyiriiJ&ni/,  iddl,niinfice 
Hippoaates  ea  quae  ipfi  raro  uifa  funt,c6ditionem  adignat.  Supponitur  igitur,febrOT 
in  multitudine  SC  «aditie  «udorum  humorum  fatSam,  At  pro  huius  aphorifini  8£ 
fequentium  quorundam  intelletftione, quaedam  praefari  librt,  8C  quofdam  artis  appara/ 
tus  de  urims  praemittere  opus  eft,quf  nos  facilius  ad  illos  aphorilmos  adequendos  de^' 
ducentScire igitur  oportet,Hippocratem,Galenum,8f  antiquiores  medicos  dc  urinis 
nufquam  exatfte  tratftadeifed  hinc  inde  apud  hos  authores  quaedam  ^arla  itmt,8i  adeo 
breui  dideminata,  ut  exqmTitam  artem  nobis  pracftare  no  podint.  Theophilus  quidam 
int«  antiquiores  de  urinis  breitia  quaedam  mutila^  confcripfit.  Circunferturfli  nunc 


APHbRlSMVS  -CXIX  ^di 

mridam  Galeni  Idsellus  D  e  urinis, ntipo-  inuentus ,  qui  ita  Galeni  eft,ut  aus  qui  nuiv 
-eoam  Wtarempe  nec  phralim,nec  Gdeni  feientiam,  nec  ipfius  modum  tradadi  fapit. 
Propterea  ex  antiquioribus  nihil  fee  certi  dc  urinis  habai  poteft..  Ea  uao  quae  nuric 
in  medium  adducemus, pro  fequetium  aphorifmorum  mteIle(Sione,partim  ab  Adiua^ 
rio  fummo  uiro ,  qui  inta  poftaiores  Gr*c'os  egregia  de  urinis  pafaipfit,  partim  ab 
Hippoaate  SC  Galeno  ea  quae  iparfm  dixac, colligemus .  Vrinam  dfflttiunt,(angui 
nis  colaturam  efle,qaac  hoc  modo  fit.In  uentriculo,co(Sio  una  procuratur;trahunt  de/ 
inde  chylum  meferaicae  adiecur,8<:  fecunda  codho  perfldtur,in  qua  humores  quatuor 
genaantur,8C  quinta  quaedam  aquofitasj  cUius  officium  eft,  fanguinem  qui  ex  fe  prae/ 
durus  eft;ad  omnes  corporis  uenas  ducae .  ExaeSo  hoc  dfFicio,ad  iecur  reiiertit,  K  ad 
renes  atep  ueficam  trafmittitmiK  ita  potiffimum  fi^ra  fanguinis  diipofitiones  8C  ieco/ 
ris  X  renum  iteficae  fignificat.  Quum  igitur  in  matulam  luinam  mingimus,  tres 
matulae  partes  confideradae  funt:8f  id  corpus  urinac,quod  in  matula  continetur,ih  tres 
partes  diuidereoportetaiam  contenta  qux  in  urinis  funt,  poliunt  haec  diuerfa  loca  bo 
cupare.  Sit  igitur  hoc  ueluti  exemplum, urinam  quae  in  matula  fit  concidas,  ati^  cori 
fenpleris,qu3e  Ipatio  undedm  digitorum  alta  fit.  In  hac  altitudine  tres  partes  fiidto,ut 

gitus  omtoWjtanquam  terminus  communis  huius  parris  8^  fequentistpo^ea  mediae 
r^oni  tres  digitos  elargiamur, quos  fi  cum  altjs  computes,erunt  feptem:  deinde  odfa/ 
niim  digitum  relinquamus  tanquam  cbmmuhS  terminum  mediae  regionis,  8C  ultimae; 
denicj  wpremae  parti  tres  digiti  relinquuntur,  qui  funt  uftp  ad  urinaeTummumteo 
pofito,quod  urinae  altitudo  undecim  digitorum  fueriuT u  uero  per  digitos  m^uras  all 
quas  tuo  modo  intellige,8f  ut  corpori  urinae  conuenire  poliunt.  Vt  autem  hanc  pa» 

tium  urinae  diuifionem  aptius  intelligatis,fcitote  in  urina  duo  efletunura  eft  ip&  urina, 
ideft  aqupfitas  illa:aliud  res  aliqua  in  ipfa  urina  ,■  quae  uel  humor  eft,  Uel  decilio  ab  hu/ 
more,uel  pus,uel  linguis :  hoc<j  contentum  ab  antiquioribus  8C  recentibus  nuncupi» 
tur.Eodem  enim  modo  8C  Graeci  haec  uocant  mq>v^s«i<i!»«,ideft  cotenta.nam  in  qua/ 
libet  corporis  urinae  parte  continetur.  Ob  haec  contenta,  tota  urinae  altitudo  in  tres  par 
'  tes  diuifa  eft.  Si  hgc  contenta  in  fundo  fint,  uel  non  plus  afeendant,  quam  fit  quatuor  dl 
gitoru  fpatium,ab  antiquis  vmsiiriilr  uocantur,ac  fl  dixerint  fubfiftentia,a  uerbo  </®£/ 
saSta,  ideft  fubijd.  At  totum  hoc  fpatiiS  inferius,quod  digitos  quatuor  altitudims  com 
pleiftituriin  tres  partes  diuiditur.nam  quando^  contentu  totum  in  fundo  penitus  fub/ 
iacet:quando$  eft  penitus  totum  eleuatu,adeo  ut  nec  tangat  fimdum,nec  in  regionem 
mediam  pertriifeat,fed  in  illius  confimo  contermino  fittquadoi^  partim  tangit  fun 
dum,&  partim  eleuatur,8C  hanc  optimam  hypoftafim  efle  dicunKqiiando  uero  in  fun/ 
do  penitus  eft,a  recentibus  ledimentu  appellatur.Quae  in  media  urin^  parte  fupra  quar 
tum  X  quintum  digitum  funt,  tamen  non  afeendant  uf(^  in  tertia  urinx  partem,  a  Grae 
ds  fublationes  uel  fublimia  uocantur.  Et  hxc  quocg  tres  regiones  ha 

bent:iiiam,quac  prxdfe  in  medio  elfiSC  illamiqux  ftatim  fupra  mediu;  X  illam, qux  fta 
dm  fub  medio.  At  fi  hxc  contenta  in  fuprema  parte  fint,fciUcet  fupra  nonum  digitum; 
8  Gratds  mfUtt,  a  Latinis  nubes  dicuntur,ac  fi  a  terra  fumme  ati^  extteme  fecedant; 
matulx  fundum, terrx  proportione  correlpondere  putantes.  Nubes  Uero  tres  locos  ha 
bere  pofllmunam  uel  eft  in  fuprema  urinx  fuperficie  tota  extenfa ;  uel  incipit'  a  fuperfi/ 
de  urinxjSC  parum  defcenditruel  eft  fub  fup^cie,8t  fuperficiem  non  tangit.  Itaque  ini 
tota  urinx  altitudine  nia  generalia  loca  inuenientur,  X  untifquif^  locus  in  tres  partes 
diffecatur.Propterea  Um'ufcuiufque  urinx  re  iiera  nouem  folx  paries  ertmrinos  tamen' 
undedm  pofuimus:ut  per  duas  inter  generalem  pariem,  X  aliam  pariem  etiam  genera 
lem  diftindionem  poneremus ,  Hxc  autem  urinarum  loca,ad  uarias  dilpowones 
tognofccndas,8C  partiinn  corporis,8C  humorum, plurimum  faciunt.In  imna  enim  hfc 
contenta  fecundum  eorum  diuerfitatem  plura  nobis  indicant, ut  in  Hippocrate  uidere 
licebit-In  fuperficie  quocp  urinx  plura  confideranda  occurrunt)  de  quibus  luo  loco  di* 
cemus:ut  illa  qux  innatant,ut  bullx,corona,imd  X  Uring  quatitas  X  qualitas, ideft  co’ 
lor,odor,fapor,in  urinx  confideratione  ueniunt,8t  fubftantia  fua,de  quibus  ommbus 
paulatimagemus,utfefe  offerent  in  fcquentibus  aphorifinis  difcutienda,eoru  rationes 
tm  5.  K.caufos 


704- 


HftRl  a.V  ARTI 


8£  caufas  Temper  adducentes.  Nunc  autem.ut  illa  qu*  nunc  didJa  luhr  fadlfusmeiBa. 
rix  dommendentur, formulam  quandam(  A<!hiarium  fequentes)efringete  non  uerdii- 
mur.Elf  autem  haec, quae  hic  deferipta  conlpidtur. 

Sc^hium,iiue  matula. 


Tu  ergo  tuo  arbitratu  omnem  urin»  quantitatem  in  tres  partes  diuidere  potetis, 8£ 
jllas  in  tres  alias, hoc  modo,  Nimc<jadaphoriimumreuertamur. 

«npmwil/  cw«  ideft, Quibus  urinae  craflae.JVrinas  eradas  inteDigeqUatumCt 

de  urinae  fubftantia, ideft  ipfius  aquofitans,ut  fcilicet  urina  ipfa  fit  aada.  Craila  autem 
urina  dupliciter  confiderari  potelqaut  per  refpedum  adurinam  limplictta,aut  per  ree 
l^etftum  ad  hunc  hominem, qui  urinam  minxit:  quia  prius  tenues  ming«e  folebat,ut 
cralTacfmtperrefpedlum  ad  illas  quas  prius  mingebat, 8t  hocmodo  aanas  urinas  con 
(iderare  oportet,  quamuis  Si  fimplidter  cradae  intelligi  poffint.  Cradarum  uero  urinae 
rum(ut  Adluarius  libro  primo  De  urinarii  differenttjs  docet, capite  nono)  ahquac  funt 
turbidx,  aliquae  non  turbidac  ln  hoc  aphorifino  Hippocrates  feipfum  non  exprimit,an 
de  turbidis,  an  de  non  turbidis  loquatur.  Propterea  tu  de  crad3s,non  turbidis  intellige; 
quamuis  K  de  turbidis  uerum  ede,  poffit. 

.  efsMAa,  ideft  trpmbofe  uel  grumoiae.]  VjB©-  enim  apud  Graecos, ST  grumum 
fragmentum  fignifteat.  Hoc  autem  ad  urinam  non  ipec^aqfed  adeontentum  in  uri' 
narhocqs  grumofum  contetum,hypoftafis  eft,8i  non  in  alio  loco  ob  fuam  grauitatem, 
Kideo  plerunc^  infundo  funt, ut  a  recentioribus  fedimenta  uocentur.  AtSuarius  uero 
opinatur  capite  fecundo  libri  primi  De  urinarum  caulis,contenta  in  urinis  in  tertia  c6 
(ftione  fieriiideo  grumofac  hae  materiac,quae  in  urinis  apparet  a  tertia  coflione  deddun 
tur.  Addecp,oftendere  humores  craftbs  in  hoc  corpore  ede :  unde  hbro  fecundo  De 
iudicijs  urinarum,capite  tertio,  idem  Adluarius  docet, aada  apparentia  contenta(Qua 
lia  funt  illa  qu»  hic  ab  Hippocrate  grumofa  dic5tur)li  non  male  olent, K  palcnia  tao 
rint:non  etiam  lanies  eruntifed  aunt  humorum  crudorum  quorudam  in  uenis  manen 
rium  amputatio,  ita  ut  ratione  habita  quantitatis  8C  aaditudinis  humorem  uigetem  te/ 
fletur.  Sunt  autem  grumof»  urin»  ill»,uel  qu»  habent  multu  aad^  hypoffafirii,uel 
quxipiam  habent  in  globos  confidlam  &  conformatam.  Nec  Hippocrates  deurinis 
CTaffis  fimpliciter  dixit,  fed  de  aadis  8d  griimofis,  quia  in  libro  De  morborum  deaeto 
rio  oppofitum  dicere  uidetur,?^  hic  dicat;  At  de  urinis  craffis  fblum  uaba  facir,non  au 
tem  de  grumofts. dicit  uero,fi  de  aadis  tenuia  fiant, mate  decan0t,tuta9  SC  certa  non 
funt.ut  hinc  uidcas,in  Hipp.contradidlione  uideri:nifi  dixCTimus,qd'  in  libro  Demor 
borum  decretorio, de  craffis  famonem  habuit,qu»  tenues  fiant,  fed  in  pauca  quanriB 
„  tcihtc 


APH.ORISMVS  tXlX  70f 

te  jlic  ueto  de  ffaffis  qu*  tenues  fiuM,K  m  magna  quantitate:  propter*  mdia  contra^ 
dicflio  in  Hippocts^  erit,qaom'am  diuerfis  modis  in  his  hhris  intdiigit. 

i/ina,  ideft  paucae.]  Sunt  aut  paucae ob  crailitiem  magnam  humoru  cbpiam  congjo 
bantOT  K  continente;K  etia  quia  apte  exire  no  poflunt  per  uiaSjnifi  prius  attenuetun 
ovx  cnrvg'^^  twj.  ideft.  Non  fine  febre.  ]  Aldinus  contextus  non  habet  hanc  parti» 
culam  iiot.  Febris autemhaec qua: cumhis  urinis moIeftat,exeamateriaaccenditur, 
quae  per  urinam  exit :  propterea  opus  eft,effe  febres  non  multum  intenfis ,  quoniam  a 
^afl^ateria  ortiun  habent.  Philotheus  hic  notat,fi  quis  habuerit  paucam  urinam, 
K  quae  hypoftafim  craflam  habeat  8C  irre^larem  K  crudam, malum  efle :  tc&y/etu) 
ffi  a-WwjKsa  iUitiiSrcu  •jio  oAfco, 

JW  Ksa  oJE:  J"  ideft, debilitatem  emm  alteratiiiaepo 

tentix  oftendit,attenuare  no  potentis,8i  coquere, &  alterare  materieiunde  8C  ob  cralQ 
tiem  uix  exeuntia  pauca  deferiitur. Deinde  idem  Philotheus  ad  aphorifini  propofitum' 
ita  (equitur,!  w  c/8  iniit  iPiStt  otAv  Mti[cy  igty  !«t  TSTsiyjvaresxnp  ygj/  Aeae 

KjiwBAliOjOlJiiAa.BfiJitni/  mii^ 

QeSm-  ideft,fi  autem  poft  paucum  tempus  urina  multa  &  tenuis  ex  his  uenerit,hypoftat 
flm  habens  lenem  K  xqualem, confert, ut  didt  HippOaates.  oftenditur  enim,quod  al»» 
teradua  poteria  tenuem  fociens,robufta  efFetfta  fit.  propterea  ita  Hippocrates  fequituTf 
1*  limy  icjit  Ats.  ideft,  Multitudo  ueniens  ex  his  tenuis  iuuat.  ]  id 

eft,multitudo  urinx  tenuis, qux  poft  prxditSas  craflas  fluxerit, iuuat ,  nam  oftenditur, 
uires  materia  fuperare,K  iam  ipfam  adeo  attenuafle,  ut  in  maiori  copia  eXeat .  Non  eft 
autem  opus,quod  fimplidter  fubtilillimj  fint:fed  intellige  fubtiles,refpedu  aalTarum, 
quia  illa  CTaffa  urina  attenuata  eft,  K  grumi  funt  fere  liquefadri.  Vnde  6c  a  Philotheo  <U 
dtur,  M^^iy  «V  &tfe<W  it&!  crvyLymy  ^gty&uMy,  in  ^ 

MJ»  rvyyitfiy,  ideft,tenue  autem  no  proprie  tenue,hoc  aiim  incoflum  eft,fed  ad  com 
parationem  grumofarum,ut  efle  ipfam  mediocrem.Imo  fi  Galenum  contemplemur, ni 
hil  aliud  eft  concoquere,  quam  quod  crafliim  eft,attenuare :  nempe  in  hoc  cafu  natura 
urinam  craflam  &  grumofam  habetem  hypoftafim, attenuamt,  ideft  ad  mediocritatem 
deduxit,aperuit  uia-s  SC  expulit;tunc^  natura  leuior  effetfta  eft.Propterea  noli  intellige; 
re  ualde  tenuem,  aliter  malum  ellet,ut  Hippocrates  in  libro  De  morborum  decretorio 
docebat, quod  tranfmutatio  ex  aafl&  in  tenuem  eft  mala :  id^  non  folum  intelligebat* 
quando  qiatitas  eft  pauca,  fed  etiam  de  multa  tenuitate.  Scito  tamen,mHltas  urinas  ali¬ 
ter  fieri  pofle,quam  ex  attenuatione  «aflx  fubftantix  luinx  dC  grumorum:nam  quan/ 
docgob  colliquatione  naturalium  humiditatum,8C  folidorum  membrorum  fiunt:quadi 
do(^  ob  contentiux  debilitatemtquandoi^  ob  fortitudinem  uirtutis  attradiux,qux  it» 
renibus  continetur,8i  a  iecore  humiditates  trahit.  Sed  hx  multx  urinx  quando  ob  has 
daufasprodeuntifemper  malx  lunt;de  quibus  omnibus  Adluarius  in  fuis  libris  caufas 
reddere  conatur.  Qimm  igitur  febricitantem  Uifitabis,  urinas  iftas  craflas,grumo(as,& 
paucas  emittentem,attenuantibus  utaris, Ut  materias  illas  aafliores  attenues:8C  id  arte 
effidas.quod  natura  longiori  tempore(nifi  ab  arte  adiuta  eflcOeffecilTet.Vnde  &  Ori» 
fcafius  dicit,  uel  arte  uel  natura  fiaqprbficcre. 

h«1ai5«  ii  ii  itutSitc  iHytay  vmsicsiy  ideft,Maxime 

autem  ftles  Ueniunt, quibus  ab  inirio,uel  paulopoft(uel  breui)hypoftafls  ineft.  ]  ideff/ 
illi  poriffimum  has  tenues  urinas  poft  craflas  faciunt,  quSdo  in  principio  febris  ftarim, 
uelp^um  poft  principium,  urinx  hypoftafim  habent,  quoniam  in  principtjs  motbor 
rum,in  quibus  multa  concotfho  eft, urinx  crudx  apparere  folent,8i  potius  neb^as  hae 
bentesj^  hypoftafes.  Si  uero  in  principio  hypoftafes  habeant, materia  crafli^cula  efle 
indicat.Hypoftafes  etenim  illx  funt,qux  in  fundo  fubiacet,uel  in  prima  urinx  regione 
qux  ad  fundum  eft,continetur.Theodorus  8C  Leonicenus  hoc  uOcabuluhypoftafis,le 
^en  interpretantur.uocabulu  hypoftafi's,uidetur  fignificare  fubieclu,  Celfus  defiden 
nam  uel  fubfidentia  uocat.nam  utitur  uerbo  defidere,  pro  eo  quod  eft  in  urina  hypoto 
hm  «cCTetid  uero  eft  capite  feprimo  fecundi  librfcCUm  igif  urinx  in  prindpio  hypoftai 
"“'"<-‘®rt,materias  craflas  multas  in  hoc  uiro  efle  fignificaf  ,qux  tamen  fuapte  nae 
tura  fecile  attenuari  poflunt,  uias  efle  fatis  latas  SC  prxparatas:ideo  anenuatioe  fad^ 

exibiinj 


70«  ■  L  r-BR'  I  •  oy  A  R  T  I 

«ibuntPJiilotheus  ita  hanc  panem  intelligitjMaxime  autem  tales  ueniunt, quibus 
initio, uel  paulopoft  hypoftafis  ineft,  •nuvny  <(S(/  ,  tietlMs«  A  (Kp  ivt  m 

Tnifitai/,  Siy  di/  i  7H  nfJrn, »  7»  , »  7»  rein  «yi^a ,  i(b$v;  -isaistuny  i 

hiyu  Hc/ftse  vAst.ov  A«>»  tfvnus.  ideft,  Hoc  eft, maxime  autem  hoc  acddit  in  iliis 
bribusjin  quibus  uel  prima  die  uel  fecunda  uel  tertia  protinus  urina  hypoflaCm habet, 
ratione  grauis  materiae, non  ratione  naturac.Et  AtSuarius  libro  primo  De  urinarum^ 
dicijs, capite  undecimo,inquit, Illud  autem  fcire  oportet,interdum  in  tegritudinum  de,  ■ 
terminationibus  multitudinem  profluere  urinae ^Ibioris  &  tenmoris ,  atcj  mediodeni 
continentis  hypoflafim,praefeitim  quum  praccelTerit  urina  crallior  8C  globulentior. 

GALENVS 

No  N  fimpliciter  urinas  aaflas  dixit ,  fcd  8f  grumofas  adiecit ,  duorum  alterunf ; 

oftendens,  uel  crafsitudinis  quantitatem,  uel  confifbenriae insequalitatem,ac  di/ 
uulfionem,ita  quod  plures  ueluti  grumi  iplarum  confiftentiac  circfifaipta  appieant 
Nonnulli  uerp  non  grumofas  fcriburit,  fed  coenofas,  ficuti  Mimifianus  &  Di^yfius, 
liquidem  per  hoc  uerbum  foetorem  quendam  fitnul  oftedcntes,  plus  aliquid, quam  alfl 
demonllrantcs.  Si  uero  qUafl  cralfitudims  quantitatem, nihilo  plus  hoc  ipfo  docentes. 

-  Sermo  uero  Hippocratis  totus  np  uidetur  de  urinis  eflTe  fcetore  habentibus,fed  de  pau 
cis  tantum  ac  cra{ns,ut  ex  oppofito  manifeflat,inquiens,Mulritudo  uem'ens,ex  his  te/ 
miis  iuuat. Quare  fi  hoc  folii  fcriberetur,quibUs  urinae  aa(rae,paucac,nihil  fermoni  defl 
ceret.  Fiunt  autem  8C  fine  febribus  urinae  tales,natura  expurgate  per  renes  totius  cor/ 
poris  fuperfluitatcs.Fiunt  autem  K  cum  febre,in  quibus  quiipiam  forte  exiliimaret  ad 
contrariam  tranfmutationem  non  eflebonam,quoniam  magna  ex  parte  in  febribus, ex 
urinis  ab  initio  tenuibus  fit  ad  aailiores  c6uerfio,tendente  iam  morbo  ad  folunon^, 
at(J  ideo  mihi  uidef  ita  fcriptus  ab  ipfo  fuifle  aphoriimus,id  quod  raro  accidit  edocen/ 
te.  Contingit  enim  aliquado  uel  per  initia  morbi,  uel  non  multo  poft  urinas  fatSas  crai/ 
fius  habere  fedimen.Hisigitur  urinis  fedimen,bonum  fignum  non  eft,ficuti  alijs,qux 
ab  inirio  tenues  exiftentes  ratione  totius  morbi  cotflionis  fedimen  capiunt .  Non  abfcp 
ratione  aute  cratlk  urinae  funt  multitudine  pauca,  ut  qua  uix  renes  pertranfeant  Cum 
itac^  fimul  maior  pars  talium  humoru  malorum  fuerit  euacuata,fi'mul  autem  8C  refi/ 
duum  concoqiiinir,tunc  excernuntur  multo  prioribus  tenuiores.Melius  emm  fi  ita  di 
catur,K  hon  tenues  abfolute, quemadmodum  dixit  Hippocrates.Qiiaenim  fecudum 
naturam  funt,non  fimpliciter  tenues  exifl:unt,ficuti  ne^  crafla,ied  medium  tenent  in/ 
ter  utn.m<$  exceirum,&  cum  mediocritate  habeant,  cralliores  quidem  funt  at$  dicun/ 
tur  aquofis,  tenuiores  uero  grumofisimulta  uero  cum  ratione  excernuntur,  quia  priuA 
fuererctenta,quo  tempore  craffa  exiftentes  diflFiculter  exibant.  ■  ■ 


BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  notat  cur  Hippocrates  fimpliciter  no  dixerit, urinas  crafla$,fed 
adiecerit  9f ,  ideft  grumofas.Hoc  inquit  adietfhim  eft  ob  alterum  duorumiuet 
ut  craflitudinis  quantitatem  fignificaret,uel  hypoftafis  infqualitatem,ac  diuulfionem, 
ut  hypoftafis  multis  grumis  fit  referta.  ■  ■ 

C^uod  legitur,Vel  confiftentia  inaqualitate.  Graece  habetur,  3  :w>  ?l  mii/ 

lutMy  ii- ideft iiel  hyppftafis  inaqualitatem-Leomcenus  interpretatur  confi/ 

ftentiaminos  potius  interpretaremur, fubiedlaiut  &:  ipfe  fecerat  in  interpretatioe  apho/ 
rilmi  fedimina;uel  Graco  uocabulo  oterer,hypoftafis:quoniam  apud  medicos  notiffl# 
mum  eftiquamuis  recentes  in  eo  exprimendo  plurimum  hallucinennir. 

Quod  legitur,Ita  quod  plines  ueluti  grumi  ipfarum  confiftentia  dreuferipta  ^a/ 
teantiGrace  habetur,  &!  w  KPfiit  mi  tfuin&m  mJt^is  «otS' 

SeWsf.  ideft, ita  ut  K  per  circurifaiptionem  quandam  plures  ipfarum  appareanteonn 
ftenria, ueluti  p-ombi.Inn6ftro  antiquo  contextu  uacatilla  particula  egi/. 

s  E  c  V  ti  D  o  ledionem  quorundam  refert,  qui  non  legebant, grumolas,  ied  cotiiq/ 
fes,  utunaperhocuocabuluni  fcetorem  oftenderent,  ut  aliquid  plus  hi  ^ 

eant, quam  alij .  Scito  autem  quod  hoc  uocabulum  ioffof©-,  coenum  qmdem  figmiv 
cat,fed  etiam  foetorem  :propterea  nos  foetorem  interpretaremur.  Nonnulli  uero  non 
grumofas  fcribuntjfed  foetidas,  . 


AtHORlSMVS  LXIX  ^0^ 

. Quod dand«fequftur, Siquidem perhociierbum  fbetorem  quendam fimiil  oftenr 
dcnS.Grxceeft,a  ^  (/tvmjUtai  mi  iruo^t/iswvfJU-oit^  aif  Afc|iw,ideft,fiquideni 
8C  putredinem  quandam  per  hanc  dicSionem  cooftendentes. 

^W(j  luitur,  Mimifianus :  eft  proprium  authoris  nomen, qui  Hippoaatem  intere 
prmtus  eftifed  legi  debet, Numifianus,  Ne/wniuiii, 

tertio  Galenus probat,Hippocrafisfermonem non efle de uriiasfottorent ha 
bentibus,fed  depauds  &  aaflis;quod  exipfius  Hippocratis  dicfhs  comprobatinam  fe 
qmtur,  Mulritudo  ueniens  ex  his  teriuis,iuuat:8i  de  bono  odore  metionem  non  facit;, 
(icuti  de  foetore  fecundinn  iftos  fcrmonem  habuilTet.  Vnde  addit  Galenus, quod  Hip> 
pocrati  fans  fuiflTet  dicere, Qiiibus  urinsc  aaflk,pauex:8t  non  addere, grumofse, 

Qj/  A  R  T  6  Galenus  docet,has  urinas  quandocp  fieri  cum  febrejqiiandocp  fine  fe 
breifine  febre  quidem, natura  totius  corporis  fuperfluitates  per  renes  expurgante;  cum 
fd>re,alicui  forte  uidebitur  non  efle  bonam  tranimutationem  ad  contrarium,quia  in  fe 
bribus  ex  urims  tenuibus  in  principio  ut  plurimum  ad  craisiores  conuerfio  fitjquandoi 
morbus  ad  folutionem  tendit,  propterea  Galenus  iudicat  Hippocratis  aphotifinum  t» 
icm  efle, Qpandoi^  accidit  in  principio  morbi  eradas  tirinas  hypoftafln  habere,in  qui^ 
ims  hypoftafis  non  eft  bonum  fignum:ficuti  in  alqs  bonS  fignum  eft,qu*  funt  in  priiw 
dpio  tenues,8C  in  temporis  procedii  dum  fit  co(Sio,hypoftafin  capiunt.  Scito  autem 
hic  ex  Galepo  colligi  pode,  codlionem  non  folum  ede  attenuare  quod  CTadlim  eft,  fed 
diam  incradare  quod  tenue, K  ad  mediocritate  reducere.nam  alias  ditftum  ^  a  nolrisi 
non  reperiri  quod  tenues  materi*  incradentur:  fed  bene  quod  aad*  attehuantur.  Hid 
uero  didt, urinas  tenues  procedu  temporis  aadas  fieri  quum  coquuntur.  Igitur  cotSid 
in  aadiorem  materiam  reddendo  etiam  fit.  Sed  fi  tibi  libeat  fecundum  Galenu  id  dice/ 
i‘e,quo4.codlio  fit  potius  attenuare  (ut  ipfe  ubi^  fere  dicit)  quam  incral&e .  RelponV 
‘d^, Hippocratem  hic  no  dicere  codione  ede  incradare;fed  de  urina  uerba  fedqqua: 
codionis  fignum  eft.  Signu  uero  eft  hoc  modo,  quum  materia  coquitur, qu*  in  noftrd 
corpore  continetur,fer^er  eft  crafla  quSe  attenuatur:in  principio  tenues  urin*  appare 
'  ,bant,quia  ob  fuam  cralutiem  a  materia  peccante  nihil  decidebatur.  Cum  materia  atte^- 
nuari  incipit,  fuperflua  qUKdam  in  Urinam  demitti  incipiimt,  8C  ita  codione  exquifite 
fada  urina  ad  mediocritatem  redada  eft,qu*  prius  erat  tenuis.  Vnde  hic  uidere  potes, 
qliod  nec  a  Galeno  hic  dicitur,  codione  effe  incralTare,  qUod  fenUe  eft;fed  quod  ofteo' 
ditur  codio  per  urinam,in  materia  peccante,quando  ipfa  aada  fuerit,&  attenUatur. 

Quod  le^tur,  Atep  ideo  mihi  uidetur  ita  faiptus  ab  ipfo  fuide  aphorifinus.ibi  deeft 
particula  Pr*cipue,qux  hoc  modo  addenda  eft.  Atej  ideo  mihi  uidetur  ita  feriptus  ab 
ipfo  prxeipue  fuilTe  aphorifmus.  Grxee  em'm  habetur,  iwlMsti  km 

i  iifizvrm!  «l(Ji8(«. 

Quod  etia  legitur, C^iod  raro  accidit  edocete.Grxce  habetur,  MMiaM  •»  toniisp 
iS  7if«lyM«T®'.  ideft  edocente  rarum  huius  negotrj.i.rem  quxraro  accidit, oftendentc« 
^  Quod  etiam^  legitur, Vrinas  fadas  cradius  habere  fedimen.Gr*ce  habetur,  j-t» 

»5(^«  r>  HafO-  •imisany  Ixati.  ideft,  Vrinas  fadas  eradas  propter  grauitatcni 

hypoftafimhM)ere,uelledimcn,uel  lubiedum.  Nosaute  pro  hoc  nomine  hypoftafis, 
fempef  hoc  nomine  fedimen  utamur.Ex  hoc  loco  uidere  potes,in  Leoniceni  contextii 
illmt  panicula  Crairas,non  rede  applicari,quia  ipfe  ad  fedimen  applicat, quum  ad  uri;- 
nas  applicari  oporteat:  8C  etiam  in  eodem  Leoniceni  contextu  deeft  fi*c  pafficdaj 
ideft,propter  grauitatem,  qu*  tamen  necedaria  eft. 

Quod  iterum  legitur.  Ratione  totius  morbi  codionis.GrXce  habetur,  "y*  aJj-*» 
wWiWf  Sa»!/  Tiii  ni<w/»«[T&.ideft,Rationecodionis  totius  morbi;illa  particula  oasv,ideft; 
fotius,  K  in  contextu  Aldino,K  in  meo  antiquo  pofita  eft.  Sed  in  meo  antiquo  obelo 
confoda  eft. quod  mihi  magis  placet, aptiusij  eft,pr*ponere  illam  particula  codionis, 
ficuft'  in  Graico  contextu  pr*pofita  eft  illi  pathcul*  Morbi ;  ne  quis  illam  iungat  huic 
pMticuls  Sedimen, ut  facile  fieri  podet ,  fi  ita  legamus  ut  Leomeenus  coniunxit ,  aut 
chalcographus  impredit. 

I N  T  o  Galenus  docet,  rationabiliter  urinas  aadas  elTe  paucas,  quia  ob  erat 
.fitudinem  Uix  rojes  pertranfeunt ;  unde  quum  magna  pars  illotum  huraorum,quiper 


70*  tlBRI  Ct-ARTTI 

eradam  urinam' ocetmt,fuerit  euacuata,8C  reliquum  codumntjexcemimtur  tmuiores 

.multo  prioribus. 

Quod  legitur,  Concoquituripotius  legi  debet  in  prsrterito,Conco<5um  fuerit.Gta 
ee  enim  eftjTrtijffs.Qiiod  &C  fi  in  praefenti  interpretari  poffit,tamen  Galeni  fenfus  often/ 
ditiin  praeterito  intelligi  oportere;nam  tenuiores  urinae  non  exeunt  quando  cocoqmm 
tuTjfed  quando  fimt  concotfiae,  Denicp  Galenus  docet,melius  ede  ita  dicere.tmi^ 
res  prioribus, quam  fimplidter  dicere  tenuesiutHippoaatesfecitquiauring  quxnue 
exeunt, in  ptaccitato  cafu  abfolute  tenues  non  funt,fed  tenues  rauone  craflarff:  namtU 
mac  funt  fecundum  natUram.  V tinae  uero  fecunda  naturam  abfolute  tenues  efle  non  de» 
bent,ne($  abfolute  cralTaejfed  mediam  quandam  natura  inter  utrunij  excellum  hiierc 
debentiunde  ad  extrema  comparatae, &  tenues  8£  cralTac  dicuturmam  fi  eas  ad  aquoia» 
compares, crafl*  funt:fi  ad  craflas,tenues.  Addiftp  rationem  cur  didum  fit  ab  Hippo> 

.crate,multaetquia(inquit)quandocrafraeerant,bencexirenonpoterant,underetent3e 

fuere:nunc  uero  attenuatae  in  digna  ef&tu  copia  exeunt. 

C^od  legitur,  Sed  medium  tenent  inter  utrunc^  excefium,af  quum  mediocritatem 
habeant. Graece  legitur.  ni&  A  ?i  onm  esa  auitiaipa,  i.fed  cum  nicf 

dium  inter  utrim(^'exceflum  8f  mediocritatem  habeant. differetia  eft,quia  poninir  ili» 
praepofitio  Quum, ante  particula  Medium, deinitur  ab  illa  particula  Mediocritate. 

Quod  in  extrema  parte  legitur,DifFiculter  exibant.  Graece  habetur,  i<| 

eftjUix  exibant 

A  P  H  ORISHVSLXX 

Vibus  urinx  pecturbatx,  quales  funt  iumentorum ,  his  dolor  capitis  ud 
adeftiuel  aderit. 

BRASAVOLVS 

Cty  I  tinbulentas  urinas  min^t,SC  tali  turbulentia  aflFedas,  qualis  eft  iumentorai 
turbulentia ,  hos  iudica  uel  capitis  dolorem  pati,  ue!  in  ipfis  capitis  firturum  elle  dolo^ 
rem.nam  ofteditur  craflbs  uapores  multos  caput  petijlle,uel  petere  debere,  ipfumi^ 
uel  impleuifle.uel  implere  debere.ad  quam  plenitudUie  capitis  dolor  conlequitur.Phi/ 
lotheus  hic  didt,a  m!gi:y  &ifofi(riiota»naa7tKst  Ithy,  iw  yc^  t^yivirxa  Siti/ 

8ifrii/.i.prifens  aphorifmus  fignificatiuiis  eft,nam  ab  urims  capitis  alFedum  cognoftit 
olmy  nuj*  m/mvrdjKyySjia.  ideft.  Quibus  urinae  perturbat*.  ]  Ita  in  fuis  codicibus 
Theodorus, &  Leonicenus  habebat. nam  Theodorus  interpretatur.  Quibus  urinatur 
bulehta,8f  nofter  antiquus  contextus  eode  modo  incipit.  Sed  Aldinus  codex  anteh  jc 
Uerba,aliahabef,haccfcilicet,  ^  jrwjsWn  « cvia  memTyecyiJillla.iddiyQal/ 

btifcuncp  autem  in  febribus  urinae  perturbatae.  Vides  in  hoc  cotextu  adefle  particulam 
In  febribus,qua  altj  non  habent:eodem<^  modo  in  antiqua  translatione  legebatur.Nbs 
hanc  particulam  In  febribus,uel  addendam  uel  fubintelligedam  putamus;  quia  multis 
ob  laborem  ex  ambulatione,  uel  ex  ueloci  equitatu  fimiles  Urinae  contingunt,  8C  mihi 
quandoi^  accidere:  tame  nec  alt)s,nec  mihi  aut  dolutt,aUt  dolebat,aut  doluerat  caputi 
gropterea  opus  eft  intelligere  urinas  in  febre  fa(^s,K  etiam  perfeUerantestquomam  ft 
lemel,aut  bis  folum  apparuerint,  doloris  capitis  figna  efle  nOri  poflunt.ld^  addendum 
eft,  quod  renes  non  expurgentur :  tamen  fua  indicia  adfunt,  qiiartdo  urinae  perturbat* 
funt, quia  renes  expurgantur.Nos  in  pcftilenti  morbo  has  urinas  uidimus  fere  femperi 
8C  Hippocrates  prope  finem  ieptimi  Epidemiorum  libri  in  caiuconiugis  Eualcidxin 
Thafo  dicit;nam  lotia  IpilR  tUrbulmta<5  ualde,  clarum  6C  certii  fi^um  funt  capitis  dd 
lenti*,  conuulfionis, mortis^ ;  in  quo  loco  caius  plures  deferibit  eorum  qui  has  urinas 
mingebant,  SC  capite  dolebant,atcp  pro  maiori  parte  moriebantirnomnes  aSit  hi  de  qm 
bus  metionem  fadt  Hippocrates, febre  correpti  eranepropterea  &  huncaphorifmuft 
febre  intelligendii  eflfe  arbitramur.T amen  Galenus  de  febre  nullam  mentione  facit  in 
tertio  libro  uipra  primu  epidemiora,ubi  dicit,lpafmi  8C  faltus  atep  urina  fimilis  his  quj 
funt  iumentoru, indicia  funthumoris  Crudi  crafli,  Aft  nos  in  febribus  has  turbuletas 

uel 


A  P  H  O  E.  I  S  ia  v  s  LXX  TOf 

«e! perturbatas  urinas  intelligimus.Scito  autem  in  uriras  duplicem  turbulentiam  efl« 
pofli-una  eft  quando  urinae  putrefcunt,  eo  quod  in  matula  magnam  moram  traxerint, 
de  qua  hic  iermo  noneft.  Alia  turbulentia  eft  in  iplis  urims,  cum  ftatim  minguntur. hec 
autem  ob  aaflbrumhumorumjdeforum,  uel  opacorum  copiam  a  calore  aatatorii  fit, 
nam  propter  hanc  caloris  agitatione  multi  fumi  K  aaffi  uapores  per  urinae  fubftantiam 
dilpCTguntur,  qui  humores  difperfos  per  totam  urinae  fubftantia  feruant,ut  in  unum  lo 
cumnon  defcendantjuel  colligantur,  proptcrea  non  ab  re  Galenus  in  commeto  dicit, 
quod  fiunt  propter  caloris  ^'tationem.  Caloris  autem  agitatio  etiam  poftquam  micSg 
funtjpermanettquia  etiamanoftro  corpore  decifa  urina  quedam  calorem  per  aliquod 
temporis  ipatium  feruat.  Cum  autem  hgc  caloris  agitatio  circa  hos  craflbs  humores  fit, 
aafli  fumi  SC  uapores  multum  denfi  eleuantur,  qui  caput  petentes,  dC  fimul  cum  c^o/ 
re  ^cendentes,  capitis  dolorem  inducunt. 

.  o(»(''«o»^<0'<w>'.ideft, Quales  fimtiumentorum.]  Dat  hic  exemplum  Hippocrates, 
ut  quif^  etiam  mediocriter  eruditus, quales  fint  urinat  perturbatat,  de  quibus  fermone 
habetjintelligere  pofltt.Sunt  uero  fimiles  iumentoru  urmis,hoc  eft  equorum, boumict 
aliorum  ammalitim,  quatit^  ferunt.  Si  quis  horum  animalium  urinas  obferuet,  facile 
cognofcerepoterit,quidHippocrates  per  urinas  perturbatas  intellexerit;turbulentiam 
habent, K  praeterea  in  eodem  ftatu  permanent,8C  non  clarefcuntfiunt  autem  in  iumen 
tis  urinae  t^es(ut  Oribafius  dicit^uia  craflamateriaabundatihaec  aute  a  caloreagita^ 
ta  urinam  turbulentam  efficit,  craflos  uero  humores  iumenta  habent  ob  uitflus  genera 
quibus  uefcuntur.Ncmpe  paleam, ftipulas,foenu>qugnon  nifi  aaflbs  humores  gigner 
reaptafunt.Philotheus  uero  has  perturbatas  urinas  ex  tribus  componi  docet, 
vasf,Ks«  (pt/na/se  xgutAxs  vy^nH-ns,  idefl:,ex  materiae  cruditate3&  flatuo/ 

fo^iritu,&iurinaehumiditate.Siuerof)etas,unde^fritus  fiant.Philotheusrelpondet, 
ymfra  Jt  ^  vareUAtijg»  Trvft-zii  ^ii^<t(aKi(if!v»f,meft,fiunt'autem 

fpiritus  ex  materiae  crafflne, tenui  febre  accenfa. 

TswDiin  arefaoij/,»  ideft,his  dolor  capitis  uel  adefl:,uel  ade¬ 

rit.]  nam  fi  fumi  qui  eleuantur  ex  ebullitioneillius  craffat  materif,in  caput  nondu  per^ 
uenerint, nondum dolet,feddolebitpofi:^  tuncperuenerint.di(flu aut  alias  a  nobis  eft, 
qiud  proprie  fint  Ki^ce/t-ct  Ayin  apud  Graecos  authores;nunc  ad  huius  aphorifini  propo 
fitum  eandem  fabula  fere  canemus  quando  capitis  dolor,aucfebre,aut  alium  morbu  fe^ 
quitur.Solent  Graeci  iJlaLas  otWj *t<pitAnt,ideft,capitis  dolores  appellare, 

tamen  quandocp  hoc  «ocabulo  nttfahceJiyia  utuntur,  fed  proprie  cephalalgia  eft,quan/ 
do  obpraua  temperaturam,  uel  ob  nimiam  materiae  copia  in  colore  contentam,  &  ad 
caput  effumante,  uel  ab  aliqua  procatardfica  caula,ut  ieftu,  ingeri  folis  calore,  uino  muL> 
to  epoto,  aut  re  aliqua  fimili,  capitis  dolor  infertur.  Hunc  igitur  affedlS  GrgcixtipaAitA, 
yim  uocant.nos  in  omnibus  unum  nomen  folum  habemus,&f  hoc  ex  duobus  compo/ 
fitum,  fdlicet  dolor  capitis,  eft  uero  capitis  dolor,  quandotp  ittipaAaia,  quando  totum 
obtinet  caput, Sinos  aliud  uocabulumnonhabemus,^  cephalaca.quandocp  eft 
nfcetU  uel  «ftixf  «na, quando  unam  iblam  capitis  partem  obtinet,nos  eriam  Graeco  uo 
cabulo  utimur, dicentes  hemiaanea,quam  Serenus  uno  carmine  eleganter  defaipfit, 
inquiens,HemiCTanem  efle, 

P  ortio  fi  capitis  morbo  tentetur  acuto. 

x^«A<tt«uero,8i  ut  plurimum  diuturni  morbi  funt.  At  Kt(f«tAaAj.i«  breuis 

eflepoteft.  Ad  rem  igitur,fi  uapores  a  materia  illa  crafia  agitata  afcendentes,una  iblam 
capitis  partem  peterent,  iemicrania  induceretur ;  at  fi  hi  uapores  totum  caput  occupas 
rat,  Kiffxhaia  elTet.  tamen  nos  experientia  uidemus.in  his  qui  urinas  habent, quales  iu 
%mtorum  perturbatas,totius  capitis  dolores  iiiperuenire,Kftuporcs  quofda,  ut  in  pe 
ihlenti  morbo  id  genus  affedlioms  incidant,  qua  uulgus  Mdc  de  mevicho  appellat,  qui  me 
mus  eft  inter  phrenefim  Si  lethargia, in  quo  Si  dormiut  Si  uigilant.  Si  lethargitc  materia 
f^CTet,  Grteci  cathochos,  quafi  detetos  appellat- At  fiphrenefis  materia  fuperet,a  Grg 
asmeitur  i)fW7rv(ii/xdi(i«,nos  uerterepoffiimus  comauigilans.Si  autejequa  fitpc-rio 
«n  afficiendo  patientis  cerebrum.  Si  materiae  phrenitidis  Si  lethargiae,  Graeci  nullum  no 
men  habet, minus  habcnt-Latini, uulgus  MaIe<icm««cho  appellat, &  «thbcho  etia,  at<^ 

00  comj 


1 


710  LIBRI  Q.V  ARTI 

comgiiigilf  comune  nomen  cft,modo  no  fit  ueraphrenefis,  necji  hera  lethargia,  fcd  de 
un-acp  aegritudine  participet  Experientia  igitur  edoceb it  non  folu  fiea-i  ueros  dolores, 
qui  funt  triiles  fenfationes  in  capite,fed  etiam  fieri  perturbationee,  &  defipietias  quan 
do  hac  urinae  turbulctac  apparent,  qualp  funt  iumentoiu,  ut  quotidiana  experientia  do 
cet.propterea  cu  ab  Hippo. dicitur  nsnoitn  «AieA^nu,  quod  Theodorus  Leonice 
nus  interpretantur, his  capitis  dolorestnos  potius  interpretandimi  ducimus,his  capiu* 
dolores,Hel  perturbationes  fiuncuel  uno  uocabulo  dicaintis,  his  capitis  laefiones  fiut 
uel  poftea  id  uocabulu,  dolor,  ad  omne  laborem  fignificandS  ampliemus.  Hic  dubitat 
Oribafius,quid  ad  urina  capitis  dolorf  Reipodet,  urinam  efle  colamentum  fanguinis, 
quod  ex  hepate  uenitideo  fignificat  totius  corporis  dilpofitionem.nam  relidens  audi 

tas  materiei  in  ftomachojfuo  humore  cerebrS  tangit  (nes  intelligimusfuouaporepro 

fuo  humore)  K  extendit  arterias, doloremij  capitis  feieiLproptereamedicus  uidens  ta^ 
Ics  urinas  prodicat, quod  fi  non  adeft  capitis  dolor,moK  aderit.  Galenus  uero  in  primo 
D  e  Crifi  libro  capite  decimo  hac  diftineSione  innuit,  quod  urinaru  aliquie  funt  tenues, 
aliquae  turbidteitenues  cruditatem  fignificanUturbidae  uero  differunt, quia  aliqu*  min 
guntur  turbidae,8f  turbidae  remanent;  aliqua:  minguntin-  turbidae,  SC  efficiuntur  clar»; 
aliouae  minguntur  clarae,  efficiuntur  turbidae.Primac,quac  funt  turbidae,  &  rentanet 
turbidae,ob  adionem  caloris  intrinfeci  agentis  fiunt,  qui  materias  febre  facientes  adeo 

agitat,  utmuln'craffifumi,8f  fere  opaci  exeantj8f  multae  materiae,  propter  ea  in  illa  tur/ 

bulentia  in  qua  erat,permanet  hoc  continet  in  peftilentibus  febribus  in  augmento  8C 
ftatu,8C  haec  urinaa  Galeno  media  iudicatur,quia  non  eft  peffima,nec  minus  mala.Il» 
la  autem  quae  mingitur  turbida,  8C  clara  efficitur,  morbum  iri  codirni  ligiuficat :  quia 
cum  codio  fada  S,  multae  materiae  fimul  exeunt,  unde  emittitur  turbida,  fed  poftea 
illa:  materia  in  fundum  fecedunt,8C  ita  efficitur  clara:Khacceftbona  urina,  quae  cor 
dionem  fignificat.  ideo  fiunt  tales  urinae  utplurimum  in  declinationibus  morborum. 
Si  uero  mingatur  clara,  &  turbida  efficiatur,  lignum  eft  nondum  fadum  efle  codio/ 
nls  principium.idco  haec  urina  deterrima  eft,  etenim  multum  tempus  requirit,  Si  faculr 
tatem  ualidiorem  adeodionem,  ideo  emittitur  clara,  quia  adio  caloris  nonffiim  fecit  ■ 
ebullitionem. efficitur  autem  turbida,  quia  adfunt  &  uapores,  &  materif  mixtae  per  uri 
nam,  quae  cum  urina frigefeit,  congelantur, Kreprffentant  in  ipfa  turbulentia.  Hac  igl 
tur  colligamus  apud  Galenum  prjcitato  loco.  Vring  quj  turbidf  ming3tur,K  efticiun 
tur  clare,optimf  fimt,quia  codionem  iamladam  fignificant  Quae  autem  minguntur 
turbidae,  remanent  turbid3e,funt  medioaes,quia  codione  fieri  adufignificantMuae 
uero  minguntur  clarat,8Ceffici0tur  turbidae,peflimaefunt,quonianondum  ccepifteco 
dionem  li^ficant.propterea  Galenus  in  eodem  loco  dicit,  primas  flgnificare  fadam 
elTepenurbationem:  fecundas,fieri:tertias,nonduiftcoepiffe.  Si  uero  petas  de  quibus 
turbidis  in  hocaphorilmofcrmonemhabueritHippocrates.Re(pondemus,dc his  quj 
minguntur  turbidae,Kremancntturbidac:aut  de  his  quae  minguntur  clarat,&:  fiunt  tur 
bidae  nam  illae  quae  minguntur  turbidf,&:  fiunt  ciarg, per  uiam  aifis  minguntfir.quod 
bonum  eft.propterea  doloris  capitis  uel  futuri,uelprjfentls  figna  efle  nonpoffimt.for 
te  praeteritum  dolorem  prae  le  ferre  poffent.propter  quid  autem  urin  j  in  aphorilmo  ci/ 
tatae  dedorem  capitis  fighificent,8i:  ipfe  Philotheus  caufam  reddit  inquiens,  irrA/ 

(xKTOf/  </'|rA(6e»  ttifiiriuymilSiiltu  eni)  aredse,  Jiin  tti> 

(4):i/Lirs-7tc  KSB  ■3»  7rKrt/>«.  ideft.  Spiritibus  in  caput  progreflis,  fed  8C  offendet  exercita/ 
tionem  fadam  palfioms  ob  caliditatem,8C  ^iritum. 

GALENVS 

Hv  N  C  nonnulli  aphorifinum  cum  fuperlori  confidunt)  tan$  eius  partem,  ita  feri 
bentes.Quibus  urinj  obuerik>hifce  dolores  capitis.Et  uolunt  quidam  uerbum, 
obuerfae,  contrarias  offendere  his,  quas  antea  grumofas  nominauit,nonnu!li  uero  ipfas 
urinas  pemirbatas.Falfum  autem  m  quod  urinae  tenues  fint  cum  dolore  capitis-Vide 
tur  eih  dolores  capins  aliquando  antecedere,  aliquado  fimul  effe  cu  perturbatis  urinis, 
K  quales  na  h*  fint  manifefte  moftrauit,  inquiens,  quales  funt  iumentoru,  SC  tales  fiui 
materia  cralla  ac  defa  a  calore  agitata,H  j  era  uidet  maximae,  et  ab  extrinfeca  caliditate 
.  .  in  ipiritum 


A  PH  0  RISHVS  LXX  yii 

in  fpmflnn  bittimen,pix,  ztcg  rcrma-NonnuIIgigitur  itfin*  longo  temjpore 

manaitperturbatac, nonnullae  uero  cito  fedimen  cfafliim  habent, dto  morbum  folii 
tum  iri  Cgniflcant.QUK  uero  non  refident,fi  uirea  adfuerint  longum  fore  morbS  ofteit 
dunt  fiimbecillitas  adfit,  aegri  mortem  praenuntiant,  haec  quidem  ex  fuperabundantt 
a  nobis  funtditfla, quoniam  non  carent  utilitate, qug  uero  ad  ipfum  attinentia  aphorip 
jnS  adhuc  dicere  oportet  funt  ifta.  Vriiiis  perturbatis  capitis  dolores  necelIario,aut  ad- 
fimt,aut  aderunt, ut  inquit  Jdippocrates,  quoniam  ipiritus  flatuofus  una  cum  calore 
prompte  fertur  ad  caput.  Non  tamen  fiquis  dolet  caput,  aut  doliturus  eft,huic  omnino 
tales  funt  urinaefUturg.Fiuntemm  dolores  capitis  etiam  ex  calorefolo.Noimunquatri 
uero  ex  flaua  bile, quae  uel  in  capite, uel  in  uentriculo  continetur, &  ex  humorum  abii/ 
dantia  caput  opprimente, uel  propter  aliquam  loci  obftru(51ionem,Uelfpiritu  flatuolb 
habente inparteipfa generationem, quorum  nihil  talemfacit  urinam  ex neceffitate. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  quorundam  opinionem  recenfet.qui  hunc  Aphoriimiim  pr^ce 
denri  coniungere  uolebant,ut  ita  cotinuetur,Qiiibus  autem  urinae  obUerfe,  hifce  do^ 
lorescapitis.immoillormn nonnulli addunt,quoduocabulum,obuerf8e,grumofis  op 
ponitur.aliqui  uero  intelligutipfasperrtirbatas  urinas,  non  tamen  grUmoTis  cotrarias. 

Quod  legitur.Qiiibus  urin*  obuerfac.lbi  addenda  eftparticula,aUtem,8<:  legendu, 
pe^rbatae  Sf  non  obuerfae.nam  Grxeus  contextus  AldinUs  ita  dicit,  hict  S  taiaii-M/ 
fnyijfcf*  7«  egx,  ideft, Quibus  autem  perturbatg,uel  turbulentae  urinae.quamuis  nofter 
antiquus  contextus  non  dicat  fed  ucrum  probus  qiuV 

dam  uir  immutauit,8f  expunxit  illam  particulam  eius  loco  illam  fubie/ 

QtiuxnTtyxyt^x- 

Quod  etiam  legitur,  SC  uolut quidam uerbum  obuerfae,  legeperturbatae.  utfempa 
fit  continuatio  in  nominibus.nam&T  Graece  idem  nomen  fempereft  cwxmxfxyiMx, 
Qiiod  etiam  legitur, contrarias  oftendereijs  quas  antea  grumofes  nominauit,  anti/ 
quus  nofter  contextus,  ■nis  ideft,  grumofis  legit,fed  AldinUs  habet  wf  At/ 

At  uerba  quae  lequuntiff,nobis  oftendunt,qUod  le^i  debeat,^j><iMj5<<i<Ain,ideft,gru 
molis :  quomam  Galenus  hos  reprehendere  uidetur,qui  iirinas  twxnrttfXyjjiai/xMdeli 
perturbatas,  ideft,grumofis  opponebant.nam  fi  grumofis  contrariae  fuhtj 

tenues  efle  oportet,fed  urinae  tenues,  capitis  dolorem  nonfignificantex  hoc  igitur  Ga 
leni  argumento,  quo  fumiturinastenues,cettueft,inprtecedenti  fententiaUrmas 
fiMs,  ideft, grumofas  intelligendas  fuifle, quibus  Ai7^i«,ideft, tenues  opponantUr-alt 
ter  hoc  arginnentum,quod  facit  falfum  efte,  urinas  tenues  capitis  dolorem  noii  fignifi 
care,ad  propofitum  non  uideretur,neq5  elTet. 

Qil0dIegitur,Sint  cum  dolore  capitis,Graecehabetin'oK£t*t4i«tA«Aj'ii!jt,  ideft,  dd/ 
Iprem  capitis  fignificent,  uel  efle  cephalalgica. 

S  E  C  V  N  D  o  docet  capitis  dolores,  urinas  perturbatas  quandoqUe  antecedere,  8C 
quando^  fequi.  tamen  adde  tu,  quod  nunquam  materiae  ebulIitionem  Sf  agitationem  , 
antecedit,quairiuis  fumi  in  caput  nondum  peruenerintoftendit  autem  qtiales  nam  h*; 
fint,quac  funt  fimiles  iumentorum  urinis,  quae  a  materia  crafl^ac  denla,  a  calore  agita/ 
taSunnuerbum  agitata  Graece  eft  Hici^yx{(iiiJlj/ts, 
tertio  docet  has  urinas,ac  ab  extrinfeca  caliditate  in  fptritum  lblui,ut  pix,bitu/ 
nie,at$  refina  feciut,quac  quid  fint,nos  diffufein  noftro  fimpliciu  examine  docuimus, 
Q.V  ART  o.Turbulentarum  urinarum  dupleXgenusponit,unumefturinaru  qug 
tn.niiuntiirturbids,8i;eff'iciunturclarac,8fhaemorbumfolutumlrifignificant.  Aliud 
Urinatnquacmingunturttn-bidae,8fdiumanentturbidac.Si  quis  integras  uires  habens 
hw  urinas  minxerit,  morbus  erit  longusifi  uero  fit  imbecillis,  aegri  mors  prxdiceda  eft. 
Non  memirnt  atite  Galenus  urinaru  qua:  minguntur  cIarg,K  efficiuntur  turbidg,quia 
tortt  putat  in  aphorifmo  illas  intelhgi  qua:  turbidae  minguntur,8C  turbids  permanent. 

Qp°dl^tur,Nonnulla:  igitur  urinae,  Graece  habetur,  Tieti /ilii' «ou  7»  j/ToieTWi/Kftop, 
tdeft,Nonnullg  igiturtalium  urinarum. 

■  Q.V  I  N  T  o  excufat  fecur  haccexpofiierit,  dicens,  elTeex  fuperabundanti  dicfla, 
qiua  utilia  fimt,  Graece  autem  dicit,  Leonicenus  interpretatur  ex  fu/ 

00  1  perabundanti 


712  ■  LIBRI  CLVARTI 

perabundanri.  At  obiter  atque  intempeftiiie  figntficaf. 

SEXTO  Galenus  ad  aphorifini  expofitionem  fe  conuertit  inqiriensjab  Hfppoctti 
te  dici  urinas  perturbatas  przfentem  capitis  dolorem,  uel  futurum  iigmficare.quia  fpi, 
ritus  flatuofus  una  cum  calore  fertur  ad  caput. 

Dcnicp  docet, non  comierri,  fi  cui  doleat  caput,  quod  urinas  perturbatas  efle  opor/ 
teatificuti  fi  quis  perturbatas  habeat,  illi  caput  dolet. quoniam  capitis  dolor  ab  alijs  mul 
ris  caufis  fieri  poteft,8i non  folum  ab  ebullitione  cralTorum  humorum, a  quibus  flatuo 
fi  fpiritus  eleuentur,  qui  ura  cum  calore  caput  petant  nam  quadocp  capitis  dolores  ex 
<bla  intemperie  calida  fiunt;  quandocp  ex  flauabile,  quae  in  capite  uel  in  uenniculo  fit; 
quandocp  ex  humorum  copia  caput  opprimente;quando9  ob  partium  capitis  obftru/ 
<Sionem;quandocJ  a  Ipiritu  flatuolb  in  capite  generato,  haec  autem  urinas  perturbatas 
non  fadunt,  ideo  non  fequitur,  fi  alicui  doleat,  uel  doliturum  fit  caput,  quod  has  pertuf 
fcatas  urinas  habere  debeat. 

Quod  legitur,  Capitis  dolores  neceflkio  aut  adfunt,aut  aderunt:  antehoc  uerbum, 
adrunt,pom'  debet  hacc  particula, autadfueruntnam  Grxcehabetur«;<4j»o»wini>,«  («u/s 
hoc  modo  in  antiquo  noflro  contextu  legiturtfedAlAnus  non  habet 
hanc  particulam  yiyommii,  ideft,  adfuerunt.Errtiis  apparet,  Aphorilmum  etiaminteb 
ligijpofle  in  urinis  perturbatis,  qu*  clarg  fiunt,  quoniam,  8C  ipfj  dolorem  capitis  ad, 
fuiflefignificant. 

APHORrSMVS  LXXI 

QVibus  feptima  iudicacur,  his  nubeculam  habet  quarta  die  urina  rubeam, 
dCaliaexradone. 

BRASAVOLVS 


QV I  in  feptem  diebus  ex  fuis  morbis  iudicari  debent,indicia  quaedam  promittunt, 
quibus  facile  deprehendi  poteft,in  illo  die  iudicium  futurum,  nam  die  quarta,  quae  eft 
intimae  indicatiua,  nubecula  quadam  rubra  in  urina  apparet,  8C  alia  omnia  figna,  quae 
breui  futurum  iudicium  fignificat.ex  hac  enim  rubra  nube,  materiam  fere  codam  tUTe 
oftenditur.propterea  fi  quarta  die  appareat,  hac  die  eft  fere  coda  materia:tmdeadperfe 
dam  codionem  feptimam  diem  tranfirenon  poteft,8t  tunc  iudiciumfiet,  quod  tanto 
certius  eueniet, quanto  Kalia  figna  hoc  ipfum  demonftrabimt. 

■  olmii'  iMiuiicc  xetrt-na.  ideft.  Quibus  ieptima  iudicatur.  ]  Quamuis  multi  conte/' 
xtus  le^nt  iHamuny,  ideft,  Qiiibuicun^tat  ad  aphorifmi  fenfum  hoc  nihil  facit.  Theo' 
dorus  interpretatur, Qiiibus  feptimo  die  iudicatur  ad  falutem,  fed  hoc  addendum  non 
erat, quoniam  cum  Hippocrates  fimpliciter  dicit,  Iudicatur  KiudiciS,  femper  bonam- 
indicationem,  6C  bonum  iudicium  intelligittnunquam  uero  de  mala  indicatione  uerba 
facit,m'fi  cum  prjfatione,male  iudicatur,  uel  malumiudicium.Senfus  HippoCTatis  eft, 
hi  qui  feptimo  die  iudicari  debent. 

T-snumy  iAnifMy  I  -n  i^oy  m  ntvlgry  ^vSfey.  ideft.  His  nubeculam  habet  urf/ 
na  quarta  die  rubram.  ]  nam  quarto  die,  de  feptimo  iudicium  ferre  potes,  an  bonum  fit, 
an  non  bonum  iudiciumtquia  dies  quartus  leptimae  diei  indicatiuus  eft.  Si  aut  in  quar/ 
to  die  fatfta  fit  notabilis  coffio  in  materia,  adeo  ut  urinae  nubeculam  rubra  habentes  ap 
pareant, fignum  eft  in  feptimo  die  codionem  perfedam  futura,Ita^in  feptima  iudicid 
flet.  SedK  peroppofitum  intellige,  fi  in  quarta  die  figna  mortis  appareant,  ut  urina, 
qugnigram  nebulam habuerit,ieptimus  dies  iudicium facietad  malum. Galenus  inter 
tio  libro  D  e  crifi,  capite  tertio  &  quarto  hacc  diffufiflime  tradat, ubi  eos  docet  qui  in  fe 
eundo  die,  qui  in  tertio,  qui  in  quarto,  qui  in  feptimo,  qui  in  quartodecimo,  K  qui  in  a/ 
lijs  temporibus  iudicari  debeant.id  enim  fit  fecundum  aegritudinis  motu.  Immo  cafum 

quendamdefcribit,fiquis,necprimodie,nec  fecundo, codionis  figna  habuerit,  hicin 
primo  quaternario  non  fanabitur.  Atfi  poftea  appareant,  in  feptimo  dieiudicabitur,’ 
Aduarius  libro  fecundo  De  urinarii  iudicijs  capite  odauo,ubi  de  indicio  cotentorum 
fubrubeorum  8C rubeoruiierba  fadt,inqiut,conCenta  fubrubeaat^  rubea  cruditatem 

quandam 


APtfORISMVS  tXXI 

—MjKJamin  tertia  co(3ione,ob  nibex  bilis  exce(rum,demonftrantputantui-lai«en  me 
di^ia,  atcS  fortaflc  ab%  periculo  apparere;materia  alia  memorata  cotenta,  no  minus 
auanatate,^  quaUtatenocentia  funt.hacc  uero  fola  quadrate  folenjEuirtuteipfam  ofFen 
dere  cuius’nimietas  fi  auferatur, uirtus  per  qu5  facile  ad  feipfem  reuerritur.  Ex^uibus 
Aduarij  uerbis  excerpere  potes,rubram  nebulam  no  ?lle  malam, ied  eoiSionetn  li^iV 
ficate,  qua  tamen  nondum  perfe(Saeft:perficitur  utto  infeptuno  die,ideo  tucfit  crifis, 
qua  inoonum  terminatur.  Oribafius  didt,non  femperhocfieri,  prpptcreacorfldcrati 
quando  femper  fiat,  &  quMdo  non  fiat,  dicit  a,u£em,  fuperius  di^m  elle  ab  Hippocra^ 
quartfim  diem  iudicare  fextum,fexto  uero  adueniente,  feptimi  flgpa  procedunt,  ut  ep 
if^ente  fiat  iui'catio,  ficut  Knunc  docet.  Si  quarto  diepracefininturinat  talp^bC  ad 
uenientefexto  die  capitisdolor  fuerit,  et  uirtus  uaIida,feptimodieiudicabituradi^}utei 
At  hoc  ah  Hippocrate  di(Sum  non  eft, quod  quartus  defeMoiudipetsneciftaraiiorquS 
^gnatdrib,aflus,conuenireuidetur.ScitCKpdi(flHtqelIei:5in$4^j/,ideft,nube(;ulMn; 
tamenproprienubemfignificat,quanonfitpenitus,|ipfi!perfi(ae;  '  ,  , 

1  Hicuerodtibiiimfita  PhiIotheo,qupdtaleefl:j;^«T»OT^  ipuSgi}/,^ 

^  «a-t  Aifl)<»Vide^propter  qiud  dixit,'  Supernebidam  jhabuerit  rubram,K  non,<fixerit 

albam?  RefoondetjAoat  wA»  vos*«7at,«s«  i^h,vytutTim,n^ 

i0  7$  idefti  Quoniam  calida  &C  bilipfa  materia  fubiacet,non  (Sr^i® 

nituitofa,&  hoc  manifeftum  eft  ex  eo  quod  dixit  fepdma  indicari-  At  hpc  dubio  r^cy 
^,aliud  facit  inquiens,its«  InaJlli  yA»|aeS»  vajBxswt,  Y 

'St®  f  V)  tdeft,  8?  quoniam  materia  flaua  fubiaceqSi  oalidajpfpptetquid  no  dixit, 
nebulam  habuerit  flauamf  Refpondet  ftatim,  a’ (f  «rt-n»  i^ymsticfi,  ^ 

Bvajuijb  Jiatpiwi!,  tuu  lui-n  /wS»  B5r9i/,ideft,Sedflauum  np{i 

;Uideturinhypoftafi,ob  id  quodeftperipicuum-  Abufus  igiturpro  flauo  rubrumdiKJf- 
KaewaMit^AoyJt/.ideft,  Kalia  fecundum  rationem.]  alia  inquam  fcilicet  fignajtj 
quarto  dieapparere  debent,fi  iudicium  in  f^timo  die  futurum  fit.  Philotheus  exponit 
quacfinthxcaIiafigna,inquiens,5r5»«e(ri7K  «»«;  <<kA(swb 

inifit  s  719  iifxxi!  infvyitc!,  »«1'  -nuiTtc  imMix  ^ Aow  ani/jUsSi  v  aynf/  iwivttfi^siti 

m  iiil(X,fmr7a}7H  iM/iHxeiSKmva.Jia  rt;M7i  tAthUiit/ 

lui  iS)(i «  TtTufsT»  7«t  (d/TssOjo-ii;,  iSy  i-^cc  «  tTOoSsAst .  ideft,  Qlia/ 

liafunt  alia?deie<5iones,  lputa.prgrertim  fi  paffio  thoracis  pulfus  fuerit.  Si  igitur  h? c  om 
nia  fecundum  rationem  iunt,K  urina  rubram  nubeculam  habuerit,  cotSionem  fignifl 
tat  quarta  dieiommno  feptima  iudicabitur.propter  quid?  Quoma  quarta  feptimat  iudi 
catiua  efi,fecundum  quotofedixit,feptenorum  quartus  eft  index.  Galenus  pratter  illa 
qua:  inhoc  commento  difteriqalia  multa  in  tertio  De  aifl  capite  tertio  repetit-nam  in/ 
quit  confiderandum  eflemorbi  motum, K  eius  magnitudinem  confiderandam,  confide 
landa  fymptomata,  dC  confiderandam  ftatem,  confiderandum  anni  tempus,  regionem, 
Killa  omnia  quae  morbum  remorari  8C  recidere  poftunt.  T amen  in  huius  aphoriimi  co 
mento  ipfe  intelligit,  alia  ex  ratione,  ideft,  alij  dies  ex  ratione  de  his  indic3q  fupra  quos 
indicare  debent,K  de  illis  excrementis  quae  hoc  iudicant,  uel  fint  per  iputa,  uel  per  al- 
«luminferiorein,  uel  per  urinas,  uel  per  fudorem,  uel  per  aliam  euacuationemex  his 
qua:  indicant  futuram  crifim.  Hippocrates  in  libro  De  urinae  notis,fignis,  &  differen 
W  (  fi  is  liber  Hippo  cratis  fit)  inquit,  urinam  bonam  efle,  quae  rubra  mingitur,  nam  co 
CtionemfignificatjKlanguinis  copiam:addit(f, in  febribus  continuis  apparere. 

GALENVS 

SI  C  V  T I  inpluribus  altjs  feiplbs  imperitos  artis  Hippocratis  oftcndtrunyalurimi 
eorum  qui  cius  librum  expofuerunt,  fic  8? in  ifto.Putant  enim  adiedlafuifle  apho/ 
»iImo,K  alia  ex  ratione,  quaecuna  circa  fomnos,  uel  uigilias,  uel  relpirationem,uel  ac/ 
uel  furredionem,  uel  tale  aliquid,  in  prognoltico  faipfit,  ut  fi  h  jc  omnia  t  ene 
ticta  uideantur,  poft  feptimum  futuram  iperemus  indicationem.  Videntur  autem  igno 
“laxima  ad  praecognitionem  facientia.  Vigilat  emm  magna  ex  parte,  Kgra 
.  Mittrfe  habent,  ac  febriunt  uehementius  aegri  quanto  indicatio  appropinquat.  Plures 
Woeorumpropeiudication€mlpirantdifriculter.Nonigitiffnequequod  ex  urinis  ap/ 
00  j  paret 


714  't-  I  B  R  I  Ci.V  A  R  T  J  ■ 

paret  fWum.fine  tafibus  cafibus  fit  ad  firmiorem  fututae  fudicationis  fe^'  fignumm^ 

urinis, fed multa  alia quacfrcquentius, quam iftud apparem,  dequibusnihiluidentut* 

cognofcere,qui  audent  Hippocratis  commentarios  eSrponere,priufqtKm  totam  ipfius' 
aiTem'perdifcant.Nam  cum  quarta  dies  fit  index, quemadmodum'  ipfe  edocuit, &  qua> 
liV fit  futura  fcptirn'a  nunciet,omne  ijuod  in  ipla  di^um  effatu  figniim  codhonis  ada¬ 
ruerit, futuram  feptima  die  iudifationem  bftedit,adeo  quod  non  folum fuTsfdaliqua  ntf 
bra apparens,ariteahbnuiia,iudicaff<3ncmfignfficat,  fed  8C albamuKopKis ipfe  Ad/ 
hucautem magis  6f fubffmametttuma!fAim;3cquaie,aF(p  confiftensf  Siuero  lielociter’ 
admodum  morbusindtieafitf,  Kmutaf  io  cotoris,&  cohfiftentif,iuni  fufiicientfa  figh» 

flKma  indicationis.  Timuis  ifaquein?inafimediocricer  crafraefflciafur,KfiaIBaruffr 
fititjiiffafi  morbo^iudicariohemflgnfficitVnius  itaque  figni  nominatim  Hippocrate? 
Widifitiit,urinae'fclhcef  rubrae.Di^i^  duiem  exiftimat,  ut  ficuti  hoc,  ita  8C  alia  ex  rar- 
«ione'mtelligani«s,qujEcunque  fifhiraS  iudicanones  ofteiiduht.  Sunt  autemhaicqU*: 
«n  diebus  ab  ipfo  uocatis  ihdicibitfj^dtSntemplaBilibds  f5W  con,fiieuere,ud  ihminisj* 
uel  in  ex  crementis  alui  inferiorfSjUSlAotisffemperWm  hacc  taliaomnia  iudicanones 
flgnificaht,non  tamenbonas  ferhpd.Solis  enim-roAoriis  fi^is  iii  diebus  contempla^ 
bilibus apparcntibus,bonacfuttffaeiudfcationesindicantur-  Senfus  ergouerboruma/ 
^hoHfini  talis  eft. Meminit  autem  nubis  rubeae  taHquam figni  perrari.  Albae  enim  fre/ 
quetitiffime  apparent,  8f  funt  figtnmi  cqtSioms  manffefftim.Rubea  ud-'o  raro  fiunti8@ 
nifihocin  Iodo  deipfis  dixiffet  HippOcrates  quod  in  diebus  indicantibus  apparentest' 

futuram  nunciat  in&'carionem,forte  neniotalemipfl?  adeffe  uim  expediai-et;  fiquidem' 
"Hippocrates  colorem  rubeum  quidem  ialutareni,  diutinum  tamen  effe  uult.  Nam  in- 
PrOgnoftico  ita  ad  uerbum  fcribir,  Siuero  urina  fuerit  fubrubea,a;  fedimen  fiibnibea,’ 
6dleue,ma^s  quidem  haec  diutina,qnamiIla.Sed  admodum  falubris-Nunquidigitud 
quarta  die  talis  nubes  mparens  futuram  in  feptima  iudicationemflgnificabininaliaau 
tem  aliqua  indice  non  fighificabit,  diligentius  eft  inqmrendum,quod  in  ipfis  openbus* 
eftobferiiandum.  Nam  quantum  ad  rationes  attinet,  funt  ad  utrantp  partem  argumeiiA 
ta,£C  magis  ad  alteram, quod  non  fignificabitnifi  morbus  ualde  uehemetermoueatim' 
Namfl  quarto  die  fiat  aequale  tempus  priori,id  quod  fequetur  afftimens  non  eft  impol> 
fibile  qiiod  iudicationem  oftendanln  undecimo  autem  apparens  nonmihi  uidetur  ad; 
modum  tribus  folis  egere, ied  etiam  pluribus. «eriffimum  fl  quidem  eft,  colorem  talem' 
aliquid  fuffragari  folutionibus.  Ego  quidem  raro  fignum  tale  in  alfjs  diebus  uidi  prse>: 
ter  quartum.  Cui  uero  in  reptimo  apparuit,  hic  quartodecimo  fuit  iudicalus:  cui  uero 
quartodecimo,  hic  in  uigeCmo.  Apparuit  autem  cuidam  alteri  in  undecimo,  qui  deci/ 
mojeptimo  iudicatus  eft:  bC  cuidam  alij  in  eodem  undecimo  rurfus,  qui  uigefimo  difr 
fuit  iudicatus, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  interpretes  quofda  antiquos  reprehendit,  qui  illam  ultimam  A/ 
phorifmi  particulam,8i  alia  exratione,maIe  interpretabantur,  uolebat  enim  alia  fequi 
exratione,ideft.illaquacinprimo  Prognofticorum  enumerata  fimt,  quae  haec  funt.  Si' 
bene  dormiant,bonam  reipirationem  habeant,naturaliter  accumbant, reliqua,  quae' 
ab  Hippocrate  in  illa  parte  enumerantur:  fed  Galenus  ipfos  reprehendit-  quia  Hippo/; 
crates  hoc  non  uoluit.SC  quod  id  uerum  fit,apparet:quoniam  cum  eft  futura  crifis,non' 
eft  opus  quod  in  his  bene  fe  habeant  quae  ab  Hippocrate  in  illa  parte  referuntur.  nanX 
quando  indicatio  ad  bonum  futura  eft,  uigilant  aegri,  grauiter  fe  habent,  reipirare  ne/ 
queunt,  mtenfiusfebriunt-  propterea  hi  non  intelliguntHippaaatem,quiici  expQ/ 
nunt.NempeommaHippocratis  commentaria  prius addifeere  debebant,  quamhoc 
opus  interpretari  inciperent.  . 

?uod  legitur,  ud  tde  aliquid  in  Prognoftico  faipfitjlegi  debet, uel  tale  aUqmd  aliud' 
rognoftico  fcripfit.nam  Grecc  habetur,  «n  laicdj-ni/  «aao  -tiSy  t/iTipoSy  sipnyr» 

TiKi  ^  «(ijiWmpjilla  particula  in  antiquo  noftro  contextu  adeft.  In  Aldino- 

minime,neq!ilIamhabuitLeonicenusinfuis.  ,, 

P^uod  le^tur,poft  feptimam,  futuram  fperemus  iudicationem,  Graccehabetur,jw 
^(ny  'inSac  )jJ7  aw  ideft,  fecundum  feptimum  diem ,  uri  iir 


p 


rwtimo  die  futuriu’'  (pcramus  iiidicationcm-  nam  iiidicatiojde  qua  fetiiio  f5t,n6n  po(i 
ftdmipfofcptimo  continet.  •  .  ,  a 

Ouodmarnle^tur,  Quando iudicatio  appropinquall > 2a-«  ^A/l^v7^uplice// 
iiit^iSixetrno.ideft,  quanto  iudicatio  magis  appropinquaKuelpotfas ,  quanto  magis- 

**^^d  ^amfegftur.Non  igitur  noj  quod  ex  tiriftis  apparet  fignUih  fine  taliljlls  car' 
fit  adfinittorem  fiiturac  iudicarionis  ipem.^jece  fcriptu  eft,^  sk»?  «/'amd  ^  w  ojjt 
o-Kjissi/jWifl'  iKTnPa  ■} 

(TeriiBatr  ^?j»w-QiiaE  finoiad  uerbum  referamus,  tnquiut,  Nortigitiff  opdr/ . 
tet  ne®  quod  ex  urinis  apparet  figniim  fine  talib  us  fy  mptomatibus  fleri  ad  firiniorefu ' 
Airc  indicationis  ipem.  Scitoc^  hknc  iilrima  particula,  qii|  dicit  «-«//aoi»  a  Leo  ‘ 

niceno  interpKctata'elft,flgnuminuriilis‘,  uacarc.quamiris  in^Aldino  contextu  adfitjta 
mcn  utfupei-fliraauiem  debet, qugHippocratis  feriem perturbat. non  enim  poteft  cum  ^ 
prxdiaafententiarede  copulari.  .  , 

■  s  E  C  V  N  D  o  Qalenus  Aphob'fmu  interpretari  incipit,  cum  dies  quarta  de  feptima 
fcdicit,  ideo  onitie  COtSionis  fignfiin  quarta  dieappares ,  codione  infeptima  die  futu/ 
tam  oftendiupropterea  non  folumhibra  nubes  hoc  flgnificat,fedS<:  multo  magis  alba, 
K  album  fub!imamentum,equaleat($  confiftens.unde  fi  morbus  uelociter  moneatur, 
&  fufficienria  codHonis  figna  appareant,  ut  fi  urina  temrisfuef  it,  quae  mediocriter  aaC- 
fa  effi'ciatur,K  alba  rufFa  fiat ,  hae  urinae  quia  codiionem  fignifieant,  etiam  in  hoc  mor/ 


bpfuturamcrifimoftcndunt»  ^ 

Qiiod  Leonicenus  interpretatur,  fublimamentum  album,  graece  eft,  U\i 

wV-eft  autem  illud  contentum  in  urina  quod  in  media  regione  eft, nos  fuperi 

us  interpretati  fumus  fubIationem,ucl  fublinte. 

Quodfcquitur,tequaleat(J  confiftcns,hgc  particula, c6fiftens,in  aliquibus  cotexd 
busl^tur  inwts»<(ie,inalijs  in£i/ts<ij,ideft  compa(ftu,lbiidum,quod  diiperium  non  fit, 

Quodlegttur,tenuis  ita(5urina,legidebet,ut  tenuis  urina.aliterperlediapraeceden/ 
tium  ad  fequentia  continuatio  fieri  non  uidetur ,  quae  per  hanc  particulam,  ut,  fit.  nam 
hjtc  particula,  ut,  illius  quod  dicebat,  exemplum  efle  notat .  fi  uero  morbus  uelociter 
tnoueatur.  Si  mutatio  caloris, &  fubftantiae  funtfufficientia  figna  futurj  indicationis, . 
poftea  fequatur,  ut  tenuis  urina. 

Qiiod  etialegitur,5d  fi  alba  ruffa  fiat,illa  particula,  ruffa,  graece  eft  »;jJii,ideft  pallida . 

TERTIO  Galenus  docet,  ab  Hippocrate  unicum  fignum  dici,  fcilicet  quando  ap,- 
parcnturinatrubrac,8d  perhocimufi^u  omnia  alia  intelligenda  effedocet,qug  folent 
luturas  indicationes  oftendere-.Sunt  aut  omnia  illa  quae  in  diebus  ab  Hippocrateuoca 
ns  iudicns,Kcotemplabilibus  fiutarelin  urim's,uel  in  excremetis  alui,uelin  fputis.hjc 
emm  indicationes  femper  fignificant,non  tamen  femper  bonas,quia  folum  quando  co 
dlionis  figna  in  diebus  contemplabilibus  apparent ,  bong  iudicationes  futur*  funt. 

Q_V  A  R  T  0  Galenus  caufam  reddit  cur  Hippocrates  rubraru  nebularu  mentionem 
fecetit,huius  inquit  caufa  eft,  quia  eft  fignum  rarum,  nam  albg  nubccul?  frequenter  ap 
parent, 8C  codfionem  fignifieant :  rubrae  uero  raro  fiunt  Immo  addit,  nifi  Hippocrates 
deipfis  hoc  loco  mentionem  feciflet,  nullus  forte  iudicalTet  hoc  ab  ipfis  indicari  Nam 
in  libro  Prognofticorum  Hippoaates  omnino  putat  urinas  rubras,8f  nubeculas  tales 
efle  falutares,fedmorbumlongum  figmficare. 

Quod  iegitur,Magis  quidem  haec  diutina, quam  illa,  grgeus  contextus  dicit 

rn^irts  j'(mw.idcft,Magis  quidem  haec  diutina,quam  prima,fiunt, 
C!_v  I N  T  o  Galenus  dubitatan  urina  in  quarta  tale  nubeculam  habens, in  feptima 
ludicatione  fieri  fignificet,  ied  in  alia  die  fi  fiat,  quae  indicatiua  fit,  illud  non  fignincet,dl 
ci^,  inquirendum  efle  diligentius  per  ea  quae  obferuantiur.  Si  quis  aut  a  Galeno  argu/ 
meta  petat  uel  hoc, uel  ifiud  probantia .  Refpondet  ipfe,  argumeta  adefie,quat  utrancp 
^arteprobarepofrimt,8fpracfertimquacprobarepoflrunt,qd'nonfignificabit,nifimor 
bus  ualdeuehemetermoueaf.naCguarta  dieapp  areat  rubranubecula,tres  dies  prgcef/ 
lere,8t  iam  facfta  eft  notatu  digna  cococftio.  propterea  totide  diebus  additis,  quot  prae/ 
«flere  qinurS  die,qm'  erunt  tres  dies,  couenies  eft  deflide  perfeda  coQione  efle  paratS 
oo  4  At  fi  in 


71*  LtBRI  Q.VARTI 

At  fl  in  imdcdmo  appareat,«a-ifimilc  non  uidetur ,  quod  petfeda  indicatio  in  quarto^ 
decimo  diefiat, quia  Galeno  non  uidentur  fatis  efle  tres  dies,  etemmplurespneceffete 
quam  tres.hoc  tamen  certum  eft,  cum  hoc  fignum  apparet,  co dhonem  lignificare. 

'  Quod  legitur, in  undecimo  aiitem  apparens,  non  mihi  admodum  uidetur  tribus  fo/, 
lis  egere.hic  deeft  particula, diebusdegi  enim  debet, tribus  diebus  folis  egere.nam  Gre 

cchabeturipiiiiiifiiiisii/titio-tiSatrtirciij/. 

Quod  etiam  legitur,  Aliquid  fuHragari  ibiutionibus ,  gratce  habetur,  n 

.  D  enicp  Galenus  didt,fc  tale  figpum  tudifle  raro  nifi  in  quatta  die,K  quofdam  cafus 
refart ,  ut  de  illo  qui  in  feptimo  die  hanc  nubeailam  habuit ,  dC  in  quartodecimoiux 
dicatus  fuit :  8C  de  aho,  qui  in  quartodecimo  hoc  lignum  habuit ,  K  hiit  iudicatus  i» 
iiigefimo:8f  de  uno  qui  idem  habuit  in  imdecimo,  SC  in  dedmofeptimo  iudicatus  fuit, 
iK  de  alio  qui  fignum  habuit  in  undecimo,8£  iudicatus  fuit  in  uigefimo.  Vnde  hocl^ 
^um,  Iblum  uidetur  uerum  in  die  quarto  quod  de  feptimo  iudicet ,  de  alijs  uero  iudix 
c^uis  diebus  certa  ratio  non  eft,  quia  experieruia  docuit,&Cnunc  etiam  docet,in  diuer 
lis  diebus  indicationes  fieri.tamenfemper  fiunt  uel  citius,uel  tardius,hocaStprouenit 
fecundo  quod  morbus  uelodus,  ud  tardius  mouetur» 

APHORISMVS  LXXIt 

QVibus  urin*  alba:  ,Si  perfpicua:,tnal*.pr«fettimfi  in  delirantibus  ap/ 

pareant 

BRASAVOLVS 

,  A  L  B  urinj,K  adeoJympidac,ut  diaphan*,ideft,pcrlpicu:e  appareant,  no  folum 

in  acgrotantibusjfed  etiam  in  fanis  cruditatem  exn-emam  fignificantrpracfertim  quandp 
nullam  caufam  euidentem  habeant,  propter  quam  fadiac  fint ;  ut  fi  quis  multam  aquam 
pbtaffetjaut  copiole  dilutius  m'nu-Sunt  uero  ideo  malae, quia  malum  figmficant;  quod 
potilfimum  in  aegris  intelligere  oporteupelfimac  uero  fimt  fi  in  delirantibus  appareant, 
quia  in  caput  materia  inuehi  figra'ficatur,8C  ipfum  implere^b^  exaugere  deliria,  nihil^ 
ex  prauo  humore  per  urinam  tranfmM .  Philotheus  hunc  aphorifinS  ita  introducit,i 
«S  tIui  ty*s$(tAs.ideft ,  praeiens  Aphorilmus  ex 

prinis  cerebri  indicium  facit,  Celfus  capite  quarto  fecimdi  libri  de  hac  urina  mentio/ 
nem  fecit,Kipfam  non  appellantperlpicuam,fed  dilutam.eius  uerba  haecfunt,  ( Ibi e/ 
riim  de  malis  jgrotantiu  Ir^is  agit)Diluta  quoij  at^  albauitiola  eft,fed  in  phrem'tiqs 
inaxime.Quam  fenteritia  ad  uerbumrefert  Plinius  libro  uigdimoo&uo  capite  fexto, 
Arfl)x(e,7nivj(5(t.ideft,Quibufcun<^urinacperlpicuac£Jbae.]  Hic 
non  adeft  copula,K,quamLeonicenus  addidit, Si  in  fuo  contextu  album, petfpicutim 
praecedit.  Celliisdilutam  interpretatus  eft,  quam diaphanamuocatHippoaates'.  A/ 
duarius  in  primo  libro  de  urinarum  differentm  capite  odauo  urinas  albas,  in  cryftalli 
nas,niueas,8i  aqueas  diftinguit,8i  has  dicit  efle  fummae  cruditatis  indicia,hastp€xquj 
fite albas  uocat ,  poftea remilTe  albas  enumerat.  Sunt  uero  ladea ,  qux.Iadi aflimi/ 
latur:glauca,utcornupellucidum:  Si  charopea,quae  fimilis  eft  fubalbidis  cameh'  pilis, 
uel  ungui  lapillo  fic  appellato ,  Omnes  etiam  iftae  aud  j  fimt ,  fed  minus  quam  pracce/ 
dentes,  quae  exquifite  dbae  nuncipantur.Idem  Aduarius  in  primo  libro  D  e  urinarum 
iiidicijs  inquit ,  fl  alba  urina  in  fano  femel  appareat,  f%nificat  multam  uini  potionem, 
praefertim  irini  exilis.  Additpaulo  deinde,  qug  in  febribus  acutis  urina  alba  exit,eiufmo 
di  apparet,  quod  humor  quiipfam  tingebat, alio  tranlhriflus  eft.In  propofito  autem  hu 
ius  aphprifmi,  tranfmittitur  ad  caput,  propterea  dicit  peiores  efle  in  delirantibus  -D  env 
quecaufas  omnes  albarum  urinarum  concludit  dicens,  urinae  albae  fiimt,  autacrap 
fitudine  8C  multitudine  audorum  humorum,  aut  ab  oppilatione  meatuum ,  aut  a  po/. 
tus  magnitudine ,  aut  ab  incodione ,  aut  etiam  ab  auauone  humoris  tingentis,  atcga 
frigiditate  fecundum  naturam ,  8C  fecundum  aegritudinem ,  quae  ualde  albae  fimt,  at^ 
cum  tenui  fubftantia  exeunt ,  ^ae  uero  cum  aegritudine  fiunt ,  minus  albae  praedidis 
^  funqfea 


IpHORISHVS  LXXit  jir 

Emt  Tcd  indicant  nu>ltiim  humorem  crudum  in  corporibus  mgere ,  In  {srimo  etiam  ]u 
brobe  urinarum  caufis  capite  quinro  idem  Aduarius  de  urinis  albis  tradans  inquit, 
Quamobrem  in  albis  coloribus  cum  urina  fuerit  cryftallina,uel  aquea,quiTcp  cognofce 
reooterit  naturx  Ctuditatem  omnimodam  ortama  frigiditate,autmaximam  oppilatio 
nem  priefeitim  meatuu  urinam  fequcftrantiu,autbilem  ipfam,  quic  tingit  ad  alias  cor/, 
poris  partes  transfluere.  Vrina  uero  que  albedinem  remiflam  oftendit ,  praefertim  quae 
uersit  ad  glaucum  Kcharopum  colorcm.non  ita  facileprgfentatur  ob  tranfpofitionem 
nibrebilis,quaEalidfortemittitur;fed  potius  ob  debilitatem  uirtutis  alterantis,  &  con/ 
coquentis  humores, producitur.  (^lod  nemo  prudentium  inficias  ire  poterit.  Quid 
ergo  intelligitrtippocratesper  urinas  perfpicuas  albasf  Refp6demus,intelligit  tiel  d 
bas  cryftallinas,  uel  albas  aqueas ,  quas  Celfus  dilutas  uocauit ,  qua  magna  cruditate 
humorufignificant.&:  no  ab  re  Lconicenus  pramifit  albuperfpicuo,  quia  perlpicua  u/ 
rina,una  eftalba  urinp  fpecies.Simt  uero  multa  caufaalbaru  urinireperfpicuaru,qua 
nim  magnS parte  fuperius  ex  Aduario  retulimus.  Vna  caufa  poteftefle nimius  aqua 
potus, aut uiniaquofi, aut  etiam  uininon  aquofi,fedinfumma  copia,  inaquofo  autem 
potiflimum  kt.  Secunda  caula  efle  potefl:,eo  quod  bilis, qua  urinam  tingere  folebat^ 
adalia  loca  irrepit, potiflimum  ad  principalia, ut  ad  cerebrum,  cor,  8C  reliqua.  Ter 
lia  caufa  poteftefle  debilitas  8C  uirtutis  atradiuf,8C  expulfiua  uiarum  uring.cum  enim 
ha  uires  debiles  funqnecj  attradiua  trahere  poterit, nifi  quod  tenue  eftmccp  expulfiua 
expellere  nifi  quod  tenue  eft ;  propterea  perlpicua  urina ,  8C  alba  uidebitur.  Qiiarta 
caufa  poteftelfeuiarumiecoriSj&T  uiaru  urina  inuirtuteretentiua.Ideo  aquofitas  qua 
urina  eft, contineri  rion  poteft,fcd  exit:K  propterea  alba  apparet,  &  perlpicua.  Qiiin 
ta  caufa  poteft  eflfe  uehemens  iecoris  frigiditas ,  SC  membrorum  naturalium ,  ob  quam 
non  fit  commixtio  partiuiri  humoraliumi  calore ,  quf  partes  urinam  tingere  debent, 
uelcralfiorem  reddere,  utnonelTetperlpicua.  Sexta  caufa.eire  poteft  uirtutis  attra/ 
diua  robur,  uirtutis  inquam  attradiue  qua  in  rebus  eft ,  ficuti  in  urinp  ftillicidio  con> 
tingit.nam  aquofitas  tanto  tempore  non  continetur  in  uafis,ut  concoqui  pollit  Si  colo/ 
rar^ed  alba  exit,8i  perfpicua.  Septima  caufa  poteft  elTe  uenarum  obftrlidio  Si  m  ea/ 
timurinp,  itautinipfis  craffa  materia  cotineatin  ,  tenuis  aut  exeat  Si  aquofaatqp  perfpi 
cua.  Si  uero  petas  de  qua  caufa  in  Aphorilino  intelliMtur,fcito  omnes  caufas  malas 
efle,ea  excepta,  quando  quis  multum  biberit  ifed  potiflimum  caufa  ucritatis  Aphori/ 
fmi  Hippocratis,  eft  humoru  cruditas,  qupper  has  urinas  fignificatur.  Si  raptus  materig. 
ad  principalia  membra.Nam  in  rei  ueritate,  in  temporibus  peftilentibus.  Si  in  morbis 
pcftilentiDus,qui  caput  occupare  folcnt,hae,  urinae  potiflimum  apparent,  quK  prius  co 
ioratg  fuerant,  tunc  materia  caput  petebat.  Si  omnes  fere  moriebantur.  Si  etiam  hic 

petas  propter  quid  dixerit  perfpicua,8i  alba-nam  quae  perlpicua  funt ,  alba  efle  uideh/. 
tur.Reljsondet  Philotheus,<)i<tiuSi'  ert  tuialyHHs ,  «m’  tsiv  'in  xju  Jixipewi  e<n , 

e<ri  ««ut iBjM.cJs  yotw  -k  tftttfOf i)|i  mSi  Jicu/yis  •yT&nhni  Aid/i^.ideft,  Di 
cimui,quodnonexnecefl[itate(fcilicetquod£flperl{3icuumeirealbum)fedrepcriun/ 
turquando^Si quae  perlpicua  funt,8i  non  funtalba,fed  flaua,uel  luthea.propterdiffe 
rentiam  igitur  pcripicuitatis,albas  pr^ifit. 

MnAisi*  Tsiei  ip(<^iLxsi<ny  ideft,  Maxime  autem  in  phreniticis  appa/ 

rent.]  Ita  habet  nofter  antiquus  contcxtus,8i  Aldinus,  fedHagonenfis  legit 9» 
■ni»  »V  aw^utlvBPTOj.ideft,  Maxime  fi  in  phreniricis  apparuerint  -  Leonicc/ 

mis,8i  antiqua:  translationis  interprcs,hancledionem  habuere.  At  Theodorus  pradi' 
dum  contextum  fecutus  eft,Maxime  autem  in  phreniticis  apparent,  utracp  ledio  con 
umens  eft,nammal*funtfiinphreniticis  apparent,  8C  fimtetiamalie,pracfertim  fi  in 
phreniticis  apparet.maloc  inqua  funt,  quia  fignificatur  biliofam  materia  in  caput  uerge 
te,qii3c  urinStingere  folebat,ucl  praefertim  ifta:  urina:  ob  praedida  caufam  in  phreniti/ 
Qs  apparet.  TheodSe  Leonicenus  hac  particula  4‘59iiiltioiOT{/interprct5tur,Leonic.de/ 
nratibHs,Theod.deliris.  At  K  fi  qui  phreniti  laborat,delirat,tame  no  interpretarer 
«Tjsdelirig.quauis  SC  Celllis  ca.  decimopdauo  tertij  li.de  tribus  infanite  generibus  Io/ 
quat,quas  dicit  a  Graecis  (ffyviTiilr  appcllari,tame  quu  alia  plura  fint  delirq  geric»a,quae 
pnrenites  no  funt, nos  potius  phreniticis  in  hocloco  intcipretatemur,c^'  delirStib.  St  II 

Celfum 


718  LIBRI  CLVARTI 

Celfum  imitari  uoluerim.diceretn  infanicntibus;tamen  Celfiis  ipfe  quando  in  fecundo 
libro  capite  quarto  himc  Aphoriftnum  refert,  ubi  de  malis  xgrotantium  figm's  agit,  io- 
terpretatur  in  phreniticis :  SC  aphorifmi  fenfum  facit,  utLeonicenus  interpretatus  eft, 
inquies, Diluta  quo«  atej  alba  uitiofa  eft,fed  in  phremticis  maxime. qd*  ideeft  ac  fi  di, 
xerimus,prariertim  ninphreniticis  appareat- Atfhiarius  li.  primo  depracuiderijs  ex  uri 
nis  capite  fecimdo, huius  urinae  quae  phrenefim  fignificat  meminifleuideturjubidid^ 
urinae  igitur  albae  colore, cijftalling  uerd  8C  aqueae  ^ecie,  femper  tenuesfi  maferinqil 
Ia  fignihcant,quac  inijs  de  iudicijs  diefia  funt.Nunc  autem  illa  fubdere  oportet.Namtp 
cum  urinae  aureae ,  aut  rubrae ,  aut  uineae ,  aut  aliquo  colore  timfie  prgceflerintin  febre 
uehemente,fi  in  eiufmodi  albos  colores  mutatg  erunt uring,  atej  adhuc  febris  manferit 
ueh  emetior, neq!  aliquid  dignu  fignS  crifis  aderit ,  deceter  nolle  poteris  lutura  efle  phre 
nefim,atcg  eo  peius,  quo  pracmonftrati  colores  fuerint  peiores.  Nec  omnino  mentitus 

fuerisjfirurfus  tintfiis  urinis  pronuciabisphrenefimfolui.Siquideuringilljdemonfirat 

bile,  qua:  fluore  tingit,  fublimari  ad  caput,  quae  pro CTaftinans  additione  afferrepoterit 
pairioni,ac  mortem  fignificat.Haec  Atfluarius.tithinc  uidere  poliis  tanto  peiores  elfe, 
quanto  uarioru  colora  uring  praecellerint,8i  tuc  indicare  phrenefim,  quando  praecelle 
rint.Si  uero  no  prgcellerint,hocno  fignificare.Oribafius  dicit,Hippocrate  uelledften 
dere  palllone  phrenetica,  tamen  Hippocrates  de  urinis  potius  tracaat.Non  deerant  ali 
qui  interpretes,  qui  ide  elfe  dicebant  albu,8t  perfpicuutfed  hi  ab  Oribafioreprehendun 
tur,quia  aqua  elt  alba  S£perfpicua,lac  uero  eft  alb3,non  aut  perlpicuu.  Adde  quod  lo^ 
tura  landaraca  poteft  efle  perlpicua,n6  tamen  alba.  Volens  aut  Oribafius  caul^  red 
dere  cur  ilia:  uring  phrenefim  lignilicct,multafal&  dicit  K  hoc  potiffimujqtfphrenefis 
ex  pituita  liat, 6£  quia  pituita  eft  alba,idco  urina  qug  deciditur  eftalba.nam  dicit,  craf^ 
tudine  phlegmatica  cerebru  tangente  arterias  extedere,&l  cauitates  replere  ideo  pallio 
nem  phrenetica  inducere,unde8i  in  infantibus,  ^  maxime  hoc  cotingerefolet.  quia  dl 
cimus  phrenetica  paflione  fleri  ex  nimia  ficcitate,autnimiahumiditate.  Hicab  Oriba 
flo  multa  falfa,6C  praeter  rem  dicuntur.nam  quod  phrenefis  a  pituita  flat,  falfum 
quod  maxime  in  pueris  fiat,adhuc  fallum  mfi  phreneticapafltonem  aliudintelligimus 
ab  Oribafiodici,^phreninm.DubitathicPhilotheus  cur  uring  albgj&perfpicuacpra 
ua:  fint.Relp6det,c^  v  a-HiuumiJ  ^  wr  mOHfi. 

ideft,  propterea  quod  extremam  cruditatem  fignificat,  fed  in  phreniticis  magispraua. 
Sed  ftatim  aliud  dubium  facit  propter  quod  in  phreniticis  ma^is  praug  feniflcmt,Re 
fpondet,iAo7» » ijij  wAst  yiviTta,  t</'a  ks«  iiraM 

»  yin-Tia ,  c-xuacy  xpnaf-  c/I«Asi  •Mhrn  ebitmaTtas  vA*  «v  lyntfce»s>tf, 

iffii  metci/ itaeui/fi-ni  -nviyKitpafsi/^KfcHav  <4iv.ideft.  Quoniam  phrenitis  h 

biliofa  materia  fit,  SC  oportebat  etiam  urinam  flauam  efle.  S  ed  quoniam  hoc  non  fit,  fi/ 
gnum  malum :  oftendit  enim  quod  afeendit  quodammodo  biliofa  materia  ad  cerebriS, 
&  ob  id  quod  patitur  principale  membrum,uel  cerebrum,malum  eft. 

G  A  L  E  N  V  s 

VR I N  iE  tales  extremam  cruditatem  figmficant ,  quare  K  morbos  longos  faci/ 
unt,quacdam  uero  ex  ipfis  cu  anticipaucrint  uires  diflbluere,funtperniciofg,ue': 
luti  indelirtjsmullum  K  enim  uidi  delirantem,in  quo  talis  urina  apparuiffetjfaluatum. 
Melius  fi  quidem  eft, ut  ficuti totus  morbus  eft  biliofus,  fic  &  urins  appareant  biliofse,. 

Aquofaeautemurina:(ta!escnimfuntalbac,at9perfpicug)magnamcruditatemoften/ 

dunt ,  8C  pra:terea  flauam  bilem  ad  caput  Iblummodo  rapi .  Quibuldam  enim  urin* 
perfpicute  non  tamen  alba:,  qua:  fcilicet  tenuem  habent  fubftantiam,  colorem  uero  bi/ 
liofum.Qua:  uero  perfpicuacfunt,8ir alba:  fimul,funtpenitusaquolac.  Si  igitur  fimpli/' 
citCT  feriptum  fit ,  Maxime  uero  in  delirantibus ,  horum  uerbortim  intellecSus  eftma/ 
nifeftus .  Si  uero  fini  fermonis  adijeiatur ,  ficuti  in  alqs  exemplaribus  uidetur  adie/ 
<flum  uerbum, apparent ,  feniiis  erit  talis.  Aquofg  urina:  malae  funt ,  pra:cipueuero  t^ 
les  apparent  in  delirantibus  qui  exitio  proximi  funt-Nerp  enim  in  omnibus,  quemad/ 
modum  nonnulli  libri  expofitores  audierunt,  nihilfcientes  ex  his  qua:  inigrotis  appa 
rent.inquibufdam  exemplaribus  itaferiptus  eft  finis  aphorifmi,  Pra:cipue  uero  indeli 
rantibus  tales  apparent,  QC  eft  ide  intellenus  qui  fecunda:  feriptura:  antea  a  nobis  di<te*; 


ktsHVS  l: 


p  R  f «  O  ^  Galeno  edocemur  quare  tales  urinae  malae  Cnt-quia ,  inquit,  extremam 
.,l.Mf?Cenifieant,quod  malum  eft.Nam  fi  uirtus  conftetjmorbus  erit  longiisifi  aut 
^«^Ct,fflortein  figmficant,ut  in  delirijs .  Vnde  ipfe  teftatur  fe  nunqua  uidifle  deli¬ 
cam  has  urinas  habuerit, &  fanatus  fit.  Vbi  autem  Leonicenus  delirum  interpreta 
mr  mfemper  phremticu  dicito  quoniam  in  Galeni  cotextu  (emper  dicitur- 

« p  r  V  N  D  o  docetjmelius  efle  fi  morbus  fit  totus  biliofus.quod  urinae  fint  biliofae, 


E  c  V  N  D  o  docetjmelius  efle  fi  morbus  fit  totus  biliofus.quod  urinae  fint  biliofae, 
nani  opus  furinas  proportionari  morbo.  Vrinf  aquofg  ( ita  enim  Galenus  perfpicuas 
&  albas  appellat)  cruditatem  Cgnificant.gi  etiam  flauam  bilem  in  caput  rapi. 

n.rnfl  leOTtur,  8£  praeterea  flauam  bilem  ad  caput  folummodo  rapi,  deeft  una  partii 


ciil^cilicet  uniuerfam,  uel  totam :  K  illaparticula ,  folummodo ,  lea  debet ,  furfum» 
nameius  Gr*ca  uerba  hxc  funt.  m  Tifedtw  pfAaj  «areo-w  ifitlw  Atay^yt/ 

wifitt  ■n&s  7iu«<}>«A(u/'.ideft,Etpraetcrca  omne  impetu  flaug  bilis  ad  caputfurfum  rapi, 
^tertio  Galenus  docet,inuerari  pofle  8C  urinas  perfpicuas  non  albas,  ut  funt  te/ 
nues  qu2 biliofumcoloremhabenttfed illae qux perfpicuae &:  albs funt,  aqtiofasefle 
oportetiunde  Celftis  eas  reiSe  dilutas  appellauit  quamuis  8C  nos  etiam  cryftallinas  in/ 
»elli'gamus, tamen  &:  hae  cryftallinac  funt  aquofe 

QV  ARTO  Galenus  fecundam  ajihoriimi  particulam  interpretatur ,  quf  ob  id  ali 
quam  difficultate  parere  uidetur.quod  fecundum  uarias  lediones  praeponitur.  Si  ita  le 
«tur, Maxime  uero  in  delirantibus,  aphorifmi  ienfus  clarus  eif  ati^  dilucidus.  At  fi  in 
fine  hoc  uerbum,  apparent, addiderimus, ut  inalijs  exemplaribus  feriptu  cftjfenfus  erit, 
urinxaquofaemalj,  fed  hae  potiflimiim  apparent  in  phreniticis  qui  funtprope  mortem, 
unde  in  omnibus  non  apparent,  ut  quidam  ignari  putarut.  T ame  in  alijs  exemplaribus 
itaferiptum  inuenit  Galenus, praecipue  aeto  in  phreniticis  tales  apparent.  At  idem  eft 
ienfus  cum  praecedenti  ledione.  ■  ,  ,  „ 

Qiiod  legitur.  Qui  exitio  proximi  funt,  G  rj  ce  habetur  d  ideft  his  qui  in 

perniciem  uenient. 

Quodlegitur,inquibufdam  exemplaribus, addeparticulamjucrum,utlegas,uaum 
inquibufdam  exemplaribus,  Graece  eium  eft  yrTiin  </£  •iiS'' 


QVibus  ilia  fufpenfa  murmurantia ,  lumborum  dolore  fupcruenicnte,his  alui 
hume<ft:antur,nifi  flatus  erumpant ,  aut  urin*  multitudo  proueniat,  htec  ue/ 
ro  in  febribus. 

BRASAVOLVS 

Ojt  I  ilia  praedura,Si  adeo  tumida  habuerint,  utfulpenia  dici poflint,8if  murminet, 
Klumboru  dolor  fuperuem'at,in  his  quodaluus  humedabitur,  praedicere  potcs,nifi  id 
acciderit,  quod  flatus  erumpat,  aut  urinae  multitudo  fluxerinhaec  aut  omnia  in  febribus 
intelligereoportennon  pofllint  enim  ilia  litlpenla  efle,8d  murmurare,  nifi  humidsc  m  a/ 
tcriaeadflnt,quaeuerfos  infernas  partes  tendunt,  8imultac  flatus  copiae  mixtae  fint;  pro/ 
pterea  lumborum  dolore  fuperuenientc,alui  humedantur,nifi  illa  humiditas  ad  urinae 
uias  tendat,&l  urina:  copia  fluat, uel  per  modum  flatus  exeat, 
oinv,  uel  SHsmtmij  (utroi^  modo  legitur)  c^S(ificgv{<ii/TK,ide(i, 

Quibus  hypochondia  eleuata  murmuratia,]  Ideft  qui  partes  fub  hypochondrijs  elcua 
tas  habet, na  potius  nos  interpretaremur  hy  pochodria  graeco  uocabulo  utentes,^  ilia, 
^utfuperius  edocuimus,a  Celfohypochodrialatineprxcordia  dicut -funt  uero  apud 
Celfumfubhypochodrijs,ideftprfcordrjsilia.hicautHipp,intcftinainteIligit,quaefub 
P^*™rdijs  cotinenf -jppterea  Oribaf,dubitat,quaredixerit  praecordia,  &  no  inteftina. 
na  fpmtus  flatuofus  in  inteftinls  extedes  tumore  facit  ate^  dolore,  Relp6det,qd’  hiclpi 
ritiis  in  utrifq!  locis  efle  poteft,K  in  inteftinls,&  praccordijs,tame  nos  Hippocrate  intd 
'?H^***  per  hypochodria  inteftina,  q^  e  regioe  hypochodrioru  funf,intelligat,idcp 
*"  «‘ppocrate  fjpius  fitna  in  multis  locK,ubi  utif  uocabulo  hypoch6dria,partes  ipfis 

hypochon 


yip  LIBRI  Q_VARTI 

hypochondrijsfubiecSas  mtcBigit,quae  funt  inteftina,  iecur,  atffliea  Scito  autem  has 
partes  dupliciter  murmurare  pofle,  modo  murmure  quodam,quodapuroflatuininte 

ftinis  contento  fiat ,  alio  modo  eft  mifcella  humidf  materia:  cum  flatu, 8C  itafe  fonitus 
quidam  obtufus,  adeo  ut  flrepitum  fuum  liberum  non  habeat,  fed  talis  eft  ftcuti  fl  quis 
tibiammade&tSam  inflare  uoluerit.  ^ 

o<r<fucs  ihysiiccT®’  u^i^voirilra.ideftjLumborum  dolore  fuperueniente.]  Non  qui/ 
dem  proprie lumboru,fed  illarum  partium,quibus  hgc  inteftina inhatrent.  Didium  ue/ 
ro  eft  fuperius,quod  uocabulum  «Vijii/j  illam  parte  fignificat,in  qua  cingimur,ad  hanc 
intrinfecam  partem  inteftinorum  reuolutiones  perueniunt,qua  pleng,  8d  intumefcen/ 
tesibi  dolorem  inferimt.unde  ab.Oribaflo  didlum  eft,  magis  autem  exdtat  dolores  cir 
ca  lumbos,  t^uia  inteftina  exteqia  lumbos  premunt. 

KoiAim  Tajoin  «i!3w<K»()rTOt.ideft,  Alui  his  humedhntur.]  Humedhnturinquamj 
quia  neceflario  humida  materia  fimul  cum  flatu  adeft,  qug  materia  a  flatu  ipfo  ad  exeun 
dum  habilior  redditurttum  quia  flatus  uias  aperit,atcp  dilatat;  tum  quia  materias  rario/ 
res  reddit,  &  adexitum  faciliores;  tum  quia  illam  materiam  agitat,cui  ipfe  flatus  com/ 
mifcetur,  propterea  facilius  exit;  tum  qm'a  expulfiuam  uim  ad  expellendum  quidquid 
intus  fit  exdtat ;  tum  quia  fl?tus  fuapte  natura  mobilis  eft,ideo  facillime  impdlitur,im 
pulfus  aut  materias  quas  inuenit,fecum  ducit,propterea  alui  humidae  fiunt- 

Hv(itt$w<ri«KSt-!Tir^|«y«<n.ideft,Nififlatuseru^unt.]  Qiiiafiflatuserumpantperfe 
foli,fignum  eft,hinnidam  mata-iam  ibi  non  adefle,fed  tantum  flatus;uel  exeunte  flatu 
fine  humida  materia ,  cum  amplius  haec  eadem  materia ,  npn  habeat  a  quo  exdtetur, 
ibi  remanet,  8d-non  facit  alui  humiditatem;  uel  erumpente  flatu,  fignum  eft  totam  ma/ 
teriam  inflatum  uerfam  efle- 

H  sf»  tiA.»©-  tTrtAtf».  ideft,yel  uring multitudo  proueniaL]  Nam  urinae  multitudi/ 
ne  profluente,  euacuatio  per  aluumiedabitur,una  etemm  euacuatio  aliam  impedit-Du 
bitat  hic  Oribafius ,  fi  morbus  eft  intra  inteftina,  quomodo  per  urinam  egreditur.Re/ 
fpondet,  quia  ipfe  ipiritus  flatulentus,  exfuperioribus  partibus  ad  ueficam  defcendit, 
&  illud  quod  tenue  eft,per  urinam  excernitur;unde  inquit,  illud  quod  ab  hepatetrahi/ 
tur,p'er  urinam  excetnitur;illud  autem  quod  in  uetre  remanet ,  per  ani  meatum-propte 
rea  icamus  nos,fub  hypochondrijs  iecur  bC  inteftina  contineri,materia  erit  iniecore, 
qua  per  ueficam  defluet ,  uel  a  iecore  per  mefaraicas  qua  in  medio  inteftinorum  funt, 
trahetur ,  5C  ad  urina  proximiores  meatus  tranimittetur.non  tamen(ut  Oribafius  di/' 
cit)quod  per  inuifibiles  cauemas  ab  inteftims  ad  ueficam  tendant,  fed  ppus  eft  prius  ad 
hepar,  ad  renes  poftea  K  ueficam  tranimittatur,ut  denicp  per  fiftulam  urinaria  exeant, 
hac  aut  urina  multa  eiTe  debet,  ideft,  in  maiori  copia,  quam  is  mingere  confuetus  fit  Sl 
autem  tibi  animo  fit  multa  pauca  urina  iudicia  pranofcere ,  Atfluarium  lege  pri/ 
mo  De  iudicijs  urinarum  libro  capite  undecimo. 

Ev  TTi/f  «%'  TK57a.ideft,Hgc  autem  in  febribus.]  Quia  in  febribus  humida  mate/ 
ria  potiffimum  abundant,&  praiertim  in  membris  ad  nutritionem  deftinatis.  In  febre 
etiam  codiones  imperfedliores  fiunt, propterea  materig  Sf  flatus  abundantimmp  calo 
te  naturali  attenuato  attp  debiIitato,&caioreprater  naturam  fuperante,audemataig 
8C  multa  gignunair,  qua  in  flatum  a  caliditate  diminuta  facile  immutStur .  Philotheua 
ut  hoc  quod  ab  Hippocrate  didu  eft  facilius  elucefcat ,  ex  hypothefi  cafum  quendam 
proponit  inquienSjVosxaSai 

ocrtftw  MMiihitu  KH^vyfcivov-na  djsi  laiastccny  fi  s  <i« yuei^Smy  «A 

•riiiiaij/ «'Jv^i^^i.ideft,  Supponatur  morbus  qui  eft  febris,8^fortalIe  inhypochondnjs  a  Ipl 
ritu  flatuofo,  8C  humiditate  commixtus  fit  ipiritus.  Si  ficre  habente,  dolor  repente  cir/ 
ca  pracindum  fiat,  alui  humedantur  propter  tranimutationem  uel  tranfitum  materig, 
nifi  feparentur  ab  inuicem  qua  mixta  funt,  humiditates  8C  ipiritus ;  dC  humiditas  qui/ 
dem  per  urinam,ipiritus  autem  per  inteftina  euacuetur. 

IGALEN^fS 

H I  s  fulpenfls ,  hoc  eft  ad  maiorem  tumorem  ex  multis  cauCs  dedudis ,  quarii  una 

dlptopter 


APHORISMVS  XXXIII 

^propter  lp(rinim  flatuofum(de  hac  nunc  diTerit)fimpIiciterfa'<fb,  nonnuhqiiam  cx 
aliquo  affedhi  difficilem  habent  folutionem  partium  adaluum  attinentium ,  nonnun^ 
Quam  uero  ex  aliqua  recenti  occafione.Diftinguit  autem  &  Hippocrates  ifta,Nam  pri 
or  difpofitio,  nei$  cum  murmure  fit .  Extenta  em'm  atqj  inflata  inftar  utris  ilia  in  ea  re^ 
prefentantur.  Altera  uero  cum  murmure.  Sic  autem  nominatur  fpiritus  fontis ,  c3  nei^ 
magnus,necj  multus  extiterit,  cum  quadam  autem  modica  humiditate  ad  inferiora  eua 
cuSus.Et  quidem  accidit  tali  murmuri  defcedcnti  ad  lumboru  loca,  una  cum  ipfo  iliO/ 
runi  tumorem  deportare ,  unde  partibus  qua:  hic  iunt  ex  ipfo  diftentis  proucnit  doloii 
ddnde  hoc  patHo  humore  aliquando  ad  corpus  diftributo,  folus  fpiritus  flatuofus  eihit 
titur,  nonnunqua  uero  uniLcum  humore, K  quidem  humor  diftributus  magna  ex  parte 
pa  urinas 'excernitur .  Retfle  ergo  inquit  in  didis  fi^is  aluum  dilfumpfmfi  anticipet, 
feorfum  quidem  humor  diftfibui ,  feorium  uero  ipiritti  in  inteftinis  retentS  per  fedem 
excerni.Contingit uero  quandocfutrSqi ad  corpus  diftfib litu, uidelicet8Cijpiritn,8ihu 
jnore  citoad  ueficapatneare.  Quod  uero  in  fine  aphoriimi  fcribitur,-Infebrtbus  uef6 
ha:c,tale  aliquid  mihi  uidetur  oftendereia  febribus  moleftari  dicebancantiqui  illosjqui 
abi*  iiiflamatione,  uel  abfccflu,  uel  eryfipelate,  uel  utfimpliciter  dixerim,  abfcp  aliquo 
‘mebro  praecipue  affedoaegrotabSt.Quo^fi  propter  lateris  inflammatione, uel  pulmo/ 
nisjuel  talis  partis  alterius  febricitarent,n6  febricitantes  ipfos  nominabant,ne(p  a  febri 
'bus  mol^ari  dicebant,fed  pleuriticos, aut  peripneumqnicos, alijs  ifimilibus  nomini 
bus,uelutihepaticos,8f  lienofos,appellabant.Nunclta(^  mihi uidetur  Hippoc.diroqi 
alteruuelleiniinuare, uel  quod  haec  quacdi'xit,febribus  accidut, in  quibus  nullumgbru 
..affedu  eftjuel  quod  8C  in  illis  accidunt  morbis, non  tamen  ipfis  alnus  difrupta  fit,  uel  fla 
'tus, aut  urinaeprodierint.  N(^  enim  aliquo  naturae  motu  membris  fpiritum  flatuofura 
expellentibus  murmur  in  ilfjs  contingit  fi'eri.  Sed  ueluti  cafum  tantummodo.  't 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,Ilia  ex  multis  caufis  fufpendi,  ideftin  maiorem  tumorent 
eleuari,  fed  ima  caufa  eft  flatuofus  ipiritiis,  de  quo  nunc  fermonem  habet  Hippocrates, 
fit  autem  dupliciter,  quandoif  ex  aliquo  affedii  partium ,  qug  ad  aluum  pertinent,  qui 
affedus  difficilem  folutionem  habet :  quandoij  uero  ex  aliqua  recenti  occafione.  Hip/ 
pocratesinhocaphorifino  hanc  diftin&onem  innuit, quia  dicit, cummurmuretex  heie 
innuit  aliam  efre,fine  murmure. 

Nota  quod  aLeoniceno  interpretanim  eft  ilia,  abHippocratedicithypochondria. 
Tu  uel  hypochondria  dicito, uel  praecordia,  ut  Celfus  facit. 

Quod  legitur, de  hac  nunc  diileritfimpliciterfatfta.legendum  eft  dupliciter  fa<fta,8£ 
nomimpliciter.gracce  enim  habetur  wpl  yivotMgs.efi  uero  nonparua  diffaentia 

dicere  fimpliciter,  8C  dupliciter. 

(^od le^tur,diftinguit aut  Sf  Hippocrates  ifta,  GratcehabeturoikseiVsTttJTtr  vuS 
itstt  0  ura-oxyKTw.  ideft,  Diftinguit  haec  nunc  &  Hippocrates,  ubi  uides  loco  illius  parti/ 
culf,aut, legendum  eiTenunc.quamuis  Aldinus  codex  utrunq!ponat8Caute,&lnunc, 

■  hocmodo,</)a*e/i'a3  rou  ideftdiftinguitauthjcnuc  Hippocrates. 

S  E  C  V  N  D  o  Galenus  exponit  quid  fit  jSof  foyt/yy/if ,  ideft  murmur.Eft  fontis,  quem 
flatus  facit,  quando  neq;magniis,ne<j  multus  exriterit,cumqiiadam  modica  humidita 
te  ad  inferiora  euacuatus,  unde  h  ic  murmur  ad  lumborum  loca  defeendens,  fimul  defer 
re  contingithypochondriorum  tumorem,ideo  dolor  ex  partium  intenfione  inducitur, 
quae  hic  funt.proptereaqiiandoip  flatus  folus  emittitur ,  quandotp  flatus  humor, 
quandoij  humor  per  urinam  excernitur.unde  nifi  flatus  erumpat,  uel  per  ucficam  uri/ 
nte  copia  fluat,aluiis  htimec^atur. 

Quod  legitur,  S  eorfum  uero  fpiritum  in  inteftinis  retentum  per  fedem  excerni,  G  rg 
ce  hmetur,i<ftit'</S  -n  ^  ■nh  «j/jt  ^  t«*6tflt««.ideft,feor 

fum  liero  fpiritus  fa  inteflfnis  retentus  per  fodem  excerni. 

Quod  etialegif,cito  adueficapermeare,  antiquus  noftercotexus  eodemodo  legit, 
ideft  cito,fed  emendatus  eft,8C  legit y«<ft'iiif,itam  etia contextus  Aldinus  habet, 
potius  nos  legendu  putamus  ^xSius,  ideft  facile, $  ideft  cito  t  quianihil  refert, 

quod  cito  fpiritus  2C  humor  ad  uefica  permeent;atmidtS  refert,  quod  facile  permeenjt, 

pp  Tertio 


72*.  LIBRI  Q_VARTI 

T  E  R  T I O  Ut  G^enus  ultimam  Aphorifmi  partem  exponat,  qux  eft  in  febribus  ue 
rohfc,notat  antmuos  dixifleillos  a  febribus inoIcftari,quifimp!icem febrem patiebaa 
tur, line  aliqua  afliedlione  alicuius  membri,  unde  qui  abfcefliim  non  hala <iant,necfe  in/ 
fiammatione,ne(5dolore,ne<jeryfipe;as,8tfebrecorr^ti  erant, febrem  pati  dicebatur. 

Si  uero  febrem  ob  abquod  hora  patiebantur, uel  quia  inflammatione  haberent,  aut  iii 
iecore,aut  in  liene ,  aut  in  lataibus,hos  febrietes  non  uocabat,fed  ab  huius  affetSionis 

nomine  denominabant, undehospleuriticos,peripneumonicos,hepaticos,&!ienofos 

appellabant. Quare  unum  duoru  uult  Qalenus  in  Hippocrate  intelligi,uel  quodprxtfi 
da  accidunt  febribus  fimpliciter,  in  quibus  non  eft  aliqua  affedho  in  aliquo  mSirotuel 
•quod  hxc  in  illis  morbis  accidunt, tamen  aluus  no  fit  difrupta,nec  flatus,  uel  urin  j  pro/ 
dierint .  quia  nullo  motunatutae in  illis  membris  murmur  fieri  contingit ,  quando  illa 
membra  fpiritum  flatuofum  expeilunt,fed  eft  folum  tanquam  fymptoma. 

Quod  legitur, Vel  abfce^,Hel  eryfipelate  deeft  una  particiila,uel  dolore. Grscce  c/ 
nim  habetur  aAj'*ji«T©',>!  IgvoiTrtAeT©'. 

'  ^  Quod  legitur,Neqp  a  febribus  moleftari  dicebant,  Graece  habetur  sV’  hsonvfi-Hf 
.ideft,necg  a  febribus  perturbatos. 

Quod  rtiam  Itgitin,  Vel  quod  haec  quae  dixit  febribus  accidunt, graecehabetur  is» 
ws  a-vjSpis  liTay  a-vjiS(uvcv7aj/.ide(i-,uel  febribus  his  quas  dixit  accidentes. 

Qiiqd  etiam  legitur.  Vel  quod  3i  in  illis  accidunt  morbis ,  ^aece  eft , »  «s  ymySUruff 
(Jftjiaic  Ikuvx  7W  n»Hftif3tt.ideft,uel  quod  fadis  quidem,  in  illis  morbis. 

APHORlSHVS  LXXIin 

Vibus  Iperatur  abfceflum  futurum  ad  articulos, liberat  ab  abiceflu  urina  mul 
V_^a  crafla,&:  alba  fadla, qualis  in  laborioiis  febribus  quarto  die  quibufdam  in/ 
cipit  fieti.Si  uero  etiam  ex  naribus  fluxerit  fanguis,breui  admodum  folutio  fit. 

B  R  A  S  A  V  0  L  V  S 

civ  A  N  D  o  in  acritudine  medicus  comedinis  morbum  per  abfceflum  ad  articu' 
los  finiturum  uidet,  fi  aeger  maria  urinae  copiam  minxerit,  quae  aaila  fit,8C  alba, qua/ 
iis  illa  eft  qua:  folet  in  laboriofis  febribus  quarto  die  apparere ,  hacc  urina  ab  abfceflll 
hunc  a:gru  liberat,  nec  mirum ,  quia  materia  illa  quae  ad  abfceiTum  permeare  debebat, 
per  urins  uias  tranfiuit.propterea  amplius  abfceiuis  non  fit.  Siprperea  fanguis  ex  nari 
bus  fluat, ab  abfceflu  liberaturtquia  Si  per  nares  expurgatur  materia,8i  breuiori  tempo 
re  foluitur,  fi  per  nares  exeat  fanguis ,  quam  fi  per  urinam.  Oribaiius  ex  ho  c  uno  a/ 
phorifmo  duos  aphoriimos  facit .  unus  eft  quibus  fperatur  in  articulis  abfceflum  futu/ 
rum,libetantur  per  abfceflum .  ut  fi  cui  fuerit  abfceflurum  in  genu ,  Si  abfceflus  fuerit 
fadhis  in  talo,hoc  corpus  per  abfcefllun  liberatur .  Itzcf  quoties  in  arterijs  fuerit  ex  flu¬ 
xu  humoris  a  capite,locus  ille  per  quem  eruperit,  liberat  corpus  apericulo.quiafi  in  fuor 
loco  erupiiret,in  faucibus  elTet  abiceilus.Tame  hoc  nun^  uoluifle  Hippoaate  inhoc 
aphorifmo  certu  eft,  quauis  in  fe  ueru  fit.nam  fi  materia  quae  in  uno  loco  ablcelfum  fa/ 
cere  debebat, ad  aliii  locum  tranfmittatur,  primus  ille  locus  hberabitur .  At  de  diuerCs 
abfcellibus  in  diuerfis  partibus  fermone  non  habet  Hippocrates,fed  de  abfoelfutatiun 
a  quo  seger  per  urina  liberetur,  tamenper  eandem  ratione,  quia  materia  alio  tranlinitta 
tur,8i  no  ad  locu  in  quo  abfceflus  fieri  debebatPqft  hec  ide  Oribaiius  exlecudaaplio 
rifmi  parte  aliu  aphorifmu  fadt.  At  re  uera  conclufionc  no  habet,  niC  ipfum  totu ,  id^ 
prima  fimul  aphorifini  parte  cShac  fecSda  referamus,  ut  confideranti  manifeftum  eTO 
poteft .  Philotheus  huius  aphorifmi  fententiam  hoc  modo  introducere  uidetur ,  iAto* 
ICSivHTti  -arSirAxia,  ^  Ttif  «ySfow  j-in-Sj  -rj  «msamyrS!  iicuaiy  mTauJiaiy 
icT^iiiiay  ot  /iStir ,  W •n&tttfTXgxTtxX «iriaymv-rai  3- 

mria  ymykjlti  Hsms  o?Liy&‘  (■wTrcxjaTa ,  ngit  iSl  iS  i^iacrKfKhw  atf 

Tt^yyxyXj/is  wt/fibef.  j*y(i«A(s«  -nP  tA»»</'sf  a7asce<ny  ftviSM 

ridircMy.  ideft,  fpes  eft  uel  expetftatio ,  fieri  ad  articulos  abfceflum  in  laboriofis  feb^ 
bus  quombdocuntp :fed  harum  ( fcilicet  febrium)  hx  quidem  ab  exuinfew  c^ 

nuntjulx 


APHORISMVS  LXXiri  7»» 

fiunt,  illj  uCtO  aptf  ccdcntcjucl  intrmfeca,hic  igitur  de  labore  fadlo  ab  extrinfeca  cauli 
fjippocrari  ferino  eft,Si  in  extrinfeca  caufa  labore  praecedente  febrem-  In  hac  (fcilicet 
febre)eniffl  potiffimum  hulcerofa, morbum  per  abfcefliim  folui- 

ofmjijuel  ciantcii!  af  c^Sfaki^sic^fvitai  fi  J5{s«in®'-i'deft, Quibus  ad  articulos  fu 
tutus  eft  abfceflus.]  Ita  habet  antitjuus  nofter  cotextus,fed  Aldinus  addit  hac  particula 
iA-aitjinqtiieSjWOTunj/tA-wj  iiV  w  rcliqua,tdA, Quibus  fpes  eftabfcclTum  fu 

turum  ad  articulos, uel  quibus  Iperatur.  Theodorus  non  habuit  in  fuo  cotextiiparricu 
lanijiA-OTfjpropterea  int^retatur, Quibus  abfcefTuru  in  articulos  eft-Si^t  cognofee 
re  uolueris,  quado  ad  articulos  abfcelTuru  fit, illa  quae  ab  Hippoaate  8C  Qaleno  fuperi 
us  di(3a  funt  in  memoria  reuocato.nam  quado  aliquis  labore  in  articulis  paflus  eft, ab/ 
(celTuru  ad  articulos  fperare  oportet:uel  quando  in  morbo  ex  iri  morbi  laffl  effedh'  funtj 
tunc  fperandu  eft  ad  articulos  abfceflus  fieri :  8f  quando  morbus  ex  aaflis  humoribus 
fe<fes,K  qui  adhut  perleuerSt,diu  perdurauerit,abfceflum  ad  articulos  futurii  iperare 
conuenit,  quia  diunirna:  febres  quadragefimu  diem  tranfeuntes.per  abfceflus  finire  fo 
lent-Quibiis  ergo  fperamus,Kbonafpe,quia  ita  fanannir,adarticulos,ideft,adomnes 
aden ws  partes,  8i  ad  articulos ,  immo  K  dreumferentia  fieri  abfceflus, tunc  fcquitur j 
oligciJ  9reAv,i(9«  A(il/I9v  ymfiXi/ey .  ideft,  Vrina  multa ,  craf]& ,  SCalba  fada.] 

Hac  entm  urina  quia  alba  a  pituitofa  materia  prouenit-ut  plurimum  uero  hi  abfceflus 
i  tali  materia  fiunt ,  propterea  hac  urina  apparente,  fignum  erit  materiam  qua:  abfceC- 
fum  inducere  debebat, illuc  tendere,  QC  prgfertim  quia  craffa-at  qiria  multa,  totam  mate 
riam  exire  flgnifi'cat,ideo  nihil  amplius  relinqui,  quod  ad  articulos,K  ad  adenofas  par/ 
tes  tranfire  poftit,  8C  abfceflus  inferre,  Hacc  igitur  larina  tres  conditiones  habere  debet» 
multa,crafla,alba.  ^  ^  , 

ytVtiSK:, ideft,  Qualesin 

laboriofis  febribus  quarto  diequibufdam  fieri  incipiunt.]  Onbafiiisperlabonofas  fe/ 
bres  hemttritfum,8i;  duas  tertianas  fntelligit,qua:  ex  bile  K  pituita fiuhttan  uero  redle» 
tuconfldera ,  AtSuarius  libro  fecundo  De  minarum  iudicfjs,capite  uigefimotertio  iiv 
quitjln  principio  habere  urinam  albam  tenue, 8C  ueluti  aqueam ,  fed  poftea  in  proceflu 
fieri  CTaflam,a:  habere  hypoftafim  cumulatlT  ame  per  laboriofas  febres,malas  intelli 
ge ,  8C  uehementes ,  in’  quibus  urinae  in  aliquo  indice  die ,  quid  futurum  fit  in  eo  fupra 
quemindicant,oftendereincipiunt .  Necteipfum  ad  diem  quartum  coardare  debes. 
Antiqua  translatio  omnes  recentes  hic  errare  fecit,  quia  ubi  legitm  Quarto  die,habet 
Qiiartams.uel  intellige  per  laboriofas  febres  illas  quj difficulter  foluuntur,quf  cum  pl 

tuitofacfint,limiIes  urinas  habent.  8fbenedicit,fieriincipiimt,  quia  deinde  paulatimeo 

quuntm.uel  intellige(8i;  melius)  febres  laboriofas  illas,  quae  eum  uno  praedidorum  la 
horum  in  fecimdo  libro ,  8C  in  aphorifmo  trigefimoprimo  h  mus  quarti  libri  fiunt .  At 
Philotheus  ab  alia  re  laborum  diftindione  fumit,  quam  nos  fuperius  fecerimus,  inquit 
Sbr  c  as'»-©',»  o  xstt©'  -rfi  5rvj>^v,«  wiTTO,# 

0  asV©-  ■Jjef  jrvjtTWjtA-^t  ijJ7  «ms<t(niiTiuKet(ny  ^  7»tf  e^Sgois'.  i(got 

oft  tAx<»ii!sf,ijJ7  imsccmyyinStu  tA^«  vfcy  ita)^  A^ 

y/  'mot  as jra/f ff>t,5rvjQpiin,7»  nitlfr»  iy^'a  a  isiif  tuvyrai  itui  •Uliy  layy  fit 

•na fl otssiin©' c «iyvoiy  aiaa-Sj icc  mita  sf  (essam©-  lic  vommii, 

Mcft,  Triplex  enim  eft  labor,  etemm  uellabor  procedit  febrem,  uelfeqiritm, uel  limul 
eft  -  Si  i^tur  labor  febrem  praecedit ,  fpes  eft  per  abfcefTtmi  aifim  fieri  ad  articulos,  dC 
<Hufa  dida  eft .  ex  quibus  igitm  eft  hulcerofa ,  per  abfceflum  fieri  crifim,fi  mina  crafla 
alba  prouenerit ,  ut  in  laboriofis  febribus  quarto  die  uidetm ,  ob  ff  igiAtatem  cito  Ii/ 
boatur  laborans  ab  abfceflu ,  qui  fieri  debebat ,  quia  mouentur  caufe  abfceflus,  effe/ 

Hv  a9!i  ta  •fS'"  fivuy  (&yi>ffayH(m.ide(l,  Si  uero  8f  ex  naribus  fluxerit  languis.]  Qiiod 
potes  K  praecedenti fententiae  coniungere,Sf  perfedicere.Galenus  pef  feponit-Si  con 
lungasjhiceftfenfus,  quibus  fperatm  abfceflum  fmuru  ad  articulos,lib erat  ab  abfceflu 
iBina  multa,  crafla,  alba .  Si  aut  8C  fluxus  fanguinis  nariu  fimul  cu  urina  fuprauenerit!, 
tAto  cirius  ab  ablceftii  liberatm,quia  per  duas  uias  tedet  materiamS  8f  per  mina,  Kper 
nares  fimul  tendet, V el  cu  Galeno  fimul  intelligamus,quod  fluxus  fangmhis  nariufiat 
pp  a  finetali 


724  ■  L  t  B  R  I  Q.V  ARTI 

fine  tali  urina.nam  K  ipfeaptus  efthomincm  ab  abfceflu  laborare.flucnteenim  (aioni 
ne  -  8C  materia  fimul  quae  abfceflum  inducere  debebat ,  ab  ipfo  liberat ,  8C  ideo  refte 
Philotheus  dicit,  »  vA»  «/«  ti.  w:to  ■7tl;^isa  «Trifiums  yin-m  ts 

<!kiueT&' .  ideft ,  In  partes  diuifa  emm  materia  fuperius  SC  inferius  uelociffime  folutio 
morbi  fit. 

K<k-!rcuiv  TtcyuTi.vi-m..  ideft.  Et  breui admodum  foluitur.]  Vel  ualdedto liberatur 
hic  aeger  ab  abfceflibus.  Intelligentes  uel  fi  fiat  etiam  fluxus  ianguinis  narium  cum  illa 
urina ,  uel  per  folum  fluxum  fanguinis  ex  naribus  ualde  cito  liberatur ,  SC  citius  quam 
per  urinam.quia  pluri  tempore  indigemus  fi  materia  per  urinam  expurgemr.cum  uero 
natiira  frequenter  per  oppofitas  partes  materiae  evacuationem  fimul  non  faciat  ideo 
feorfum  urinas  tales  intellige ,  8C  fluxum  fanguinis  narium  feorfum .  quamuis  gracus 
contextus  per  particulam  im,  fluxum  ianguinis  narium  cum  urina  tali  continuare  m> 
deatur,8i;  Theodorus  Gaza  interpretatus  fit,fed  fi  fanguis  quo^ .  ut  fere  notare  uidea/ 
tur,  id  quo^  addendum  efle, 

GALENVS 

DI  C  T  V  M  eft  a  me  etiam  prius  quod  abfceflus  fiunt  ad  articulos  his  qui  in  eis  Ia/ 
borem  pafli  funt,  ST  quibus  quoms  modo  in  morbo  articuli  laiTati  funt,  K  prate/ 
rea  in  quibufcunc^  craflbrum  humoru  multitudo  longo  tempore  perdurauerit.  Si  ita<^ 
natura  ualuerit  per  urinam  expurgare  corpus,aegcr  ab  abfceflu  liberattir,humorem  ad 
articulos  decubiturum  per  ueficam  euacuans.  Satis  autem  habuit  laboriofarum  febri>i 
um  ueluti  in  quodam  exemplo  meminifle,  quae  initium  ad  urinam  motioms  in  die  indi 
ceaccipiutHisemmlaboriofishocinefr,  quod  cito  abfceflus faciuntnoexpedatibus, 
utalif,tempus  proIixius.His  uero  ipfis,8C  iuxta  aurem  fieri  abfcelfus  cofueuere,fieufl' 
alijs  prolixioribus  multitudo  plus  ad  inferiora  decumbit. Quibus  igitur  caliditas  maior 
magis  materiam  fubleuauit,uel  fanguinis  profluuiu  patiutur,aut  parotidas,  ideft  iuxta 
aure?  abfceflTus  habent .  Quod  autem  folutio  haec  ocior  fit  altera  per  urinas,non  opor/ 
tet  dicere,  quare  in  ipiaadiecit  Hippocrates  .Et  breui  admodum  folutio  fit,  altera 
quae  fit  per  urinas  euacuatione  plures  exigente  dies .  Quod  autem  quarto  die  dicitur, 
pro  exemplo  pofitum  eft.Te  uero  oportet  transferre  ad  omnes  dies  alios  quicOtf  funt 
contempIabiles,6C  iudicatortj, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, ex  quot  poflimus  pracnofeere, quando  abfceflus  adarticu 
los  fieri  dcbet.pracnofcitur,quia  articuli  aliquid  paflt  funt.praenofcitur,quia  aliquo  mo 
do  inmorbo  laflati  funt.praenofcinn',quia  multi  humores  longo  tempore  perdurarunt. 
Quod  legitur.  Articuli  laflati  funt,Gr«;ce  habetyr,^  n  rive  ajwoK/t  n  ideft, 

Inmorbo  laflati  iunt,8f  nonadeft  particula  ilia  articuli,  nec  poni  debet,  quia  polita  eft 
in  prima  caufatfed  inteliigi  debet  de  ipfis  uiris,qui  in  morbis  effetSi  fint  Isufi  quomodo 
cun(5.tamen  antiquus  nofter  contextus  habet,«^8f  «if,fed  confoflus  eft. 

S  E  C  V  N  D  o  docet.  Si  natura  per  lirinam  humores  expurgare  poterit,  quod  ab  ab/ 
fcefluliberabit. 

TERTIO  laboriofarum  febrium  exemplum  pofuiflTe  uult ,  quia  hse  febres  hocha/ 

bent,quodabfceflus  cito  faciunt, Kpotiflimupoftaures.Sicutiprolixioresadinfernas 

partes  potiflimum  faciunt  ut  hinc  uideas  quod  per  laboriofas  febres  uehementes  Intel 
ligit.SC  tu  potiflimum  illas  intellige  quat  fiunUaliquam  laflitudinem  ex  his  quas  fuperi 
us  nominauimus  infequentes.K  in  fecundo  libro  ubi  dicebat,ipontaneos  labores  mor 
bosprsdicere,8f  in  Aphorifino  trigefimoprimo  huius  quartilibri. 

Clv  arto  Galenus  docet,  Si  in  his,  in  quibus  labores  fieri  debet,  caliditas  maior 
fit,  tuncmateriafubleuatur,&neceflarium^,  uelparoridas,  ideft  abfceflus  poftau/ 
res ,  fieri,  uel  profluuium  fanguims  narium:  &  hic  ianguis  exiens  ab  abfceflibus  Ifljc/ 
rat,qm'  fierent. 

CLV I N  T  o  coparat  folutionem  8C liberationem  ab  abfceflibus  per  urinam,illi  quse 
fit  per  fluxum  ianguims  narium.nam  haec  liberatio  a  fluxu  ianguinis  narium  ocyor  efc 
quod  id  fit, non  eft  opus  probare  uel  declarare ,  quia  ex  fe  manifeftiflimum  eft ,  81  in 
quotidiana  experientia  habetur. 


AfHOmSMVS  LXXmi  7*5; 

Dau<?  Galenus  docttdicfhim  efle,  quarto  dte,uthoc  cUe  tanquS  exanpio  uteretur, 
tum  per  ipfum,otnnem  iudicatorium  diem  intelligit,per  quem  de  alio  die  iudicium  da 
re  pofTumus,  Vnde  omnes  dies  contemplabiles  uel  iudicatorios  per  quartum  diem  iiv. 
telligimus. 

APHORISMVS  tXXV 

^Ifanguinem)autpusmmgat,autrenum,autueGe*exuIcerationemfignifica«. 

BRASAVOLVS 

1 N  urims  fanmiis  nonnunquam,nonnunquam  pus  exit.Quicquid  horum  tibi  prae/ 
lentetur, iuAca  ftatim,uel  in  uefica,ud  in  renibus  exulcerationem  fatSam  efle,  quia  pus 
Si  6nguis  fine  ulceratione  exire  non  poliunt ,  exulceratio  autem  eft  in  partibus  a  qui/ 
bus  urina  fluit,  quae  limt  renes,  8i  uefiea.  j 

a(’iZtj<«E.ideft,Sifanguine.}  Sanguisenoflrocorporetribusmodis  folum exirepo/ 
teft,autper  fia<Sa  uena,aut  per  uen  j  caput  quod  aperiatur,aut  per  refiidatione. Si  quis 
fanguine  minxerit,  necefle  m  e  partibus  fluere,  i  quibus  urina  prouenit.  urina  aut  a  ieco 
teprouem't(ut  ab  hac  parteincipiamus,a:  no  a  toto  corpore)S  rembus,a  ueflca,8C  a  pe 
ne.eadem  ratione  8£  fanguis  qui  per  urinam  emittitur,!»  iecore,renibus,uefica,Kpene 
prouenirepoteft.tmde  hic  Ormafius  dubitat,  cS  fintquatuor  locaper  quz  urina  deduci 
tur,cur  duo  tantum  ab  Hippocrate  numerentur,renes,K  uefica,SC duopfztereantur, 
iecur,K  penis,Relpondet,ideo  Hippocrates  media  loca  imminauit,ut  exneina  intelli 
gd-es.  Adrem  igitur, fanguineper  urina  exeOlte,necefle  e(t  aut  in  uno  horum  membro 
riim  fiada  efle  uenam ,  aut  os  uenz  apertu,  aut  fanguine  refudare.hgc  aut  fieri  polTunt 
idj  extrinfecis  caulis  Si  ab  intrinrecis,ut  ab  i<Su,SCpercuiri6e,a  cafu,  kpoturei  ueneno 
rz,utrunt  cantharides, hzc  omnia  harum  partium  uenas  confringere  polTunt,  8^  exui/ 
cerare .  Si  uero  a  caulis  intrinfecis ,  hac  pofllmt  efle  plures,ab  Aerio  una  caufa  ponitur 
capite  tririo  libri  decimi, quz  eft  per  quofdam  circuitus,K  per  modum  crifis,licuti  fan 
guisper  haemorrhoidas  etiam  expellitur:&  fi  prohibeatur,  hic  hydropem  inducere  fo/ 
ltt,&  on)maalia,qujhfmotrhoidarum  fupprelfionem  fequuntur:8C  hicmodus  eriam 
dPaulo  tangitur  capite  quadragefimoquinto  quarti  libri.ded  hi  per  huc  midte  potius  le 
iBrtie  fenriunt,8C  ipfis  prodeft.  hoc  aut  prouenit,  uel  quia  multo  fanguine  ab  undet,  uel 
qiiiatnembru  aUquod  ipfis  abfcifum  fuerit.^propterea  nutrimenta  quod  ad  ipfum  trani/ 
mitti  deberet, amplius  non  tranfmittitur,8Cconfequenterfa (fla  inuenis  congregatione 
per  uiamcrifis  ad  urinjuias  tranfmittituriquamuis  quandoc};  ad  anum,quandocp  adna 
r«  tranfmitri  etia  poffiuReligiofam  tiirginem  curaui,qux  lingulis  menfibus  fanguinis 
ini(!lahabebat,8f  illimenfes  defecerat,  expurgabatur  autperurinam,  quiafolumdum 
mingebat  exibat  fan^is,aliter  uero  no  exibat,qu*  K nuc  uiuit,K  integra  fanitate  fi-ui 
tur,undeper  uram  erilis  effepoteft,  uel  fimpliciter  ex  multo  fanguine, quia  plems  uems 
in  ipfis  corineri  no  poteft,fed  per  uenas  refudat,aut  uenaru  ora  aperiuntur,  aut  uis  cor 
potis  ut  deoneret  fe, fanguine  per  emulgentes  uenas  fimul  cu  aquofitate  tranlmines,  e/ 
mittituel  fimpliciter  hoc  corpus  multo  fan^ine  no  abundat,  fed  ex  accideti  abun(let, 
quia  nienibra  aliquod  amiferit,propterea  illius  mebri  nutrimenta  deficiat,ideo  fanguis 
accumuletur, Sf  exaceruatus  natura  ad  expellenda  cogat.  Alia  caufa  poteft  efle  ex  iplb 
fanguine,qui  adeo  biliofus  fit  St  tenuis,  ut  refudet ,  uel  ora  uenaru  aperiat, uel  frangat. 
Alia  caufa  poteft  efle  ex  iecoris,8f  renS  imbecillitate, qux  ftnguirieab  aquofitate  lepa 
tareno  poflit  ideo  faiiguis  ipfe  fimul  cu  urma  exit  •  Alia  caufa  ea  efle  potdl,  qu*  in  A/ 
phorilmo  dicinir,8t  aGaleno  SCaPaulo  praccitatus  locis  refertur,SCb  Galeno  li,^to 
De  locis  affeiflis  ca,  tertioiquando  in  iecore  pr  jfertim  in  gibbo,aut  in  renibus.aut  in  re 
liS  canaIibus,aut  inuefica, aut  in  pene  exulceratio  fatfla  fit .  Per  hjc  uero  (iiftinguStur, 
3^0  exiecoris  exulceratioefiat,iniecore  dolor  perfentinir,8C  tulficula  qu^-da  ficca  a/ 
deltifi  uero  ex  renibus,aut  renu  uijs,  dolores  in  illis  locis  fentiuntimln  renibus  aut.funt 
miiwres,  quia  minorem  fenfum  renes  habent.  St  fanguis  eft  ualde  urinz  mixtus, quia 
,  ptfloi^nqua  uiam  uemt.  Si  uao  ex  exulceratione  ueficz,  circa  uefica  d(jlor  fentitu^ 
'pp  ■  3  St  circa 


:  t,  I  B  R  I  0_V  ARTI 

8fdrcaped:en,&'eftmmusurina:mixtus.hocaatmt«lIigcndo,quandocraffus£ft,qtia 

quando  tenuis  eft, urina  tingit  ut  id  difcerni  n5  pofflt,  tamen  ut  plutimS  eft  craflusmu^ 
fanguis  quando  extra  uenas  etiam  per  teporis  modicu  fuerit  inaaflefdt .  SC  in  globos 
c6formatur,nifi  ftatim  mingatur. Qiiando  aut  a  pene  prouerut,doIor  in  pene  eft, Kpri 
ufquam  urina  exeat,  exit  fanguis.Hac  uao  funt  omnes  caufae  midlus  f^uinis,  ex  quv 
biis  unam  folam  profecutus  eft  Hippocrates,  fdlicet  harum  partium  exulcerarionm- 
H  TTvty  »ft  j-ideft ,  Vel  pus  mingat.]  Vnde  uel  fit  fanguis,  qui  rupto  abfceflii  exeat, 
iiel  pus  facSumjper  naturalem  caloreiri  agentem  inillianfanguinem,  fempi 

t£v  nipfuy  h  xvs^us  Uxumy  m/iiuni.idefl,Remm,ud  ucficac  exulceratione  ligni 
ficat.]  Pus  autc  quod  per  ueficam  exit,poteft  eti5  ex  abfceflu  lateralis  morbi  exire  r8C 
ad  uefica  teridere,ut  in  libro  De  lods  affedis  a  Galeno  tdocemur,  Sc  eCCe  poteft  ex  ub 
ede  gibbae  partis  iecoris.haecabAetio  SCPaulopraccitatis  lods  loi^ius  traduntur,  S£ 
a  Galeno,(exto  libro  De  locis  affetSis  capite  tertio, ubi  cu  dixerat, exire  quando^  pu^ 
«c3  urina,addit,quando<5  exire  fangUine,quod  erofi  iam  ulceris  indidum  eft.  imde  Ori 
bafius  hic  dicit.ianguis  quidem  exrupturafiqpus  autem  ex  exulcerationetTame  quia 
tu  quaerere  polies,  cn  in  urinis  pituitofa  materia  quandoqjdefcendat,  quae  cupurefimi 
litudinem  habet, quj  differentia  eft  interpituitofam  materiam  SC  alia  aaffiora  in  urinis 
contenta, &  pus  iplumfRelpondemus,  AduariS  libro  lecundo  Deiudidjs  urinarfi  ca 
pite  tertio  tibi  fatisfadu  ire.nam  dicit,  qinn  etiainterda  accidit,  ut  eiufmodi  mucofa  de/ 
tenta  in  membris  ufinarijs, homini  dolorem  non  parum  afferant,  cuius  urinae  contenta 
irifpeda  fimilia  feceris  fanid:  fcd  differut  ab  ea,  qua  nec  male  olet,  &  qua  multu  funt  ui 
fcida.ftnies  uero  quadS  quotp  uilcofitate  habes  diftat  a  uifeofitate,  quae  in  humore  cm 
do  memorato  infiftit.Cognofcitur  etia  fanies,eo  quod  praeceffit  in  loco  doter ,  quodtj; 
cotingitfanguinemingi,atq;  fanicspofitafuper  carbonibus  grauiteroIet.HfcAifluari 
us,ex  quibus  jpuris  differentia,  SC  pituitoforninurinacotentornexcerperefacilepotesi 
S  ed  alicui  forte  mirn  uidebitur,  cu  tot  califj  puris  &  fanguinis  midtis  flnt,hae  folun» 
ab  Hippocrate  numeretur.  Refpondemus,ex  altjs  caufis  rarius  aduemre,&C  quando 
ex  ailij  s  partibus  fit, in  illis  Igfione  8C  dolore  perfentiri,nifi  fit  per  modum  erilis .  Vnde  8£ 
Hippocrates  in  libroDe  hominis  nattira,in  fine  illius  partis,  ubi  de  uenarunatura  fer/ 
monemhabet,iMuit,fi  urina:  cruentae  fimt,  in  uenisuitiSeft,acgenusiritifnon,expI& 
cat,  quia  multa  effe  polTimt  •  uel  non  erat  conueniens,eum  authore,  qui  fucdnda  qiiz/ 
dam  traditurus-erat, omnia  ad  amuffim  explicare.  Philotheus,ex  hoc  uerfao  aft!f,ideft 
mingat, aphorilmo lentum  condonat,inquiens,«?rii/!!jt»,  «TrtjfXTain. cSs>i*ytrmc^ 

■jjpsf  «yij/xs  ijKxuay  auitcuva.-jjS) yif  t 

rie  «it«  nS  irivxf/ii^  y 

rxeiuy  2SX  yivii^'JtK«xair<yi  nSa»  iftoTi  y-xySsas  -ffr* «*]>«(/, 

ideft  ftces  mingit,  eos  reprehendit]  qui  dicunt,  ex  abfceflti  fado  in  iecore,ueI  in  aliapar 
te  urinas  deferri .  Inillo  quidem  in  uno  die  uel  duobus  uel  tribus  purgatur, Kno  ampli 
us.hoc  autem  longa  temporis  produdiohe  purgari  exulcaatione  fignificat .  nam  ulce 
re  exedente  uala  quaedam  corroduntur,K  fimul  pus  euacuatur,8t  fanguis.ficuti  in  dy/ 
fenteriam  patientib  iis  fitpropter  quid  autem  ureterarum  non  mcmimtf  hoc  enim  K  in 
ipfis  fit-quonia  extremitatum  mentionem fadens, fimul  accipeSimedia.  Celfus  ca/ 
pite  feptimo  lecundi  hbri  himc  aphorilmum  ad  tierbum  refert  inquiens.  At  fi  fanguis, 
aut  piis  in  lirina  eft ,  ud  uefica  uel  renes  exulcerati  funt, 

G  A  L  E  N  V  s 

SI  V  E  in  rembus,fiuein  uefica  ulcus  fat^m  fuerit,  fi  quidem  in  ualealiquo  effatu  di 

gnoconftiterit,8iC  praecipue  cum  aliqua  exefione,languinisexCTetio  cofequitur,fi/ 

ne  hoc  aut  puris  tantumpdo.  Contingit  aut  fado  ulcere  in  aliquo  urinas  meatu5,K  pus, 
8i‘ftnguis  per  urinam exeat-Hi  uero  renes,ac  ueficam  interiacent,8C  oportet,hos  illis  - 
fubaudire.Exulcerantur  autem  magna  expartehis  qui  in  renibus  lapidem  habdmea/ 
tus  urinartj,  quando  a  lapitje  aliquo  acuto,  aut  admodualpero  in  ipfis  interfepto  exeo/ 
tiantur.  Vlcera  autem  fi  in  pene  fiant,  etia  fine  urinis  Si  pus  cxit,8C  fanguis. Exit  amem 
K  fimul  cum  urinis  aliquando  pus  difrupto  abforiTuin  aliquo  alioruijilocorii . 


•  .  ■  APHORISH  V.S  .  tXXr  •  ■  ?1? 

plures  expofitoR!  alteram  fcriptiirain  magis  probarunt  m  qua  confim<ft[6,fe,fCTib£/ 
lurih  hunc  modum,  Si  fan^iinem.&pus  mmxerit,renum,aut  ueficg  ulcerationem  li/ 
«lificat.  quali  altero  folo.fcilicetpure, per  loca  urina:  exeunte  fieri  poffit,  ut  fit  fignum 
nonmedo  renum, uel  ueficae  exulceratae, fed  etiam  alicuius  partium  fuperiorum.Forte 
igitur  bC  hi  aliquid  dicunt-Forte  autem  bC  uerbum, mingat,  quod  aliud  oftcndit,  quam 
minxerit, in  feipfo  continet  diftindlionem.Neqj  emm  idem  eft,  uel  ita  dicere,fi  fanguF 
nem  Kpns  mingat, uel  illo  modo.  Si  fanguinem  ST  pus  minxerit. In  uno  enim,uel  duo 
bus,uel  tribus  diebus  potuit  minxifle  pus  diTrupto  abfceflu  ad  utinf  inftrumenta.  Mid 
tis  autem  diebus,ac  menribus,ubi  hocfadum  luerit, renum, aut  ueficae  exulceratio  fi/ 
gnificatur-Quod  autem  ipforum  magis,K  dolor  diftinguit  qui  in  differentibus  accidit 
focis,6i;  ea  quae  cum  urinis  excernuntur,  de  quibus  deinceps  loquetur,  SC  quidem  de 
uriniuijs  meatibus  eadem  eft  ratio  • 

BRASAVOLVS 

t  RiM  0  Galenus  hunc  Aphorirmumnonfolumadrenes,K  ueficam  ampliat,  fed 
edam  ad  omnem  amplum  meatum  ex  hisper  quos  exit  urina.meatus  autem  praeter  re/ 
pes,8t  ueficam,  ureteres  funt,  SC  penis,  unde  per  renes  bC  ueficam  omnes  alios  meatus 
fubintelligere  oportet. 

s  E  C  V  N  0  O  docet,habentibus  lapidemrenibus,urinariOs  meatus  exulcerari,ideO 
!t  uafls  urinarijs  fanguis,8C  pus  tunc  exinquando  autem  in  pene  ulcera  funt,  etiam  fine 
urina  fanguiSySt  pus  exeunt. (>iare  haec  eft  differentia. t?men  bC  pus,  bC  fanguis  exeiSt 
abfceffii  in  aliquo  fuperiorum  locorum  difrupto. 

Quod  lcgitur,in  aliquo  aliorum  locorum,codem modo  a  noftroanriquo  contexui 
legebatur,lcilicet  5?  «w  icMsit,  illa  particula  obelo  confolTa  8C 

iius  loco  fcriptiimcll  «r»,  bC  contextus  Aldinus  habet  icrWjUt  fenfumfaciat,in  quodS 
fuperiorumlocorum.Noscp  putamus  legendum  efle  (cr«,  ideft, Superiorum,  quamuis 
nihil  impediret  legi  icMutiyjideftjaliorumiquia  uelicanon  eft  fuperior  ad  ureteras:  tame 
quia  ueficaeft  fuperior  ad  penem,  bC  reites  fupaiores  ad  ureteras,  magis  probo,  utar» 
I^tur,quam 

TE  R  T I  o,  quofdam  expoCtores  copuIauuelegilTe  oftedit,fifangirine,8f  pus.quia 
unum  ex  his  folum  a  partibus  fiperioribus  prouenire  poteft.  Qtios  Galenus  non  re/ 
prehendit,immo  iplbs  mediocriter  laudat, 

A  R  T  o  Galenus  innuere uidetur  quod  in  uerbo  nYtu,  ideft,  mingat, fitfadlafo 
lutio.nam  differunt  dicere  sgiti,  ideft, mingat,&  «<rii,ideft,minxerit.nam  unum  figni 
ficat  deprxfenti,ac  aliud  de  prteterito,a:  unum  figmficat  per  multos  dies  melis  per/ 
feuerantiatn.tamen  quia  pemtus  uerum  non  eft,quod  haec  uerborum  tempora,ifta  prte 
fe  ferant,propterea  Galenus  dicebat,  ita  forte  dici  polle.  At  non  afferebat,  ita  determi/ 
nate  dicendum  elTe. 

Deni(5Galenusdubitat,cumrenumKuelicscexulcerationemfigm'ficet,quod  ho/ 
«um  ma^s  fignificabitCRefpodet,  dolorem  qui  in  illis  partib  us  fit,  qua:  diuerfa  funt  di/ 
ftinguCTe,immo  &  illa  qua:  per  minam  exeunt,  diftin^uunt:qua:  autem  haec  fint,pofte 
^“hlnSietiam de  urinarijs  meatibus,idyi,pene8t  ureteribus  quaefiueris,  cade 
tabo  eft,quoniam  dolor  in  illis  parribus,8C  exeuntia  offendunt.  ^ 

0?°^  ltg>tur,Qiiod  autem  iplbru  magis,  Grsece  habetur  A  tiiTSy 

lOeftjUtrum  autem  ipforum  magis. 

APHORI.SHVS  LXXVI 

QVibus  in  urina  crafTa  exi{lente,caruncula:  paruf  ,aut  ueluti  capilli  una  rxeut* 
his  a  renibus  excernitur. 

BRASAVOLVS 

Q.V  I  «flam  urinam  mingunt,  in  qua  paruae  fint  carnes,  aut  limul  cum  paruis  car¬ 
neus,  uel  etiam  feorfum  ueluti  capilli  cxeantj  arenibus  excernuntur,  nempe  nullus 
PP  +  eftalter 


•ji»  LIBR.I  QJARTI 

cft  Aliter  Tocus.a  quo  canmculsciilsc,  uel  quaedam  in  canmcuIarS  formapronaiireBofc 

(int,quam  a  renibu*,qui  in  minimas  pa«es  fra<5i,in  qu|da,quar  funt  derenum  fublhn 

tiarefoluuntur-C;q>illiautem,autaliquaincapillorummodum,abalioprouenir«non 

poflunt,quamdrenibus,in^iiibusgenorantur. 

inimetv  ^  iw  5gu  mijt»  «m,  id(fl.  Quibus  in  urina  trafla  exiftente.]  Galenus  per 
crailam  urinaramedioae  intell^'t]quaere^e(^  tenuioris  CTaiIauocatur,&hoc  qnan 
do  cum  urina  carunculae  exierinttfed  cum  exeunt  ueluti  capilli,  nihil  rrfert  an  crafla 

fitan  tenuior  urina.unde  Galenus  Aphoriiinumhocmodo  exponendum  effeiudicat. 

Qiubus  in  urina  aai&,id^quacnoneft  tenuis,8CPhiloiheus  Galeni  fententiam  imi/ 
mur  inquiens,5|>or  (finy  tuiiS  -n  ^^oiifvoijrAtafoy. 

•iSmyoif-rn^  (fvay  ittacii «j/,  jigii  fSr'^  At^-m Ji ah 

7nt;(v,  At^^TTXt  ideft,  urinam  crailam  hic  fecundum  naturam  uocat,  tenuem  prae/ 

tet  naturam  illi  comparans,  hoc  enim  quod  medium  fecundum  naturam^,  ad  tenue 
quidem  comparatum  aaflum  dicltur:adcraflum  uero  tenueriuncipatur- 

ideft,caruncu!separuae.]  deqmbus Galenusnbnmodohic>fedK  in 

fexto  D  e  locis  affedhs  libro  capitetertio  diflmt.inquiensjed  efficaciffima  ulceratorS 
renum  conieeSuraeft,!!  cum  urina  exiguj  quaeda  carunculae  excetnantur,utpote  quas 
renum  edenti*  partes,easq(  ob  uehementem  ulceris  erofionem  auulfas  ede  conftat. un 
de  non  folum  docet  hoc  loco  Galenus  ederenum  fubftantia  partes,fed  prfterea  addit 
quid  pradicere  debeamus, fcilicet  malum,  quia  lignidcatur  uehemes  ulcus  iti  renibus, 
cuius  uiolentia  renum  partes  euell5tur,&  cum  urina  exeunt.Atneputes  quod  finthu 
fta  carnium  notatu  digna,  fed  ex%ua  funt,Si  p3rua,ideo  non  ab  re  ab  Hippoaate 
«i«,ideftjcaruncul*nunapantur,tamen  quia  quandom  fanguinis  fruftula  cum  lirina 
exeunt, proptereahocmodo.cognofcuntur,qniacumelt  ex  iubftantiarenum,eft  caro, 
non  fanguis  coagulatus,8f  cum  dolorerenum  infertur,  quodopus  no  eftin  coagulato 
fahguine  exeute  contingere.Eft  aut  morbus  fere  incurabilis,  ut  Aetius  libro  undecimo 
capite  decimoodauo  docet, 8C  Paulus  Aegineta  libro  tertio  capite  quadragefimoquin 
to  difFerentiam  ponere  ftatuens  inter  renum  exulcerationS,  atqp  uefle*  inquit,  quando 
renes  exulcerati  funt, exiguas  carunculas  nonnunqiiam  cum  urina  exire.  8C  non  ab  re 
Paidus  dicit  nonnunquam  exire,qma  non  eft  opus  etiam  fl  Imt  exulcerati  renes, quod 
femper  exeant,  fedbene  e  contrario,quoties  caruncul*  exeunt,  renes  exulcerati  funt 
tamen  renum  ulceris  alia  figna  ede  conftat,  h*c  uidelicetidolor  cum  quadam  grauita/ 
te  df  cum  lumbos  aeberrime  utxat,8c  citra  impedimentum  emingunt,  atque  cum  lo.» 
tio  pus  aliquando  emittitur,  fed  de  hac  re  Aetius  diffiiliusbC  elucubratius  tradareuia 
detur  quam  Paulus.  Tu  hos  authores  in  prxeitatis  locis  confule,  ne  Paulum,  K  Ae> 
tium  integros  adducere  cogamur.  Ab  hoc  tamen  Aetij  ligno  enumerado  abftinere  non 
decreuimus,  quoniam  K  ueridimum  eft  indicium, dolorem  hunc  pul&tilem  ederetro 
iuxta  primum  dorC  uentriculum,  8C  paululum  fiipra  fpurias  coftas  diftenditur.  At  ex 
pene  in  quo  iit  abfcedus;  8f  poftea  exulceratiSfiat,  ueluti  caruncul*  exire  rion  pof- 
funt,quia  caro  alterius  generis  eft,  quam  illa  renum,  etiam,  difeemerentur,  ex  nijs, 

qil*  aprxcftatis  authoribus  ^ertim  defaipta  funt.Philotheus  etiam  hic  dcit,  twstw 

ih  •»  41  vnr,  i/IiSei;  onXfguiw:  ir  «S^.ajtTOABXfrn  <iE  -i»  TmSot  Brary  leit  n<pfn}, 

.8(So  Sf  tUKgi  cdfxict  liuteirfratjawij  cfofloBW  mtJiSnf , 

(taT©*  viijf  «ifj-vOTo  JtvrKfKoicc!  «««s  »«»?.  ideft.  Si  igitur  urina  fecundum 

turam  fit,  manifeftu  eft,  quod  iecur  robuftum  fit.Reliqltu  eft  paflionem  ede  in  renibus, 
K  tanquam  parup  caruncul  j  fecernuntiir,  quas  nonuili  orobeas  uocant,fangiiine  aaO 
'  fo  in  rembus  fupra  modum' adato,  uel  adi^,  a  calida  temperatura  illic  exiftente. 

(  .»S<ri^ipt^i{<Tutii|S^';fi'7<io.ideft,uel  tanquam  capilli  ima  exciit.]  Hippoo-atis  con 

textus  itmuere  uidetur,Kcar5culas,6f  ueluti  capillos  exire,  quiaiierbum 
■7x1, quod  una  exire  figffl'ficat,id  referre  uidetur  tame  cumhxc  fint  duo  diftin<Sa,8t  Ga 
lenus  notet  unum  ab^  alio  accidere  pode,  ut  etiam  in  fexto  De  locis  affedhs  capite  ter 
tio  innuit.propterfafimpliciter  id  uerbS  (nui]^^'}$vTat,  ideft, exeunt  interpretemur,  ut 
Theodorus  facit:K  no,una  exeSqut  Leonicenus.Potius  igitur  Hippocratis  fentainj 
jijeritatemdefendamus,qukn  alicuius  uefbl  purum  SC  integrum  figniflcat3:prxferto 


A  P  H  0  E.  I  S  il  VS  LXXVf  7ip. 

tum  ifl  compofitio*!^  plerimcj  hx  coniun<Siones,uerborum  fignificata  nofi  immiiteti 
Erut  ergo  duo  diftinfe>  8C  qtije  in diuerfis  hominibus,  &Cm  diuafis  temporibus  acaV 
dere  folent,quamuis  8C  fimul  uno  tempore  carunculae  contingere  pofloit,8f  ueluti  ca 
pilIi.TamenCHippocratemin  libroDenaturahominiscotempIemur,  in  illius  panis 
fyie  ubi  de uenarum  natura  fermonem  habet, uelleuidetur  unum  folum  efle  caruncii/ 
Jasrkcapillos.nempe  dicit.  Si  urina  qug  craflaeft,habucritad  effigiem  capillamenti  ca 
riiculas  admoduminittas,figno  eft  uitium  efTeinrenibus,  8C  articularibus-unde  Apho 
rifmi  fenfus  eflfe  uidcreturjUcanmcuIac  in  urinis  fint  capillis  fimiles.Celfus  quo^  Hip 
pocratem  in  hoc  loco  fequi  uidetur-rlam  capite  feptimo  fecudi  libri  hunc  aphorifmum 
[rferthis  uerbiSjfi  htec  (fcilicet  urina)carunculas  quafda  exiguas  quafl  capillos  habet, 
fWficat  fcilicet  renu  exulceratione,  tamen  nos  uidimus  h  jc  duo  diftin(fla,9f  reftum  ca 
lOTCulz  no  funt  aliquo padfo  capillis  limiles,  immo  potius  rotudsj  quas  facile  iiidere 
poteris  quado  tibi  ®ros  fimiles  curare  cotingat, urina  per  linteu  pcrcoIata.Et  Galenus 
ipfekiodiftindia  effenotat,Khic,KinfextoDe  locis  afFedlis  libro  capite  tertio, ubij 
poftea^  de  canmculis  dixerat, quod  magnarenum  exulceratione  fignif5cant,de  capib 
lishscdiciceauero  quae  pilis  fimilia  funt,Hippocrates  quoqj  cu  urinis  excerni  uidit, 
queadmodum  in  Apnorifmis  fcripfit;  ac  ipfi  etiam  uidimus  aliquando,  quae  femipedis 
Iongitukneacquarent,interdaetiam  fjsl6giora,quacnonuncp  adeO  uidebatur  exigua, 
ut  inirarer  quomodo  in  renu  Ipatio  talia  pofTent  confiftere.proinde  probabilius  mihi  ui 
dcbatur,in  uenis  huiufmodi  res  procreari,  ut  ex  his  in  Galeno  diuerfltas  quaedS  uidea/ 
tur,utpote  qui  inpraedi<ffoDelocisafFe(Sis  libro  dicat, in  uenis  haec  capillamenta  pro/ 
creari. K  paulo  poft  addit,  ex  crafla  materia  dC  lenta,  qua  calor  calefecit,  etficcauitqj.in 
uem'sconliftere;tamen dicit  fc  non intelligere longitudinis  ipforu  caufam-At  in  huius 
aphorifmi  comento  dicit  quide  ex  aaHa  materia  fieri,  fed  in  rerabus  Hri,8£  fubftantiam 
quandam  capillis  fimilem  generari,fortc  hic  intclligehdtis  eft  Galenus, ut  derenum  ue 
nis  intelIigat,Knon  in  ipfis  renum  cauitatibus.tamenpoftdimidiahuius  comentatio/ 
«is  partem,  materia  capillos  hos  facientem,in  uenis  ponere  Hidcatur,inquies,In  fjs  igi/ 
tur  quae  funt  ueluti  capilli, femper  urina  eft  crafla,  quum  pituitofa  fubftantia,  quam  ue/ 
nae  aggregarunt, per  renes  expurgetur.Et  ideo  ne  fibi  ipfi  oppofitus  ludeatUr,  dicere  o/ 
portet, quod  intelligit  a  uenis  ortum  habere;fed  deinde  in  renibus  excoquitur.  Si  uero 
caufam  quaefiucris,  cur  adeo  produdi nafcantur,  Galenus  fe  ignorare  fatetur.  Nos  ue/ 
toancaifam  afftgnare  pofftmus,tcntabimus,  non  tamen  nos  ipfos  Galeno  praeferen/ 
tes,  fed  potius,  utalfjs  anfam  excogitandi  condonemus.  Haec  materia  ex  qua  capilli 
fiunt,  crafla  eft, glutinofa,propterca  SiC  refolutionirefiftit,8f  ne  in  cinerem  uerti  pof/ 
ftenam  ft  aquofa  efe,refbluaenir:fi  terreftris,  lapidefceret.  Cum  autem  uenas  exeat, 
8C  renes  ingrediaturicum  glirtinofa  fit,K  a  paruis  uems  in  renu  cauitates  tranfeat,pau/ 
latimtranfit,Siperpartem  poft  partem  ex  renirni  calore  exficcatur,  nec  itabreuifimt, 
quiaglufinofa  materia  ita  facile  non  difiungitur.  Vndeifti  capilli  non  funt  derenum 
fubftSitia,fed  CTaffi  quidam  humores,qui  in  rembus  ita  coquuntur, cum  paulatim  c6/ 
tinui  defcendannNos  multo  aalTiores  uidimus, quam  fint  capilli, Sf  qui  ita  affedi  erSt, 
fanitatireftituti  funt(ut  etiam  Galenus  decapillisSf  hic  dicit,  SiiinlextoDclocisaf/ 
fedis  libro)  illa  propinando  quae  urinam  prouocat;quod  indicium  eft,  non  effe  renum 
exulcerationem,quia  renum  exulceratio  ex  his  quae  urinam  proritant, augetur.IIIe  au/ 
tem  quem  nos  luCtauimus,  per  totam  hyemem  legumina  comederat,  tamen  necp  dolo 
remex  his  capillis  habebat,  necp  aliquod  nocumentum  perlentiebat,led  quandocp  hoc 
uidms  exterritus, ad  me  acceffinputans  ipfe lumbricos  efle.non  erant  multu  crafliores 
capilliSjKerant  albi,  ut  ex  pituitofa  materia  fadiuiderentur.immoKnimcreueredifsi 
mam  uirginem  8C  pudiciflima  Ellconoram  Eftenfem  (cuius  nomen  nunquam  finedi/ 
gna  praefatione  nominandum  eft  )  ctiramus,  8C  in  tifims  ueluti  capilli  uidentur,  qtian/ 
doque  ad  ^ithami  longitudinem  extenfi;  fed  in  huius  uirginis  tirina  cyatho  porius'in/ 
haetmqSCfcaphto,  ^  fint  per  urinae  fubftantialparfi,ipfa<p  in  dies  aperientibus  potioni 
busfumpn's,&exjfcbre,SCexhorS  capillorum  generatione  liberattir.Dehis  uero  capti 
us  haec  a^Philotheo  dicutur,fif  sn!},  </£ 

Mmece  Tif  ^751}  »tif  -Hu/  <}/  mreis  y 

vAlwjtyH 


ffi>  LfBRI  OyARTI 

£A£ii/,)t9a  -nii-A  wa  «?«V  «  ■t&v  u^tiMss  tKx^'pie’m^deR,  Certu  eft  quoj 

tanquam  capilli  albi  excernuntur  caliditate  prscternaturali  exurente  cotentam  iniplis 
renibus  materiam  craflam,  QC  immodice  pituitofam;8C  ob  hoc,8i  ob  renum  forma, Ion 
gi  fecemuntur.Vt  fimul  habeas  capillorum  in  remhus  caufam,  &  longitudims,quani> 
uis  alicui  fortaffls  longitudinis  caula  manca  effe  uideatur.  ’ 

Oribalius  Aphoriimum  exponens,de  capillamentis  folum  uerba  facit,inqufens  ei 

pituita,8C fanguine,aduenientcnaturjicalore,expituitafiunt calculi,  K  exfanguine 
ueluti  capillamenta  in  uafisurinarijs  fiuntpropter  qualitatem  loci,  quemadmodumfo 

gulus  ex  humida  argilla  figuram  aliqua  facit,  SC  ad  i^em  pomr,  &  quod  amefuit  lut& 
lapis  effifcitur.Sednos  ui6'musnon  quidem  ex  fanguine,  fed  ex  purapituita  &(5os  ca» 
piIIos,8i  ita  Galenus  uere cenfet 

T»7foi(np4*7wi'n$f£ii  laae/riaw.ideftjHisarenibusetcemitur.]  Hippocratis  di> 
bgentiam  hic  notato,  qui  non  dixit  exulceratos  renes  fignificari,  quoniam  abfcj  renum 
exulceratione,  capilli  fiuncfed  communiori  loquendi  modo  ufus  dixit,ex  renibus  exv 
re,unum  autem  exit ipCs  ulceratis,fcilicet  carunculae paru3c,aliudfcilicet  ueluti  capib 
li  renibus  non  ulcaatis,Ideo  conueniens  fuit  communiori  uocafaulo  uti. 

GALENVS 

PA  R  V  Aa  quidem  carunculae  renum  fubftantiae  indicia  funt,  qui  uero  uti  capilli, 
nuilo  modorenum.Ne<$  enim  fieri  poteft,ut  ad  talem  fubftantig  formam  ren  difr 
foluatim  Qui  enim  hoc  aiunt  renum  ignorant  naturam,  fed  neque  ittfica  refoluta,  aut 
exefa,ut  quibufdam  uifum  eft, tales  urinae  exeunt.  Sunt  enim  huius  particulae  filorum 
fimiles  magis,  ficuti  K  Hippocrates  paulo  poft,  eas  fquamas  appellat.  Sed  ueritas  ita  fe 
habet,quod  nobis  forte  quadam  faepius  uidere  contigit,  fed  altj  quidam  medici,  quaii^ 
tumuis  in  operibus  artis  multum  exercitati,raro  fe  aiunt  uidifle  urinas  tales.  Vo  eant  au 
tem  medici  hanc  paflloncm  capillitium,  quomam  capillis  fimilia  funt,8C  albis  magis  fi 
milia  apparent,  quae  in  urina  feruntur-  ISIupcr  autem  quidam  talia  corporatam  longa 
mingebat,ut  incredibilis  longitudo  uideretur,nam  quidam  ex  ipfis  ad  dimidium  cubfe 
tum  extendebatur.Hic  uero  toto  fere  anno  qui  anteceflerat  in  ufu  cibario  habuerat  oro 
bum,K  fabam,&  fepiffime  cafeum  tenerum, ac  ficcum,8C  pluribus  alijs,8C  taifa  mitu 
gere  contigit  qui  cibis  craffiorifausuefcebantur.Tali  igitur  humore  in  renibus  tifto  ca 
pillis  fimiles  fubftantiae  gcnerantur,SC  quidem  modus  ipfe  curandi  rationi  quae  de  cau 
fa  habetur atteftatur.  Namabextcnuantifaus,atqueincidentibus  medicinis,adhibito 
etiam  alto  uisSu  humedante  aegri  curantur.  Si  uero  tanta  elTet  exulceratio  renum,  aut 
uefiese,  quod  eorum  fubftantia  diflb!ueretur,non  modo  nihil  ex  talibus  medicims  iuua 
rentinr,fed  fupramodum  iritarentur  Jn  his  ita£p,flcuti  8C  inaltjs  Hippocrates  dignus  eft 
admiratione,eorum  inuentorquaeapluribus  medicis  adhunc  tilij  diem  fuere  ignota. 
Ipfa  quocp  fernionis  diligentia  magnam  habet  admirationem,  cum  dicat  talia  ex  ren* 
bus  cxCerni-  Necg  enim  ficuti  in  prioreaphorifmo  renum  caufatur  exulceratfonem,ita 
8C  nunc  dixit,  uerumfimpliciter  ex  renibus  inquit  excerni;  quemadmodum  fi  aliquo 
mingente  lapidem,  ex  renibus  ipfum  excerni  dicamus,non  quod  fit  pars  fubftantiae  eo/ 
rum.fed  quoniam  in  ipfis  fuam  habuit  confiftentiam.Paruae  igitur  carunculacfubftan/ 
tiacremnn  ulceratarum  partes  exiftunt,qui  uero  ueluti  capilli,  in  renibus  qiudem  cotir 
fiftentiam  accipiunt  ueluti  alij  lapides,non  funt  autem  partes  eorum  fubftmtiac.  Male 
ergo  in  omnibus  exemplaribus  hic  aphorifmusfineparticula,aut,legitur.  Carunculae 
paruac,ueluti  capilliNullo  emm  modo  canmculaeparu%afttmilantur  capillis.  Verum 
'  oportet  inter  uerbum  ParU3e,8C  alterum  Veluti,mediam  poneredidionem  Aut:tan^ 
Hippocrates  non  de  unare,fed  de  duabus  faciat  fuo  fermone  mcntionem,quarumuna 
eft  Carnes  paruae,  altera  uero,  Veluti  capilli.In  his  igitur  qui  funt  ueluti  capilli  fempet 
urina  eft  aafla,  cum  pituitoia  fubftantia  quam  uenac  aggregarunt,  per  renes  expurge- 
tur.In  carimculis  autem  non  eft  necelforium,nunquam  tamen  talem  uidi  renum  diipo/ 
fitionem,fed  quae  fimt  ueluti  caraculac,faEpius  a  me  uiia:  funt  in  illis  febribus  in  qinbuS 
quae  funt  fimilia orobis  fedimina  confpiciuntur,fanguine  craflb  in  renibus,aut  in  he 
pate  exufto.  Non  tamen  tieras  carunculas  imquam  uidi  cum  urina  exeuntes.  Putoigfr 
tur  pofle  confingere,  quod  crafia  urina  ab  iplb  dicatur,  quae  fecundum  naturam  eft  m^ 


APHORISMVS  LXXVI 
d{ocris.Hxc  enim  tenui  quodammodo  opponitur.  Nec^nos  latet  quod  proprix  qui/ 
dem  fecundum  exceflfus  oppofitionesitanominantur;perabuficnem  autem,  ctmedioj 
gC  medioai,  extremorum  nomina  tribuutur,  cum  &r  ad  maxime  craiTum,  tenue,  &  ad 
maxime  tenue, aa(Ium,nominctur.  Qjiod  fi  ita  audiuerimus,fermo  talis  erit.  ^libus 
in  urina  qu*  tenuis  non  efi:  ea  quae  diximus  cxeimt,renum  eft  paflio,fl  uero  urina  fit  te 
nuis,  totum  uenofum  patitur  genus,  eundem  intelletilum  mihi  ludentf  etiam  in  fe/ 
quenri  oftendere  aphorifmo- 

BRASAVOtvs 

P  R I M  o  Galenus  docet, paruas  carunculas  de  renS  fubftantia  efle.  At  ea  qiiac  furit 
ueluti  capilli, de  renum  fubftantia  non  funt;quia  renes  ad  taleiri  fubftatiac  formam  ftoh 
dilfoluuntuTjSf  hi  errant  qui  ia  dicunfcErrantprxterea  qui  ex  uefica  refoluta,&  exefa 
prodire  dicunt.immo,ut  in  fequeti  aphorifmo  uidere  licebit, ea  qttg  ex  uefica  predeutj 
Auamis  potius  alfimilantur. 

^  Quod  legitur,foliorum  fimiles,  GraccC  eft  ac  fi  dicat  foliacea. 

^ C  V N D,p  ftocet  undehapcueluu' capilli proueniant.  harii ex craflis  humoribus. 

Si  glutinofis  fieri  cenfet,  propterea  cafijnkcuiufpiam  refert  qui  longiffimos  capillos  e/  ■ 
inittebathictotofereannoor6bum,fabam,aplenmcpcafeumferierum  ac  durum  co/ 
ihederat,otnnes^  qiri  talia  minxerunt,  cibos  ctaflbs  prius  comederant,  SC  ideo  cralfis 
humoribus  generatis  ad  renes  tran(mittebantur,&  hanc  formam  ut  ueliifi  Capilli  appa 
rcrent,ibi  acquirebant. Quod  uero  ex  craflamateria  generarentirr,  8C non  ex  rchu  ex/ 
uleeratione,ianandi  modus  probare  poteft, quoniam  per  res  extenuantes  atcj^  iriddeu/ 
tes  SCuifluhumedante fanabantur, led  hatc  exulcerationi  obfuifient.ideo  renum  ex/ 
ulceratio  huius  affe(ftiom's,quam  medici  antiqui  capillitilim  appellabat,  caufa  no  erat. 

Quod  legitur,  uocant  autem  medici  hanc  pafiionem  capillitiurii.  non  dicit  medici, 
fedrecentcs.Grteceemmitalegitur,  «sAssi  ■Jf  -n  5iKte,idcft,UocSt 

autem  recentes  hanc  paflronem  capillitium.  Grseci  uocat  8C  Leoriicenus  uer 

bumuerbo  reddens  capillitium  a  capillis  uocauit.GrScci  uero  habent  hoc  nomen  -rpi/ 
j^ixms  fatis  acquiuocum.nam  cum  palpebrae  adeo  pilis  denfgfunt  ut  euellere  cogamur, 
hoc  appellant  ut  apud  P  aulum  uidere  eft  libro  tertio  capite  uigefimofccuil/ 

do. Cum  etiam f  a>j'(t«,ideft,rimain  caluaria  fiat  per  longu,  qua:  infenfibihs  lete  fit.hSd 
appellant  Latini  uero  fcilTuram  capillarem.PaulUs  dicit  multos  mori,  oC  re 

ucra  magis  periculofa  eft  hgc  fdirura,quam  fi  latior  fuerit.  Ariftotelcs  prgterea  libro  pri 
mo  D  c  hiftoria  animaliu  uocat,  cum  mulier  forte  fortuna  pilum  hauferit,  tue 

mamae  uehementiffime  dolent,  8C febrem  fa:pe incidit.  Ariftoteles  putat  pilum  adm^ 
mas  defcendiire.Quod  an  uerum  fi't,nunc  dilputare  non  pergam,  nam  de  hac  re  quic/ 
quid  dici  oporteat  fuo  loco  oftendemus.  Vulgus  hunc  morbum  uocat  Male  de  prlo,a  La 
tinis  pilaris  dicitur.Galenushaccdiciqinueteratis  abfcelTibusob  uarias  humorum  qua 
litates, materia  in  calculum,harena, ligna,  carbones,  amurca,  fecem,fetas  porcinas, 
in  alias  fimiles  formas  conuerti  propterea  aliqui  dicunt  pilum  in  mammis  generarfialrj 
efle  maleficium,fed  curnonfitinnonla<fientibus,fiexhumoribus  ortumhabctf 

Quod  legitur.  Nuper  autem  quidam  talia  corpora  tam  longa  mingebat,  Griece  ha/ 
betur.  tsfa  vicuix  aaiia-ra,  ideft,  Quidam  autem  modo  minm'c 

tm longa  corpora.  Quodfequitur  ut  incredibilis  longitudo  uideretur,  legendum  ot, 
uideatur,  iJHnei, 

Quod  etiam  leg‘tur,In  ufu  cibariohabueratorobum,Gracce legitur, no 
otobum.nam  ita  legit  Aldinus  contextus,8C  ita  nofter  antiquus,  ied  nofter  antiquus  a 
uiro  quodam dodio  corteClus,  obelo  confoflam  habet  particulam  ^lyy-ay^&i  legit  (S^s/ 
yiMuy. 

^odetiam  legitur,EtpIuribus  alijs  taliamingere  cotigiqqui  cibis  craffioribus  Ue/ 
Icebantur.hie  duo  contextus  habentur, unus, quem  Leomeenus  feqUitur,  8C  nofter  an 
^uus  eodem  modo  legit,  aMiou  tfi  TrejiAoit  i^ierxi  cwji&y  ot  Tmjfvyyyat!  t/ 

A(r(«(n(,txlj5lu,7«.Atnofter  antiquus  contextus  corredus  eft,&:  eodem  modo  prteci/ 
“l^iqutinAldino  contextuhabetiUjUSMdaMoidSaTOvns  ««ajKo-iwtrwtjS»  m  -mtttSj/ 

«t  TUnyiitUt 


73i  'LIBRI  C5_VAR  T  I  ’ 

•ne  7m^v/i(inlMiritx<nirtKl}g^liu‘7t,  idcft,8£alij  omnes  quibus  talia  mingere  contfgit,  ci> 
bis  CTaffionbus  uefcebantur.  Nos  hanc  leAonem  magis  probamus,  qi^  praceden/ 
tem;quamuis  fcnfus  ipfi  non  differant. 

^^uod  etwmlegitiff.  Adhibito  etiam  alio  uiduhumedlae.deeftunaparticulasTOf, 

TERTIO  Galenus  Hippocratem  laudat,  qui  multa  muenerit  ab  alijs  non  inueii/ 
ta,8<:  qui in  fermone  diligentiflimus  flierit.naminhoc  loco  dicit, illa  exrembus  excen- 
ni,8C  non  dixit  ut  in  praecedenti  aphorilmp,renes  elle  exulceratosiquia  cum  illa  exeut 
quae  funt  ueluti  capilli, renum  exulceratio  non  fignificatur,  fcdbeneex  rembus  exciit’, 
eodem  autem  modo  hi  capilliin  rembus  funt,  ut  lapidestexeuntes  uero  renum  fubftaa 
tia  non  exit. 

Quod  legitur, eorum  inuetor,qu3e  a  pluribus  medicis  ad  hunc  u%  diem  fuere  igna> 
rata.  Graecus  nofter  contextus  habet,  7«  tattfikicia  itn  Jt  lyiuffySiia  nii 

■my  ix-rpSy  cui-my  Aldinus  contextus  ita  etiam  habebat,  folum  differt,  quia  ia 

fine  legit  l^dl/^ay,  SC  eodem  modo  Leomeenus  in  fuo  contextu  habebat.fed  in  noftro 
'  antiquo  omnia  fere  funt  obelo  confofra,a:  hate  deinde  fupraferipta,  to  «  y-nK-im  mn 
Ix  mitHuy  \yvu:xy^K  m^.iisrSy  ixTfSiy  yjj-ny  ai;,ideft,eoruminuentor,qUae  a  plu/ 

ribus  medicis  luerc,per%na  cognita  ignorata. 

Qiiod  etiam  legitur,  Veluti  alij  lapides,Iegi  debet,  Veluti  &lapides.nam  Graece  dh 
citur,  SiTTPfji  Ksti  01  artai. 

qv.^RTO  docet!^ndamef[eparricula,aut,quaccarunculas,abhisquairfuri> 

po  crates  in  libro  De  natura  humana  idem  faciant  K  non  duo  diuerfa- 
Q_v  I  NT  0  docet,quandoexeunt  ueluti  capilli,  femper  urinam  eflccraflamtfed 
quando  carunculae  exeunt,  urinam  crafsiufculam  efle  non  efl  opus. 

SEXTO  Galenus  fatetur  fe nunquam  uidifle  carunculas  in  ufinis,qu3erenum’par 
tes  eflentlfed  bene  uidit  fimilia  carimcUlis  in  illis  febribus  inquibus  fedimina  brobis  fi 
milia  confpiciuntur.  at  quae  uidit  carunculis  fimilia,  erat  crafliis  ianguis  in  renibus  aut 
'  iniecorc  exuflus ;  meras  uero  carunculas  nunquam  uidit  Galenus,  propterea  inquit, 
Hippocratem  per  urinam  cralIam,medioaem  intellexille,  quaerefpedhi  tentus  crafla 
dicitur,8Crelpe<flucrafraEtenuis.quoniam medium  uni extremo  comparatum,aItcrius 
extremi  uim  habet.propterea  aphorifmi  fentetiam  talem  facit,  Qiiibns  in  urina  cralfa, 
idefl,quae  tenuis  non  elt,prjdi&  exeant,renum  efl  paflto.Si  autem  fit  urina  tenuis,» 
tum  uenofum  genus  patitur, undedicens  quae  tenuis  non  eft,fimul  8C  caruncularii  uiv 
nam,  8^  capillamentorum  intelligit. 

Deni':ginfert,cundemefleintelIetfiSfcquentis  aphorifini,  quantn  fit  de  iffina  crafla.’ 

Qiiod  legitur,  &  quae  funt  fimilia  orobis  fedimina.  legi  debet,  quae  firnt/imilia 

orobisuocatafedimina.  Graece  enimhabetur, 1(501 7«tfKitA»(Ulr«eoj,«5sa/afviiitisKii*»f.; 

Quod  etiamlegitur, Puto  igiturpoflecontingere,quod  crafla  iirinaabiplb  dicatur, 
quae  fecundum  naniram  eflmediocris.  Graece  habetur, fyiyHx  TmyyvSstif 
8J»<Ski  ayirf  «iTiSiao  <ru/i;iti3ooi,7e.HSt‘i^i!>t'ia(/,idefl,Putoigiturpoflecbntingere,quod 

craflTa  urina  ab  ipfo  dicatur  mediocris,  K  fecunda  natura,  ut  facile  uidere  pofiis,  clfe  ahu 

fenfum,  quam  a  Leoniceno  refcratur.In  aliquibus  cotextibus  legitur,8f  non  fetSdum 
natura, quos  tamen  falfos  effeiudico.  immo  efl  fecundum  naturam,  quia  &  mediocris. 

APHORISMVS  lxxvh 

C~^Vfbus  in  urina  crafla, furfurea  quasdam  flmul  exeut, his  ueflea  fcabie  laborati 

BRASAVOLVS. 

C  V  M  urina  aafla  mingitur,»  qua  latae  fquamae  ueluti  furfures  infint,  ueficam  fca/ 
biem  pati  iudicareoportet.nempe  hae  fquamae  ab  alio  membro  decidi  non  poffunt,  $ 
a  ueflea,  quia  nullumembru  talem  nerueam  fubflantiahabet,quaein  ftjuamaseleuari 
p(3ffit.  Scabies  uero  figra'ficat,quia  efl  materia  falfugineaqug  id  fadt,fcilicet  illasfqtra 
mas  eleiiat.immo  ij  quipatiutur,magnu  pruritu  circa  ueflcjpartes  perfentireuidetur. 


APHORISHVS  LXXVir 

Plimils  malo  eSe  tudicat  furfura  in  urims  appara-e  libfo  uigefiffloocfiauo  capite  fexto. 

iHanimv  <j»  V  <  ideft,Qiubus  in  urina  crafla  exiftente.]  Galenus  in 

fine  commenti  procedentis  aphorifmi  inqiut,  urinam  crallam  intelligendam  efle,ut  in 
procedenti  aphoriifflo  intelligebatur.  Ibi  uero  intelligebatur  CTafla,ideffi  mediocris, ip 
}im  ad  ualde  tenuem  comparans .  propterea  exponebat  crallam, ideft  non  taiuem. uiv 
de  8C  a  Philotheo  dicitur,  a-iiiiiwrfoy  ideft  hic  Urina  crafla, 

mediocritatem  fignificat.&  ratio  in  promptu  eft,quia  cum  mina  tenuis  extiteriqnecc^ 
farium  eft  genus  uenoftim  pati.  Recentes  ex  falfa  interpretatione  quodam  inUenire  co 
guntur,quo  abfona  fununam  in  fuis  codicibus  illam  particulam  rntya ,  quo  dalTura 
figmficat,  interpretatam  habent  pingui .  Ideo  coacSi  liint  dicere,  urinam  pinguen^  elie 
nKdiocrem,quia  quod  pingue  cft,c6co<ftum  eft,  ob  debitam  huniidi  aerei  St  untSuofi 
cum  ficco  terreo  commixtionem ,  8C  alia  dicunt,  quo  ad  rem  nihil  feciunt,  ob  pratiam 
unius  uerbi  interpretationem:  quamuis  re  ipia  uera  efle  pofsint; 

<ruu(^fana.  ideft,Furfurea quodam fimul exeunt] Vel fimpliciter,fur/ 
furea  exeunt.  Si  uero  dicamus  fimul,ideft  cum  urina  hoc  furfurea  exeunt  Sunt  autem 
furfurea  quodam  in  fimilitudinem  fquamarum,unde  8C  Galenus  in  principio  libri, De 
locis  affeais,ubi  inter  ulcus  uefico,  8C renum  differenriam  ponit,  &  dicit, differentiam 
effeper  effenrio  proprietatem:nam  fi  ea  quo  cum  urinis  excernutur, lamarum  Ipeciem 
feferunt,in  uefica  ulcus  eft.  Si  uero  carunculis  afsimilentur,  id  erit  in  renibus,  Hocau/ 
tem  loco  Galenus  hunc  aphorifmu  adducit,  in  quo  non  dixit  HippoaateS  efle  ulcus, 
fed  fcabielaborare,tamen  quado  fcabies  adeft,femper  exulcerationem  facitutide  8C  a 
Philotheo  dicitur,  'J-ueixinii  A  lUi  'vMmKv  ?l  Ltlsm!  ifyny.  idcft,Hic 

fcabiem  dicit  multam  uefico  exulcerationem.  In  fexto  etiam  D  e  locis  affeiflis  libro,  ca 
pite  quarto  Galcnus,ubi  inter  ulcus  renum,  uefico  ab  eflentiat  proprietate  differen,- 
tiam  ponit,inquit,  quippe  partes  a  uefica  etiulfo ,  lamis, a  renibus  uero  carunculis  funt 
limiles.In  utrif*  aute  his  proaddudis  Galeni  Ipcis,  Galenus  non  utitur  uocabulo  ■m/ 
•rvfmJix-,  quod  furfurea  figniflcat,fed  utitur  hoc  uocabulo  quodinproce<’ 

denti  aphorifmo  Leonicenus  interpretatus  eft,foliorum  fimiles.  tamen  in  libro  De  lo/ 
eis  affedis  Copus  interpretatur,  lamas,  poffunt  uero  fquamo  ifto  ex  extrinfecis,K  ex 
intrinfecis  caufis  prouenire.ex  extrinfecis,  ut  ex  potu  cantharidum,  quibus  Uefica  ex/ 
toriatur,8f  exeut  ueluti  furfurea,^  partio  lamo.Caufo  uero  intrinfeco  uario  eflepoft 
fimt.Nam  quadoc^  ob  magnam  aduftionem,  quo  in  uems  fit,fuperiores  uenarum  cor 
tices  excoriantur,K  cum  urinis  exeuntiquandoi^  ex  falfis  humoribus,in  meatibus  uri 
tidibus  exiftentibus  fiunt,qui  hos  meatus  excoriant, tanquam  fquamulo  prodeunt, 
ludicant  quotp  recentes,  a  renibus  prodire  pofle,  &  a  uefica  uemunt,  quando  ialfi  hu/ 
mores  uel  acuti  ueficam  petierint ,  Si  eam  in  fuperflcie  adeo  exederint,  ut  paruo  fqua/ 
mulo  commingantur.Et  Oribafio  hic  tefte  in  marafmo.  Si  ethica  febre  fimiliter  fiimf, 
tamen  re  uera  in  ethica  8i  marafino,funt  quodam  pinguia  potius  fupernatantia,quam 
furfurea,  unde  exqirifltius  Aduarius  fecit,  quam  Oribalius,  Si  elegStius  diftinxit  libro 
fecundo  D  e  urinarum  iudicijs  capite  decimo,  ubi  dicit.  Altera  parua  hypoftafis  eft  fur 
fureaflc  uocata, quo  peior  eftprodida,  fcilicet  orobea,  citerior  tamen  eft  prauitatela/ 
mineo.  Apparet  hoc  cum  febris  in  profundis  uafis  infixa  eft.  Illius  memimfle  oportet, 
tiantp  interdum  eft  fignum  folius  uefico  patientis ,  fed  djftinguitur  hoc  etiam  conco/ 
dione,8C  auditate,ac  febre, Si  febris  abfentia.Galenus  autem  inter  contenta  wstsaiS/ 
fili  Si  -TttTVfiiAx  differentiam  facere  non  uidetur.quoniam  in  proaddudis  locis  hunc 
aphorifmumreferens,ubi  hic  dicit  ■TitTViiu/lv,  ideft  ftufureaiibi  refert  ac  fi  dixerit, 

ideft  foliacea, uel  ut  alfj  interpretantur, laminea.Tame  Aduarius  libro  primo 
De  urinarum  differentfjs  capite  quintodecimo  non  paruam  differentiam  facit.  nam(ut 
dcit)  •xnvfdJln^  ideft  furfureo  hypoftafes  funt, quo  indentur  fimiles  fui  furi  bene  mo 
lid  tritici.ho  ita  magno  apparent, ut  uere  furfures  credantur.Qtiamobrem  difcere  ton 
uenit  abeuidenti  rerum  fpecie,quo  hoc  pado  appellantur,ita  ut  non  longius  protraha 
tur  oratio  decens,ac  fi  difceretur  ab  ipfo  pofito  nomine .  Hoc  Aduarius.  poftca  fequi/ 
Wr  ac  fi  de  re  diuerfa  loquatur:  lamineo  uero  hypofbfes  notg  funt  rationi.fpfo  quidem 
lunt  fimiles  laminis,  fed  non  per  longitudinem  (hoc  enim  potius  uidentur  diflimiles  ) 

qq  fed 


754.  LIBRI  Q_VARTI 

fed  fimiles  funt fpecie:  laminas  ucro  nouimiis  appellatas  efle,  qu*  K  longitudinemK  -• 
latitudinem  habent,  non  etiam  euidentem  altitudinem .  In  fecundo  praeterea  libro  De 
iudicijs  urinarum, hypoftafim  furfuream,K  lamineam  tanquam  duas  diftinflas  hypo^ 
ftafes  ponit ,  SC  cum  procedens  febris  pwtes  corporis  folidas  attigerit ,  laminea  ft.  Vt 
autem  A(Suarium,Sf  Galenum  flmul  cocordes  reddamus,fcire  oportet  Galenum  fub 
furfurea  lamineam  intellexilTc ,  fub  laminea  furfuream .  nempe  differenria  non  tft 

nifi  in  maiori,8i.  minori  latitudine, amplitudine.  Si  in  fcabie  uefiese  quandocf  eft  la^ 
tior,  quandoc^  minus  lata,  ex  qua  etiam  fcabie  quandot^  in  forma  furfurum,  quando* 
laminarum  apparent.  At  omnes  furfureae  ab  Hippocrate  htc  uocantur .  Galenus  uero 
modo  appellat  rxnvfMa,  ideftfurfurea,modo  ideftlaminea,uelfolijsfimi 

iia,Imd  SC  ipfe  Adluarius  praecitato  loco,  fcilicet  decimo  capite  fecundi  libri  De  urina 
rum  iudicijs,cimi  edocuerit  furfurea  Si  ex  febre  Si  ex  uefice  fcabie  fieri, Si  deinde  de  la 
mineis  loquatur, docet  Si  haec  fieri  ex  febre,8i  ex  fcabie  ueficae:unde  dicit,fed  qu*  au/ 
dita  funt  de  furfurea  hypoftafi, ea  audienda  fimt  hoc  in  locq.  Aut  enim  totius  corporis 
palfio  exiftimaf,fi  Si  febris  Si  cruditas  adcritiaut  folius  ueficac,  cum  in  homine  non  eft 
febris, Si  in  urina  demoftratur  concodio.ut  hic  intellecSus  aphorilmo  dari  poffit  fecun 
dum  A<ffuarium,8i  debeat.  Qui  febre  carent, Si  urina  fit  mediocris,&:  in  ipfa  appareat 
furfurea, uel  laminea ,  his  uefica  fcabie  laborat ;  quia  furfurea  hypoftafis  uel  laminea, 
quando  non  funt  ex  ueficte  fcabie,  femper  cum  febre  contingunt, Si  ingenti .  Galeni 
uero  non  curat  uel  dixaimus  ■mvfuAa,  ideft  furfurea,  uel  ,  idefl:  laminea. 

Si  fimilis  folioipropterea  quandocg  uno  uocabulo  utitur,  quandocj  alio,  quia  lamte  8£ 
fr  '‘•■.•a  folum  per  magis  Si  minus  differunt. unde  Si  in  praecedenti  aphorilmo  dicebat, 
particulas  ueficae  efle  7nmiiuiAii.SC  ftatim  Hippocratem  in  hoc  aphorifino  referens, di/ 
cit  Hippocratem  in  hoc  aphorifmo  eas  appellare  MmAus ,  ideft  (ut  Leonicenus  inter/ 
pretatur  )fquamas  uel  lamas.In  hac  ucro  neficae  fcabie, ut  Aetius  capite  uigefirnofeco» 
do  libri  undecimi  inquit,  Vefica  fcabit,  his  pruritus  tum  imi  uentris,tum  pedlims  fu<y 
cediqincj  urinis  afperae  Si  furfureae  hypoftafes  deferuntur.  Progrediente  uero  morbo, 
uefica  ra:ulceratur,acccfl'iones<5  ad  ulcera  praeferipts  inducuntur.  NofTe  igitur  operas 
pretium  eft,  quod  non  penitus  curabile  fit  malum :  curandum  tamen  ut  pro  uiribus  le/ 
niatur.  At  Paulus  libro  tertio, capite  quadragefimoquinto,furfureas  hypoftafes  fcabie 
Ueficae  fignificare  dicittfed  fquameas  SC  lamineas  cum  pure  habentes,ueficac  exulcera^, 
rienem  fignificare.Paulus  ommno  ueruth  non  dixiftet,  nifi  addidifleqquod  pus  in  fun 
do  matulae  adelfet ,  quoniam  laminae  SC  fquamae  in  ueficac  fcabie  apparent.  Eft  autem 
ueficae  fcabies,exuIcerationis  principium ;  quum  deinde  magis  exulceratur, ut  uenulae 
quas  habet, difrumpatur,SC  febris  fuperuenit,  atep  exit  pus,SC  circa  pedinem  SC  imum 
uentrem  crefeit  dolor.Trallianus  idem  fentit,SC  omnes  Graeci  authores.Vnde  SC  a  Ph| 
lotheo  dicitur,  uimiji  4^g<a  Sme  >jJ7  Tcouivt  tS  «na/weT©*  tK-TitTi^n  mls  MTiiAAry  &t 
hg  IuiImsk  «KvtSvTta  ovtoc  i(gu  ^  cEtiniAv  ihxutnus  LvstuSi  TmvgiAt  71/. 

tu  (rwjT^  i(i!>  ti(«e<WTO.ideft,ficuti  enim  quum  fit  fcabies  per  totum  eorpus,qugdam 
fquamulac  decidunt,  quemadmodum  a  pifcibusiSC  praefertim  ita  proueniunt  in  magna 
exulceratione  ueficac  furfuracea  quadam  cum  urina  excernuntur. 

.  TsTsoimp  A  Lvsk  4o>e‘«  -  ideft.His  uefica  fcabie  laborat.]  Qiii  illas  fquamulas  uel  lae 
mas,uel  furfurea  fine  febre  habuerint,  SC  in  imo  iientre  atqt  pedbne  pruritus  infit.  Hip' 
pocrates  in  libro  De  hominis  natura, uelle  uidetur  furfurea  no  fi)bfidere,fed  innare, 
ubi  in  fine  illius  partis,  in  qua  de  uenarum  natura  tradat, inquit ,  Si  pura,8C  in  fumma 
Urina  ueluti  furfures  huc  illuctp  innatent,fcire  licet,uefica  fcabie  fubefle.  Celfus  quotfl 
de  furfuribus  loquens,non  dicit  ueficam  fcabie  laborare,nec  ftibfidere;  led  cum  pofue 
rit  malam  efle  urina ,  in  qiia  fubrubra  fubfident,aut  liuida,SC  peiore, in  quafilaquacdS 
tenuia  8C  alba.  Addit, pelilma  exhis,fi  tan^  ex  furfurib,  fadas  nubeculas  repraefentat, 
GALENVS 

Qv  A  N  D  o  urina  tenuis  fuerit  haud  fecundum  naturam  uenae  ie  habent.  Cum  ue 
ro  non  tenuem,  fed  mediocrem  habuerit  fubftantia,in  quo  fignificato  crafla  aed/ 
pere  oportet  hoc  loco,  ea  qu*  fimul  cum  tali  urina  excernutur  circa  renes  aut  ueficam 
paflionem  oftendunt.Cum  enim  ex  uenis  urina  ueniaqin  renibus  autem  percoletur,in 


aphorismvs  txxvit  <f)f 

uefici  uero  aggregetuTjquicquid  in  ea  prgter  nattdatn  apparueritjaut  ileftas.aut  renes, 
aut  ueficam  male  fe  habere  indicabit ,  flcuti  K  nunc  furfurea,  ueficam  fcabie  laborare, 
quando  uense  multum  affedum  habentFauntur  emm  8C  ex  ipfls  aliquandq  furfurea, 
cum  earum  tunica  patitur,  quemadmodum  8C  ueiicae,  uel  cum  fanguis  qui  in  ipfis  con 
tinetur  a  febre  ardente  peruritur .  Aptior  autem  ad  hoc  eft  quicutu^  humor  in  eis  craC- 
fior  exilbtjK  magis  qui  ueluti  fex  fanguims  eft,  quem  folemus  hpmorem  melanchoiv 
cum  nominare.Sicuti  enim  cutis  fiiperflcies  quam  cutem  fuperforem  nominant, in  fca 
bie  lepra,  ztcp  lichenibus  tenue  quid  abtjdt,  quale  quod  ferpentum  feneiftus  nomina/ 
tur:fic  ubi  in  partibus  interioribus  ea  qux  eft  ueluti  cutis  tale  ahquid  patifiir ,  8C  cafu» 
erit  pafs*9*“s  fimilis.hac  ratione  igitur,K  uenat  ipfae,  at^  ueftca  fcabie  l^orarites  fur/ 
fureos  cortices  una  cum  urinis  emittet.  Diftindio  aut  fiet  ex  tenuitate,  ac  crafsitiidin? 
urina, tit  antea  diximus.T enuis  enim  urina  uenas,non  tenuis  aut  ueficS  pati  indic^iri 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,cum  urina  fit  tenuis,uenas  non  efle  fecundum  naturam, 

nifi  is  multum  biberit ,  qui  hanc  tenuem  urinam  h^uerit .  At  fi  urina  adeo  medioais 
fit,ut  uenarum,uel  iecoris  affetSio  non  notetur,  quicquid  per  urinam  excemitur,id  to/ 
tum  uel  fiipra  renes,  uel  fupra  ueficam  dijudicat .  quia  ex  uenis  urina  uenit,pereolatur 
per  renes, « in  uefica  coadunatur,  propterea  opus  eft  fupra  unum  ex  his  tribus  figni^ 
cet,unde  cum  in  uenis  nulla  affe<ftio  fit ,  furfurea  prodeant,  ueficam  fcabie  laborare 
neceffe  eft.  Quod  legitur.  Venae  multum  affeeftum  habentlegi  debet,  Vena  nullum 
sdFedhim  habenttGrace  enim  habetur,  ««p  <a  tpAtCdlr  imSai 

SEC  VNDO  docet,ex  uenis  quandoeg  furfurea  educi,  uel  cum  tunica  uenarumpa 

titur,«  excoriatur,uel  cum  fanguis  qui  eft  in  uenis,  ab  ardente  febre  uritur,fed  atrabi/ 
iarius  humor  ad  exiccandum  cateris  humoribus  aptior  eltEum  uero  intelligo,qui  ^ 
lanquam  fex  fanguinis. 

C^bd  legitur.  Cum  earum  ftmica  patitur,  «u'nS7»;ti7ai/®'(«(^g>5ne9wT©'.' 

idelt^smdocp  cum  earum  tunica  patitur- 
X^od  etiam  legitur,  A  febre  ardente  peruriturjGrace  eft,  voi  wvmtJhvs  iffv/ 
jljirS-.i.ab  ardentis  febris  calore  exiccatur.Ita  habet  contextus  Aldinus,9C  npfter  anti 
quus;fed  nofter  antiquus  corretSus  eft,K  loco  illius  particula  ^,^p»,illa  habet’ 

TERTIO  Galenus  comparationem  fecit  inter  fcabiem  uefica,  8£  alias  fcabies.  Si/ 
citt  emm  irifeabiebus  exterioribus  cutis  fuperfides  aliquid  eminit:ita  in  fcabie  uefica 
aliquid, quod  eft  tanquam  cutis  8C  fuperficies, emittitur .  unde  8C  uena  fcabie  laboran/ 
tes,8£  uefica  tale  quid  emittunt. 

Quod  legitur.  Quam  cutem  fuperioremnomihanttGrace  eft,  nfitsvn  <fi  tuiilwiSs/ 
Nofter  antiquus  contextus  prius  legebat,  uSiAfiuniAa, 

^od  etiam  legitur.  In  fcabie.  Aldinus  contextus,8C  nofter  etiam  antiquus  legimt, 
1^  mt  'lU{«.fed  nofter  antiquus  aliam  le(Sionemhabet,nempel^t 
id  eft,in  fcabierum  fpedebus.SX  non  ab  re, quoniam  inulta  funt  fcwierum  ^edes. 

Dem'cg  Galenus  inter  furfurea  exeuntia  a  uefica,&  a  uem's  differentia  fecit-nam  qua 
Jnefica  exeSt,  cum  me  Aoai  urina  prodire  folencq^  a  uems,  cum  urina  tenm'.  Adde, 
ii  uem's,efte  cum  febre:a  uefica,fine  febreia  uem's,elle  abfcp  pecftmis  pruritu,  6C  imi  uen/ 
lris;b  uefica,cum  pruritu  illarum  partium.tamen  dC  qua  in  uefica  eft  fcabies, difficulter 
fanatur, quum  tamen  urina  ipfa  fcabiem  exteriorem  exiccando  fanare  poffit, 

APHORISMVS  EXXVIIl 

QVicunque  Iponte  (anguinem  mingunt,  his  a  renibus  uenubm  ruptam 
jignificatur. 

BRASAVOLVS 

t^V  1  fanguinem  repente  mingunt,  ab  alio  loco,  quam  a  rembus  prouenire  non  po/ 
teftiideo  quum  languims  mi<Sum  uideris,aliud  coiedlari  non  poteris,quam  m  rembus 
uenulam  ruptam  eife.Philotlieus  ita  hunc  aphorifmu  introducit,  (3  ^■jwS9a  iti®  sretoji 
y  gi;  nif  fiic  hic  de  paffionib.in  renib.contingetibus  dilputaf. 

qq  »  «18(751 


7}fr  LIBRI  QJV  ARTI 

0)®«|  ideftjQuicun»  fponte.]  Hoc  quod  dicitur  Sponte,  dupliciter  i 

Galeno  interpretat  ;uno  modo,idcft  fine  caufa  manifdlaialio  modo  iponte,ideft  rcpen 
te.  Adde  &C  tertium  fignificatum  quod  eft  naturaliter :  fed  hoc  tertium  fignificaffi  cum 
primo  coinddit,  quia  primu  eft  fine  caufa  manifefta,  fcilicet  cxtrinfecaded  ^  ab  intrin 
feca,ideo  naturalis  uidetur.Philotheus  Galenum  fequitur  inquiens,  » 

T»,*  iSfiut  ^  &tix^  r^inf  7«  j*  TOOs^munf. 

^  ^  li/itsiniMiif  sx  ts3  Ttasui/  umToAt.  ideft,Hoc  enim 

quod  A'citur,iff.  rtavitin,  ideft  a  calu,rq)ente  uel  ftatim  figraficatinam  ob  multitudi 
nem  fanguinis  uenulas  intenduntur,  8C  intenfione  diirumpStur  8C  multus  fanguis  mei/ 
tur,in,erofione  autem  paucus.  8C  unde?  uidelicet  no  per  oris  apertionem  fenur,fed  per, 
<radlionem.Ouod  emm  per  oris  apertione  fertur,non  eft  perfedus  fai:^uis,fed  fangui/ 
neum.  Oribalius  hunic  aphorifmum  refert,ac  fi  Hippoaates  duo  ponat,repcte  K  fpon 
te,ita»  dicat, QuicunjJ  repente  8C  iponte,8f  reliqua .  exponiop  hatc  duo  uocabula  di/ 
cens,Repente,eft  fufcitoifponte  autem  ex  natura. Galenus  uerointelligit,  <ponte,idefl 
fubitoiquia  in  nullo  alio  loco  ita  fubito  fracSio  fieri  poteft,ficuti  in  renum  uems.Refert 
uero  Galenus  in  fronte  primi  libri  Delo  cis  affedis,  in  ueficaquandotf  grumos  indu/ 
ci,  ex  fanguine  per  renes  emiflb. 

miMcvgoKn.  ideft.  Sanguinem  mingunt.]  Qui  fcilicet  purus  fit  fanguls,non  multum 

tirin  j  mixtus  .At  midlus  fanguinis  ex  multis  caufis,6«:  extrinfecis  8C  intrinfecis  fieri  po 
teft.Ab  extrinfecistp  caulis  ex  multis  membris,ex  iecore,toto  corpore,rembus,urete< 
ris,uefica,pene.  A  caulis  uero  intrinfecis,ab  tmiuerlb  corpore, quado  fanguis  adeo  co 
piofus  eft, ut  fuperabundet,tunc  ad  iecur  tranimittitur, renes, ueficamiuel  quia  uire» 
iecoris  contentiuac  adeo  imbecilles  funt,ut  fanguinem  non  continentes  emittatur :  uel 
quia  difcretiua  uis  iecoris  eft  imbecillisipropterea  exit  per  uenas  fai^uis  urinj  mixtut 
non  difcretus.Si  uero  fanguis  ob  uenas,uel  ob  imbecillas  iecoris  mres  exeat, urin^plu 
rimum  mixtus  eft,  quando  a  longioribus  partibus  ueniens  multum  comifceturiSi  tan/ 
tO  magis  erit  mixtus,fi  ex  imbecillitate  uirtutis  difcretiuat  exeat,  uel  ex  uefica  exit.  At 
hinc  exire  non  poteft,nifi  fradia  uena,aut  corrofaiquod  repente  non  fit,nec  etiSrepen/ 
te  a  toto  corpore  uenit.  uel  a  iecore.  At  fi  a  renibus  profluat,no  poteft  nifi  ex  uenis  exi/ 
re.  At  quum  fanguis  uenas  exit,aut  eft  quia  os  ueng  apaitur,aut  uena  frangitur, aut  re/ 
fudat  Si  refudat,paucus  eft  fanguis,8C  uix  urinas  tingitSi  ex  apertione  otis  uenx,non 
exit  ena  in  copia,ut  dicit  Galenus.  Sed  paulatim,8C  urina  fit  fubfanguinea,non  autem 
perfede  fanguinea.Ideo  relinquitur, quod  in  hoc  aphorilmo  uense  frafturam  intelliga/ 
mus.  Propterea  addit, 

idefi:,ijs  a  renibus  uenaffl  ruptam  fignifi/ 
cat.]  Intelligentes  quod  fanguis  copiofe  exeat, quod  fit  purus,  quod  fponte,  ideft  repen 
te  fluat.nam  nifi  has  coditiones  aphorilmo  c6donemus,non  efet  opus  intelhgere  hSc 
languinem  a  renibus  profluere, quia  etiam  ab  alijs  partibus  per  urinae  uias  flm’t,fednon 
repente, non  in  copia,non  purus .  Otibafius  caufam  edocere  uolens.cur  iudicadum  fit 
a  renibus  fluere,inquit,Nimir5  quia  uenac  qu*  in  renibus  funt,tenuiores  funt  his  quae 
in  uefica.  Cum  Philotheus  edocuerit, uenam  in  renibus  ruptam  fignificari,  fi  qm's  fan/ 
guinem  minxerit, ut  rationem  reddat,haec  uerba  addit,  &  TrelyjVItWn  fcs  9 
wt  4*  T  «/«srriflrawiiii;,*  'rS>  8JT8(/,»f  eSsp  tU  'vTtiiumi!  ti*l'  tiS  ^ 

BiusTrmvna,o6f/  (/'Sfei/lit  » ijJl  ySpy  j.ii/fTO»iw(/itT©'a£fW*  ideft, Et 

undefuidelicet  a  renibus,8d  non  a  refpiratioms  partibus  uel  nutritiuis,ex  eo  quod  di/ ' 
cit,mingat;hoc  emm  aifiduum  fangmnis  midlum  oftendit  Siue  enim  a  partibus  refci/ 
rationis, fiue  a  nutritiuisobuenulaefracftura  eft,ad  paucum  mingitur,»  ftatim  ceflat' 
Vnde  mamfeftum  eft,  quod  np  per  crononem,fcd  per  fraAonem  fit  limguims  midhii. 
HmpooratesinlibroDenaturahominis,  in  illius  partis  fine,  ubi  de  uenarum  natur» 
difterit,inquit,Si  urinae  cruentae  fint,in  uenis  uitium  eft.  In  hoc  loco  Hippoaates  non 
dicit  a  rembus  prouem're,ied  a  uenis ;  quia  eft  pauca  cruoris  quantitas,8i  quia  repente 
non  fit,  fed  cum  aliquo  tempore. 


GALE/ 


A  P  H  6  B.  I  S  H  V  S  t  X  X  V  i  1 1 


‘fH 


QV  o  D  dici^  fponte,potdl  idem  quod  fine  caufa  exteriori  oftendere :  poteft  SS 
quodliritiif  ruente  nullo'cafii praecedente ,  quales  apparent  ueffca  ulcerata .  Iil 
ip(a  enim  uAam  rumpi  ex  infliienus-.languinis  abudantia,  quemadmodum  in  renibus 
impofsibile.;Netp  enim  per  eius  uenas  fanguis  percolatur,  ledfolum  ferituiri  quan- 
«nmipfi  fuffici^  conmbuituri^raeterea  nei^  uenai  quae  in  uefica  nudae, aut  inftabileS 
natura  fimt.ficuri  quae  renum  uentres  fubintrant,quatS  ora  aperiuntur, &  qu§  aliquari 
Itedi&umpuntur  propter  humorum  multitudinesti,  accrafsitudinem  qui  in  ipfls  conti 
nentur.Difruptio  ita^  puris  languinis  facit  euacuationem.  Ora  autem  aperta  non  uni 
(B^m  fahgmriem  efftodunqprarifertim  cum  p^-ua  eft  apertio,  ftd  paularim,  atque  te/ 
quilis  percolant,  unde  totam  urinam  fubfanguineam  efficiunt.Fitaut,ut  dixi,K  lienis 
.■uefica  ex  exefione  laboranribus.fanguinis  euacuatio  ,  quam  antecedunt  ulceris  figna 
.  in  uefica  exiftentis,hoc  eft  8C  loci  dolor,  8C  pus,  K  ipfius  corporis  uefica  quadam  Uef 
luti  fi-uiiula.  Hac  ratione  igitur  melius  uerbumrSponte,pro  Repente,acclpere:8i:  non 
«ro  Sine  caufa  maiufeftaifiquidem  fanguis  exf  ehibus  fapius,8C  fine  caufa  excernitur 
‘inanifefta,uafe  ex  multitudine  rupto  i.&d  aliqu^do  ob  faltum  Uehementiorem,ttel  cx 
•aItocafum,ueli<ftum.  i  ■  i 

.  .  BR  AS  A  VOLf  S-  :  ’  •  ;  5 

,  primo  Galenus  docet,uocabulum  iponte^quandotj  fine  expinfeca  caula  figUiV 
ficare,quandocp  ri-pentelideft  quod  nullum  fymptoma  antecedat, ficuti  eft  in  uefica  ul 
■cerata, in  qua  fyniptomata  apparentlmpofsibile  ehim  eft,in  uefica  fubito  uenani  fraft/ 
■gi,ut  in  renibus  fin  quia  in  uefica  fatlgUis  per  ueuas  noripercolatUr,  fed  folum  fantunl 
■libi  accipiunt,  quantus  pro  nutrieda  uefica  fatis  eft*  Adde, quod  uenaucfica  non  funt 
'teifta  came,  ut  illae  renum ,  quae  plenae  comprefla  d  carne  dilfumpuntur,  uel  earum 

ora  aperiuntur.  * 

^  Qiiod  legitur,  Quemadmodu  in  renibus  eft  impofsibile.  Hic  defunt  duo  ucrba.degt 
enim  debet,qucmadmodum  in  renibus  confueuit  accidere, eft  impofsibile.  nam  Gra/ 
eehabetur  (5e  Sui  rsifjoSp  aVtft  ireitftilvajii  .  -  ■ '  "  ■  '  ' 

Qiiod  etiam  legitur, ^lantum  ipfi  liifficiens  contribuitur,hic  deeft  una  particula; 
folicet  Bf  Hoc  igitur  modo  legatur,quantumipfifufficiens  ad  nutrimentum 

contribuitur.Nam  Graecus  contextus  ita  habet,  <fli  omii  se  tpoifho  mm 

'jfftyaw.  i.  Sed  Iblum  tantum, quantum  ipfi  ad  nutrimentum  ftiffleiens  contribuitur. 

Quod  etiam  legitur,Nud*,aut  inflabiles. Graece  habetur  yviti/d,  mv  w  o:s«e<«)oi.id 
efl:,Nudac  dC  fine  &mamento;Qiiidam  interpretati  funt,inueftes;  fed  aptius  eft,fine  fir 
mamento,interpretari. 

Quod  etiam  legitur, Quarum  ora  aperiuntur,8f  quae  aliquando  difrumpuntur.Grg 
ce  habetur,  xftf  as  masiiioiait  n  Ksti  fi/if.  ideft  fecundu  quas  ora  aperiunt  8C  franguntur. 

S  E  C  V  N  D  o,  Galenus  inter  uenae  di(fuptioncm,&:  oris  uenac  apertionem  differen/ 
tiam  ponitiquoniam  cum  ora  aperiuntur, fiinguis  uniuerfim  non  effunditur, prxfertim 
quado  eft  paruaapertio,8C  tenuiter  percolatur,  ideo  urina  tota  non  fanguinea,iedfub/  ' 
f^uinea  efficitur. 

■  T  E  R  T  I  O  dubium  remouetifi  quis  de  uefica  dubitet  ex  qua  quandoip  profluit  ian 
^'s.ideo  non  femper  a  renibus.Reipondet,omnino  fanguinem  a  uefica  quadoq?  pro/ 
nuere,fed  ex  exefione  fit,  &  non  fubito,8C  figna  ulceris  antecedunt,fcilicet  loci  dolor, 
pus,Kplerunip  quaedam  uelutiueficaefruftula. 

Quod  Iegitur,Et  ipfius  corporis  ueficae  quaedam  ueluti  Fruftula.Graece  habetur,i(«t 
m<e  mx^iias  «uTti -rsi  naiun®- oiop  ideft, Et  faepe  ipfius  corporis 

ueficae  quaedam  ueluti  fruftula.utuiderepofsis  in  Leoniceni  interpretatione  dcefle 
hanc  particulam  faepe. 

Deniep  Galenus  infert, exponenda  efle  Sponte,pro  Repente,8C  non  Sine  caula  ma 
lufeftaiquamuis  SC  fine  caufa  manifefta  fanguis  ex  renibus  exeat,  quando  uas  ob  mul/ 
titudinem  rumpitur.,  tamen  quandocp  fit  ob  caufam  manifeftam ,  ut  ob  uehf  mentem 
«ltiim,ob  cafum  ex  alto,  uel  ob  fortem  percufsionem. 


qq  I 


APHi 


75* 


L  1  B 


R  I  QV  A R  T I 
APHORISHVS  LXXIX 

(^Vibus  in  urinis  harcnofa  fubfiftunt,  his  ueGca  laborat  caku!o. 

.  BRASAVOLVS  .. 

VESICA  calculoIabom,qtiandoinurimsarenstfubCftunt,ncmpe€xead<niHia 

teria  arenae  SC  lapides  generantur :  propterea  quum  arenae  apparuerint,lapidein  ianea 
fica  effe  iudicato;hoc  intelligentes  ut  deinde  exponemus. 

[■  Suinmy  vimy  igciny  4<eity>‘Aa  v<eis«7»ii.ideft,Qiiibus  in  iiTinis  arenofa  fubfiftimt,] 
Ac  fi  dicat, qui  urinas  habent, quarum  hypoftafes  arenarum  plenae  fmt.„ 

Taaioimi/ « itt/stcAiSi^  ideii.  His  uefica  calculo  laborat,]  Galenus  huc  Aphorifinum 

integrum  non  eflTe  putat, fed  partem  illi  deefle,  quae  uel  a  primo  librario  fuerit  omiHa, 
uel  eam  Hippocrates  neglexerit,quia  uerum  non  eft, fi  arenula  exeant^quod  uefica  hi 
pis  fignificetur.quoniam  K  renum  lapis  figniflcari poteitnam  ex  utriftp  lapidibus  are» 
nulae  exeunt-  Adde  24  hoc  aliud.  Arenulas  plerunqi  exirc,etiam  fi  non  adlu  lapis  in ue 
fica, uel  renibus.Nos  contextum  quedam  legimus  hoc  modo  habentem,  cHsnmy  *  Im/ 

,  SIS M^ufjmisuny^iimy  sfoimp fdeft.  Quibus uefica  calculolaba< 
rat,ijs  in  urinis  arenofa  fubfiftunt .  hicij  fenfiis  uerifsimus  cil  84  plenus  non  autem  de/ 
curtatus,84  mutilus. Galenus  uero  hanc  le<51ionem  nunquam  incidit  nam  fi  incidifleii 
eam  approbaflet:  quoniam  qui  in  uriica  calculum  habent,  arenulas  femper  cum  urina 
emittunt,  quae  ab  eadem  materia  fiunt,  ex  qua  calculus  cbnfedus  eft.  imo  quandocp  i 
calculo  deci4untur,unde  84  Philotheus  edocere  uolens ,  quomodo  arenularum  leae/ 
rio  flat,inquit,  idefl;,propterea  quod  pars  aliqua 

a  lapide  frangitur. tamen  84  lapis  ex  pluriunv^feilarum  coHedione  fieri  plerunc^  con 
fueuit84  Hippocrates  in  libro  De  puerorum  jf^lil^tequit  ex  arenis  fieri, fedimento 
uti  glutine,  copulante.didt^  quandot^  arenfe  m^Sre:  ac  fi  innuere  mdeatuf,  Qmv 
tum  uefica  calculo  iabotat,in  urinis  arenofa  fiibfi4|ft,no  tame  fi  arenofa'fuerint,  quod 
ueficae  calculus  adfitCelfus  etiam  qui  ante  GalejlKm  fcripfit,  84  qui  feptimo  capite  ie/ 
eundi  libri  multos  aphorifmos  ex  his  refert,  c^ulofi  indida  edocere  uolens,  inter  alta 
dicit,Eadem  fcilicet  urina,arehofa  eft;ac  fi  dicat,  Quum  calculi  uefica  infunt,  arenj  ap 
parcnritamen  per  oppofitu  non  diceret.  Si  arena  appareant, calculos  uefic^  inefleopor 
tere.  At  lapides  in  omni  fere  corporis  parte  ortum  habent !  in  capite  inquam,  in  uentri/ 
culo, in  liene, in  iecore,in  pe<ftore,in  iundutis.  Et  nos  uidimus  uerum  gypfum  iundiv 
ras  exire, quod  in  tanta  copia  abundabat ,  ut  quidam  experiri  uolucrit,an  ^fi  officio 
fungereturrnam  omnes  gypfi  qualitates,qua  fenfu  prj  fentantur,habebat  Collegimus 
fere  huius  gypfi  unciam, 84  in  puluerem  redegimus ,  pofiea  addita  aqua  fubegimu5,8£ 
lapidem  delinentes,  parieti(^  applicantes  lapidem  tenadffime  fubftinebat,  ut  etiam  ue/ 
rum  gypfum  in  hac  proprietate  excederet .  Hippocrates  de  lapide  in  utero  mulieris,  ia 
libro  De  humoribus  agit :  quamuis  Galenus  in  fexto  De  lods  affedis  libro, capite  fe/ 
eundo  referat, quoldam  dixifle  lapidem  ex  ano  exifle,  quod  dicit  fenee  audifie,  nec  ufr 
difle.TamennosuidimusmulieremGallamhic  Ferraria,  qua  lapides  quincj  ex  ano 
cgeffit,quos  malleo  ferreo  contundens  in  puluerem  redigebam,ac  fi  effient  perc(^  Ia» 
ceres, tame  parui  erantmam  84  colore  84  magnitudine  84  f^ura  melpilorum  femimbus 
afflmilabantur.  Praterea  84  Galenus  prope  finem  quarti  libri  De  locis  affedis,inqui^ 

I  j_ Qiiidam expuitgrandines,recentesdicunt,lapides.Sihocfituerum,nihilimpedietaa 

\^i i'-  '■‘“U  quem  per  tracheam  arteriam  uermem  tranfeuntem  per  pulmonem  expuere.In  hac  uer 
ba  prorupi,quoniam  heri  uir  quidam  extuffiens,  fimul  cum  exaeatu  ucrmiculum 
puit  in4nedio  excreatus,adeQ  compadum,ut  a  nvilla  alia  parte  prodire£onicrit,quam 
ab  ea, a  qua  prodqt  excreatus.Sedad  tan  noftram  redeuntes,fiunt  potifflmum  ex  pitui 
tofa  materia,  quaindoep  alicui  portiom  bilis  mixta,  quandoc^  ana  bilis, tame  femper  eft 
pituitofa  materia  illa,  qua  cfl  tanquam  bafis  84  fundamentu  lapidis, tanquam  materia: 
>  agens  uero  eft  naturalis  calor-TamenaPhilotheo  dicitur,  hity  Ji,cTi  «  jitistiww 
tiiii  irap*  <pv<ny,vMKlui  Ji  smx&JfvySy-  ideft, Sciendum  autem  qn^ 

Iapis  agentem  quidem  caufam  habet  caliditate  praternaturam,matcrialem  uero  erani/ 
ciem  materia.  In  duobus  uero  poriffimu  locis  genetantur,inueJDica,84  in  renibus. 


A  P  H  O  R  !  S.M  V  S  L  X  X  I  X 

ptcrea  &  idem-PhAotheus  dicit,  *k, vicius  yivvna,H.'}i tu  it/s8.ideft, Iapis  uel 

in  renibus  fit,uelin  uefica.DifFerunt  uero  lapides  iii  Iiis  partibus  generati,in  quStitate, 
tC  qualitatetm  quantitate  aliqui  pofuere,in  numero,  5i  m^itudine  t  in  ma^tudiri?, 
quia  uelicac  lapides  longe  maiores  fimt,  quam  renum  lapidesiin  numao,  quia  plures  fi 
pides  in  rembus,quam  in  uefiea  generant.  At  fl  hi  intelligant  plures  lapides  in  rembus 
fleri  fucccffiue,quia  nonnulli  funt.qui  Cngulis  menfibus  pariunr,uerum  dicunt,  8i  eos 
approbamus. Sed  li  intelligat  eodem  tempore, abfurde  loquunf.  Vidinius  etenim 
.  Petrum  Argetam,ex  renibus  plus  a  quadraginta  calculos  emififle.K  latiium  quendSi 
qui  in  ueCca  plus.^  quadraginta  habebat. lulumus  prpterea  nos  excellefltilllmu  Albe^ 
nim  SauonaroIam,D.Hieronymi  Sauonarolae  fratrem,poll  obitu  aperiri(iia  enim  pia 
cuit  illuftrifs- Alphofo  duci  Ferrarig)hic  dotSifs.  uir  Albertus  &C  fan(ftifs.in  uefieS  dece 
lapides  habebat  magnitudine  ouicolnba:,im68i  maiores,  qui  eandepraccifeforihafef  /)  ,  /  /? 

«ant,ac  fi  arte  fadii  tuilTencomniu  pondus  eft  fex  unciae  &:  femistqUif^  Iapis  femiuci^ 
podus  exccdit.Nos  feruamus  hos  lapides  auro  coIIigatos,tan^  perpetua  monimentu, , 

&illlus  uiri,8C  Ipforum  lapidum, qui  eadem praecife  forma  in  tantaiii  multitudine  cre/ .. 
uerint,  &  unus  folus  lapis  elFedus  non  fit .  At  de  his  fatis .  In  qualitate  uero  differunti ' 
quia  ueficac  lapides  utplurimum  albi  funt,uel  cineritij.  Addidimus  utplurimum,qUia' : 

££  rubros  quandoi^  uidimus,uel  fubrubros.fed  conformati  erant,non  ex  materia  quae 

prius  in  uefiea  tenella ,  in  Iapidem  uerla  effet .  At  ex  lapidibus  &  arenulis  a  renibus  in 

ueficam  defeendetibus, deinde  in  lapidem  conformatis ,  ex  pituita  glutinofa  exiftente, 

qugfimul illos  renum  calculos  agglutinet. Sed  calculi  quia  renibus  profluunt, fempet  ,fr-  jCXtMifff 

Itint  fiibrubri,uel  ruffi-  horum  caufa  eft,  cum  quia  renum  color  eft  talis,  renum  cali/  ' 

ditas  intenfior;  tum  quia  materia  ad  renes  defluens  nodum  eft  a  fangiiine  depurata.  Af 

Ueficat  lapides  funt  albi,  uel  cinaitij  (  nili  ex  renum  calculis  conformentur  )  cum  quiai 

materia, quae  ad  ueficam  profluit,fenguine  bile  magis  depurata  eftitum  quia  uelicas 

.color  albus  eft,SC  eiufdem  calor  multo  minor  eft  quam  renum  calor.Eadem  eft  arenu/ 

larum  ueficae  differentia  8C  renum;  quia  ueficac  arenulae  funt  albae,  renum  uero  rubrae.' 

Tamen  alia  eft  Iapidis  ueficx  differentia  a  lapide  renum,in  duritie,  &  moiIitie,in  a(pe/  i. 
ritate,K  lenitate.quia  uefies  Iapis  durior  eft, quam  lapis  renum.  Imd  hi  decem  lapides 
cccellennfsimi  Alberti  Sauonarolacfiinterraprofjciantur,ueIuti  trigonalis  pila  proli 
fiunt.  Adde  quod  ueficac  lapis  eft  magis  alper,  quam  renum  lapis ;  nam  renum  cauitas 
eftadeoparua,utintranfitu  leuigentur,fed  hoc  magno  aegri  dolore. cauitas  autem  ue/ 
ficae  Ipatiola  permita't,ut  acumina  in  lapide  fieripoisint,  ex  qua  cauitatis  amplitudine 
rationem  reddit  Philotheus  cur  Hippocrates  in  hoc  aphorifmo  de  lapide  ueficac  merv 
tionm  fecerit,  8C  non  de  lapide  renum,  in^uiens,  &s  ukmKv  yv  m  kisa  yimy 

Tta  ci  afiifsyii)  tyay «iAotstic  ilm  aw rcunus liim  tiivuSii) 

rtiff^li.i. quoniam  uero  ut  plurimum  in  uefiea  lapides  fiunttpropterea  q,  uefiea  copetert 
tem habet  cauitatetpropter hoc,hm’us  folius  mentione  fecit,non  aut  SC renum.  Scito 
aut  nonnullos  recetes  efle,qu{  ubi  apud  alique  antiquuauthore  inuemimt  hoc  nomen 
^iSiwtjUel  aliud  flmilejlemg  interpretanda  uolunt  tophus.eft  uero  tophus, genus  illud 
lapidis  Ipongiolum  in  montibus  nafcens,  quod  nos  uulgo  tuffo  nucupamus.  At  in  uefl 
ca  non  femper  funt  tophi,qui  funt  friabilestfed  plerui^  marmorei  calculi  in  ipfa  genera 
tur,8C  adeo  duri,  ut  lapides  marmoreos  duritie  aequent,  ideo  femper  tophi  non  fimt, 

quonia  pleru^  ad  marmoris  duritie  uenIuntJR.ecentes  in  hoc  loco  dubitat,  cur  in  pue/ 
ris  ueficg  lapides  potius  gignanf,in  fembus  renum:cum  tamen  calidiores  fint  puerorS 
renes,c^  fenioruiideo  potius  in  pueris  renum  lapides  generari  oporteret.Re(p6dent,In 
P^^tis  uim  expulttice  renum  fortem  elfe.  Si  humores  refpeiSu  renum  efle  tenues,ide(> 

^  V  cum  fit  exanguis  Si  frigida,fuperfluitates  refoluere  non  po 

teltjOi  attenuare.  At  in  pueris  fuperfluitates  exuberant, quia  tenues  funtlin  ftnibus  au/ 
tem, renum  uiitus  eft  defe<Sa,Si  humores  funt  crafliipropterea  ad  ueficam  non  expeF 
*'***iy  ’  ■  ‘b  rembus  ad  lapidem  conuertuntur.  Hacc  eft  recentiorum  diflbliido. 

_  Nos  uero  pro  exquifitiori  huius  ambiguitatis  Iblutione  id  annotare  decreuimus,* 
inipla  ambiguitate  duo  peti.  Vninn eft,  lapides  in  pueris  frequenter  generari.  At' 
quum  hoc  nomen  Pua ,  a  principio  ortus  ufque  in  magnum  aetatis  progrefTum  figni/, 
qq  4.  ficard 


'74.9  LIBRI  Q_VARTr 

ficare  uideatur.ideo  quaerere  poflemus  in  qua  artate  quo  ad  numerum  annortirn, In'  cai 
culi  fiant. HippoCTates  in  tertio  Aphorifmoru  libro, aphorifmo  uigefimbfcxto,re(pon/ 

debit, calculos  fieri  quu  magis  adoleuerint;inaphorifmouigefimoquatto,dehuper  na 

tis  pueruUs  fermone  habucrat;in  uigefimoquinto,  de  his  qui  dentire  incipiunt:ih  uige> 
fimofexto,  ubi  calculos  generari  fcribit,de  his  uerba  facit,qui  magis  adoleuerint  Gale 
hiis  exponit  tempus  a  dentitione  ufep  ad  pubertatem,ideft  ufq!  ad  duodecimum  ud  de> 
cimutertium  annumlin  hoc  tempore  pueris  calculi  fitmtFiunt  autem  calculi  fecuduiii 
Galenum  hic,  in  hac  aetate  ,  quia  ob  edacitatem  mnlfi  crudi  humores  coaceruantur,ex 
quibus  crafltor  pars  una  cum  urinis  ad  ueficam  perueniens,materia  generarionis  lapi? 
diim  fit.Et  hf  c  &  ratio,  quam  affignant  recentes,  ex  Galeno  fumpta.Tamen  Hippooa 
ires  in  pueris  lapidis  caufam  efle  r&rt  lac,ubi  in  libro  De  calculo  puerorum,dicit,Cal/' 

.  ti.,  f  ufi  quidem  principium  de  lade  non  puro  uenit,  quum  puer  lac  non  purum  haurit:  lac 
-»  ^  autem  non  puriim  fit, quum  nutnx  pituitofa,non  pura^  comedit, K  potat. Vnde  Hip/ 

I  pocrates  ex  ladle  in  pueris  lapides  generari  tradidit.Propterea  5C  nos  fecudum  Hippo;- 
fetatis  fententiam, in  pueris  multos  lapides  generari  dicemus,  uelqliia  exuguntlac,ud 
/de  recenti  exuxere.  Alia  dubitatio  eft,cur  magis  inuefica,quam  in  renibus  oriantur. 

’  Relpondemus,  calorem  renum  in  pueris  elle  quidem  maiorem,  quam  in  fenib  us;fcd  eft 
calor  adeo  humidus  in  illa  aEtate,utnon  fit  multu  potens  exiccare.propterea  in  renibu* 
lapides  non  fiuntlfed  urina  adueniae,  hos  humores  in  ueficam  dudt,quae  calida  ^  ca 
lore  magis  ficco,&  ideo  hi  humores  codenfantur  in  ueflea,  8C  fiunt  lapides.  In  fenibut 

'  ’■  '''■.uerooppofitumcontingit,quia'habentrenumcaloremmagisficcum,^pueri.proptei' 

ea  in  renibus  lapides  in  hac  ftate  generantur.In  fenibus  autem  multi  humores  audi  co 
acauantur,non  quidem  ob  edacitatem,  ut  in  pueris  contingit,  fedob  potenti*  conco> 
quentis  imbecillitatem,ut  prsecitato  loco  Galenus  dicit.  Sedpofteaa  de  lapide  fermo 
incidit,hoc  letfiores  admonae  deaeuimus;in  noftra  hac  alma  patria  Ferraria  no  eft  pe 
culiaris  morbus  aifc<nt,ideft  calculus:Sf  in  expaietia  contraria  uid«ur,Jp  uel  ab  Hip 
L  pocrate,uel  Galeno  didum  fit :  plures  em'm  fenes  Ferrari*  ueficac  calculo  laborant,tp 
y  pueri:  nosc^  duas  potilTimum  calculorum  caufas  in  noftra  patria  afflgnamus,uinum8i 
'  lac,quf  funt  calculorum  principia:in  puais  ex  ladie  initium  habent, ut  Hippoaates  in 
libro  Depuaorum  calculo  docuit:in  uiris,ex  uino.Nos  experientia  uidcmusinPice/ 
no, ubi  funt  crafflufcula  uina  atep  potentia,multos  lapides  generari.Ferrariae  aute  citra 
annos  centum,mirum  erat  calculoftim  hominem  uidere,quia  noftra  Ferrarienfia  uina 
aquofa  erant:nunc,quia  potentiora  SC  ualidiora  effeda  fimt,nonnulli  lapides  gignunt. 
In  puais  ex  hac  caufa  fieri  non  polIimt,quia  nondum  adeo  potarunt,ut  mataiaum  la 
pidem  facientium  copia  acauata  ficfed  bene  a  lacfie  initium  habent.proptaea  nos  pro/ 
pofitionem  illam  tanqua  uaam  apud  Ferrariefes  non  recipimus,  quod  in  fenibus  lapi/ 
des  renum  magis  genaentur:in  puais  ueficac  lapides.nam  quantu  fit  de  lapidibus  ueli 
cac,abfurdum  eft.Etenim  in  fenibus  in  primis  fecundis  ut  plurimu  fiunt, &  etiam  re/ 
num  lapides  habent.In  noftris  aut  pueris  lapides  renum  habere, adeo  rarum  cft,ut  alba 
cornix, ueficac  uao  lapidem  quandocp  habent.  Recentes  prataea  dubitant,quarein 
puellis  nec  renum  lapides,nec  ueficac  genCTetur,ueI  non  adeo  frequeter  ut  in  maribus.. 
Facile  eft  hoc  dubiupurgarc:nam  latitudo  meatuu  in  caufa  eft,  ut  puellis  rarius  lapides 
contingant,quSuis  noniiun^  lapides  gignant-  Adde,mcnflTua  quae  habent,ad  exput/ 
gationem  multum  confare.  Alias  etiam  ambiguitates  recentiores  fecaunt,  quas  in 

prxfentiarmn  omittere  deaeuimus,quoniam  ab  ipfis  integre  patraiftantur.Id  uao  fo/ 
Ium  addemus ,  quia  ipfl  dubitant  quare  urina  ex  qua  fit  fal ,  corpus  ad  lapidem  renum 
praeparatum  fignificet.  Refpondent,  ob  hanc  urinam  in  renibus  intenfam  caliditatem 
efle,fignificari,quae  mataias  apta  eft  attraha  e,K  ipfas  in  cinaem  uatere .  Nos  autem 
petimus,quid  intelligantper  urinam  ex  qua  fit  fal ;  an  urinam, qus  poffitin  falem  con> 
denfari :  etenim  fi  hanc  intelligarit, decipiuntur ;  quia  omnis  urina  in  falem  condenfari 
poteft,  ut  ex  Chymiftanim  expaientqs  uidere  licet.  Nos  ex  urina  centum  faepue/ 
rorum,qui  fub  uno  praeceptore  grammatico  militabant,lalem  decies  conformari  uidt/ 
mus.Proptaea  nos  intelligimus  urinam, quae  in  matulae  fundo  materiam  quandam  al/ 
bam  habeat, 8C  quae  adeo  inhaereat, ut  fal  efle  uideatur.  Si  hanc  intcllexerinr,nos  poriui 


dic/mas.ad  tieficae  Iapidem  hunc  praeparatum  cflc,  unde  opus  eft  per  fdem  rubras  are^ 
aulas  mtelligere :  aliter  dictum  illud  abfurdu  ellrt  quod  ex  Auerroe  referunt,  urina, ex 
qua  fit  fj, lapidem  renum  fignificare.Nunc  ad  aphorifmi  intelle<Sionem  redeuntes, dii 
^us,uel  ipfum  exponendum  efle  ut  fuperius  feceramus,per  cStextum  alterum  Grac/ 
cumprseadduifhim,  uel  Hippocrates  unumfolum  lapidis  ueficac  lignum  pofuit,  ut  hic 
ous  intelleifius  fit,quibus  in  urims  arenofa  rubliftunt,alijs  etiam  additis  lignis(  per  arc 
nofa  uero  alba  arenofa  intellige)fjs  uefica  laborat  calculoiut  hoc  folum  non  ponamus 
ueficx  lapidem  fignlficare,  fed  cum  alijs  fignis,quae  ab  Hippocrate  in  libro  De  puero/ 
fum.  calculo  digefta  funt  Vel  dicamus,Hippocratis  fenfum  efle,ubi  praeter  confue/ 
tudinem  haec  arenofa  appareantjlapide  in  uefica  fignificari;li  arenofa  fint  alba, uel  fub/ 
cineritia, ut  praccife  eft  arena:  8C  fabuli  color. 

GALENVS 

NO  N  omnino  uefica  laborat,  fed  continet  renes,  quare  mamTefte  errat  apho/' 
rifmus ,  fiue  quia  Hippoaates  ipfe  dimidiam  partem  lermonis  n^lexerit ,  fiuc 
quia  primus  librarius  omiferit.  Siue  em'm  in  renibus,  fiue  in  uefica  calculi  generentur, 
una  cum  urinis  exeunt  arenofa* 

ERASAVOLVS 

p  R I H  n :  Galenus  docet, efle  in  aphorifmo  manifeftum  errore, quia  cum  apparent , 
itturinis  arente, renes  etiam  poflimt  efle  calculofl. 

Quod  legitur,Non  omnino  uefica  laborat,iduerbS,laborat,in  Grseco  codicenoni 
adeftTEtemm  Graecus  contextus  ita  dicit,  »’  naraaie  »  Wsw  >  «Ut’  ruit  n^cie, 

ideft,Non  omnino  uefica,fed  contingit  8i: renes. 

■  SECVNDO,  Hippocratefflexcufareniotur,uelquiaipfefermonlsdimidiumne;/ 
glexerit,uel  quia  primus  librarius  omirerit,ille  fcilicet  qui  librum  fcripfit .  nam  uel  cal/ 
culi  fint  in  renibus, uel  in  uefica, arenofa  um  cum  urinis  exeunt, 
APHORISHVS  LXXX 

SI  fanguinem  mingatiWut  grumos,ueI  ftiilicidlum  urin*  habeant, 8J  dofot  W 
imum  incidat  uentrem,8{  pe£tinem,6{  foemen, circa  ueficam  labor  eft. 


BRASAVOLVS 

TV  STATIH  circa  ueficam  laborem  efle  indicare  debes,fi' quis  fanguinem  min» 
xeritjSi  grumos, qui  uel  fanguinei  fint,uel  pituitofitled  fanguinei, quia  fanguinem  miti 
gunt,habeant9  urinae  ftiIIicidium,8C  dolor  fit  in  imo  uentre,8C  pedhne,  8C  floribus. 
Haec  enim  omnia  circa  ueficam,  8^  non  ibium  in  lielica  affeAione  efle  fignificant.nam 
fynjptomata  ifta  fieri  non  polTunnnifi  patiente  uefica,  uel  aliquo  propinquo,  ut  iunt  re/ 
nes,  uel  meatus, 

Sy  xgif.  ideft.  Si  ianguinem  mingant]  Qui  fit  fcilicet  ftnguis  non  coagulatus, 
net^  compa(!lus,led  liquidus,ut  eft  quando  cum aquofitate illa  commixtus  eft,quaeip 
fum  per  omnes  noftri  corporis  uenas  ducit. 

ideft,Et  grumos,]  fcilicet  fanguineos  adeo,ut  non  folum  fit  liquidus  ian/ 
guis,fed  etiam  coagulati  fanguims  partes  mingant  Leonicenus  difiuntSim  interpreta/ 
tur,cum  tamen  fit  copulatum,nam  dicit  ngii.  Philotheusdegrumis  haec  dicit,  850V& 
^  «(«■»? jjinTf.Tii  7r»r»i/(<ilfeT?'l’i'|a.  ideft,Fiuht  uero 

fanginnei  grumi, fanguinei  extra  uala  fluente,6C  frigiditate  condenfato. 

t;t(i.i.Et  ftiilicidiu  urinae  habuerit]  Fit  uero  urinae  Itillicidium  mulfis  de 
caulis, ut  hic  Oribafius  dicit ;  uel  ex  debilitate  uirtutis  expultricis ,  uel  ex  tumore  mea 
tua, uel  ex  obftrutSioe  craflae  materiae, uel  ex  frigore, uel  ex  grumis. In  propofito  huius 
^horifmi  Ijt  ex  grumis,  8C  ideo  inquit,  ab  Hippo  aate  in  hoc  aphorilmo  oftedi  quomo 
do  morbus  morbu  generet; quia  fanguis  exies  gi  umos  facit,gruml  faciSt  ftiilicidiu  uri/' 
ttt,Sanguis  uero  duobus  modis  erupere  poteft,uel  ob  abudan'a,uel  ob  uenae  exafpera 
tion^mc  ob  uena:  exafperatione  erupit,ideo  paulatim  erupens grumos  facit  Hsectj; 
pars  BC  ipfa  copulatiue  Iegitur,8f  non  difiim(Sim,ut  Leorucenus  lacitTamen  tu  dubi/ 
tare  poteris, potius  legendum  efle  per  difiundionem,quia  unumquod^  per  fe,  partes 

circai 


7+1'  LIBRI  Ci,VARTI 

circa  uelicam  laborare, oftendare  poteft.Relpondemus,  fi  hanc  rem  dialedtice  tiadJare 
noluerimus,  imo  SC  recentiorum  dialedbcam  tnfequentes  dicemus,a  dialedUds  copula 
tiuam  propoCtionem  nuncupari,  quoties  inter  duas  propofitiones  copula  pom'tur :  u^ 
Socrates  eft  homo,Sd  Socrates  eft  animal .  Si  uero  copda  inter  terminos  fit,coptdata 
ab  eifdem  recentibus  dicitur, ut  Socrates  8C  Plato  &  loannes  currunt. Copidata  diftin 
guunt  in  copulatum  colledh'uum,8d  copidatum  diuifluum.  Collediiuum  uocant,quan 
do  illi  termini  feorfum  diftingiri  non  poflunt,  8d  fimul  cum  uerbo  in  Ungulati  propofl.' 
tiones  inferre  non  poflunt,  nec  licet  a  toto  copulato  ad  unam  eius  partem  confequen^ 
tiam  inferreiut  fl  dixerimus, Socrates  8d  Plato  8d  loannes  ducunt  currum .  Inferre  non 
licet,ergo  Socrates  currum  ducit, uel  ergo  Plato  currum  ducit ,  quia  unnfquiii^  per  fe 
ducere  non  poteft,fed  omnes  fimul  ducunt-Dicitur  uero  copulatum  diuifiuum,quaii» 
do  ex  ommbus  copulari  partibus  propofirioes  fleri  poflunt  cum  uerbo  in  Angulari  nu/ 
mero,8C  imaquacij  copulati  pars  in  bona  confequetia  inferri  poteft,ut  Socrates  &  Pia 
to  ambulantrittferre  licet, ergo  Soaates  ambulat, uel  ergo  Plato  ambulat .  In  copulato 
colledhuo  lemper  opus  eft  partes  omnes  fimul  ueriflcari,  fed  in  copulato  imfluo  una/ 
quac^  pars  per  fe  ueriflcari  poteft.  Ad  rem  igitur  redcutes,8d  fi  Hippocrates  omnes 
particulas  per  copulationem  pofuerititamen  eft  copulatimi  diuifiuum,in  quo  qufiibet 
pars  de  fe  ueriflcari  poteft,Ideo  uel  mingat  fanguinem  uel  grumos  uel  ftillicidiS  urin* 
patiatur, fenmer  drca  ueficammqrbfi  efle  fignificatur.  At  Philotheus  quomodo  urina; 
ftillicidium  nat, edocet  inquiens,  i  yin-mt  mit  -tO  ifajffOeu  sSr  4v/ 

stMf  «/fi  ipAirtarluliH  dj»  vj/  cdtvy  SfcitSci/.  ideft,ftillicidium  uero  urinae  fit  per  coUi 
«efica:  obftrudrionem,ob  lapidem  uel  inflammarionem,uel  ob  ipfum  grumum. 

&  Sdliuis  IK/  v  vatriseaii.i.SC  dolor  in  imum  incidat  uetrem.]  T otus  uenter  in 

tSiy«lseuif  8d  ab  antiquioribus  partitur.  uSi^seicy,  eft  uentris  pars  fupra 

umbilicum,  ■iavydiseccy  pars  uentris  fub  umbilico,a  Latinis  imus  uenter  nuncupatur^ 

K<«  rit/  ideft  8d  pedhnem.]  Nam  qui  circa  ueficam  laborant, hi  dolores  circa 

pcdbnem  fentiuntVbi  enim  circa  dorfum  uertebrat  definunt,os  lactum  uocatur,quod 
partes  etiam  anteriores  occupat,8d  timc  pedlen  appellatur  ^  Vnde  pubes,eft  pars  lupe/ 
rior;pedlen,eft  ipfum  os  quod  pubi  fubiacet. 

Kat  nyridfimcijJ  Ita  habet  antiquus  nofter  contextus,  8d  ita  in  fuoLeonicenus  ha/ 
buit,8C  ante  ipfum  Theodorus.Tamen  Aldinus  contextus  legit,  aii&sovoSDy,  Recentes 
uero  omnes,quia  in  fuis  contextibus  peritonaeum  habebant,mira  hic  dixere,  tamen  ab 
ipfa  ueritate  coadi,per  peritonxum ,  partem  illam  quae  inter  anum  &  teftes  interiacet, 
expofuere.Nos  legendum  putamus,  Tj^pii/auy.  Eft  uero  pcrinaeum(ut  Aerius  libro  un/ 
decimo,capite  uigefimofeptimo, docet)  pars  inter  anum  8C  teftes,qua  illi  inddunt,qui 
e  ueflca  lapides  extrahere  tentant.In  nofbro  antiquo  cotextu  ita  denm'tur, 

« ftvjafv  7«i  IS»A9v  -rti  dcjfy  ■7Kr@'.ideft,perina:um  eft  inter  podicem  8C  penem  locus,- 
Theodorus  8£  Leonicenus  hanc  particulam  interpretatur  femur .  Galenus  libro  tertio 
De  ufu  parrium,femur  coxam  figniflcare  didt,ita  6i  foemen.  Sed  differre  m'detur,qui* 
femora  funt  exteriores  partes, foemina  interiores :  femora  anteriores,fcemina  pofterio/ 
res. Si  drca  coxas  dolueriqdrca  ueficam  dolorem  effe  figmficatur. 

T«  •rii’  Lvsnf  Titvto.i. Circa  ueficam  labor  eft.]  Intellige  autem,ut  Galenus  fedt, 
qui  non  Intelligit  ipfam  folam  ueflca  laborare,fed  circa  ucficam,ideft  uel  in  ipfa,uei  in 
partibus  propinquis  labor  cliEt  ideo  Philotheus  |)er  hanc  particulam  Cirsa  ueficam, 
dicit  communiter  intelligere  oportere,  to  cfytucc,  ideft  organa  urinaria.Fieri 

enim  poteft,  ut  in  renibus  fit  labor,  uel  in  meatibus  a  renibus  ad  ueficam  proficifeenti/ 
bus,uel  in  pene,  uel  in  ipla  uefica.Propterea  ab  Hippocrate  didum  eft ,  circa  ueCca,8c 
non  in  Ibla  uefica,ut  alias  etiam  partes  c»ple<Seretitr.  Celliis  uero  capite  feptimo  fecun 
dl  iibri,intelligit  in  uelica:8e  praeterea  omnes  partes  non  enumerat.  Etenim  im^  «en 
trem,pedinem  8C  fcemen  praeterit. led  omnes  has  particulas  imo  uerbo  c6^1e<Sitiu,in/ 
quiens.  Si  languis  per  hanc(fcilicet  uefica)acditur,8e  in  eo  qujdS  cruenta  coa^  fimt, 
id<5  ipfum  cum  difficultate  reddit, circa  pube  inferiores  partes  dolent,in  eade 
uitium  eft.  Cur  uero  dolor  in  ommbus  praedidis  locis  inferatur,ab  Oribafio  caufe  alB 
gnatur,  quia  grumi  illi  fanguind  in  feminalibus  uafis  continetur,  in  ueficae  ceruice: 


APHORISMVS  tXXX 


ideo  in  Oiflttibus  prsedidlis  locis  dolor  fit.  Nos  uero  cauiam  efTe  diEimus,continuitatis 
{blutioncm,quaE  in  illis  partibus  eft.  At  affedbc  partes  hoc  modo  diftinguuntur;fi  in  fe^ 
more  dolor  ut,8t  ad  renes  ufi^  afcendat,in  renibus  nocumentij  eftjfi  in  imo  ucntre,eft 
nocumentum  in  ureteristfi  in  petfhne  fit  dolor, eft  nocumentum  in  uefica;tamen  quadi 
bet  pars  ex  his  affecfta,  fadt  ut  in  his  locis  dolores  per  compaflionem  quodamodo  feiv 
{ijntur:experienn'a  docet, eos  qui  in  uefica  lapidem  habent, ad  pedes  ufcp  uexari. 
GALENVS 

Dv  O  B  V  S  modis  finis  Icribitur  aphoriimi,in  quibuidam  exeplaribus  Labor  eft} 
in  quibuidam  Morbus  eft:&  fere  in  hoc  nihil  inuicem  fcripturac  difFeruht.Com/ 
murater  autem  ambae  errant,  fi  quis  intelligat  circa  ueficam  ab  Hippoaate  dici ,  qu^i 
ipfam  ueficam  laborare  dixiftet .  Nam  hi  quos  memorat  cafus  comunes  funt  omnibuss 
qux  urina:  feruiunt  inftrumentis,uefic*,renibus,urinarijs  meatibus .  Mehus  itai^  hoc 
modo,quac  circa  ueficam, accipere,  non  tanquanr  fola  uefica  fignificetur,  fed  bC  partes 
qua  illi  annetfluntur.  Adhuc  autem  magis, ut  ita  accipiamus,  hortabitur  fequens  apho 
rifmus,in  quo  non  qua  drea  ueficam  agrotare  dicit, fed  ipfius  uefica  elTc  exulceratio/ 
nem, cum  non  idem  fit  pati  aliquid  ipfam  ueficam,enuncfare,uel  qua  circa  ueficam, 

'  BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  notat  aphprifmi  finem  dupliciter  legi,8i  mine,  ideft  labor  eft,^ 
Mne.i.fflorbus  eft.  At  nihil  differut  propter  hoc  fcriptura,&  in  ide  fignificatu  uergunn 
s  E  c  V  N  D  o  docet, quomodocun^  legatur,uel  mna,  ucl  wne,  m'fi  bene  intellel/ 
xerimus,in  aphorifinq  mendacium  effe .  nam  fi  intelligamus  circa  ueficam, ideft  ipfam 
ueficam  fo}am ,  falfus  eft  Aphorifimisiquia  cafus  quos  refert ,  &C  in  renibus,3C  in  uafis 
urinarijs  patientibus  infiint. 

T  E  R  T  1,0  exponit,  quid  intelligendum  fit  pSt  hanc  particulam  Girca  ueficam ,  id 
inquam  intelligendum  eft,  ideft  partes  qua  uefica  awnlotyj&fus  coniSguntur.  Quod 
autem  ita  uelit,per  fequetem  aphorifmum  probari  poteft,in  quo  palfibnem  foli  iSlcte 
prouenientem  ponit, quando  illa  figna  adfuntEt  tunc  non  dicet,  Girca  ucficam:fed  di/ 
cet,Veficg  exulcerationem  fignificat.Et  ideo  ex  hoc  colligi  poteft,quod  dicens,  Gircq 
ueficammeficam  ipfam,^  partes  adiacentes;renes  inquam, &  uias  urinarias  intelligit. 
Quod  legitur, ^lum  non  idem  fit,patt  aliquid  ipfam  uefica  enimtiare.hic  deeft  haq 
particula,fimpliater  folam.nam  Grace  habetur,  cu  tvcov>(i  o(,  lii  Lisq,  «Mi 
lutLu  it  ideft, fanqua  non  idem  fit  pati  aliquid  ipfam  ueficam  fimpH 

cfter  fqlS  enuntiarc.Tamen  nofter  antiquus  contextus  fimpliciter  legit, ut  Leonicenus 
interpretatus  eft,9C  non  habet  particulam  tcTAcSf,  quxin  contextu  AltfinofCTipta  efij 

APHORJSMVS  LXXXI 


^Hanguinetrt.aut  pus  tniiixecit,aut  fquamuIas,8J  grauis  odor  adfibuefic* 
O  exulcerationem  flgmficat.  ^  , 

BRASAVOL-fiSi  -'‘‘JM 

.  N  y  N  C  folius  uefica  paffionem  edocet.  Si  quis,inqm't,fanguinem  uel  pus  mirexe/ 
Pf^tet  id  fquamula  appareanqK  urina  male  oleat,  in  huius  uefica  exulcerarion^ 
elie  iudicatojquonia  hac  omnia  fiint  exulcerata  uefica  iymptomata,  Philotheus  ucfo 
tta  introducit,  Tei*  mte  «(«j;  o  Kijwetyaof,  mmij;  TstmvScM,  MSilrtyi 

H»  wiBiiSaw  •nsi  nnmiiSiT^,  ideft, tria  quadam  nobis  prabet  prafens  aphorifmus,lo/ 
cumpatientm,afFedioncm,8CmalamhabitudinempatientisIoci, 

■  «(1  Miuc  nvjj,  ideft,  Sflanguinem  K  pus  minxerit.]  Altj  contutus  habent,’ 

Vel  pus.&  ita  in  fiiis  Theodorus  bC  Leqmcenus  habebant.  Sed  nofter  antiquiis,8C  i^f/ 
djnus  habent,  nga.  Tu  uero  per  fangtiinem  quodcun(^  genus  intellige,uel  craiTumjUel 
tenue  fit;K  per  pus,uerum  pus.  Sed  8C  fi  languis  cxeat,uel  pus,non  eft  neceflariiim  U6< 
hea  exulcerationem  fignificari :  quia  exulceratio  in  rembus  effe  polTeq  K  in  meatibus’ 
unnari)s,propter  quam  exiret  fanguis  uet  pus,  ideo  hoc  non  eft  certum  exulcerationi* 
Itelica  fi^um.  Propterea  addit. 


74.4.  HBRI  Q_VARTI 

Kdi  ideft,  Et  fquamas.]  Quia  fquamae  fcabid  iicfic»  fignum  indubitatum 

exiftuntjS^  proculdubio  a  uefiea  proueniunt:undequum  ^guis  uelpuscxtuerint  8C 
iquams  adfuerint, exulcerationem  in  uefiea  efle  uere  notatur:tame  aliquis  fimul  &fca 
biem  uefic3c,&f  renum  exulcerationem  habere  poiret,K  tunc  profluerent  fangms  pus 
&  fquamscia:  etiam  a  gibba  iecoris  parte,aut  a  uehis  prodirepoflfet.  At  fi  ab  his  protic’ 
niret,non  effet  naturalis  urina;tu  uero  intellige  urinam  elTenaturalem.SCpro  temperie 
huius uiri,mediocrem:idcoh3ccnonpoteruntauenis  uel  a iecore prodire, piis  fcilicet 
fanguis.Tu<5  Hippocratem  obferuato,qui  BC  hicSC  in  aphorffino  feptuagefimofe/ 
primo  diuerlis  didlionibus  utitur;nam  hic  dicit  M-niJtas,  ideft  fouamasriuperius  uero 
edicebat  snTi;fMiila,ideftfurfurea.8t  Galenus  in  fexto  De  locis  affedishbro, 
ideft  in  fimilitudinem  &  formam  foliorum  haec  eadem  efle  dixit.  Hac  omnia  a  uefiea 
prodeut,8^  ab  eade  caula,fed  aliqua  funt  magis  lata, aliqua  minus.Philotheus  de  fquax 
tnis  fanguine  K  pure  exeunribus,ita  difleriti^  yt^  -rti  «joj 

fuiive  itu)  LvsiH  m7ntBy/tu,  16  aVap ,  «(<«  itsa  5ri/o(/,Ao«t»  ^wnj(B<e(,iJ\ujcc-nii  -A 

•  TTuuii  vgtiSluiu  tftiAi  i^Hsvs.  ideft,ob  id  enim  quod  dicitfquamas  uel  fquatnofas,ueficam 
pati  fignificatiob  hoc  autem  quod  dicit,fanguis  84  pus,folutione  continuitatis.impofli 
bile  enim  eft  abfque  exulceratione  pus  mingere. 

Ktu  Rufaa  Mdeft,Et  grauis  odor  adiit.]  Et  hoc  eft  proprium  etiam  uefica.*nam 

84  fi  aliarum  partiilm  pus  oleat,  uefiea  pus  teterrime  foetet,  quia  magna  fuperfluitatum 
copia  ad  ueficam  percurritiin  qua  fi  adiit  ulcus,ibi  firmantur;84  quia  imbecillis  eft,pro 
pterea  materia  illa  magis  putrefeunt,  84  grauior  atej  moleftior  dolor  infertur,  quam  irt 
alijs  parnbus.Celfus  capite  fexto  fecundi  libri  urinam  grauiter  olentem  apprime  taxat, 
Philotheus  de  hoc  graui  odore  hac  dicit,  airdy,  oV/ui  Bctjdx  imt 

«jUttiifeite.A  i/lwo-d/slr  twjri<ftV©- auTru/liii/  JiiutHaiihiui  ideft 

ob  id  autem  quod  dicit, grauis  odor  adfiqmalUm  habitum,  fceridum  ftilicet  fignificat. 
Foetor  enim  fignum  corruptionis  eft.  Corruptio  uero  malum  habitu  oftendit.Pofthjc 
a  Philotheo  hoc  annotatur,  isioi/  i/SjSn  effj:  mP  Jic^dlu/jxmxginfK  cSi  >xyn 

W!  x4  #  xuXTrvflistK^n  -m  ixdvxyt^  Lxv 

ptHKB  ^  sntfit/lii/.vii  ideft.  Sciendum  autem  quod  ob  hanepartp 

culam  qua  dixit, grauis  odor,ilios  propulfauiqqui  dicunt ,  a  iecore,uel  a  ipiritudihus 
partibus  fquamofa  proucrare .  illa  emm  84  fiodorem  habuerint,a  longo  tranfitu  foeto/ 
rem  relinquuht. 

■  '  ?!  Lvstxs  miaiva.  ideft, Vefica  exulcerarionem  fignificat.]  Modo  hac  duo 

ulrima  femper  adfint,grauis  odor  84  fquama :  de  pure 84  fanguine,  o^ulatiue  lem'  po/ 
teft,S4  difiuntfliuelquomodocucf  legat, mhil  referefemper  em'm  uerus  eft  aphorilmus, 
GAXENVS 

SA  N  G  V I N  E  M  quidem  84  pus,  ubi  quis  minxerit  omnium  inffirumentorum  qua 
urinaobftruiunt  funt  fignacomunia.Odotautem  grauis  hoceftffloleftus,adfiuc 
autem  magis  84  fquaraula  funt  propria  uefica.In  pluribus  igitur  exem|dariBus,  Si lan 
guinem  84  pus  minxerit, feriptum  inuenitiir.In  quibufdam  uero,Si fangtnhem  uel  pus 
minxerit.Oftendet  autem  hac  feriptura  iecunda  comunAonem  Aut,cfle  obdifiunA 
«aim,  quafi  utfumlibet  horum  qua  dieSa  funt,  fignificet  ulcerarionem :  altera  uero  uult 
ambo  aflidere,uel  fimul  inuicem,  uel  altematim. 

■  BRASAveiDVS  ..  .  . 

'•'trimo  Galenus  docef,mingere{anguinem,84  pus,non  efle  uefiea propriS,  imo 

pniriibus  inftrumetis  cdnuenit,qua  uring  deferuiunt,84  funt  comuniafigna  omnibu^ 

s  E  C  V  N  D  o  doCet,habere odorem  grauem,84  habere  fquamulas',^{)ropria  uefl 
ca  figna.nam  <qua  ex  uefiea  prodeunt,grauiflIme  84  teterrime  olentfimd  84  a  nullo  ah'o 
^embro  pofluhf  exfte  lquamg,qnam  'a  Uefica:84  quamuis  a  uenis  prodire  poflentiid  ta 
fn  W  fleri  non  contingit ,  nifi  cum  urina  tentii.  Qua  uero  k  uefiea  exeimt ,  cum  urina 
jnediocri  exeunt.  n  r\  A 

Quod  legitur.  Hoc  eft-molefius :  Grace  habetur,  Jmi)»  v>  MiS’  ideft,  Quoa 
quidem  fignificat  moleftum.  .  e/ 

TERTIO  docet, m  pluribus  exemplaribus  copulatiue  l^t ,  Si  fangirinem  84  pu* 

(ninxerit 


APHORI  SHVS  IXXXi  74.j 

mftixeritJn  pluribus  difitniAue,  Si  fanguinem  uel  pus  minxerit  fed  haec  iecunda  faO, 
Mura,()ux  difiunrtiue  legit,unum  Iblumillorum  fatis  efle  annotare  uidenir. 

■  QUodlegiturjQbdifiimdiuamannoftro  antiquo  contextu, 8f  in  Aldino legit 

Le6nicenus,obdifiun<aiuam  interpretaturtfed  in  antiquo  noftro  contex 
^Zxcadi^^aniledtionem,3Uzquocp£{iquxiegtt,^^^(lbx7}ia'iii 
^od  eriam  legitur, Quafi  utrumlibet  horum  qua:  diSa  funt ;  fequi  debet,  Vbi  lad-' 
Ct,flgnifleet  exulderationentnam  Graece  habetur,-  6?  iS/  \xsgfX9  eiaiiStiuif 

i;Minue  eyu  aaiiacii, 

Denicp  infert  fcripturam  illam  quae  copulatiue  legit,utra^  affidere  oftendif,ueI  eo/ 
dem  tempore  fimul,  uel  faltem  fuccefsiue. 

Quodlegitur,Vel  fimulinuicem,uelalternatim,  Graece  eft,*«Mt 
A  p  H  o  R  I  s  M  V  s  L  X  X  X  r  r 


QVibttS  iti  urinaria  fiftula  tubercula  naCuntur ,  his  fuppuratione  fadta 
eruptione,  folutio. 

BRASAVOLVS 

■  ■  cu  I B  V  S  in  pene,  ideft  in  fiftula  illa  per  quam  mingimus,iuberculum  pra:ter  tii/ 
tiiram  innafcitur,opus  eft  urinam  occludi  impediri.  At  fi  tuberculum  caput  fecerit, 

SC  ad  exitura  peruenerit, fuppuratione  fada,  8f  tuberculo  diftupto ,  is  mingere  incipit, 

K  ab  ulcere,atc|^  Urina:  inlpedimeto  liberatur;ab  ulcae,  quia  ulcera  potifsimum  fanan 
ttir,cum  ad  exituram  perUetierintiquamuis  Sf  Galenus  in  comento  fateatur, quandocj 
etiam  per  refolutiOrtem,  K  per  infenfibilem  euaporationem  ab  urinae  impedimento  fa,- 
liari, quia  tubCrcUld,  aperto, Si  erupcntefanie,uiinae  ditiis  lib  er  pra:ftatur.  exponit  hic 
Philotheus,qUidpcriirinarianlMulaminteIIigereoporteatinquiens,  vuu  r‘ij 

^  tosiuse  laiAa,  ideft  ueficae  colIUmjfimilam  urinariam  nuncubcat.  Celfus  ca/ 
pite  oiSauo  fecundi  libri  huiic  aphorilmUm  ita  teferUquibus  in  fiftula  urinae  uti  minuti 
abfceflus,quoS  Graeci  uocant,  efle  coeperunt,  ijs  ubi  pus  ea  parte  profluxit, 

fanitas  redditur. 

ideft,(^ibus  in  urinaria  fiftula.]  Scito  hoc  uocabulum  sfWfe», 

K 11  aPhilotheo  didum  fit  ueficae  collUm  fignificare  in  hoc  locouamen  Si  urinae  uiarn 
lignificat,quac  eft  a  renibus  ad  UefiCam,  8i  non  illam  folam  quae  eft  a  uefica  per  penem 
extra.  At  Galeno  placet ,  a  quo  PhilotheUs  accepit ,  hic  uiam  illam  intelligendam  efle 
I  quae  in  pene  eft.tamen  Si  uia  illa  qua:  a  renibus  ad  ueficam  proficifcitur,fl  tuberculum 
naila  fit, urinam  mittere  non  poterit ;  fed  optiS  eflet,fi  fanitati  reftitui  deberet,ad  exitiv 
tam  peruenire.tunc  Si  tuberculum  folueretur,  Si  urinae  impedimentum  remoneretur. 
At  difficillimum  eft,  in  meatu,  qui  eft  a  renibus  ad  Ueficam ,  tuberculum  innafci,quia 
membrum  eft  carnlagincum,non  carnofum.quamuis  in  capitibus  fieri  pbflet.propter^ 
ea  Galenus  bene  iudicat,nihil  aliud  intelligi  polle,  quam  flftulam  illam  qug  in  pene  eft, 
♦«(««« (jiiiTta,  ideft,Tuberculanaicuntur.]AldinuscontextHshabet  yiV«Tiia,atin 
fenlii  conuemunt.De  phymate  fuperius  ubertim  egimus, Si  tuberculum  efle  diximus, 
quod  in  altum  eleuatur,8ii  ad  exituram  cito  uenit ,  Si  in  adenofis  partibus  potifsimum 
fit  tameninhoc  loco  tale  tuberculum  eft,quod  urinarium  meatu  adeo  obftruit,ut  urv 
na  uel  exire  non  poflit,uel  xgte  exeaUin  hac  etiam  parte  ob  caliditatem  citius  ad  exitu 
*am  uemt,qu'am  in  alijstunde  Si Oribafius  dicit,T umor  qui  in  iftis  fuerit  partibus,  fem 
inabfceirum  c6.uertitur,quia  locus  per  fe  calidus  efttunde  etiam  fit, ut  citius  fiat  fa/ 
nia  eruptio.Si  ideo  ab  Oribafio  infertur.  Non  eft  ergo  necefle  calida  illic  pr*fidia  ad-^ 
hiberetimd  addc,quod  Si  ipfa  urina  fua  caliditate  uelocem  fuppurationem  Si  uelocem  ' 
eruptionem  procurat. 

_  Tsnwi  i^7rv«<rmi7&.  ideft.  Suppuratione  fada .  ]  fcilicet  quum  ha:c  tubercula  ad 
ruppwationemperuenerint,adeo  ut  pus  effedum  fit. 

KcUiifxy^r&-.  ideft,Et  eruptione.]  QuoniamAtis  non  eft  ad  fuppurationem  per/ 
Ueniire,nili  Si  tuberculum  difiumpatur,  Si  ex - - - “  *  ' - "  '  ' 


74«  LIBRI  Q_V  A  R  T  I 

tentum,urmam,ne  exiret, impediebat  Proptereaillo  erupto 

Avnt.i.folutio]  fdlicet  morbi.cuiiis  autem  morbica:  ipforum  tuberculorum, K  fup, 

prefsionis  urinae,  SC  fupprefsionis  potifsimum,quia  urina  non  exibat .  unde  &  Oriba> 
flus  dicit ,  quum  autem  in  fiftula  urinaria  tubercula  fuerint ,  urina  more  confueto  non 
excernitur.Farta  aute  eruptione  leuatur  dolor.lnde  igitur  cognofeitur  talis  urina  defe, 
<!lus,quod  fecudumfuam  natura  poftea  excernatur  urina. ut  hinc  haberi  pofsiqOriba/ 
fium  Hippocratis  aphorifmu  legifle  ac  fi  dixerit, leiiari  dolore,&:  dolore  pr  jlfuifle  intel 
lexeriL  tamen  fieri  non  poteft  fupprefla  urina  quin  dolor  adfit,8i  etia  ratione  tuberculi 
ad  fuppurationem  uenientis  .Nuper  illuftrem  G  uronum  Eftenfem  curauimus,  cui  ob 
tuberculum  in  meatu  urinario  urina  fupprefla  erat,K  adeo  uefica  extendebatur’ ut  doe 
lores  intenfifsimos  pateretur,  tumore  ui  fyringz  erupto,  illico  ceflfauit  dolor,8C  tuber/ 
culum  ad  cicatricem  peruenit.  Dubitat  8C  eodemmodo  Philotheus,quum  ab  Hippo/ 
crate didlum fit,  Avnt,  ideft folutio.  Awrtf</It7ir©-;ideft, cuius autemfolutioCRef^n 
det.  fl  oi/luiw  ycyttxaiy  Ksa  iiupsafu  «laiWa, 

hi ideft, fed  doloris  ftillicidtj  urina:etenim  propter  tubercula, dolores  fa/ 
«fli  funt,8C  obftrucSio  fequitur,ex  qua  urinae  ftillicidium. 

G ALENVS 

OB  SERMONIS  breuitatem  nihil  effatu  di^um  hoc  haberi  aphorifmofulpica 
bitur  quiipiam.  Promptu  enim  eft  unicuic^  intelligere,quod  in  meatu  urinario, 
qui  in  pene  eft(hunc  enim  meatum  fiftulam  urinariam  nominant)fi  confiftant  tubacti 
!a,K  mox  rumpantur,  fieri  folutionem.  Verum  fi  diligetius  animaduertimus,maius  ali 
quid  ex  eo  offenditur.  Contingit  enim  urinam  aliquando  retineri  ob  tale  tuberculum, 
ex  cuius  diifuptione  fanitas  proculdubio  fequetur.  Verum  ex  ditSis  qugdam  dubitario 
fuboritur.Vtru  folum  uelit  haec  quae  in  hoc  loco  ftmt  nata  tubercula  rumpi:uel  faepius 
quidem  hoc  accidere,  fieri  tamen  polTejUt  etiam  diflbluantur;uel  exemplum  folunon» 
unum  hoc  aliquod  fcripfit,dilf  uptionem:quod  uerius  exiftit. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  notat,aliquem  putare  pofle,nihil  dignum  hoc  in  loco  ab  Hippo 
crate  dici .  Quifque  enim  fcit,fi  in  penis  meatu  tubercula  fcint,8^  erumpantur,lbluno/ 
nem  fieriadeo  ab  Hippocrate  nihil  didum  uidetur,quod  annotatione  dignum  effet. 

I^od  legitur,Promptum  enim  eft  unicuic^.Graecehabetur,  ^  srer7i.N0 

ta<^  a  Graecis  dici  «f  Wf!i,porum  8C  meatum  qui  in  pene  eft, Penem  uero  «Jluif  uocant, 
plura  alia  nomina  habent. 

'  S  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet,aliquid  maius  ab  Hippocrate  edoceri,  ^  hoc ,  quod 
fcilicet  rupto  tuberculo  ianitas  confequatur.Id  uero  maius  quod  ab  Hippooateinten/ 
ditur,eft  hoc.  Quum  tuberculum  in  urinaria  fiftula  adfuerit, urina  impeditur,ne  exire 
po(Iit.Si  uero  tuberculum  ad  exituram  uenerit ,  hic  ab  Hippocrate  dici  non  inteditur, 
fanari  niberculum,quamuis  8C  hoc  uerum  fit ,  fed  quod  ab  illo  urinae  impedimento  li/ 
beratur,hoc  eft  quod  ab  Hippocrate  intenditur. 

Quod  legitur,  Maius  aliquid.  Graece  habetur,  lirie  sipeyiJKT©',  ideft,  alir 

'  quod  negotium  maius,res  quaedam  maior. 

Quod  etiam  legitur.  Contingit  enim  urinam  aliquado  rerineri  ob  tale  tuberculum.' 
Graece  habetur, Jlsma  Hsii  viiny  ifviue,  ideft, Contingit 
cmm  ifchuriam(ideft  urin*  fuppreffionem)quando(J  ob  tale  tuberculum  fieri. 

Quod  etiam  legitur.  Ex  cuius  diruptione  fanitas  proculdubio  fequetur.  Graece  ha/ 
betur,  resi7W4T/»i3^»e;'a‘’,'i^'o'!*Asi/.  ideft, Et  certe  diru' 

pto  hoc  tuberculo,ifchuriac(ideft  Uippreflionis  urinac)fanitas  fequetur. 

TERTIO  Galenus  dubium  quoddam  mouet,an  Hippoaates  putet, quod  omnia 
tubercula  in  fiftula  urinaria  fa<Sa  fanari  non  poffint ,  nili  per  eruptionemtuel  quod  hoc 
fit  frequenter,  tamen  quandocj  contingatutdiffoluantur,  8C  per  infenfibilem  refolutio 
nem  euanefcant.Galenus  huie  dubitationi  refpondere  uidetur,K  per  refolurionemSC 
per  exituram  fanari  pofle.  At  Hipgpcrates  hic  unum  folum  exemplum  pofuit,  fcilicet 
fanitatis  per  diruptionem, K  hanc  folutionem  ueram  efle,idem  Galenus  arbitratur,  j 


A  P  HO  R.  I  S  M  V  S,  -L  X  X  X  I  f  y+f: 

Quoti  legiti»  in  fine  Commenti,  Quod  Uerius  exiftit.ibt  deeft  copnia  E  t :  !egt  eiiiirt 
debet, quod  8C  uerius  exifttt.Nam  Graece  ita  habetur,  Sti^  ksu  iAsrSU^oV 

APHORISitVS  txxxiit 
]\4^I(aio  noiftu  plurima fatadjfsaruam  (ignificat  detedtoneni. 

'BRASAVOLVS 

AB  RE  non eftfinoftri corporis humiditates in unampartemfluxerintjaliampaiV 
tem  fi?ciorem  redditunde  qui  notSu  multiun  minxerint,aliter  fieri  no  poteft,qtnn;cor/ 
poris  humiditates  ad  ueficam  tranCnifl*  finttad  quam  quumfint  tranfmifrae,ad  intcftiV 
natran£nittinoiipoflimt.Quare  deiediones  paruae.  erunt,  hictp^hQrifmits  inhomini 
|)us  ianis  potiffimum.intelligendus  eftiquia  in  aegris  per  modum  ;c-riricum,Uei  per  mo/( 
dum  fymptomaticum  ad  has  duas  partes  materiae  tranfmitti  poflenti  Adde  etiim,quod 
sJiqiiis  non  plene  potauerit ,  fed  fuo  cpfueto  uiuehdi  modo  in  Cibis  ^  pestibus  uius  fftt 
conflat  enim  eum  qui  plene  potauerit, multum  mingere,  SC  praefettim  fi  aquamaiel  di/ 
lutiora  Si  tenuiora  uina potauetiutame  hunc  deiediones  multas  habere  nihil  impedit» 
Hic^aphorifmus,ut  PhiIotheus  dicit,  idefl,Iudicatiuus  efl. ' 

ovfsms  rixrop.  Tisa»  idefl,Midio  nodu  multa  fada,  ]  Intellige  in  fanitate  fa 

da, noti  in  morbo  per  uiam  crifls,tie(^  fymptomaace,rieCp  ob  nimium  potum. 

mitciveti  idefl,  Paruam  deiedionem  fignifieat,]  Qilianoftri 
corporis  humiditas,ad  urinae  uias  tranlmittitur,ideo  adinteftina  tranfmitti  nonpoteft, 
quK  ob  id  fleea  relinquuntur,  Aduaritis  libto  primo  De  urinarum  iudictjs,  capite 

undecimo, dOcet.urinam.faniper  proportionem  corteipondere  oportere  Ijs  quae  bibita 
funt,  Si  liero  fit  copiofior  quam  conueniat, fignum  efl  hunc  multum  potate,  pr^fertim 
fi  lunum  exile  fit.nam  color  urinae  hUius  uini  ad  album  tranfmittflur .  S  ubflantia  uero 
ad  tenue,  contenta  fuht  tenuia  8f  uaria,noH  etiam  leu{a.hac  efl  una  miilti  midus  faufa 
inianiSjfecundum  AdUarium,  Alia  caiifa  apild  eundem  aittliorem  efl,quod  multa  uri 
na  ipedatifr  in  ijs  qui  pauca  exCerntof,  ob  naturalem  quendam  uentris  affedum,qtt3e 
eoiore  medioai  efl,at(^  maiprm  ^  craffiorem  hypoflafim  continet.  :  T ertia  caufa, 
multa  urina  mingi  folet  ob  medicinas  lirihatorias,  cuius  color  fecundum  naturam  po/ 
tius  quam  in  pr«diclaferuatur .  Hypoftafis  flero  efl  fubtilior,ita  flt  obfcUretflr,fed  fui/ 
gor  ^idam  in  humore  eius  fpicndet.  Hac  fflnttres  caufle  multitudinis  urinarum  in  fa-' 
nis,KfimuI  ipfanim  colorem, fubftann'am,&  contenta  intelligere  potes .  Secuda  uero 
caufa,illa  efl  qmein  aphorifmo  intelllgitur ,  qflem  aphorifmflm  in  lanis  hominibus  in/ 
tetpretari  fumus.  T amen  hic  aphorilmus  ad  aegrbs  etiam  ampliari  pollet ,  pracler/ 
tim  per  fecundam  caulam  praeaddudam .  propterea  8C  nos  breuibus  referamus,  qtiod 
Segri  ob  diabetem  panionem,qu*  efl  Urinae  defluxus ,  flrin»  copiam  emittere  poluinf, 
&  in  hoc  cafii  erunt  etiam  paucae  deiediones  .T alis  itero  urina  erit  alba  &C  tenuis,  at(^ 
hypoftafi  priuata .  quandocp  Urina  multa  in  «gritudinum  crifihus  profluit ;  praefertim 
quando  urina  crafla  globofa  praecelTerit, ut  Hippocrates  fflperius  aphorifmo  feiage 
fimonono  edocuerat.Haec  autem  urina  efl  alba,  tenuis.  Si  quae  mediocrem  hypoflafim 
habet- Alia  caufa  multitudinis  Urinae  efl  hydropsietenim  qui  hoc  morbo  correpti  funt,. 
plus  mingere  folent, quam  mediocritas  expofeat .  Efl  autem  urina  aquca,quac  crudam 
8i  diuerfam  hypoflafim  habet.Hxc  eadem  ab  Aduario  referuntur  libro  primO  De  uri 
narum  caufis,  capite  quarto.  Adde  Philotheum,  qui  8C  ipie  huius  iententiae  efl, fi  deie/ 
fto  fit  muIta,midio  pauca  eritubquit  enim,  «  at7j«j07j  maa»  &  «Sfoaitqia 

i  miMmi  ^  beT  kttkti  ,  «  va».  l(su  (Stp  m}i.«  «vfie  in^Si/rcui  ^ 

M  ■!“  ,icu/  Tniaa»  Hsir&v  -^vna,  Mp;  tnui  c/ll  ei/ficy, 

^  lio  MTiii  «jtTicu),an  o^iyv  yiycvyi  i  <«-«l</l3ij,i(sa  dji  iSm  «sit  «ai-j/j/  ci/go(i,  Jta 
ustAv  -ixTiixiifaaK.tljs:  -n  ^  n  yase!c  /tllisf/  -n  .  idcft,Et  cattla  efl ,  qUoniam  multa 
iadetp  colledior  fada  efl  digeflio  in  hepate,&:  ex  aduerfo  materia  dcriuauiuSC  ob  hoc 
multa  urina  deduda  efl, parum  aute  flercoris  •  Si  uice  uerfa,  fi  multa  ftercoris  deiedio 
r  r  i  fiat 


74*  ■  APHORISHVS  -LXXXIIt 

fiat, pauca  erft  per  urinam, ob  eandem  caufam. Quoniam  pauca  faiSa  eft  digeftio.K ob 
hoc  pauca  etiam  urina.  Multa  autem  per  ftercus  deiedho :  quomam  in  uentrehumidi/ 
tas  manferit.  Oribafius  hic  dubitat  cur  fi  copiofa  fit  urina, exigua  fit  deietSio  alui.Re 
fpondet,  primo  pofitia  quatuor  uirtutibus  noftri  comoris ,  SC  pofita  cot^ione  prima  in 
uentriculojfecuda  autem  in  iecore,dicit .  Si  magna  fuait  coeflio  in  ucntriculo,deie(3io 
alui  erit  minor, K  maior  pars  nutrimenti  fubminiftratur  iecori,8t  plus  defeendit  in  ue/ 
fleam, quam  in  uentrem.quia  didum  eft,  urinam  efle  colamentum  fanguinis  exiecore 
iienientis .  Si  uero  minor  fuerit  concodio  in  uentriculo ,  maxima  erit  exaetio  alui,  8£ 
minus  miniftrabitur  iecori.  Quanto  autem  minus  habuerit  iecur,  tanto  minus  erit  urir 
nte ,  Sed  potius  caua  eft,quia  natura  humidas  flrperfiuit ates  ad  urinie  uias  tratifeittit. 

Scito  autem,&i  fi  dicat  nodu,intelligere  debemus  etiam  die.  at  quia  nox  codionis 
tempus  uidetur,non  quia  in  die  etiam  non  fiat  codio .  Tu  i^'tur  per  nodem,  codionti 
tempus  intellige .  Oribafius  de  hac  re  dubitans  cur  nodu  dixerit  inquit, nodem  intere 
pretes  comparauere  hyemt,K  diem  acftati  propter  calorem  in  hoc  maximum, in  illa  m< 
nimum.Sic  8C  nimc  dicamus,calore  naturalem, 8C  «irtutes  Opetatiuas  nodu  intus  deti 
heri,  calor  autem  naturalis  cocOdiohem  iiel  excref  ienem  fic  celerius  facit,  quod  in  pl« 
libus  intelligere  oportet.nempe  nonnulli  etiam  funt,  qm'  facilius  concoquunt  Uigilaii' 
tes,quam^fomno  prefsi,8C  dormicntes.Philotheus  eandem  rationem  affert  inquiens,  U 
tvKvi  Ji  jrid-at  ^  cU  TiSinluita-mi/.  idefl:,Dixit 

uero  nodu, quoniam  codiones  in  node  fiunt,5i  fuperfluitatum  fecretiones.  Sit  ergo 
haw:  regula  qux  non  fallit  ledore,ficuti  multa  midio  paucas  deiediones  fignificaqita 
mult»  deiediones  midum  paucum  Imnificantlnam  ubi  humiditates  in  unam  partem 
fluxcrint,ad  aliam  partem  ire  non  polfint.  Multi  autem'reperiuntur,qui  hgc  natura  ha 
bent,ut  plus  mingant, quam  excernant;uel  ecofrario,  quorum  ego  unus  fum,qui  egre 
gie  mingo,8C  parii  excerno,  &  hoc  ab  initio  ortus  meapte  natura  feruaui,  ufej  ad  hanc 
xtatem,quat  nondum  trigefimumodauum  annum  attigit, attinget  autem  hinc  ad  mett 
Tem.  Qiiid  deinceps  in  nobis  futurum  fit, ignoramus, 

GALENVS 

Qv  o  D  quidem  neceflMium  fit  uentris  humore  diftributo  minorem  fleri  alui  icf 
iedionem  unicuicj  manifeftum,  fed  cum  hoC,  8C  una  illud  apparetjqudd  eo  una 
cum  cibis  exeunte,aluus  quidem  humidior  fit.atcp  ideo  plura  deijeiet.  Vtina  uero  pau 
cior  excernetur.  Docebit  autem  nos  hxc  ipla  t3tio,dC  alui  flucnris,6i  ficci  remedia. In 
quibus  enim  fupramodum  humida  altius  deprehmditur,his  potum  minorem  exhibe/ 
bimus,ac  prxterea  illi  uiam  ad  ueficam  parabimus :  in  quibus  uero  ficcior,  Sf  plus  da/ 
bimus  potus,  8C  diffrib  titionem  quantum  fieri  poterit  prohibebimus, 
BRASAVbLVS 

P  Alii  6  Cjalentis  docet,neCe(Iarium  efie,fi  uentris  humor  in  alium  locum  difliv 
buatur,quod  alui  deiediones  pauca;  fint,  Econtrario,fi  humiditas  ad  aluum  tendat,de 
iediones  d-unt  plUres,urinx  pauciores. 

s  E  c  V  N  b  o  Galenus  ex  hoc  ioco,a!ui  fluentis  &  ficest  remedia  accipi  oftendit.’ 
nam  aluum  fUpramodum  humidam  uidentes ,  parUm  potus  exhibebimus,  K  uiam  ad 
ueficam  parabimus.In  quibus  uero  aluus  ficca  erit,  potum  dabimus,  &  quantum  fieri 
poterit,ne  eat  ad  ueficam  prohibebimus .  polimus  uero  hunc  aphorilinum  ad  omnes 
cuacuationes  ampliare, quarum  una  alteram  impedit. 


HBRI  ^ARTI 


AD  MAGNIFICVM  COMITEM 

ALPHONSVM  CALCAGNINVM,  AN.TONIVS 
MVSA  BRASAVOLVS. 

HOS  ILLIS  qiram  libenter  labores  noftros  infcribimus ,  magnifice 
Comes,  qui  ea  legere  polRrnt,  quae  in  iplis  faipta  funt,  at^  intellige/ 
re,.  Quippe  qui  nonintelIigunt,negligereuidentur,8C  non  legere, 
(^um  igitur  noftra  in  Quintum  Aphorifmorum  librum  Commen/ 
pria  in  publicum  prodire  debeant ,  Magmficentiam  tuam  elegimus, 
oinniuirtutum  genere  cumulatam,  quae  noftrorum  laborum  parti/ 
ceps  ut;quam<5  fcimus  aptifsimam  eire,non  ut  haec  modo,fed  multo  maiora  intelligat. 
Proptereailli  merito  hunc  librum  infcribimus,qui  ea  quae  in  ipfo  funt,facile  penetrare 
poterit:non  quidem  ut  medicus  fiat,  fed  ut  occulta  natutae  facraria  animo  copledatur, 
K  quandocj  feipfum  ab  incurfantibus  extrinfecis  rebus  tueri  poffit ;  ut  diu, omni  abdi/ 
cata  noxa ,  aura  uitali  fruatur ,  cum  praftantifsima  illa  uxore  fua  Anna  Noyanda ,  in 
qua  una  Gallae  nobilitatis  ipecimen  elucet,nec  minus  forma,quam  ampliisimis  uirtu/ 
tibus  decorata,  quae  te  fecit  digna  8C  copioia  prole  parentem .  Accipe  igitur  Comes 
amplifsime,munufculum  hoc ,  non  qUidem  te  tanto  uiro  dignum,  fed  quale  uires  nO'' 
firae  imbecillae  parare  potuerunt.  Vale. 


ANTONII  MV-SAE, 

BRASAVOLI  MEDICI  FERRA, 

RIENSIS  IN  OyiNTVH  LIBRVM  APHORISMORVM 

Hippocratis  K  Galem,CotiimEntaria8{  Annotationes. 

a!  T  A  NOBIS  ET  SVPERIVS  ET  ALIAS 
a.  fepius  dicaum  eft,hi  Aphorifmoru  libri  non  polTunt  certa 
I  aliqua  continuatione  coneA' ,  nec  particulares  aphorifmi 
M,  qui  in  his  libris  funt,  connexionem  habent,  quanuris  noiv 
J;  nulli  ordine  quodam  pleruncp  muniri  polsint,fed  id  fupee 
I  rius  fuis  in  locis  fecimus ,  8C  deinceps  facere  non  omine/ 
J  mus.Difficillimum  praeterea  eft,a:  prope  infinitum, in  ho 
I  rum  librorum  inirijs, totius  libri  intenrion?  breuibus  edo/ 
I  cere,8i;  referre .  propterea  nOs  in  praefentiarum  huius  fibri 
I  intentionem  explicabimus,  ut  fieri  poterit,  poterit  autem 
®  hoc  modo,lI  dixerimus  in  hoc  libro  ab  Hippoaatemulta 
tradiarijfed  tamen  quae  ad  capita  qug  confequutur,reduci, nihil  impedit.Primo  etenim 
Hippocptes  fymptomata  quaed^  profequetur.quae  euacuationem  confequunturtK 
quSuis  in  his  euacuationibus  de  piis  hellebofi  euacuatiombus  uerba  facere  uideatur, 
tamen  omnium  uehementium  medicamentorum  quae  ideftpurgatiuadi/ 

cuntur,euacuationes  intellimt,  Secundo  de  calido  frigido  lermonem  habet,^  quii 
in  noftro  corpore  agant,edi(rmt,cum  de  uarijs  morbis  pertradiaflet,  Deni($  de  mulie/ 
tum  tam  utero  gerenrium,  quam  non  gererium  fymptomatibus  quibufdam  agit, ia  hu> 
ius  partis  calce  multorS  mofboru  fymptomata  addens,  quae  breuibus  uetbis  in  unum 
cumulum  8C  in  unam  intentionem  reduci  non  poflimt .  His  igitur  (  ut  fieri  potuit ,  8C 
quam  breui  etiam  )  praeguftatis,  ad  Hippocratis  interpretationem  accedemus,fi  prius 
Philothei  ita  fcribentis  introduAonem  adduxerimus,  </]g.yt/asiKit  (S  •n^yromtit  wm/ 
^vWasTitfTw.ideftiudicatiuoSjK  progno 
(ticos  canones  in  hac  feAone  praebeqficuti  3^  in  quarta. 

A  p‘h  O  R  I  S  H  V  S  P  R  I  M  V  5 

(^Onublfio  ex  helleboro  letalis  efi:. 


Q.V  A  N  D  o  ex  ui  puTMtionis  hellebori  aliquis  conuulfionem  incfderit,fetafe  e& 
nempe  aliter  fieri  non  poteft,quin  ex  inanitione  conuulfio  fit,  bC  membrorum  exicca/ 
tione  8C  confumptione,quac  cum  ita  affeda  fint,  in  priftinum  fiatum  reuocari  non  pof/ 
funt  Hippocrates  in  epiflola  ad  Demoaitum,in  qua  de  helleborifmo  agit,eandem 
fententiam  repetit, fnquiens,Connulfio  ex  ueratro  letalis  eft.  Sed  addit  ipfeirthac  par/ 
te.  Si  in  magna  purgatione  fuperueniat, malum  eft. 

Smo-iu!  of  iSiiWfs,  ^valmiion.  ideft,  Conuulfio  ex,uel  poli  helleborom  mdrtalis. J 
Qiiid  conuulfio  flt,K  quot  habeat  fpecies,in  fecundo  dC  quarto  libris  ubertim  docui/ 
mus.Dc  helleboro  etiam  in  quarto  libro  aphorifmo  decimotertio,K  de  eius  fpeciebu» 
atcj  pr3cpararione,abudantiffime  egimus.Hic  folum  addemus, per  helleborum  lectm/ 
dum  antiquos(ut  Galenus  refert)folum  album  intelligi.T  u  uero  omne  uehemens  me 
dicamennim  intelligere  potes, quod  maxime  educit  8C  exiccanquas  operationes  uehe/ 
mentiflimas  albus  helleborus  fecitidem  fennt  Philotheus,quod  de  albo  intelligendu» 
fit  Hippocrates,in^uiens:iM.’ isicy,07)  Khy,i  pii  pU«f.^7W5^ 

XiiiiaO  <f<liny,y  i/'!ifsy  t*  r  ajiAwf  agi&.uSi  yi'  4-  luUiw©'  piiii  Tr6iS«**C 

taefldf  O-iti/ifltt.  ideft.  Sed  fciendum  quod  helleborus  duplex  cft,hic  quidem  albBs,hrt 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  i  7^1 

ijero  niger.  Htcigitiir  dealbo  loquitur, Kmanifefiu  eft  ex  eo  quod  finlpliciter  dicitur: 
niger  enim  cum  additione  dicitjut  helleborus  niger.Htccp  nos  admonemus  illam  par.» 
ticulam  Ex, notare  conuulfionem  ex  ui  hellebori  fieri,  &C  ex  fua  natura-unde  argumen 
jum  illud  de  conuulfione  remouctur,quod  ex.repIetionefiat,ut  fi  quis  humoribus  plee 
nus  helleborum  potauerit,humores  moueturj&r  ipafmum  ex  repletione  inducut.  Hoc 
genus  coniKilfionis  ex  hellebori  natura  non  fit,fed  ex  humore  moto.  Qui  &  fi  ab  belle 
boro  motus  fit,  tamen  per  accidens  conuulfionem  infert,  quia  ex  fui  natura  non  infert, 
fed  conuulflo  ex  inanitione  ex  hellebori  ui  inducitur,  tum  euacuantis,  tum  exiccantis^ 
Illa  etiam  contiulfio  ex  repletione  mortalis  non  eft ;  8C  ideo  illa  efle  non  poteft,  de  qua 
femonem  hic  habet  Hippocrates.  Adde^quum  etiam  couulfio  ex  oris  uentriculi  mor/ 
dicanone  per  compafflonem  ex  helleboro  fieri  poffit ,  de  hac  conuulConis  fpecie,non 
eft  intelligendus  Hippocrates,  quia  K  fi  periculofa  fit,  letalis  tamen  non  eft.Qiiae  uao 
conuulfio  ab  Hippocrate  nunc  intelligatur, eft  illa, quae  ex  ui  medicameti  euacuantisj 
&ad  feneruorShumiditates  attrahentis, uiolenter  exiccantis  induciturtetenim  Hec 
eft  conuulfio  mortalis.Tutg  intellige  Hippocratem  de  uniuerfali  coUulfioBe  vierba 
cere,non  de  illa  quae  in  aliquo  particulari  membro  infertur.-quonia  in  particulari  metn 
bro  conuulfio  letalis  non  eft.  Adde,intelligendum  efle  fi  perleueret,quia  fi  cito  abiret; 
mortalis  non  eflet. Quomodo  aut  helleborus  exhiberi  debeat,  dC  praeparandi  moduni, 
fuperius  ih  quarto  libro,aphorifmo  decimotertio,edocutmiis.Nunc  tftud  addemus, ab 
Hippoaate  in  epiftola  ad  Democrittt,de  helleboriimo,fcJ^Tio.mixtum  dariPotio  au/ 
tem  eft  drachma ,  uel  eius  dimidia  cum  aceto  mulfo .  Terttaiilraero  huius  partem  cutn 
ueratro  mifceto,8f  minus  pracfocatHacc  Hippocrates.'  ■  Recentes  hic  dubia  faciunt, 
an  conuulfio  ex  inanitione  letalis  fit:  multa  dialecftica  argumenta  fecere, qug  mOrtaiem 
non  efle  fuadere  uidentur.  At  nos  illa  omittemus,  tanquam  deuium  ledlorem  facientia, 
K  unumfolum  argumentu  adducertius,quod  ad  rem  medicam,8C  ad  bonorum  autho/ 
rumintelledlionem  facereuideturiGalenus  fexto  libro  De  arte  curandi,inquit,  iEque 
difficile  eft  exiccare,ficuti  humedare.  Sed  conuulfio  ex  repletione  per  inanitionem  cu 
ratur,8C  conuulfio  ex  inanitione  per  repletione;8f  aeque  difficile  eft  exiccarieificuti  hu/ 
medare.Igitur  &  haec  conuulfio  ex  inamtione  mortalis  non  erit, quia  sque  curantur. 
Adde,facilius  uideri  conuulfionem  ex  inanitione  curare, quia  ex  fola  humedatione  ia 
natur:fed  conuulfio  ex  repletione,euacuatione  Sf  exiccatione  indiget;  Refpondemus; 
conuulfionem  ex  repletione, ex  matertancruis  imbibita  fieri, quae  exiccari  poteft. Con 
«ujfionem  uero  ex  inanitione  ita  fieri  conflat,  quod  fubftatifica  nerui  humiditas  exhaii 
ritur,qua  reftaurari  atep  refid non  poteft:ideo  hic  letalis  eft.  quae  liero  repletionem  fe/ 
■quitur,non  mortalis.Illa  etenim  fubftantifica  humiditas  facile  in  neruum  mitti  non  po 
JteltEt  Galenus  de  fubftantifica  humiditate  non  loquitur,  quam  dicit  aeque  facile  intro 
duci, ut  fiGcitas:fed  de  quacucg  humiditate  intelligit.  Oribafius  huius  aphorifini  ratio/ 
nem  reddens,inquit.  Veratrum  autem  arefacit  deficcat  humorem  naturalem, exte/ 
nuat  mufculos, debilitat  neruos.Et  hgc  omnia  ad  inanitionem  faciunt. Quae  autem  erit 
fpes  uitae,quum  a  peltifero  prgfidio  acciderit  peracuta  affediofGalenus  quoc^  undeci 
mo  libro  De  fimplicium  medicamentorum  facultatibys,ubi  de  caftoreo  famonem  ha 
bet>dicit  ad  conuulfionem  ualere;fed  antiquos  reprehendit, qui  line  ordine  omni  con/ 
■uulfioni  apponebant.  Sed  iubet  ipfeintelligendameffe  conuulfionem  ex  repletione, 
■quia  eftaduerfiflimumconuulfloni  exinanitione  obcaliditatemfiiam,  quiaexlc/ 
'f  **  SC  in  hoc  Aphorifmo  intelligenda  eft  conuulfio  ex  inanitione, quae  ob  hello 

'bori  ficcitatem  fada  fit.  Philotheus  quoi$  multos  modos  enumerat, quibus  coiv 

tiulfio  in  afliimptione  hellebori,  uel  medicamenti  Seri  contingit,  inquiehs,  n  siAi»/ 

TttAAcelw  mit  tAiiVo-m/T©-,  aSfcw  mfiwj  tli) 

Msrt  tma-na  oAsj;  •Tb  rdbgSdldlr  i  m  ijvenj;  «/ 

yif  «iwrpu  Ltf/iaa  tTnreujim  »»  fvgnmt  aarcurtuK,  i  M  VnttcBemtr  -nH  tv 

}ij>  orr®-  lii  dlixHTva  &s  o  vsSt 

®£7«a .  >i  dleu^iw  jfViiiii  KTii  ajil  xsi^cijtrlov  rlui  j-esSJi'» ,  1(9«  out©-  yc^  Tji 

aaxirniy  Tma.  ideft ,  Vel  ob  repletionem ,  ut  quando  medicamentum  multun< 
rr  +  humoreis 


7ffc  L  I  B  R  r  Q_v  I  N  T  J 

humorem  uno  impetu  circa  uetriculum  attraxerit, 8i  in  extenfiotte  ccnucllitur:  uel  ob 
euacuationem  immoderatam,ncmpe  immoderatam  euacuationem  Cccitas  fequitur  et 
hccitatem  conuulfio :  uel  ob  oris  uentriculi  compaffionem ,  fatpe  enim  quum  medi^ 
mentum  efficacius  eft,ueluti  compatiens  os  uentriculi  mordetur  6C  conuclliturtuel  ob 
acutum  humorem  circa  uentriculum  a  medicamento  attratSum .  bC  hic  quidem  morfu 
conuulfione  facit.  Si  uero  a  Philotheo  petieris, quum  multos  conuulConis  modos  enu 
merauerit,de  quo  Hippocrati  nunc  fermo  fiatReipondet,  isi  Miifev  «u  ifimv 

i  V' «Its ,  ta  4®  f » jotstj  .ogTit  wiit-rif  Khi/,  tm  J^stsiu ni  niutKitiiSf 
Ki/luI«OTj/  llbi<  dtriii  .  oi  «AAsi  ipimi,nsinst  nW  ««(i,  fi 

ideft,  De  fecundo  igitur  modo  fermo  Hippocrati  eftide  eo  inquam,qui  in  fic/ 
citate  eft ,  qui  immedicabilis  exiftit ;  quomam  confumpta  humiditate  continente ,  ini/ 
poffibile  eft  ipfamreuocare,  Alt)  enimmodi,  mali  quidem  funt,  non  autem  letales. 
HaecPhilotheus. 

GALENVS 

HI s  QV I  helleborum acceperunt,album fcilicetthunc enim fimpHciter helle&o 
rum  nominare  c6fueuerunt,non  ficuti  nigrum, cum  adie(flione:his  inquam, fi  ex 
purgatione  conuulfio  aduenerit,cafum  effe  ait  letalem.Fit  emm  non  ab  initio  purgatio 
nis,quando  periculum  eft  ne  homo  ftranguletur,fed  quando  uomentes  uehemerius  hr 
ceranturipropter  ipfam  quidem  maxime,  quae  fit  in  motibus  diftentionem  laboratibut 
nCTuis,ob  illam  quam  habent  cum  ore  uetriculi  in  patiendo  focietatem.In  quo  &  alias 
uidimus,ubi  fortius  mordetur,fieri  conuulfiones,ficuti  adolefcenti  qw'  erugnem  euo/ 
muerat.Prfftat  eram  cruginem,non  eruginofui^uomitum  illum  nominare.Eratenim 
talis, qualis  quae  uera  erugo  nominatur  florentiffimus,  uerum  inter  uomendum  tonrni 
corpus  conuulfum  eft,8f  erugine  euacuata  febris  ftatim,K  conuulfio  ceflauit.Taleau/ 
tem  erat  quod  euomuerat,  ficuti  fi  quis  optimam  erugnem  aqua  perfunderet,  adeo  ut 
cx  eorum  unione  talis  fubftantia  exultaret,quj  defruti  cralfituine  reprxfentaret.Non 
tmpoffibile  eft  igitur,ut  dixi,Sit  per  compatiendi  ados  uentriculi  focietatem,fi'eri coiu 
uulfione  ex  helleboro  albo,SC  haec  foret  conuulfio  minus  periculofa.  Contingt  autem 
propter  ipiam  euacuationem  (iipra  modum  ipfis  purgatis  conuulfionem  aduenire, 
ficuti  bC  choleram  patientibus  contradJiones  frequenter  adueniunt,8i  facpius,ac  maxi/ 
me  eorum  qui  funt  in  (inis  raufculorum.  Sed  necp  illud  eft  impoffibile propter  phat 
maci  efficaciam,ex  neruis  humiditates  ad  fe  attrahentis  ex  hac  paflione  fieri  conuulfio 
nemrled  8i  hellebori  aliquando  ui  ad  fiii  diftributionem  impulia  uehementins,contin/ 
cit  neruorum  fubftatiam  uiolentius  exiccari.  Iple  enim  nos  docuit  Hippocrates,quod 
fit  conuulfio  ex  repletione  St  inanitione,  corporum  uidelicet  neruoforum,  a  quiW 
eundum  eledlionem  motus  perficiuntur.Sunt  autem  h«c,nerui,ligamenta,mufculi,8£ 
tendonesificuti  etia  in  exterioribus  uidemus  lora  8C  cordas  extentas, ubi  uehementius 
exiccentur,aut  multa  madeant  humiditate,  fic  &  in  corporibus  animalium  par  eft  fieri' 
non  raro  conuulfione.Liquet  igitur, quod  exrepletionc  conuulfio  lanabiliseftpereua 
cuationem.Ea  uero  quae  fit  ex  inanitione,8C  neruorum  ficcitate,  non  facile  admittit  cu 
rationem.  Fitautem,ut  dixi,  bC  propter  compatiendi  focictatem  conuulfioi quam  non 
debemus  exiftimare  fuifle  ab  Hippocrate  practermiflam.Eam  enim  quae  primu  fit, con» 
uulfionem  oftendit,  quum  ait,  Conuulfionem  ex  repletione,  ateg  inanitione  generarfiet 
quidem  noiiimus  etiam  morfus  ratione  fleri  in  ore  uentriculi  fingultum ,  adeo  ut  quif' 
pfam,K  neruos  itidem  pati  exiftimaueritEtuidebitur  ifta  couuluo  his  qui  ab  hellebo/ 
rb  purgati  fiinr,  non  dieSa  ab  Hippocrate  aliquando  fieri ,  nifi  per  louem  illam  dixerit 
quifpiam  fieri  ex  inanitione, quum  humores  rnprdaces  ra'm  habeat  exiccandi .  Hi  ita(|| 
modi  fiintborS,qui  ex  helleboro  conuelltmtur.  Sanatur  autem  ex  ipfis,  8i  qui proptw 
morfum,8f  qui  propter  diftentionem  ex  uomitibus  fit:  quae  autem  cx  ficcitate  acddi^ 
iniMabilis  eft.  Non  abique  ratione  igitur  totum  hoc  genus  Hippoaates  ait  efle  letale, 
quoniam  lionnulla:  eius  fpecies  cum  difficultate  Enantur, Vna  autem  infanabihs  eft. 
BRASAVpLVS 

PRi  o  Galenusdocet  per  helleborum  intelligendum  efle  album,  qiria  ita  apud 

«nriquos  confuetum  eft  fimplici  nomine  album  appellari ;  niger  uero  femper  cum  hac 

additione 


j^^ri()iie,heUeborus  nigtfr  {>roponitur.  Si  qius  ergo  ex,albo  helkboro  Conuulfioneni 
inddat,  cafus  eft  letalis. 

S  E  t  V  N  D  o  quendam  conuullionis  modum  ex  litmpto  helleboro  docet, periculo 
fum  quidem,  fed  non  letalemmec  in  principijs  purgationis  fit,quado  periculum  eft,ne> 
bonio  flranguletur :  quia  helleborus  ftrangulando  necare  poteil,  fi  ingentem  materiae 
copialn  per  uomitum  ad  fuperiores  partes  duxerit ,  unde  conuulflo  fieri  poteli  ex  oris 
uentriculi  compafftone,  cum  quo  cerebrum  ob  focietatem  quam  fimul  habent, compa 
tiatur .  Propterea  cuiufdam  iuuenis  cafum  refert;  qui  eruginemi  ideft  humorem  talem 
qualis  eft  erugo, eupmueratrhuic  inter  uomedum  totum  corpus  conuulfum  eft,federu 
gine  euacuata, febris  ftatim  8C  conuulfio  ce(raruntJZ)ocet<5  illius  ericinis  formam, 
pa  ia  craffitudine  fimilem  eflc.Et  ideo  infert, ex  oris  uentriculi  compaffione  couulfio/-, 
nem  ex  albo  helleboro  fieri  poflejfed  non  habet  tantum  periculi,  quantum  habet  ex  in/ 
anitionepuia.  ,  ,  . 

^od  legitur,  Diftentionem  laborantibus  neiuis » Grace  habetur,  . 

alamt  ideft,  contracftionem  laborantibus  neruis.  Nec  id  te  lateat;  Galenum  di/ 

xiiTe.iuuenem  illum  eUomuilTe  Siruginem,non  autem  aeriiginofum  uomitum, ut  differ' 
rentiam  facere  uideatur  inter  acrugihofum  uomitum  aerugincm.Eft  aiitem  aerugo  itli 
omm'  fere  metaIlo,fed  potiflimum.in  are;a  quo  8C  hOmeh  accepit  nullus  eft  qui  arugi/  ■ 
nofurt  colorem  non  a^ofeat ;  fed  ipfa  aris  arugo,a  recentibus  uiride  aris  nuncupari 
uidetur.Fft  autem  hac  arugo  in  uentriculo  ex  fuperflua  caliditate  adurente, 8£(fecun/ 
dum  Auicenam  libro  primo, fen  prima, in  capite  de  humoribus)ex  aduftioneprafinea 
bilis, ortum  habet.  Vnum  eft  fignum  letale  efle,fi  quis  eam  euomueritrex  hac  arireine, 
per  otis  uentriculi  compafflonem  conuulfio  infertur.Galenus  quinto  De  locis  affoftis 
libro, capite  quinto,ex  bile  ih  Uentriculo  oriri  docet,  SC fufeis  hinnoribus  dC porri  fuc^ 
co  nmilibus,&:  alijs  pluribus  qua  in  ea  parte  a  Galeno  numerantur. 

Quod  legitur,  JEruginem  aqua  perfunderet.Gracum  uerbum  eft  ideft  ir/ 

tigaret:a  uerbo  , '  quod  eft  irigd  K madefaciorquamuis  perfundere,irrigare  fit^ 

S,iod  legitur, Qiia  defruti  crailitudinem  reprafentet .  hac  particula  Drfruti,  Gra/ 
aifiuiv  ■  Leoniceno  placuit  defruti,interpretari;nog  in  noftro  ^ruporum  exanu/ 
ne,firai  8C  defruti  differentia  cdocuimuS;quoniam  fii  aum.muftum  eft  ad  terttam  par/ 
tem  confumptumtdefrutum  uero,  ad  dimidium.  Plinius  hoc  Oftedit  libro  decimoqUar 
to,capitenono,inquiens;Nam  firaum,quod  altj  hepiema,noftri  iapam  appellant,inge 
ntj  non  natura  opus  eft,mufto  uftg  ad  tertiam  partem  menfura  decotfto :  quodubi  S/ 
flum  ad  dimidium  eft, defrutum  uocamus.Omhia  in  adulterium  mellis  excogitata.  Et 
ideo  quod  in  hoc  loco  a  Galeno  dicitiff,  njiasv :  nos  potius  interpretaremur  firai,uel 
hepfematis,uel  fapa,quam  defruti. 

^  (^od  eriam  legitur,Et  hac  foret  conuulfio  minus  periculola ,  Grace  habetur,  tm 
m  <«'  0  mrwitiavr©-.  ideft,8i:  hac  foret  conuulfio  mediocrifflma;  Nofter 

antiquus  contextus  duas  lediones  habet, pradidam, di  mediocrior; 

TERTIO  docet  Galenus, conuulfionem  etiam  fieri, quando  aliquis  fupra  modum 
euaeuatus  fuerit.T u(j  in  hoc  loco  iuppone,hoc  iblum  cile  per  uim  euacuarionis ,  non 
autem  per  uim  potentia  8C  adiuitatis  medicameti  ratione  fua  attradiom’s;unde  nOs  ui 
demus  in  patientibus  choleram  contradione  neruorS  frequenter  aduenire.Didum  eft. 
a  nobis  in  tertio  libro  quid  fit  cholera, aphorifmo  trigefimo,non  enim  bilis  efttnec  cho 
lm'ci  apud  Plimu  funt  biliofi,led  qiii  uomitu  patiunturtde  quo  Celiits  libro  quarto,  ca 
pite  imdecimo,agit,{nquiens:Primo  aque  facienda  mentio  eft  choler{,quia  commime 
id  ftomachi,atcp  inteftinoru  uitium  uideri  poteftmam  fimul  SC  deiedio  SC  uomitus  eft, 
prater<^  haec  inflatio  eft,inteftina  torquetur, bilis  fupra  mfratp  erumpit,  primum  aqua 
hmilis, deinde  ut  in  ea  recens  caro  lota  efle  uideatur,interdu  aIba,nonnunqHa  nigra  uel 
uaria^Ergo  eo  nomine  morbu  hunc  j|easJ>W,Graci  nominarunt.Prater  ea  uero  qua  fii 
pta  coprehenia  fimt,iape  etiam  crura  manustf  contrahuntur, urget  fitis, anima  deficit: 
quibus  concurretibu's,non  miru  eft,fi  fubito  quis  moritur,  hj c  Celfus  de  cholera.Gale 
nus  quocg  acutifltmu  morbu  uocat  (in  fibi  adferipta  Ifagoge  Si  Definitionuhbro)  qui 
cum  multa  deiedione  SC  pomitu  bilis  fit,in  quo  contrahiintur  furf,  SC  extrema  algent, 
3  pulfusqii 


7J4.  LIBRI  ,CL''^ARTI 

pulfustp  fit  exiguus, K  incertus.  Quod  nero  hic  interpretat  LeonicenuSjCciitia;  dia. 

laanl patientibus, Grrece eft  ifitsasoifMAiBiort. 

QU(3dlegitur,InfutismufcuIorum,Grsccehabaur  ^ -ilw yttsftKvmmr iivSu ,  Eft 
uero  pulpa  auris  &:fura. 

oy  ARTO  docet,non  efle  impofsibile  ipafmum  fieri  hoc  modo  propter  medica/ 
menti  adualem  efficaciam ,  quae  humiditates  quae  funt  in  nauis  ad  fe  trahat ,  &  con/ 
uulfibnem  faciat. 

Quod  legituTjPropter  pharmaci  efficaciam.Gracce  habetur,  J]»  vii  7» 

nimu .  ideftjpropta  atSum  medicamenti.Nofter  antiquus  contextus  loco  illius  par^ 
culae  j  habet  i^',  ut  hoc  modo  fenfum  faciat,fecunda  aclium  opaandi  medicamen 

titquoniam  ^S^'ysee,  a<5us  in  opae  eft. 

Quod  etiam  legiM,Ex  hac  paffione  fieri  conuulfionem.  Graece  habetur,  1*  fl 
jraSaas  Kfum  cmacrmy  •  ideft,Ex  hac  malytaffione  fieri  conuulfionem,  nam  ' 

MHSttkSs*,  malam  paffionem, si  nbn  fimpliciter  paflionera  figflificat. 

Q_v INT o  docet, fieri etiamlpafininn,quandapCTtrimheirebori,nam'exicciitur' 

hoc  eftpa  fuam  caliditatem,  quando  eius  nis  uehementius  ad  diftrib  titionem  impelfe 
tur.Nam  ab  Hippocrate  docemur,conutilfionem  fiai  ex  inam'tione  Krepletione  cor/ 
porum  nauoforum  a  quibus  fit  motus  uoluntarius,Sunt  autem  neruoia  corpora  qua/ 
tuor:naui,ligamenta,  mufcnlijK  tendones,  ficut  in  chordis  8C  loris  fit  contracSic^uel 
propter  mmiam  ficcitatem,  uel  propta  nimiam  humiditatem,  ita  in  neruofis  membris 
fieri  c6ntin^’ti  Conitulflo  illa  quae  eft  ex  rmlerione  Si  humiditate  fanari  poteft :  at  qu* 
eft  ex  inanitione  Si  neruorum  ficcitate,difncillimc  fanatur. 

Quod  legituTjIpfe  enim  nos  docuit  Hippocrates,  in  noffiro  antiquo  contextu  prsci 
fe  ita  habetur,  «yili  0  imoxiam.  Sed  Aldinus  contextus  habet,  t<ff/ 

«fafs  J(,  ideft,  ipfeautem.Vtruncpconuenirenideturttamenadremmagisuidetiirle/ 

gae  Ipfe  autem,  quam  Ipfe  enim, 

^od  etiam  legitur,  Sicuti  etiam  in  exterioribus  uidemusjegi  debet,ficuti  enimj 
nam&aeceeft,  Sasri!^  3^, 

Qtiod  etiam  legitur.  Sic  6c  in  corporibus  animalium  par  eft  fiai  non  raro  conuul/ 
fionem  j  legi  deba,  fic  Si  in  corporibus  animalium  plurium,  nam  in  Aldho  contexni 
italegitur,  (uajimiitxrce-TimMal.  in  antiquo  noffrOilfa  particula  7« 

TUM*  nori  aderat, fcd  in  margine  feripta  eft,8i:  ubi  ponenda  fir,defignatns  focus. 

Quod  etiam  legitur.  Non  facile  admittit  curationem,htec  parficafa  non  facilejGix» 
ce  eft  is  TTxvu,  nonualdc,nonmultura,iedrarifsime.  Si  uero  legamus,  fanTejfreqnen/ 
tCT  fieri poiret,fed  tamen  cum  difficultate;  Si  uero  dicamiB,nonmultum,Cgnificatur, 
quod  dC  fi  quandoip  fiat,id  tamen  rarifsimura  fit, 

S  E  X  T  o  Galenus  cuida  ambiguitati  bbtriaretridetur.nam  ab  Hippoaatedidum 
eft,  coriuulfione  ex  repletione, Si  inanirioncfieri.tamen(ut  diximus)  fit  etiam  pa  com 
patiendi  focictatem,8i  hic  modus  ab  Hippocrate  praetamifliis  uidetur.Reipodrt  Ga/ 
ienus,non  effehunc  modum  ab  Hippo  crate  prsetermiflum,  quoniam  ad  couulfionem  , 
ex  repletione  deducitur.nam  ratione  morius  uentriculi  fit:is  uero  morius  a  materia  6r/ 
tum  habet, ideo  ait  ex  repletione .  Scitoip,  nos  incurrae  fingultum  ratione  morfusitt 
ore  uentriculilex  quo  haberi  poteft, ex  illo  pari  nauos, 

S  E  P  T'l  M  o  ,aliam  dubitatione  remoua,quia  aliquis  aeque  dubitare  pollet  de  con/ 
uulfione  fada  ex  hclleboro,quod  non  fit  dida  ab  Hippoaate .  Refpondet  ad  conuul/ 
fionem  ex  inanitione  reduci,  quia  humores  mordaces  uim  exficcadi  habent.  Si  ita  etiS 
intelligere  oportet  de  contiulfione  illa,quicpa  mordaces  humores  in  ore  uentriculi  fa 
da  fit^quod  ad  conuulfionem  ex  inanitione  reduci  gofsit. 

OCTAVO  infert,  conuulfionem  ex  morfu,8i  couulfionem  ob  illam  diftentioneirt 
quae  in  uomitibus  fit,  lanari  poileifed  conuulfionem  ex  ficcitate  inianabilem  efle.  Pro/ 
ptaea  Hippocrates  fotum  hoegenus  conuulfionis  ex  ficcitate  letalem  efle  dxittnon 
quia  quandocp  aliqu*  dus  ^ecies  non  fanentur(qnoniam  reuaa  aliqug  fanantur,Iicct 
cum  difficultate)fed  una  ipecies  penitus  inianabilis  eftiilla  inquam, quando  ex  ui  ftefie 
bori  propria  nauorum  humiditas  trahitur  at^  exiccatur,  ' 

0  Quod 


APHORIMVS  1  ffs 

QuodlegitufjEt  cfui propter  diftetvtiohem  ex  uomitibus  fitGratceliabctin^,  (3 « 
gfiffjituu)  fii)  wstittvis.  ideftjEtpropter  intentionem,  quse  in  uomitibus  fit. 

.  Quod  etiam  in  fine  legitur,  Quoniam  nonnullae  eius  fcecies.  Graece  habetur,  tsTsc^d- 
•deft,(^oniam  nonnullae  cius  dinerentise.  tamen Ipecies  inteti 
preiaripoteftiquia  ex  diflrercntijs,lpedes  ortumhabent. 

ASHORISHVS  II 
^  Onuulfio  ex  uulnere ,  letalis  eft. 

BRASAVOLVS 

S  i  p  0  s  T  illatum  uulnus  conuulfio  fequatur,uel  in  ipfo  uuinere,Ietafe  eft;in  ipici 
inquam  uulnere,  quia  poft  uulnera  inflammationes  quando($  fequuntur,quae  fi  neruo* 
fas  attigerint  partes, primo  propinquas, deinde  ipfum  principium  conuellunt,K  confe/ 
qucnter  totum  corpus,  Propterea  Hippocrates  deuniuerfali  conuulfioneintelligedua 
eft,qu*inuulneribus  fiat,  nam  fi  fit  particularis  conuulfio,  mortem  non  flgnificabit., 
Mors  ueto  ideo  praedicitur,  quia  in  principali  membro  nocumentum  elfe  fignificatur» 
SC  demcp  in  toto  corpore.  Aliqui  funt  qui  addae  uoluerunt,  eflTe  uirium  debilitatem  it» 
hac  conuulfione  ex  uulnere  fadla.  ,  , 

uSiijxuiiMZairair^cs  ideft,Gonuulfioinuulnetefa^,]ueiexuuinerc, 

ut  Leonicenustuel  a  uulnere, ut  Theodorus. 

eatmmv,  ideft  letale,]  Haec  particula  in  contextu poifitur:  tamen  d 

TheodorOjUel  Leomceno  in  Latinam  linguam  no  referturitransferri  autem  poteft  acU 
ueniens.  Oribafius  hic  dubitare  uidetur  de  quali  uulnere  fermonem  habeat  Hippocra 
tes,aut  quo  in  loco.Relpondet,folum  de  his  uulneribus  uerba  facere, qute  in  pr  jcipms 
membris  inferSturiquid  uero  intelligit  per  praecipua  membra, flatim  exponere  uidetur 
inquiens, ut  eft  hepar  aut  cerebrum,  K  fiat  conuulfio,  letale  eft:quia  fignificat  aut  debi/ 
iem  effe  uirtutem,aut  abimdantem  in  eo  membro  materiam.Et  fi  Gribafius  uaum  die 
<at, tamen  non  eft  opus  ita  ardare  Hippocratem,  quia  experientia  uidemus,in  brachip 
rtim  uulneribus  SC  crurum,quando  ex  uulnere  couulfiones  fiunt,mortem  confeqiri,8£ 
hoc  in  dies  experimur,8C  multos  in  cura  habemus  lingulis  annis  in  hoc  diferimine  co/ 
ftitutos:praefertim  quando  talis  couulfio  fuerit, quae  capiti  c6municetur,&perfeuerct: 
a  tanto  citius  moriuntur,  quanto  uires  debiliores  fuerint.  S  cito  autem  conuulfione  ob 
Wllnus,ex  inanitione  fieri  poire,fi  magna  fanguinis  copia  exeat, quia  nerui  6C  membra 
exhauriuntur.  Potefl^tiam  ex  repletione  fleri, fi  ob  propinquaru  partium  inflamma 
tionem  magna  materiat  copia  ad  locft  lacftim  congregetur,  qus  neruos  impleat, ufip 
ad  principium  offendatpoteft  etiam  ex  nerui  uel  chordae  pundura  fieri, ut  Galenus  in 
libro  Artis  medicinalis  capite  nonagefimo  fecundo  edocuit, dicens,propter  Ueliemen/ 
fiam  fenfus  qui  eft  in  neri^  86  chordaj(86  quia  funt  partes  quf  continuantur  principio,; 
ideft  cerebro,!!  punganti",facile  excitant  conuulfioneifed  hoc  pr  jfertim  faciunt, quan 
do  obcaccato  uulnere  cutis  exn-orfum  nihil  expirat.  T amen  haec  dft  ex  repletione  con/ 
uulfio,quia  ob  dolorem  qui  in  loco  fit, illuc  materiae  decurrunt, quae  implentes  conuel 
lunt.de  his  uero  Galenus  in  festo  De  arte  curandi  librojmulta  praemonuit.  Nostp  fate 
miir  apertiflime  in  experientia  ea  quotidie  percipi,  quae  a  Galeno  in  illo  loco  dicuntur,- 
V idimustj  his  oculis  aliquos  in  brachio  uulneratos,qui  chirurgoru  indiligentia  pericy 
re, 86  non  alia  de  caufa, nili  quia  uulnus  ftatim  claudere  feftinar unt.  Propterea  id  quod 
peruulgus  muulgatumeft,a  uejo  non  diflbnat,Si  totus  incidanirmufculus,hominem 
mperuiucreifi  uero  pungatur, uel  parum  incidatur,couulfionem  incurrere,K  mori .  .Sj 
Galenum  contemplemur  loco  prpcitato,hanc  fententiam  in  redum  lenfiim  duci  pofle 
d^rehendemus,  ubi  primo  ThelTalum  reprehedifiqui  unum  in  manu  uulneratum  in/ 
terfecmt,eo  quod  ufus  erat  emplaftro,  quo  ffpe  utebatur  in  magnis  uulnen‘bus,S6  pro 
Ipere  fuccedebauhic  autem  non  animaduerterat  efle  pundum  neruS,unde  orta  phleg/ 
i^pofuit  enmlaftru  ex  farina  tritici,86  in  feptem  diebus  iugulauit.Propterea  iple 
tubet  fedanduni  elfe  dolorem, 86  proliibendam  inflammationem,  Addit^, uulnus  aper 


■jfi  LIBRI  QJf  I  N  T  I 

tum  inglutmatumcpcuftodiri  oportere,  ut  bene  fam'es  pofsit  exire.  Exhoc  fumumfor, 
te  recentes, 8C  mulieres  noftrsc,atcp  uulgus,cum  dicunt,fi  fuerit  magnum  uulnus,feci> 

,  lefanari  pofle,fi  uero  partium, conuulfiOnem  incidunt.Modum  uero  ciiradi  nerui  pun 
dltiram  in  eodem  loco  docet  Galenus ;  at  quomodo  cognofci  pofsit  neruum  efle  p^ 
dlum,hoc  indicio  oftendit,quia  intenfifsimus  eft  dolor,&  tu  adde,pq-  totum  extenfio/ 
nis  illius  nerui  tradum  perfentiri.m  ultos  uidimus  ih  capite  uulneraros  cum  prope  mor 
tem  deuenere,conuulfionem  ab  eodem  uulneris  latere  incidiflelab  alio  autem  latae  in 
uniuafo  corpore  nauorum  refolunonem. 

Sed  tu  forte  interrogabis,an  ex  fe  orto  ulcere  (  quod  uninus  non  fit, ut  in  humanis 
corporibus  fepius  contingit)conuuIfio  fieri  pofsit,K  fit  letalis.  Refpondemus,&fie 
ri  poffejSi  letalem  eire,idelt  ualde  paiculofam .  Ideo  tu  uulnus  amplia  ad  omnegenus 
uIcais,quod  in  noftrb  corpore  fiat,ex  quo  conuulfio  fequatur,8C  talis  qu*  &  perfeua 
ret,8i  uniuafalis  fit.  Quod  autem  hoc  uaum  fit, ex  eo  certum  efi,quiaad  omneidcus 
inflammatio  fequi  poteft.  Galenus  uao  in  commento  aphorifmi  rauonem  reddens, 
cur  letalis  fit  in  uulnere  conuulfio ,  dicit ,  quia  ex  uulnaibus  inflammationes  fiunt,  K 
ideo  totam  rationem  in  inflammatione  ponit.  Philotheus  in  fuis  codicibus  duas  le/ 

diones  habuicunam,  quam  fupaius  explicauimus,  fcilicet  u&  aliam  quam 

dic«  Eft  autem  ifouiut  ifblutio  continui  in  carne,  ipStut  uaolblutiocon 

nnui  in  nauo.laudat  potius  legendum  efle  ■jpaiucu,  ut  de  folutione  continuitatis 
in  nauo  fermo  finuaba  eius  hate  funt,ne  forte  illa  audire  defidaes,  i^vn  iSt  6t/ 

/jAifcii  4^  'ip«utue7t,7>VK  '^uiwTJ.a  i(ga  VIsAsi' 

Kift’  n-(^ irgtxi  AtieUTOtimusjsafjafitu/iitiwAeOTK.a  S  'j</v(S\ifiuvvyiue!MWJ}‘iSiut.yinita 
fiitieuiiu&^rptluitccTt  tmatriuM 

jy7»el<«,to'r<il'%  iSim  L^uaet  yh/vnuaoaem.iSi^l  ipiitccn  «Aii»  nfc^inih» 

»rtTBa,4«VTA'S5»o  cuiutJvriiisuSiTx^  <pMyiuia/s^mKMm<ni,i(^-imev'ny&{n&m  tib 
{»</1*  ewji^-nSlmtUyC:mn^fy  inreirfioii  tmi  t*TO{i  •iSl  iparay  c  aoiun 

<i«f  ,9itKe(7i(i©-,  HVi  uuv<r$«A«if.  ideft,quidam  libri  habent  ex  uulnerein  came, quidam  ex 
uulnere  in  nauo,  quod  K  uaius.  utruncp  autem  horum  folutionem  connuitatis  often/ 
ditfed  Iblutio  continuitatis  in  came,Tjf:«5/i«,ideft  uulnus  appellatur.fi  autem  in  nauo, 
ft/j.jiajideft  ,  ideft  uulnus  in  neruo.  Fit  iginir  conuulfio  in  uuJnaein  came,non 
ob  folutionem  qusc  in  carne  fiqfed  quoniam  &:  uenae  Qi  arteriae  codiuidemtur,& hinc 
ex  immodica  euacuatione  conuulfio  fit .  In  uulnae  autem  nauorum  uehemens  dolor 
confequitur,8i  hinc  defluxus  fanguinis  infupa  inflammat ,  poftea  extenfio  in  tantum 
ut  8C  neruofae  partes  conttahantur,84  hinc  conuulfio  fit.  In  utriftj  horum  modorum  le 
talis,idcft  admodum  periculofa,  , 


GALENVS 

Sl  c  V  T I  in  eo  qui  hunc  antecedit  aphorifino ,  mortalem  dixit  efle  conuulfionemj 
quod  idem  eft,ac  fi  dicaet  paiculolam,atc^  ad  mortem  faepius  taminatem ;  fic  K 
nunc  eam  quae  fit  ex  uulnae  conuulfionem  letalem  dixit  e(^,non  tanquam  ex  necefll 
tate,ac  fompa  mortem  affaentem ,  fod  tanquam  admodum  crebro :  fle  &  in  mulus  ex 
prioribus  aphoriimis ,  letalis  nomine  tiifus  eft  uti.  Ex  uulneribus  igitur  fiunt  conuul/ 
riones,rarione  fequentis  ipfa  inflammarionis  ubi  partes  nauofas  attigait .  Et  primilm 
quidem  indentur  conuelli,quae  e  diredioi  funnsartium  inflammatione  laboratium ,  de/ 
inde  fic  poftquam  8C  principium  attigait  paflio  ad  totimi  extenditur  corpus. 
BRASAVOLVS  • 

'  PRIMO  Galenus  docet, hoc  uerbum  letale  S4  hic  84  in  praecedeti  aphorifmo  SCJa 
multis  ali)s  non  dici,  eo  quod  neceflariomors  femper  gmfequatunfed  tantum  quia  ae 

bro  64  ut  plurimum  fequitunquamuis  quandocpjfed  raro,aliqui  fanitati  reftif  liantur. 

S  E  C  V  N  D  o  doctt,ex  uulnaibus  fiai  conuulfionem  ob  inflammationeS-quac  uul 
naaiequuntur .  Hoc  autem  fit, quando  uulnaa  partes  nauofas  attigainquel  quando 
inflammatio  ipfa  eafdem  partes  atngait.VtruncJ  uerum  eft,tame  hic  ordo  feruatimut 
primo  propinqu*  partes  conuellantur, dande  remotiores, quo  ad  principiu  attingant, 
'  hoc  eft  caebrum,quod  eft  84  nauorum  84  nauofarum  pardum  principium,  demij  ex 
principiototuracorpnsaffi«itiir84contrahitur.  ,  ^ 


APHORISMVS  ill  rf7 

Quod  legitUfjS^  principium  attigerit  paflio, ibi  deefl:particula,ipftim-  CJrtece  enim 
habetur, MK  -ns  Wsim  *  mcSM,  id^,  fiiC  principium  ipfum  attigerit  paffio. 


Bi  fanguis  plurimus  fluxerit,GnguItus  aut  conuuliio  foperueniens,maIuM* 


ProCVLDVBIO  conuulfio  illa  quae  fangiiim'*  profluuium  fequitur,  8i  fingul/ 
tusjqui  eiufdem  fanguims  effufionem  feqmtur,  ex  inanitione  ortum  habet, ideo  bi  ipla 
iudicanda  fimtnon  modo  mala  led  letalia.  Quia  ut  Galmus  teftatur,&  malum,  &  leta 
ie,ac  fl  idem  fint, accipi  debentnon  poteft  autem  aliquis  ex  fanguinis  efFiifione  couul^ 
(Ionem  inddere,autfingultum,qui  eftconuullionis  ^ecies,  nifiuehementiflimafatfla 
fitmembroruminanitiOjK  m'li  uires  debiliores  efFeiSxfmt.Philotheus  hic  dicit, 

(«  ^ «ttraiaa  •»!/  carxa-iiii/xmTiSiitayin&ai,  ideft,hic  in  fpontina euacuatio 
ne  conuulfionem  fieri  fuppom't.Celfus  in  fine  capitis  oiSaui  fecundi  libri,  huic  aphorii/ 
mo  aliquid  addit, nam  ipfum  ita  refert,  Si  fanguis  profluxit,  deinde  fecuta  eft  dementia 
eumdiftentioneneruorum,periciilummortiseft. 

ideft,Vbi  fanguis  plurimus  fluxerit,uelCad  uerbum)fangm'ne 
fnulto  fluente.  Si  petas  a  quo  loco  fluere  intelligat  Hippocrates.R.efpodebimus,a  quo/ 
cun^  loco.uel  a  naribus,uel  ab  ore,uel  a  uentriculo,uel  a  pet5orc,uef  ab  h  jmorrhoidi 
bUs  uem's,uel  a  uulnere.  ex  quibus  hunc  aphorifmum  a  praecedentibus  diftiniSum  efle 
intelligimus,  quod  in  praecedenti  de  conuulfione  in  uulneribiis  ex  inanitione  faifla  ob 
fanguinis  copiam  qui  effluxerit,  non  loquatur :  fed  folum  de  illa  quae  dl  ex  repletione, 
propter  inflammationem  quae  confequitur.Et  ideo  hic  Aphorifmus  imiuerfalis  erit  ad 
omnem  immodicam  fanguinis  euacuationem,  uel  fpontina  fit,  uel  arte  faifla,  uel  uio/ 
lenta.  At  tanta  copia  profluere  debet,quod  membra  exhauftafint.  Nos  his  manibus 
decem  8C oiflo  fanguinis  libras  ponderauimus,  quae  ex  finillra  nare  Illuftriffimat  Dia/ 
naeEflenfis  femel  prodiere,  omiflis  etiam  quatuor  aut  pluribus  libris,  qux  in  terram 
per  lintea,  per  fudariola,  per  torum,  K  mappas  iparfaefunt.tame  nec  conuulfionem  in/ 
cidit,  necaliquod  uitacdifcrimen,fed  defefla  multum  Deo  duce  conualuit. 

An  uero  Hippocrates  intelligmdusfit,quodhaccfanguinis.copiarepete  fluere  de/ 
beat, nec  ne,  aliquis  dubitare  poflet-K  re  uera  intelligendus  eft,  quod  cito  exeat, Si  in  ta 
Ii  ae  tanto  tempore,  quod  femel  exire  non  poffit  Si  refici,  unde  fanguinis  copia  breul 
(empore  faiffa  efle  debet. 

Avy^is.  ideft,fingultus,]  Ita  habet  antiquus  nofter  contextus, Si  ita  habebat  Leoni/ 
cenus  in  fuo,Si  antiqua  translatio :  fed  Aldin.us  contextus  primo  legit  conuulfionem, 
deinde  flngulnim,  quod  mihi  magis  arridet,  quoniam  quodimiuerfalius  eft  praecedit. 
Si  minus  umuerfale  confequitur.  Aetius  libro  nono  capite  quinto  fingultus  caufas  e/ 
|;^erat,inquiens,quando(5  ex  repletione  fieri,  quandoi^  ex  inanitione,  quandoqi  ex 
frigiditate, quandoipob  humorum  acrimom'am,quando(J  aliquis  piper  bibens,  dein/ 
de  uinum  potu  fumens  fingultum  incidit,  quandoip  cibus  in  mordacem  qualitate  cor/ 
tuptm  fingultum  facit.Pueris  plerunque  ob  oris  uentriculi  frigiditate, Si  alimenti  cor 
ruptionem  continmt.quandoi^  fit  fingultus  in  febribus,  ftomacho,  aut  aliquo  alio  ui/ 
ftete  inflammato.  P aulus  quoque  libro  fecundo, capite  quinquagefimofeptimo  decati 
lis  fingultus  tradat,  fed  breirius  quam  Aetius.  In  praefenti  aphorifmo  opus  eft  fingul/ 
ex  inanitione  intelligere,quia  magna  fanguinis  copia  euacuata,  omnia  mebrahu/ 
feidltatepriuantur,8i  praefertim  n«uoft.  os  autem  ueiilriculi  neruofum  eft,propterea 
>n  magno  fangirinis  fluxu  exficcari  contingit, quo  exficcato,  contrahitur.  Si  hunc  ex/ 
tulliuum  motiim  facit,  fed  magna  differentia  eft  eius  fingultus  qui  ex  inanitione  fi't,ab 
uio  qui  ex  repletione,  praefertim  infonitu.  nam  is  qui  ex  repletione  fit,  fonitum  habet, 
non  ita  magnum,  nec  ita  fonoriim;  in  eo  uero  qui  ex  inanitione  eft,  fonitus  eft  ualde 

ss  magnus 


7{t'  LIERI  CLVINTI- 

magnus,  K  per  cannam  fercftrepitum  facere  uidetur,  quia  fit  in  re  ficca,  8^  partes  iit* 
funt  extenfatjK  fine  materia,  quae  ftrepitiim  obtundat. 

»  axr«<riiit  tac>e>y.  idefi:,uel  conuulfio  fuperueniens, malum.]  nam&fin. 

gultus  ipccies  conuulfioms  efl:,8i  de  couulfione  ex  inanitione  intelligere  oportet,  de* 
conuulfione  uniuerfali,  non  autem  de  particulari,  qu*  in  membro  aliquo  etiam’  non 
principali  fiat.  Oribafius  hic  dicit,  cum  fanguis  toti  corpori  nutrimentum  miniftrct  fi 
exfoi  profufione  nata' fuerit  conuulfio,  aut  fingultus,  quiautra^hiaffedhones  exin^ 
anitione  fiunt, malum  eft,  quia  uirtus  imminuitur,  &  nutrimentum  natursnonmini,’ 
Aratur.  Philotheus huius  aphorifnii  talemrationem  alfignat  otj  «(it-jjoj»  xivian  -iimni, 
k-rm  -ny  carac-y-oy^y^  hvyyiy  ukycvi&te,  idefi.  Quod  immodica  euacuatione  fupponi/ 
tur  conuulfionem  flngultu  fuperuenire.  forte  uidens  Philotheus,  hancrationem  e& 
ficacem  non  eflejaliam  ilibiunxit  dicens,  «Miat  neifiet  iti  mx^i  KinySbly  «/ 

ipcifiUc  'nt  ccyoigivm  </S  W  cJ^^Uzaiy,  <ft'  yivitrxay  Syi 

cmao-yis  Mryyi,  hi  6  fiSi’  ^ircwn  yceiu  ■sij>«i«ij>t7j>co5  cuuisurai,  tacc  •4-vyiiiy  iSi 
«  </i  hvyyos  ^  tS  siiyttya,  <my«Ttysy  lOi  Tnil©'-  idefi,  Alioqiri  q,  multo  fanguine  e* 

uacuato,partes  nutrimento  defiituimtur:  nutrimento  uerodcftitutac,in  corruptionem 
tendimt,  S  cire  autem  oportet,  quod  a  fingultu  conuulfio  differtinam  in  omni  parte  cor 
potis  propofita  confiftit  (fcilicet  fpafmus)8C  frigida  eft  paflio,  Singultus  uero  in  ore  u« . 
trici)li,8i  corporalis  eft  paflio. 

GALENVS 

No  N  aliud  quidem  oftendi  eft  exiftimSdum  ex  priori  notiune,  letale,aliud  autem 
nunc,  cum  malum  dicit.  Confueuitfiquideni  Hippocrates  cafusillos  itanomi/ 
nare,  quos  letInimf3epefubfequitur.Sicuiueropermagis,8Cminusdifferrehaccnomi 
na  irid^tur,maius  periculum  per  uocem, letale,  quam  per,malum,oftendetur.  Qiise 
igitur  fit  explurima  fangmnis  profufione  conuulfio,  ex  altero  genere  caufarum  ipiaro 
efficientium,  ut  antea  diximus,di(ftumeft. 

B  R  A  S  A  V  O  L  VS. 

PRIMO  Galenus  docet  apud  Hippocratem  idem  intelligendum  efIe,quando  di/  ■ 
citIetaIe,Si  quando  malum,  quoniam  cum  dicitIetaIe,nonfemper  mortem  fignificat; 
fimili  modo  quando  dicit  malum,  non  femper  mortem  fignificat.  tamen  fi  quis  fit  qui 
hac  per  magis  &(.  minus  differre  uelit,  dicemus  quod  letale  maius  periculum  Cgmficat, 
quam  malum:&  ita  huius  aphorifmi  cafus,minus  malus  eftjquam  is  qui  in  praecedenti 
aphorifmo  fcribebatur. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  conuulfionem  ex  fanguinis  fluxu,  efle  ex  altero  genere  caula/ 
rum,quae  conuulfionemfaciunt,ideft,cxgenere  conuulfionis  ex  euacuatione.^ 

Quod  legitur,ex  altero  genere  caufarum,  Graece  habetur  i*  toj/  ?bi  • 

Bi/TOj/  iniisy  «/■»(/,  ideft,  ex  alio  genere  caufarum  eft  iplam  efficientium-  ^ 

Qtuod etiam  legitur,  utantea  diximus,  didum  eft.Grace  habetur  ii  id 

cft,utpraediximus.illaparticula,di(Su.’n  eft,uacat. 

APHORISMVSini 

(E-  X  fuperflua  purgatione  conuullio,aut  fingultus  fupetuenies,  malum. 

BRASAVOl-VS 

V  N  A  K  eadem  eft  huius  aphoriimi  caufa,  primi.  Solum  uero  in  hoc  diffe^e  ufr 
dentur,  quia  ille  de  purgatione  tantum  ex  helleboro  fadaloquebatur;hicfimpIiciter  de 
omni  purgatione  uerbafacit,  modo  fuperflua  fit,  uel  ex  helleboro  faaa,  uel  ex  quo/ 

Salio  medicamento  multum  euacuante.  Conuulfio  enim,  uel  fingultus  qui  ex  lu/ 
ra  euacuatione  fiunt,  malum  portendunt,  quomam  uehementem  exficwnonera 
in  membris  efle  denotatur,  ad  quam  uirium  debilitas  confequi^.  Celffis  in  hne  cap^ 
tis  odaui  fecundi  libri,hunc  aphorilmum  ita  refert;  cum  dixerit  ex  profufione  1^^ 


APHORISMVS  IIII 

j^s  diftentionem  elTe  in  periculo  mortis,  addit ;  item^  fi  medicamentis  purgatum,  6C 
adhuc  inanem  neruorum  diftentio  oppreflrt  Ante  hunc  aphorifmum,annqua  transia 
rio  aliumhabet,  quem  in  nullo  exemplari  Grtcco  inuemrc  pontimiis,  tamenirthanc 
ferefententiam  inclinat:  quem  ne  forte  defideres,K  quaeras,  hic  iublcribere  ded-eui-' 
mus- Ita  igitur  Conftanunus  interpretatus  eft,  Spaimus  innatus  Kfingultus  poftni/ 
miam  inamtionem, malum-  At  quod  mirum  eft,hic  aphorifmus  nuper  addtiAus,  ha/ 
bet  commentationem  aphorilmi,  quem  nuper  interpretabamur:  fed  in  eadem  antiqua 
interpretatione  huic  aphorifmo,  quem  nimc  exponimus,  aliud  commentum  coniun/ 
dum  eft,  quod  nunquam  in  aliquo  antiquo  codice  inuenire  potuimus.  deaeuimUs  uc- 
ro  id  commentum  (  quia  breue  eft  )  adducere,  ne  ipfum  in  alio  libro  quaerere  cogaris. 
Eftaathoc:fpafmuseftmotusinuoluntarius,&uoluntariaobrinesloca.Singultuseft 
ipafmusftbmachinimiupleni  autdeficcati,autmordicatione,  aut  iritatione aliqua  in/ 
citati-  Omnis  enim  immoderata  purgatio  pefflma  eft,lbluitur  autem  per  repletionon, 
repletio  uero  Ipalmo  praefente,aut  ftngultu  nequit  fieri.Hoc  eft  commentum,  quod  ab 
anriqua  tr3sIatione,h  uic  aphorilmo  quem  interpretamur,  coceditur.  At  eius  proprium 
commentum  illi  aphorifmopr  jbet,quem  in  antiqua  trSslatione  inueniri  diximus, non 
liero  in  aliquo  antiquo  contextu. 

ideft,exfupcrflua purgatione.]  SedTheodorus  abfolute  expurga 
tione  interpretatur, tamen  opus  eft  femper  intelligere  purgationem,  eaim  prafertim 
quaartefadafit,quamuisSiadfpontinameuacuationemamph'ariponit. 

astas  ji.  ideft,  Spaimus,  uel  fingtiltus  fuperueniens,ma/ 
Ium.]  quia  neceffarfo  ex  inanitione  funt,  ex  qua  K  miilta  debilitas  fequinir,  K  etiam 
membrorum  intenfiffima  ficcitas-  In  hoc  autem  locb  Oribafius  exponit,  malum,  quia 
non  femper  malum  eft  mortale,  fed  funt  (  ut  inquit)  tres  gradus  apud  Hippocratem, 
malum, peinmum,IethaIe.Philotheus  quoquehic  dubitat,cum  hac  conuullio  ex  ina/ 
nitioneellefupponatur, propter  quid  dixit, malum.SC  non  mo'rtaIe^Nam  ob  laborem, 
Ktyrannidemhellebori  dixit, mortale;hic  uero  dicinmalum,  lirsyi»  a^  oiiij/ 

VTr^KStiafnie!  ytroiiXins  <w-cc<ri>.oi/  arat 

J^uuxm  9^«iriiUs^  'jpstjiiif «!  ideft,  Qiioniam  contingit 

SC pofflbileeft,  ZC  ut  quandoque  cum  preparantur  qua  adiuuent,purgatione  fimra  mo 
diim  fada,  conuulfionem  fieri,  K  non  elle  lethalem,8i  ipfam  fanari  poflibile  efle  nutri/ 
mentis,uellauaCTis, 

G  A  L  E  N  V  S. 

Qv  o  D  aliquando  his  qui  helleborum  fumpferunt  diximus  fierfchoc  nunc  often/ 
dit  in  omnibus  qui  quouis  modo  purgantur.  Conuellunnir  enim  qui  ultra  modu 
purgantur  cafdem  ob  caufas,quas  diximus,indehis  qui  helkboru  alTumpferunt,  K  his 
qui  hac  ratione  laborant,  non  paruu  periculum  imminet,  fi  quidem  peior  dl  ea  qua  fit 
ex  inanitione  conuulfio,  altera  qua  foex  repletione.  Qiiod  autem  8C  fingultus  conuul 
lio  fit  ftomachi,  fecundum  Hippoaatem  nos  uticp  nouimus, 

B  R  A  S  A  V  o  L  V  S 

P  R I H  0  Galenus  docet,nuc  comunius  dici  ab  Hippocrate,quam  in  primo  Apho 
rifmo  dicflum  fit.  namin  primo  aphorilmo  de  euacua tione  Iblum  exhelleboro  faifta  tra 
<9at;in  hoc  autem  de  omni  euacuatione.  tamen  Galenus  dicit,  eafdem  elle  conuulfio/ 
nis  caufas,8C  ex  helleboro,8i  ex  qualibet  alia  fuperflua  euacuatione,nam  periculum 
«ft  inijs  qui  hac  fuperflua  euacuatione  Iaborant,ne  conuulfionem  ex  inanitione  incur/ 
rant.qua:  multo  peior  eft  illa  qua  ex  repletione  contingit. 

C^uod  Iegitur,lndeiisqui  helleborum  alTumpferunt. Grpee  habetur, 
j»(i  sAsifoTOf/,  ideft,In  ijs  qui  helleborum  .alliimpferimt.llla  particula  de,fuperflua  eft. 

Quod  etiam  legitur.  Siquidem  peior  eft,deeft  hic  particula,  multo,  l^i  enim  debet, 
Siquidemmulto  peior  eft.nam  Gracehabetur,  bSp, 

SEcvNDo  docet  Galenus,  fingultum  elle  ftomachi  conuulfionem  apud  Hippo 
cratem  notum  efle. 


LIBRI  OyiNTI 


7tft 

AR  H.O.RISMVS  V  ,  '  \ 

SI  ebrius  quifpiam  repenteobmutueriwonuulfus  moritur,  nifi  febre  comW ' 
tur:aut  ubi  ad  horam  peruenerit, qua  foluun  tur  crapul*,uocem  recuperet.  - 
BR.ASAVOLVS 

EBRIET  ATE M  Isefb cerebro  fierijUulIi dubium riJ:,nec ullus eft qui dubitet,ce/ 
rebrum  elTe  principium  neruorum,  &  ideo  fi  quifpiam  ebrius  repente  mutus  fiat,  nam 
is  fit  qui  primo  loquatur  (quamuis  forte  temere  &C  imprudenter)  deinde  fermonem  a/ 
mittat, fignum  eft  cerebrum  efle  oppreffum,  quo  oppreflb  nerui  opprimuntur,  qui  ab 
ipfo  ortum  habent, propterea  conuulfionem  incidit;quac  cum  fit  uniuerfaiis,  &  princi¬ 
pale  membrum  maleafFedum  fit,hic  conuulfua  moritur,  nififcbrisfuperuenerit,  qu* 
etiam  uehcmens  fit,  adrefoluendas  materias  in  cerebro  eiiftentes  apta,  aut  uisinuin- 
feca  per  feipfam  operetur,  8C  refoluat,  T  unc  uero  refoluere  cognofcemus,  aut  refoluifi 
fe,  quando  poft  tempus  quo  folent  crapulacfinire,  hic  fermonem  recuperer. 

«(/  (ctfsivof  Tir  ^j-nu.ideft.  Si  quis  ebrius  repente  fine  uoce  fiat..] 

Ebrietas  di^lex  eft, una  integra  &:  perfeda,  quando  is  qui  ebrius  eft,  nihil  penitus  co/ 
gnofeit.  Alia  imperfeda,  quando  adhuc  cognofeit,  tamen  male  iudicat.  Hsc  ebrietv 
tis  diftindio  ex  Ariftotele  iiimipotefttertio  Problematum  libro,  problemate  fecundo 
8C  uigefimoo<Sauo,  ubi  dubitat.  Quare  eft  quod  mulum)  cbrijnon  delftant,idcft,tia-/ 
pia  non  dicunt,nec  ti^ia  agunrifed  bene  parum  ebrijt  Refpondet,  quia  multum  ebrfj 
funt  peniuis  occupati,  proftrati  dormiunuparum  uero  ebrij  peccant  dicuntqtie  tur/ 
pia,  quia  eorum  iudicium  eft  immutatum,  tamen  non  funt  penitus  fopiti ;  ideo  fi  quid 
,  agant,idaguntperuerfc.  agunt  uero,  quia  penitus  capti  non  funt,  propterea  ma^sdeli 
rant.  Aliter  etiam  foluit,Sobrrj  rationciudicant,temulentinetentantquidemaliquid 
iudicare:  leuiter  ebriati  indicant,  quandoquidem  uino  non  penitus  detinentur,fed  pra 
.  ue  id  faciimgquia  fobrrj  non  fimt.quo  fit  ut  mox  St  contemnant  alios,  St  contemni  ab 
alifsfeipfiexiftiment,  ut  hinc  differentia  colligi  poflit  inter  perfede  ebrios,  SCfcmie/ 
brios,  quos  Cato  uoluntarie  infanos  nominabat,  nam  dicebat,  nihil  aliud  effe  ebrieta/ 
rem  quam  uoluntariam  inlaniam.  Illi  qui  funtperfedle  ebrij  non  loquuntur,nec  mo/  , 
uentur,  fed  plerunque  folum  euomunt.  Si  paulatim  ita  affedli  fint,  nihil  mali  eft  fufpi/ 
candum,  nifi  tranfado  tempore  quo  fblent  crapula:  Iblui,  in  priftinum  ftatum  refol/ 
uantur.  Cum  autem  uideris  in  priftinum  ftatum  non  refolui,  deipfis  dubitare  incipe. 
Si  uero  repete  fiant,  in  principio  fufpicari  incipe, St  ad  prsefidia  te  conuertas.  na  de  his 
qui  paulatim  ebrij  fiut,  quotidianae  experietiae habetur,  quod  St  obmuiefcfcSt  deinde 
infanitatemteftituuntur.Siuero  dubites,quomodoprouidereoporteat,Hippoaates 
docet  libro  fecundo  de  Morbis,  ubi  hunc  Aphorifmum  praecifedefaibitjinquiens.  Si 
quistemulentiarepentemutefcat,quetnfiftatim  febris  corri|»at,  fanefcit:fin  minus, 
tertianus  perit.unde  ex  Hippocrate  hic  habes  uitaetaminum.  Sequitur  deinde  rcmc/ 
dia  defcribens,St  dicit.  Cum  fic  habentem  nancifceris,multa  calida  lauato,  capiti  fpon 
gias  aqua  calida  tindlas  dato,  caepam  purgatam  naribusadmoueto ;  qui  fi  oculos  ape- 
riat,loquatur,refipifcat,non deliret, foporatus  eo  dietacet,  poftero  fanefdt;  fi  flaris  hi/ 
lem  uomat,  furit,  qufntoque  die  pletunqueperit,  nifi  dormiat-  Cui  haec  facito:  multa 
calida,donecrefipifcatlauato,  deinde  multo  oleo  linito,  mollibufqueftraris  recKnato, 
plurimis  ftragulis  tegito  lumen,  nec  qui  loquatur,  fit- nam  plerunque  poft  balneurt 
dormitur,  quod  fi  faciat,  fanefeit.  Si  rcfipifcat,  tres  primos  dies,  quatuoruemiliumte/ 
nue,ptifana:ue  fuccum  forbeto,  dulceque  uinum  potato;  deinde  cibis  mollibus,  pati/ 

'  Cistp  primum  utitor,  haec  eft  cura,quam  Hippocrates  docet,  fi  temulentus  repente  mtl 
tefcat.  Nec  tibi  mirum  uideatur,quod  dormirenon  poflit,quohiam  SC  Ariftotelester/ 
tio  Problematum  libro,  problemate  uigefimotertio  dubitat  cur  uinolentis  fomnns  ori 
ri  nequeat.Relpondct,ad  creandum  ibmnunos  calido  humore  indigere,  qui  concoqW 
expeditepoteft.Quodfi  dceft,cxiguus<5  humor  aut  cocodlu  difficilis  ineft,foinnush<J 
oritur,  qua  de  caufa  poft  cibum  ac  potum  fomnolentifsimi  fieri  ob  calorem  folemus. 
^  Melancholicos 


APMORISMVS  V  7«» 

J^clandholicos  u«o  8d  uehementer  seftuantes  infomnia  tenet;  alteros,  quta  refrigera¬ 
tus  humor  penitus  eft:alteros,  quia  nullus  aut  minimus  extat.  Ergo  ratione  utriuiij  afr 
fe(Sus,'inde  elTe  petendam  palam  cft.  An  ucro  in  his  caufls  afsignandis  oeriim  dicat  A/ 
riftoteles,  nunc  diiputare  non  eft  opus,  quoniam  re  uera  fatis  elTe  uidenttir.  At  admi/ 
radone  non  afiSciaris,!!  Hippocrates  in  cura  illa  dulci  uino  utatur,  quia  ab  eodem  Ari 
ftoteleinillo  terno  Problematum  libro  Problemate  duodecimo  dubitatur,  Cur  cum 
uinum  dulce  aptum  fit  fluitare,  fi  quis  temulentus  dulce  fupcradmint,hauftum  irinum 
concoquitur,  minuscj  infefiat.  Refpondet,  qm'a  uinum  dulce  obftruit  meatus,  non 
finit  uaporesafcendere  in  caput,  nec  calorem.  Ad  rem  igitur  redeuntes,  fi  multum  ee 
brius  repente  amittat  uocem,  aut  etiam  qiri  non  fitperfetfle  ebrius,  lignum  eft  cere/ 
brumipfumeflelatfum,  Sflaefos  neruos,&ideo  linguam  impediri  :imde  duaefieuifst' 
mazgritudines  inducuntur,  una  eft  conuulflo,  ex  repletione  tamen, alia  cft  apoplexia, 
Ariftoteles  tertio  ProWematum  libro  problemate  irigefimonono  dubitat, cur  uinolen 
torum  lingua  oberret  Relpondet,ficut  corpus  totum  inuinolenria  titubat,  ita  fingua 
labens  oberrat,  nec  explanare  poteft.  ac  refpondet,  carnem  linguae  eflemolle,  8C  inftar 
fpongiac,  quae  ampliatur  madefeens,  atque  extollitur ;  itaque  ob  molem  retardior  fit, 
exprimerequefincerenon  ualet  Acrefpondet,  animum  quoque  uinolentorum  com/ 
patientem  e3e,nam  inde  omne  loquendi  imtium  ducitur,  quo  fit  ut  etiam  fine  uinolen 
tia,  ubi  animus  quenquam  haulit  affedum,  lingua  etiam  fentiat  atque  compatiatur, 
Ut  inmetuentibus  patet  Tamen  uera  ratio  eft,laEfionem  effe  in  principali  membro  ner 
ui  etenim  frigida  materia  implentur,  uel  faltem  humida.  nec  tibi  mirum  iiideatur  fi  ii/ 
xerim  frigida,  quomam  quaelibet  conuulfio  ex  repletione  apud  Galenum,  ex  mate/ 
ria  frigida  ortum  habet  propter  hoc  Ariftoteles  in  primo  problemate  terttj  libri,  K 
in  quinto  dubitat,  cur  uinolenti  cum  uinum  calidum  fit,  tamen  non  calent,  fed  fri/ 
geant,  rigeant,  8C  dolores  laterum  incidant.  Relpondct,  multum  humoris  cum  refri/ 
geratum  eft,in  multum  frigidum  ie  conuertit,  ita  ut  calorem  fuperet  naturalem,  unde 
K  Oribafius  hic  dicit,  ebrium  efte  qui  multum  uini  potando,  mente  alienatur,  &  ideo 
mouerc  corpus  uult,8C  pedes  agitare,  fed  non  ualet :  uinum  enim  aflumptum  calidum 

quod  immodice  potum  in  frigus  conuertitur,  ideo  infert:  fi  quis  ebrius  fubito  obe 
munierit, malum  eft,  quia  repletae  funt  concauitates  cerebri,  Sf  fic  conuulfio  fit,  quia  pa 
tiunturnerui,  quia  cerebro  procedunt.  Quum  autem  patitur  principium,  quomodo 
non  patietur  hoc  quod  a  principio  procedit^  Quod  dicitur,  obmutuerit,  uel  mutus  fa.- 
«Sus  fit,  potius  interpretandum  uidetur,  fine  uoce  (  ut  antiqua  translatio  facit.)  nam 
fif  Graeca uox  aifmtS'  idem  fignificare uidetur, &  illipropriemutifunt,quibus  a  prin 
ripio-ortus  deeft  auditus,  obhocfermonemaddifcerenonpoflimt.  Sed  hiquiob  ui/ 
numita  uocem  amittunt,  audiuntforte,  fedob  humiditatem,  neruos  &:lin^iaminv 
plentem,  uocem  amittunt;  etiam  quia  phantafia  perturbata  eft,K  totum  cerebrum. 
Galenus  libro  fecundo  De  morborum  caufis,  dicit,  aliquos  ob  ebrietatem  refrigeras 
tos  efle,  Quamius  uinum  ( fi  modice  fumatur)  intimum  calorem  augere  poffit,  quips 
pe  quod  fit  alimentum  maxime  familiare.  Deinde  fequitur,  Cacterum  maxima  coftipa 
tio  (hancenimin  tertio  caufarum,qu*  frigidos  morbos  pariunt,  ordineftatuimus)8C 
graues  fopores,8f  ueternum,8C  apoplexiam  afferreiblet.  Atquehoc  eft  quod  Hippos 
oates  ait,  Si  derepente  quis  obmutuerit,  uenarum  interceptiones  corpori  moleftiam 
inferunt.  Ex  illo  Galeni  loco  alia  cauia  cur  hi  moriantur,accipi  pofle  uidetur,  quia  ue/ 
na  arteriae  adeo  implentur,utnonpoflint  inter  dilatandum  externum  aerem  illice- 
rc,atqueob  id  intimus  calor  tumpraefocatur,  extinguiturcp,  8f  eorum  quific  afficiuiis 
Jur ,  corpora ,  fubito  monendi  fentienditp  uiribus  priuantur.  ut  manifefte  apparear, 
hic  a  Galeno  aliam  mortis  cauiam  exhiberi,  quam  illa  fit  quae  a  laefione  neruorum  ac¬ 
cipitur  . 

<or«S«r  ideft,  Conuullus  moritur.]  quia  pleno  cerebro  frigida  materia 

nerHiimplentur,ar  conuelluntur.  Sed Hippoaates in  fecundoDemorbis,hocnon 
ponit  guod  conuulilis  moriatur:  nam  8C  iiiffbcari poteft,  ut  in  fecundo  De  morborum 
caufis  a  Galeno  dicitur.  Nec  eadem  particula  in  tertio  libro  de  morbis  ab  Hippocrate 
:  pofltaeft,  ubi  hunc  Aphorifmum  ponens  dicit,  Cum  gratiis  capitis  dolorrcpente  per 


-riBRI  Q.VARr-1 

exordia  mutum  facit,proefettim  cum  temulentia  fi'at,feptimanus  hic  perit, quod  minui 
temulentis  euem't,uti  muti  pereant .  Philotheus  hunc  aphorifmum  K  ita  introducit  SC 
exponit,  oIv&-  mhiit  Kga  vyfcs ,  cSa  7i(S&  -ny  ngi  ifct}v)^ct  («t/ 

anf  «(funcui  4y^vnu.,a7rSi'  iu!iu(/.s  ^  n^  axrairiiiy  , nSp  &eu!^myiy, 

iAnMi  ycif  m  ti  luvcy  lic  -ny  t7rt!ff»95,«a\0(  Ksti  ra  ^  Sa«i  V  «OfiitTi  rAfii/bi 

(tosta.  ideftjMultum  uinum  epotum, ut  calidum  8C  humidum,partes  quat  drca  fences 
8C guttur  funt,implens,uoce  priuat,quod  quidem  malum  eft :  fi  autem  8C  fpafmumine 
tulerit,  hoc  letale  eft ,  oftendit  emm,quod  non  folum,qux  circa  fauces  repleta  funt  fed ' 
etiam  neruofac  partes, qtix  in  toto  corpore  funt. 

ity  (t«  jrvftrit  uSiAtefl»  .ideft,Nifi  fctiris  apprehenderit.lQiiia  fuperu&niente  fehre  que 
eft  calida  &  ficca,humidas  materias  exiccat,  8C  ita  conuulfio,  apoplexia,  K  alia  fimilia 
foluuntur.Hoc  autem  intelligendum  uidetur,  fi  febrem  prius  non  habuerit, K  fuperue 
niat.,Nam  Celfus  ita  intelligere  uidetur  libro  fectmdo,  capite  fexto,ubi  hunc  Aphorifi 
mum  repetens ,  ita  refert ,  de  fignis  mortis  iierba  faciens :  Aut  qui  ebrius  obmutiiitjs 
enim  febre  adie<fta,neruorum  diftentione  cofumitur,nifi  aut  febris  acceflit,auteo  tem/ 
porequo  ebrietas  folui  debet,loqui  ccepitVtmanifefte  uideas,a  Celfb  dici,quod  adie/ 
(fta  fcbrc,neruorum  diftentione  cofumitur.ac  fi  dixerit.  Si  fimiil  febrem  habeat, diften/ 
tionem  incidit  Sd  moritur.Poftea  addit,Nifi  aut  febris  accefl'it,lntellige  quae  prius  non  ' 
adfuerit.Tamen  nos  potius  fimpliciter  intelligendum  putamus, ut  Hippocrates  infe/ 
eundo  libro  De  morbis, Si  in  tertio ,  facit ,  quod  uel  exiftente  febre, uel  non  exiftente, 
quando  obmutuit, faluetur,modo  crefeat,  fi  prius  adfuerit;  &  etiam  fi  non  adfuerit, in' 
tenfa  fuperueniat.  Oribafius  uero  dicittfebrem  uero  dicit  curare  hunc  affe(fltim,quia 
refoluit  ea  qu*  inffigidata  funt  a  nimio  uino,  5C  nunc  per  contrarium  curari  uult  affe/ 
(fUonem.  Huitifmodi  enim  conuulfionem  ex  frigore  ortam  curat  febris,quK  motu  fuo 
excitat  calorem.  Philotheus  ita  exponit;  \m  ytij  SJi  AoeUS» ,  yihtm  ms  i\y(,  ■ 

«iset  Atdfui/sfjJliJs  c/jfftftiiita ,  «I  ■otkIaiji  af  tUj  Sgw  wS’  Iw  cU  LgtuircJhcu.  Av»vto  ,  ifSiyffimi, 

«  yc^  (pSiy^!i7m,‘T!niu»KfiVTi!l  avK  \s>  Sm/alctyty .  </l»As(  «Au»S»  i  if  iims  (ri/ymi^iu 

vAfu/.id  eft.  Si  enim  apprehenderit  (fcilicet  febris, )materice  cocodlio  fit,&attenuata  di/ 
fcutitur,uel  rurfus  ad  tempus, fecundum  quod  crapulae  foluuntur,loquatur.Si  enim  lo/ 
qualur,mnc  non  eft  lethale.  Oftendit  enim  quod  natura  ad  concoquendam  materiam 
fit  potens.  ^ 

»  Hr  rlus  ijltu  IaSu(,  k##’  fu/  wiateAot  Jivtma  (fSly^inta.id  eft,  Vel  ubi  ad  horam  uenee 
rit,quandofoluunturcrapulac,uocemrecuperct.]  Si  enim  ita  fiat, fignumeftnaturam 
hanc  materiam  uicifte,  confequenter  fanari  debere.  Sed  hic  ambigere  poffes,  qu* 
nam  fit  hora,  qua  folent  crapulsc  diflblui.  Oribafius  reipondet,  efle  feptimam  horam^ 
aut  nonam;nam  fi  in  his  foluta  non  fuerit  crapula,malum  eft;quia  figniiicat  totam  ha/ 
bitudinem,  K  uirtutes  naturales  effe  infedas .  Atnon  ita  cito  fohiuntur  crapula,  ul 
Oribafius  dicit ,  Galenus  enim  in  commento  dicit, folui  altero  die  uel  tertio  die.Et 
quod  certa  regula  dari  non  poteft,quia  alii  citius  cocoquunt  uinum, altj  tardius, alij  ma 
gis  bibere, altj  minus,alij  uinum  quod  facilius  coquitur,aIijquod  difftcilius.Propterea 
hac  confiderareoportet,  naturam  illius  qui  biberit,  uini  epoti  naturam,  &■  eius  quan/ 
titatem. Hippocrates  quocfin  tertio  libro  De  morbis,  crapulam  ufcpad  tertium  diem 
extendere  uidctur,Nam  de  graui  capitis  dolore  iermonem  habet,  qui  repente  mutum 
facit.Poftea  addit,  prafertim  cum  temulentia  fiat,  feptimanus  hic  perit,  quodminus 

temulentis  euenit  uti  mua  pereant;  quifiprimo,(ccundo,tertio'ue  die  loquuntur, (ane/ 

fcunt,quod  fere  temulenti  faciunt,  &  neutri  pereunt.  Vnde  hic  Hippocrates  temulen/ 
tia terminum  diem  tertium  facit. Nos prouerbium  inuulgatum  habemus, integram 
‘ebrietatem  per  tres  dies  perdurare,  experientia  uidemus,  multos  ex  temulentia  fie/ 
rimutos,8i:poft  aliquod  temporis  fpacium,uel  diem  cum  no(3eiua,ueI  duosdies,uel 
tres.  Si  uero  dujjites, quantum  fit  expetflandum , Galenus  refpondet,  per  fparium 
trium  dierum, nam  fummus  terminus  eft  accipiendus  ,quem  cum  hi  excedafit,ft^ 
tim  indicandi  funt  mortui,  immo  tertio  diemoriuntur,  ut  in  tertio  libroDe  morbis, 
Hippocrates  docet.Philotheus  quoijjdeillo  die, in  quo  crapula  ibluimtur,  uerba  faci 
!  ens,  dicit  xjacsraAjw  vk  hgmyHykity^  sVJ 


'APSO  lilSil  VS  V  ^ 

!tli(^'«n?\H^iU7mhii!7rmiima,1itiS<lif^  ■r&!s^'0'iti^{uj  Si^citi, 
idefti  aut™  ad  Crapulam ,  ne<j;  pracciTuminerp  audiendum  eft  elle  circumfcri/ 

ptum .  quidam  enim  fecundo  die  crapulam  ccffare  faciiint ,  quidam  uero  cum  fnper^ 
^erit  ficis. 


Repletis  neruis  talis  conuuICo  fit .  Solet  alitem  facilime  eos  replere  uihdm,ut 
quod  calidam  habeat  temperaturam ,  talis  fi  qtudem  natura  prompte  omnia  fub/ 
intrat,  cum  praefertim  non  admodum  craflam  fubftantiam  habuerit .  Subfiantiaeigi/- 
tur  copia  neruis  affert  conuulfionem.Rurfus  autem  qualitate  fanat  eam  quam  fecit  di/ 
fpofitionem,nenios  calefaciendo, atip exiccando,  8e fi  hoc  aliquando faceteneqiieat, 
tnortem  fubfequi  eft  necefl^ium .  Qua  autem  ui  diximus  irinum  fanare  conuulfio/ 
nes ,  eadem  uidelicet  K  febris  fanat .  Hinc  uero  maxirtie  obfertiailda  Cft  HippoCra/ 
tis  coiifuetudo ,  qui  mutos  nominat  illos  qui  quouis  modo  obftupuerurit .  Verum 
proprie  ftupor  nominatur  totius  corporis  infenfibilitas  j  at(^  immobilitas  repentina. 
Hancitaijdifpofitionemjconfucuif  Hippocrates  ex  uno  cafiium  nominare,8i  fitpro/ 
culdubio  nemorum  principio  patiente .  Necp  enim  aliter  pbtcft  omnino  conuelli  cor/ 
pus ,  antequam  id  principium  patiatur ,  uel  principaliter, uel  per  compafilonem,  altero 
prius  patiente  mernbro  •  Liquet  autem  omnem  noxam  ex  irino  fadlani  a  grarcis  craepa/ 
lennominari ,  fic  quidem  igitur  K  nonnulli  uocabuli  fecere  etymologiam ,  a  afeflii/nyi 
quodflgnificat caput, Sf5raAt<8K<,concuti. Horam  autem  qua  crapula:  foluuntur^tem/ 
piis  nomina  uit.  Eft  autem  hoc  tempus  non  pr»cifum,  nea^  circumfcriptum,omnib.us 
una  menfura. Quidam  enim  poftridie  a  crapula  funt  liberati,  quidam  uero  fequenti  no/ 
(fte,quidam  uero  tertio  die,S  fit  hoc  pro  mnlritudine,  ac  ui  epoti  irini,6C  eius  qui  pota/ 
uit  natura.  Sicuti  igitur  necj  cibus  unum  habet  in  omnibus  tempus  codhonis  prafini/ 
tum,ficneq;  uinum.  Aut  igitur  oportet  nos  ^gri  naturam  habere  experientia  comper/ 
tam,  aut  poftremum  terminum  obferuare,  in  quo  fi  necp  febricitare, ne<^  loqui  anticipa 
'ueritjconiiulfus  morietur. 


phlHO  Galenusdocet,  repletis  neruis  conuulfionem  fieri,  trinum  liero  facillime 
replet,  quia  calidum, propterea  omnia  prompte  ingreditur,  praeiertim  fi  tale  iiinimi  fitj 
quod  aafsitudine  careat  unde  uini  copia  conuulfionem  facit, quiareplet.eius  ueTo  ca> 
liditas  conuulfioiiem  faiSam  exficcando  ianat.  Qiiodfi  feciat,  fanatur;fi  non  faciat,is 


SECVNDO  docet,  eandem  eflerationem,  qua  quis  dicere  poterit,  uinum  fana/ 
re  conuulfionem,  etiam  febrem;  nam  fua  caliditate  materias  conuulfionem  facien/ 
tesexficcat. 

tertio  docet, Hippocratis  confitetudin?  eflTe  mutos  uocare  nonillos  qui  qlio/ 
cunquemodo  obftupiierunt,  fed  illos  qui  totius  corporis  infenfibilitatem,  repenti/ 
;nam  immobilitatem  habent,  hos  enim  aifarsr,  ideft,mutos  ab  uno  fymptomate  fcili/ 
cet  ab  amilTa  uocenimcupat  HippoCrates,  Haec  autem  affedio  fit  patiente  prindipio, 
ideft,  cerebro,  qiria  corpus  aliter  conuelli  non  poteft,  nifi  cerebrum  patiatur,  uel  prin/ 
cipaliter,uel  per  compaflionem  alterius  membri.  , 

.  Qu^dlegitur.hinc  uero  rnaximeoblcruanda  eft  Hippocratis  confuetudo,  legi  de/ 
net  hictiero,8ifeliqiia.Nam  Graece  habetur,  Ji'<^ivc3Sic  fifi 

«TOTSfaTsf.  attendendum  hic  maxime  Hippoaatis  conftietudini. 

Quod  etiam  legitur,  Qiii  mutos  nominat  illos,  qui  quoUis  modo  obftupuerunt,  Ift 
contextu  Aldino,8C  in  noftro  antiquo,  eodem  fere  modo  legittir,Ut  Lecaliceniis  intet/ 
pretatus  eft,hoc  inquam  mOdo,  iveiii^tvios  iit  itraitriy  fed  antiqUuS 

nofter  contextus,  praeter  ditSam  ledionem,  aliam  qiiotj  habet,  quSeeft,  iyciii^tvitt  ov 
'itvt  miinim  ideft,  Qtii mutos  nominat, noh  illos  qui  quouis  modo  obftii/ 

puerunt.Ideo  re(ftefeqtritur,Sed  proprieftupornominatur totius  corporis  infenfibili/ 
tas, atque immqfiilitas  repentina.Nos^  potius  legendmn  ducimus  fed, quam, uerunr, 
'  '  ■  ss  4  quod  h 


7^4  QVINTI 

qtiod  a  Galeno  dicitur  ,  ut  perfeAor  continuatio  hoc  modo  fiat,  miltosappelljt 

Hippoaates  non  quocuntp  modo  ftupidos;ied  proprie  eft  e(Ie  mutumj  ftupor  8C  infen 
fibilitas  totius  corporis  repentina.Senfiis  uero  ille  quiabfij  particulanonHebat,k>nge 
diuerfus  erat, hic  inquam, Mutos  appdiat  illos  qui  itupidi  lunt  quocun<5  modo;tamTO 
proprie  ftupor,non  eft  quocuncp  modo  obftupefcant,fed  eftinfenbilitas  totius  cotpo/ 
tis,Si  immobilitas  repentina. Scito  autem ,  quod  hic  Leonicenus  interpretatur  obfiu/ 
puerunt ,  gracce  eft  MSt^vyiinis :  K  quod  interpretatur  ftupor,  grsece  di  Wf  ©-.fignificat 
autem  x9!j>©'ei  crapulam,fimiliter  8C  wgooitM  ebrior,  fed  apud  medicos  WfS-eftinten 
Cffima  lethargia ,  ex  pituita  gerierata-  Decaro&Paulus,8C  Aetius  8C  Trallianus ,  8C 
alij  antiqui  graeci  fimul  cum  lethargia  loquuntur ,  &  WfvyXhs  illos  qui  id  patiiuv 
tur,appellant. 

Quod  leg'tur,Nei^  enim  aliter  poteft  omnino  conuelli  corpus,loco  Illius  particula 
omninojlegi  debetjtotum.graccc  enim  habetur,  iJi  wrct&\wn 

^  <r«jjit,quamuis  Aldinus  contextus  legat  «Aar ,  &  non  oMy ,  8<  nofter  antiquus  duas 
(edhones  habeat, oA»ir,8i;  oAs(/. 

CLV  ARTO  docet,apud  graecos ,  omnem  noxam  ex  uino  fa(!lam,l!mpIicinom{h< 
jtjatjraA»  nacupari.huius  autem  uocabuli  etymologiam  quidam  inuenire  uolmtes,ab 
hoc  quod  eft  )i(t{lwo(/,quod{Igmficatcaput)Ki»Kai<te,ideft)Concuti, deducunt. 

.  Qiiod  legitur,  a  graccis  xj iwjikaIu/  nommari,legi  debet  ab  omnibus  gratcis.nam  gr* 
cehabetur,!rw'T&' ei  fcJA.itt'*'. 

Q_v  IN  T  O  docet,Quodnominauitx«ajoV,ideft  tempus  horam  illam  in  qua  crapue 

foluuntur,  led  tempus  non  eft  praccifum  K  determinatum  in  omnibus  una  metifurai 
nam  quidam  poftridie  a  crapula  lunt  liberati,  quidam  fequenti  die,  quidam  tertio  die. 

Quod  legitur, Quidam  poftridie  a  crapula  lunt  liberati,  Graecehabetur  Svtf /uHi- 

iyifxi/iTrcUKrewZ  ^xicuTmXy!. 

Quod  etiam  legitur, Quidam  uero  tertio  die,leg  debet  quidem  uerotertioomnino 
die.  Graece  enim  habeturtvM  <A'  ^  m  ipiry  rriit/rut 

SEXTO  caufam  docet  quare  aliqui  citius,aliqui  tardius  ab  ebrietate  liberetur.dug 
uero  fimt  caufae,una  eft  multitudo,&  uis  epoti uini:aliudeft  natura  eius  qui  potauerit. 
nam  ficut  cibus  non  habet  prafinitum  tempus  codlionis  in  omnibus,ita  nec  uinum.un 
de  uel  opus  eft  ebrij  naturam  in  promptu  habere ,  uel  poftremu  terminum  feruare,  qui 
uidetur  fecundum  ipfum, tertius  dies ,  Si  igitur  poft  tatium  diem  antiquis  ebrius  neqt 

In  ultimis  commenti  uerbis,  qua  dicunt  conuulfus  morietur,  deeft  hac  particula, o/ 
mnino,ut  leg  oporteat, conuulfus  omnino  morietur .  Grace  enim  habetur 
‘irxvTws  carx&s! ,  quamuis  ablif  illa  particula  lenius  etiam  integer  fit,  tamen  ut  Galeni 
«erba  prgcife  referantur,  addere  oportet. 

APHORISJMVS  VI 

QVicuncf  a diftentione  corripiuntur ,  in  quatuor  diebus  pereunt.  (I uero  has 
cffugerint,lani  fiunt. 

BRASAVOI-VS 

DE  diftentionefuperiusmultaanobisdi<Safimt,quifquisillacorripitur,  cfifitmM 

busexadie peracutus,  necelle eft  exadleperacutimorbi  terminum  habeat, terminus  aut 

exadle  peracuti  morbi  eft  quartus  dies,proptcrea  qui  hoc  morbo  correpti  funt  inquatu 
,or  diebus  pereut,uel  in  quatuor  diebus  fananturtquonia  cu  in  quatuor  diebus  no  pene 
rint,natin-a  fupra  materia  eft,8d  ita  fanitas  inducetur.nam  termino  exatSe  peracutimor 
bi  tranfado ,  ad  fanitatem  uertitur .  Id  uero  intelligere  oportet,  quod  quatuor  dies  per/ 
.tranfeantur  in  melius ,  Sd  non  in  peius .  nam  BC  fi  in  quatuor  diebus  non  peri«it,fed 
43eius  tamen  dilabatur,  noneftopus  dicere,  quod  diem  quartum  perO-anfiuerit,ideoiv 
nari  debeat-Intelfige  igitur, fi  quatuor  dies  effugerit,  8C  in  melius  progrediatur,in  fam/ 


APHORISHVS  Vf 

tstanrdlituetur.flam  fi  hos  dies  effugeret,  tamen  in  detmus  Iaberetur,n6ri  effet  opuS 
in  feiiitatem  reftitui,  ied  etiam  his  quatitor  diebus  tranfatfbs  periret. 

oiisGivainrdi/isaAia-Ksv-na.ideft,  Quicimcp  atetano,ideft  diftentioneuei rigore 
corripiuntur.]  Tres  conuiilfioms  fpecies  ex  bonorum  authorum  fententia  fupd-ius  e/ 
num&auimus.y‘'3i*SiWi'©',ideft  renfioad  anteriora, oTnSo-TsvS-jidefttenfioadptoftc 
riora,8i  ■n-TW©',  ideft  tenfio  aequaliter,  tam  ad  anteriora  quam  ad  pofteriora.  nam  jqua 
liter  omnes  partes  trahuntur,Kideodiftenuo  nominatur.  Scito  autincolloin  anteriori 
parte,  K  etiam  in  pofterioriduos  neruos  efle,fi  in  parte  capiqs  pofteriorcunus  neruus 
'tendatur ,  ad  illam  partem  opifthotonos  efhUt  ii  deittw  ad  dextera  partem.fi  finifter  ad 
iimlbram .  Nunc  iii  cura  habeftiUs  illuftrilfimam  Vidoriam  Marchioniflam  Plfcariac> 
quae  opifthotononin  collo  patitur  ueriiis  fimftrUm  lanis.  Si  uero  dud  nerui  comrahaiv- 
’tur,unus  ante, alter  retro,  utric^  uel  in  parte  dextera,  uel  iri  parte  finiftra,  nomen  non  ha 
bet  haec  Ipecies ,  fed  eft  in  illam  partem  inclinatio .  eft  autem  conuulfio  ex  emprofflto/ 
tono ,  K  opifthotono  in  parte  dextera ,  uel  in  parte  finiftra ,  compofita .  Si  in  parte  de/ 
xtera ,  ex  ea  parte  nomen  fortietur :  fi  in  finiftra ,  ex  finiftra'.  At  fi  duo  nenti  extendaii' 
turunus  inparte  dextera  arite,  alter  in  parte  finiftra  pbft ,  uel  unus  in  parte  finiftra 
ante ,  alter  in  parte  finiftra  poft ,  tetanum ,  ideft ,  diftentionem  faciunt .  fi  omnes 
nerui  extendantur  tam  anteriores  quam  exteriores ,  peffedilfima  diftentio  eft.  Sunt 
igitur  folat  tres  fpecies  conuulfionis  nominat* .  At  fi  confiderentur ,  ut  nunc  fe/ 
cimus ,  funt  multo  plures  ttibus ,  fed  innominata:  .  at  ipfis  nomina  fecundum  partes 
ad  quas  inclinant  aptari  pofltmt  .Nunc  igitur  nobis  cur*  fuit  conuulfionis  ipeciV 
es  enumerare,  ut  oftenderemus  multo  plures  effe  eius  fpecies ,  quam  tres  ill*  fuperi/ 
us  enumerat*. 

tv  HiLi^’iuny  am!'»iiuTta.ideft,In  quatuor  diebus  pereimt.]  T u^  intellige  di/ 

ftentione  uehemente  elfe  K  uniuerfale,quia  particularis  mebri  couulfio  morte  non  in/ 
fert,uel  laltem  non  ita  breui.Intelligecp  in  quatuor  diebuS  perire,  uel  ante  quatuor  dies, 
uel  deterrime  fe  habeat  etiam  poft  quatuor  dies ,  tamen  diutius  extendi  non  potcfthic' 
morbus ,  fed  neceflarium  efti  uel  cito  uires  fuccumbere, uel  materiam  cito  refolufaut 
.  €uacuari,Philotheushic  dicit, in  qjuatuordiebus  perire,  ■nvnuiilxKt 

»81(715  i(sui<i)«iw5r@',i<sa  i-niitaicxsfTagixxiiviKtiu^iil.t^Axiixiiai,  ideft] 

Quoniam  mne  motus  intentiuus  8C  infeparabilis  fadus,  in  hoc  prompte  uitales  pp/ 
tentigdeijciuntur.  '  -  ; 

H»  </£  rmms  4f.cfvyu<ny.id(Si,  Si  autem  has  effugerint,]  Scilicet  quatuor  dies,  in/ 
tellige  in  melius ,  uel  perfede  effugere ;  quia  *gritiido  periitiis;  abierit,  K  fimis  effedus 
fiunamut  fuperius  diximus,  multi  non-moriuntur  quarto  die  ,  fed  in  interitum  diuti/ 
usprolabuntur. 

ymrm. .  ideft.  Sani  fiunt.]  Vel  intellige  fhfanitatem  properant,  qilia  opus 
non  eft  ita  repente  lanari, ut  dicit  Philoth.iiluiKtrtairts^xifoTij, ideft  potetia  fuperare  inci 
piete,8f  utproleqiiitur  •»«  yij  ifiay-t^ipinmfrxniljK&iinvtya.ideRticutienim  mor 
bi  tifcp  in  quartum  diem  crifim  habent.  Oribafius  hoc  modo  aphorilmum  exponit: 
fuperiusdicSumeflcperacutum  morbum  intra  dies  quatuor  indicari,  peracutus  enim 
morbus  dicitur,qui  quarto  die  iudicatur.  Si  autem  quartum  diem  tranfierit,iam  non  eft 
peracutus  morbus,ne(^  periculum  eft  mortis.Sed  nos  dicimus, e(feperacutum,immo 
exatSe  peracutu,etia  fi  nrafeat  quartu  dieni,  modo  fit  ad  bonu,  uel  admalum,  ut  in  quar 
to  fit  fatfta  Crifis,  fi  non  perfeda ,  faltein  ut  frequenter  fit,  uel  ad  bonum, uel  ad  malum . 

Si  uero  dubites,  quomodo  diftentio  poflit  effe  peracutus  morbus,  cum  fiat  ex  mate 
tia  frigida, &i,utPhilotheus  dicit,  iS'arK;tB(!cvA«.ideft  ex  craflamatcria.Re(pondemus, 
peracutum  efferatione  loci,quia  dolorem  adeo  intenfum  facit, cum  fit  in  nentis, ut  diu 
tol«ari  non  poflit,  nec  quifquam  quantumlibet  robuftus  illum  ferre  poflit.  Nullus 
fete  noftrum  eft  qui  diftentionem  quandoque  pafllis  non  fit ,  Ied  ex  folo  flatu ,  non 
autem  ex  materia,  nam  nullus  fere  noftrum  eft 'qui  in  cruribus  tempore  *ftiuo  ipa/ 
'  Cnum  8C  ftuporem  illum  paffus  non  fit ,  quem  nos  uulgo  grtmfi  nuncupamus ,  ab  A/ 
uicena  Cuzez  uocatur  rideo  quifque  in  feipib  diftentionis  ipeciem  ,  dC  quafi  ide/ 
am  atque  figuram  perfenfifle  poteft,  fed  talem  ipeciem  qu*  facile  curam  recipit. 


7«  L  I  B  R  1  Q:V  i  N  T  i 

cum  fit  a  flatu  K  extrinfeca  frigidttate.quifij  igitur  in  fe  putet  diftennonis  ainateriafio 
«fiscKperfeuerantis  uehementiam, 

G  A  L  EN  V  S 

■f~\i  S  T  E  N  T I  o  morbus  peracutus  eft,ut  qiiat  compofiu  fitexilla.qui  grtedenv 
X_/profthotonon,ideft  ad  anteriora  diftentionem.K  opifthotonon,  ideftadpofterio 
radiftennonem  Gracd nominant, ita  quod  citius  inipia  htiudicatio,  non  tolerantena^ 
tura  longiori  tempore,  quem  fert  diftentio  laborem.  In  primo  igitur  circuitu  dierum  iu 
dicatoriorum  palsio  iudicatur. 

BRASAVOLVS 

G  A  E  E  N  V  s  hic  docet  diftentionem  efle  morbum  peracutum, imo  tuadde,  exade 
peracutum.nam  ex  duobus  conuulfionis  generibus  compofita  eft  Emprofthowno,  5C 
Opifthotono :  propterea  opus  eft  dto  fieri  iudicarionem,8C  multo  citius  quam  in  uno 
pradidlorum  conuulfionis  gencrum,quianatura  dolorem  qui  a  diftentione fit  diutius 
ferre  no  poteft.  Ideo  neceflkium  eft  hanc  pafsionem  in  primo  dierum  iudicatoriorum 
circuitu,uel  ad  bonSuel  ad  malu  terminari.  Primus  autem  drcuitus  eft  quartus  dies. 
Quod  I^tur ,  ita  quod  citius  in  ipfa  fit  iudicatio,  Graece  habetur.ir  t  «loVer.  «ii  j 
ilui  id  eft,  adeo  utmerito  in  ipfa  citius  fiat  iudicatio. 


QJ 


Vibufcuncp  morbi  comitiales  fiunt  ante  pubertatem,  mutationem  accipiut: 
_(^ibufcuncp  autem  uigefimoquinto,commoru!ntur. 


BRASAVOLVS 

IN  SECVNDO  Aphorifmorum libro aphoriimoquadragefimoquinto ab Hip/ 
poCTate  feriptum  eft,Iuuenes  qui  morbo  comiriali  laborSt, mutatione  tetatum.a:  loco/ 
rum,8C  temporum, 8C  eduliorum  liberariiSC  hocob  nullam  aliam  cau(am,nifi  quia  hx 
mutariones  ad  calidum  8C  ficcum  erantiquat  funt  qualitates  comiriali  morbo  oppofitj. 
nam  comitialis  morbus  ex  pituitofo  humore  fit ,  qui  frigidus  eft ,  h  umidus  2C  craffusi 
Philotheo  etiam  dicente,  ■nat  iiuiificKsx  idcft,ma 

teriamagis  cruda,&  magis  cralTa  morbum  comitialem  facere  conrueuit.Qiiiergo  ante 
pubertatem  comitiali  morbo  corripiuntur ,  quia  humidum  morbum  habent,  &  in  hu/ 
mida  aetate  funt, propterea  aetaris  mutarione  fuperuenicnte,8C  tali  mutatione  quae  fit  ad 
calidius ,  Si  ad  ficcius ,  uel  faltem  ad  ficcius ,  fanari folent,  quia  caufa  reinouctur.nam 
humor  humidus  exiccatur .  Qui  autem  uigefimumquintum  annO  pertranfetit.K  hunc 
morbum  inciderint,  a  uehementiffima  caufa  ortum  habet,  propterea  non  fanantur. 
Adde, quod  jtas,qugfequitur,hanc  affectionem  fanarenon  eft  apta,  fi  uirilis  illa  uigin/ 
tiquincp  annorum  aetas,  in  qua  fummus  eft  caliditaris  uigor,  fanare  non  potuit.  Celfus 
ita  hunc  aphorifmum  refert  capite  odauo  fecundi  libri;item  morbus  comitialis  ante  pu 
bertatem  ortus  non  »gre  finitur. 

Tct  «((seiuin  tt®  flSfwj-fnTw.idcft,  Quibufcuncp  morbi  comitiales  fiunt 

ante  pubertatem.  ]  D  e  morbo  comiriali  8C  in  fecundo  libro  perplura  a  nobis  dicta  funt, 
SC  etiam  in  tertio.nunc  repeterefatis  eft,  effe  illum  morbum ,  qui  uulgo  caducus  mor/ 
bus  nimcupatur ,  ex  fr^ida  materia  factus ,  meatus  ipirituum  cerebri  obftrucnte ,  fed 
non  adeo  intenie  ut  in  apoplexia  fit,  SC  ideo  in  comitiali  morbo  aliqui  motus  fiunt ;  in 
apoplexia  uero,fi  uehemens  fit, etiam  refpirationis  motus  amittitur, K  ita  citiifime  oc' 
cumbunt.  At  de  pubertatis  tempore  perplura  a  nobis  dicta  funt  in  tertio  Aphorifmo-' 
rum  libro ,  aphorilmo  uigefimoieptimo.  nam  morbus  comitialis ,  qui  fit  uitio  cerebri, 
SC  non  alterius  partis,  ante  pubertatem  fit .  immo  8C  hic  morbus  ut  plurimum  in  pucy 
ritia  gignitur. ob  quam  ita  a  Philotheo  feriptum  eft,  «r  uucSstAasoj/  eft' ,  •rait  TiWlsit  yi' 
Tnajiiisj/  yoniue 

scy  Mtiiy  ^fvyiy  Ik  ^  Suuryt,  ideft,  .Sed  Ut  plurimum  pueris  contingit, 

''  unde  SC  puerilis  morbus  uocatur.his  autem  puerulis  contingit, quoniam  ex  uictus  ex/ 
cellumultum  crudum  humorem  habent  •  Hoc  etiam  in  loco  ab  eodem  Philotlieo  hoc 

annotatur 


A  P  H  0  R  I  S  M  V  S  VIt  .  .  .  ‘ 

«»  '7!Slii(tTOftt;jie>BCT5r9iTt,)8i:9’  «Aicmt  0«;«^ 

fi-rtt  -  ideft  fdcndum  autem ,  quod  a  dedmoodiauo  anno  u%  ad  uigefimumqumturri 
fecundum  Hippocratem  actas  pubertatis  nominamr.  An  uero  ita  fit, nos  in  tertio  librci 

abunde  diiTcruimiis. 

accipiunt,]  A  recetitioribus  hic  fenliis  fit, quod  hi 
owrbi  comitiales  qui  ante  pubertatem  fiunt,  mutantur  fanantur.  At  hic  non  cft  Hip 
poetatis  fenfus,  fed  ille  ,  ii  quis  morbus  comitialis  fanetur,  is  potiflimum  eft  qu{._ 
ante  pubertatem  corripit.nam  fanatur  mutatione  aetatis,  poft  pubertatem  uero  non  fe/ 
quuntur  nifi  frigidae  artates,quac  illam  materiam  exiccare  aptae  non  iiint.Ideo  Galenus 
per  pubertatem  id  non  intelligit,quod  Philotheus  fuperius  dicebat,  fed  a  decimoquar 
to  anno  ufep  ad  uigeflmumquintum .  In  tertio  autem  Aphorifmorum  libro ,  aphoric 
fmo  uigefimofeptimo  idem  Galenus  dicebat ,  pubertatem  in  feptem  feptimanis ,  ideft 
quadragintanouem  annis  finire.nam  toto  illo  tempore  aetatem  illam  compleditur.qu^ 
a  grecis  nuncupatur.Hippocrates  in  principio  fexti  Epidemiortim  dicit,pucrorum 
folendor,m'tor,  comitiahscj  cum  pubertate  dutat,  quibus  K  aliae  plurimae  mutationes 
fiunt.In  quo  etiam loco,nondicitneceflariumeflemutationesfieri,nec  quod  fanentur; 
fed  intelligit  pofle  fieri, Si pleruncp  fanitati reftitui.Philothdis  ideft  mu 

tationem  accipiunt,hoc modo  interpretatur,TaTt« ■nAaw  «-nmTiKaylw 

)(Stt  |»f o-d^ei/  jtf7«f«AAi<&K!  ideft,  hoc  eftperfedam  liberationem,  quoniam  in  cali 
diorem,8C  ficciorem  aetatem  mutantur. 

oKsmm  >te“  sKsoiy  i-iiuyyiviTxa.  ideft,  Quibufcunt^  autem  anno  uigcfimo/ 

quinto  fiunt.]  Qiii  eft  pubertatis  terminus ,  quamuis  Galenus  in  uigefimofeptimo  fe/ 
eundi  libri  aphorifmo,trigefimumquintum  annum,{deft  quintam  feptimanam  eife  di/ 
cat.<ra»«eOTili/«i!rxB,ideftcommoriuntur.ItahabebatTheodorus  infuo  contextu,  fed  in 
Leoniccni  codice  abefte  debuit  illa  particula,  Inuu,  ideft  annorum,  uel  chalcographi 
incuria omiffa  eft.  Innoftroi^antiquocodiccita  fc  habet ,  fed  Aldinus  contextus  legit 
lii  TreMutjideftplurimumtac  fi  dicat, ex  his  qui  uigefimqquinto  anno, uel  poft, comitia/ 
lem  morbum  incidunt,  comoriuntur.undeintellige  uel  in  anno  illo,uel  in  fequentibus 
accidat, comori, ideft  u%  ad  morte  perfeuerat,&:  non  liberantur .  Philotheus  qtio^in 
fuo  contextu  legebat,™  7n>AA«,ifaq;  ipfe  interpretatur  ™  TreAAie |m/«OT9i/«cr*a ,  i yJ'  -Treut 
m.tsi  yl'Smye^  aacf^ovee  ji(u.fcu/  ^  to  rreu/ovif .ideft  plerucp  comoriuntUr,  no 

enim  omnes ,  contingit  enim  ut  propter  moderatum  uidKim  in  uigore  «tatis  ceffkit. 
Oribafius  uero  aphorifmi  rationem  reddit,  quia  fi  acciderit  morbus  comitialis  ante  pii 
bettatem,autantequaadiuuentaperueniatur,immutatione  recipit, quia  eft  immutatio 
temporis,aEtatis  8C  humoris.Si  aut  uigefimoquinto  anno  acciderit, iam  no  eft  fpes  im/ 
mwationis:  K  ratio  eft, quia  fit  a  uehementi  caufa,  SC  fequuntur  «tates ,  quae  non  iunt 
aptat  hanc  caufam  refringere.  At  fi  tibi  iridea  tur  luuenile  aetate  ciTe  magis  confumpti 
uahumiditatu,quam  fit  aetas  adolefcetiac,ncmpe  calidior  eft.Reijrondemus, etiam  a  ue 
hementiori  caufa  induci, SC  actas  qu«  c6fequitur,niiiil  prxftat  iuuameti  ad  refolutione. 

GALENVS 

Propria  quidem  paflionis  mutationes  nominant,  quando  ex  una  parte  tran/ 
feuntad  aliam :  per  abufionem  autem, SC  omnes  folutiones  ita  nominantur.SC  mi 
hi  uidetur  Hippoaates  in  iccundo  ftgnificato  ufiis  efle  appellatione .  Non  modo  e/ 
nim  ad  alias  partes  translatis  his ,  qui  morbum  comitialem  humoribus  faciimt,  ibi/ 
ilitur  paflio ,  fed  etiam  omnino  curatis .  Sunt  enim  hi  CTafli ,  ac  frigidi ,  SC  pituitoft. 
Celfantautem  SCob  aetatem  ad  ficciorem  naturam  tranlmutatam ,  SCob  exercitatio/ 
nem,  SCuieftum cxiccantem  ,  adiunStis ad haccidoneis medicinis  .  Verum  Hippocra/ 
tes  nunc  folum  eius  meminit  mutationis ,  quae  ex  aetate  fit,  a  qua  doSW ,  SC  formam 
UiiSus  una  cum  medicims  inueniemus,  (^od  igitur  inaltera  pane  aphoriimorum  di/ 
cit :  Qiii  morbo  comitiali  laborant ,  fi  iuuenes  fuerint  mutationibus ,  maxime  acta/ 
SC  regionum  SC  uicfHis ,  SC  locorum ,  liberantur :  hoc  nunc  in  ipfis  palponibus 
declarauit ,  morbos  comitiales  qui  ante  pubertatem  fiunt ,  cellare  ex  aetatis  com/ 
mutatione .  Qiii  uero  ultra  uigefimumquintum  annum  procelTerc ,  commori  inqui/ 
<ns .  Vnde  liquet  quod  pubertatis  tempus  ufque  ad  uigefimiimquimum  annum  ex 

tendi 


7ffS  LIBRI  QJVINTI 

tendi  arbitratur, fumens  initium  infecunda  feptimana. Liquet  autem  quddnec^  omni, 
bus  fanabitur  paffio  ex  pubere  aetate,  nifi& alia  redtegeiTerint,  neij  quibus  inhacacd 
dit,omninopermanet,fibonam  uidus  rationem  adhibeant.  Verum  quodnon  habeam 
ex  aetate  fanationem,fed  quantum  ad  eam  attinet,pafflo  confenefcat,  liquido  oftendit. 
Non  tamen  adhuc  manifefte  didum  eft,  quamuis  uideatur  manifeftum,his  quinegli/ 
gentius  accipiunt  uerba  illa,(^bus  uero  uigefimo  quinto  anno,commoriuntur.N^ 
enim  hi?  folis  paffio  commoritur,  quibus  uigefimumquinnnn  annum  agentibus  adue 
nit .  Sed  multo  ma^s  etiamhis  qui  ultra  hanc  aetatem  progreffi  limt .  Addentes  igitur 

fermoru  Kippoaatis  ill^idquoddeeft,  uerum  ex  omni  parte  ipfumfaciemus.Morbico 
mitiales  qui  quidem antepubertatemfiunt,  in  eius  *tatis  tempore  finiunt,  qui  ultrapu 
bertatem  procedunt  commoriuntur.Tempus  airtempubertatis  eftpoft  quartumdeci/ 
mum  annum  iifcp  ad  uigefiraumquintum.Eft  autem  8C  dia  fcriptura  talis.  Quibufcunij 
uigintiquin^  annorum  fiunt ,  multi  commoriuntur ,  figniflcante  uerbo,  multi ,  idem 
■  quod  plurima  exparte. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  dubiu  quoddam  remonet,  nam  cum  apud  authores  faiptum  itu 
Uemtur, morbum  mutari, intelligerelblent  ex  uno  morbo  in  alium,  uel  ex  unaparte  in 
aliam  fadam  efle  mutationem:tamen  abufiue  omnes  folutiones  mutationes  uocant,8f 
in  hoc  fignificato  mutatio  ab  Hippocrate  nunc  fumitur. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,humores  morbum  comitialem  fa cientes, craffos  efle,  firigidos, 
Kpituitofos- 

TERTIO  docet, quod  himorbi  ob  aetate  ficciorem  natura  tranfmutata,ceflant, 
gd  ob  exercitatione, &  nidum exiccantcm,8d  ob  idoneas  medicinas  ceflkit.  Sed. Hip/ 
pocrates  in  hoc  loco,illius  mutationis  folum  meminit, quaepropter  aetate  fit,per  qiiam 
&  fqtmam  uidus  una  cum  medicinis  inuememus 

C5_V  ARTO  docet ,  quod  in  fecundo  libro,aphorifmo  quadragefimoqutato  ample 
hanc  rem  pertradauit.nunc  uero  de  his  folis  qui  ante  pubertate  eo,  corripiuntur,uerbir 
facit. quoniam  qui  ultra  uigefimumquintu  annum  illo  capiuntur,  commori  confueue/ 
tutit,undeaddit  GaknuSjHippocratem  arbitratum  effepubertatis  tempus  u%  ad  ui/ 
gefimum  quinta  annu  extendi, a  fecunda  feptimana  incipiens,  hoc  antannotauit  Gale 
nus,ita  fcilicetHippocrate  putafle ,  quiaipfe  librof  ertio,  aphorifmo  uigefimofeprimo 
pubertatis  terminum,  qutXtamfeptimanam,idefttrigefiminnquintumannumfacit. 

Qiiod  legitur, Quod  igitur  in  altXa  parte  aphorifmoru  dicit,in  nofiro  antiquo  egn/ 
textu,  8C  in  Aldino  ita  habetur,oOTif>.nofter  tamen  antiquus  aliam  ledione  habet,  hanc 
fcilicet  tcTrif'  w.ideft,  Qute  igitur,  fed  haec  ad  rem  ipfam  intelligendam  nihil  faciunt. . 

Quod  etiam  legitur ,  fi  iuuenp  fuerint,  gracce  eft,wn  rtoi<ut',ideft.  Si  pueri  fuerint, 
legi  emm  debet  pueri  potius,  quam  iuuenes.quialuuenes  comoriuntur,utin  illo  apho. 
rimo  etiam  docuimus,  quia  uocabulum  vf©'  non  folum  iuuenem  fignificat,fed  etiam 
nouum,  pueri  autem  nouifunt.  . 

Q_V  I N  T  o  docet ,  omnes  per  aduenientem  pubertatem  non  efle  fanandos,  nifi  SC 
alia  rede  egerintiimmo  fi  bene  regantur,hic  morbus  non  permanet,  ficuli  fi  non  bene 
regantur,non  omnes  fanantur. 

SEXTO  docet,  non  fanari  ex  aetate,  fed  potius  ex  ficcitate ,  quataetatem  confequi/ 
tur.  nam  ut  liquidum  eft,  paffio  in  illa  aetate  confenefeit, 

SEPTIMO  docet,non  eos  folos  commori  intelligendos  efle ,  qui  in  uigintiquinqi 
annorum  aetate  comitialem  morbum  incidunt,fed  etiam  hi  qui  hanc  aetatem  excedunt 
commoriuntur.  _  ... 

OCTAVO  Hippocratem  corrigit,  uthocmodointelligedusfitrmorbicominales 
qui  ante  pubertatem  fiunt,  in  pubefeente  gtate  fanari  folenteqiri  ultra  hanc  aetatem  pro/ 

NONO  docet,  tempus  pubertatis  efle  a  decimoquarto  anno  0%  ad  uigefimuquin/ 
tum  fecundum  Hippocratem,  quia  alias,  ideft  in  tertio  hbro  aphorifmo  uigcCmofepti' 

mo,  offenderat  ipfe  efle  a  decimoquarto  armo  uftf  ad  trigefimum  quintum. 

Deni(j docet, aliquos  contextus  habere  hancparticidam  TK  waKittha^^^ 


A  P  H  O  R  I  S  M  VS  Vitl  yCf 

/Bidinus, KPMot^fiwsmfuo,idefl:pIurinitim,iid  multi,  quod  uert)innfi^ificat,pftt« 
rima  “c  parte .  Noftd-  antiquus  contextus  non  habet  parnculam  m  7ni»(i,in  contextii 
ucrojquem  Galenus  interpretatur, poni non  debet ,  quiaipfe  in  fua  expofitione  alium 
librum  rrfert,  in  quo  erat  illa  particula,  tamen  in  fuo  quem  intcrpretabatur,non  aderat. 

APHORISHVS  VIII 


QVicunc^morbo  laterali  laborantesin  quatuordecim  diebus  non  repurgatt/ 
turjhi  ad  fuppurationem  uertuntur. 


CLV I  morbo  laterali  correpti  funt, ut  plivimum  per  Iputum  expurgantur,  K  uia  di/ 
reda  ac  libi  propriajhoc<f  in  quatuerdecim  dierum  ipatio  perficitur,  at  fi  contingat  ali 
qudn  in  hoc  ipatio  non  effe  pitrgatiim,  in  fuppurationem  tranfit,  quoniam  abfcelTus  il 
lequi  pleuritis  uocatur,caputfacit,8£  ad  fuppurationem  uenit,pus<^  inpedoris  cauita 
tibiis  colligitur ,  quia  uis  nonfuit  adeo  uehemens ,  ut  per  refudationem  emitteret, uel 
per  fpunim,quod  ab  abfcelTu  refudare  debebat.  Philotheus  hunc  Aphorifmumita  in/ 

ideft,  Decimae/ 

quattjc  diei  mentionem  fecit ,  tanquam  acutorum  morborum  decretoriae.morbi  uero 
acuti  ex  tenui  materia  SC  calida  fadi  citius  foluuntur,8C  aifim  faciiirit.Bt  ideo  ab  Hip/ 

pocrateitadidumeft,  _ 

omni  TA^Q&mi  Quicuncp  morbo  laterali  laborantes.]  Alias  de 

morbo  laterali  uerba  fecimus,  nunc  folum  addemus  efle  abfcefTum  fadum  uel  in  pan 
niculo  tegente  coftas,  uel  in  fepto  tranfuerfo,uelinmediaftino,  utplurimum  a  materia 
biliofa&dum. 

ouK  wecKScSiufw-na  ^  «ii<i}!'!“”S'.<deft,  Non  repurgantur  in  quatuorde 

cim  diebus.]  Ex  hoc  notatur  effe  morbum  acutum,&uerum  lateralem  morbum  intel 
ligere.quia  mendofus  etiam  trigefimum  didn  pertranfirc  poteft,ut  de  Anaxionis  cafii 
dixit  Hippocrates,  Ka  Galeno'duodecimo  aphorifmo  primi  libri  refertur.  Ille  nero  la 
teralis  morbus  mendofus  eft ,  qui  fit  aut  inter  coftas, aut  in  pamculo  in  fuperiori  parte 
tegente  coftas .  hi  morbi  fuac  famtatis  ftatutum  tempus  non  habent,fed  uerusjiateralis 
morbus  decimumquartu  diem  non  pertranfit,  quia  eft  morbus  acutuslunde  5C  Hippo 
crates  in  libro  Demorbis  qui  extra,  queni  Galenus  Polybi  efle  putat,  inquit,  in  princi 
pictferc  libri  de  morbo  laterali  uerba  faciens.Decefnit  autem  cumi  breuiffime  die  fepti 
mdjCum  longiflime  quarto  Sf  decimolfi  is  fpuat,puf9  depe<fiorcpurget,fanefcit,fi  mi 
nus  purulentus  fit,  morbus<j  protrahitur. 

ov^Jti  at  t/»!rv«;£«;«6^(W-m.ideft.Iiadfuppurationem  uertuntur.]  utdicitPhilothe 
us  ii"  «Xto.ideft,  quoniam  materia  frigidior  8C  calidi 

or  en:.fortelegendum  eft,  t/jjaTiiifai', ideft  humidiorem,n6  'ft/jjoTiijfaa', ideft  frigidiorem', 
Pofl:eafequitur^^ivio<r«!(a«  tpum ,  cMa  ,  irvo-fmiatliuvhtui, 

Lu  TTi/tmifiinjfimlii.Trvomlfya  >otAai,ji,.ideft,hoc  enim  natura  cognofcens,(ecunda  naul 
ganone  procedit,  QC  materi3  fuppurare  facit,  quam  fuppiuatione  8C  fuppurificationem 
uocant.  Aldinus  cotrattus  l^t,'ns->Uuny  <i!/,pro  a-rai  st,fcd  idem  eftfenfus.  hi  enim  (lip 
puratifiunt,quia  pus  abfceflum  exit,K  in  pedoris  cauitatibus  colligitur.  Oribafius  em 
pyematis  caufam  efle  putat,  quia  natura  impotens  decimoquarto  die  matenam  expelle 
re,  morbum  inaliumfiiorbum  conuertit .  nam  re  uera  ih  quatuordecim  dierum  fpatio 
materia  expulfa  efle  deberettqu*  fi  non  expellatur, opus  eft  abfcefTum  ad  exituraxn  ue 
nire,8C  pedoris  cauitates  fmplere.Scitoautem,t^i!rvj,(t«nonfolum  puris  colledionem 
inter  thoracem  8f  pulmonem  fignificare,  fed  etiam  materiam purulentam ,  qux  ab  ali/ 
quo  abfceflu  inpedore  exeaqattp  expuatur,ai  illa  purulenta  fputa,S<:  exdeationes  pu 
tulentac  uoranturtunde  unus  aphorifmi  fenfus  eft;fieri  \ymmx,  ideft  fuppufationem, 
noc  eft  pus  in  pedoris  cauitatem  defeendere .  Alter  fenfus  eft,  pus  expui,  K  ex  laterali 


77»  -tIBRI  Q.VINTI 

morbo  dedmumquartum  diem  pertranfeuiue ,  fit  cmwema ,  ideft  puris  exaatio, 
quamuis  collcAo  aliqua  pedoris  cauitates  no  occupet.fieri  enim  poteft,pus  paulatim 
per  fputum  exire, K nihil  ih  pedoris  cauitatemtranfmitti;fed  natura  cicatricem  abfce& 
fui  inducere  uolens, paulatim  curri  tulTi  pus  exiens  ab  abfceflu  tranfmittatTamen  Hip 
pocrates  SC  Galenus  omnem  fuppurationem  in  quocucp  loco  fadatri  Wv»#t<c  uocant 
K  hoc  modo  poflTet  etiam  aphorifmus  intelligi,quamuis  putem  uerum  Aphorifmi  fen^ 
fum  efle,quod  per  iiarvwit  puris  colledionem  in  thoracis  cauitate  intelligat. 

Sed  hic  dubium  non  praetermittendum  QccurTit,quando  computum  enumerando/ 

rum  dierum  incipere  oporteat  .Ana  principio  acgritudinisfSihoc  dixeris, experientia 

ipfa  in  quatuordecim  diebus  ad  fuppurationem  non  tranfire  demonftrabit .  propterea 
nos  intelligimus  a  diequoexpuere  incipit.  Ingraecis contextibus quipublicehaben/ 
tur,ita  legitur,ficuti  feriptum  efi  a  nobis  fuperius,tame  Nicolai  Leonicem'  contextum 
quehdam  latinum  uidimus  hoc  modo  habentem, Quicimcp  morbo  laterali  laborantes 
in  quatuordecim  diebus  nonrepurgantur,adie  quo  incipiunt cxpuere,fj  adfuppuratio 
nem  uertunttu-.  ideo  primum  aegritudinis  diem  in  hoc  numero  accipere  non  debemus, 
fed  tunc  incipere  quando  expuere  coepit, hoc  conuemens  eftiquia  fi  in  fpatio  quatu/ 
ordecim  dierum  haec  materia  non  refudauerit,  8C  expurgata  non  fit,  pus  fieri  neceflari/ 
um  eft ,  a;  abfceflum  difrumpi ,  8C  puris  partem  expui,partemq!  in  thoracis  cauitatibus 
manere,  deinde  paulatim  per  fputum  excerni.  Aliter  fi  in  quadraginta  dierum  fpatio 
(ut  mox  edocebimur)  non  expurgetur,  hoc  pus  pulmonis  lubftantiam  corrumpit ,  8i 
hic  cui  corrumpitur  in  phthifim  tranfit,  attj  moritur .  8C  ideo  quamuis  particula  illa  in 
contextius  graecis  qui paffim  habentur ,  non  legatur,  nec  in  noftro  anriquo  pofita  fit, 
tamen  nobis  illam  addere  perplacet  quam  in  latino  codice  antiquiori  uidimus ,  non 
autem  in grxeo.  T ibi  forte  dubium  aliud  occurret,  cum  panniculus  tegens  coftas  fri 
mda  temperaturae  fit,  cur  morbos  acutos  patiatur.  Rcfpondemus,id  quod  morbum 
facit  non  efiepanniculumjfed  humore  qui  ut  plurimum  biliofus  eft,liia  tenratatepanni 
culum  illum  penetrans,  Kideo  non  eft  opus  membrum  efie  calidum, in  quo  fit  calidus 
morbus,fed  fatis  eft,quod  is  humor  qui  eft  caufa  morbi  calidus  fit. 

GALENVS 

Ea  M  quae  fit  per  fputa  euacuationem  humorum  facientium  morbum  lateralem  fo 
let  Hippocrates  purgationem,ac  repurgationem  nominare,  ficuti  dC  iftos  expiic/ 
re,  purgari,  tam  in  libro  de  uidu  acutorum,  quam  in  prognoftico  nominauit .  V erum 
nunc  tempus  pr  jfinit  purgationis, in  quo  fi  no  fiat,ad  fuppurationem,  aut  morbum 
uerti  lateralem ,  eam  mdelicet  qirae  fit  ad  pus  tranfmutationem  ita  nominans  omnem, 
ficuti  in  prognoftico  feptus ,  aut  eam  quae  fit  inter  thoracem  5C  pulmonem  piiris  effu/ 
fionem:fit  enim  utrun^  horum ,  quando  morbo  laterali  laborantes  non  expurgantur 
per  fputa .  Verum  fecundum  quod  diximus,ipfe  in  fequentibus  eruptionem  fuppura/ 
tionis  nominauit. 


BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet  euacuationem  per  ,  ideft  fputa, purgation^  Si 

repurgationem  ab  Hippocrate  ntmcupari,&  in  libro  De  ratione  niftus  in  morbis  acu 
tis,8C  in  libro  Progtiofticdrum ,  ne  alicui  mirum  uideretur ,  quodutattaruocabulore/ 
purgari, tamen  non  fit  per  fecefrum,Uel  per  uomitum,fed  per  fputum. 

S  E  c  V  N  D  o  docet,fn  hoc  loco  huius  purgationis  tepus  praefiniri  per  fputa,in  quo 
temporefi  non  fiat  euacuatio, laterale  morbuin  Wvrit«,ideft  (uppurationes  conu^. 
Quod  legitur.  Verum  nuncKtempus  prffinitpurgationis,  Aldinus  commusha/ 

beti«t9<ff<rti»e,nofter  antiquus  duas  ledioneshabeti(»3Tt{irittf,ideftpHrgatiois,8i*?''«» 

««f, ideft  uacuationis:hoc  fecundum  magis  probo. 

<5uod  etiam  legtur ,  Ad  fuppurationem,  aut  morbum  uerti  lateralem,illaparticula 
aut,  legi  debet,  ait.  hocfatSum  eft  incuria  impreflbris.  nam  Gr«cus  contextus  dicit «« 

iiarii/itccipK<ri  HiSisaSmilutTiiiAtiilw, 

TERTIO  docet, Quod  per  t<»7rv«/i<t,ideft  ftippurationem,uel  intelligt  fimplicit» 
omnem  liippurationem,non  fe  determinans  ad  pedlus,  ut  quandotf  in  libro  Prognofti 
eorum  Hippoaates  utitur :  uel  intelligit  eam  fuppurationem ,  quae  eft  inter  thwc^ 


Jt»  H  0  mSMVS  IX  ?7» 

«polffloneinani  ufnm($  fitri  poteft,quado  lateralis  morbus  no  cxpur^tur  per  ^uta,' 
Quodlegiturseamuidelicetquscfitadpustranfinutatione,  hic  dedt  particula  aut. 
ic^nim  debet  aut  eam  uideUcet  quae  fit  ad  pus  tranfinirtationem.  Graece  enim  habe/ 
85  »rv«i/  fti -refo a6u'.K  ea  qux  fequimtur  manifefte  oftendunt,  particula  aut, 
addi  oporterc.nam  fequitur.aut  eam  que  fit  inter  thoracem  K  pulmonem  8Cc.quae  pars 
'a  procedenti  diftinguitUTjtanquam  membrum  ab  ea  diftinflum. 

(Duod  etiam  legitur.  Sicuti  in  Prognoftico,legi  debet,  ficuti  SI  in  prognoftico 

•,  Deniq:  Galenus  docet',  Quod  in  ultimo  prjditSo  fignificato  Hippoaates  deinceps 
fuppurationis  eruptionem  appellabit. 

Ouod  legitur,  Verum  fecundum  quod  diximus.  Contextus  Aldinus  eodem  modo 
pr^fe  habet.nam  ita  legit, &»icc  -ny^  -JS? «j>!«<»;«i/,ideft,fed  fecundum,fcilicet 

fignificatum,ex  ditSis.ISofter  autem  antiquus  contextus  duas  lecSiones  habet ,  unam 
iam  didam.In  altera  leiSionenon  legit  «|/,fedhabet  ■»wAel-7K&(>,ideft, ultimum  di 

^rum  figniflcatorum.utraij  ledio  conueniens  eft.  at  fi  legamus  ,hoc  modO 

interpretemur, fed  fecundum  didorum,fcilicaflgnificatorum. 


Y  Abes  fiunt  maxime  astatibus,  a  dedmoodauo  ultf  ad  trigefimumqumram. 


BRASAVOLVS 

D  Eilla  aetate  in  qua  potiffimum  tabes  fit,Hippocrati  nunc  per  numerum  annorum 
fermo  eft,i'citcf, Tabem  in  his  potifflmufieri  qui  inter  decimumodauuannuSf  trigefl 
mumquintS  uitaemunijs  utuntur,  hi  enim  fecundu  Recentes  tabis  caufas  habet.  Atfe/ 
eundum  Galenum  Aphorifino  tiigefimonono  terttj  Iibri,non  adiieniunt  ratione  aeta/ 
«'Sjfedutipfis  quicquam  connngittficuti  fuperius  fenes  plurimum  minus  aegrotare  iu/ 
uenibus,id  uerum  erat  'ob  iuuenum  incontinentiam ,  nonratione  naturo  fem'orum:8i 
ideo  dicit  iuuenes ,  8C  qui  in  hac  aetate  funt ,  ob  litam  incontinentiam  tabem  incidere, 
nam  iiel  uulnerantur,uel  rumpuntur,  uel  faliunt.uel  clamant  tiehementius,uel  refrige/ 
tannir,uelhumi  cubant, uel  r^lennir,  uel  ob  aliam  fimilem  caufam  (putum  (anguinis 
incidunt, ad  quodphthifisconfequitur.Philqtheushuncajjhorifmum ita  introducit,^ 

W nmf-maritHiMU,  iSrTmSSii  TipWTSs  <^At;^9«f,Tj,t5rta? 

rui  )(SM  tAu  usu  Wf (S 

K®',<i!!rASM7i  ams  «ufl  sreii».  awAx^ca/  ■ff/cuii^/SusaiuxSi/  tikSiSi/  tftiAfc/ 

$9/(ts(B5.ideft ,  Quom  in  fedione  quarta  de  pafltonibus  primi  principtj ,  hoc 
eft  cerebri  diiputauerit ,  nunc  iiertitur  ad  fecundinn  principium,  hoc  eft  cor.  &  iam  de 
pleuritide  K  diorace  difleruit ,  uidelicet  de  pafllone  quo  in  ipfis  eft.  8C  nunc  per  conti/ 
nuationemdepaflionibus  thoracis  difputat,detabeinquam. 

•tS-ienOr  yivwrna  Ats* .  ideft ,  T abes  maxime  fiunt.  ]  Alias  a  nobis  didum  eft ,  uo/ 
cabulmn  tabes  amplius  elTe quam uocabulum  phthifis  apud Celftim. nam  tabes K 
«Tf  KStxiftM/,  dC  ipSiny  copIeditur,tame  quandoi^  tiocabulo  tabes  pro  phthili 
utitur.ideoSC  in  hoc  loco  licet  dicamus  tabes, quod  eft  uocabulum  comune,  phthifim 
intdligere  oportet:Philotheus<^  pthifim  definit, quod  fit  5  Axsins  nii  ar^SBitor©-,  yin-nct 
Jiihiyu  U*«'<ttia5,»  Aoya  <^fj»niiis.ideft  exulceratio  pulmonis,  fit  aute  uel  ratione  e& 
fluxionis,uel  ratione  erofionis  uenae. 

HAixisoj  Twoiti.idcft,  Aetatibus  his.]  Ac  fi  dicere  uideaUtt,  quodob  has  aetates  fiant, 
tomen  ita  intelligendus  non  eft,  quia  non  fiunt  ratione  otatis  id  gignentis,  fed  potius  ra 
tione  errorum  qui  plurimi  in  illa  otatefiimt,in  qua  homines  fummum  uigorera  uirium 
perfentientes,n{hil  putant  ipfis  pofle  nocere. 

Am  iK-mxcu Ati»  t-Tiieii ,  jji  TpwmttK .  ideft,  A  dedmoodauo anno  ufep 
ad  ttigefimij  quintum.]  Ideft, maxime  inhoc  temporis  (patio  fit, in  quo  magis  e&enes 
tt  i  funt 


77i'  CLVINTf 

funt,  quam  in  quoiuncp  alio  tempore .  Ideo  non  fit  ratione  statis,  quia  in  hac  fortiotei 
funt  atqj  robuftiores ,  fed  fit  ratione  inordinati  uicSus .  unde  SC  Oribaiius  dicit,  quod  in 
hac  state  multum  exercitantur ,  propterea  fit  denfitas .  nanj  funt  ualde  apti  exercirijsi 
propterea  in  tertio  libro  Aphoriimo  uigefimonono  dicebat  Galenus ,  quod  quando» 
uena  frangebatur. additqp  Oribaiius, Romanorum  legem  hanc  state  probare,&  quos 
antiqui  nolebant  ad  bellum  educere ,  ab  anno  decimoodhtio  afliimebant.  Nam  ante» 
quartodecimo,ufcp  ad  decimumo(frauum,leuioribus  quibufdam  exerdttjs  exercebant- 
tur .  ab  anno  autem  decipootfhuo  ufc^  ad  trigefimumquintum  ad  arma  mittebanturj 
Sfatrigefimoquinto  uf$  adfexagefimutribunierantj  a  lexagefimouero  complebant 
militiam  ,  accipiebant  honoris, dignitatem,  8C  rude  donabantur  ,  licebatc^  ipiig 
quod  uoluifl[ent,agere.Pblybius  uero  icit,  ab  anno  decimofeptimo ,  necf  prius  polle 
magiftratum  petere, quam  fecilTcnt  decem ftipendia,ideftper  annos  decem militafTentc 
T amen  uidetur  ipfe  Oribafius  rationem  aliam  huic  aphoriimo  dare,  quam  fecerit  Ga-» 
lenus .  Nam  Galenus  dicit  fequi  iputum  fanguinis ,  quod  ob  uarias  eaufas  in  hac  sta/ 
te  ratione  inordinati  uiAus  fit,  fed  Oribafius  dicit  eos  qui  in  hac  state  funt  currere,- 
iacfrarefe  incompofite,  comedere.  Hsc  autem  omm'a  attenuant.  Tabes  autem  nihil 
aliud  eft,quam  totius  corporis  confumptio,qus  maxime  inhac  state  fit,pofthanc  ue/ 
ro  non  item .  Vnde  Oribafius  pa  tabem  non  ueram  pthiflm  intelligere  uidetur ,  qus 
fit  ex  exefo  pulmone ,  aut  eo  patiente ;  fed  ethicam  intelligit ,  qus  corpora  extenuat, 
uel  ,  8C aliam  fimilem  afledionem,  in  qua  imiuerfum  corpus  extenuetur 

exiccetur .  Philotheus  dicit,  phthifis  ■nk  tiafccKioiattteJilsccyln-na:,  eji  5»  ImOTriij/  ^  u)Uf 
a!  7« Asftsf ,  xewrdVStfi «utuij yl/- 

n-na.idcu,adoleicentibus  maxime  fit,  propter  laboriofam  statem,exeimt  enim  in  ue/ 
nationem,ad  bella, faltant,currut.  St  hinc  ipfis  fciflio  fit.  Sed  Philotheus  hac  catifanon 
contentus  aliam  addit  inquiens,a»ii»s  n^cit  iSr  -li/tiSfccxiuii  mXvs 
•TKt ,  Kctvr^VSijv  tS  ravsrra  7«  ayyaa,  xsfi  7»  yAVa  ^iiyyiuiirta ,  )t^  liaMsx  rfA 

TTrAVor©*  XUttoS»  .  TSTtOj,  t/S  ^t/yevpiiay ,  yln-nA  m  T^vo-a  t  A*®-  ^ 

■y  tAxa  Trar-ns  ,  ivTtrajiihaiy,  (fSiiny 

ideft,aliter(5,  quod  in  adolefcentulis  multus  fanguineushumoringcnctatur,Khinc  na 
fa  repletione  extenduntur,  8C  defluxu  rumpuntur,  &  maxime  pulmonis ,  utpotequs 
facile  pati  poflTunt.his  uero difruptis ,  expuitio  fanguims  fit,  ab  eOTuitione  hulcus 
in  pulmone,  ab  hulcere  totius  corporis  eliquatio ,  quam  quidem  afteifrionem  phthi/ 
fim  nominant.  Sednon  iblumadolefcentulis  phthifis  contingit ,  immo  &C  his  etiam, 
qui  in  fummo  uigore  statis  funt^  8C  hos  hic  compledlitur  Hippocrates  •  Qiiod  PhitO/ 
theus confiderans  addit, xjKtiit/  KSKTeif  xpxny  ■ 

yctf  ,  0  ■?»  c^iyvTfl.  tisSt  «i/U  cu/xSiSfuxLs  7«  «jya*, 

Xs4  yivitm  «jj-nis  (uy.xits  ^vms ,  bto:  tA*®-  «vTwf  ipSicii  tTrew AsSa.oTj  Jt 

«MxiSy ,  vevTi-st  /iajitiu«ii’« ,  aja  xxyxsiKil!,  0  tTrx-oxfXTts  Ix rSi  eTrai», 

‘nfiKSutilLKdliMxltiny  (iSi-fi/ 1«  lr£y  ciSf.iSe’ioria’yTt.(itjji7j>i«a!>r7« 

7rs«7t  ^  xxyutsixH! .  ideft ,  eqm'dem  &C  his  qui  in  uigore  funt  phthifis  contingit,proptei‘ 
temperiem,  bilioflorem  enim  8Cacutiorem  habent  fanguinem,  qui acutiefua,8imordi 
catione  exedit  uel  erodit  uafa,8C  ipfis  fanguinis  Ipuitio  fit,pofrea  hulcus,  8C  fic  phthifis 
con  fequitur .  (^od  autem  de  duabus  statibus ,  adolefcentfa  fdlicet  K  uigore  patis; 
Hippoaates  duputet,  manifelhnn  eft  ex  eo  quod  in  plurali  dixit ,  statibus ,  a  decimo 
quidem  odlauo  anno  u%  ad  uigefimumquintum.  ab  anno  autem  uigeflmoquinto  u% 
ad  trigefimumquintum,  uigorisstatis.VtfimulprobetPhilotheus  duas  jtatesab  Hip 
pocrate  in  hoc  temporis  curriculo  enumerari, Sf  confequenter  ipfenon  ab  reid  tempus 
in  duas  partes  ddtinxit 

G  A  L  'e  N  V  S 

IN  fiiperioribus  aphorifmus  quando  morbos  fecimditm  States  enarrabat,luuenibu4 
autem ,  inqmt,  fanguims  Iputa ,  tabes .  Nunc  uero  etiam  numerum  mpofuitanno/ 
rum ,  non  propterea  eadem  rurfus  fq-ibens  qus  antea ,  fed  propter  pafltonum  thora/ 
«is,at<^  pulmonis  comunionem-Propter  quid  igitur  iuuenes  his  morbis  prscipue  cor 
fipiantur,anteadiximus.Deannis  autem  statum  nunc  determinandum,  quomam  84 

Hippo/ 


A  P  H  O  R  t  S  H  V  S 


Hippocrates  dixit  tabemmaximc fieri attatibus  a decimootfhuo uCj  adtrfgefimffqmn 
tum-Quod  enim  aetatibus  numero  plurab'  didtur,quada!n  habet  fignifiationemjqudd 
non^dem  Hippocrates  xtatem  exiftimat  eile  mediam  inter  annos  enumeratos, neip 
fane  una  eft  fi  diligentius  confideramus ,  uerum  ea  quae  eit  a  decimoodlauO  uCp  ad  ni- 
gefimumquintum  annum ,  adolefccnuum  eft,  quae  autem  ab  hinc  u%  ad  trigefimum/ 


gefimumi, 
quintum,  iuniorum. 


B  R  A  S  A  VOL 


R I H  o  Galenus  Aphorifinum  uigefimumnonu  tertrj  libri  de  hac  eadem  re  loquji 
docet,ab  hoc  autem  eo  differre,  quodhicaphorifinus  annorum  numerum  di(pom't  8i 
enumerat,  K  ideo  idem  non  dicit,quodin  fuperiori  faciebat. 

S  E  C  V  ND  o  docet, Hippocratem  dixifle  aetatibus  in  numero  plurali,  quia  inter  dd- 
cimumoeSauum  annum, Sf  trigefimumquintum  funt  plures  atates,8f  no  una  fola.noS 
duasfuperius  exPhilotheifetuentiaenumerauimus,  quodftatimK  Galenusfacit. 

TERTIO  hoc  totum  ipatium  in  aetates  diflinguit .  nam  kdecimoodauo  anno  uiij 
ad  tiigefimumquintum,  eft  aetas  adolefcentiae,  a  uigefimoquinto  11(9  ad  trigefirnuquin 
tum,en:  mtas  itmiorum,8ir  eorum  qui  fimt  in  uigore  aetatis.  Vnde  ex  his  illius  dubij  ibe 
turio  hftjeri  poteft,quod  ex  commento  feptimo  iuperius  perledlo  edocebatur, K  ex  ter 
lio  libro  De  tetate  adolefcentium .  nam  in  uno  loco  Galenus  dicit  uf<$  ad  trigefimum/ 
quintum  annum  accedere,  8C  alibi  dicit  u%  ad  trigefimumquintum.  Sed  conciliatio 
2repoteft,quod  fi  uf^  ad  trigefimumquintum  annum  extendatur,iuniora  aetate  etiam 
£ompleAtur,fi  ad  trigefimum  quintum, folamadolefcentiam. 


APHORISMVS  X 


'^Vicunc^  ab  angina Iiberamr,his  ad  pulmonem  uertitur,8J  in  feptem  diebus 
V^ereuntiliuero  has  efFugerint,fuppurantur. 

BRASAVOLVS 

N  0  N  A  B  re  didum  eft,  ab  angina  liberanttir,  quoniam  ab  omni  aegritudine  non  li/ 
betantur ,  immo  in  peiorem  decidunt,  nam  materia  quae  anginam  faciebat,ad  pulmo/ 
nem  conuertitur,8C  in  feptem  dierum  Ipatio  fuffocat.  Si  uero  ieptem  hos  dies  etiitarini 
in  fuppurationem  tranfeunt.Philotheus  hoc  modo  Aphorifinum  introducit , 

ii4!i$Atj.(iOW'7a>A(ej>w)jj©'cl[gtAt^TTa,sT©'cft'oA«5vj'|i;tai'viW  tfiiiwoij-drTWf  «iioov,  m 
*Amv«:j.){^  Cfftf  /iXi'  ca/oiytvias  w»  eft'  KfifiovrX!  cdi-nv  yafiSi' 

» ijiAtyiiura  ««AsTf  Ts  ansS©-.  B  <ft'ari&  7«t 

ideftjhic  de  inflamatione  gutturis  tradat ,  Ipftim  uero  guttur  mufctilos  habet  aperien/ 
tes  ipfum,8(:  clatidentes.bf  aperientes  quidem  ipfum  extra,  claudentes  uero  ipfum  in/ 
tra.K  fiqtridem  circa  eos  qui  intra  funt  inflammatio  fiat,pafsio  haec  angina  tiocatur ;  fi 
uero  circa  eos  qui  extra  propangina.  hic  igitur  inflammationem  ftipponit  eorum  mu/ 
fculorum  qui  intra  funt,fif  materiam  facientem  ipfum  fe  commutantem.  Celfus  hunc 
aphorifinum  ita  refert  capite  feptimo  fecundi  libri.  Si  angina  fubito  finita  eft,  in  pulmo 
nem  id  malum  tranfit,id9  faepe  intra  feptimiim  diem  occidit.  Quod  nifi  incidat,  fequi/ 
tufjUt  aliqua  parte  fuppuret. 

«ssint  Kuuayylut  Jite^yntn .  ideft ,  Quicunij  anginam  illam  quae  cynanche  uoca/ 
tur  effugiunt.]  Didum  enim  eft  in  terno  libro  quatuor  effe  anginae  fpecies ,  quod 
R‘“‘«J';i(!i,qiiae  cteterarum  fkuiflima  eft,  quae  ut  plurimu  interficit,  tame  quandocp  tranp 
mutatur,fedtranfmutatio  inpeflimam  aegritudinem  finit,  ueruntamen  non  eft  ita  exa 
de  peracuta ,  fleuti  cynanche  eft .  "Vidimus  etenim  cynanchen ,  quae  in  decem  horis 
uiterfecit- 

af  'irvgiiitvx  T]o{7ri'Tca,ideft,His  ad  pulmonem  uertinir.]  Qiiarido.fci/ 

hcet  fit  tranfmutatio.Oribafius  dicit,  AngM  eflemorbum  acutum,8i:  mutareicjcu  ^ 
ti  j  fieri pera. 


974  1 1 B  RI  Q_V  r  N  T  1 

fierf  peracuturillnam  ex  faucibus  tranfit  ad  pulmoriem,  Sf^tra  feptiffllim  diem  monV 
untur .  Aducnientes  autem  ignari  medici  credunt  fanos  efle  j  dodH  uero  ccgnolbunti 
quod  ad  pulmones  defeenderit  angina ,  SC  pratdicunt  feptimo  die  moriniros .  Nos  au^ 
tem  dicimus  anginam  cynanchen  dirtam  efle  morbum  exafliflime  peracutum ,  illmn 
autem, in  quem  uertitur.efle  pcracutum,quiabreiuori  tempore  ex  angina  cynanche  di 
dia  moriuntur,  quam  ex  peripneumonia,uel  tranfitu  puris  in  pulmonem,  per  tranfinu» 
tationem  a  fuperionbus  partibus  ad  pulmonem. 

Km  ^  inifa  Hii^>un\i  htjfit<nas<ny.  ideft.  Et  in  feptem  diebus  pereUnt.]  Quia  eft  mora 

busperacutusiNoneft  autem  putandum,quodprjcifeinfeptem  diebus  per  eant,  quoa 

niam  8C  citius  perire  poflimt .  Sed  intelligas  in  feptem  dierum  fpatio  perire  pelle ,  illos 
pfatferrim  quiperiredebennqui  multa  materia  abundant,  &:  qui  debiles  habent  uires, 
propterea  Oribafius  dubitat  quomodo  cognofeemus  utrum  morietur  fRelpondet, 
id  futurum ,  quando  humores  naturam  uincunt ,  fed  hoc  melius  cognofeitur  ex  uiri- 
b  us.Si  uero  dubites  quomodo  anginam  ad  pulmones  defeendifle  cognofeimus  fOri/ 
baflus  refpondet ,  co^ofei  per  pulfumtfed  quomodo,  non  docet,  hxc  uero  funt  ligna 
quando  in  loco  anginae  nihil  amplius  fentit,  fed  diftentionem ,  8f  pedlorisgrauitatem 
habet,^iritusanguftiam,facieiplenitudinem,ut  fere  tumida  uideatur,rubelcunt(»»aai 
ideft  partes  eminentior^s  fub  oculis,  quas  launi  malas  uocant,«i!^«7»«f, ideft  cornea  tu. 
mefcit.fupercilia  deorfum  feruntur,  8C  denitjbreui  moriuntur.quoniam  (ut  Philothe.» 
us  dicit  ccKvgorifu  (t«©ca) ,  TjsTfsij/  ^  tpxfvyyt ,  Sttrdiniioj/  /iieaoj,  iil  nvy 

^  t/A«f ,  o  S«i'«T©'ln'«tioAsS»iaB  miyftiyvyt 

roT^-.ideft,  Si  emm  in  minus  principali  parte,hoc  eft  in  gutture  lethale  erat, multo  ma/ 
gis  in  principali  parte, hoc  eft  inpulmonetranfmutata  materia, mors  confequitur  fuffo 
catiofiefadla,  Statim  uero  idem  Philotheus  docet  cur  dixait  in  feptem  diebus ,  inqui 
ens ,  astt  «uw>t  tij*  6  tmcxiirti  n  tfi/lVt»  ,  <fto7i » o/i)  voirsjiKlftiv,  xsci 

■r&Keiciif,  ideft.  Et  ipfe  Hippocrates  dicit  leptima  die,quoniam  angina  acutus 
morbus  eft,  8f  cito  crifiminfert.  Atfl  petas  quidintelligercoporteat  per  leptimum 
diem, Idem  Philotheus  refpondet,  tffiAViUu  eft'  «xsstof/,  s*  K<f  i  iiXy  iumsxms  ^ 

tS  ideft, audiendum  ueto  leptimum  diem ,  non  illum, 

%  quo  quidem  tranflnutatio  fatlla  eft,  fed  a  principio  morbi .  Quod  nos  non  probamus, 
nam  uidimus  etiam  feptimum  diem  pertranftre  poft  mutationem  materi% ,  quamuis 
segre  uiuerent.  ^ 

Hv  JirxuiK!  t^<!>vj/«m(i.ideft.  Si  autem  hos  effugerint,]  Scilicet  feptem  dies,  quoni 
aminhocfpan'ononmoriantur,tamenperhocfaninonfunt,fed 

Ejijrwi  j>it'«»7«2,ideft,Empyi  fiunt,  ueifuppurantur.]  Et  hic  intelligeueram  puris  coi 
ledlione  in  thorace,  quod  pus  fi  in  temporis  ftatuto  quodam  fpafio  expuatur,fanantur: 
Sin  minus,phthifici  fiunt,K  moriuntur-  Sed  hoc  longiori  tepore  contingit, tamen  non 
cftputandum,quodneceflario  exhoc  mori  oporteat. 

GALENVS 

De  tranfinutatione  nunc  ipfi  eft  fermo  qua:  fit  ex  angina  ad  pulmonem ,  quam  ait 
plerin»^  antefepfimum  diem  occidere ,  $gro  uidelicet  ftranguIato,fi  uero  id  tem 
pus  pollint  euaderc  ffudione  in  pus  conuerfa  fuppurari. 

BRASAVOLVS 

G  A  L  E  N  V  S  notat,fermonem  Hippocratis  efle  no  de  faiutate  penitus,  fed  de  ttanO 
mutatione ,  quae  fit  ex  angina  ad  pulmonem ,  quam  dicit  plerunm ,  non  tamm  femper 
ante  primum  diem  interficere.etenim  ftrangulatur  atger,uel  fuffbcaturtat  fi  hoc  teiiv 
pus  pertranfeat,  defluxio  in  pus  conuertitur,quac  ab  angina  ad  pulmonem  profluebat; 
&C  fuppuratio  inducebatur. 

APHORISMVS  Xl 


QVi  tabe  moleftantur ,  fi  fputum,quod  extufliunt,graue  olet  inieiftum  carbo/ 
nibuSiK  capilli  a  capite  defluunt,lethale. 


Brafauo 


7?? 


A'phorisMvs  xf 

B  R  A  S  A  V  o  L  VS., 
fe  O  S  qui  phtlii^i  correpti  liint,  prope  mortem  ludicare  oportet,  fi  (fSutuni,  quod 
extufsieu^  emitttmt,  fupra  accenfos  carbones  politum,  gj-aue  oleat,  nempe  diarum 
partium  putredo  maxima  lignificatim  ex  qua  hic  foetor  emanat,  &  tunc  porifsimum 
moriithtur,  quando  capilli  a  capite  defluunt.  Sicut»  in  autumno  arboribus  folia  dec^ 
dunt  nam  ex  eadem  caula  decidunt  capilli,  ob  magnam  fcilicet  humidi  naturalis  exlic/ 
cationem,K  uirium  imbecillitatem-  unde  inphthiflhis  uifls,  mors  prsedicenda  cft,8£ 
non  longe  ab  hoc  capillorum  deflutiio.  Philotheus  uero  hoc  modo  aphorilmum  in/ 
iroduciti  K9“  sjfoyrasjitss  JSj/,  ijpia  t/Hi/iitr  ^  vcmftx,  liu 

•ni'  vcmiixit!,  tm  ni  ,  ideft.  Et  hic  aphorifmus  uaticiriato/ 

riuseft-  tria  autem  nobis  praebet,  morbum,  malum  habitum  morbi,  K  tempus  excel/ 
fiis.  Si  uero  petas  quomodo  ab  Hippoaatehjec  tria  edocentur,  ftatim  fequitur,  ksk 
srrei/,  -nioiti  vcjo  •mii  -nst  o^s  riii  «itasiSaKV 

»om(<«T©' j  1(9“  «*  xAirtt  mi  ktKiiixoixs  r>(/  -ns  iK&inui,  'i-n  Sxfxrui/lfi.  9» 
TS-jtif  tttti  ■"E  viOHiixaiy,  xirnta^m  mta-na  0  iTrOTxjitTjtf  Sia/ivv  tx  txj  -ttSI  ^whxt^ 
i</I(<«t,ideft,NamSiob  id  quod  dicit,  Qtiibus  atabe,pafsionem  uel  morbum  oftenditj 
obid  iiero  quod  dicitmaleoIet,malum  habitum  morbi,&  ex  ipfa  probatione,tempus 
exceirus,quoniSlethalis.  In  his  igitur  morbis  Hippocrates  ex  odore  fputi,mortis  prj/ 
cognitionem  facit. 

riUnn  -OTo  i!)SiV«ai;tr4;tAsi»a(?oi(rif/.ideft,  qui  tabe  uel  phthifiinfeftantun]  hoceft,qui 

ulcera  pulmonis  habent. 

*(/  »>  •^vxiix,i'n  «eaJSxwwiri.ideft,  Si  iputum  quod  extulsinnt-]  hoc  eft  (putum  quod 
extufsiendo  emittunt,  nam  continuam  fere  tuisim  habent,  K  nihil  expuunt  nifi  cum 
tufsi  • 

hxfv  %.ideft,  Gratie  olet.]  Oribafius  dubitat  quare  graui ter  olet,  K  duas  affert 
caufas.una  eft  quia  materia  eft  crafla.alia,  quia  multo  tempore  in  loco  putrefadla  eft,K 
ideo  ipfiuslociiideft,pulmoms  putredo  fignifleatur.  Intelligc  uero  grauem  odorem, 
tanquam  rei  ualde  putidsc.nam  certum  eft  fiinplex  Iputum  exufttim,  odorem  grauem 
referre,  non  tamen  grauifsimiim :  propterea  tu  intellige  grauifsimum  odorem  ucluti 
reiputidec. 

iSi  T»f  &Sgxm  u#‘;t‘“(^'’l'udeft,in  carbones  impofitu.]  T u  uero  intellige  carbones 
ardetes.nam  fieri  poteft,quod  fummus  fputi  foetor  non  fentiatur, quoniam  tanta  calidi 
tate  non  habet,  ut  uapores  eleuaripofsillt,gui  nares  petant,uel  ob  fua  cralsitie  hi  uapo 
res  non  eleuatur;fi  uero  fupra  carbOriesinijciaturiUapores  eleuanf, qui  nares  feriut.Et 
ignis etia quod  crafsum  eft,attenuat,&  ab  eo  fumos  eleuare  facit. Oribafius  uero  duas 
reddit  caufas,  quare  fputum  in  igne  inierftu  foeteat,  una  inquit, eft, quod  humedatione 
ii^eat,un^antea  grane  odore  non  reddebat. Deinde  quia  craifajcalorerefolutOjOdo 
refiiiebonujfiue  maluemittunt.Philotheus  uero  quomodo  fupra  carbones  ijjuta  poni 
oportea^edoces  dicit,prius  fupra  uitrum  ponenda  elTc  Inquit  enim,  Mya 

ot’  eu/S(ixoiiy.-7riiluJVKXiAiXi>!,  «M’  as  ims  as 

TSf  MfxHUS.V  »TOS  JlaAvofrS^oy,  (/‘jAwtfS  TiaioiKaiu/  cu/tS  i/lvsiKAixf.teui  twj  JSiqit/  'i^n 

m'  «I/Sfxnsts  SwacrifUj/.c^  'tii-ny  (u/(^«'So 

-TX^^-nySu^xfisc.iyXf  iatiJtix  TtsAAaxif  tj»  tfxSfi itiiioAixitu 
nnnsr^xAhi^AfiTray  Ois  K9“  (iwxr>ii^viSxi.-mK^S  KxrxMx&hn-nu,  y^Sattx/ 

"nstmtishvSliati  srAjinjii/  ths  HttfJ^ixs  xcas  ths  J^vmJ^ixs.  ideft,  dicit  enim  quod  oportet 
fllanim  in  carbones  iniicere,tamennonfinemedio,  fcd  in  uitrum  fubicdum,  ZC  ita  fu/ 
pra  carbones, ut  fic  diflblutum  propriam  ipfius  graueolentia  oftendat.  Si  igitur  id  quod 
«xtufsiuntjlupra  carbones  infufum  male  olet,  lethale  eft.propter  hoc  autem  locum  pa 
tientem  afficit,hoc  eft  ea  qus  funt  circa  thoracem.  Gor  enim  faepe  ab  extrinfeco  aere 
coinquinato  Iatditur,unde  mors  fit.  Multo  uero  magis  laedetur,  K  mors  confeque/ 
tur  fi  prope  cor  graueolentia  adfuerit. 

An  uero  fit  alia  uia,  qua  cognolbi  pofsit,  hate  Iputa  efle  uerum  pus ,  quam  intjce/ 
,  tt  4  re  fupra 


LIBRI  <1.V  I  N  T  I 

re  fiipra  carbones^  Refpondemus  adefTe.  nam  Recentes  in  aquam  inijcumt.  nam  pus 
fundum  K  ima  petit,  pituita  uero  ima  non  petit,  quoniam  aereas  partes  fimul  mix/ 
tas  habet, fed  pus  mixtum  aerem  nonhabet.Tamen  cauenein  hoc  experimento  deci/ 
piaris,quoniam&  pituita  fundum  &  ima  petit;  nam  fi  per  aliquod  temporis  ipatium. 
fupra  aquam  natet,  aer  euaporat,K  in  f  imdum  defeendit.  At  differentia  a  pure  eft,  quia 
pus  cito  St  cum  primum  expuitur,  defeendit,  fed  pituita  per  aliquod  tempus  perfeue/ 
rat  antequam  defeendat.  Ha:c  autem  iputa  non  (bium  ex  his  duobus  figms  cognofcun 
tur,fed  etiam  ex  coloretquia  purulentiae  colorem  habent, St  illi  qui  exipuunt,  grauem 
foetoremfentiunt,  Stfaporem,  qui  non  placet.  St  eius  fubftantia  eft  crafla,  compaif^ 
glutinofa,  opus^  eft  eftemulta  fputa,  &  diuperfeuerantia:  quia  fi  nonperfeuerarent* 
hunc  mori  neceflarium  non  effet,  fi  eflet  pauca  materia  in  p  tilmone  putrida,  qu:e  tota 
euacuaretur,Stbreui,antequamulcusineodempulmoneexcitairet- 
vi<u.<u.ifi}ft!\x.7Ss  *i$«A«}fUoi.idei^8tcapilliacapitedefluunt.]  eftfignum^a»*, 
ideft,mortale,tamen  per  aliquot  dies  fuperuiuerepoflunt,  fed  non  multos.  Phi> 
lotheus  ex  hoc  capillorum  defluuio  oftendi  dicit,  on  Stiiy  i  is 

o:;ttf<i«fl/,ideft,Quoddeflcitnutrimentum,  ex  quo  corpus  ex> 
ficcatur,  uel  humorum  corruptio,  profluuium  uero  capillorum  ex  multis  caulis  fieri 
poteft.  una  eft  temperatura  ualdeficca,aut  ualde  calida,  quae  liceam  materiam  faciens* 
capillos  confumft :  St  haec  eft  caula  ciir  herbae  in  ftbulo  non  nafcantur,  ob  fcilicet  fio 
citatem.  Alia  caufa  effe  poteft,  nimia  frigiditas,  quae  conftringit,  &  obftruit  meatus* 
per  quos  deberent  pertranftf  e  fumi  illi,  St  uapores,  qui  in  capillos  deinde  conuertun^ 
tur.  Aliacaufapotefteirehumor,qui uias obftruat,autnimiahumiditas,ob quam cau 
fam  St  herbae  in  argillofa  terra  non  nafcuntur.  Alia  caufa  poteft  efle  nutrimenti  defe/ 
us,  p  ropterea  cadunt,  quia  eorum  natura  eft  efse  in  continuo  augmento.  St  nutrimen 
to  indigent,  quod  fi  non  habuerint,  decidunt.  Alia  caufa  efle  poteft, humor  exficcans, 
St  id  refoluehs,  quod  in  capillum  tranfire  oporteret.  Alia  caufa  poteft  efle  humor  cor.' 
roliuus,  qui  capilli  radicem  corrodit,  unde  decidere  cogitur.  Alia  caufa  poteft  efle  idem 
humor  cxficcans,  uel  corrodens,  qui  materiam,  quae  in  capillum  tranfire  deberet,  cor/ 
rodit.  Alia  caufa  poteft  efle  humiditatis  defe<!lus,quaecapillos  cuti  neiftit, ne  fluant.  ■ 
Alia  caula  poflimt  efle  acuti  fumi,  qui  in  toto  corpore  abundent,  St  cutis  humiditatem 
exftccent,  atque  confumant.  Tamen  uera  caufa,  qu*  huic  propofito  accommodari 
debet,  eft  totius  corporis  confumpnb.  St  naturalis  omnium  membrorum  humiditatis 
exficcatio,  adquam  imbecillitas  uirium  conleqmfur.  Oribafius  uero  tres  modos  re/ 
fert,  quibus  in  tabe  capilli  defluunt.  Vnuseftex  debilitate  uirium.  Secundus  exdii 
minuta  materia.  Tertius  quia  cerebrum  patitur.  Ideo  addit,  quse  autem  erituiraipes, 
ubi  ipfum  principium  patiturf Ad  perfedam  uero  aphorifmi  intellediohem,  fcire  opor 
tet  Iputa  putrida  profluere  polTe,  uel  ob  gingiuam,  uel  os  male  affetto,  in  quibus  fit  ue/ 
Iuli  gangrena,  uel  ob  pun  idam  deftillationem  a  capite  ad  os,ad  feuces,ad  ijacheam,8£ 
ad  pedtus  tranfeimtem,  Sd  etiam  fit  ob  ulcus  pulmonis.  Et  de  his  intelligitHippocrai 
tes  quae  cum tufsiexpuimtur. 

GALENVS 

Ea  s  quae  fimtin  pulmone  ulcerolas  dilpofindnes  nunc  tabes  nominat,  in  quibui 
iubet  odorem  diligentius  perpendi,  id  quod  expuatur  carborubusimj ciendo.  Si/ 
cuti  autem  prius  in  ulceribus  ueficac  odorem  dixit  grauem  fentiri,  ita  Sd  nunc  tabido/ 
rUm  Iputum  grauiter  olere.  Si  uero  Sd  ex  capite  capilli  defluant,  ita  affedlis  letalem 
eflfe  notam,  quoniam  Sd  maximus  afimenti  defedlus  oftenditur,  atque  aliquando  humo 
rum  corruptio. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, quid  hic  Hippocrates  intelligatperuocabulum  ifSinSf, 
quod  Theodorus  Sd  Leonicenus  Tabes  interpretantur,  inquituero  Galenus,  intelli/ 
gere  ulcerofas  diipofitiones  quae  in  pulmone funt, 

Secundo 


A  f>  H  0  R  1  s"m  V  s  x  t  iJf, 

^ECvNCO  docet,  Hippocratem  iubere,  (puri  odorem  <Ji1igehf«{)efj>eiideiv 
j  pthifi,  inijciendo  fupra  carbones :  flcuti  emm  fuperius  in  ulceribus  ueficaC 

faquarto  libro  odorem  grauem  perfentiri  dicebat,  ita  K  nunc  tabidorum  fputum  gra^ 

*^^teRT  I O  docet.  Si  etiam  capilli  fluant  in  pbthifl,  elle  notam  lethalem,  quia  ma/ 
xifflus  alimenti  defeftus  oftenditur,  SC  aliquando  humorum  corruptio/  Haec  ulrima 
commenti  parsjqira  dicit,  atque  aliquando  humonnn  corruptio,In  Aldino  contextu, 
Win  noftro  antiquo  in  una  ledioneltaprsccife  habetur  ort 

Atnt^er  antiquus  in  alia  ledione  habet  («as  iejk  lact 

APHORISHVS  XH 


QVibufcunquc  tabe  laborantibus  capilli  a  capite  defluunt,hi  alui  profluuio  fu 
perucnicnte  moriuntur. 

BRASAVetVS 

H  V  N  C  aphoriimtim  cum  praecedenti,  tali  ordiiie£6iitfnltatiitiS,Cum  fuperius  di 
xiilet  foetidum  Iputum,  dC  defluuium  capillorum  in  tabe  mortem  futuram  flgnifica/ 
re,  immo  Se  quae  non  fit  multum  16hgihqua,hkfighum  ponit,  quo  mortem  iaminfo 
tibus  elfe  oftendit,8C  eum,  qui  patitur,  in  extremis  laborare.  Qmi  igitur  phthifim  pati/ 
tur,  K  capillorum  defluuium  habeat,  SCfimul  aluiprofluuium,  moritur,  ideff,iam  eft 
inatSuK  in procindiu  moriendi.  Haec  autem  eiTe non  poflunt,nifffputa  foetida  fiitt 
carbonibus  imeda ;  unde  ex  Hippocrate  hic  ordo  haberi  poteft,  T abidus  qui  iputa 
habeat  carbonibus  impofita  egregie  foetentia,  fignum  mortale  eft.  Si  praeter  hoc  ca/ 
pilli  defluunt,  eft  magis  mortale.  Si  uero  adhuc  alui  prqfluuium  contingat,mors  pro/ 
ximaeft,  SC  iam  aegri  limen  occupauit.  Oribafius  dicit.  Tria  principalia  membra,  quae 
fimt  circa  principia  pati,  cor,  quod  temperiem  non  accipit,  cerebrum,  quod  ex  im/: 
becillitate relinquit  capillos,  &  hepar  ex  debilitate  uirtutisretentiuae.  Haec  autem  fi/ 
^a  extrema  uirium  debilitatem  fignificant,propterea  mormtur,idcft,  funt  inadu  mo 
tiendi.Celfus  capite  odauo  fecundi  libri  de  tabe  uerba  faciens  inquit.  Si  quis  etiam  in 
eo  morbo  diutius  traxit,  ubi  capilli  fluunt,  ubi  urina  quadam  iraneis  fimilia  fubfiden/ 
tiaoftendit,atque  inhis  odor  foedus  eft,  maxime^  ubi  poft  hac  orta  deiedio  eft,  proti/ 
nus  moritur. 

ii®min$Sfn5«(/.ideft,quibufcuncptabelaborantibus.]Qiriafitabenonlab0raret, 
K  hac  K  alia  fuperuenire  poflent,  tamen  non  morerentur. 

^  ns  KitfxKii  fam.  ideft,  capilli  a  capite  defluunt.]  Defluunt  autem  ob 
caufas  inpracedenti  aphorilmo  didas  ex  defedu  fcilicet  alimenti,  quianaturalis  mem 
brorum  humiditas  deeft,  8f  ex  humorum  corruptione,  cum  defluant  capilli,  fpivz 
etiamfupra  carbones  inieda  male  olent. 

im  Sixggoif!  uo'j.iv(i(/!i»»t.ideft,Iiprofluuio  fiiperucniente.]  Ita  habent  Aldinus  con 
textus,  &  nofter  antiquus  in  una  ledione:  in  alia  uero  ledione  habet  -rimis,  ideft,  lis: 
Uttunft  legi  poteft.  Si  legatur  ij,  cum  uerbo  moriuntur  iungi  debettfi  uero  ijs,  cum  al/ 
ui profluuio  ueniente.Fitautemidprofluuij  genus, quod diarria  nuncupatin-,  &C  liceC 
warria humorale  profluuium  fignificet,  tamen  hic  quoque  lienteriam  compleditur- 
Rimt  autem  htec  profluuia  ex  omnium  uirium  imbecillitate,  8f  praelertim  conco/ 
^icum,  haEcuero  imbecillitates  phthifim  conlequuntur  ex  imbecillitate  autem,  ci/ 
bt  incodi  K  humores  exeunt,  in  quibus  parua  quaedam  mutatio  fada  eft :  propterea 

«aSfsirwint;.  idcn:,moriutur]  uerbo  in  pratfentitempore  utitur,ut  propinquifsimatn 
«nortem  iiotet,  8f  iam  in  foribus  pciftentem.Hacc  igitur  funt  mortalia  figna  ( ut  Philo/ 
tneusaicit^  il^&smits<i!J,v^&S  Hjix^fCia  misifiiciSmif,  asiM-  mir 

iwy  tfvmxSy  t/laaiiHuy.  us  M-nty  aj  irtuiij^ax  -ns  l^xvxr 


778  ■  LISRt  OyiNTI 

stinui  «StoA vt-nS  a  Amix^is.  e  ^  uft  toj»  iyuuitrxuy  Aalpia  iuiTiVoftSv»  Kam\vm  iGt 
«rti£u<c*tt(f,7rea£  yxXkcy  $9/«m  >awxai<il»»f  ideft,Et  tanqu^  fignum  K  tan 

quam  caufa,lethale  eft  profluuium  alui  phthtficis.tanquam  fignum  quidem,  potentia/ 
rum  naturalium  debilitatem  oft endiutanquam  caula  uero,  quomam  continuatione  de/ 
bilitationis  potentia  diflbluitur.Si  enim  in  lanis  profluuium  aluiluperueniens  poteo/ 
tiam  diflbluit, multo  magis  fi  pracfentephthiC,fuperuemat, 
s  A  L  E  N  V  S. 

De  HIS  qui  ex  tabeiam  morti  uic&iifunt,niBicfermoIiabetur,  quos  etiam  male 

fehabere  oftenderat  in  defluuio  capillorum.  Alui  auteprofluuio  fuperueniente, 
mortem  appropinquare  opinandum,  cumhic  cafus,  6£mala  caula,  Kmium  fignum 
exiftatFit  enim  ex  uirium  imbecillitate, qua:  praeterea  ex  iplb  cafu  fiunt  imbecilliores. 

BRASAVOLVS 

E  N  quomodo  Galenus  Hippocratis  fomonem  circaillos  else  uelit,qm'  ad  mortem 
in  procin<flufunt,namKhos’male  fehabere  oftenderat,  perid  fimum  quia  capilli  de/ 
fluebant,  deterius  uero  fe  hab  &  morti  incini  funt  qui  alui|profluuium  incidut-nam 
hic  cafus  eft  mala  caufa  K  malum  fignum, quia  ex  uirium  imbecillitate  fit,qu£«ites  ex 
ipfo  cafu  imbecilliores  exiftunt. 


^Vicuncj  fpumofum  fangulnem  expuunt,hls  e  pulmone  edudlio  fit. 


guram  prae  fe  ferre.  Ideo  conueniens  eft  fanguinem,  qui  in  pulmone  eft,  pulmonis  na/ 
turam  aliquo  modo  fapae.  eft  autem  pulmonis  natura  8C  fublhntia  fpumola ,  K  le/ 
uls,  ideo  languis  a  pulmoneueniens  fpumofus  eft.  Celfus  capite  feptimo  fecundi  libri 
ita  himc  aphorifmum  refert,  At  qiii  Ipiimantem fanguinem  exarant,  his  in  pulmone 
uitium  eft. 

mm  &itx  w«7^v!foi,ideft,Qiiicuncg  fpumofum  inguine  ex^uimt,]  T u<^ 

intellige  fanguinem  illum  eflefpumofum,  qui  infimtas  paruas  ampullas  habet.mam  fpu 
ma  fit  aut  ex  calore  ebullitionem  faciente,aut  ex  magno  motu  &  continuo,  ut  in  mari 
Ipuma  fit,  ubi  imdae  maxime  colliduntur,  K  in  cacabis  l^uma. fit,  quando  maxime  fer/ 
uent,  ob  magnum  etiam  motum.  Intellig^ue  totum  efle  Ipumofum,  8C  nihil  notatu 
dignum  inueniri,  quodfpumofum  non  fit.  uotur  autem  uocabulo  expuunt,  ut  a  pe/ 
iftore  prodire  notet,  QC  non  a  uentriculo,  uel  a  capite:  quia  cum  a  pedore  eft,  K  pul/ 
mone,  prater  id  quod  Ipumofus  eft  cum  tufsi  etiam  uenit,  quod  non  fit,fi  ex  alqs  locis 
prodeat. 

^i■n^s  ix  lii  TnitHlym!  » c^xyeyx  ymmi.  ideft,Iis  e  pufmoneedudio  fit]  quia  is  lan/ 
guis  in  eo  quod  fpumofus  eft,pulmonis  fubftantiam  imitatur.  Venit  autem  a  pulmo/ 
ne,ideft,  (  fecundum  Galenum)  a  pulmonis  ftibftantia,tameira  iienis  magnis  quae  in 
pulmone  funt,  prodire  poflet,  K  i  capillaribus,^  proprie  a  fublhntia  pulmonis.immo 
Kfiinpedoris  cauitatefit  fanguis  qui  expuatur,per  pulmonis  fubftantiam  tr5fit,quia 
nihil  in  thoracis  cauitatibus  contentum  expui  pot^,  nifi  per  pulmonis  fubftantiam 
tranfiuerit.unde  uel  fit  a  magms  pulmonis  uems,  ue!  a  pariris,  quia  fubftanti*  pulmo/ 
nis  in  tertia  codione  afsimilari  debet,  propterea  fpumofus  eft:  bC  etiam  ille  fpumofus 
eft,  qui  in  pedore  conO'netur,8C  expuitur,ob  magnam  8C  motus  8C  Ipiritus  cum  humi 
do  mixti  agitationem.  Spuma  enim  ex  ^iritus  mifcella  cum  re  humida  K  glutinola 
fit,  quando  fimul  agitata  fimt:  &  ideo  cum  pulmo  Ipiritunt  connnuo  trahat  K  emiu 
tat,  fanguis  ex  eo  ueniens  tantam  Ipumam  habet,  ut  nulla'pars  notatu  digna  intus  cC 
in  liipeScie  fine  ipuma  reperiripofsit.  Ex  alijs  autem  partibus  fluens,  ^umam  qus* 
dem  aliquam  habere  poteft;  at  non  eft  intus,  SCinlupofide,  fed  Iblum  in  fiiprtlicie. 


p  W  0  R  I  V  ii  V  s  •  STiii  f 

Oribaiiu*  cUf  Ipimiofus  fit  hic  fanguis,  rationem  reddit,  quia,  inquit,  eii  tcuis 

iubtflis-Hepar  enim  fanguinem  cotinct,8t  per  uenas  totum  corpus  implet, fed  indiget 
ipiritu  a  corde, ut  eum  fanguinem  magis  augeat  6C  impleat.  Cor  ergo  fpiritum  hepati 
J.j,nfinittif,8f  ab  hepaterecipitfanguinem,ut  nutriatur.  Verum  quia  cor  eft  uitat  prind 
Diuni,fanguis  ab  hepate  a^ulmonemferttiripulmones  enim  fubtiles  funt,  K  artcrijs 
pleni  K  fecernunt  mundiffimum  fanguinem;  K  tradunt  cordi,  ut  ita  nutriatur,  8f  natu/ 
i^em  coferuet  calorem  at($  ipiritum.  Illud  ergo  quod  remanet  in  pulmonibtis^leue  efl: 
atque  fubtile,  8f  ideo  fpumofum  exit,  propter  loei  qualitatem.  Eandem  fere  caufaffl 
pro  parte Philotheus  fequi  uidenir,^  docens  fanguinem  aptilmone  prodeuntem,  fp^ 
^fum  elle,  cu  i  hs«  aheitbivis  Myce  natnxTTs  ipt/ 

at7«i.t«v  ■mi-ny  «u-ttS'  nSi  Trr^iitva  -m^a.  ideft,  Coroniam  pul 

010  tenuem  K  aer  eum,  8f  purum  fanguinem  fufeipit,  K  exho  c  nutritur.  Si  talis  exierity 
certum  eft,  quod  ex  ipfo  pulmone  patitur  (fcilicet  teger.) 

GALENVS 

ST  P  L  E  R  A  <i.VE  e5cempIaria,Sfquamplurimi huius hhficxpofitores norunt 
aphorifmum  in  hxc  uerba  fcriptum.Quicuncp  fanguinem  ipumo.iiim  euomunt, 
pulmone  edutftio  fit,8i:  quidam  ipfum  exponentes  aiunt  uerbum  id  multitudinem 
fignificare,ac  propterea  i  proprio  efle  translatum,aperte  metientes  contra  id  quod  ap 
paret-  Saepe  enim  uifus  eft  fanguis  ipumofusabfquemuItitudinefieri.SiigituritaHip 
potratesfcripferiqipfum  ab ufumfuifleuocabulo  dicemus. Neque  enim  fanguis  mul/ 
tus  ex  pulmoneediuSionem  flgnificat,paucus  uero  ex  alio  loco.  Si  tiero  lpuunt,aut  ex/ 
puuntfcriptum  fit,  tunc  propirio  ufum  fuifle  uocabulo,  8C  oftendere  fanguinem  talem 
carnofam  pulmonis  fubftanriam  quae  eftipfius  uera  fubftantia,affe<ftam  ulceribus  efle, 
adeo  quod  ucre  dicatur  folius  pulmonis  ulcera  indicari,  non  autem  uere  ulcerato  pul/ 
oioneexnecefsitatefpumofum  exlpiri.Sgpius  enim  uidimus  quibufdam  exalto  caden 
tibus,8f  calcin-atis,atq!in  paleftrapercuflis,ab  illamaxime  idtus  parte  in  qua  cuipiam 
kdfolum  ruenti  alter  fuper  thoracem  inciderit,fanguinem  plurimum  bene  coloratum 
expiii  fine  ullo  dolore,  quodratio  didat  ex  aliqud  pulmonis  uafeprodire. 

B  R  A  S  A  V  O  L  VS. 

P  R 1 M  0  (jaiefiUs  dOcet,aliqiios  contextus,imm6  multos  (ut  ex  interpretibus  ha/ 
beti  poteft)  hoc  modo'legere,Qiiicunque  Ipumofum  fanguinem  cuomimt,8f  non  exi/ 
puunt;uolunt<pper  uerbum  euomuht,  uerumuomitumnonintelligi;  fed  Hippocra- 
temufumefleillOuerbo.ut  fanguinis  multitudinem  annotaret, undeid  uerbum  no  eft: 
in  proprio 'fignificato  accentum.  Philotheus  idem  dicit  inquiens;  ■nvee  l^Tsm  rHy  Jiy 
Ahmy  iyamy^moi  a  /M  a/x&HTjisiny  tx9  Qi:<fts,TV  hg  TiSt  Ttviiil/ 

ytns  Ufij-iir  Miyrmi.  a  M  'ixa  lymmy^  yiTXi^teiKSl  a^xial  kg  ray  tyxySliay  jjg.  yx? 

spot.  ideft,  Qiiidam  libri  habent  cuomUnt,qUidam  uero  tufsiitnt.  Sed  fi  tufsiUnt,maHi/ 
feftum  eft.ea  enim  a  pulmone  per  tufsim  ducuntur.  Si  autem  euomunt  habuerit,  me/ 
taphorice  dicitur  ab  his  qui  per  uentriculum  euomunt 
SECVNdo  Galenus  hoc  reprehendit,  quia  uel  multiis  fit  fanguis,  uel  paucus  qui 
fit  fpumofus,  ex  pulmone  fluit,  8f  non  eft  opus  quod  fit  multus,  uel  paucus.  Sf  ideo  fi 
exponatur,ut  hi  dicunt,id  uerum  erit, Hippocratem  abufum  efle  uocabulo:  fed  modo 
noftro(ut  dicemus)  non  abutitur  uocabulo,  non  enim  multus  fanguis  ex  pulmone; 
£C  ex  alijs  lods  paucus  fluit.  8C  ommno  fi  Hippocrates  dixiiTet,  euomunt,  uocabulo 
abufus  eflet. 

^Quod  legitur,nequeenim  fanguis  multus, Grtece  habetur  ^ J^x-n  ySO/  wtAv,  id 
«t,  neque  enim  fanguis  quidem  multus. 

tertio  Galenus  ut  in  fuo  contextu  erat  legit,  At  uel  legatin  Ipimnt,  uel  cS  tulsl 
expuut,tune  Hippocrates  proprio  uocabulo  utitur,8f  carnolam  pulmonis  fubftatiam 
ulceribus  plena  efle  fignificattunde  uere  dici polTetpulmonis  ulcus  fignificari. Tamen 
nos  no  facimus  ita  decurtatu  Hippo  crate,  immo  etia  fanguis  qui  fine  ulcere  exit,  uel  g 
perpdmones  trafire  dcbet,8f  in  cauitate  pedoris  fit,fpumofus  ellpropterea  Galenus 
tttelligit,^  pulmo  no  fit  perfedeulceratus.timc  era  non  folu  non  exit  fanguisjfed  ned 
'  fpumofUi 


780  LIBRI  CLVINTI 

fpumofusjimmo  puruleta  materia  quae  exit,  compatSa  multum  eft,tamen  a  bullis  non 
mimmunisllladuo  uerb^ipuunt,autexfpuunt,itaa  Leomeeno  interpretata,  Grace 
funtwccT^vainj/jSifuiOTt-.mnoftro  antiquo  c6textu,KitaLeonicenuhabui(le  arbitra/ 
ri  oportet.  Tamen  antiquus  nofter  contextus  aliam  ledionem  habet,  K  legit 

ideft,expuunt,ueltufsiunt.  Aldinusuero  legit  cu/ailuzsaiyH  cu/xKTjxmi/ 
quod  idem  eft,  nobist^  hoc  magis'placet,  SC  magis  conueniens  uidenir,  quam  fi  idem 

uocabu!iimrepetatur:quamm'setfiidem,uocabulumfit,tamenfenfusnondimouenir, 

qjuia  folum  erit  diuerfitas  in  uoce,  non  in  re.  At  nobis  magis  arridet,  Galenum  legere 
«  bitTlamy,  SC  hoc  modo  interpretari  debeat.  Si  uero  expuunt,aut  cum  tufsi 
expuuntferiptum fit, utnotetHippocratemno abuti  uocabulo,  fi  fimpliciter dicat ex> 
puunt,  uel  dicat  cum  tufsi  expuunt. 

C^iodlegitur,adco  ^uod  uere  dicatur, foliiis  pulmonis  ulcera  indicari,  Grxcehabe 

tur,  Tt  «AsSW  fiSj’  atya  unis i£i  Tn/iX/iOva  <}fiAaKvvS«c  ■Aii  IhKUmy, id 

eft, ut  uerum  quidem  appareat, fpumofo  fanguinefolius  pulmonis  exhulcerarione  in/ 
dicari-Denic^  Galenus  docet, quod  hulcerato pulmone,  non  eft  opus  Ipumofum  fan/ 
guinemexpuijquiaimmoKfanguisipfequandocpfine  ^umaexit.namuidit  ex  alto 
cadentes,  uidit  calce  percuffos,uidit  in  palacftrapercuftbs,  qui  fanguinem  bene  colo/ 
ratum  fine  ullo  doloreemifoc,  quod  indicium  eft  exaliquo  pulmonis  uafe  prodire. 

Haec  littera  pars,  Alter  fiiper  thoracem  inciderit, lancinem  plurimum  bene  colora 
tum  expiii  fine  ullo  dolore.  In  Gracis  codicibus  diuerio  modo  feriptum  eft,  Aldinus 
contextus,  SC  in  margine  noftri  antiqui  ita  feriptu  eft,  ut  Leoni  cenus  interpretatur,  fciU 
cet  uSi-niisfei  ij?|  iS  iniTtc  HxjfC!  cuiK^^vSss^  tAssw  inCb  ■xxim! 

differt  folum,  quia  cumLeonicenus  legit.  Sanguinem  plurimum  bene  coloratum  ex/ 
pui  fine  ullo  doloreilegi  debet,  Sanguinem  plurimum  bene  coloratum  cum  tuffi  expul 

fine  ullo  dolore.undeapponidebetillaparticula, cum  tufsi.Tame  antiquus noftacon 

textus  pracife  legit  ut  didum  eft, folum  in  prindpio  ponit  particulam  Jt,  qua  hunc  ca 
fum  alium  a  pracedentibus  facere  uidetur,&:  hanc  partem  non  efle  complicadam  cum 
cafu  de  perciifsis  in  palaftra.nam  legit  ideft, alter  autem.  Si  uero  apponamus 

particulam,autem,manifefte  apparet,  quod  fit  alter  cafus  enumeratus.  Tamen  inmar/ 
gine  noftri  anriqui  contextus  alia  litera  eft  loco  torius  illius  iententia,led  eft  multo  bre 
uior  pracedente.lblum  enim  ita  habet.  t-Afis  sav-ns  SiiC\j  o(/luliiis  ■smaiis,  ideft,  altero  ftan 
tefine  omni dolore.&idehacfententia  nihil  aliud  ponit,  quodmihi  apprime  placeret; 
(1  pars  immediate  fuperior  depercufsis  in  paljftra  rede  adaptari  pofletttamen  potius  if 
lam  Irteram  fequerer, qua Leonicenus  interpretatur,  ut  legatur  lineparticula, aut.  Vel 
poffet  huic  parti  hic  fenfus  pratftari,non  quod  edocere  uoluerit,fanguinem  fine  fpuraa 
quandocp  exiretfed  potius,  quod  aliquorum  exempla  tribuat,  quibus  fanguinem  a  pul/ 
mone  fluere  contigerit, Si  ipumofum,8C  per  quas  caulas  id  contigerit.  Propterea  tu  in 
illa  parte,  fere  in  fine,  ubi  dicit,benc  coloratum  expufiadde  hanc  particulam,  cum  tufsi, 

|ttra 

APHORISMVS  X  I  I  I  I 

A  Tabe  habito  profluuium  alui  fuperuemens,letdle. 

B  R  A  S  A  V  O  L  V  S 

H I C  Aphorilmus  fuperflue additus uideretur,nifi  quis itaHippocratem  intelligea 
ret,  quod  offendere  uelit  profluuium  alui  in  tabe,etiam  fi  folum  fit,efl'eletalc.nam  fupe 
rius  aphorifino  duodecimo  fimul  compofuerat,K  commifcueratalui  profluuium  cum 
capillorum  defluxu.Ob  id  nunc,hoc  fere  dicit, Qui  phthifi  correptus  eft,fialui  proflu 
uium  fiiperueniat,fignumletaleeft.*ac  fi  dixerit, etiamflfimpliciterfuperueniat.  Si  alia 
flgna  non  adfint, tamen  letale  efttquamuis  raro  contingat, alia  figna  adelTe,  Si  hoc  ab> 
clle.  Philotheus ita aphorilmum introducit,  mia-jCfu fSr  uSi •Aii <Di^oicuilAiy/tlf 
Stuiiaiimii  avou,,'7riiz  ly  TfiiiSli  nvyiiovC\iiitts,<^'rsiu!Sa  Ji  (CTifiUS  SkuxtSAs  eveu  •Asujix^ 
foiae,  iiistvit  sraj  igKfcovyr  •ny  itu/KTvy  <Atl.ious,  «Xi  s’  ■xxj^ui  &s  « 


fiiperius  quidem  in  phthifi  profluuium  alui  dicebateile  letale,  de  pure  St  ca 
'^'s  mentionem  faciens :  hic  uero  fimpliciter  dixit  profluuium  alui  mortale  elTe,  tan'- 
mam  fufficiens  fit  St  folum  mortem  oftendens:fed  non  cito,ut  fuperius  ditia  phthifis. 

ideft,  a  tabe  habito.  ]  Vtperhocdenoteturdiutiusinhacpai/ 

Cone  permanflife,  ,  , 

uiiyuiciiStiH,  SxvcJjiiiti/.  ideil, Diarrhoea  (  uel  alui  profluuium-Non  determi^ 
nantes  fe  ad  diarrhoeam  magis, quW  ad  lienteriam)  fupauemens, letale.]  Efl:  uero  le^ 
;ol^quia  magna  uirium  imbecillitas  fignificatur-Vnde  Oribafius, dicit, fi  debilem  uir^ 
lute  fubfequitur.fluxio  alui, quae  magis  debilitat, qug  erit  uitae  lp.es, dum  hoc  acciderit^ 

P  A  V  L  O  antea  dixerat,T abidis  quum  pus  gtaue  olet ,  St  capilli  a  capite  defluunt, 
aluiprofluuio  fuperueniente mortem  fubfequuturam.  Hic  uero  fimpliciter  dixit 
ellc  letale  alui  profluuium  in  tabe,nUlla  fatla  neque  de  pure,ne<^  de  capillis  mentione, 
lanquam  illud  folum  fufficiat  mortem  figmficare,  non  tantum  ita  e  proximo,ne$  tam 
«to  fequuturam,ficuti  quum  defluuium  capillorum  adiungitur. 

BRAS A VOLVS 

GALENVS  inhoclocoundecimumStduodecimu  aphorifmosacfiunumfint, 
referre  uidetur ;  in  undecimo  enim,  de  foetido  Iputo  St  capilloru  defluuio  loquulus  eft: 
in  duodecimo, de  capillorum  fimul  St  uentris  defluuio.  Ipfe  autem  fimul  netiit,ac  fi  de 
tabidis, quibus  iputum  graue  olet, St  capilli  defluunt,8t  fuperuenerit  alui  profluuium, 
■fermonem  habuerit.Illi  etenim  moriuntur.In  hoc  uero  aphorifmo  fimpliciter  dixit ,  ah 
iri  profluuium  in  tabe  letale  eflelSt  de  foetido  Iputo  nihil  dixit,  nec  de  capillorum  cafu: 
.ac  fi  oftendat,hoc  folum  ad  mortem  inducendam  fatis  efle.  In  hoc  uero  differunt,quia 
quum  folum  alui  profluuium  adfuerit,non  feqmtiJr  tamen  cito  mors;ficutifacit,quan'' 
do  capillorum  profluuium  adiungitur.  ’  ,  ,  „  ,  ^ 

Qtiodlegitur,Non  tantum  ita  eproximo.Gr*ceefi,  ow  i^lw  ovia^  xmyvti/.  ideft. 
Non  tamen  ita  e  proximo .  Non  eft  uero  magna  differentia, fi  legritur  Tantum,  St  Ta/ 
mcnjac  potius  literam  illam  acceptamus,qu3c  Tamen,legit. 

A  P  H  O.R  I.S  H  V  S  .X  V 


0.« 


|Vicun<^  ex  morbo  laterali  ftippurantur,fi  in  quadraginta  diebus  purgan/ 
tur,a  die  a  qua  fit  ruptio,  liberantur :  fi'  uero  non,ad  tabem  tranfeunt. 


BRAS AVOLVS 


! ,  1 N  o  C  T  A  V  o  huius  libri  aphorilmo  ab  Hippocrate  didum  eft ,  eos  qui  morbo 

laterali  in  quatuordecim  diebus  non  purgantur,ad  fuppurationem  uatiiat  poft  fuppu/  . 
rationem  quid  fequatur  non  edocuerat.Propterea  in  praefenn'  aphorifmo  hoc  docet,iiv 
quiens,ij  qui  fuppurantur,  fi  ab  illo  die  a  quo  fuppuratio  incipit,  intra  fpatium  quadra^ 
^nta  dierum  purgantur,ideft  pus  totum  exeat, liberantur:8t  a  purulentia, fcilicct  qua: 
inpedore  erat, St  etiam  a  periculo  incidendi  in  phthifim  liberantur.  Si  uero  in  quadra/ 
gima  diebus  pus  id  non  expurgetur  quod  in  pedore  contentum  eft,neceflanu  eft  exe/ 
di  St  exulcerari  pulmonem,8t  cotifequenter  in  phthifim  tranfire,St  commori,  Philo/ 
theiis  St  ipfe  hoc  modo  aphorifinum  prxfentem  introducit :  S  aA  Aelras 

ourm  ieu/  i^nose^xIiavM  ii^’(us,7rcuii/ 

'^nKsci^xHasl]tu,ai  lmv«tueiAiSistci^,HSt$i>!  ma-rifio  sfSTta.ifTKuSa  oiui 
^  rl  iS>  ttvcv  Jl3.h'iyvnli^i-ni  fl  xi/xyuyus.  ideft.  Pleurites  eft  inflamma/ 

tio  pelliculat  tegentis  coftas:fed  ipfa  fi  in  quadraginta  diebus  expurgetur,  ceflar.  Si  ue/ 
to  quadraginta  dies  fuper excedat, in  fuppurationem  tranfit,ut  fuperius  didum  eft.Hic 
'gitur  de  expurgatione  puris,idcft  edudione  per  fuperiora  diiputat.  Celfus  capite  oda 
uo  fecundi  libri,huius  aphorifini  partem  refert,inquiens,Laterum  dolores  fupputario/ 
ne  fada, deinde  intra  quadragefimum  diem  purgata,finiutur.  Idem  Celfus  libro  fccun/ 
do, capite  feptimo, eundem  aphorifinum  his  uetbis  relulerat.Eadem  tabes  (nam  de,t^ 

’  u  a  be  prius 


781  LIBRI  <l_V  IN  TI 

be  prius  fcttnonem  habuerat)fubit,fi  m  lateris  dolore  orta  fuppuratio  intra  quadragin 
ta  dies  purgari  non  potuit .  ubi  uidere  potes ,  Ceifum  uti  uocabulo  tabes  pro  phthifi 
quamuis  libro  tertio  capite  uigefimofecundo  tabem  in  ideft  fummam  ma^ 

cieiiHin  ideftmaluirt  corporis  habitum, &jn  partitus  fit,  fed  hoc  in  Io 

co  generis  uocabulo  ad  ^eciem  fignificadam  utitur:ficuti  in  multis  alijs  fecerat  lods.- 

o)(^i  U  'tifovii  yivtfru,  ideft,Quiciinc5  ex  morbo  laterali  empyi  fiunt, 

uel  fuppurantur ,  ]  ideft  poft  lateralem  morbum.nam  ex, pro  poft  exponi  debet.  Siim^ 
tur  uero  hoc  loco  empyema ,  ideft  fuppuratio,  pro  puris  colledlione  inter  thoracem  8C 
pulmonem,non  autem  pro  colledione  puris  in  quocucp  loco,  ut  accipi  poterat  in  odia 
uo  aphorifmo  fecundum  Galenum .  Sed  in  propofito  opus  cft  de  fuppuratione  folum 
inteliigere,qux  in  pedloris  cauitate  colledia  fit,  ad  quam  phthifis  fequitur,  nili  in  qua/ 
draginta  dierum  ipatio  expuatur. 

,  ideft,Sd 

in  quadraginta  diebus  per  fuperiora  purgantur  a  die,a  qua  fit  ruptio, liberantur .  ]Ru/ 
ptio  autem  decimumquartum  diem  non  patranfit,  ideo  fi  de  eruptione  incertus  eris,i 
die  decimoquarto  incipe,  8C  uftj  ad  quadragefimu  numerato.  Si  pus  expurgatum  fue/ 
rit,is  libet  eft ,  8f  ab  empyemate ,  8C  a  quocuni^  difaimine,  quod  accidere  poflet,  ut  a 
phthin.de  peripneumonia  autem  uerba  non  fecit,  fed  de  Iblo  empyemate,  quoniam  in 
peripneumonia  etiam  toto  pure  expurgato ,  ulcus  relinquitiu,  uel  ulcera  in  pulmone, 
quae  non  funt  fana.Tutp  Hippocratem  confidera,qui  a  die,in  qua  facfta  fit  eruptio,enii 
merare  incipit .  In  hac  autem  die  fadlus  eft  aegritudinis  tranfitus  in  aegritudinem ,  ideft 
morbi  lateralis  in  empyema ,  propterea  &  dies  confiderandi,  a  principio  empyematis, 
ideft  fuppurationis,unde  a  Philotheo  dicitur  nKgfaliavm  A  J's  a«;Saj/  ag 
fl  ideft.  Accipere  aute  oportet  quadraginta  die* 

nonaprincipio  morbi  Iateralis,ied  poft  ruptionem.  Sf  quod  obieruat  Oribafius,ueriC' 
fimum  eft,naturam  nunquam  uelle  alicuius  mortem,  fed  cum  morbus  cft  acutus,fi  fa/ 
nare  non  poteft,laItem  ad  longiorem  morbum  tranfinutat,quia  uft^  ad  decimumquar 
tum  eft  lateralis  morbus.poftea  eft  empyema, quod  eft  diuturnior  morbustfi  ab  empye 
mate  liberare  potcft,libcrat ;  fin  minus,necefle  eft  in  phthifim  tranfire,ut  faltem  quan/ 
tum  poteft  tritam  producat.propterea  non  folum  didlum  eft,  a  die  qua  incipit  fuppura/ 
tio(  quia  id  eft  illius  segritudinis  principium  )  fed  etiam  quia  re  uera  ab  illo  die  uf<|  ad 
quadragefimum ,  pulmonis  fubftantia  intaeSa  referuatur  atep  incorrupta ;  fed  poft  hoc 
Ipatium  amplius  perdurare  no  poteft,imd  exeditur  8C  exulceratur.  At, ne  putes  tu  prae/ 
cife  eftfe  quadraanta  dies,fed  uel  pauciores, uel  fi  plures,non  multo  plurcs. 

sy  A  yi.  ideft.  Si  autem  non,]  fcilicet  expuatrin  hoc  quadraginta  dierum  fpatio,ueI 
non  multo  plurium. 

EiufSmy  (rtdisKtTta.  ideft,In  tabem  tranleunt.  ]  Qiiia  pulmo  non  poteft  amplius  fine 
corrofione  permanere .  Notat  uero  hic  Oribafius,tabem  duobus  modis  dici,aut  enim 
tumor  cft  in  pulmombus,aut  confumptio  totius  corporis;hic  autem  ex  eonfumptione 
tabidi  dicutur.  At  nos  non  folum  de  confumptionc,quat  cft,inteH^imus,fcd 

etiam  de  tumore,&  pulmonis  ulcere,idcft  uera  phthifi.Philotheus  tranfitum  in  phthi/ 
fim  pulmonis  raritati  attribuit, 8t  eius  fubftStiae  ipongiofattquem  fi  audire  cupias,hacc 
dicit, Mutari  in  phthifim  t5re<il«  o  TrviVyuyym/is  'Aiyii^  »’  ScsTtit^c/ 

<ft(i -rti  iTV»  miniftVaKstt  <Aeiyi‘nm,«X^ai^vfHiyiKSisfiir<iu,ti^  UtofTeB.itsciyiviTKiwT»/ 

fu  T*  (70(i«T©-,M  Tjf  epA'oif  myifvTta.  ideft,  Qtioniam  pulmo  rarus  eftjSf  ^ongiofus,8^ 
non  fert  continuum  tranfitum  puris  SC  corruptionem  8C  acredinem  (uel  acrimomam) 
Sed  quoniam  facile  pati  poteft,abraditur  exulceratur,  &  fit  corporis  eliquatio,  quae 
phthifis  nominatur. 


Addens  fuo  fermoni  ruptionis  uocabuIum,manifeftum  fe  fecit  de  illis  loqiri  iit 
quibus  lateris  inflammatione  in  fuppurationem  conuerfa,  deinde  dilf  upta  in  fpa» 
tium  thorads,  atep  pulmonis  intermedium  pus  continetur .  His  enim  omnibus,nifi  ut 
plurimum  in  qua^aginta  diebus  puris  euacuatio  fiat  per  Ipuitiones  purgati ,  necefla/ 


X  V 


A  P  H  OR  I  SH  V  S 


781 


riam  eft  pulmonem  exedi ,  pure  proceflii  temporis  putrefccnte .  Morbo  igitur  laterali 
diem  quartumdedmum  terminum  pofuit  purgationis.  Suppuratis  autem  quadrageli/ 
mum .  Didum  autem  eft  plenius  de  difFerentia,  K  aliorum  dierum  iudicatoriorum,8C 
horum, in  eo  tradatu  qui  infcribitur  De  diebus  iudicatorijs .  Qizare  fi  quis  uniuerfam 
illam  legerit  contemplationem, ea  quj  ab  Hippocrate  de  diebus  iudicatorijs  dicuntur, 
promptius  aflequetur. 

BRASAVOLVS 

p  R I H  o  Galenus  notat  i  id  quod  didum  eft  n^tio,de  illis  Hippoaatem  loqui  11^ 
gnificare,in  qmbus  lateris  inflammatio  in  fuppiirationem  conUerfa,a:  rupta,faniem  irt 
medio  thoracis  fpatio,6i  pulmonis  tr5fmiferit,nam  his  nifi  iniquadraginta  diebus  hoc 
pus  expuatur.neccire  eft  in  proceflu  temporis, putrefeente  pure  pulmonem  exedi. 

Quod  legitur,  Manifeftum  fe  fecit  de  illis  loqui,in  quibus  lateris  inflammatione  in 
fup^ationem  Couerla.hatc  pars  in  Gr*cis  codicibus  duobus  modis  legitur,  unus  eft 
mSus,quem  Leonicenus  habebat,K  qui  eft  in  contextu  noftro  antiquo,hic  inquam, 
Qtlf£{  ix&my  i/lstMyoySU/cy.Sty  ac  ^  (fMytUfSc 

-cfintyUii!- Altar  modus  eft  innoftri  antiqui  contextus  margine  fcriptus,quem  ne  dcfi/ 
dcres,hicfubfcribemus.Ita  enim  habet,  &<pS}  ’MfL(tiiriy/  vwtj»  inamy 

usesiitTrvviut^l^  ■ri"  TiAihgcu/rflityixtmTpimiikitii,  Aldinus  ucro  cotextus  eodem  mo 
do  habetjficuti  nofter  antiquus,praterquam  in  illa  parte  ubi  antiquus  nofter  habet,  iy 
«f  ilia-w*.  Aldinus  legit  ut  nofter  antiquus  in  margine,  tkatiyTrvuiue. 

Qtiod  etiam  legitur, Nili  ut  plurimum.  Gr«cehabetur,ii«i  yti  TtTtAacvy, 

s  E  c  V  N  D  o  dOcet,ab  Hippocrate  pofitum  efte  decimumquartum  diem,morbi  Ia 
teralis  terminumtfuppuratorum  iiero,diem^uadragefimum.  At  de  horum  dilferentia, 
in  libro  De  diebus  iudicatorfjs  didum  eft .  Tu  librum  illum  perlege,  8£  Hippoaatem 
fecileintelliges. 

Qiiod  in  line  Iegitur,Promptius  allequetur.in  antiquo  noftro  contextu  legitin',1  to/ 
in  alio  contextu  habetur,  in  Aldino,  lYniMy .  ut  unus  contextus  in 

politiuo  fit,prompte:alius  in  comparatiuo,  promptius  itertius  in  fuperlatiuOjpromptiC- 
lime. tamen  quicquid  dicatur,ad  perfedam  rei  intelledionem  nihil  facit. 


APHORISMVS  XVI 


CAIidum  ubi  quis  fepius  eo  utatur  hatctnala  affcrt,carniqm  cfFoeminatio/ 
nem,neruorum  incontinentiam, mentis  torporem,profluuia  fanguinis,  ani 
mi  *defe(3:ionem,hmc  ad  qum  mors. 


ERAS AVOLVS 

o  R I B  A  s  I V  s  hunc  aphorifmum  praecedentibus  attj  confequentibus  hoc  modo 
continuat, Quum  abibluta  atcp  digcfta  fit  de  aegritudinibus  atque  de  urinis  ratiomunc 
(quocp  uiilt  Hippocrates  quarudam  qualitatum  rationem  oftendtte,  quid  poflit  calida 
aficere,quid'ue  frigida.  A  calido  autem  incipit  tanqua  a  magis  adiuo,inquiens,fi  quis 
frequentilfime  calido  utatur,{n  haec  difcrimina  inddit  ,.in  carnis  elFoeminatiohem  ate^ 
mollitiem, in  nemorum  incontinetiam, in  torporem  Kmentishebetudiiaedl^fengl^jj^, 
nis  profluuia,in  animi  defedus,2i  pleruncj  in  mortem .  Quod  l^^ibeerfS^^as  ab  Hip/ 
poaate  didum  efte  calorem  naturae  amicum  efleifrigus. uero  inimicum .  Oribafius  re,- 
Ipondet ,  Hippocratem  nunc  loqui  de  calore  immoi^o ,  hoc  eft,  de  immodico  caloris 
ufuiquia  calor  immodicus,  carnis  effoeminationem  lacere  non  poteft,  &  mollitiem  in/ 
ducere,fed  potius  exiccatam  K  afpaam  carnem  facit,  nec  facit  nanorum  incontinen/ 
tiam,qujc  ex  humiditate  fit  ad  nauos  difeurrente  a  calore  tranfmifla,fed  nauos  magis 
oiiccat,  quam  conucniat .  Propterea  de  immodico  calore  non  loquitur ,  qui  eft  uelutl 
ignis  calor,  fed  de  immodico  ufu  caloris .  Hic  autem  calor,  cuius  ullis  eft  immodicus, 
wagis  &  minus  intenfus  elTe  poteft,  modo  talem  modum  non  excedat,  ut  potius  exie/ 
relaxet,  Vnde  Si  Celfus  capite  nono  primi  libri, inquit ,  Si  nimius  eft,lcilicet 
«u  »  calor 


78+  LIBRI  Q_V  I  N  T  I 

calor, corpus  eiroenunat,ncruos  emollit .  Phjiotheus  hoc  modo  aphonTmum  ititrodii/ 
Cit,ai4  t^yyinus^Tt&rvanus  7mS<Sf  Ti^aiT.uy  vcm/tamy 

de  dignotione  8C  paflionum  pracdicftione  diiputauit,nunc  dc  morborum  caufis  diflerit; 

To  Sipithy,  idcil  calidum-]  Dcnominatiue,uel(ut  reccntiorum  uerbis  utar)  in  con/ 
creto  calidum  dicit,  ut  fubiedum  concernat  8C  connotet .  nam  rem  calidam  intelligit. 
Per  calidum  uero  duo  intelligi  polTunt :  unum  eft  calidum  aquae  dulcis  balneum,  quo 
anriqui  frequentiffime  utcbantur;aliud  ufus  calidorum  cibariorum, &  fimilium .  Galee 
nus  aphoriimo  uigefimoquarto  huius  libri,Hippocrate  de  aqua  folum  intellexilTe  con 
tendit,qucm  recentes  omnes  fequuntur,de  balnei  ufu  intelligentes.  T amen  nos  ad  cm 
nium  rerum  calidarum  ufus  ampliare  poiTumus ,  quoniam  &  locoru  calidorum  ufus, 
&  cibariorum  calidorum, &  potuum  calidoru  ea  quae  fequuntur  facit,  &  etiam  balneo 
rum  calidorumiut  Galenus  in  tertio  De  fanitate  tuenda  libro, docet. 

baci/t^b  to5«.  idcftjln  hoc  nocet]  ueljhaec  mala  affert  Sunt  autem  mala.uei  aegritue 
dineSjUel  iymptomata,uel  affeCliones. 

■  T«n  idcft,  Vbi  quis  faepius  eo  utatur.  ]  Ideo  htee  non  femper  fee 

quutur  ob  ufum  horum  immodicum,  led  ob  longum  ufum.  V cl  ergo  Iit  calidus  locus, 
uel  balneum  calidum, uel  cibus  calidus, uel  potus  calidus ,  6f  Iit  quicunc^  calor  uel  in/ 
tenfus  uel  remifllisAacc  mala  quat  dicet,fequuntur.  Sed  in  intenfiori  calore  intenfiora, 
remifliora  in  remiflbun  extremo  autem  oppofitum  faciet ;  8C  ideo  non  ita  intenfus  efle 
debct,ut  obeflepoffit  nimis  exiccando. 

Tyxiy  U^«AuIl(^t/.  idcft.  Carnium  cffbeminationem.]  Imo  8f  mores  effeminatos  ha/ 
bent,qui  loco  calido  nati  funt,uel  quibalneo  calido  nimis  utuntur,idcftfrequeter,non 
tamen  mmis  calido.  Virorum  caro  praedura  eft,denfa,extrinfecis  impreflionibus  facile 
rcfiftens .  Dicitur  autem  cffeminari,cum  mollis  efficitur,  rara  &  laxa  atep  debiliorjK 
quae  non  ita  rcfiftit  his  quj  extrinfece  occurrunt  nam  calor, ipiritus  illos  refoluit  qui  in 
carne  continentur.  Si  confequenter  naturalis  calor  reibluitur  Si  infrigidaturipropterea 
cffbeminati  efficmtur,ideft  laxi, imbecilles,  8C  qui  facile  ab  extrinfecis  caufis  Ixduntur, 
hoc  eft  effeminatum  efle.Ex  corporis  autem  effeminatione, moru  effeminatio  confe 
quitur .  Ideo  T urcae,qui  calido  loco  ortum  ducunt,8C  corpore  Si  moribus  effeminati 
umt .  Idem  fere  igitur  eft,ac  fi  Hippocrates  dixerit,  calidum  raras  carnes  facere,  laxas, 
molles,  debiles .  Philothcus  edocens  quid  intelligere  oporteat  per  carnium  effbemina/ 
tionem, inquit,  lia  ,  clts  jifnnJiojKt tBI  SiAt©-  ^avs,vniB  Ji  icLilui 

wAestjj/  7»  Tto  cwiiKTfhliu  ejj-S^vy(tmm  IxAvs  cdw. 

ideft,  debilitatem  carnium  per  metaphora  feminini  generis .  hanc  autem  facit  multus 
calor  immoderata  difcuflione :  difeutiens  enim  continentem  ipfas  humiditatem ,  ipfai 
(fcilicetcames)difroluitldem  Philothcus  ita  dubitat,  a 

•71^!  vtts  mfttit!  iSfiuci  vy^iis  ov<n»t  fiAie^a  -ii  Sijiiicy  vyfiysiTreiM  «yttifas  vmxemu.ideO, 

Et  fi  fimile  fimili  gaudet, quomodo  calidum  humidum  carnibus  obeft,quum  fint  cafe 
dte  8f  humidatf quoniam  immoderate  fuppomtur. 

■  Niligaiy  ideft,Neruorum  impotentiam.]  Qjna  fi  fit  balnei  caIor,humidifie 

tes  remolliimtur,3f  incontinentes  fiunt:faciunt<j  tremores, Sf  uires  remittunt.  Si  uero 
cibi  fint, aut  potus,aperiunt,8f  ad  neruos  humidas  materias  ducunt, quae  ipfos  inconti 
nentes  faciimt-Intellige  uero  incontinentiam,ideft  non  tantam  fortitudinem,quantan» 
prius  habebant,fed  imbecillitatem  quandam  quae  humiditate  inducitur,  ficcitate  remo 
Uetur.Philotheus  nemorum  imbecillitatem  fieri, idcft  «Sjveece.Weil'*  t» 

Jjfftfafiga  txAworTTXi  -tvc  ritUfit  m  L^ccvmi-rx  m  nieue,x^  tvKvn  (/kuwTtti  HfXTSf/.tdcft, 
debilitatemrquoniam  calidum  dilatat,8f  ipfa  laxa  facit, denla  K  ftridla  cum  fint, Si  pr* 
cipue  in  ipfis  naturalem  humiditatem;  difcuflione  (uel  expiratione)  enim  nerui  diflbP 
uuntur  continentes  partes,8f  amplius  retinere  non  polTunt, 

rvffl/aaf  viqxiemy.  ideft,Mentis  torporem .  ]  Intellige  uero  per  menris  torporem,om/ 
nium  intelletSualium  uirium  Si  fenfualium  hebetudinem .  Intelletflualiu  quidem,  quia 
ammales  ipiritus  ex  calore  reibluuntur.Ipfis  uero  relblirtis  cerebri  fubftantia  infrigida/ 
tur  magis  S/C  hume<5atur;ideo  lurcs  intelletSus  hebetantur,S<r  uires  fenfuales  magis.Et 

hoc 


AFHORISMVS  XV  t  7«? 

experientia  ipfa  in  his  docet ,  qui  in  loco  calido  orti  funt:  in  his  enim  /ngenfj  liircs 
nonfunt  adeo  promptae, ut  in  ijs  qui  in  frigido  loco  ortum  duxerunt.  Eadem  eft  de  bal 
neis  tatiOiK  de  cibis, at^  potibus  calidis.  Si  uero  dicas  a  frigido  ftuporem  potius  indu 
■  g^efpottdemUs,a  frigido  omnino  per  fe  induciifed  a  calido  per  accidens  prius  infrigi 
dante.Philotheus  hanc  partem  ita  exponit,  otis  </8  )(sb  ymuts 

AitiJsfMB*  ideft,Facit  autem  8C  menus  torporem, ideft  iimul  debilitatein  ,ex/ 

ideft,  SaMuims  profluuia.]  Nam  caloris  natura  eft  aperire, &  uenas  di' 
latare,&fanguinem  rarefacere,  anj  furfum  impellere.  Haec  enim  profluuia  qu*  a  cah> 
do  fii^jutplurimu  per  nares  connhgunt,8i  ideo  qui  diutius  in  foIemorantur,fluxUm 
fanguinis  narium  incidunt.quamuis  aliquis  dicere  polTet,  foleitl  fuo  calore  fanguinem 
in  Speriores  partes  duxtfle,  quod  uerum  efle  fatemur.  Philotheus  de  pf  ofliiUio  fangui 
IBS  h<ec  dicit,  Ji  (uiu^ayiM  nm!  ty^iiriu!  ttSs  cuiufiayiiai 

mifonji.  ideft, Infert  autem  SC  fanguinis  profluuia, ijs  qui  propenfi  funt  ad 
profluutj  fanguinis  affecSum  ex  dilatatione  meatuum. 

^  Aamhd«! .  ideft.  Animi  deliquium .  ]  Pluribus  autem  contii^'t  animi  defetftus  iri 
balneis,K  in  calidarijs .  Nos  animo  facillime  deficimus,  fi  in  calidario  commoremur, 
quoBiaffl  fpiritus  quos  attrahimus,  &:  qui  cor  refrigerare  deberent,  calidi  funt,K  etiam 
quia  ob  calorem  multi  tiapores  caput  petunt, 8C  defediJ  faCiuntHippocrates  uero  non 
adeo  feardlat,  ut  a  Galeno  &  recentibus  ardatur,  ut  animi  defedura  intelligat  ob  fan/ 
guinis  multitudine  quae  exierit, quamuis  ad  copiofum  fangmnis  fluxum  detedirs  con/ 
ftquaturiquod  Philotheus  teftatur  dicens,  mia  Ji  ^lamSviittui  mt  tuitcf^ayias. 
ideft.  Facit  autem  dC  animi  defedionem  ob  fanguinis  profluuia .  Sed  hic  Hippocrates 
(me^iudice  )  de  defedu,qui  ad  folam  caliditatem  confequitur,uerba  facit,  nam  ex  fola 
caliditate  fit  defedus ,  ut  in  multis  uidere  licet,  qui  calidaria,  SC  tepidaria  ipfa  pati  non 
poirunt.Siquis  uero  dubitet  quomodo  ex  cibis  calidis  hic  defedus  fequatur.  Refpon/ 
demus, ita  fequiileUiores  humores  gignuntur, qtii  in  caput  facile  afeendunt,  8C  Ipiritiis 
qiulti  calidi,qui  cerebri  Uenfficulos  occupantes,artimi  defedum  inducunt ;  quem  defe 
dum  forte,  K  efficaciori  etiam  argumeto  ex  ipirituutn  refolutibne,  quae  a  caliditate  fit, 
induci  dicere  poUmus. 

rxim  tm  ideft,Hscc  quibus  mors.  ]  uel,hacc  ad  quat  mors.ac  fi  dicat,  Ad 

hacc  fequitur  mors.Si  uero  petas.  Ad  quae  fintelligc,!»!  ad  omnia,uel  ad  ultima:fcih> 
cetadfanguini^  fluxum,Sf  animi  defedum.nam  ad  nimium  fanguinis  defluxum  fequi 
turmors ,  ad  frequentem  animi  defedum  mors  lequitUr ,  SC  ad  UtrtfflqUe  fimul  eadem 
mors  ftquitur.Philotheusfimpliciter  omnia  intelligit,inqmens:  01011  otw  twStw  srucrus 
ylriTW  1«  af!iiilij/x,9«uon&-^«n7vu.  ideft,  Qiiibus  igitur  hacc  omma  quae  didafunr, 
fiunt, mors  continget. 

GALENVS 

De  calidi  8f  frigidi  ufuimmodico  8dmodico,didumeftfacpius  in  libro  De 
ufu  humidorUm.  Dida  funt  autem  8f  hoc  in  loco  Aphorifmorum  omma  fere  ca 
pita,K  primum  hoc  iplum,quod  calidum  fi  qUis  eo  ultra  modum  utatur,has  laciit  pafr’ 
fiones,carm'um  efFcEminatione,hoc  eft  debilitatem. Didum  eft  enim  nomen  per  tranfr 
Iationem,quoniam  focmina  debilior  eft  mafculo ,  cui  adftipulatur  hoc  quod  fubiungiV 
tur,Neruorum  incontinentia.Hi  enim  fiunt  imbecilles,eorum  fubftantia  a  calore  diflb 
luta:8i  mentis  torpor;mentis  eft  imbecillitas,  ita  fcilicet  fubftantia  cerebri,ncutietiam 
neruorum  diflbluta .  Eodem  modo  dC  Calidi  ufus  immodicus  facit  fanguinis  profufio^ 
nes.Sequunttn-  autem  ad  fanguinis  profufiones  defedus  animi ,  8t  ad  hos  mors,ficut» 
8C  ad  alia  prius  dida ,  fed  ad  illa  quidem  tempore  pluri ,  ad  hacc  quidem  magis,ad  hacc 
uero  minus.  Ad  fanguims  uero  profufiones,8<:  mentis  defedus,ftarim.Scriptus  eft  au/ 
tem  finis  aphorifmi  uario  modo  in  exemplaribus .  Scriptura  uero  omnes,  didam  fen/ 
tmnam  oftendunt.  Eft  autem  una  haec.  His  morstaltera  uero  haec,in  quibus  morstter/  ' 
tia  nsc, Quibus  morsjalia, Haec  ad  mortem. . 


uu  } 


BRASA/ 


786 


Q_V  I  N  T  1 


PRiJiiO  Galenus  refert  Ili  libro  Dcufuhumidorum,  de  calido  SifrigidOsttodiai 
ac  immodicis  didhim  cfleiied  oC  in  hoc  loco  omma  fere  capita  tangit. 

S  E  C  V  ND  O  docet, fi  quis  calido  prarter  modum  utatur, camis  effcsminationemiid 
^  debilitateni,incidit;nam  ita  per  translanonem  discit, quia  fcemina  eft  debihormarr. 

Quod  legitur, Et  primum  hoc  ipfuman  Aldino  contextu  ita  habetur, 

ideft,  &  primum  ipforum .  In  noftro  uerd  antiquo  contextu  id  przcife  habetur 
quod  Leonicenus  interpretatus  eifcfdlicet,  icjb  ■/tfH-rifyi  i&r  «iii. 

TERTIO  docet,neruorum  incontinentiam  ficri,neruorum  fubihntia  a  calore  re/ 
foIuta,quod  eft  aliud  quam  a  nobis  in  contextus  expofitione  dicfhim  fit-Intelligit  enim 
per  incontinentiam  neruorum,id  quod  referebatur  a  PhiIotheo,«'mbecilIitate  ipforum. 
nam  imbecilles  fiunt.fi  neruorum  fubftantia  per  caloris  mm  refoluatur. 

Q_v  ARTO  docet,per  eandem  caufam  mentis  torporem  fieri,  a  cafido  fcilicet  ner> 
uorUm  fubftantia  dtfibluta .  Hiop  per  torporem,imbecillitatem  intelligit :  fed  nos  am> 
pliamus  ad  omnem  cerebri  uim .  tam  intelle(!huam,qu^  fenfitiuam:quia  re  uera  hxc 
omnia  ab  hac  eadem  caufa  fieri  pofllmt  * 

dViNTO,  ufus  calidi  immodicus,  fanguimsprofluuia  facit:  quod  intelligeapee 

riendo,non  difibluendo. 

Nota  in  hac  parte  multa  uerba  deefle.quS  enim  legitur.Eodem  modo  8C  calidi  ufue 
immodicus  facit  fanguims  profufiones;  in  contextu  Grxeo  prolequitur,  ixmiut  Aac/ 
ro»  nu!  .»<1  ir&i  ideft(fi  ad  uerbum  re> 

feramus  )  in  illis  uidelicet  diipofitionibus  corporis, quz  ad  profufiones  languinis  apte 
ie  habent,  uel  aptae  natura  funt  Hanc  igitur  partem  poft  illam  pone,quz  legit,  Eodens 
modo  8C  calidi  uftis  immodicus  fadt  fanguims  profiifiones.  deinde  iequatur,  Sequun/ 
lur  autem  ad  fanguinis  profufiones:8^  cztera. 

SEXTO  Galenus  docet,am'mi  defedum  ad  fanguinis  profufione  fequhquod  qui/ 
dem  uerum  eftifed  nos  putamus,Hippoaatem  de  ddfecflu  loqui, qui  calorem  fequitur, 
^  non  de  illo  qui  poft  fanguinis  profufionem  fit:quamuis  dici  pofieqquod  fecundario 
ad  calorem  lequitur,8C  ad  hzc  duo  mors, 

SEPTIMO  docet,quod  ad  omnia  fupradicfla  mors  fequitur,  ad  nonnulla  quidctit 
fcreui,alia  uero  longiori  tempore  indigentmaril  camis  efFoeminatio  tarde  mortem  indu 
cit,8C  caeteris  tardius:  fimiliter  neruorum  incontinentia  tarde:mentis  torpoT^inus  tai* 
de:led  (anguims  profufio,K  animi  defedius,  cito  mortem  inducunt.Hic  autem  de  Leo 
niceno  admiror,qui  quum  fuperius  illam  particulam  >iamSvnica,  ideft  am'mi  defeiftum 
interpretanis  fit,hic  mentis  defetSum  interpretetur :  cum  mens  6c  ammus  apud  Plato/ 
nem  se  ipfum  Galenum  non  modice  diftent. 

D cnicp  Galenus  in  ultima  aphorifmi  parte  dicit,  leiSiones  diuerlas  fti  fermone fu^ 
fc,fcd  eafdem  in  re.hz  autem  funtjnam  aliqui  habebant, dxricTe-, ideft  his  mors: 
alij,  nwm  ok  c  ideft  hzc  in  quibus  mors:  alij,  luSm  cun  Siu’itT&-,.idcft  haec 

quibus  mors:alff,  ncSrttat  9icr«tis(i,idelt  hac  ad  mortem.Tamenquicquid  horum  (Ue 
catur,quamuis  uerba  diftinda  fint,  tamen  id  quod  intenditur, unum  efle  oportet. 

APHORISHVSXVII 


J^Rigidum  autem  conuul(iones,difl:entiones,liuores,rigores  febrile». 


BRASAVOLVS 

■  Ciy  V  M  de  his  malis  qua  a  calore  flunt,fermonem  habm‘flrt  Hippocrates,nune  de 
his  qua  a  frigore  innafcuntur,fermonem  habet .  nam  SC  frigidum  ipfum  mala  affb-qM 
multo  plura  quam  a  calido  fiant, 8e  intenfiora,etiam  fi  frigidum  fit  intcnfius,dc  quo  fr» 
propofito  uerba  facit.  Ad  frigus  etenim  conuulfiones  fequuntur,diftenu'ones,liuores* 

6e  rigores 


APHORISMVS.  XVir 


787 

«risores  febtfles  1  nam  frigfdum  neruos  tendit,  K  membra,at$  contrahit,  ^iritum^ 
2eo  mortificat, ut  in  came  liuentem  colorem  inducat.  Philotheus  eodem  modo  hunc, 
aDhorifmum introducte uidetur,utnos  fecimus, inquiens, 

A  »<8t  «r ’in&  Ti)  'lv}^oO,iiiTen iriw  ttxSu ytvo{iSte«  «i  tS  •j-vvii 

calido  prius  dilputauerie,tanquam  de  eo  quod  efficacius  eftfri/ 
nunc  8C  ad  pafliones  ex  aqua  frigida  fatffas. 

^  f  iJt  4y}^.  idefl.  Frigidum  autem.  ]  Et  hoc  etiam  denominatiue  dixit,uei  in  con/ 
ceto,  ut  rem  frigidam  intelligenda  offenderet, NOs^  non  reftringimus  ad  foluni  aquae 
frieid*  balneum:imd  8£  communiter  intclligimus  de  loco  frigido, de  potu  K  dbo  fri^; 
oidisiK  in  hoc  Aphorifmo  praecedentis  AphOrifini  principium  intellige,  frigiduin  db* 

nuis  fepius  eo  utatur,hacc  mala  affert.  .  ,  ! 

^  ZnttTtavs,  tdeft  conuulfiones,]  Fiunt  autem  couulfiones  ex  frigore  duobus  modisti 
iino  modo,  quia  frigus  conftringft,a:  humores  intUs  congregat,qui  neruos  ingredieiv* 

:  fes  conuulfiones  inferunt  :uel  frigus  ipfumrigorem  KconuUlfionem  facit  fuafrigid*; 

qualitate  fine  materia  congelans.  , 

^  TiTuVut/f,  ideft  difteritipnes]  facit  frigus,tum  ex  materia(ut  didliim  eft)tum  fine  m»^ 
r  teria.  Oribafius  cum  materia  fieri  intelhgere  uidetur,  quia  huius  caufam  reddens,in' 
quit, frigus  conuulfiones  8C  diftentiones  inferre,  qux  ex  eadem  materia  praecipue  frigi«i 

■  ^oriuntur.  Philotheus  etiam  ex  plenitudine  Si  ficcitate  conuulfiones  &  diftentio/ 

nesper frigiditatem facit,inquiens:  Ai  iiuukt'. 

■  »A8iw«“  ™  (ui  ivetirmvTte  Mjnttan  tpimita  tAiuASf  lu/ . 

riKv,i(Stt  Tnmn  deratr^iSWKsttTiTiiwei/stiou® 

imvl  a  -rixft  f tfV  W  kmwSliyetiu  *  BbIScuj  ttii  -Ivfiy-iau  mri 

^(t,«Jii{«ivsWt*7we!^a('(Sl>tSAij8a{'<tfi({K/to;o)j.u7.ideft,quoniammeatuumdepfitaten» 
ficit ,  denfitate  igitur  excluduntur  fuperflua,  8C  hinc  expirationem  non  inuenieiitia  ad 

fretuofas  partes  liertuntur,8C  CSiiulfiones  ac  diftentiones  ex  plenitudine  fadit.  Facit  8C 

conuulfiones  ac  diftentiones  ex  ficcitate ,  fi  ficcutri  K  fine  ft^erfluitatibus  effe  corpus 
Configerit,ut  frigUs  in  profundum  defcendaftiam  bC  ipfmti  etiam  exiccat,&  per  poros 
traniit,ac  exprimit  in  morem  fpongiae.  '  . 

mTittriaut,  ideft  liuores.]  fecundum  Theodorum  Leon{ccrium.tamen  interpreta/' 
ri poflet  demgration^,  4»  iS  ('UanritA»*®'.  nam  Gratci  alio  nomine  liuores,  lasima 
(cilicet,appellant.lmdmacul*,quac  per  totum  corpus  nigrae  funt,a  Graecis  inhcuiitu,  d 
Latinis  nigrores  uocantur.  uidenturc^  fJracci  Tniumam  nuncupare,quac  nos  liuores 
dicimus.  At  nos  intelligimus  liuores,ideftIiuidumcolore;fedliuores,a  Graecis  jctAii/ 
lutTU  di(Si, intelligimus  nos  uibices,ideft  percuffionu  ueftigia.  Intellige  igitur  denigra/ 
tiones,quas  ob  frigus  quandocp  in  tota  carne  fieri  uidemus.  quandocp  hinc  inde :  wmc 
«erofut  Oribafius  dicit)qufa  qujcimcg  a  calore  relinquuntur,liuida  efficiuntur, quale 
eft  cadauer  hominis  mortui.frequens  enim  frigus  calorem expcllit,&  intus  incarcaati. 
propterea  frigore  exteriores  paites  demgratur.  Ariftoteles  nero  feptimo  ProblematunI 
libro, problemate  primo,ita  dubitat, Qua  de  caufa  qui  rigent,liuidi  efficiutur.  Reipon/ 
det>an  quoniam  fanguis  appulfu  frigoris  gelafcitrgelatus  autem  nigrefeit, propter  calcA 
tis  inopiam.  Albedo  nancg  igm'  tribuiturtquapropter  tjs  maxime  qui  aetate  proceflerStj 
caro  h'uefcit,eo  quod  calorem  minimum  obrinent ;  nos^  hoc  experientia  uidemus,fe/ 
nes  effici  liuidos,8£  magis  nigros,quam  quum  erant  in  iuuenta.SC  ut  breuibus  expedig 
nms,caro  frigore  nigrefcit,SCdenfatur.  Philotheus  liuorum  caufam  ita  reddit,  7»sj«  A. 

YHtAtcriavs^  Hnui-lvxay  ibb  iyftrSii/piaiJ  tytipuTty  Ao  7)  TTvmu  cei 

ttnAss  TO  T^^iitaTVyleTiiti  iJluTivibsaiumc  <iH«t7Ui,i(su  a»  oiWs  i  wAit<ri«V  IwtcnMvSeu, 
ideftjfacit  autem  K  liuores,  naturalem  calorem  infrigidans  K  extingues.  uel  quornam 
meato  condenfat, 8C  fuperflua  excludit,quae  non  recitantia  corrumpuntur,SC  ad  cor/ 
tuptionem  linor  confequitur. 

;  migiriAst,  ideft, rigores  febriles.]  ideft  tales  hohrores  (fccundu  Celfum)quales‘ 

in  febribus  effe  folent.In  febribus  aute  materia  fupra  mufculos  mota  rigorem  inducit: 
*Knim  illum  motu  facit,  quo  mebra  omnia  concutiunt.Idem  facit  frigus,ut  quifep  in  fe 
...  HU  4.  fpfO. 


788  fcIBRi  CLVINTl 

ipfo  acpcrtus  eflTc  poteft .  Oribaniis  caiifam  reddit,qma  frigiis  fiiperficiem  condenfat 
SC  calorem  cohibet, propterea  facit  rigores. unde  Galenus  in  quinto  libro  De  fympto, 
matum  caufiSjrigotem  at.  frigore  fleri  teftatur;imd  non  folum  fl  fanus  aqiia  frigida  afr 
pergatur,rigores  incidit ;  fed  etiam  febre  detentus, quam uis  tanta  caliditate  ucxetur,fi 
aqua  frigida  afpergatur,  aut  nudus  ad  frigidum  aerem  ponatur,  aut  fi  in  aqug  frigid:e’d 
fremam  demergatur,hic  rigores  incidit .  Ideo  rigor  ex  frigore  inducitur  .Vnde  SC  Puu 
froteles  feptimo  Problematum  libro,  problemate  lexto,  rationem  reddere  uidetur,cur 
fr^us  rigores  incitetiubi  dubitat,  cur  ut  aqua  frigida,fic  etiS  calida  infufa  horrefcimus; 
hoc  enim  tridetur  abfurdum,  res  contrarias  inter  fe,idem  efficere  poffe.  Refponder,an 
frigida  infula, calor  interior  exrinifrus  horrorem  mouet .  calida  autem  frigus  extemtmt 
circum  obfiftens  in  unum.fe^  profuga  inter  colligens  efficere  idetidem  poteft.  Quam 
obrem  uti-uncj  ab  eodem  agitur,  uerum  alik  ab  interiore,  alias  ab  exteriore,  ut  ^um 
iam  cft.Philotheus  hanc  particulam  ita  exponit,  t/i  usa  mgeraJla.ii 

am  ttunmatfi ■srvffnii  A  ijJ7 (rvit^tBensit  iTmiaUivSemm iiya.i 

u^  WliAoVftxmoUirtinfTiPliiifi/T»  iiptti.LaK  tvTs  (iy®-.  ideft,Facitautrigores  febriles 

rigorem  quidem  ac  refrigerarione,ficut  ipfi  tadlui  notum  eft .  Febrem  autem  iecudum 
accidens  rigorem  conlequentem,uel  quod  meatibus  occlufis  8C  corruptione  faiSa  fen/ 
fibiles  particul*  mordentur:  hinc  perturbatio :  K  ex  perturbatione  naturalis  caloris 
unitus  abfceffiiSjK  ex  ho  c  rigor.  Celfus  de  frigore  loqueris,  capite  nono  primi  libr^ 
dicit,facere  (limmam  cutim  palhdam,aridam,duram,ni^am ,  ex  hoc  horrores  tremoe 
resij  nafcuntur, 

GAtENVS 

IH  H  o  D I C  V  M  fcilicet  frigidum  haec  facit,conuuHIones  &  diffentiones  X  neru» 
rum  refrigerationem.  Sicuti  enim  non  oportet  iplbrum  fubffantiam  ab  immorflco 
calore  diffoluufic  ne$  ultra  modum  conuenientem  reftigetari,&  in  unum  cogi,ac  co' 

hiberi,8C  quidem  liuores  ex  refrigerationefierfjSf  rigores  febres  aduocStes.  Melius  au 
tem  fuilfrt  ita  dicerc,Rig6res  facientes,  SC  conuulfioftes,  &  liuores,  &:  febres.Plenius 
autem  de  his  feorfum  diximus  in  libroDe'  cafuum  Caufis, 
gRASAVOLVS 

P  R,  J  M  O  Galenus  docet,  quid  intelligedum  fit  per  frigidum.Intelligere  «lim  opor/- 
tet  frigidum  immodicum,&r  quo  ad  intenflonem.  Si  etiam  quo  ad  ufum .  led  ut  fitma' 
gis  conformis  fententiae  praecedentis  aphorifmitintellige  quo  ad  ufum. 

s  E  C  V  ND  o  docet, conuulfiones  K  diftentiones  ob  neruorum refrigerationem  fle 
ri.  nam  ficuti  a  nimio  calore  neruorum  fubftantia  diffolui  non  debet,  ita  a  nimio  frigo/ 
re  refrigerari  non  debet,  in  unum  colligi  atep  cohiberi.floc  autem  fit,uel  ex  ipla  qualink 
te  hoc  inducente, uel  ex  humoribus,qui  ob  frigus  multiplicantur,tum  quia  uis  concev 
iflrix  debilitatur,  tum  quia  refolm'  non  poliunt  debilitato  calore, 

TERTIO  docet, ex  refrigeratione  omnino  fierf,K  rigeres  febres  aduocantes.  HfC 
particula  Et  rigores  febres  aduocantes ,  in  Aldinoconfextu,Kin  nqftro  antiquo, hoc 
modo  feripta  eft,  tts^flyt  wi  Ttv^vt  Saii»Wj<it«t.frd  antiquus  nofter  aliam  ledionem 
habet ,  8C  legit,  1««  ftyii  irviviiJ^K  .  ideft,8t  rigores  uocati  febriles .  Puta/ 

mus<j  hanc  effe  ueram  letflionem  K  uerum  lenfum .  nam  dicere ,  rigores  febres  aduo/ 
cantes,integrum  fenfum  habere  non  uidetur.Id  uero  integrum  fenfum  habet.  Rigores 
uocati  februes .  Et  quod  fequitur,  oftendit  hunc  effe  Galeni  fenfum :  ftquitur  autem, 
quod  febres  a  rigoribus  tanquam  quoddam  diuerfum  diftinguendas  efle  uelit,  ut  lega/ 
tur, Rigores  8f  febres. 

Denique  Aphorilmum  corrigit,inbens  rigores  k  febribus  diftingui.  nam  frigus  ob/ 
ftruens,8f  humores  intus  claudfns,8f,  naturalem  calorem  debilitans  febres  facit .  Ideo 
hoc  modo  intelligere  oportet,  Frigus,rigores  facere,K  conuulfiones,KfiaQtes,&  it' 
btes.  Sed  lediorem  ad  librum  De  fymptomatum  caufis, remittit  Galenus. 

Qiiod  legitur,Plenius  aiitem  de  his  feorfum  diximus,in  libro  De  caiiium  eanfishic 
deeft  imaparticula,rcilicet  Omnium .  nam  legi  debet.  In  libro  De  omniu  cafuum,«et 

iympto 


fyoiptpmatum  rtufis.Graece  enim  habetur,  ef nta  TAtiy  wstf  fl  ■#8^  evif^apiimtf 


F  Rigidum  raimicum  ofsibus,  dentibus,  ncruiSjCerebrOjfpinali  ine(iuKjE.Ca/ 
lidum  uerb  utile. 

SRASAVOtVS 

I N  H  V  M  A  N  0  corpore  omnia  membra  quae  feminalia  uocantur, frigida  funtFrij 
gus  autem  frigidis  membris  obeft,quia  illa  mortificat, 8f  modicu  illum  calGrem,quemi 
ftabent,extinguit.propterea  omnibus  his  frigidis  membris  frigus  inimicu  cft,quom‘ain  ’ 
illa  mire  laedit.  Sunt  uero  membra  hsec, quibus  frigus  adHcrfatur,ofla,dentes,nerui,£ef  < 
tebtS,fpinalis  medulla,  cartila^nes,  quas  omifit  Hippoctates,  utpote  fub  nertiis  intel« 
lieendas.  Calidum  uero  omnibus  his  membris  uttle,  quia  potitis  augctnaturalemha,- 
tum  partium  calorem, 8C  ipfum  conferuat. 

rHv-jii}!-  ideft,Frigidum.]  Qiiodcuntp  fit,uel  ftigida  aqua.tiel  frigidus  locus,uel 
frigidus  potus, uel  frigidus  cibus, uel  quodcuncp  aliud  frigidum. 

idSjlriimicumofsibus.lDubitatueroOribafitts.cumoirainfenO 
bilia  fint, quomodo  inimicum  habeant .  Refpondct,non  folum  ienfibiiia,fed  eUam  in» 
fenfibilia  habete  inimicum,  ut  eft  lapis  qui  ab  igne  corrupitur,  SC  alia  dufdcm  generis. 
Reddit^  uniuerfalem  caulam  cur  frigidum  his  noceat,  quia, inquit,  hac  fuapte  natura 
frigida  funt;ideo  frigus  tft  illis  immicum,  quia  fi-'igus  frigore  augetur .  Qua  autem  ni* 
inis  augentur, fupernua  fiimt,  Superflua  uero  aritudines  gignuhqar  i3eo  frigus  fiv 
gori inimicum  eft. Si  uero  dicas, Hippocratis  8C  Galeni propofitionem  eflcjfimilenu^ 
triri  fimili,ide0  membra  frigida  frigido  nutriti  debent.  Rcfpondemus, id  uei'um  effe,fl 
illa  in  fuo  efle,fua<j  natura  conftruarC  uelimUs :  fed  frigus  debet  effe  proportionatum, 
K  non  amfturn.T amen  medicus  contendere  debet  omnia  ad  medioaitatem  reducere’* 
K  id  qiiod  hate  membra  nutrire  debet, non  eft  fimpliciter  frigidum.  Philotheus  hic  due 
bitationem  qUandam  refert ,  quat  ab  antiquioribus  monetur .  Dubitatio  uero  h*G  eft; 
«It  wHf  fityrTtHricT:  wiSi  m  cs£  wmSsm  lyvoB  «»7«  veto  ■tt!'  4-v^cvt 

‘Kjii  ifitfito  07»  w  (JivoS  c£hu^htk  aen;,cv«  aerii/ «jjttS» ,  «AMt  «(«iW  «u/i  m^mn 

^'S©*  ■areJ^a  if6affra,y^  Itscvmi,  ideft.  Dubitant  Uero  quie 

dam  dicentes,  Quomodo  ofla  quumfint  infenfibilia  natura,l*duntur  a  frigido  f  Et  di» 
cimus ,  quod  ofla  8C  fi  natura  infenfibilia  fimt ,  non  fimt  impafflbilia ;  fed  eodem  mo-' 
do  patiuntur  corruptionem,  ficutiSf  lapis  corruptionem  patitur,  K  corrumpitur,  8C 
imminuitur. 

cMa ,  ideft  dentibus.  ]  fcilicet  frigus  eft  inimicum, tum  quia  8f  ipfi  fiigidi,ttim  ob 
eorum  fenfummempe  dentes  fimt  oflei  natura,  feifunUm  habcnt,quod  ab  oflium  nani 
ra  abeft,fcrttiunt.  Quippe  Oribafius  dicit,  dentes  noftros  uim  quadam  infitam  habere» 
uf  Ala  fentiant  quae  airumunt,adeo  iit  fiue  calidum  fit,  fiUe  frigidum  quod  afftimunt.id 
fentiantiunde  inimicam  habent  frigidam,  ab  ea  laedimtur.  In  dentibus  enim  eft  quae/ 
dam  medullaris  fubftantia,quacneruea  uidetur,pCT  illam  dentes  fentirearbitramur,uel 
pet  complatationem  quam  in  gingiuis  habent .  Philotlieus  Antiquorum  dubium  referf 
de  offibus  K  dentibus,inquiens,  sw  sroAii/  «esf  oi/in(/,S7j  sriit  sVAf/  ostsif  Svyt 

osejKflK  OTJ  aJii/BVKceTrSf 

?»{«'.  ip  asivttviiw  ijSli  srojt®**'  icimi/M^siyeailw  xm  f »f 

^  ^,,7,  (u&iwcvna,-^esiSij  mou&h-nsy  mmy.  djsnoiw  aip  <ft«aA«7e  tSt  -Si  csiii/.idefti 

Deinde  iteru  dubitant, quomodo  dicens  offibus, diftinxit,8C  dixit  dcntibustnum  enim 
dentes  ofla  nonfiint  i  Et  dicimus,quod  habent  quidem  commum'onc-m  ad  dentes  dia/ 
“tntautem  8f  differentiam  .K  communionem  quidem  habCnt,mquantum  CTaflam  S/t 
weam  fubftantia  habent  K  folidam  SC  ficcam.DifFerunt  autem,  quod  fentiunt,quuni 
Olla  non  fentiant. ob  hoc  igitur  diffinxit  dentes  ab  offibus. 


7J0  1,  I  B  R  I  Q_V  I  N  T  I 

ideft  nervis-  ]  obcft  frigus :  quia  ut  in  praecedenti  Aphortfmo  dicebatur 
conuulfiones  faciebat, diftentiones,  frigustp  facile  paruum  naturalem  calorem  ner/ 
uorum  corrumpifcGalenus  in  tertio  libro  De  compofitione  medicametorum  ijf! 
ideft  ftcundum  genera  infcripto,in  libri  fronte ,  ubi  de  uulnaatorum  neruorum  cma/ 
tione  uerba  facitjinquitrRurfum  apud  me  contemplatus, frigidum  fere  ab  Hippocrate 
neruis  inimicum  dici,optimum  fore  neruorum  uulneribus  intellexi ,  quod  8C  CccareL 
6C  caloris  frigorisqp  particeps  elTet ,  uel  parum  ab  horum  medio  ad  calorem  accederet 
ideo  SiC  cum  ofla  uel  nerui  conteeSa  funt,in  calido  loco  hi  detinentur. 

ideft  cerebro.]  Et  partibus  cerebro  attinentibus, quat  frigidi  funt,uideli 
cetYuis  pelliculis  K  tegumentis,  ut  funt  dura  &  tenella  mirinx  &  cutis. 

fwniu^  uvi^a,  ideft  fpinali  medullat.  ]  Quae  Kipfafri^'daeft,8C  eandem  fa-ehatu/ 
ram  cum  cerebro  habet, imo  ab  aliquibus  cerebri  pars  exiftimatur,  ab  ^ijs  uerb  ipfrus 
cerebri  fuperfluitas. 

To  S  ^twii/MipUi^JtiJ.ideft,  Calidum  uero  utile.lVel  calida  aqua,uel  cibus,uel  quod 
cuniq!  aliud  prfdidhs  frigidis  membris  utile  cft.Tu  uero  intellige  quod  fit  frigus  immo 
dicum  id  quod  obeft,K  quod  fit  calor  frigori  prqportionatus  is  qui  prodcft,unde 
comparatione  caloris  ad  frigus  per  gradus,  licci  in  aliquo  gradu  noceat  etiam  calor,ta/ 
men  frigus  femper  rnams  nocet,  qu^  calor.Tu  hoc  ftatim  experiri  poteris  in  detibus, 
in  offibus,K  in  neruofis  partibus,  fed  potiffimum  in  dentibus,  quibus  res  calidas  appH 
care  poteris  K  frigtdas;fenfu  ipfo  perimties,  a  frigore  magis  offendi  quam  a  calore ;  K 
ita  omnes  enumerati  partes ,  a  frigore  magis  quam  a  calore  Iiduntur.  Cur  uero  cilot 
profit,Philotheus  per  oppofitum rationem  reddit,inquiens,  ht  w 

«  SiSp(Hm«,  ideft,  quod  fi  frigiditas  offenderit,  caliditas  utilis  eft.  At  quomodo  opor/ 
teatintelligere  calidum  docet, inquiens,  aAtu’  M  aatijl3iwef,,<iv7i 

HitKtXua  rim  r>  ldeft,Priterea  calidu  intelligere  opor/ 

tet,nonimmenfum:hoc  enim  potentiam  diflbluiqfed  magis  quod  mediocritate  habet. 
Huius  aphorifini  particulas  omnes  apud  Celfum  inuenire  poteris,  ied  non  cum  hac 
continuarione,Hbro  primo, capite  nono:inquit  enim ,  Frigus  inimicum  cft{eni,tenui, 
uuIneri,pricordijs,inteftinis,uefici,auribus,coxis,fcapulis,natibus,olTibus,denbus, 
neruis,  uului,cerebro .  Ex  his  habere  potes  plura  a  Celfo  dici ,  quam  ab  Hippocrate 
feriptafint. 


Qv  ^  C  V  N  Q.V  E  partes  funt  natura  frigidiores ,  funt  autem  in  animalibus  tales, 
quicuni^  funt  penitus  exangues,  citius  ac  magis  ab  immodico  frigidi  ufuoSen» 
duntur.Hifdem  autem  rationabiliter  calidum  conuenientius. 


G  A  L  E  N  V  s  in  hac  fua  commentatione  folum  aphorifini  caufam reddit ,  qui  eft, 
frigidas  noftri  corporis  partes  ab  intefo  frigore,8C  ab  eius  longo  ufu  offendhhis  autem 
partibus  rationabiliter  prodeft  calor;in  ammalibus  autem  illi  partes  frigidi  ftmqqui 
funt  penitus  exagues, qualia  funt  membra  feminalia, ut  ea  qui  ab  Hippoaate  in  apho 
rifmo  nominata  funt. 


\  Vicunque  refrigerata  funt,  excalefacere  oportet,  exceptis  his  quibus  (axv 
^guis  fluit,aut  fluxurus  eft. 


BRASAVOLVS 

VNIVERSALIS  propofitioeft.  Omnia  qui  a  temperamento , uel fimpfici, 
uel  fuo  naturali  recefferunt,  ad  proprium  temperamentum  reducenda  efle:8t  ideo 
qui  tali  frigore  infrigidatafiint,ut  a  temperamento  recefferint,  ea  calefacere  opor/ 
tet,  non  quidem  nimis,  fed  ad  eum  gradum ,  ut  ad  naturale  temperamentum  dedu/ 

cantur 


A  P  H  O  R  I  S  H  V  *  X  I  3£  7^i 

«fltur.  At  unurfl  eafum  excipit ,  in  quo  potius  calor  obeft ,  etiam  fi  catore  indigere/ 
inus  fcilicct  quando  uel  fanguis  fluit, uel  fluxurus  efi-,  quia  calor  fanguinem  prouocar* 
imdhip^‘“®  in  aphorifino  decimofexto  pratlerSo  dicebat, immodicu  calidi  lifuni  fan/ 
gOinis  profluuia  inducere ;  propterea  ne  fanguis  prxter  modum  exeat ,  etiam  fi  forte 
fortuna  ratione  frigidat  qualitatis  indurtat  calore  indigeremus,  calorem  admouerenoii 
debemus-  Et  ideo  hic  aphorifmus  potius  ab  Hippocrate  pro  fecunda  parte  pofitus  eft, 
guam  pro  prima;nam  quod  refrigerata  excalfacere  oporteat,non  folum  ex  comraunifr 
fonapropofitione  habetur.  Contraria  Cotrarfjs  curari;fed  etiam  particulariter  in  aliqqi/ 
bus  aphorifmis  pofitum  eft .  Illud  uero,  quod  calida  admouenda  non  fint ,  ubi  fanguis 
aut  fluit  aut  fluxurus  ell,nufqua  in  aphorifmis  fcriptum  inuemtur,  praeterquam  inhoc 
locoipropterea  Hippoaates  primam  aphorifmi  partem  pro  fecunda  defcripfit.  Philo/ 
(heus  aicere  uidetur, reddi  inhoc  aphorifino  praecedentis  aphorifmi  Caufam,inquiens, 
-n  I8eas((  aem  lim  inictv  ttk 

fxji(A(ii(n.  ideft,In  eo  qUi  praecedit  hunc  aphorifino  calidum  ainicum  efle  offibus,  denti/ 
bus  dixichic  K  caufam  praebet.Quod  tamen  ab  Hippocrate  fleri, nobis  non  uidetur. 

cm  KttTWiwcrta.  ideft,Qtiaccun(^  refrigerata  funt]  Intellige  quae  prster  naturam  fri/ 
gida  eflFedla  fint,5f  fuum  temperamentum  uerfus  frigiditatem  exierit. 

js».  ideft, Excalfacere  oportet.]  Nam  folo  calore  ad  fuam  naturalem  tem/ 
periem  deduci  poflunt,5C  contraria  fuis  contrarijs  ad  temperie  naturalem  deducunttrr; 

natu'  Snt  t«t»s.idefi:,Exceptis  tjs  quibus  fanguis  fluit, uel  fluxurus  eft.] 

Ita  habet  nofter  antiquus  contextus ,  ita  in  fuo  Leonicenus  habebat ;  fed  Aldinus, 
Theodorus,K  antiqua  translatio  legunt,  aAtu  caam  «(«pfoj-tap ideft,  exceptis 
ijsquibus  fanguis  fluere  debet.  Vtercp  contextus  uerus  eft,  uel  fluere  debeat,S<:  dubita/ 
mus  fi  fluat,ne  nimis  abundetjucl  adlu  iam  fluat, calida  admouenda  non  fimt  Scita  ta/ 
men,fi  id  membrum  per  quod  fanguis  fluxurus  eft,  ex  calefeiSione  magis  iuuaretur,^ 
poffit  efle  exitus  fanguinis  nocumetum,  calidum  admoueri  deberet,  etiam  fi  exiret  fan/ 
guis:propterca  de  (anguine  copiofo  intelligit,8f  qui  mortem  inferre  poflet.  Et  ideo  Gai 
Icnus  prope  finem  odiaui  libri  De  arte<urandi,inquit,  quando  duat  intentiones  oppofi 
tte  fumuntur,iubet  illam  relinquendam, qusc  minorem  moleftiam  inferre  folet,  uel  pa/ 
teft,ut  in  hoc  cafii.  Si  profluuium  fanguinis  narium  effatu  dignum,  magis  periculofum 
fit,quam  indudla  frigiditas,a  calefacftione  abftinere  oportet :  quamiris  intetio  noftra  fit 
ob  indutftam  aliquam  frigiditatem  calefaceremam  ut  Philotheus  dicit, «  y>p 

ait»  arvnu.-Tniwuammyif  ttaXvms  ylwna  ^xtitiut 

rtw.  ideft.  Contraria  enim  contrariorum  medicamina,  prteterquam  fi  fymptomata  fe/ 
quanturttunc  enim  contrarietatis  prohibitio  fit.  Sed  hic  dubitare  poteris, quia  uide/ 
tur  ubi  fanguis  fluit,nos  potius  calido  quam  frigido  uti  debere;nam  in  exttemo  fangiri 
nis  fluxu,a  quacui^  corporiyiarte  id  fit,ad  aditialia  caiiftica  8C  potentialia  deuenimus , 
ut  refttingatur, tamen  calidifltma  (unt,utpote  quae  ordinem  quartu  caliditatis  in  aliqui/ 
bus  attingantjimd  plerum^  igne  ipfo  adlu  utimur, uel  non  poteft,uel  cum  difficulta/ 
te  reftringimus.  Relpodemus,nos  ad  fidendum  languinem  Iblum  calidis  per  accidens 
utimur,  utefcaraat$  crufta  inducatur,  8d  magna  exiccatio  qu»  foramen  contegat, ex 
quo  fanguis  exitttamen  quantum  fit  de  huius  calidi  ratione  K  natura,  illuc  potius  ma/ 
teriam  ducit,quam  repellat  8C  adftringat.nempe  eius  adftridlio  eft  exiccando  8C  corru/ 
gando  partes ;  utimur  uero  adluali  igne  uel  potenuali ,  quando  uel  uena  uel  arteria  ai 
uragnisdifruptscflnt. 

dALENVS 

H  O  C  Q_V  0  D  nunc  didlum  eft  haudquaquam  euertit  illud  theorema ,  Contra/ 
riorum  contraria  eflTe  remedia:  de  quo  plemus  diximus  in  eo  tradlatu  qui  De  ar/ 
te  curadua  infcnbitur,in  quo  oft€ndimus,aliud  efle  theorema  maxime  neceflarium,il/ 
«prius  curari  praecipiens  quae  magis  urgent ,  hoc  eft,  qute  maius  periculum  afferunt,- 
SC  nunc  profluuium  fanguinis .  Ad  hoc  igitur  prius  obfiftedum  eft, deinde  quod 
pduim  eft  ad  bonam  temperiem  eft  reuocandum* 

Irasa/ 


I,  I  B  R  I  Q_V  I  N  T  I 

BRASAVOLVS  .  . 

GALEHVS  inhoccommentodubiumreinouet,quiadii3innefi:rdrigcratanoh 

fempCT  calleri  oportere, aliquis  dicere  pofl{t.Igiturpropofitio  illa  uniuerfalis  femper 
uera  non  eft,fcilicet  contraria  contrarij  s  curari ,  nam  in  ho  c  eafu  uera  non  eft.Refpon/ 
det  Galenus, hoc  theorema  uniuerfale  ob  hunc  caiinn  non  euerti ,  quia  in  eo  funt  dua 
intentiones,Una  calefaciendi, alia  fiftendi  K  claudendufit  uero  claulio  per  oppofita  nv 
ftrumenta,quam  fit  calor;ideo  calore  non  indigemus  in  his,in  quibus  iangiris  fluit, aut 
fluxurus  ATamen  per  hoc  nonremouef,quod  fi  frigiditas  auferri  debeat,  calido  non 
indigeatnus;Unde  calido  indigemus,ut  frigus  expellat,fed  illud  euitamus, ne  fluat  fan/ 
guis :  at  frigus  non  fanatur, quamuis  fanguis  aut  prohibeatur  aut  reftringatur .  De  illo 
uero  uniuerfali  theoremate ,  Contraria  contrarijs  curantur,  in  odlauo  De  arte  curandi 
libro  Galenus  abunde  tratflauit ,  in  quo  loco  fimul  oftendit  efle  aliud  theorema  magis 
necefrarium,quod  eft.  Illa  prius  curanda  elfe  quae  magis  urgent,  K  quae  maius  pericu' 
Ium  aflrerunt,deinde  qu*  minus.Eft  autem  in  propofito  maius  pericula  fanguims  pro^ 
fluuium,minus  infrigidatio ,  ideo  prius  fiftendus  uel  prohibendus  languis ,  deinde  ud 
membrum  uel  corpus, quod  frigidum  effedhim  eft,ad  temperiem  reducenda,  fedquod 
hocmagis  urgeat,uniuerfaletheoremanon  tollit.  Solum  uero  facitjquod  per  aliquod 
tempus  poftpomtur, 

APHORISMVSr  XX 

“r  TLceribus, frigidum  quidem  mordax, cutem  obdurat, dolorem  infuppurabi' 
V  lem  facit, liuorem  obducit, figotes  febriles, conuulliones,difl:entiones. 

BRASAVOLVS  ,  ' 

AB  HIPPOCRATE  fuperius  omnia  mala  enumerata  non  funt,  quae  frigus  in> 
ducere  confueuit ;  prOpterea  ab  re  non  fuit  illa  in  hoc  loco  referre ,  Eft  em'm  ulceribus 
mordax  frigus,  quoiliam  quum  membrum  ulceratum  eft,  frigus  intus  penetrat,K  con/ 
tinuum  fine  ordine  foluitinon  folum  uero  mordax  eft ,  fed  obeft  ulceribus  fi  intenfuui 
fit,  cutem  duram  faciLnam  frigidi  eft  denfare  partes,  SC  humidu  quod  in  carne  eft, con/ 
gelare  t  facit^  dolores, qui  non  finunt  ulcera  fuppurari :  quia  calor  adeo  debilitatur,ut 
pus  efficere  non  pofllt,in  cute  liuorem  inducit,rigores  febriles, conuulfiones  &  diften 
tiones  facit, ut  fuperius  in  decimofeptimo  aphoriimo  SC  didum  Si  declaratum  eft., 
tAxid)  » (M  ideft,Vlceribus  frigidum  quidem  mordax.]  Eft  uero 

apud  Hippocratem  Sf  Galenum  lfLK&,  in  carne hulcus,uel  modo  fit  uulnus,uel  pus 
habeat,uel  nonhabeat .  Sed  Arabes  hulcus  uocant,quum  pus  adeftiplagam  uero  line 
pure  dicunt,  quod  SC  apud  Auicennam  didum  repetitur.  Philotheus  expom't  quomo/ 
do  frigus  fit  mordax,inquiens,  Tsrisr  stAsstiibij/  » tj?) 

cjt  «(»*  ™  TifixrfoAii  Trvxeoiiascc  oiu/  ifS'  (3 

ipi  ^«xv(S(/lA/  iv&l<rxi-na  v  d-i/jsoi/,  ideft.  Hoc  eft  obftu/ 
pefadiuum,non  fecundum  primam  rationem,fed  fecundum  accidens,  quomodofquo 
niam  frigidum  impetu  ianguinem  den(at,8i  conftridionem  facit,  obfti  udi  igitur  liqui 
di  humores, 5C  acutiores  fedi  mordentiunde  SC  frigidum  . mordax  inuemtur.  At  quo 
modo  frigidu  ueremordax  fit, Galenus  libro  quarto  De  fimplicium  medicametorum 
facultatibus,  capite  primo  diffufiflrme  docet, ubi  ftanm  in  capitis  principio  hunc  apho/ 
riifrium  adducit,inquiens:Sic  enim  SiC  illud  ab  Hippocrate  didum  eft,hulceribus  frigi 
dum  mordaxitametfi  cuti  antequam  hulceraretur,mordax  nequaquam  eflet .  Eft  uero 
K  oculis  &  naribus  Si  ori  externis  partibus  animalis  frigidum  mordax ,  nec  minus  in/ 
terius  uentri  Si  inteftinis,  ut  difficile  fit  nonnuquam  difcernereiart  a  fhgore  quis  an  ab 
humorum  mordicetin  acrimonia .  Cauia  uero  quomodo  mordicet,in  eodem  loco  po/ 
nitura  Galcno,quia  cum  frigidum  quatciinC^  contingit,  eoriim  contrahatfubftmti^ 
condenfet  conftringatij ,  primum  tenues  inde  excernantur  bumiditates,nece(fcefti 
-Ijcuti  ex  ocuUs  lachryma,ex  naribus  mucus ;  poftea  uero  etiam  mordax  apparet,  licet 


APHORISHVS  XX  7jij 

*Ii» rttione  quam  ift  calido.non  enim  erodendo  quod  continuS  eft,  fed  diuellendo  (nO/ 
|eftum,ac  mordax  eft,frigidum.MuIta<5  eo  loio  de  mordacitate, qua  facit  frigus, a  Gd 
(eno  referuntur.Poft  quae  haec  Galeni  uerba  confequitaturiFrigidiim  il:a£j|  fpiramehta 
cuntSa  in  raris  corporibus  fubiens, qualia  funtuuInerataomiiiajOcuhVfSCnaresjacdsj 
uenter<5»omnes  rrfrigaandorum  corporum  partes  arripit, &:  quodammodo  multis  cir 
cmnquac^  anfis  eas  contrahens  atq;  condenfans  a  continuis  auellit ,  quae  dum  jiatiun' 
tur, multa  fieti  fpatia  inania  necefle  eft ,  non  tantum  quia  tenues  exprimatur  humores  j 
ilerumetiam  quia  fubftantia  mollis  in  ardum  contrahatur.  At  qiii  fpatium  inane  iri  fibi 
continuis  corporibus,feruataetiamnu  c6ntinuitate,fieri  rioripoteft.Ergd  fi  fieri  id  con 
(tet,  clarum  eft  illum  deperdi, ac  corpus  continuum  diftrahi ,  ex  qito  riiolefta  iriordaxq^ 
fenliis  exoritur  afFedio,ut  ex  his  Galeni  uerbis  colligi  pollit,  mordatifate  in  ulceribus 
a  frigido  fieri, partes  in  ardum  contrahente, multas  cotinuitatis  diflblutiones  fa  cien/ 
te.Idem  Galenus  libro  primo  De  fimplicium  medicamentorum  facultatibus,; capite  ui 
eefimot»tio,ubi  probat,non  omne  quod  eft  mordax  efle  tenuium  partiu  aut  calidum, 
Ii  ideo  illos  reprehendit  qui  acetu  calidum  putant,  quia  mordax;probat4.  ^  frigidum 
efle  mordax,  Hippocratem  in  hoc  aphorifmo  fimul  adducenstnam  rara  omnia  corpo/ 
fa,&  itlcera  frigidum  mordicat-Et  ideo  in  ulcere  (ut  in  tertio  De  arte  curandi  libro  Ga 
lenus  docet)fimpliciter  exiccandum  eft, fed  an  calefaciendum, iicl  rcffigeraridum,hoc 
ex  affet^ne  propinquae  carnis  habebimus.  Si  enim  nimis  calefada  fit, frigido  fitiopor 
tet:fi  inmgidata  calido,  quia  intentio  eft  carnem  generare .  Id  uero  fieri  non  potdft,nifi[ 
caro  fit  m  fua  riatufali  dilpofitione  coftituta. Galenus  deinde  eodem  loco  docet,in  fim/ 
plici  ulcere  temperatis  utendii  in  adiuis  qualitaribus,red  ad  ficcitatem  dependentibus, 
in  neruofe  partis  ulcere  ad  caliditatem  iiergere  debent,  ut  in  libro  ^  fuperius  cu 
tato  uolebat  Galenus,&:  in  libris  De  arte  curandi,  fed  ad  temperiem  in  carnofo  uulne^ 
re.  Tamen  aliqui  cafus  efte  poffunt.in  quibus  frigus  ulceribus  non  obefttut  Aetius  h> 
bro  nonoj capite  quadragefimoquinto  ofteridit,  Jjtilertim  in  dyfenteria  frigus  non  no/ 

.  tet,K  in  fuis  ulceribus ;  imo  illo  in  loco  pluribus  frigidis  utitur ;  quod  dC  facit  Paulus, 
bComnes  altj, antiquiores  Graeci.  ,  ,  ^ 

'  ideft,  Cutem  obdurat .  ]  Etenim  frigidi  natura  eft  conftipare,8d 

meatus,quos  Graeci  mfm  uocant,clatidCTe:nam  frigus  ob  infpiflationem  8C  congela 
tionem,humidum  exprimit,  bC  ipfum  ita  ficcum  facit,  ut  frigoris  tempore  in  argilla  &C 
luto  contingit, quae  6b  frigus, humidum  in  his  corporibus  claufUm  exprimens  exiccan 
tur.Quandom  etiam  frigus  no  exprimit,  fed  infpiflaqut  in  glacie  facit.  5C  per  hos  adio/ 

,  num  modos, frigus  cutem  obdurat, codenfans,  etiam  cutis  humiditafes  exprimens, 
atej  ipfas  refoluens.Philotheus  dicit  cutem  obdurare  Ao;.»  iti  ric 

mxm<ni!  mm-rta  atsxAuoftlU/fflj/.iraus Aam/oritu  ■x<!&  50  0 

5rtj5uifl»7tia,i(9a Tittcvin 9rA«Siif w  14 »  ran-nu  v  j'S4iiK,x^-n  rriaa  cxKH^tiLi-m, ideft.ratio/ 
ne  qua  obliniuntur  fuperflua;frigidum  enim  meatuum  obftrudioncm  facit.  His  igitur 
occiufis(uel  obftrudis)  circa  profundum  coadimantur,80  abundanqS:  plenitudinem 
fadunt,ex  qua  cutis  extenditur,  extenfione  induratur. 

ifiiilui  anxiri/HV)!  miia.  idcft,Dolorem  infuppurabilem  facit.]  Nam  per  frigus  cali/ 
ditas  extinguitur  uel  dcbilitatur;caliditas  inquam  quj  ad  ebullitionem  cxigitiir,ut  pus 
genereturtad  pus  etenim  generandum  naturalis  calor  &C  praeter  naturam  exiguntur, ut 
Calenus  aphorifmo  quadragefimofeptimo  fecundi  libri  edocuit,in  primo  etiam  Pro/ 
piofticorum  circa  finem  ad  generandum  pus  calorem  naturalem  materia  fuperare  uo/ 
|itit:8f  in  primo  De  differentrjs  febrium  libro.  Caliditas  uero  extinguif  uel  debilitatur 
mgore.ldeo  in  caufa  eft,  ut  pus  non  fiat, tamen  non  impeditur  quin  exeat  8C  uiru 

ftntia,(ed  pus  ucrum  generari  non  pot  Afit  autem  dolor  ex  frigore  in  ulcere, tum  quia 
foluitur  c6tinuum,8f  (ut  didum  cft)pars  hacc  frigore  ulcerata  mordicatur.  Ex  folutio/ 
ne  uero  continui  dolor  infertur,  qui  etiam  ex  frigida  qualitate  coftringente  8C  male  affj 
ciaitefiunam  tadus  inftrumcntum  a  frigore  fufrito  adueniente ,  adeo  male  afficitur, ut 
dolorem  incidat.Philotheus  exponit  dolorem  infuppurabilemthOc  eft,  m  di/Usfe  «1/ 
^  ^  ^  tsto  ml^vmvii^yivvnu  i  cAfef 

Wdt,  Dolorofas  caiifas  infuppurabiles ,  calor  etenim  naturalis  infrigidatur,  8C  ex  hoc 


794-  MBRl  Q.VIKTI, 

diuturnus  fit  dolor.'  MiAsive.  idcft,Liuorem  obducit.]  Quamuis  contextus  Aldioui, 
legat  niMnui,  nos  diceremus  dcnigrationem  obducit,de  qua  fuperius  aphorifmo  de/' 
cimofeptimo  egimus ,  dicentes  a  frigore  cutem  8d  extrinfecas  partes  denigrante  indu/ 
d ,  imo  Si  etiam  intrinfecas ,  fi  ad  illas  uf$  perueniret ,  quando  per  cutem  ad  intimas 
partes  penetrat. 

ideft, Rigores  febriIes.]De  quibus  aphorifmo  decimoimtimo  e^ 
mus, ideft  rigores  his  fimiles  qm' in  febribus  effici  folentlnillo  autem  loco  Galenus  fe 
re  diftinguere  uidebatur  SC  legere  rigores  SC  febreSjhic  uero  iftud  non  facit,  8C  Hippo/ 
crates  idem  iterum  repetit. 

p«a  mrscirids.  ideft,Facit^afmos,quosLatim'6dconuulfiones6irigoresuocant 

TviBUTst .  ideftjDiftentiones.]  (^ac  a  frigore  fiunt, ut  in  praecitato  decimofeptimo 
aphorifmo  abunde  docuimus .  Philotheus  has  particulas ,  quas  fuperius  Hippoaates 
in  aphorifmo  decimofeptimo  ponebat,non  interpretatur,  ied  ledlorem  ad  ea  qusc  ibi  di 
dia  (imt  remittittamen  differentiam  facit  harum  particularum  in  pr^dtato  aphorifino 
in  ifto,inquiens,h3tc  fuperius  in  expofitione  didia  effe,  nhbu  tira  mvim 

^'n®',y^TaBi«visi7i6Sp-’^7wi^jiSUv‘i  ^7»'5r«im?rei'9«'7j,idefl:,Quoniamuero illic  qui 
dem  fine  loco  patiente, SC  haec  fiippofuitHic  uero  in  loco  patiente. 

GALENVS 

SI  PROPRIO  utamur uocabulo,calidum,mordaxeft,Senfus autem fimilitudi/ 

ne,8C  frigida  aqua  uocatur  mordax, non  cum  in  cutem  fimpliciter  incidi*ed  ulce' 
ratam,  nam  quod  mordax  futurum  fit,  eius  quod  morderi  debeat  fubftantiam  oportet 
peruadere ,  quod  in  cute  fecundum  naturam  fe  habente  frigida  aqua  non  poteft  effice/ 
re,quoniam  denfior  eft  quam  pro  eius  fubftantia  cutis.In  ulceratis  autem, ut  quae  rario 
ra  funt  peruadere  poteft  per  eorum  fubftantiam  in  profunda  (ubintras.  Didium  autem 
eft  plenius  de  natura  mordacium  in  libris  De  potentia  fimplicium  medicinarum.  Vice 
ratis  igitur  frigidum  eft  mordax,integris  autem  nea  mordax, SC  cutem  ficit  duriorem 
dus  denfando  fubftantiam ,  Et  quidem  dolorem  efficit  infuppurabifem,natiuum  refti/ 
gerando  calorem,  qui  ulcera  ad  fuppurationem  perducit,  &  ea  difflari  prohibet  qug  dp 
lorem  efficiunt.  (^lac  autem  fequuntur,8C  prius  dlda  funt  ab  ipfo,8C  liuores,&  rigores 
febriles, SC  conuulfiones,8C  diftemiones. 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, proprie  a  calore  mordicatione  fier{,in  quarto  autem  De 
fimplidum  medicamentorum  facultanbus  libro,  differentiam  inter  mordicationem  ca 
loris  SC  frigoris  oftedit.Propterea  hic  addit,quod  per  fimilitudinem  fenfationis,quara 
facit  frigus  ad  mordicationem  fadlam  a  calore,  etiam  frigida  aqua  mordax  uocatur ,  ut 
hic  Galenus  per  frigidum,aqua  frigidam  intelligere  uideatur.  T u  uero  intelhge,aquJ 
frigidam  mordacem  effe, quando  in  cutem  hulceratam  inciderit. 

SBCVNDO  docet,id  quod  eft  mordax  penetrare  debere,SC  ingredi  illius  lubftan/ 
tiae  partes  quam  mordicathoc  autem  ab  aqua  frigida  in  noftra  cute  fieri  no  poteft,  nifl 
cutis  hulcerata  fit:quum  uero  hulcerata  eft,frigus  per  hulceris  parte  quae  eft  cute  mub 
to  molIior,ingredi  poteft, 8C  paruam  continui  folutionem  at<$  inordinata,in  diuerfotp 
fitu  inferre,  unde  SC  mordicatio  fit. 

Quod  Leonicenus  interpretatur  Peruadere, Graece  eft 

Quod  legitur.  Quoniam  denfior  eft  quam  pro  eius  fubftantia  cutis.  Graece  habetor 
tjrey?»  5rt/«wTi^(i(j,»  tAo  aaiiui  mi£i  r>  ISip.  ideft,  quoniam  curis  denfior  eft,^ 
fecundum  ipfius  fubftantiam.ac  fi  dicat, aquam  frigidam  non  mordere  cutem,quia  cu/ 
tis  durior  eft  quam  aqua  apta  ad  mordicandum,SC  eius  fubftantiam  peruadendara. 

TERTIO  concludit  Galenus,hulceratis  partibus  frigidum  effe  mordax,  non  hui/ 
ceraris  autem, ideft  integris,  ab  ipfo  di(Sis,ffigus  non  eft  mordaxitamen  SC 

partibus  non  hulceratis,fed  mollioribus  mordax  eft, ut  in  quarto  De  fimplicium  medi 
camentorum  facultatibus,  capite  primo,  a  Galeno  docemur,  nam  oculos  mordet  fri/ 
gus,SC  nares.  ■ 

CLV  ARTO  docet ,  cutem  a  frigore  eius  fubftantiam  denfante  SC  poros  conftrm/ 
gente,duriorem  fieri, 

q,vinto 


Q_yi UT  O  ratioftem rcddit,cur frigus mfuppBrabileni  dolorem faciatlnfuppura/ 
bilem  quidem, quia  naturalem  calorem  refrigerat,cuius  officium  eft  hulcera  ad  fuppu/ 
latiotlem  perducere.Dolorem  uero  facit,  quia  ea  difflari  prohibet,  8C  ex  cofequentipar 

tes  extenduntur, &  dolor  efficitur. 

Demcp  infert,  Omnia  illa  quae  confequuntur,  fdlicetliuores, rigores  febriles, con/ 
uulfionesjK  diftentionestfuperiusab  Hippocrate  dicffaelTe  Aphorifino  decimpfepti-' 
mo,8C  ab  ipfo  eodem  loco  ejqjofita. 

APHORISMVS  XXf 

•p  St  autem  ubi  in  diftenrione  fine  huIceratione,iuuene  bene  carno(b,*ftate  md 
Xl/  diajfrigid*  aqu*  multa perfufio  calorem  reuocat :  calor  autem  ha:c  foluit. 

8RASAVOLVS 

ORIB  ASIVS  admiratione  afficitur,  cur  Hippocrates  qui  prius  frigidum  iurgifd 
fuerat  profecutus,nunc  frigidam  acnuam  collaudet.Refpondet  uero,e[Ie  magnoru  at<y 
fapientum  hominum  morem, ut  pdft  laudent, mod  ante  uituperauerint.  Ne  quis  ergo 
tedum  relpuat,taquam  id  quod  nihil  boni  afferat,  cafum  uniim  ponit  Hippocrates, 
ih  quo  frigus  ualere  poteftCum  aliquis  iuuenis  bene  carnofus,in  media  aeftate  diften.' 
tionem  fine  hulceratioe  inciderit, ex  multae  aquae  frigidae  perfufione  fanari  pofeft.nam 
h*c  frigditas  calorem  reu6cat:calof  auteni  diftentionem  foluit.Hinc  igitur  uideri  po/ 
teft, maximam  illam  propofitionerri  non  corrumpi ,  Contraria  contrarijs  cufaturequia 
diftentio  quae  a  frigore  fit, primo  8C  per  fe  ab  aqUa  frigida  no  curatur,fed  fser  accidens: 
per  feautem,a  calore  reuocato.Vnde  Oribafius  dubitat,  quumdiftentio  a  frigore  fiat, 
cur  a  frigore  fanari  dicatur.Reipondefrnon  quia  frigus  idjaciat,fed  quia  calorem  reuo 
cat,qui  id  facitnam  quia  hic  iuuenis  efl:,8^  quia  media  xftas,propterea  euMorario  fit, 
Keius  naturalis  calor  eUaporat,8C  diftentioni  obuiareno  potefi:,fed  aqux  frigidae  per/ 
fuflone  fada  conftringuntur  SC  claUdiintur  meatusrqui  claufi,  calorem  SC  jgritudincnj 
in  unum  congregant:calor  uerd  Congregatus  affedione  tollitlnfertij  ipfe  omnem  mu 
tationem  duobus  fieri  modis,aut  a  contrario, aut  a  fimilitfed  hoc, quod  a  fimili  curatio 
fiat,n5quam  inuenietur  (nifi  per  accideils)ne(^  in  experientia,necj  ab  Hippocrate  ue! 
Galeno  ufquam  di(flum.Philotheus  ita  hiinc  aphorilmum  introducit,  eme  aircurius  m<pi/ 
1(9«  ^TkT ruS  0  iTtTrdKfocTH!  jiySTOjr 

ideft,  (^ibufcunqj  calidum  8C  frigduffl  raro  utilia  funt,  in  priefenrf 
aphorifino  SC  in  fequentibus  Hippocrates  difputat,& primum  quidem  de  frigido. 

tsj  A  cm  iS  •rtrwi»  eAw©-.  ideft,  Eft  autem  ubi  in  diftentione  fine  hulcere.] 
Nofter  antiquus  contextus  legit  lAxion©-,  idefthulceratione:ut  Leonicenus  interpres 
taturUamen  idem  eft  fenfus.  S  citoip  Hippocratem  uti  hacparticula  Siav,  ideft  ubitac  fi 
dicere  uelit,hoc  non  efle  faciendum ,  tamen  quandoi^  elle  aliquem  cafum, in  quo  fieri 
poflit.  Tamen  Paulus  .ffi-gineta  libro  tertio,  capite  uigefimo,ubi  de  diftentione  atque 
aquae  frigidae  perfufione  uerba  fadt,illam  damnat.Hscc  funt  Pauli  uerba.  Frigida  por/ 
rd  etFufio(quemadmodum  Hippocrates  aflerit)abfurdilfima,maximecp  temeraria  elt 
&  ob  hoc  arecentioribus(ut  arbitror)reprehenfa, etiam  nos  ipfi  deuitamus:ut  Paulus 
potius  Hippocratem  damnet,  quam  eius  fententiam  probetiT amen  aquae  frigidae  bafr 
ncum  fimpliciter  non  damnat, St  in  ipfa  natationem,quam  Graeci  'h^oTmvmui  uocat: 
ut  ex  eodem  uidere  licet  libro  primo,  capite  quinquagefimoprimo.  fed  folum  hac  per.' 
fufionem  in  diftentione  damnaKhacccj  operatio  fi  quando^  fiat, tunc  fieri  dcbet,quani 
do  is  qui  diftentionem  habet,fine  hulcere  fit:quoniam(ut  a  Philotheo  dicitiir)  te»  y(^ 
tiiS’tA)(9vs  «,oi  mAtfUcf.Ltv/  « 

f«(i«  iHuixIiiiu!.  a  #,n*5iiSToa.  ideft,  Si  enim  cum  hulcere  fit,non  iblum  nihil 

prodeft ,  iid  etiam  obeft ;  quoniam  frigidum  hulceribus  inimicum,  etiam  11  robufta  fit 
potentia.  Si  enim  debilis  fit,  mortificatur .  Quod  uero  opus  fit  intelligere  cum  uirium 
conftantia,ex  hoc  probat  Philotheus,quia  dixit, luuene.V erba  eius  haec  funt ;  i(9k  iKp 

XX  1 


79«  ‘  LIBRI  (i^VINTI 

&eKpf » ideft,Etlioc<!emonlltau;tot,eo 

quod  dixit  iuiicne,&  non  fine  carne  fit  patiens. 

Ni«  i  idcftJiTuenebene  carnofo.]  Qiiia  exiftimare  oportet,  iuuene  miilftan 

calidi  innati  habereiK  prgfertim  fi  bene  carnolus  fuerit;ut  fit  corpus  quadratum, ita  ab 
antiquioribus  nuncupatum,in  quo  multa  caliditas  adeft,  qutc  ab  aqua  frigiditate per^ 
ctjlfa  feipfam  colligit,  8f  ad  intrinfecas  partes  reperculTa  diftentionem  foluit,  qma  ma/ 
terias  illas  diftentionem  facietes  refoluit.nam  quiaiuuenis  erat,&:  bene  camDfus,muL" 
tam  quidem  habebat  caliditatem,fed  qug  facile  cuaporaret-Philotheus  dicit,non  debe 
re  efle  fine  came,  ivtc  va^fav  orr©-  nP  flafSow  « sii 

tEuiTTOAM.  ideft.  Ne  multa  exiftente  diftantia ,  frigiditas  uf$  ad  profundum  peruemat, 
fed  in  fuperficie  ftet. 

(itffoti.ideft,  iEftate  media.]  Quando  (inquit  Orib^ius)funt  dies  caniculares,’ 
tiam  &  tunc  maxime  euaporat  caliditas, quae  per  aquam  frigidam  repercutitur,K  colU 
gitur.Philotheus  dicit, oportere  efle  aeftate  media,  fr*»  i*  iit  nii&ttpjvT©-  avity 

£«»»•7«.  ideft,  Vt  ab  aere  circumdante  caliditas  adiuuetur. 

‘  'Vv^^iv  neittxvm!  ■  idcft,lnfuiio  multi  frigidae.]  fcilicetaquae.Theodortis,8C 

iLeonicenus  complicant  illam  particulam  miM»  cum  illa  wTKjtvw,  ut  dicant,mult» 
infufio  frigidae.T amen  Hippoaates(ut  legenti  patet)applicat  illam  particulam  toSis 
illi  4v)^i ,  ut  dicat,multae  frigidae,K  aqua  frigida  exigitur, 8f  multa.nam  fi  eflet  pau/ 
ca,calorem  fimul  non  coadunaret. 

idcft,Reuocatione  caloris  facit.]  Nam  calor  (itum  coti» 
trarium  fentiens  uires  colligit,  SC  in  unum  adunatus  atep  reuocatus ,  hanc  affecSionen» 
fanare  poteftiquam  prius  fanare  non  poterat, quia  difflatus  erattS:  per  totum  di^erfus. 
Eandem  fere  caufam  reddit  Philotheus,inquiens,  Trvxm  re»  mfm  v  4v}goi/,xgu  iv 

mfi  TTVKVovjtijiuniitH  si/ai»*®!/  Myrrntui  j»  Livaittt,  outoj 

TtTm'9v,K9B  Aimtf^Lynhii^iTmTIKaylui 

mta .  ideft,Frigidum  enim  deniat  meatus,8C  his  condenfrtis  naturalis  calor  expiratio 
nem  non  inucniens  multipliciter  mquctur,6C  ita  procedit  calefadus  fcilicet  calor  natu 
ralis  ad  caufas  diftentionis  opifices,ipfas9  attenuat,8C  euacuat,8f  liberationem  facit, 
©tfsm  </^  twStb  fi/tTta.  ideft, Calor  autem  hsec  foluit.]  Nam  iftentio  calore iaflatur,’ 
ucl  naturali,  uel  praeter  naturam,ut  Hippocrates  diftentionis  curam,8i  curae  ratioHem 
defcribat.Notatp  himc  efle  Hippoaatis  ordinem.  Morbus  eft  diftentio  fine  hulcere, 
quia  frigidum  hulceribus  mordax, ut  liiperius  didlum  eftiqui  morbum  patitur  iuuenis 
eft, ut  fit  calidus  fecundum  qualitatem  dC  quantitatem,K  fit  bene  camofus :  in  quo  ca/ 
ior  multus,ne  a  multo  frigore  extinguatur.  T empus  fit  aeftas  media  in  quo  homo  hc(/ 
lius  abftj  nocumento  frigiditatem  ferre  poteft ,  quae  a  temporis  calore  corrigitur;tunc 
iftum  multa  frigida  aqua  pcrfunde.ex  hoc  ftatim  <^id  fequatUr,docet,a  tali  frigore  na/ 
turalis  calor  rcuocatur,qui  ad  exteriora  tendebat-RcuoCatus  aute  diftennonem  fanat,' 
materiam  frigidam  cx  qua  fit,refolucns.  Celfus  capite  nono  primi  libride  aquae  fri/ 

gidae  infrifione  uerba  faciens,  inquit  articulorum  doloribus  ualerc,qui  limt  fine  huice/ 
ribus .  de  conuulfrone  uero,aut  diftentione  nihil  dicit.T amen  quod  hic  ab  Hippocrate 
dicitur  TiTKt  ideft  diftentio  S)C  rigor,  quamuis  fit  una  cohuulfionis  fpecies,  tamen  iit 

omni  fpecie  hoc  inteiligere  oportet, uerba  aut  Celfi  de  aquae  frigidj  infrifione  haec  funtJ 
aqua  ucro  frigida  infufa  praeter  quam  capiti  etiam  ftomacho  prodeft,item  articulpriml 
doloribus  qui  funt  fine  hulceribus, item  rubicundis  nimis  hominibus  fi  dolore  uacentj 
GALENVS 

QVJS.  RARO  iuuent  frigidum, ac  calidnm,poft  ca  quae  ante  dixit  Hippocrate»  ' 
deinceps  f)rofcquitur,&:  primum  quidem  de  frigido  inquit,ficuri  in  diftentionej 
Liquet  aute  quod  &  in  omni  alia  conuulfione  in  medio  aeftatis  tempore  cum  bene  car 
nofus  fuerit  aeger  ac  iuuenis, frigidf  aquae  perfufio  calorem  reuocans  naturalcm,paili0 
nem  fanet.  Vnde  illud  fit  manifeftum  quod  non  fua  ui  frigida  aqua  morbum  tunc  ia 
nat,ied  ex  accidenti ,  quoniam  iuuenibus  bene  carnofis  reuocationem  caloris  facit  In 
alia  igitur  aetatem!  proderit,  quoniam  necg  reuocationem  efficiqquandortec^  in  hac  ul 
Io  anni  tempore,pr8eterqukn  aeftate  media.Nam  aquae  frigidae  occuffus,aut  uincit  na/ 


P  H  O  R 


I  S  M  V  S  •  X-X  f 

tjumil  calorem,  atit  colligit.  Vincit  quidem  cum  debilis  fuerit  Colligit  autem  cum  fof/ 
tis,ipfum  dilHari  prohibens ,  Excipit  autem  eas  qua:  funt  cum  ulcere  conuulflones,  ut 
qilithunquam  ab  aqua  frigida  fanari  queant,necp  fi  ^er  iuuenisjK  natura  calidus  fue 
ritjgi  jftiuo  anni  tempore,ac  regione  calida,quom'am(ut  dC  ipfe  antea  dixit)ulceribus 
fcgidilnl  mordax  dolorem  infuppurabilem  facit  His  igitur  qui  in  ulceratione  conuefr 
limtur  ob  neruoforum  corporum  inflammatione,  contrarium  uehemeter  eft  frigidum^ 
ut  quod  netp  ulcus  fcdet,ne^  corporum  neruoforum  diflbluat  inflammationem, 
BRASAVOLVS 

:  PRIMO  Galenus  Hippocratis  intentionem  pomt,nam  cum  de  calidi  K  frigidi  nd 
cumenns  fuperius  pertradauerit,nunc  de  fuis  iuuamentis  profequitur,  fed  de  his  prae/ 
iera'in,qux  ab  eifdem  qualitatibus  raro  iuuantur.Primo  aurem  de  frigore  inquit,  quod 
in  omni  conuullione,in  atftate ,  iuuehe  bene  carnofo,aquse  frigidae  perfufio  naturaleiK 
caloremreuocat,K  naturalis  calor  pafsionem  fanat 

Quod  legitur, Frigidae  aquae  profufio  calorem  reuocans  haturaiem,pafsionem 
net,in  una  noftri  antiqui  contextus  leiftione  eodem  modo  legebatur,  « 
yym  viriaitiKhunii^i^n!  S(^<iBriiU<rsr)  5jaS©-.In  alia  autem  ledhone  ita  habe/ 

tur,  5<>eTO9©-.Quamuis  coh 

texms  Aldinus  legat,  Se^oBrirt/d», tamen  in  fenfri  hi  contextus  nihil  differunt,licet  unus 
fit  in  praefentijK  alter  in  futiffo. 

S  E  C  V  N  D  :0  docet,non  fanari  diftentionem  ex  ui  aqii*  frigidae, nifi  per  accidens, 
qoiainiuuenibus  benecarnofis  calorem  reuocat,  Sf  ideo  inaltjs  aetatibus  non  prodefr 
fe,  quia  in  ipfis  caloris  reuocatio  non  fieret ,  fed  potius  extindio ,  SC  hoc  etiam  in  fola 
s^ate  fieri  poteft  K  debet 

TERTI  o  huius  reicaufam  aflrgnare  uidetur,quia  frigida  aqua  qug  c&rpori  noftro 
occurrit^aut  naturalem  calorem  uincit,aut  ipfum  colligit,  quando  calor  debilis  eft,uin 
dtquando  intenfus,ipfum  colligitideo  iierci  colligit, quia  difflari  non  finiqK  ipargi* ; 

Q_v  A  R  T  O  docet,ab  Hippocrate  contiulflones  cum  hulcere  excipi,quoniam  eas 
ab  aqua  frigida  fanari  impofsibile  eft,  qtiamtiis  iuuenis  fit,  is  qui  patiatur ,  in  media 
seftate,8£  natura  calidus,8t  in  calida  regione,  omnia  breuibus  lint  calida ,  8C  hoc  ob 
nullam  ah'amcaufameft,nifi  quia  frigidum  hulceribus  mordax  eft.  ' 

Denique  infert,  conuulfis  cum  hulcere  frigus  ualdeobeffe,  ob  duas  caufasitmaeftj 
quia  hulcus  non  fedatiiri  alia ,  quia  nori  diffbluit  neruoforum  corporum  inflammatio/ 
nem.  Bx  his  omnibus  colligere  potes,  quam  facile  id  argiimentum  foluatur,  quod  ex 
hoc  aphorifmo  fumi  poteft  in  illa  qujftione,an  contraria  conh-arqs  curentur.  Arguunt 
nonnulli  uniuerfale  illud  theoremaob  hunc  aphorilmum  non  eflfe  uerum ,  quia  fimiler 
fimili  hic  fanatur;fed  mentiunf,quoniafanitas  a  calido  per  fe  fit,a  frigido  per  accidens, 

APHORISHVS  XXfl 

Alidum  fuppuratorium  non  iri  omni  hulcere,magnum  ad  iecuritatem  indfr 
V-/  Cium, cutem  molIit,extenuat,doIorem  fedat:rigores,conuul(iories,8d  diften/ 
(iones mitigat exhisqu®adcaputattincnt,eius  foluit  grauitatem. Plurimum 
autem  confert  oflium  fradluris,fed  nudis  pr«:ipue,eorum^  maxime  qui  in  capite 
huicera  habenuK  qu^cunc^  a  frigore  moriuntur,ueI  hulcerantur:&:  repentibus 
eome(is:fedi,pudenis,utero,uelicJE,his  calidum  amicum  SC  iudicans, frigidum  ini/ 
niicumSC  perimens, 

BRASAVOLVS 

EA  IN  hoc  Aphorifmo  ab  Hippocrate  defaibi  putat  Galenus,quibus  calor  pro/ 
defle  folet,non  tamen  femper,  Propterea  dicit  calidum  pus  quidem  inducere,  at  non  in 
omnihulcere.  Mihi  uero  potius  dicendum  uidcretur,illa  ab  Hippocrate  docerfqusc  a 
«lido  efficiantur, uel  femper  hoc  fiat,  uel  non  femper.nam  aliqua  funt  ex  his,  quK  enu/ 
XX  }  merabit 


7  J»  L  I  B  R.  t  0.V  i  H  T  I 

merabft,qiw  Temper  fieftt;alia,quae  non  fcmper.  Efligitw  calidum  fuppuratbriu,n!im 
adpus  conficiedtim,  naturali  calore, SiT  praeter  naturam  indigemusjtamen  nec  femper, 
nec  in  omni  hulcere  pus  facit, ut  mox  edocere  ftudebimus.  efltp  magnum  indidum  fc 
turitat{s.cutemmollitcalor,uelaquacalida.  nam  cutem  rarefadt,  Sfhumidam mater 
riam  quae  in  cute  eft,liquefacit,8f  ad  circunferennam  dudt, tamen  non  refoliricideo  8C 
extenuatur,8C  mollior  nt  a  calido  cutis:  fedat  quo(^  dolorem ,  praeferam  exfrigorefar 
dum, rigores  etiam  mirigat  ad  frigidas  materias  confequetes,quae  fuprainufculos  mo 
uentur.  Conuulfiones.K  diftentiones  remittit .  quoniam  a  frigida  materia  8C  pituitola 
t3riuntur,quae  Calore  refoluitur.  At  ad  capitis  partes  defcendentes, calor  capitis  gtanita 
tem  foluit,materias  illas  attenuas, S£  in  nihilum  redigens,quae  ipfum  gtaue  reddebant, 
erMtt  uero  humidae  potifsimum  materiae  uaporofae,  Adde,ciorem  olsium  fradu^ 
plurimum  prodefle,fed  potifsimum  quando  ofla  nuda  extiterint,8f  id  maxime  fi  capir 
(is  ofla  fuerint:  unde  chirurm'  non  ab  re  in  calidiori  loco  eos  feruat,  quibus  capuis  ofla 
deteda  fintnam  calor  non  mlum  ad  confolidationem  difponit:  fed  etiam  dolores  mitfr 
gat,fi  qui  adfint,  dC  caput  a  frigoris  laeflone  praeferuat .  Calidum  etiam  omnibus  panfr 
bus,quae  a  frigore  inteificiuntur,8f  hulcerantur  prodeft:  prodeft  repentims  hulceti/ 
bus,84  cometis,  nam  in  his  materiam  refoliut,8f  naturalem  calorem  muificat .  Denitj 
calidum  fedi  confert,pudendis,utero,ueficac.frigidum  uero  his  partibus  aduerfatur,K 
eas  non  mediocriter  laedit, quoniam  &  ipiarum  fubifantia  frigida  efr. 

Ti  WwTJKsV.  Calidum  fuppuratorium.]  Sunt  qm'  de  aqua  calida  fohim 
lntelligat,fed  tu  fimpliciter  in  omm'  calido  tam  potetiali,  quam  aduali  accipere  debes: 
omrte  calidum  fuppuratorium  cfi:,ideft  aptum  ad  mouendum  &C  generandum  pus^ete/ 
nim  ad  pus  conficiendum  calore  indigemus,  fed  non  ualde  intenlb ,  imo  naturali  pro# 
potrionato,  8C  tunc  hic  calor  pus  facit,  quod  efl:  album, aequale,  Si  lene:at  non  poteft  fie 
(i  tale  pus,nifi  natutalis  calor  interfit,  qui  etiam  adeo  efficax  fit ,  ut  materia  qux  in  pus 
tranflt,maturet,  Si  eam  ad  benignum  ducat .  Si  ideo  Galenus  libro  quinto  D e  fimplfr 
cium  medicamentorum  facultatibus, ubi  probat,  quod  pus  monentia,  etiam  emplafti/ 
ca  flnt,calorem  ponit,  ut  unum  ex  his  qu»  pus  mouent,8i  faciunt .  Si  uero  dicas,  fieri 
pofre,materiam  illam  quj  pus  efficitur,biliofam  efle  Si  calidam, propterea  calidam  ilH 
non  competere.  Refpondemus,  Hippo  crate  ita  intelligendum  ete,  quod  calidum  hoc 
facit,  quado  nihil  eft  prohibens.  In  propoflto  uero  htunor  biliofus  hicprohibet,ne  call 
ditm  illi  applicemus.uel  etiam  dici  poflet,fi  Hippocrates  de  calida  aqua  intelligatur,q> 
ipfainfri^'dat,8i  tenuem  illum  humorem  cogit  ac  coadunat, ut  fublmtia  quae  uerum 
pus  fit.  Si  no  uirulentia,reddat.PhiIotheus  calidum  lappuratoriS  dicit,l3'«i/i« 

tinKirvTiiy  ^  Sip/ay  tyimi  av  Tiifcvs,^  )(l/my  mtamu.  vAiSy,iiimBiXie  eXiCui 

10«  1(5«  Io  tyttpvny  9^iuy,ftcp  (/jf  iSa»  ka'i>!r7«isV^f''t.quoniam  frigida*! 

non  fuppuratoriii  eft,Si  alioqui  calidum  laxat  poros,&  materieru  effufione  fadt,com^ 
mutat  Si  alterat  Si  concoqmt  Si  euocatur  naturalis  calor.  Si  ob  hoc  fuppuratorium  efij 

OvK  !S-  irauTi  ihKeiitiytsvy  myiity  of  «<rfiiAaliv.i.non  in  omni  hulcere  magnum  fignum 
ad  fecuritate,]  Vnde  non  omnia  hulcera  funt  ob  calidum  fecura, tamen  in  multis  hulce 
(ibus  eft  fiOTum  ma^ii  ad  lecuritatem.Si  quis  aute  petat  quod  hulcus  illud  fit,  in  quo 
pus  non  eft  ad  fecuritatem,imd  Si  fi  optimiun  fit  pus.  Pro  nobis  reipondebit  Galenus 
feptimo  Aphoriimorum  libro,aphorifino  decimoquinto,efle  hulcus  pulmonis,in  quo 
calidum  non  eft  fuppin-atoriu,im6  fuppuratio  huic  plurimum  obeft.  Adde  quod  hic  ab 
Oribafio  dicitur,  non  ualet  etiam  calidu  in  recenti  uulnere.  cum  em'm  calor  calori  addi 
tur, maior  putrefatftio  confequitur,8i  ex  calore  etiam  in  maiori  copia  exiret:  fed  poft^ 
fieterit  uu5nus,&r  doluerit,ca!ida  purgat  Si  reparatur.Galenus  uero  intelligit, calidum 
pluribus  hulceribus  obefle,8i  etiam  non  iuppurare.Hacc  aut  funt  omnia  hmeera  putti' 
da,8i  fimpliciter  omnia  qug  fluxiones  habent.  Vnde  Galenus  hacc  duo  fimul  ne(Sit,no 
cere,8i  non  luppurare,fi.mt  mala  in  hulceribus  figna,Si  no  lecura.  Reliqua  autem  duo 
quar  lequutur,prodefle  fcilicet  Si  fuppurare,maxima  funt  ad  fecuritate  indicia;dcbet4 
bocc  duo  no  ibium  ad  pus  coniimgi,  ied  etiam  ad  medicamen, quod  id  efficere  aptu  eft, 
C^iae  uero  fint  hate  hulcera, quaead  iuppurationem  non  ueniat, Galenus  in  Commeto 
rrfertjSi  nos  ipfa  ibi  perpedemus ,  Nunc  uero  moleftum  nobis  non  erit,  quid  de  hac  te 


APHORUHVS  XXli 

fentfat  Philotlieus  afFe»e.inqmt  ipfe,  •sAti)  tsojfh  6A«e,ia’  uSi-^&kiroXiSimi,  iAfrff/j 
mnsiVXV‘"‘^’°^*  ts»  UjryjTTKBif')*».*  «tsa  W  filii'  f»iT  wi// , 

Sj,'«  i AauiwS^^Tara  liu  iw/f «iw  joif  «Sioif  avjiivr>tt,V^  Iti  luUters  rlu)  ainniDitx,  tstmy  m 
UavjnKsp  Jo  S^/wj/jiai  <ttj-(50i>  os/jsti;  «o-<fteMluf,TZTtsiiiiyisvii,i(slt  «iripie 

hulcere,fed  in  non  compofitis  huIceribuSjhoc  eft  peioribus,  non  eft  fuppuratoriu,  fed , 
magis  offenfiuum. Calidum  enim  huiceribus  habentibus  affluentiamj  altjs  compofiti? , 
affluentiam  intendit:intendit  etiam  putrefadlioncm,  Reliquum  in  fimplicibus  hulceri? 
bus  calidumilippuratorium.SC  maxima  lignum  ad  feeuritatem,:  hoc  eft, maximum  8C, 
ftcuriflunum  eft  pus  quod  debet  fedare  hulcera,&:  fenitatem  inducere, 

&^iac  iMfJusa.  ideft.  Cutem  mollit.]  Recentes  intelligunt,  cutem  mollit  line  dolore: 
fed  reuera  duo  dilbnifta  funt,  eut^  emoliire,8C  fedare  dolorem.  8C  Ita  Hippocrates 
tefltotSedno  folum  cutem,itt>d  K  alias  corporis  partes  eniollit.Calor  autem  hic  me/ 
diocris  efte  debet, quia  fi  intentus  elfet,non  emolliret, imo  exiccaret,  corrugaret  SC  ex/~ 
afperaret  partes.Calor  uero  ad  fe  humidum  trahit,  &  ipfum  rarefacit :  tamen  manus  in ' 
amia  ualde  calida  lotae, alperiores  fiunttmolles  Uero  in  medioaiter  calida,ut  experiety 
tia  docet.&  hoc  ob  pracdiiSam  rationem. 

(jjmrd.i.extenuat.  j.Vel  intellige  cHtem,uel  fimpliciter  totum  corpus  calidum  exte/ . 
nuwe  intellige,quia  calidi  natura  eft  refoluere :  uel  fimul  applicafut  Theodorus  fecit) 
dolorem  extenuat;tamen  eft  una  per  fe  particula  illa  fedatiuu  doloris-  Galenus  uerd  ap 
plicat  hanc  particulam  ad  cutemrut  intelligat,  extenuat  cutem  cralfetam,  Si  uero  dicas, 
quomodo  extenuat, quia materiS  trahit  quae  potius  incraflaturfRefpondemusjq)  mate' 
riam  quidem  attrahit,fed  illam  etiam  attenuatPhilotheus  has  duas  particulas  ita  elxpo 
nitjMH'  fiUi  «lio  ?iA«foei>0('  •«  irSiut>}^iny  muuu  ft«A(c«ia  Ji  KjrieevlflfjiViwrati.fiquidem  igj, 
lur  corpus  repletu  lit,efFufionem  faciens  emollit:fi  uffo  line  llipernuitatibus,  extenuat,- 
KvaAwty.  ideftjSedatiuumdoloris,]fciliceteftealor,8iHeredoloremfedat,quiama' 
tcrias  refoluitjquse  dolorem  faciunt, Si  uero  frigus  dolorem  fedet(modo  non  fit  a  bile)i 
idftupefaciendo  facitRecentes  hanc  particulam  fuperioribus  complicant,  ut  hoc  mo/, 
do  dicant,cutem  mollit  8C  extenuat  finedolore,tamen(  ut  intelligeti  uiderc  licet)alter: 
eft  Hippocratis  fenfus.Philotheus  dicit, 

cJUhi  Ity/ot  ideftjDifcufsione  fedatiuu  doloris, quoniam  effedhrices  doloris  caufas  eua 
cuat.Oribalius  uero  ita  uidetur  intelligere,cutem  mollit,  8^  extenuat,  8C  aliquando  fi/i 
ne  dolore  rumpit ,  tamen  ipfe  hoc  de  ft  addit,  quia  deinde  particulariter  hanc  partica/ 
lam ponit, dolorem  fedat,nam  calor  mediocris  dolorem  mitigat. 

^iyt«(/,airn!cr(i(Jj;,«Tia'ii)('  miiiyteiHsyi  ideft, Rigorum,conuuHionum,diftentioniim 

mitigariuum  eft.]  Qiiia  hxc  a  frigida  materia  oriunturiquam  calor  refoluit,cutis  mea./ 
tus  aperiens,ac  materias  illas  educens,  que  rigores, couulfioneSjK  diftetiones  faciimt.; 
Hac  uero  fanantur, uel  mitigantur  ea  cjilidae  aqu*  ablutione. unde  Galenus  ab  exnin/ 
feco  fieri  dicit .  Sed  aliquis  de  conuulfione  ex  inanitione  ambigere  poffet ,  quat  calidci 
augetur,  Relpondemus, calido  mitigari, nam  calida  aqua  humedlat .  Philotheus  dicit,, 
hac  a  calore  mitigari,  Jilm  astr  v^cimy.  ideft.  Quoniam  per  contra/ 

tietatem|)afsionibusprafunt.Poftea  de  rigore  per  fediirerit,addens,asaftoit92tfij'4fflW 
Jim  tIu)  wa(u/  Tio  miimy  s» / ij-©'  ftjvji.  ideft, Et  praterea  rigorum, quia  materiam  facient 
tcmrigoremuaiuat. 

TiJii  </8  5»  7»  lct$*Af.  ideft,Eorum  autem  qua  ad  caput  attinent.  ]  Hac  particula  eft 
tanquaminfetiptio  eorum  qua  lequuntur. 

sBitelit'  Av^.i.grauitatem  foluit.]  fcilicet  capitis.nam  grauitas  potifsimum  ^  cralfe' 
materia  u^orofa  infertur, qua  a  calido  refoluitur.Quod  fi  dicas,calidu  magis  attrahe/ 
te,8Cpotil(tmu  materias  ad  c^iit.Refpodemus  ueru  efleadeo  nos  non  uti  calido  in  cai 
plte.nifi  imiuerfales  enacuatioes  pfgceflerint.tuc  enim  folu  refoluit,  8C  no  anrahitPhi 
lotheus  dicit  grauitate  capitis  foluere  *  yr«my>i^«  rdui  mtya.ltyStJiliu,'^  voi  jrcSl» 

mli.Sy  ywot&ilu.gjxm-^  cSts  mfvs  mfl  vk 

M^AaAjf «/.ideft, Non  omne,fed  eam  qua  uocatur  tonodis,ideft  intenfiuam,a  mulas 
'piridbus  faifiam.etenim  cutis  meatus  relaxat  Ipiritusip  difeutit  SC  dolore  capias  fedat/ 

'  XX  4.  rAsti!^ 


tOd  LIBRI  CLV  1  N-T  1 

Prasii)  ideft.  Plurimum  autem  fraiSurisoffiumfonfnt] 

(^dd  podflimum  intelligere  oportet, quando  offa  fuerint  denudata:ut  ipfe  dtcir, 

'  A  vimu  Hi^utMmin,  ideft,Maximeautemdenudaos.]Quiauehemeniiiisl 

frigido  offenduntur,  &;  a  calido  reparatim  Nec  dicere  conuenit,frieus  offa  duriora  red 
dere,quia  ipfa  frigidiffima  facit,jdeo  potius  offendentur.  Oribalius  hic  didqtriplici 
ter  contingere  olla  frangiialiquado  enim  rumpitur  cutis  SC  os,fea  os  non  exit:aliq^ 
dcJ  rumpitur  cutis,&:  fimul  os  ac  medulla  foras  erumpit, iinde  fpes  nulla  eft;al{quando 
tlero  non  rupta  cute  ofla  ffanguntur.in  iftis  ergo  fometatiortes  adhibere  oportet .  Nos 
uero  de  oflium  fradluris  ftatim  lierba  faciemus  j  fi  prius  PhilotheUm  huc  adducamus, 
bC  alteram  aphorifihi  particulam  adducamus.  PhilotheUs  ergo  offibus  conferre  dicite 
ikaM  sTKf» jdeissi'  KS«  3j’ ;  oo  «“‘f  >(9“  jisAi/acji.  ideft,  qu(jm'am 

ittitigatiuu  &  amicUm.propter  quid  C  qUoniam  frigus  ollibus  8t  hulceribus  inimicum. 

T»Tt«i/  A itiMstt  vmf  5»  iiijosA»  tAia*  ideft.  Horum  autem  maxime  quf in  caa 

pite  hulcera  habent.  ]  (^ia  hrec  capitis  olla  deterta  periculofiora  funt,  propterea  cali/ 
dum  illis  prodeft ;  nam  li  calor  adfit, dolorem  mitigat ,  a  frigore  prarferuat  di  roborat, 
linde  illi  in  tepidario  feruantur,qui  caput  uulneratum  habent,8t  os  deteiftum ,  kkIt»/ 
yita  dC  «yt^ai  a  Graecis  offium  fradiua  uocatur,  fed  in  caluaria  pr*fotim  intelligitur, 
Latine  dici  poteUoflls  capitis  fra(Sura,uel  caluaria:fraiSura.  Plura  funt  apud  Grtccos 
(pecierilm  fradurarum  oflium  nomina, quam  ut  Latine  referri  poflint.  Etenim  iuytJul 
appellant  fciffuram  per  longum  fadam,uel  fupetficialis  fit  uel  profunda,modo  os  non 
tranfmutetUriLatirte  dici  poteft,rima .  Si  adeo  arda  fit  haec  rima, ut  uifum  effugiat, ud 
aegre  uideatur,a  Graecis  etizm  T»}t}«(iK  dicitur;noftrirecentes,fcilfeam 

Capillarem  uocant .  At  fi  fcifllo  fada  fit,  in  qUa  os  quod  laefum  eft,fradum  fit,a  Grads 
dicitur  tKxiTtii:  Latini  dicere  poflunt,effraaiotiem.  Siueroquadomaccidat.utoscon 
fradum  ab  alio  ofle  recedat,  a  Grat cis  Jssa-xiarjtf rio-fjdf  nuncupatur,!  fecuri  nomen  ha« 
bent :  quoniam  qiii  fecuri  percufli  funt,  ita  offis  ab  latam  partem  habere  indentur:  nos 
offis  ablationem  dicerepoffumus.  Quando  uero  os  in  multas  partias  partes  adeo  effia/ 
dltm  fit, ut  hae  particulis  uf^  ad  duram  miringa  pertingant,  \k7ASiv.«  nornihatnr.mos 
fradionem  in  minutas  partes,  dicere  poflumus.  A  Graecis  uocatur, quando  os 

fuperius  laefum  eft ,  fed  in  parte  inferiori,quae  duram  miringa  pertingit,  laefum  non  eft,' 
Qtiando  uero  accidit  unam  calux  partem  percutt,8i:  alia  pars  frangatur,  «Trcysitx  a 
Graecis  dicitur.  Verum  de  haere  non  medioais  quaeftio  eft,  quoniam  tam  inter  recen/ 
tes,quam  inter  antiquos  aliqui  fieri  poire,alq  fieri  non  poffe  contendtffltQuum  eriam 
os  non  frangitin-,fed  ad  interiora  curuatur,a  Graecis  dicitur  SAaoif,  a  noftris  contnfio 
dici  poflet.  Hae  funt  fradurafum  lpecies,quac  in  capitis  offibus,ideft  in  calua  fieri  coiv 
tingunt.  De  quibus,  8C  omnibus  fimul  aliorum  oflium  fraduris,  Celfus  odauo  hbro 
agit ;  in  quo  loco,omnes  aliorum  oflium  fraduras  ad  tria  fradionum  genera  deducere 
tiidetur,inquiens.  Omne  os  modo  redum,ut  lignum  in  longitudinem  finditur,modo 
frangitur  tranfuerfum,interdUm  obliquum, atep  idipfum  nonnunquam  retufa habet  ca 
pita,nonnunquam  acuta, quod  genus  peffimum  eft.Tamen  Graeci  authores  his  fradu 
ris  fiia  peculiaria  nomina  impoliiere.Etenim  quado  os  per  tranfuerfiim  fanditur,quocl 
lecudum  offis  craffitiem  fit,  Graeci  hanc  fradionem  uocant  <rvKmAit,ia(fiuvAi/  bL  wtv/ 
nomina  5i  raphano,  caule  8C  cucumere  accipientes,  quando  per  tranfuerfiim  fran 
guntur.His  fere  nominibus  ufus  eft  Auicenna,  8C  in  fuam  lingua  tranftiilitrfed  eius  uv, 
terpres  fradionem  haftalem,raphanalem  &  arundinalem  uocatiit.Si  uero  offis  pars  ab 
ofle  auferatur,a  Graecis  «viSfeams  bC  Jseasir*,^  noftris  offis  partiunciila  ablata  uocatur. 
At  fi  os  per  longitudine  findatur, tamen  per  os  totum  non  extenditur,  a  Graicis  dicitur 
Arabes,preferrim  Auicena,&  recentes, lineale  uocant,quado  fit  offis  fciffio 
ftcundu  aliquam  partem  offis  redam,  deinde  in  fine  curua  fit,  ut  fi  luna:  formam  prae  fe 
ferret,lunaris  diciturta  Graecis  uero,ii«Aitj<!K/lV. Quado  offis  folutio  in  multas  paruas  8£ 
tenues  partes  fit,ab  Auicenna  bC  recentibus  fanchia  dicituria  Grxeis  aero,K!rfnAi/x8C 
«ife/yiAi/.Hec  funt  nomina  fradurartrofliu  in  alqs  parribus  a  caIna.Ponent  8f  in  hunc 
ordine  adduci  diuifiones  ill3:,qn  os  ab  ofle  feparat,cui  natura  coniundu  crat,a  Crgdi 
hae  ieparationes  nucupanfjde  gbus  in  pralei» 


A^HbRisriVs  kxii  irdi 

••agefeflon  decreuimitS.quamuis  5(  calidum  omnibus  his  conferat, &  arhicurh  fit. 

%ucioW  vara  4v{‘®'  Sriiirxa,»  Uisvtoi.  i'deft,Et  quatcuncj  aftigoremoriuntur.uei 
hulccrantur.]  Hacc  enim  quae  ob  fWgiis  deperduntur, uel  hulcerantiu,  calido  fanantur; 
quod  etiam  paulatim  applicari  debet, K  non  femel  intgfe.Iti  his  qui  a  frigore  huicaan/ 
tur  ffliAus  dolor  infertur, qui  paulatim  calore  fedatur.T amen  e^erietia  docet,in  per>- 
tiionuitt  hukeribus  fummum  calorem  prodefle.^andoi^  ob  frigus  pars  aliqua  noftri 
corporis  adeo  perit,  ut  uiderimus  aliquos  qui  ob  ingens  frigus  lenfum  8C  motu,  uel  alfr 
cuius  brachi), uel  cruris  amiferint,  8C  qui  nunquam  conualuere.  Calore  etiam  per  gra/- 
dusatcepto.uiros  quo($  ex  frigore  mortuos  Uidimus,8£  alios  totds  mutilos .  Philcv 
dieus  dicit, calorem  his  conferre  quat  a  frigore  moriuntur  gi  hulcerantur,  <6c  ^  V  A»' 
furi  th  A  )\!tyei,v 

tdeft>  Sicut  in  hyemecalcanea,8g  digiti  'i  calido  ob  contrarie^ 
tatem  uel  repugnantiam  iuuantuti  Dicit  uerojmoriuntur ,  quod  eft  periculofe  8C  difFi>, 
culter  fe  habere.  ,  i,  '  ,  ■ 

K«  i^t<nv  sSuiaWeiffiiii  idefr,  Et  fepentibuS  comefis;  ]  Philothetfs  exponit,  nnsi 
ISiW.  idefr, hoc  eft  exedehtibus.ftatimij|!  pofequituri  rimtA  vmMWfjvu  ^  <rvf‘Ji(/’ 
fyH!S,v  iywuirai  fca/9S!}^hSs.  idcft,his  atifem  confert  per  accideflS,flaUae  bilis  euacuat 

tionev  Apud  Graecos  htecreperiuntur,  tfjrM  flmpHciter,  &  tjijrss, 

fae  iiyTSfVj  ideft  repens  uel  ferpens ;  repens  com6fufti,K  repens  a  milio .  de  his  tribus  j' 
Paulus  capite  uigefimo  libri  quarti  agit,docet<^  hetpetem  (impliciter  fieri  ex  flaua  bile 
alicui  membro  inhacrente,quac  hulcUs  ferpens  facit.  Si  Uero  bilis  craffior  fit  8C  acris, toe 
tam  cutem  uf(^  ad  fubiedam  carnem  exhulcerat.8t  eft  herpes  corrodens  uel  comedes^* 
At  fi  amateria  biliofa  tenuic^  fiat  8t  minus  acri, tamen  fit  calida ,  parttas  quafdam  bule 
las  fecit  milio  fimiles,propterea  SC  herpes  miliaris  nuncupatur .  Paulusqj  Oribafij  fen> 
tentiam  refert ,  qui  herpeta  miliarem  fleri  Uoluerit,  fi  bilis  pituitae  mifeeatur .  tamen  8C 
Aerius  idem  fentit .  Auicennahas  tres  affetSiones  formicas  uocat :  &  in  eo  capite, ubi 
de  his  agit,fimul  de  quodam  uerrucarUm  genere  agit ,  de  quo  nos  in  tertio  libro  locuti 
fumus, nomine  deceptus,  qtiia  Gratci  genus  illud  uerrucarum  liv^ttxuocs,  ideft  formfr 
eas  nominant. Conftat  uero  efle  cutatieos  morbos,ad  quos  gangrena  confequit,quant 
Galenus  inter  maximas  phlegmones  connumerandam  eflTe  Ceniuit.  Corroditur  mem^ 
brum,iedadhucfentit:cum amplius  non fentitjtunctrafitin  itaenima  Grae 

tis  uocatur,recentes  afchachillon  nucupant :  unde  hoc  nomen  acccpcrint,ignoramus, 
nifi  diuerfes  corruptiones  in  Auicerinae  libris  fecerintja  Latinis  lyderario  dicitur.  Pro/ 
deft  calidum  ferpetibus  comefis  naturalem  calorem  adiuUans  &C  robuftiorem  reddens, 
materiam  refoluens  quae  herpeta  facit ;  K  licet  caliditas  per  fe  morbo  calido  non  ad/ 
uerfetur, tamen  illi  adUerfatur  materiam  refoluens,  K  calorem  naturalem  augens.  Imo 
Adde,quando  eft  aqua  Calida  infrigidans :  propterea  intelligere  oportet,non  omne  qui/ 
dem  calidum  repentibus  comefis  prodefle,  fed  tale  quale  in  calida  aqua  inuenittfftnan» 
tei  acute  calor  herpeta  potius  augeret, quam  fedarct.Et  hoc  eft  quod  a  Galeno  ih  cont 
mentatione  dicetur ,  Corrofiuis  hukeribus  calidum  prodeflTe,  fcilicet  non  extremum^ 
quia  ob  exhulcerationem  frigidum  eft  eis  inimiciim,nam  hukerum  mordax  eft, ut  fu/ 
petius  teftabatUr  Hippocrates. 

SseVoy.  ideft,Sedi,pudeftdis,atd 
fojUeficsethis  calidum  quidem  amicum  6C  iUdicans.]  Ha:  nan<^  partes  enumaatejfrfr 
gidanatura  fUnt,quia  neruofa:  8C  charfilagineac  exiftunt,  6C  infer  feminales  partes  nte 
*ncrantur,propterea  frigidae.Frigidis  uero  partibus  calida  proftmttled  talia  calida, qux 
eaccandi  uim  non  habeanuDixit  autem  Calidum  iudicare ,  quia  iudicium  fimplicitet 
*d  bonum  intelligcndum  eft, 

ideft,  Frigidum Ueto iHimicum 8C perimens.  ]  HaS 
ralicet  frigidas  partes  eriumerataslanUs  inqua,podendu,uterus,uefica.  Dicebat  aut  c4 
lidum  LeivciJ  eire,ideft  indicas  8f  Uiuificanstex  oppofito  tTawy.i.perimens  SC  male  iudl 
j™de  h*  duae  particula:  contraponunt  ietniy  8C  iTawy.propterca  contrario  modo 
intellim  debent, ficuti  unu  ad  frigidu,8C  aliud  ad  calidu  apponitur, quae  inter  fe  cotrariai 
>unt,Oribafius  praeferiptis  partibus  opitulari  calida  dicitjfed  paulatim  adhibeda  eft.qat 

hacdocA 


$01  LIBRI  Q^V  I  N  T  I 

hacc  loca  neruea  funt  &  frigicJae  naturaE,8i  ob  id  frigida  eft  iniimca ,  calida  uero  amica: 

nam  calore  gaudent,&:  reparantur,  SC  quo  maior  in  eis  fuerit  concuiRo  caIoris,eo  ma/ 

gis  gaudent, adeo  ut  aliquando  triftetiir  natura, non  debilitetur.  Ceifus  capite  nono  prj 

mi  libri  dicit,  calorem  omnia  adiuuare,  qng  frigus  infcftat.  Omma  deinde  connumerat, 

qu<e frigore iilfeftantur.  Sunt  uero  ifia,fenex,tenuis,uulnus,pr!ccordia,inteflina,uefi/ 

ca,aUres,cox3c,fcapulas,naturalia,oira,dentes,nerui,uulua,cerebrimi;ommbusigitur 

his  prodeft  calor, 

GAtENVS 

SI  c  V  T I  frigidum  conuulfiones  difrentiones  facere  natura  aptum,  tamen  lanat 
aliquando,raro  diftentionem :  fic  8C  calidum  quantum  ex  fui  natura  ad  iuppwan/ 
dum  eft'icax,eft  aliquando  prohibens  fuppurationem,fiquidem  ulcera  putrida,  dC  fim^ 
pliciter  omnia  quae  flucSiones  habent,adeo  non  fuppurat  calidUin, quod  his  etiam  pltu 
rimum  nDCCt:6i  hxc  ambo  inunum  coniSguntur,&C  nocere  ulceribus,8C  minimefup/ 
purare;ficuti  conttk,prodefle ,  ac  fuppurare  maxirhu  eft  Ulceti  fignum,ad  fecuritatem, 
8£  pus,8i  medicamen  quod  habet  id  facieildi  facultatem -Nihil  enim  male  poteft  aduee 
nire  ulceri  pus  generanti. Quas  igitur  conutilfioflem  afFerUnt,non  fuppuratur  ommho. 
Similiter  autem  8C  quaecunm  hulcera  funt  pnmedmi  obnoxia,8i  qu*  partes  circufian/ 
tes  exefas  habent,  QC  qu?e.  difficulter  ad  cicatricem  perducuntur,  uniuerfa  minime  fiip/ 
purantur,&i  quaecuncp  ex  malis  hulceribus  proprtjs  nominibus  infigm'unt,uelntiqu* 
cancerofa,  chironia,  telephia,  Siphagedenica,  idm  carnem  comedenria  nominantur, 
hac  omnia  hulcera  non  fuppurantur.  Maximum  igitur  lignum  hulceri  ad  fecuritatem 
eft  pus, 8C  hoc  potes  conijcere,cx  calidi  ufuJn  quibus  enim  non  congruit, uidebis  hac 
a  calido  infuppurabilia  perdurare .  Deinceps  autem  calidi  opera  qua  frequenter  appa^' 
rent,enumerat.  Etenim  cutem  induratam  mollit,  &C  craflatam  extenuat,  K  dolorem  fiy 
daf,6i  conuulfiones  ac  diftentiones  miti^t,non  ficuti  frigidum  dolorem  infnppnr abi 
iem  efficit,  quoniam  eft  a  natura  noftra  alienum,qt^  eft  calor  natiuus,quem  coaiigcf, 
ubi  mediocriter  adherefeit. Calor  uero  extrinfecus  fecithac  omnia  qua  didla  funt,n5/ 
nulla  concoquens,^  ad  melius  alteransiquf  dam  uero  difeutiendo  at(^  euacuando,no 
xia  ad  fanitatem  perducit .  quod  fi  non  ex  toto  fanat,laltem  dolores  mitigat .  In  capitis 
uero  difpofitionibus,8i;  facit  hac  eadem,8C  eas  qua  tatetUite/w,  ideft  capiris  grauitates 
nominant, fanat,  cocoquens  at($  diflbluens  quacucp  molcftant:8C  quidem  fra<!lurisol/ 
fium  utiliflimum  eft,8C  magis  nudis,  hoc  eft  carne  exutis.  Adhucautem  magis  his  qua 
in  capite  fiunt,  nam  talia  frigidum  maxime  offendit,  ut  quod  non  offibus  tantu,  ied  ipfi 
quo4  cerebro  fit  inimicum.  St  quidem  qu  jcuncp  partes  ex  algore  emortua  funt,hfs  ca 
lidum  remedio  eftifle  quacucp  Ingidum  exhulcetaf, ficuti  hyberno  tempore  calcanea, 
&  digitos.  St  extrema  omn{a,St  horum  remedium  eft  calidum ,  St  fanat  etiam  ferpen/ 
tia,  come(a,quamuis  ab  humore  biliofo  calido  fiant ;  nam  propter  exulceratfonem,lrfr 
gidum  eft  ipfis  inimicum,ut  quod  eis  mordax  exiftat.  Sic  St  ommtus  qua  fnntinfede 
difpofitionibus,  amicum  quidem  eft  calidum,  contrarium  uerofhgidum,quomam  ner 
uo6  fedes  eft. Frigidum  uero  eft  neruis  immicum,8t  quoniam  per  commtmicationem 
frigiditas  facile  ex  fede  ad  uentriculum  afeendit ,  St  eodem  modo  caliditas.  Sic  St  uto» 
ro,8t  uefica,  calidum  quidem  amicum,St  iudicans .  Inimicum  uero  St  occidens  fiigfr 
dummamSt  ha  pariter  neruofa  fimt,  6c  fuprafacentibus  partibus  fadie  tradunt  frigi/ 
ditatem.  Quod  autem  in  omnibus  qua  in  Aphorifino  dicuntur  communiiar  pronuiw 
ciauir.his  calidum  efie  amicum,5t  iudicans ;  frigidum  uero  immicum.  St  ocddens,li/ 
quet  St  fi  a  me  non  dicatur- 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  frigidi  ad  calidu,in  aliquo  particulari  effeflu  quem  faciunt, pra/ 
ter  uniuerfales  effetius, comparationem  facit,  tu  Galeni  uerba  lege, qua  fii cilia  funCdl 
cit,nihil  mali  aduenire  pofte  hulceri  pus  generanti ;  quod  de  extrinfecis  hulceribus  in/ 
tcllige, quoniam  in  pulmonis  hulcerepus  generantc,mors  aduenire  poteft. 

s  E  c  V  N  D  o ,  hulcera,  qua  non  fuppurantur,cnumerat,illa  qua  faciunt  conuulM/ 
nem,8t  hulcera  putrida,St  hulcera  qua  habent  partes  circOftantes  exefas,  St  qua  diffi/ 
culter  ad  cicatrice  petueniunt,hac  omnia  non  luppurantur,8t  mala  hulcera  cancrofa. 


APHORISMVS  XXII  Sof 

g£  chironia  8£  tel^hiaK  phagedenica  non  fuppurantur.  Vnde  in  gcnercpus  ^  maxO 
mumftcuritatisindidumhulceribus.Calidauero  in  quibus  conueniunt,pus  faciunt: 
in  quibus  autem  non  conueniunt,  infuppurabilia  efficiuntur.  Scfto  autem  (  ut  alias 
ncrte<Siusedocuimus)apudGr*cosdinCTentiamefleinter  n-wj/  8C  .  nv«V,  eft 

pus  bonum  attp  laudabile, quod  ex  naturali  calore  bC  aliqlio  modo  ex  praeter  naturani 
&(5uffleft.fed  Ot®?»  eft  fanies  aquofaiquando  appareqicmper  malum  eft;quando 
pus.femper  bonum,  quia  fignum  eft  naturalem  calorem  fuperare  materiam,  iam  uin 

legitur.  Quae  igittff  cortuullionem  afferunt,non  fuppurantur  dnihino.Grfce 
jijbetur,  ■7«yeiiu  (ura(riiii(iiAifiSji’wm7riu)7tii  ubi  nota  uocablilum  iwiic^. 

«wKt  figni&are  fine  pure:tame  intelligere  non  oportet,  quod  illa  huicera  aliquid  non 
nanfmittant, quoniam  aquofitates  habent  8C  ichorastfed  uero  pinc  carent .  Bt  idem  in/ 
telligeinomntbusalijshulceribus,quaeftatimenumerati  . 

(^od  etiam  legitur ,  Similiter  autem  bL  quateuneg  huicera  fiint  putredini  obnoxia,' ' 
Grxee habetur,  i.fimiliter  aute  &  puttida  huicera. 

Quod  etiam  legitur,Et  quaecuncp  ex  malis  hulceribus.Gratce  habetur, 
uififflii  ideft,K  quaccuncp  huicera  malos  mores  habentia. 

Quodetiamlegitur,Cancrofa,fcilicethulcera.Suntipficancri,qui  Wjiiavoi  K  «r;/ 
m&iMt»  a  Graecis  uocantur.tamen  Celfus, cancrum  a  carcinomate  diftinguere  iride/ 
tW,ut  carcinoma  fiat  corrupta  interius  aliqua  parte ;  cancer  autem  ab  his  quae  exterius 
adrieniunt,oritur,&  ferpit.Fit  uero  cancer  ab  atra  bile  efferuefeente :  fi  uero  praeter  ef/ 
fcniefcentiam  aaedinem  habeant,fiunt  cancri  hulcerati.  Celfus  libro  quinto  cancrum 
(fflinguere  uidetur  in  eryfipelam,cancrena,8d  hulcus  nigrum.  Cancer  didtur  uel  qui» 
lienae  quae  circunqua(^  funt,adco  plenae  fint,ut  cancrorum  pedes  imitari  uideatur,uel 
^it  cancer, quod  animal  eft  luis  dielis  fummeapprehedittita  hic  morbus  adeo  inhaeret, 

(it  uel  nunquam  uel  cum  difficultate  remoneri  poflit.  Meminit  etiam  chironiorun» 

liulcerum  Galenus, de  quibus  Celfus  capite  uigefimooiftaUo  quinti  libri  agit,inquies; 
Chironium  autem  hulcus  appellatur ,  quod  8C  magnum  eft ,  K  habet  oras  duas  callo/ 
fas, tumetes. exit  fanies  non  multa,  fed  tenuis,odor  malus,  necg  inhulccre,necf  in  eius 
tumore  eftmulla  inflammatio, dolor  modicus  eft,nihil  ferpit,ideocp  nullum  periculum 
afFert,led  non  facile  fanefeit ;  interdum  tenuis  cicatrix  inducitur,ddnde  iterum  rumpi/ 
tur,  hulcus^  renouatur,  bC  maximein  pedibus  auribus .  Sunt  enim  adeo  maligna 

hac  huicera, ut  Chirone  centauro  chirurgico  infi'gni,qui  ea  cin^indigo^uidggitur.  _ 
Jelfphia  uero  funt talia, qua  difficillime fanantur:nempc Telephus  iii  eonulcoe  cem^ 
renuit.Galenus  in  libro  De  tumoribus  prater  naturam, tudicat  hac  efTe  nomina  lliper/ 
Uacua, Chironia  bC  T  elephia:fcd  fatis  efle  omnia  comuni  uocabulo  cacoethe,  idelt  ma 
ligna,8i  mali  habitus  huicera  nimcupare .  Aliqui  uolunt  efTe  phagedena  fpecies:  nam 
Galenus  pracitato  loco  phagedenica  uocat,  quacuncp  partes  depafcunt,  bC  cutem  fi/ 
mul  at  carnem  ttoduntEt  Galenus  in  hac  commetatione  uelle  uidetur  chironia  te/ 
lephia  hulcaa  efle  phagedenica,ideft  carnem  exedentia.  Id  uao  quod  Galenus  di' 
Xaat,ti^cm-}pHeit)liStayiaK^y.  ideft,& quacunc^  ex  catoethis  hulcaibus.Sunt  cacoe 
ffiehulcaamaligna,qua  a  Celfo  quandocp  mala  huicera  uocantur.Pauhis  iEgirietall 
bro quarto, capite quadragefimofexto,  nstusvSS  antiquahulceranuncupat,Kinnaaa/ 
ta  8C  agerrime  cicatricem  contrahentia :  dicitep  hac  ab  aliquibus  chironia  K  telcphia 
nuncupari.Sunt  autem  ideft  mali  moris, uel  malignatqiria  quicquid  fecais,exi 

his  qua  in  hulceribus  redefiai  poflunt,  nihil  facftum  efle  pacipies .  ob  hoc  enim  nort 
janantur.nam  Galenus  malignitatem  efle  in  loco  in  quo  eft  hulcus, qua  fanari  prohi/ 
bet,inquitTame  Celfus  libro  quinto, capite  uigefimoodfauo, unam  cardnomatis  ijae/ 
eim  K«Ks?Stc  uocat,quapefl5maeft,8i  omnium  Ipeciaum  carcinomatis  prima.Nihil 
iginir  refert  quomodocuncp  hanc  particulam  interpretais  ustHimSIi  sa«»,  ideft  uel  male 
morigerata  hulcaa, uel  maligna  hulcaa, uel  mala  hulcaa,ucl  dolofa  hulcera,uel  pra/ 
ua  huicera, uel  cacoethe  huicera. 

tertio  Galenus  ab  Hippocrate  illa  calidi  opaa  poni  dicit,qucfrequentaapp» 
rengut  induratam  cutem  emollire,  extenuare  craflatam, dolorem  fedare,conuuHiones 

8C  diften/ 


S04  LIBRI  Q_V  I  N  T  I 

8i  diftintiones  mitigare,im6  ficuri  frigidum  dolorem  infuppurabile  facit, ifa  calor  adr 
iuuat.nam  frigus  eft  a  natura  alienum ,  quia  ipfa  natura  eft  calor  naturalis, quem  coau/ 
getjubi  tiledioaiter  adhaerefeitiunde  omnia  qti*  didla  funt,  ab  extrinfeco  calore  oriun 
tur,qui  aliqua  concoquit, aliqua  ad  melius  alterat,aliqua  in  fanitate  difcutietido  &  eua 
cuando  perdUcitEt  fi  quado$  accidat  qUod  perfedle  non  fanet,  hoc  falfeni  facit,quod 
dolores  mitigat 

Quod  legitur, Quando  mediocriteradhxrefcif.Graece  habetUi',  «tbk  /itTsiiif 
ideft.  Quando  medioaiter  confenothoc  eft,  quando  fuerit  calormediocris„ 

CiV  ARTO  dicit,idem  fecere  calidum  in  capitis  grauitatibusinam  fanar,c6coqufr 
diiroluit,qu*cun(^  offendunt 

Quod  legitur,Et  eas  quas  useiiSf^eurf,  ideft  capitis  grauitatesnominantGr^ceha/ 
betut,i(stt  ms  wMviMxs  «t  Tiv/sw  sel  ie^vTurdlr  fl  idel^  Et  Uocatas 

caribarias  fanat, quat  funt  quaedam  capitis  grauitates. 

■  ciViNT o  docct,calidumutili(rimume(reoffiumfra(5uris,fedpotiffimumnudii^' 

8C  maxime  offium  capitis ;  nam  frigidum  haec  multum  offendit,  quia  non  tantum  olS 
bussftd  cerebro  plurimum  obeft. 

■SEXTO,  omnibus  partibus  frigore  emortuis  calor  multum  prodeft ,  &  etiam  fti» 
gore  exulceratis, ficuti  in  hyeme  calcanea,  digiti,  5C  omnia  extrema  ob  frigus  exulce/ 
ranturjhis  prodeft  calotFtigUs  uero  nocet,quia  ulceribus  mordax  eft.  Celfus  dehis 
Omnibus  quae  ob  frigus  exulcerantur, qUitito  libro  pertraiSat 

Quod  legitur,  Vt  quod  eis  mordaaC  eJciftaf.legi  deber,Vt  quod  ulcerum  mordax  exi 
ftatnam  Graece  habetur,  (iji/iitwiJ/iiV 

SEPTIMO  docet,fcdi,Utero,Ueficsc,pudendo  calidum  amicum  effe,  inimicum  ue 
ro  frigus  squia  fimt  neruofa  membra  at^  frigida. 

Qtiod  legitur.  Contrarium  uero  frigidimin  noftrO  antiquO  contextu  eodem  modo 
habetur,  fed  Aldinus  contextus  legit  ideft  contrarijfr 

fimum.  In  eo  quod  etiam  legitur,Et  quomam  per  communicationem  frigiditas  facfr 
le  ex  fede  ad  uentriculum  afcendit.Illa  particula  Ad  Uentriculum,Grfeeeft,  «w 
aii«',ideft  ad  Ucntrcm.nam  difficile  eft  ex  fede  ad  UentricUlum  frigoris  offenfione  afeen 
dereiat  in  uentrem,fcilicet  inferiorem  facile  tranfit,  irt  inteftinUm  irtqUamredhim,8i  in 
propinqua  inteftina.  Ex  hoc  tamen  infetre  non  Uolo,quod  in  UetriculUm  frigidtas  ilfe 

afeendere  non  poffiqftd  difficilius  eft. 

Denicp  Galenus  ultima  aphOrifmi  uerba,fcilicet  calidum  eft  amicum,& iiidfc5s,his 
fcilicet  omnibus  fuperius  enumeratis  applicat ,  K  no  folum  partibus  quamorneruoGs 
ftatim  di<ftis,K  frigidum  eft  mimicum  8C  perimens. 

APHORISMVS  xxm 

IN  his  frigido  utendum  unde  fluit  fanguis  aut  fluxutus  ell:,non  ad  ipfa,fed  df 
ca  ipfa  unde  influit, quscuncp  inflammationes uel  inflaminaad  rubrum 
fubcruentum  languine  recenti  tendunt, nam  uetetibus  nigredinem  afFcrt.Ety%e 
las  etiam  non  ulceratum  iuuat,nam  exulceratum  Ixdit. 

BRASAVOLVS 

Oy  V  M  de  calido  calidae^  aqua  egerit  Hippo  crates,non  ab  re  fuit  ad  fri^’dum  ftr/ 
monem  uertere,quo  ( inqmt  Hippocrates  )  in  his  uti  debemus ,  unde  fanguis  fluit  atrt 
fluxurus  eft,  quia  fanguinis  fluxus  ex  frigore,frigida'ue  aqua  prohibetur,  hoc  autem  fit 
meatus  obftruedo,8C  fenguinem  craflioremreddendolfed  frigidae  rei, uel  fiagidxam* 
applicatio  ad  partem  ex  qua  fluit  fangnis,apponi  non  debetnempe  huictis  effe  poflcl; 
cui  frigus  mordax  eftifed  fieri  debet  circumcirca,  8C  in  partibus  uiams,8i  in  illis  parti/ 
bus  e  quibus  fluit  fenguis,  ut  in  locum  a  quo  exit,penetrct ;  frigidum  praeterea  aoom' 
nes  inflammationes  ualet,8C  ad  omnia  ualde  inflammata:quia  his  oppomtur,  STeaex/ 
pellendo  curat .  Partes  autem  de  recenti  inflammat*  aut  colorem  habent  rubrum,  aut 

fubcruentum 


Aphorismvs  xxiif  Ssf 

gjbcniefttiOTjquia  ciimf  ates  inflammatae  antiquatur, color  in Higftim  iiefgit  Etaddt 
pofletdns  non  cofcrre frigus, quia  magis  indurat, Kmembrummortificat.luuat  etiaitl 
j^dum  Eryfipelas  non  hulceratum,  quia  eft  a  materia  calida.  Si  uero  huiceratum  fitj 
cum  frigus  hulceribus  mordax  fit,potius  huicerato  nocet,  quam  profit. 

^  nnttm  </6  (/!«  to  4«;^»  In  his  autem  frigido  uti  oportet.]  Hoc  mihipotius 
arridet, quam  determinare  fead  aquam  frigidam,  ut  Theodqrus  faciuNam  omne  frigfr 
dum  ad  haec  ualet,uel  faltem  multa  frigida  praeter  aquam. 

ideft.  Vndefanguis  fluere  debet.]  Ita  legit  contextus  Aldi 
pus,nofl:eruero  antiquus  habet,»^^  <4t»ie,ideft,undefanguis  fluit,  uel  de 

bet/cilicetfluere.C^omodocacp!egatur,adremipfam  nihil  refett,quiauel  adu  fluat, 
uel fluxurus  fiqfrigido  uti  debemus,  femperintelligentes  quando  flt  praeter  modu  fan/ 
guinis  exitus, adeo  ut  noxam  inferre  debeat. Nam  nihil  aliud  uult  hic  Hippocrates,  c^ 
immodici  fanguinis  fluxus  remedium  edocere,  quem  ars  reftringere  ciipit.  multi  enim 
fanguinis  fluxus  funt,quififl:ipon  debent,modo  non  fint  praeter  modum,  tttis  qui  ex 
paribus  fluit, ex  uenis  h»morrhoidalibus,ex  utero  inmehftruis  purgationibus.  In  civ 
rahabuimus  illuilrifsima  DianamEftenfem  Contraria,  muliere  probitate  K  moribus 
incomparabile, ex  fluxufanguinis  nariu  cui  decem  8C  odo.fanguims  librae  exiere.Nos 
illum  his  manibus  redalanceponderauimus,eo  etia  dempto  qui  per  terra, per  fudario 
Ia, per  lintea,  Siper  ueftes  ipargebatur.Omni  ingenio  ufi  fumus  ut  fedaretur  hic  fangui 
nisfluxus-in  primis  enim  aqua  frigida  ufi  fumus,  quae  nonprofuit;  deinde  fada  fuere 
omnia  diuerfionum  genera,  ex  uenae  fcdione,8f  cucurbitulis  in  omni  parte;  poftea  ad 
mldeftiptica&:exficcantiaperuenimus,addidimus  deinde  agglutinantia,8<;multis  ufi 
fumus,quaca  Ipecifica  forma  adftringeredicuntur,incibis(5portulacam,laduca,&fo 
latrum  dedimlis.Denii^  iedatus  eft  hic  defluxus emplaftro  ex gypfo,8C  albumine oui- 
ftatuera  ad potentialiacauftica accedere,  quia  adualis  ignis  in  hoc  loco  c6mode,Kn5 
'finemagno  difcrimine  applicari  non  poteft.  Si  uero  contra  Hippocrate  dubites,no  ufr 
deri  femper  frigida  applicandum  efse,quu  fanguis  fluit,  quia  fi  membru  fit  debile, a  friV 
gido  lgderetur,ideo  in  hoc  cafu  frigidu  applicari  no  debet.Re^ondemus,fi  adeo  mem 
brudebilefiqutafrigido  offendi  oporteat,frigido  uti  nondebcmus,fedaIijs  rebus,que 
adftringut.unde  nec  fimpliciter  docet, ubi  fluit  fanguis,frigidaadmoueda  efse;  fed  ubi 
adeo  fluit  fanguis,ut  defui remotione,8C  defui  claufione  indicet.Nec  admiratione  affi 
ciaris,quod  fuperius  didum  fit,frigus  reuocarecalorem,quiahocfrigus  adeo  intefum 
eiredebet,ut  aliquo  modo  calori  obfit,  tamen  multuobefle  non  debet,  nemembru  ual 
de  debilitet.Phifotheus  hic  dicit,  jrcwa  {lij/  dmnMi  -n  mumt 

■my  Tisjisiii,  K9«  o^vtrxeiTKf  wf  vAar,  ideft,  frigidu  etenim  ftnguinis  defluxum  fedat,  mea^ 
tuum  denfitate  faciens,^  materias  diflblutas  ac  diferetas  faciens  ad  exeunda  difficiles. 

M#  (Si  «u7K,aMicmi&  (d/T«.ideft,non  fiqjraipfa,fed  circaipfa.]  Hoc  autem  intellige, 
melius  elTe, circa  ipfas,8f  non  ad  ipfas  partes  ex  quibus  fluit  fanguis,  frigida  admoue.^ 
re.Tamen  fi  etiam  ad  ipfas  partes  applicaretur,non  multum  noceret,immo  in  hulcenV 
bus  in  uulneribus  medici  ftatim  in  principio  albumen  oui,SC  pulueres  conitoidiuos 
apponunt,qui  frigidi  funt,8f  in  fluxufanguinis  narium  frigidam  aquam  in  nares  inqV 
cimus:tamen  in  hulceribus  illa  non  funt  multum  frigida  adu,  ia  fluxu  fanguinis  nariu 
primo  ponimus  fuprafrontem.  Oribafius  aphorifmum  irttelli^  influxu  fanguinis  na 
timn,qui  per  immifsionem  aquae  frigidae  in  nares  fanatur.  Si  autem  no  fiftatur, iterum 
pfoij cimus  frigidam  in  faciem,aut  caputPoftea  dubitat,fed  timeo  ne  ad  ccrebruper^ 
ueniat,8Clacdatpotius,quamiuuet.(^iidnamergofeciendumt'Refpondet,confidera^ 
ho  locu  unde  flincus  eft,hoc  eft,fi  e  dextera  nare  fluat,  hepati  adhibebo  frigidam  aqua; 
fi  uero  e  finiftra,fpleni  fimiliter  adhibebo,  ut  Oribafius  per  loca  circaipfa,locafangui/ 
nem  mandantia  intelligere  uideatur. 

“  V  ideft,  unde  influit.]  Haec  particula  Oribafio  fauereuidetur.ferifuffl  enim 

jaciqfrigidum  apponendum  eife  circa  loca  unde  influititamen  K  intelligi  poteft  circa 
•oca,a  quibus  exterius  immediate  fluit  fanguis. 

ideft,8t:  quaecunq;  inflammationes.]  Fiimtuero  phlegmones, 
‘uelfrinflammationes  a  puro  languine.Quodfi  dixeris, frigida  inflamationi  iungi  non 

yy  deberd 


Sotf  LIBRI  Q.V  I  N  T  r 

debere, quia  aliter  malus  humor  intus  repellitur.  Reipondemus,  in  primis  euacuatio,, 
nes  fadas  effe  oportere.  Adde  in  adenofis  partibus  quae  fimt  membrorii  principalium 
emundoria,frigidumapponi  non  debere, neadprincipalemembrum  materiarepella/ 
tur.Philotheus  dicit,inflammationibus  proderfe  fri^idu  »’ ymmis.  aK«  m!  ■«ji 

(ioaao;,,  tdeft, Verum 

tamen  non  omnibus, fedhis  quae  fada  funt  ex iuuenili  8C  tenui  fanguine;&  caufa,quo 
niaminhis  feruoreft  maior. 

H  ui^^Mytiriice-m  as-ni^vSfoy  vtpxtticif  na^u  &.y.xn.  ideft,  uel  inflamatio/ 
nes,ad  rubrum  Kfubauentucxfanguinerecenri  tendentes.]  His  frigus  prodeft,quaa 
do  euacuatio  prteceflerit,  aliter  applicari  non  debet.  Oribafitis  intelligit  hunc  inflama/ 
tionum  ruborem  in  facie  fieri.  Sunt  autem  rubedines  ualde  intenfac,  praeter  naturam  il 
lius  qui habet,cumintenfacaliditate,quaefenfu percipitur.  Atexrecenti  fanguine,id 
cft,quiin  illum  locumrecenter  cucurrerit,fa(Salint,Si  qiu  fanguis  ruborem  illum  prp' 
ter  naturam  inducit.  At  fi  dubites,  quando  erit  quod  frigida  phlcgmoni  applicari  non 
debeantfReijaondemus, applicari  non  pofle  quando  non  cft  fadfa  euacuatio, quado  eft 
in  alicuius  principalis  membri  emudorio,  quando  fit  per  uiam  crifis ,  qtiado  materia  ue 
nenofa  cft, quando  eadem  materia  membro  infixafuerit,ati^  conculcata. 

uS  layk,  TmKcux  /ttAoies.  ideft, Quonia  ueteribus  nigredinem  affert.]  ideft.  Si  fit  fan 
guis  qui  per  temporis  fpatium  illucfluxcrit,  Si  antiquatus  fit,  frigidum  nigredinem  afr 
fert, quia  antiquus  fanguis  florido  colore  caret.idco  ei  admoto  frigido  liuefcit  &  dcnfr 
cratur.Recentes  hoc  de  antiquo  fanguinenon  intelligunt,  quod  a  frigido  denigratur, 
ftd  de  antiquo  phlegmone, cum  quibusuidetureireOribafius,dicens,Inuulnereuercr 
nigro  contraria  eft  frigida.Philotheus  uero  dicit, ly  tfAoyaxu.m  mXkeU 

TTsnsi ^mcu,vif’  Stit.xr>s  Jlftsvon  7myyi€^s  xuv^vov-n,  j8a«5^s  .  tTj 

wAwj;  TtKyuLtim  u  vKHjWtiIVS^  irajriTKtjteK  laKai/ix  fcmi:>oA»58.ideft,Et 

exardefeentiae, multe  quidem  inflammationes, hoc  eft  diuturne,  a  fanguine  fcilicet  aaf 
fiori  fuperueniunt,in  quibus  frigus  I  jdit.Etenim  materia  magis  craffa  redditur, &  hinc 
in  grumos  conuertitur,  atq)  corrumpitur, nigredo  cSlequitur.  Vides  ergo  Philo theu 
ex  alia  cau&,his  frigidum  obefle  uoluifle,quia  magis  incraflat. 

Km  ^vinTrt^x!  v  tAits'ftJU'«(,  tTra.  ideft, Et  eryfipelas,hoc  eft,  igne  factum, non  hu! 
ceratum  curat.  ]  NamutPhilotheus  didtmirmay  -lUu  c^iini«-rx  ms yo/ 

t-iis,  ksk  xs-mxifxdvay  ttai  JUpn,  ideft, fertiorem  ceffare  faciendo,  8C  acredinem  bilis,  8C 
mingando  morfum.Eft  uero  eryfipelas  ex  bile,  quae  fi'  fuerit  ualde  pura,8i  acuta, exhid 
ceraufi  commixta  fanguini,non  exulcerat,  8C  ideo  ab  Oribafio  dicitur.  Ignem  lacrum 
nonhulceratum  iuuat.plus  enim  fanguinis  habet,  quam  bilis;fed  hulceratu  laedit,  quia 
plus  habet bilis,quam  fanguinis.  At  dubitarepofses, quia  in  praecedenti aphorifmo  df 
dhim  eft,  calidum  iuuare  ferpentia  coraefa.Eryfipelas  autem  in  hoc  genere  eft,ideo  calf 
do  iuuatur.Igtur  frigus  illi  obelse  debet. Reipondemus,  calidum  frigidum  per  oppo 
fitas  8C  diftintftas  intefiones  prodefselcalidum  quidem  prodeft,quia  magis  reIoIuit,fed 
frigidum  calorem  remtttit,&r  feruore,  quem  facit  biliofus  humor,  8f  ei  yfipelam  tollit. 

ToyvtAxat/ilMt/fJAK^^a.  ideft, exhulceratumlatdit.]  Illa  particula  itth  infinepracce/ 
dentis  clauIulaepofitg|faLeonicenointerpretatur,nam.Ipfe  enim  accipit  ac  fi  fitcoiuit' 
dfiotfed  re  uera  eft  uerbum  Ws  i*  7i!>  t3-(o,ideft,curo  uel  etiam  iuuo.Nec  mirij  fi  Leoia 
cenus  ita  interpretatus  fit,  quia  in  antiquo  noftro  contextu, &  in  Aid ino  hacc  parucula 
t7ra  huic  parti  coniungtur,i7r8  liy^  tAxajifUoj/  jSAa^^a,  accentum  habet  in  ultima  lyf 
laba  grauem,  cum  in  prima  acutum  habere  debeat  fi  uerbum  fit  .  Adde  quod  parnaila, 
nam,  in  Graecis  codicibus  non  poniti)r,8f  fuperflue  addita  uidetur.Legit  ergo  hulcera 
tum  eryfipelas,  quia  ut  Oribafius  inquit,  plus  habet  bilis,quam  fanguinis,8i  dum  fri> 
gidam  luperfundis,  calorem  cohibes,8f  celerrime  putrefeit.  fed  Galenus  melius  dicit, 
quia  frigida  efthulceribus  mordax,  nullam<5  aliam  caufamredderefciuitPhilotheus, 
quam  v  tA«<n  ideft,  frigidum  hulceribus  mordax.  Si  uero  dubites  ti¬ 

bi  uideri  omne  eryfipelas  hulceratum  efle.  Reljjondemus,  per  exhulcerattim  cryfipe/ 
las,id  quod  effatu  dignam  exhulcerationem  habet,intelligere  oportcreiper  non  exhult 
ceratum  uero, quod  exhulcerationem  notatudignamnonhabet. 


A  P  H  0  R  r  S  H  V  S  XX  III 


i*? 

GALENVS 

Ea  s  quas  fent  frigidum  utilitates,  ac  mala,  hoc  tranfigit  aphorifmo.  Primum  irt 
quibus  languis  fluit, antfluxurus  eft.inquiens  conferre  ipfum,  non  ipfis  partibus 
manantibus  fanguine  ad  motum ;  ulceribus  enimfrigidum  mordax:  fed circunflatiti/ 
busjS:  lilis  praecipue  unde  aliquid  ad  ulcera  profluit  Et  quidem  ait  omnes  iuuare  inflS 
mariones,8^  quae  ipfeinflamina nominat,  ueluti  ab  aliqua  deuftaflamma  propter hu/ 
morum  a  quibus  fiunt  caliditatem.Nam  Kdiacc  frigido  gaudent.  Videntur  autem  han; 
omnia  intuenti  colore  rubra,  ^  fub  cruenta,  rp?enti  fcilicet,8C  non  antiquo  fuffufa  fati/ 
guine.NamfaMuis  antiquus  floridumnorthabetcolorem.  C^are frigido  admoto li/ 
Uere,K nigras  neri  contingit^artes  patientes.' Eodem  modo  Keryfipelas  honexulce/ 
ratum  iuuanir  a  frigido,  flcuti  ulcerato  mordax  eft  frigidum,  dolorem  affert,  SC  haC 
ratione  nocet,  ciun  partes  dolentes  femper  ad  fe  ipfas  moneant  flutfHones, 
BRASAVOLVS 

,  PRIMO  Galenumcontempleris,quiaphorifinumitainterpretaturacliutrafqueil 
las  particulas  ponat,fcilicet  fluit, SCfluxUrus  eft.Inquit  emm  tim  ■my&nDUvyivmf! » 
AJtfTOi/.  SedHiwioaates  additjnon  conferre  ipfis  partibus  manantibus,  quiafuperius 
du£erac,frigus  efle  hulceribus  raordaxtfed  circunftantibus  partibus  confert, 8C  illis  prx 
cipue,unde  aliquid  ad  ulcera  fluit.propterea  non  male  ab  Orlbafio,fiper  narem  dexte 
ram  fluatfanguis,ad  iecur  frigidum  poniturtflper  finiftram,  ad  liene.  Vnumcp  hic  con 
fidera, Galenum  de  fanguine  intelligere  uideri,qui  ex  hulcere  aliquo  exit,in  quacuntp 
fitparte.Sanguis  uero  exit, uel per  refudationem,uel  per  uenaefradiuram,  uel  per  capi/ 
ttim  apertionem,  quae  in  lienis  funt 

.  s  E  C  V  N  D  o  Galenus  aliam  aphorifmi  partem  interpretatur,  frigus  fcilicet  infla 
Hiationes  omnes,Kinflamina  ita  uocata,quia  a  calidifsimohumorefiunt,fanare, aut  iu 
uareSi  autem  haec  inflaminaconfideremus,rubrum  colorem  habet,  Kfubcruentum. 
gihocquandofunt  recentia, Sinon  quando  fada  funt  ex  antiquo  fanguine:  quia  anti/ 
quus  fanguis,ideft,is  qui  diu  in  aliquo  loco  fuerit,floridum  colorem  non  habet,  unde  fi 
frigidum  aliquod  his  admoueamus,uel  aquam  frigidam  apponamus,partes  ili  j, in  qui/ 
busefthicfanguis  antiquus, liuefcunt,8ini^te  fiimKquoniam  ipfas  mortificat,  utpote 
in  quibus  non  fit  multus  calor,  na  in  proceffu  teporis  exhalauit.immo  K  ipfe  antiquus 
fanguis,8i  extra, K  in  aliquo  corporis  loco  coIle<fbs,modo  fit  extra  uenas  nigrefrit. 

.  TERTIO  ultimam  aphorifmi  partem  exponit  Galenus,  quae  eft  eryftpdas  no  hui 
tetatumafrigidoiuuari.nempehulcerato  frigidum  eftmordax,  dolorem  affert:  to/ 
tamqf  doloris  caufam  hanc  efle  fecit, quod  dolentes  partes  femper  ad  feipfas  fluxiones 
tnoueant,  imde  frigus  mordet  huiceratas  partes,morfus  hic  dolorem  infert,dolor  ma/ 
teriamttahit,ideoexhulceratac  partes  magis  laeduntur;  opus^  eft  de  ingenti  SC  effatu 
digna  exhulceratione  intelligere. 

APHORISMVS  XXI  MI 

F  Rigida  qualis  nix,8C  gFacies,pedlori  inimica, tufses  mouent,  8J  fanguinem,  Si 
deftillaciones. 

BRASAVOLVS 

DE  frigido  non  extreme  intenfo,  8CdecaIidofuperiusuerbafecitHippocrates,ueI 
de  calida  aqua  K  frigida,  ut  G  alenus  inquit.  Nunc  uero  de  intefiisime  frigidis  agit,  qua 
liafunt  nixSC  glacies,quaEpe(Sori fua frigiditate  inimicantur.nam  6C fi  ex  aqua  conge/ 
^afint, tamen  funtfrigidiora,quamaqua,tumquiamagis  compadfe,  tumquianin  d 
frigore  denfentur,non  defantur,  tamen  non  fimt  magis  humida,quam  aqua.pe(Sorf  uc 
^nocent, quiapedus  ofseum  eft,neruofum,chartilagineu,quae  partes  feminales  ftint, 
«  fuapte  natura  frigidae,proptereahacc  tulses  mouent, fi  exterius  applicentur,8C  etiam 
Bcomedantur,  8C  languinem  mouent, deftillationes.  Nosfuperioribus  diebus  mu/ 
frerem  utero  gerentem  curautmus,  qu»  ob  cifsam,  ideft,  malaciam,  quam  patiebatur 
yyi,  i  frequenter 


(og  LltKt  CLVINTI 

frequenter  glaciem  comederat, ex  quo  in^ifsimam  tufsim  incidit, &:  uentrfculi  dolo 

rem,primamcjcodlionmatgerrime  conficiebat,quac  quidem  in  famtate  reftitutaftnt, 

fedtardiufcule,hunc<5  ordinem  feruauit.primo  a  tufsi  liberata  eft,  deinde  a  uentriculi 

dolore, dcmqi  a  uirtutis  concodlricis  imbecilIitate:hoc  autem  fuit  in  fpatio  fere  fex  me- 
fium  a  partu  Philotheus  eodem  fere  modo  quo  nos  fecimus,apbonfinu  continuat, ii^ 

quiens, (nrtj  -rtl  Aoyi» 

Acysii  ii.tiKy(t.  ideft.  Cum  fuperius  de  calida, a  frigida  aqua  fermonem  fecait,nunc  ad 
alia  frigida  iermonem  transfert. 

K^ystcTt^m-  idell,frigida,  qualis  nix  et  cryftal!us,ideft, glacies.} 
ac  fi  dixerit  intenfifsime  fri^da,eft  uerq  nix  res  notifsima,  qua  Oribafius  dicit  efle  aere 
in  pluuiam  refolutu  gracilium  uentorii  frigore  fuperiora  aeris  perflantium,  conflri(S5. 
quae  SC  fi  ab  aliquibus  ratione  rei  fupra  qua  cadit, nocere  dicatur,  tamen  hic  ab  Hippo,' 
crate  ratione  fuac  frigiditatis  adiualis  nocere  dicitin.  (^auis  Hippocrates  in  libro  De 
prifea  medicina  calefacere  dixerit,fedid  per  accidens  Scit, naturale  calore  reuocando, 

utfuperiusdefrigidaaquadicebaturindiftentionefiuehulceratione.AIiquitamenre 

periuntur, qui  SCniuem  dC  glaciem  potant-Hippocrates  enim  in  libro  De  aere,aquis,' 
&r  locis,  Scytharum  quorunda  mentionem  facit,  qui  aquam  ex  m'ue  8C  gelu  potant, for 
te  eliquantes, deinde  bibentes,  qui  ob  affuetudinem  non  adeo  fr  cilelafione  fentiunt,  ti’ 
men  fieri  non  poteft  qtnn  ex  longo  ufu  non  laedatur,  cum  frigidu  fit  natura:  inimicuW 
Per  cryftallum  Oribtfius  ueram  cryftalluintelligiqquacgemaeftexglaciefadamultis' 
annis  in  montibus  conCTeta,hoc  elf  cum  uiginti  aut  triginta  annos  congelata  eft  uimli 
quoris  amittit,  unde  frigidirsimaeitTamen  nos  potiusid  perayftallumintelligimus,' 
quod  Theodorus  bC  Leoni cenus  interpretati  funt, glaciem  fcilicet:  nepe  nullus  eft  rtio 
dus  Tumendi  cryftallum,  uel  per  os,  uel  per  exteriorem  applicationem,  qualis  eftmo/ 
dus  fumendi  glaciemjK  quia  cryftalli  copia  non  habctur,glaciei  uero  immefa  tempore 
hyemis.  Cur  uero  demue  &  glacie  uerba  fecerit  Hippocrates,  rationem  affert  PhiW 
theus,inquiens,tst«(>  Jt  STtjfiorc!  ^  xy  i/saSia  (tt/ivxTca,  Stj  nvtt 

yax  Viti  h9“  wSiu(tmini  tS »^(^«5,»  otj  ^  ■rimis,  icSixiiffrijx  tASi 

«eetyxiK/jlxsci  iJ^cimgginyoi  wi^tmi,‘i&i  crvit&cuvet  «iwf  Ttei/w  «r  rro^tj^rMtiSKt.idefti 
Sciendu  uero  quodniuis  Kglaciei  nunc  mentionem  fadt,quonidm  fype  quidam  cum 
(uuenes  funt  8C  abigentes  cah'dum,ipfis  utunturtuel  quoniam  in  multis  locis  fine  inter 
mifsione,  8C  pb  necefsitate  illuc  homines  uadunt,  ipfis  has  pafsiones  fieri  contingit’ 
■  skhci  ■mjAitia  ideft, Pedoribus  inimica.]  Ita  in  plurali  habet  nofter  antiquus  conx 
textus,  fedAldinus, Si  alij  habent  i*fe,ideft,Pedori,  in  lingulari,  aptius  tame  eft  in  plii 
rali  ICKre  pedoribus,quia  duae  funt  diftindte  partes, Si  ita  a  natura  interfeptac,quod  11 
una  offendatur, alia  fine  noxapermanerepofsit.pedus  autem  ex  ofsibus,iartiIagimV 
bus,ncruis,8C  multis  neruofis  partibus,quae  omnes  fiagidae  funt,compofitum  eft.ldeor 
frigus  ipfis  obeft,  undenon  ab  re  dicitur, pedoribus  inimica  elTe  niuem  Si  glaciem.  ‘ 
xirKTiw, ideft, Tufsesmouent]  Poillmt  uero  tuffes  multis  modis,rationefri 
goris  commoueri.unus  eft  modus  ob  puram  qualitatem,non  cofiderata  materia,  quia 
frigus  conftipat,Si  pedus  adeo  perdurefeere facit,  ut  feamdum  eius  naturam  dilatari 
non  pofsit,prOptereatufsis  inducitur.  Adde,frigusdeftilIarionesmouere,utftatimedqi 
cebittillac  uero  ad  pedus  defeendae  poffimt,  Si  tuisira  inferre. 

K<«i«/«ofyaj'>x«.ideft,Etfanguinemfluerefaciimt]  Sed  Oribafius  hic  dubitat,  cum 
fit  proprium  frigoris  reftringere, quomodo  fanguinemmouerepotuitCRelpondeqNi 
mirum  quoniam  tufsis  nimia  uenam  rumpit,fed propter  frigus  eft,quiafanguis  inaaC. 
fetin, Si  implet  uenas,Si  conftipat,Si  tunc  facile  franguntur  a  motu  nifsis,ut  Galenurf 
dicit, aut  etiam  ex  deftilIationeillucdecurrente,quacacuta  fit. 

K«t  MCT«^yi>(x(t. 'ideft.  Si deftillationes  mouent.]  qm'a(ut  Oribafius  dicit) nimium 
frigus  ex  compreftione  deftillationem  generat.  Eft  cmm  frigus  tanquam  manus  ftrii^ 
gens  caput, Si  manarefaciens  materias  in  eo  exiftentes.  Galenus  uero  dicit  hocficri, 
quia  cerebrum  refrigeratur. Philotheus  connexione  quada  omnes  hos  affedus  in  ftias 
caufas  reddit,inquicns,  iit  Imsxtiif  xsa  xjvOT»«f,txB  ^v^is  «iy.aw  tui  •Ivms  fy  ikt*' 
tuthieu/  J^vrK^aintu/  ^Tiifny  79  Ajty  vjyq  St»  ^ 


'APHORrSMVS  XX  II II  _  689 

^5  ')(9«  «/aittf  t}/ cumas  ■!r>ta.ar«  tiitfiM}^uiiaus  «/9»? t»  mxvU^^mtsTta  ttSit 

!n'fW,7»t'  5»AKj>4jini;  usa  t»  Trtjfjwias  raVoi/Tia  Ttc  cc^aa,  m  iicyvmim^ 

^  j-iVtTtu  «ft« jf  «yw-  «■«  «(ifcffOf  7»  KiipaSiH  ciaAiutt  h  </■«/(?,  f A«7^a  «»7^.9«  4'U;i5<i(» 

ottoifjf^Ssif.Tta/T!)?  ctw  ^hif^ciiSii^s  m7rvKvuaa,i(^iJiamAi^«  ^itfkcfAacr 
liSilXlk  dS^tMci  l«'7J>»!T«y>5tS«i/,)B«4l^'(IV7Kt  uSi<IW)t7»{«,KSK 

ideft, Quoniam  ubi  nixSCgelu.ibiftigidusaer.hicautemfrigidus  exi/ 
ftens  inxqualitatem  &  intemperiem  affert  gutniri  8t  alperas  arteriatihinc  refertur  ad  co 
ftasiSi  dolorem  in  ipfis  agit*P oftea  immorans  ille  ia  thorace,  denfitatem  pororum  feu 
meatuum  faciuSi  inde  uaforum  repletionem.  C^a  ex  rraletione  uafa  intenduntur  di£/ 
iumpuntur<j,et  fic  fit  fangt^s  profluuium.Poftmodo  fine  mora  algor  qui  uerfatur  in 
capite, caput  ofFendit.Frigfdtnn  enim  ofsibus  ac  neruis  immicum.Capite  ita<5  offenib 
a  den&tione  Si  fpirituum  intercIufione,excrementa  fuperfluitates  inclufac  deorfum 
refluunt, acdeferunturadnaresKgutturS^ palatum.  St  deftillationes  faciunt, 

G  A  L  E  N  V  s. 

Ha  C  ,T  E  N  V  S  de  aqua  calida,  &  frigida  fermonem  habuit,  nunc  autem  de  niue, 
&:  glacie  diferit,  illud  oftendens,  quod  tato  magis  hac  nocere  poffimt,  quato  funt  _ 
aqua  frigida  frigidiores, & quod  thoracis  partibus  funt  inimicifsime,  cum  Ktufses  mo 
ueant,Stuafis  difruptis  fanguinemfaepius  manare  faciant.  Si  ex  capite  dcftillationi/ 
bus  thoracem  offendant, atquepulmonem.Nam  has  quoque  nix  facit,  St  glacies  cerd/ 

brum  refrigerantes. 

ERAS AVOLVS 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorifmum  praecedentibus  continuat,  nam  fuperius  de 
Sf  calida  aqua  fermonem  hab  uit.Nunc  uero  de  m'ue  St  glacie  pertratSa  t,  quefri 
ddifsima  funt, inquiens,hacc  tanto  magis  nocere  pofse, quanto  funt  aqua  frigida  frigi/ 
diora,ex  quo  loco  manifefte  apparet,  Galenu  praecederes  aphorifmos  in  aqua  calida  St 
frigida  intellexifse.Nos  uero  (ut  diximus)  ad  alias  etiam  res  calidas  ampliauimus. 

s  E  C  V  N  D  O  docet, Niuem  Stglaciem  thoracis  partibus  inimicifsimaefse,quod  eX 
liis  quae  in  aphorilmo  fequuntur,  probare  uidetipr.  Sequuntur  uero,  quod  tufses  mo/ 
uent,8t  uafis  difruptis  fanguinem  fatpius  manare  faciunt.  St  deftillationes  a  capite  pe/ 
(Sus  offendunt  atque  pulmonem.  D  eftillationes  ueio  a  glacie  St  niue  cerebrum  refr  ige 
raritia  fiunt,  quo  refrigerato  humidae  materiae  multiplicantur  .Et  adde,frigidi  naturam 
efse;  conftringere,  conftringens  uero  eft  tanquam  manus  exprimens  cerebrum,&t  ab  il 
lomaterias  adpe(les,St  pulmonem  defeendere  faciens. 

APHORIS  HVS  XXV 


TVmores  articulorum,  atque  dolores  abfquehulcere,8t  podagricos  quoque, 
at(«  conuulfa,horum  plurima  frigida  aqua  large  effufa  leuac,St  extenuat,fol 
uit^  dolorem.nam  modicus  torpor  dolorem  foluit. 

BRASAVOLVS 


c  V  M  aliquis  articulorum  dolores, St  tumores  patitur,modo  abfquehulcere  lint,et 
etiam  fi  tumores  St  dolores  poda^icos  compatiatur,  fi  patientem  locum  multa  aqua 
frfedaperfundi  iubebis,dolor  mirigatur.St  foluitur. nam  haec  frigiditas  membrum  afr 
feoum  mediocri  ftuporeafficit.ftupor  uero  doloremfedat.Philotheus  dicit, mtAipWoss 
vifuTOf.  ideft, Iterum  frimdseaquac  laudem  praebet,  , 

T<i  ^  Ofjfcimi)  cMnaicc  ngu  «Ayiiixm,  ideft.  In  articulis  tumores.  St  dolores.)  Di/ 
^um  Aa  nobis  fuperius  in  quarto  Aphorifmorum  libro  aphorilmo  quarto,  uocablv 
lunr«A/*«  apud  antiquos  communiter  accipi,  ut  idem  fignificat  quoti  fywi  ideft,  tu/ 
«nor.  tamen  proprie  apudpofteriores  tumorem  laxS  a  pituita  fadfu  fignificat.  Si 

hic  antiquiores  lequamur,qui  per  ciJluiut  tumore  intelliMnt,conuenies  erit  dicere.  In 
articulis  tumores,SC  dolores  abfcp  hulcereperfufa  aqua  frigida  fanari.Se  tunc  cum  Ga 
leno  St  recetibus  intelligere  poterimus,  quod  de  tumoribus  intelligat,et  doloribus, qui 
yy  5  acaufa 


«19  LIBRI  oy  i  N  T  I 

acaufa'caIidaiilTnt,qui{untinflamationes,Kinflamina,deqiribus!nmgefithote)tio'a/ 

phorifmo  loquebatur  - At  fi^prieintelligamus  cMnanc,  ideft,Iaxos  tumores,  ut  hoc 
modo  interpretatione  faciamus,  in  articulis  tumores  laxos  SCc.  tunc  de  uero  cedemate 
tntelligemus,quoda  pituita  fit,&:  de  poda^a  a  pituita  faifla.a:  de  couulfione,qua:  a  pi 
tuita  dependet,  &;  tuc  hic  aphorifmus  cu  uigefimoprimo  cocors  erit,  in  quo  dicit  difte 

tionefinehulcere,per  aquae  frigidteperfufionefanari;  Ita  in  propofitohatclanabuntut 

per  mult  j  aquae  frigidj  perfufione,quf  calore  colligit,  &  intus  fortiore  facit.  Oribafius 
hanc  fententia  fequitur,inquies.  Si  enim  affefiiones  fint  e  frigido  humore  adueiuetes 
fertior  euaporatione  caloris  facit, frigida  uero  coftrihgit  K  cohibet  calore,  calor  aifsC 
tudinem  foluit  8C  extenuat.Et  noysotius  hanc  fententia  fequeremur,^  iliam,qupd  de 
calidis  tumoribus  intelligat,nifi  efletit  ultiqiaaphoriimi  uerba,in  quibus  rationem  red 
dit,  quare  hi  per  fr  imdae  aquae  perfufione  fanantur;  quia  inquit,modicus  torpor  dolore 
foluinundehanc  elfe  rationem  fadqfcilicet  torpor  qui  inducitur.torpor  uero  eft  frigidi 
effedlus  no  calidi, tame  SC ad  hoc  aptari  poflet-T uergo  uel  calidos  tumores  intelligas, 
uelfrigidos,rationeutrincphabebis:fed  fifrigidi,per  accides  remouetur;fi  calidi  perfe 
a  frigore  mitigatur  aut  fanantur.Philotheus  de  calidis  tumoribus  intelligit,  nam  dicit, 
wiptAe  p{A(0(/!*c  tutix-ns  eVif  j-iwftWjsj  cyiass,^ 

•n  itii^ini/KStTteTrtiiaiJ,  ly  -rluitfln^iy  «/ij8Ai<iar.i.Iuuatoedemata,illa  fcilicet tumores fa/ 
dios  cofequeterabile,uelbiliofofanguine>quoniamitigatferuore,etmorfum  obtudit 
«•niii  tAxtof.  ideft,  Abfquehulcere.]  quoniam  utlliperius  dicebatur,  frigus huiceri/ 
bus  inimicum  eft,8C mordax. 

KMmJ^xviKx.  ideft,  Kpodagricos.]  ideft,  tumores.  Nofterantiquus  contextusin 
alia  ledlione habet  ■mJlxl.yiKX,  ideft, 8f  pedum  doIores;utrunq!  dici poteft,8C  etiam  uel 
a  caufa  calida, uel  a  frigida fadli  fint,frigidaaqua  abimde  fuperinfrifa  fanari  pofTunt.  Et 
nos  uidifflus ab intefifsimispodagraru doloribus  ex  folaaquac  frigidae  peifufioneKfo 
mei  fadla  illico  fanatos ;  fed  his  adeo  pedes  obftupuere,  ut  immobiles  fee  effedji  lintiK 
mutilati.  Philotheusiblam  podagra  a  bile  fadlam  lanari  intelligit, inquiens, 
m  mJ^xy^iKX  mcln  iifiha.  i/'*Asvb7i  tk  yivoitSij/x  7»  «ito  Aoys.  ideft,Et 

certepod^ricis  pafsionibus  cofert,his  uidelicet  q  ex  flaua  bile  fedlf  funt  eade  ratione, 
K«  cerxxiiXTX,  ideft, &  conuulfa.]  Semper  adde,modo  fine  hulcere  fint;tamen  coiv . 
uulOo  no  fit  ex  calida  materia,fedfrigida.Ideo  hgc  pars  de  calido  humore  intelligi  pofr 
fenonuidetur:tamenquicquidfit,inprxdi(!h'sfenfibus  Hippocrates  tierus  eft.  Philon 
theus  hanc  parte  ita  exponit,  «iftAa  i/S  ith  i-mfloicw  Ki/xstihcc,  ideft,  con/ 

uulfa  uero  iuuat,  fcilicet  frigida,  affluentia  reprimens.  Seditatim  aliam  ratione  affert, 
mquiens,a».a)t  n  n’ Ktci’  ijH  tAe,'i3  Aiyo  -jiSi  y/aTOxAtlati  •r>t(t<pv 

•na  Sifiiicy,  mKv7ii!x(ni(tS«i,H^  t^xvxfiirmy  ilui  vonmuy  atTiim.ideft, Aliterqj  non 

per  fe,  fed  per  accidens  iuuat,  ratione  qua  naturalem  calorem  includit  K  mulriplicat,8£ 
caufam  facientem  morbu  cofumit-  Si  uero  dubites, quidhic  intelligat  Hippoaates  pdr 
conuulla-Nos  refpondebimus,partes  omnes  cotiulfione  affe<ftas,K  pofifsimS  ex  reple 
tione.  Sed  Philotheus  ita  dicit,  atrxxyx  «/It  «fti  Aumr  onwtxsxs,  -mi  iV«</I»s  Jmxil-M  (tvor, 
ijixiiirx  iiSb/i mt  ms  tit\<ftu/axs.  ideft,  Conuulfum  uero  eft  dilfblutio  cotinuitatis  neruo 
fic  fubftantiat  mufculi,indiuifa  manente  fiperficieiT  u  uero  intellige  difsolutionem  im 
pcrfec!lam,ideft,talemextenfionem,ex  qua  partes  in  fuo  loco  non  eflTeConftat.  '  ^ 

HttnuiiiXTihBsx.  ideft,horum  plurima-]  Dubitat  hic  Galenus  quorfi  dicatur  horS 
phirima,SC  quf  nam  fint  h2ecplurima.Refpondet  haec  inuenire  fecile  effe, ideft,  hpc  pio 
rima,  quae  frigore  foluatur.Nempe  ea  funt  de  quibus  in  aphoriimo  uigefimoterriomen 
tionemfecerat,fcilieetinflamationes,8C  inflamina  ad  rubrum  fiCftib  cruentum.  Si  uero 
tu  de  his  intelligeres,quaEa  caufa  frigida  fiunt, dicere  po{res,horii  plurima  fanari  ex  per 
fufione  aqua:  frigida:,  quia  fcilicet  illa  fanantur  quae  conditiones  habent  in  aphorifmo 
uigefimoprimo  enumeratas,  Qiiod  fit  iuuenis  bene  carnofus,aeftatc  media.Hi  uero  de 

cipiuntur,quiparticulam^Iurima,cumillaparticula,aqua,  coiungunt.nammanifefte 

apparet  coniungi  nonpofle,nec  quo  ad  rem,nec  quo  ad  uerba;quonia  m  5»A«^,idelh 
plurima  in  plurali  eft:aqua  uero  frigida  in  fingulari.Philotheus  hic  dicit,  t^Se 

<f«<ri  7iiitf,eai  7«  (WKXtuclxtx  uififie  ijp  <rv*»J3tj8}i(st,ic  e|’»7<«.ideft>Q?°' 
■  niam  00 


A  PTEio'n.isMr«  xscv'  m 

hiitnobiftud  quod  <fkitplunma,oftendit, ut  quidam  dicunt,  quod  cohuillfinenuiuat 

peraccidens.utdicSum  eft. , 

ideft.  Frigidum  large  fijperinfiiium.]  Vt  Hippocrates 
non  fe  determinet  ad  aqua  potitis,  quaiti  ad  aliud  frigiduni,ficutifeciebat  in  aphorifino 
uigefimoprimo, tamen  8C  Galenus, 8CPauIus,8i  Aerius,  8C  omnes  alij  interpretes  hic 
Hippocrate  intelligunt ,  ac  fi  de  frigidaaqua  uerba  fecerit,  Kita  re  uera  intelligendus 
jft .  quamuis  fi  aliquis  alter  humor  frigidus  eflet,  loco  aquae  fumi  poflrt,tit  eft  endiui* 
fuccus,airtlac"iucac,aut  portulacae,  aut  alterius  Herbae  ex  frigidioribus. 

p«i^a  'ii  &  etiam  fxKs  n  legitur, ideft, leuat.]  SciJiCet  tiimOres, dolores, Sfeuaclia/ 
tiones.per  quae  uerba  Philotheus  inquit  oftendij  St  ad  alia  frigidum  conferre- 
K«<5fK«i'B,ideft,extenuat;]  Quoniamfin61euantur,falcehocfit,quodmitigantur. 
Antiqua  trSslatio  magis  comode  habet, attenuat.hoc  aut  uerbu  in  Aldino  cotextupO 
litu  non  cft.Phfloth.dicit  letiare  8t  extenuare,  W  Aij-n)  7»  (tsastaaBji  Tti  ly  t»» 

*^»i/.ideft,rationequa  reprimit  abundantiam, St  illam  euacuat. 

.  K«oAu(»  avb.  ideft,  dolorem  foluit.]  Vel  illam  particulam,  extenuat,  ad  materie/ 
ruffl  refolutionem ,  quae  fiat,  referamus ,  ad  quam  deinde  doloris  folutio  confequaturj 
uel  leuare  SC  attenuare ,  ad  tumores  referamus ;  foluere  autem  ad  dolores ,  quos  ipfc/ 
metlpecificat.  ,  ^  '  , 

*ei  A»xix«.ideft,T orpor  enim  mediocris  dolorem  definit.]  Hip 

poaatescaufam reddit,  ctfr  frigida  aqua  dolorem  fedet,  quia  inquit  mediocrem  quen/ 
dam  torporem  inducit,hic  uero  torpor  dolore  foluit, fedans,8t  adeo  mitigas,ut  perfen 
trrinon  poflit.  Vocabulum  ftuporem  proprie  fignificat ,  at  demedioai  ftupore 

uerba  facit  i  qiria  re  uera  ftupor  intenfus,  &  fi  pro  eo  tempore  quo  applicatur,  dolorem 
tollat,  tamen  non  penitus  tollit,  immo  deinde  magis  exaugetur.  Ex  hootj  Hippocratis 
loco  fumi  polfe  uidetur,ualde  ftupefacientia  corpori  humano  applicanda  non  effe.  ta/ 
men  nihil  impedit  Khoc  modo  interpretari,  cum  frigus ,  ratione  qua  frigus,nonnul!a 
faneqSC  alia  per  accidens  reuocando  calorem.  Hippocrates  inaphorifmo  uigefimopri 
mo frigoris  officium  ponit, quod  fit  rationereiiocationis  caloris,ex  quo  diftentio  fana/ 
tnr.Nunc  uero  ea  prolequi  uoluit,  qu«c  a  frigore  fiunt  rationequa  frigus,8f  non  per  re 
uocatione  caloris, fedper  effedum  frigoris,  qiri  eft  ftupefacere.Philotheus  dicit, dolore 
foliufrhoc  eRkmTrcUJ(n!,i{^  AStuns  eitfAuus&.ideft  ceflatio,8C  fenfus  obtufus  frdus. 


Qv  o  D  quidem  aqua  frigida  horum  plurima  iuuet,oftendit.  S  ed  que  nam  imquam 
haec  fint,dicere  praetermifit,ficuti  ex  illis  quae  antea  tetigit  non  eft  admodum  diffi 
cile  inuenire.Qiiatcuncp  enim  inflammationes, uel  inflamina  adrubrum,  SC  fubcruen/ 
tum  recenti  fanguine  tendunt, a  frigida  ait  aqua  fanari,  quae  influxum  fcilicet  cohibet, 
SChac  ratione  corpora  euacuat:  quapropter  6C  dolorem  in  talibus  foluit,  quia  8C  eius 
caufam  abfeindit ,  8C  refrigeratio  etiam  partium  longius  affert  torporem  mediocrem, 
qui 8C  ^fe  dolorem  foluit  fenfum  hebetando. 


G  A  L  E  N  V  S  inpraefenti  comentatione, circa  illam  particulam, horum  plurima, po 
tiflimnuerfatur,8C  dubitat,  quid  per  illam  parte  intelligere  oporteat,  docettp,  ab  Hip/ 
poetate  explicatumnon  elTe,quoniam  ex  fuperioribus,  quae  fint  haec  plurima,inuenire 
difficile  no  eftiSC  qug  fint,  exponere  uolens,  ea  refert  qu*  in  uigefimotertio  aphorifmo 
dicebantur,inflamfflationes  inquam  ad  rubrum, SC  fubcruentum  tendentes, praefertim 
quando  recentem  fanguinem  habuerint. 

Quod  legitur,T anquara  ex  illis  qu.^  antea  tetigit,grece  eft,«j  «§•  m  •JF&ef  »*v».idcft, 
ceu  ex  his  quae  antea  dixit. 


s  E  c  V  N  D  o  docet,  Qiiomodo  aqua  frigida  haec  ianet,quia  influxum  cohibet  . nem 
peprohibet,ne  illuc  humores  currSt,  ubi  prius  curreb3t;undehumores  calidi  repercuti 
rmturiSepropterea  ab  illo  loco  euacuat, SC  dolore  leuat, eiits  caufam  remouendo ,  qug 
erat  calida  materia,  immo  aliud  etiam  facit,  nam  ftuporem  mediocrem  induCit,ftupof 
uero  dolorem  foluit,noftri  corporis  fenfus  hebetans. 

■In  fine  cometatioms  quod  legitur,  longius  afferttorporem  mediocre,illa  particula. 


yy  4  longius 


ttz  HBRI  Q.VINTI 

longius,  in  Aldino  contextu  luitur  ,  In  alio  habetur  «*5rtBii(/,innoflro  anti» 

quofunt  duo  diftindauerba,uft  8£  aAenj'- 

APHORISHVS  XXVI 

_^^Quajqua:  cito  calet, K  cito  refrigeratur,  Feaiflima  eft. 

BRASA  V  O  L  VS 

N  V  N  c  ab  Hippoaatc  indicia  qujda  edocetur,quibus  leuiflimaaquajideft  optim^ 

8C  qugper  noflri  corporis  partes  facile  penetret, cognofcere  poffimus,inquiens  aqua  jl 
lamqugcito  calefit,  et  cito  rcfi-igeratur,taleineircjiamhgc  aquarariflimaeft,Koesim 
prefRones  ob  fuam  raritate  facile  recipit,8C  ob  eandem  caufam,  per  noflri  corporis  par 
tes  facillime  tranfit,  nec  multum  in  uentriculo  moratiu .  Philotheus  hic  dicit ,  ^71*53® 
Jiiyvaaiy^«i!)(f^uny  -nSi  «ets!;vi/'«T©'.ide(l,nuc  optimteaquseiudicium  prxbet. 

_Y</!a|  Tti  7K;tis)C  Aqua  qug  cito  calet.]  Noller  antiquus  cotextus 

primo  habet,  quae  cito  infrigidatur,  at  hoc  mhil  refertilla  uero  aqua  cito  calet,  quae  aliis 
rarior  eft,quohiam  calorperipfam  aptius  penetrarepoteft. 

Kac  4v^'i^'>i'.idetl,Et  quae  cito  refrigeratur.]  In  noftro  antiquo  folum  femel 

adcftparticulaw;t4«f ,  ideftcito.  Scito  autehocquoddidtur,  cito  refrigerari,intelligi 
pone,quando  igni calefada fuerit, ueletiaflinfita naturali conftitutioneliq&adueni/  ■ 

ente  aeris  frigore,  quod  cito  gelafcit  8C  coftringatur.  Philotheus  de  aqua  igni  appofita, 

&  ab  ep  remota  intelligit .  Scitocj  omma  haec  intelligenda  efle  cum  squalitate  tam  in 
agentibus,  quam  inpaffis,  ut  idem  fit  agens  calefaciens  Unam  aqua,&  aliam, K  idem  fri 
gefaciens,8C  aqus  Cnt  in  eadem  mole  inlebetibus.  ~ 

^  K»<ji7«Si/.ideft,Leuiflima  efl.]  Per  leuifflmam  uero,raram  intellige ,  8C  noflri  cor/ 

poris  partes  facilepermeante,8icitoa  uentriculo  exeuntem.ItaGalmusno  folum  hic 

interpretatur,  fed  etia  in  libro  deptifana  capite  primo,  ubi  dicit;  tcfhs  quoc^  huius  ora/ 
tionis  Hippocrates  cfl,quippeaquam  qus  celeriter  calefcatjrurfusq;  cuefligio  refrige/ 
retur,hanc  leuiffimam  effe  exiflimat.  porro  non  pondereleuem  dijudicat,uerum  qus 
tenuium  fitpartfum,necgrauatiiri  contrariam  admittat  qualitatem .  huiufmodi lanea/ 
qua  cu  frigida  efl,  tum  humida,proprie<p  aquanominatur.Hippocrates  in  fecundo  Epi 
demioru  libro  hoc  idem  repetit  dicens,  qus  aqua  celeriter  calefit,  frigefeir,  leuior  efl. 
Philotheus  Kipfenoiiiudicatleuitatem  ex  pondere,fed  ex  naturajinquienSjxsifcTKTtV 

•n\{,aia!Ti^  niis iM-misAKa-im!  Si/  njfViKSs l>S}f  JiKipii^iT^JJiwnxSs oft', «s  r 

j-illl<rt«j.idefl,ieuiffima  efl, hoc  efl facilealterabilis,faciletranfraeabilis,  facile  lecernibi 
liSjideifl  qus  facile  fecerni  potefl.non  enim  oportet  accipereleuiflimum  pondere, ficu/ 
ri  imperitis  uidetur .  fle  igitur  artificiofe  quidem  probat,  imperite  autem  a  uifu,odorei 
gullu .  At  Ceifus  capite  decimoodauo  fecundi  libri  aquas  aliter  iudicat.  nam  ipfe  uera 
Icuitate  ex  pondere  aquas  dijudicat,inqHiens:  nam  leuis  pondereapparccpoflea  addit; 
&  ex  his  qus  pondere  pares  funt,eo  melior  qustj  efl,  quo  celerius,&  ealefit,  8£  frige/ 
fcit,quocp  celerius  ex  ea  legumina  percoquuntur.  Galenus  capite  decimofepttmo  pri/ 
mi  libri  Deflmplicium  medicamentorum  facultatibus  hunc  aphorifmtim  refert,  8C 
ex  tenuitate  caufam  reddit,  qus  ut  facile  patianir, efficit.  Nos  uero  de  aqua  in  prsfen 
tiarum(ut  adhoc  propofltu  ipe(Sat)agere  uolentes  hoc  modo  exordiamur,  Aqusmul 
tas  habent  differentias ,  primo  em'm  ex  fenfibus  differenuas  habent ,  &  has  quidem  ex 
omnibusjuifu  inqua,guflu,  tadlu,  odoratu, 8f  auditu.  Secundo  ex  fuo  motu.T errio  ex 
loco  a  quo  fluunt  .  Quarto  ex  loco  per  que  fluunt. Quinto  ex  pondere  Kleuitate-Sexto 
exhis  qugextrinfeeus  aqug contingunt,  ut  efl  cito  uel  tarde  calefieri  Sfinfrig‘dari.Nuc 
omnes  has  differetias  ueluti  ad  fenfum  ofledentes  percurramus.Ex  uifu  nancp  differen 
tis  fumiintur,qiua  aliqua  efl  pellucida, clara,pura,minime<j  coenofa,  fed  ueluti  exqui/ 
fite  colata  talia  efl  turbulenta,  ex  guflu,  aliqua  dulas,  aliqua  ftlfa , aliqua  acida,^ 
liqua  acris .  ex  odoratu ,  aliqua  grauiter  olet ,  aliqua  putidum  quid  redolet,  ex  his  trt/ 
bus  fenfibus  ab  antiqiris  aquafbabatur, licet  Galenus  in  primo  capitelibri  deptifana, 

praeter 


AfHORrSMVS  XXVI  Ur 

hrteterfigcfubftantiaaddida:it,ubidrcit,porroprobatiflimaaqua,tumfubftantia,tum 
liiftu  tum  odore,  tum  colore  difcernitur. e  guftii  quidem  atcp  odoratu, ut  nullS  exotica 
qualiwe  referat,hoc  eft  non  exiflat  dulcis,n5  falfa,nec  acida,aut  aCTis,non  «auiter  O/* 
Ks,ue!putris,ne<^penitus  ullius  acquifitae  qualitatis  particeps,fedprorfus  fimplex,a<i 
citra  omnem  alienam  qualitatem,at<^  immixtione,qu:euel  ex  guftu,  uelolfeciu  deprc 
bcndatur-Oportctpr^tereapellucidafit,  pura,  miramec^  ccenofa,fed  ueluti  exquifite 
colata, fitiftillorumcj  innattnraliu  expers.  Aqua  que  has  coditiones  habet, perfeiSiffima 
eft.nam  ut  Galtnus  fubdidit,fi  hoc  padlo  aqua  fuerit, illico  tenuiij  eft  partiti  j  facilis  dC 
cocodu  8C  diflTibutu,at<5  praecordia  fubito  tranfit,  nec  folum  no  difficilis  eft  alteratu, 
appropinquas  caliditati  naturaU,fed&:  igni  externo  admota,breui  calefit.h  jc  G alentis 
Ex  quibus  haberi  poteft,Galenu  tribus  potiffimfi  aqua  probare)Odore,colore,fapore;, 
QUJcfunt triumfenfuuqualitates.Diofcoridesetiaprobatiflimam  aqua  docens, inquit> 
probanffima  eft, quae  pura, dulcis, Sd  cui ufcuqt  alterius  qualitatis  expers.  Quod  fi  dixd 
ris  Diofeoridi  Galenu  aduerfari,  quia  Diofeorides  probatiffima  aqua  dulce  facit,  Ga 
Icnus  uero  dicit  probatiffima  aquam  dulce  efle  no  oportere.  Nos  uero  no  intelligimus 
apud  Diofeoridem  per  dulce  aquam  eam  quae  talem  dulcedine  habeat,  qualem  cactera 
dulcia  habere  perlentimus ,  fed  uel  dulce  intclligit  ad  differentia  laliaru  8d  acrium ,  uel 
per  dulce, qua  fua  lingua  yAvxv  uocat,fuaue  intelligit.Itatj  ipftim  intelligere  putamus: 
Tuncip  Diofeoridi  Paulus  Aegineta  cofentit  capite  quinquagefimo  primi  libri, ubi  fi/ 
gnaoptima  aqui  deferibit,  dicit  ipfam  effe  «</lv.ideft,fuauem.eius  uerba  h*cfunt,La/ 
terenemine  debet,faluberrima  elTe  aquam, quae  omnis  plane  tam  guftu, quam  olfatSii 
qualitatis  expers  eft,fed'ut  potanti  exteplo  fuauis,itaintuentibus  lympidauidetur.  Ad/ 
dunttj  unu  aliud  antiqui  ad  perfetffiffima  aquam  iudicanda,^  hoc  eft  quod  hic  ab  Hip 
poaatedicitur,ut  fit  leuiffima,ideft  facile defeendat. unde  8d  Diofeorides  aquae  perfe/ 
(Sionem notans  inquit,  queep  nec  minimo  etia  tempore  praccordijs  immoretur.KPaii 
Ius  fere  idem  (entit  inquies,  ly  (,</1^  ^«7«!' 

kmsmji.ik  yl'  iSt  Sk  ly  yxsi^'«:  7iA«Tjivi«,  ly  Ititpvxivm,  xsc 

uiovre,# viAx-my  x^xisa.ideft,  Cu  aut  per  hypochodria,  (ideft  praecordia  fecudu 
Celfum)celeriter  defcedet,nullameliore  aqua  quyrereoportebit.quf  enim  praecordijs 
diutius  immorabuntur,aluu  uexabSqinflamationes  faciet,  Kponderoib  oneregraues , 
er2t,8Cerimtomntu  aquari?  peffimae.haccPaulus. Columella  uero  Kprimo  De  rcrufti 
caca.quinto  aqua  probat, qua:  no  fit  hauftus  profundi, no  amara,non  falfa.S:  Plin.ca. 
fecudo  libri  trigefimiprimi  deaquaru  differetqs  plura  agit.  Vitriiuius  ctiSli.  odaiio  ca. 
quinto  aliu  modi?  probandi  aquas  docet,  ^  a  pratferiptis  authoribtis  didte  fit.  nam  ipfe 
inquitillas  effe  bonas,quae  ex  profluente, apert^i  fonte  prodeut.iubettp  homines  il/ 
loscoflderandos,qui  circa  tales  aquas  inhabitat, qua  membratinam  habeant,  Kfifint 
corporibus  ualentibus,  coloribus  nitidis ,  cruribus  non  uitiofis,  no  lippis  oculis,crunt 
probatiffima:  aquae.Item  fi  fontes  notii  drfoffi  fuerint,  8C  in  uas  aeneu  ca  aqua  fparfa  ma 
culam  no  fecerit, optima  eritlte  fi  in  aheno  ea  aqua  dcferuefa<ffa,in  fundo  aheni  no  re/ 
linquatarena,autlimu,  eritaqua  probata .  Item  Ii  legumina  facilcpercoquet,eft  bona. 
QuodfignuSC  a  Celfo,8i  Paulo, St  alijs  authoribus  ponitur .  Sifuerit  lympida,8t per/ 
Iucida,8C  quocu($  peruenerit,aut  profluxerit,!!  mufeus  no  nafcetur,nccp  iuncus ,  neqj 
inquinatus  ab  aliquo  inquinamento  is  locus  fuerit,fed  purS  habuerit  (jpecie,inuenitur 
his  fignis  effe  tenuis.  St  in  fummafalubritate  hfcVitruuius,  qui  ponit  quide  ligna  opti 
ma  probandi  aqua, fed  ita  facileno  eft  multa  qua:  dicit  breui  tepore  experiri.  Veru  &fi 
antiquitas  folu  ex  praedidis  tribus  fenfibus,m'fii,guftu,St  odoratu  aquas  probaret, ta/ 
men  St  ex  ta<Su,8t  auditu  fua:  differeris  habmpoffunt.Ex  tadu  quide,  quonia  aliqug 
percipiuntur  calids,aliqusfrigids,aliqus  nrolles.aliqus  afperiores.Hippoc.in  li.De 
capitis  uulneribus(quauis  adlibru  De  aere,aquis  Stlocis  haec  pars  potius  ipedareui/ 
deatut)omnes  calidas  aquas  damnat,  de  quibus  Plinius  ca .  primo  libri  trigefimiprimi 
agitSt  Vitnuiius  ca.quarto  odauilibri.Exaudituhaedifferentiacfumuntur,fi  aquae  in 
terram  cadentes  Ibnitum  quendam  grauiorem  faciunt ,  uel  minus  grauem .  fi  grauio/ 
^graues  funt  St  ponderofae,8t  fecunduiq  Celfum,male.  e  contrario  funt  quae  leues, 
Oequarepoftea  agemus.  Differentiae,  qu*  exmotufumuntur ,  htefimt;  aliqua:  rno/ 

uentur 


|I4  LIBRI  CLV  I  N  T  I 

uenturtardiiis,aIiqii*ueIocius,aliquatqmefcimt.Hippoaates,Celfus;Paulus,Aeti, 

us  locis  praeadduftiSjfiC  Columella  libro  primo  capite  quinto,eas  qugmouentur.ftan, 
ribus  prxferuntK  Plinitis  de  hacreprxcitato  loco  longus  diflerit.  Differentia:  que 
ftimuntur  ex  loco  a  quo  fluunt^hx  funt.nam  aliquxab  ortu  fluSr,aliquar  ab  occafu/all 
qnx  a  feptentrione,aliqux  a  meridie .  Authores  omnes  illas  qux  a  meridie  profluunt^ 
probare  nituntur .  Hippocrates  in  libro  D  c  capitis  nulnenbus  dehacrc  agens ,  primo 
docet,  eos  qui  inter  orieiuem,  8C  occidentem  acinum  habitanr,  aquas  audas  habere, 
duras  aiperas,  frigidas,  dulces,  copiofis.  pofthfcdocer,  cundlas  aquas  qu*  adortum 
currunt,  lympidas  elle,  molles ,  boni  odoris.D  enfi^  prope  illius  libri  finOT,urbes  illas 
offendit  quj  bonas  aquas  habeant  ex  locis  unde  pronuimt,inquiens,quj  fontes  ador^ 
cum  decurrentes,  Sflcaturientes  habent,  prxcunflisMtimxfimtSecundoIocofunt 
qux  inter  ortum  xftiuum  Khybernu  prorumpunt;  peffimx  uerofuntquxadauftrim» 
decurrunt,  quxfp  inter  ortiun  aEftiua,8C  occafum:fed  qug  ad  aidirum  peflimf  funriqua: 
autem  adfeptenttionem  tendunt,meliores  flrntunde  8C  Columella  primo  Dererufti/^ 
calibro  capitequinto  inquirioptimeautem  f^ubribus  ut  dixi,focis  ad  orientem, uel  ad 
meridiem,grauibus  adfeptentrionem  uilla  couertitur,  eademij  femper  mare  redle  con 
Injicit.  Diffoentix  exioco  per  quem  fluunt  hxfunt,  quomam  aliquxfupraferrum’ 
tranfeunt ,  aliqux  fupra  xs ,  aliqux  fupra  argentum  ,  fijpra  aurum ,  fupra  fulphur,  fw' 

pra  alumen, fuprabitumen,fuprarutrum,utHippocratesinfinelibriDe  capitis  uulne 
ribusinquit:talesfiintaqugthermariun,quasinufuquotidfanohabemns,&quasHip 

pocrates  loco  prxeitato  uitio  uertit.  Sed  id  incatifa  eff,qufa  nec  Hippo  aates,ttcc  Ga/' 
lenus,nec  Paulus,  nec  multo  pofferiores  authores,aqnarum  ex  thermis  fcaturientium 
notitiam  habuere,  fcilicetratione  potus .  nunquam  enim  illos  his  aquis  in  potu  ufbs  et 
fe  deprehenfum  eft ,  T ralliano  dempto .  K  forte  Hippocrates  has  aquas  in  quotidiano 
potu  uituperat,  quas  etiam  Galenus  inprimoDepti&na  capite  tanquam  illas  ex  qut 
bus  ptifana  fieri  non  debeat,arguit.  Adde  ccenofas  etiam  effe  malas.  D  ifferentix  ex 
pondere,  8C  lenitate  hx  funt,  quomam  aliqua  grauior, aliqua  leuionK  qux  leuior  me/ 
lior  exiftit,  hoccpinpondereintelligere  oportet .  T  amen  nos  diuer&um  aquarum,  in 
ponderepericulnm  fecimus ,  putealium  inquam ,  fluuialium,  8CpIuuialium,K  uaria/ 
rum  thermarumtfemperuero  eandem  menuira,  idem  pondus  habere  deprehendimus. 
N onimquam  Hercules  illuftriffimus  Ferrarix  dinc  quartus  aderat,  patronus  noffer  iiu 
uitffiffimus ,  qui  nos  de  aquarum  ponderibus  differentes  audiens ,  aquas  tiarias  afferri 
iuffit,  tunc  iterum  experientia  TOmpertum  habui,non  effe  differentia  in  pondere,  quan 
do  ex  ipfis  f  qualis  menfura  accipitur,  propterea  tunc  coepi  P  linij  fententia  confiderare 
Ii.trigeflmoprimocapitetertio,ubidicit,quidafl:ateraiudicatdefalubritate,ffuftrante 
diligentia,  quando  peraru  eff,  ut  leuior  fit  aliqua .  Certior  fubtilitas,  inter  pares  meliore 
effe  qux  calefiat,refrigeretur9  celerius.uthoclocoPlin.  fimul  aqua  ponderare  repre/ 
hendat,K  id  quod  ab  Hippocrate  didu  eft  doceat.  Demcg  nos  experientia  deprehendi 
mHS,aquas  turbidas  in  pondere  grauiores  effe  lytTOidioribus,quod  fieri  ratione  comi 
xtionis  cceni  uel  arenxputamus .  Alia  habetur  differetia,  qux  ab  extrinfeco  accipitur, 
fcilicet  quod  cito  uel  tarde  calefiat,uel  refrigeretur.  Adfunt  alix  aquaru  differentig 
apud  alios  airthores  pofItx,quas  referre  ,pfequemur.etenim  Rufus  (ut  Aerius  li.tertio 

ca.i75.refert)aquasm'uiditinplumales,fontanas,pitteales,fluuiatiles,8Ceftagnis.Plu/ 

uialis  tenuiflima  eft,&CfaciIlimetrafmutatur,uteode  loco  dicit  Aetius.inurilis  ueroeft 

difpofitionibus  biliofis,  quia  tranfit  in  bile,  de  ipfa  Hippo  crates  in  flnelibriDerapitis 
uulnerib.  inquit,pluuiales  qiude  leuiffimfjtenuiffimfilympidifllmjjdulciffimxcpfunt.; 
Sol  enim  aqux  principia,  quod  leuiffimneff  dC  tenuiflimu, in  fuperiora  deducit  8^rx 
tipit,  quod  mare  8C  fal  declarant,  falfuirf em'm  quod  eft  illic  remanet,  fal^  fit.  teniriffimu 
aut  quod  eft,fal  prx  leiritate  preripit;  quod  non  folum  ex  aquis  marinis,paluftribus  X 
lacuftribus ,  cjterifcp ,  fed  X  de  rebus  omnibus ,  in  quibus  humidum  quid  ineft,  facit- 

Quin  Si  de  hominibus  ipfis, quodtenuiflimu,Klcuiffimu  humoris  ineft,deducit.Pau 

Ius  Aegincta  lib.primo  cap.quinquagefimo  depluuiali  aqua  ide  quod  Hippo  crates  di 

cit.immo  ipfum  refert.  Veru  quia  inter  pluuiales  alif  fimtxftiup  tonitruofx,aHeprocel 

lo%;tonifruofas  proceDofis  prxfert,  8i  qiria  fub  pluuia  aqux  contineri  poffunt ,  q«?  ^ 


APHoRISJrfVf  JjXVt  Si^, 

niuibus  ST  glane  diquatur,  ideo  dicere  oportet, apud  hos  authores  Jias  aquas  efTe  dete 
jjorespluuialibus.Vitruuiusquoqili.odauoca.fecundoaqtia ex  imbribus  falubriores 
uirtutes  habere  dicit ,  K  eam  prse  cacteris  laudat,  illicj  multas  dotes  condonat,  tu  ipfu  m 
Icee.Celfus  uero  libro  fecundo  capite  decimoodauo  hunc  ordinem  facit  Aqua  leuiifl 
j^pluuialiscO: ,  deinde  fontana,  tum  exflumine,  tum  ex  puteo,pofl:  hsce  exniue,auc 
glacie,grauiorhis  ex  Iacu,graui(Iima  ex  palude.  Sed  Paulus  uitiofiUimas  Omniii  facit 
quf  ex  glacie  8f  niue  colliquantur,  quia  per  congelationem  omnes  tenuiffima  par 
tes  exprimuntur.FIuiriaIesomnes,8(;  eftagnis  Aetius  argUit.Sedan  aqua  pluuialiso^ 
jnniaoptitnafit.ut  Hippocrates  fentireuidetur,2ipoftipfumPaulus,Vitruuius,Ae/ 
tius,  Sf  alij  multi,  ea  lege  quae  in  noftro  iyruporu  examine  de  aqua  feripta  reliquimus; 
NecPIiniu  omittes  Ii.trigeflmoprimo  capite  tertio, ubi  contra  illos  inuehitur,qui  hoc 
dicut,immo  adeo  illi  odio  eft  haec  opinio,  ut  in  hec  uerba  proruperit,  Horu  fententia  re 
fellereintereftuitae.propterea totis  uiribus  probare  conatur,  aqua  plutiiauitat potius 
obeire,quam  prodeiT&Nos  uero  in  fyruporu  examine  haec  ftatuimus:in  ordine  elemen 
ti  pluuialem  aqua  caeteris  praeftare,fed  relpedu  humanae  tiitae  non  cft  perfedior.Nam 
ad  uitae  noftrae  perfedionem,  elementorum  puritas  non  exigitur ,  fed  re  mixta  indige/ 
mus :  unde  Paulus  in  ordine  dementari  pluuialem  aquam  omnium  perfedillimam 
facitAt  fi  dixeris  citoputrefcere.proptereadeterrimafit.Paulusrefpondet,immohoc 
elTe  bonum,  quia  alterationis  procliuitas  uirtuti  potius,  quaih  uitio  adferibenda  eft. 

At  fi  contingat  hominem  in  locum  aliquem  accedere,  in  quo  aquae  limofa:  fint,  8C  te/ 
terrimi  odoris ,  eas  elixari  iubet  Paulus ,  poftea  bibi .  additqj ,  limofas ,  bituminofas, 
86  fallilgineas  percolari  oportere ,  8C  illud  eft  optimum  ad  corrigendas  aquas  pratfidi/ 
iim,eas  uino  mifcere.  Haec  de  Aquis  dida  fufficiant,  quas  in  hoc  loco  Hippocrates 
folum  per  cito, 86  tarde,  calefieri  86  infrigidari  probat. 

G  A  L  EN  V  S 

NO  N  fiondere  talem  efte leuiftimam  dicendum  eft. Sic  enitti  nihil  magnum  edoce 
ret ,  praeter  id  quod  per  quendam  circuitum  illud  inuenit  quod  facile  erat  ftatim 
inuenire.Namfi  pondere  leniorem  aquam  dignofeere  qufrit,promptum  ad  proprium 
eorum  quae  ponderantur  indicium  perducere,  eius  rei  per  lancem  ac  pondus  facientes 
mquifitiOhem .  Sed  nunc  leuiorem  dixit  aquam  quae  uentrem  nongrauat,86  quae  cito 
permeat :  ficuti  ifti  contrariam ,  grauem  uocamus  qu*  cito  non  p«mcat .  Liquet  au/ 
tem  quddnon  folum  hoc  indicium  exiftit  uirtutis  aquae,  fed  quod  cum  alia  in  propatu/ 
Io  fint,  86  ab  omnibus  nota,  hoc  uero  aliquid  habeat  artificiofum,{ic  ad  id  prodendum 
feripto  Hippocrates  ucnerit.  Sed  quaetnam  funt  aliaCPrimum  quidem,fi  neq;  turbida, 
netj  coenoft,necpinguftualiquamabfurdam  qualitate  praeftfert,  deinde  86  illudquod 
nunc  Hippocrates  dixit , fi  cito  refrigeratur,  86  calet:  nam  perfpicuum  exiftit  talem  efte 
bene  alterabilem.  SicuU'  autem  cibi  uirtus  eft  efte  benealterabilem,  ita  86  aqu»;  fiqtii/ 
dem  facile  tranfmutari  nolumus  quicquid  concoqui  debeat  ab  inftrumcntis  quibus  eft 
cotSionis  munus  a  natura  demandatum  .  Quicunc^  uero  fola  potantium  difpofitione 
optima  aquam  indicant,  certifiimo  quidem  ututur  indicio  ,  uerum  fi  hoc  tantum  afllim 
pferint  no  redefaciunt.Prius  enim  oportet  de  aqua  ex  didis  fignis  indicare,  antequam 
ad  talem  ueniant  experientiam. 

B  R  A  s  A  VOLV  S 

PRIMO  Galenus  docet, 86fi  Hippocrates  leuiffimam  aquam  dicat.hoc  tamen  non 
intelligit  quo  ad  pondusrita  enim  Hippocrates  rem  nullius  momenti  anuliflet,  immo 
quodfecillime  fieri  poterat,prolongat.facillime  aut  poterat  aqua  lance  ponderari,86  ciS 
t>auco  temporis  difcrimine,preter  id  quod  eft  illam  calefacere  86  infrigidare,  propterea 
eruere  oportet,  Hippocratem  non  intellexifie  leuiftimam,  quo  ad  pondus,  led  illam  le 
uilfimam  intelligit, qug  non  grauatuentte,86  qire  cito  permeat.Illa  uero,  qu*  cito  non 
permeat,grauis  uocatur.  tamen  cu  multo  plura  Unt  quibus  poteft  aquaprobarfiioclp 
luprofeqiii  uoluit  Hippocrates,  tan^  id  quod  in  fe  aliquid  artificiofi  86  pulchri  habet. 
•  ‘udicium  perducere ,  gracce  eft  xetrieuil' .  ideft,duceread  locum 

«udra.eltenimapudgrxcos>£«T«ieti>i/,forum,idAlocusiudicij. 

Qiiod  etiam  legitur.  Ventrem  no  grauat,86  qug  cito  permeat.In  noftra  antiquo  coti 

textu 


*,fi  '  LIBRI  aylNTt 

cextu  dax  letfHoncs  funt,ufla  legit  /  «<ftW,ideft  facilcjalia  cito.hanc  fecmu 

dam  magis  probo,  quam  8C  contextus  Aldinus  habet. 

s  E  C  V  N  D  o  Galenus  docet,  quae  nam  fint  illa ,  quibus  aqua  probaripoflit,his  fa/ 
men  exceptis,quac  hicab  Hippo aatefcripta  funtlnquit  autem  haec  efle,finecK  turbi¬ 
da  fit,  ne<$  coenofa ,  quae  ad  uifum  fpedanunec^  in  odoratusnecf  in  guftu  aliquam  ab/ 
Turdam  qualitatem  habeat.  '' 

Qiiod  legitur.  Si  ne(j  turbida ,  netp  coenofa,ne(5  in  guftu  &c.In  hoc  loco  deeft  una 
particula,ita  enim  legi  debet,fi  necj  turbida,ne(^  coenofa,necp  in  odoratu,  nem  in  gu, 
ftu  Kcputamus  hanc  particulam ,  nec^  in  odoratu,  Omiflam  efie-graece  enim  habenir 
e&’  B  itlrn  ^  liu  yiS\Jiny,Sii  reliqUa.  ’ 

C^iod  etiam  legitur,  Abftirdam  qualitate, grxce  habetur  «tkctiaii:  OT(5TyT©',ide(j 
alienam  qualitatem,uel  extraneam, uel  etiam  abfurdam,  ’ 

TERTIO  Galenus  ad  Hippocratem  defcendit,qui  aquam  laudat, qute  dto  calefit 
ref^eratur:K  idob  hanc  rationem, quiabene  alterabilis  eft.  nam  fictiti  cibus  fi  bo/ 
nus  efledebeatjbene  alterabile  effe  oportet,ita  aquabene  alterabilis  effe  debet,  omnia 
enim  quae  concoquenda  funt-.faciletranlmutari  pofle  debent  ab  inftrumentis  ad  codio 
nem  a  natura  fadis. 

Deni<5  Galenus  certum  aquae  iudicium  efte  dicit ,  potatoribus  aqu*  confideratis 
quonam  modo  dilpofiti  fintquoniam  fi  bene  dtfpofiti  fint, de  aquabene  iudicare  debe 
mus :  fimale  difpofiti,  male.  T amen  hoc  foliim  confiderari  non  debet,immo  opus  eft, 
priufquam  ad  hanc  experientiam  deuematiffjquam  hicprofecuttis  eft  Hippoaates  ex 
didis  fignis  iudicare.  .  ’ 

APHORISMVS  XXVir 


QVi  nodtu  bibere  appetunt,  his  admodum  fidentibus  fi  luperdormier 
bonum. 


H  o  M  l  N I B  V  s  plerunq!  contingit  in  fomnis  ingentes  fites  incidere ,  qii*  cum  ali¬ 
quos  corripuerint ,  fuperdormire  bonum  eft .  ex  hoc  enim  fomno  fitis  ipfa  fedatur, 
quiacaufailla  que  fitim  faciebat, refoluitur  8iremouetur.Oribafius  uero  alium  fenfum 
Aphorifmo  tribuit,  quam  is  fit  a  nobis  propofitus,8C  a  Galeno  confcripttisJpfe  etenim 
praecedentem  aphorifmum  huic  connedit,8C  tmum  facit,hoc  modo  legens  8i  continu 
ans,  Aqua  quae  cito  calcfcit,8£  cito  frigefcit,leuiflima  eft,  quam  oportet  bibere,  cos  qui 
nodu  admodum  fidunt,  8i  fi  fupcrdormierint,bono  eft.  tanquam  fi  ab  Hippocrate  ea 
aqua  eligatur,  que  conuenientior  fit ,  ut  in  potu  exhibeatur  his  qui  nodu  fitiuntumde 
ita  aphorifmu  mox  exponit, fi  alicui  fttienti  aquam  dare  nolueris ,  coques  duas  aquas, 
K  quae  celerius  calefada  fuerit,  celerius  item  refrigerata,  ea  detur,leuior  eft, Siquando 
dabis  node  fi  fuperdormierit ,  is  qui  bibit,  optimum;  quia  calor  ad  uitalia  cqnfiigit,  5C 
nihil  aqua  frigus  ladithac  Oribafius.  T  amen  eius  expofitio  Hippoaatis  lentendam 
non  attingit,  nam  diftindum  quoddam  inhoc  aphorifmo  docet  ab  eo  quodinpracc' 
denti  dicebatur, ut  Galenus  etiam  teftatur,  dC  quil%  ex  Hippocratis  ferie  facile  uidere 
poteft .  Philotheus  uero  hoc  modo  aphorifinum  introducit, 
my  ^TKuStc  a-vn-i^wyicT®',  iTinsi  iddl,  Hic  remedium  tradit  nobis  eius  fympWr 

matis  quod  dicitur  fitis . 

owj,  uel  ut  Aldinus  codex  habet  oHsmiai  -mvSy  oft/ij rv*7Bji.ideft,Quinodu  bibae 
appetunt.]  Hic  uero  bibendi  appetitus  mulds  de  caufis  prouenirepoteft,una<5p  fitis  eft 
naturalis,  alia nonnaturalis,fed ex accidentefada. Naturalis  fitis  ex humidi natura 
lis,8i  rofeidi  exiccatione  inducitur,  quod  in  ore  uentriculi  eft,Khoc  fiat  a  calorenatu/ 
rali ,  &  non  ab  aliquo  calore  praeter  naturam.Dehac  fiti  Hippocratem  intelligerenon 
potes, quoniam  ipla  per  fomnuno  corrigitur,  ied  potius  per  potum  poflet  tamen  Si  ex 
tiaturali  ficcitate  induci,  quamuis  Paulus  Aegineta  libro  fectmdo  capite  quinquageC/ 
motertio  dicere  uideatur  hanc  fitim  hab  ere  fomnum  pro  remedio, Si  uigilandlnempe 


A  !>  H  O  RI  S  H  V  S  .  XXVII  Ji? 

(, jt  dilHinflioiie  uti tiir;  qvu  fitim  incurrunt  ob  partium  ariditite,  per  quas  fertiir  humi/ 
jjitasexoreinuentrem,  fomnuseftremedium.  Qiiiueroirtcummtfirimob  caloreni 
cafdem partes  exiccante,uigilantia  his  eftremediu.  nos  potius  indicamus  potu  elTe  re/ 
medium;  Sitis  ueroprxter  naturaquandoqp  ex  quadam  confuetudine  fit,  ficutinon/ 
nulli reperiuntur  qui  ob  bibendi  confuetudine  femper  fitire  uidentur ,  hi  ctia  ibmnq 
no  iuuantur,fcd  potius  in  eode  ftatu  funt  quando  expergifeutur,  de  his  no  intelligit 
Jiippocrates.  Fit  quandoeg  fltis  cx  nimio  uini  potu,  quia  ex  ebulliente  uino  calidi  ua 
pores  eleuatur,K  os  uentriculi  petunt, fitimep  faciut,  qua  dicit  Paulus  ex  aquae  potu  f* 
nari.fedetia  ex  fomno  corrigitur.nam  perfomnu  uinum  coquitur,8i:  fumi  illirefoluuh 
tur.de hac  fiti  Hippocrates  intellexifle potuit. Quod  uero  expotu  fltis  fiat  ,  non  folum 
experienria  Sf  Galenus  docent,fedSCPhilotheus ,  fltis  caufas  enumerans ,  fleri  ty/ 
xaunciifrejideftjob  uiniaduftionem,uini  inquam  nimis  ingeflf. 

Qiiandocg  fltis  fit  ex  nimio  cibo  eodem  modo  effumante,  cui  remedium  eftfomnus 
icibum  concoquere  procurans, K  fumos  refoluens.  K  fltis  potiffimu  fit, fi  cibi  fint  falfi, 
unde  a  Philotheo  dicitur, hanc  unam  effe  fitis  caulam  ii.«Kisa  «A/ 

(i»j,iii.idefl:,(;iboru  muItiftido,8f  praefertim  falforum-Quadocg  fit  fitis  ex  calida  ueliic/ 
ca  ciborum  fumptione,  8f  hanc  potuaquac fanari  dicit  Paulus.tamenpoteflSf  fomno 
fanari,quia  in  fomnis  cibi  illi  cocoquutur.Hippocratesi^  de  his  omnibus  rhodis  intellt 
git,fiC  non  de  naturali  fiti,  quae  ob  ficcitatem  naturalem, uel  ob  caliditatem  fi't.  Quan 
do^  fitfltis(utPhilotheus  dicit)  ^iyoAiu ^1^s(ifc«^ai,ide(i,pb,bilmin  os 
uentriculi  confluentem.  Quandq(g(ut  etiam  Philotheus  dicit)fi't  fitis  #  ^ 
sis  «Ajiejideft,  ob  defedium  bona:  materiae  forte  hic  author  id  intelligit,  quod  ftos  in  prt 
macaufaretulimus,humidi  naturalis  defedu.aliter  uiderenefeimus,  quid  fit  illius  ma/ 
teris  defedus  qui  fitim  inducat.  T amen  funt  alie  caufs,  quae  fitim  inducere  folent.na 
aliquis  qui  comederit, 8Cno  biberit, fitim  incidere  poteft.K  qui  a  dipfade  morfi  funt,fl/ 
timoleftantur.Si quis  etiam marinamaquampotauerit, fiti  corripitur  (utPaulus  prae/ 
citato  loco  docct)ied8f  ex.exiccate  febre  fitim  incurrimus,  Philotheo  etia  dicetefitim 
fieri  Hj»  Kmaavcc  a-vjffiii/,ideft,ob  febrem  ardentemthsccg  fitis  multis  remedtfs  a  Paulo 
.didis  foluitur,8f  non  cxfomno.Si  quis  etiam  aperto  ore  dormiait,  fitim  incidere  pote 
riqimmo  Paulus  capite  quinquageflmo  quarto  eiufdem  fecundi  libri  docet  fupina  cu/ 
bation™  fitim  inferre.Nos  uero  huius  rei  aliam  caufam  inuenire  nefcimuSjnifi  qiiia  if 
ii  qui  fupine  cubant, plerunig  ore  aperto  cubare  foleant. 

rstioin  Tstwv  Jli4‘i^‘!Jf-ide(i,  His  admodum  fifientibus.]  quia  fi  parum  fitirent,hec 
dandus  eft  potus,nec  de  ifta  fiti  curandum.  At  fi  uehementer  fitianqnonquia  non  bibe 
rinqfed  ex  uino  epoto,ueI  multo  cibo  ingefto,  tunc  Ibmnus  bonus  cft.nam  uapores  re/ 
,  .foluendq  fltis  caufam  remonet.  , 

H»  ii8iioiM!iteini,,«y«^oi/.idefl:,Sifuperdormierifit  bonum,]  Qtiia  uaporibus  refblu/ 
tis,authis  qu*  fitim  faciebant,cum  expcrgifcuntur,abfcg  fiti  ihuehiuhtur.Ideo  nonab 
te  fuit  a  potu  abftinere,ne  codiio  irapediretur.T amm  fitis  qu  jdam  eft,  qug  uigilijs  fana 
“  tuf, ut  Paulus  dicit, &  eftillaqujacaliditatefit.Tuintelligeacalidishumoribus.inore 
uentriculi  exiftentibus,de  qua  Auicena  in  pritna  quarti,in  eo  loco  ubi  firi  acutaru  fe 
brium  fuccurrere  docet.Philotheus  cur  bonu  fit,fi  fuperdormierint,  caufam  reddit,  in/ 
quiens,7r't'J.is  jAl'  icTmJkayi  <A4w.«  ^-ni  liivrvfeai/l^s,  vorstA 

At M  tjSI  T^tyai/  yiVt-na  J)'4«-ideft ,  concotSio  e/ 

ninifit,&r liberatio  a  fiti-Siquidemediocris  uel febricuIofareprimereoportet,prsb en/ 
tes  ipfis  potum,  nifl  ex  ficcitate  fiat  fltis . 


i.  \|  unt,quicquam  oftendit,fed  hoc  tantum  quod  fuperdormire  confert. Coquitur  e/ 
wm  per  Ibihnum ,  ut  liqiiet ,  8C  fubdefcendetid  quod  efficit  fitim ;  non  tamen  illud  eft 
jn  obfcuro,qudd  ualde  fitientibus  potus  eft  dandus,fiue  ex  potatione  luni  meracioris, 
defedu  potus  fitis  aduenerit:  nam  SC  defeSui  fuccurrere  confert ,  8f  illam  quae 
Jaflaex  uino  caliditatem  aqua  reftinguere,  theorema  eft  medicinale.  Si  tamen  modiqe 
htierint,non  omnino  eis  dandus  eft  potus,  fed  confiderandum,niinqqid  ex  defeduh  ii 

zz  '  ini^ 


tit'  V  1  S  RT  0.7  I  N  TI 

midi  tale  quid  patiantur,  fiue  ex  nimia  uini  poutione : contingit  enim  his  ex  ib/ 

tnno  iuuari- 

SKASA  V  o  L  vs 

PRIMO  Galenus  docet,  abHippoaatenonedoceri, an  danduSjUeI  non  dandus  iit 

potus  ijs  qui  nodhibibereappetunnfed  id  fote  docet,  quod  fuperdormire  conf£rt.Non 
deiimt  tamen  qui  nodu  bibanca:  nos  uel  nodhi,  uel  interdiu  fitim  ferre  no  poiTmus 
At  denodie  uerba  fecit  Hippocrates ,  quia  interdiu  fitientes  bibunt,  atnodu  bibere 
prater  humanam  confuetudinem  uidetur. 

SECVNDodocct,Hoccertumefle,ualdefitientibuspotumefledandum  qtioma 

docun$  fadfa  fit  fitis,  uel  ex  uim'  meracioris  poni,  uel  ex  potus  defedu.Nam  m«iicum 
theorema  eft  caliditatem  ex  uino  fadam  aqua  reltingui,8f  etiam  cum  quis  non  bibent 
fiC  fitim  habeat,  eam  fitim  aqua  rcftingui.  ^ 

Quodlegitur.Nam  Sfdeleduifuccurrereconfertgrgce  habetur  yy 
ixSn  •ji«><rijoj'?.ideft  >  Nam  quod  8C  defedui  fuccurratur  cu  obIatione.uel,med^  opor 
tet  propinatione. 

<^od  etia  legitur,  Aqua  reftinguere.grfce  eft  o-fyri-uiea.ideft.  Aqua  reftinguu 

Quod  etiam  legitur, Theorema  eft  medicinale, grace  habetur  Jh  iSiey/ 

(t«TOp.ideft,Theorematum  medicinalium  eft,ideft  exhis  theorematibus  eft,qua  adar 
tem  medicina  fpedant.hac  eft  una  antiqui  noftri  contextus  ledio.  Aliam  habet  ledio 
nem,quein  Aldino  contextu  etiam  eft ,  hanc  inquam,  vymv&y  Jfa  hugytiiTHyjjgjf 
Theorema  eft  falubre.  tamen  utrun<5  dici  nihil  impeAt,  ’  ’ 

TERTIO  Galenus  docet ,  Non  efte  dandum  potum,  fiparum  fiticrint,ac  fi  dicere 
gideaturifi  multum  fitietint,  dandus  eft  potus.immo  re  uera  nifi  potus  detur,  hi  qiri  ne/ 
hementi  fiti  infeftantur, dormire  non  poirent,nam  magna  moleftia  eft  fitim  pati.nonrl 
nor  quam  uel  febrem,uel  aliam  ueramagritudinem  ferre.  ’ 

Deni^  Galenus  infert,qujnam  fites  illgfint,qua  a  lbmnoiuuentur,illainquaquj 
(X  nimia  uini  potatione  fiunt, 8f  illas  numerare  uidetur,quae  ex  humidi  defedu  comin 
gunt,Sed  nos  hanc  inter  illas  non  numeramus,quaE  fomno  iuuantur.quamuis  dici  po6 
fa,m  fomno  materiam  aliquam  humidam  a  capite  defluerc,quac  infernas  partes  hume 
det.uel  Galenum  potius  dicamus  hoc  modo  diftinguere,uel  fitis  fit  exhumidi  defedu» 
uel  ex  nimia  potationetquac  ex  nimia  potatioe  fit,  fomno  iuuaturideinde  aliam  omittit» 
tanquam  eam  qux  a  fomno  non  iuuetur. 


APHORISMVS  XXVIII 


Q  Vffitus  aromatum  muliebria  (Iucit,ra:pius  ucro  X  ad  alia  utilise(ret,m(i  capitia 
O  faceret  grauitatem. 

BRASAVOLVS 


I N  hac  huius  quinti  libri  parte, ulqi  ad  fexagefimumtertiu  aphorifm5,de  mufieribua 
utero  gerentibus, SCnogetentftius utero  uerbafacitHippocrateS,multaipfarufympto 
mata  pertradas.propwea  in  nqftro  antiquo  cotextu  huic  parti  hic  titulus  praefixus  eft 
yuniuiauii  mcUy,  y  9^«?rB«f.idei^de  mulieru  pafttombus  Sdcura.Sf  Philoth.fiuf 
plice  inferiptione  habet  j-ui/mJcoSij.ideft.De  mulieribus.In  aliquib.  nero  cua-Jdi  m> 
dum  edocet  Hippoc.ficuti  in  hoc  primo  aphorilmo  facit,  in  quooftedft, quando  mulier 
muliebria  fua  habere  no  poteft,  funitu  aromatu  illa  educi.na  eiulmodi  aromata  uias  ape 
riut  SCdilatmt,8C  languine  qui  exire  deberet,  attenuat,  8C  uim  expultrice  adiuu5t.immo 
&  h  f  c  aromata  in  mulieribus  ad  multa  proficcr?t,mfi  capitis  grauitate  inducere  cofue 
uiflent.  nam  praecipms  membris  coueniunt.nempccor  ipfum  roborat^  fuo  odoreac 
calore  cerebruiuuarent,ra'fi  uaporofa  eirent,caput<5  aggrauareriatep  implerent.  Oriba 
fius  in  hac  parte  fexto  fibro  mitte  condonat,  immo  quintum  librfi  fexto  ita  continuat: 
Cum.  in  quinta  particula  docuerit  nos  Hippocrates  differerias  urinarii  X  ueratti,iton 
q  ualitates  calidas  X  frigidas,nunc  migrans  ad  fextam  particulam  de  muliebribus  affe/ 
dibus  tradhre  uulnTamenqma  aliqui  putarunthunc  fextulibrum(fecundum^fum) 


APHORISMVS  XXVIlt  iij 

Mcft,  partem  Hippocratis^ion  efle,fed  effeadiundiainjob  hoc  qiria  m  hac  parte  di 

catur,exmuiro  cognofci  anmulier  fitgrauida,quodn6  uidetur  didlu  Hippocratis  con 
fonum,  ideo  Hippocratis  non  eft  hgc  pars.  Sed  Oribafius  hos  reprehendit  ex  Galeni 
fentetia,qui  hunc  libru  in  feptem  libros  diuifit,ne(^  plurcs,necp  pauciores.  Adde,  quod 
hzcparticula  de  mulieru  anedlibus  eft,  fuit  aut  conueniesj  5C  Hippocrate  de  his  miilie 
rSMedibusuerba  faceretnidlus  enim  tam  aptetraAafletj^  Hippocrates  hic  tradlaiiif. 

tauuKsaijj  iyuycy,  i  ^  TrvyjLv.  ideft, Muliebria  educit  aromatufuffitus.  Vo 

cabulum  uel  aromata  ab  antiquiohbus  grateis  eafolum  dicutur  qu*  adfufRtus 
odoratos  in  ara  acceduntur.hgc  a  Thucydide  ideft, pura  facriftciauocan/  ^ 

^,ied  deinde  nSme  id  ampliatu  eft ,  omnia  odoram  eta  fignificare  cotpit.  Sunt  uero 

omnia  aromata  calida,  aperietia,attcnuatia,8C  apud  Galenuligc  potiffimu  aromata  uo 
cStur,  cafia,  cinamomu,  coftus,  amomu.  Oribaf  uerp  addit  fpi  ca  indica,  cardamomu,ca 
lamumaromaticu SCftyrace.  Perfuffinis  fuffumigiuintellige.quodexhoruaromatu 
pulueribus  fit, quando  fupra  ardentes  prunas  inijeiuntur.  Atfumusin  uteifi  recipi  de/ 
beqmodum  uero  recipiendi  Oribafius  doceqfacSis  trochifeis  ex  praedidis  aromatibus 
mitti  debent  in  fitftile  uas,in  quo  fint  carbones  accenfi,8C  uafis  orificiu,on'  uuluae  appo 
naf,ne  uapor  foras  exeat,fed  intus  permaneat.  T  ame  uocabulu  aromata  adomnia  qug 
mefes  prouocat,  ampliare  debes,  uel  odorata  fint, uel  no  odorata,  fecfcalida  iint  aperien 
tia,ati5  attenuatia.hoc  etia  nome  fuffitus  ad  fometa  ampliare  potes, ad  peflaria,ad  fuffu 
migiu  per  ebullitione  haru  reru  in  aqua,  uel  fuffumigiu  fit  ex  accefis  carbonibus  &  pul 
uere,uel  ex  eifde  accefis  carbonib  SC  trochifeis.  Quid  uero  fint  muliebria,qua  agr* 
cis  ywKasaa  uocatjdubiu  efle  uidef.naRecetcs  interpretant  mefes,ideo  exponut  fuffi/ 
tus  aromatumefes  ducit,&itaintcrpretatus  eft  Theodorus, ita Marcell.in  Dlofcori/ 
de femperintelligitjK  multi  ali)  recetes, qui  antiquiores  interpretantur.  Philoth.quocp 
peruocabulu  yuvxmaa  menfes  intelligere  uidetur-  uerba  eius  ha:c  fiint .  vuS  va 

mitxiK  irusyujjcufi^^aJiJ^umy  o  imrcKgXTin.H^  ■nwm  <pvcrly>  iit  -rlui  IAiuh 

fisHseStejcnit  twi^iSaorM/,Hjj»Tcifm«'my7rve/x6i},a7r^a.i.  Hippoc.nuc.pprios,muIie/ 
r3  morbos  tradit,K  hos  curat, 8£  inquit  qcP  retenta  menftrua  purgatione,  per  aromata 
ftiSitus  fanat.  Nobisautaliud  quoddalatiusperhoc  uocabuluj^miKicsiejidcfi  mulie 
bria,intelligenduuidctur,^  folimenfes,licet  haec  eadem  menfes  ducant, 8C  Atiftoteles 
quadoqj  in  lib.De  hiftoria  animaliu,prcfertim  feptimo  per  yuu<uKa«  menfes  intclligat. 

Sed  quod fitcomuiuus  uocabulum,indiciu  hinc  haberi  potcft,quia  Hippocrates  libru 
feduque  ^ytu/ocxsaifi, ideft,  de  muliebribus  inlcripfit,in  quo  no  de  folis  mcnftrii 

isjfeddealijs  quot^  mulieru  morbis  di(rerit.ideo  ex  his  indiciu  haberi  poteft,  uocabulu 
j-uuittuaiemulto  plura  fignificare,^  uocabulu  Wlwa, ideft  mefes.  Adde  huic  rei  K  hoc 
teftimoniu.quodinmuItisDiofcoridis  locis,  ubi  de  re  aliqua  qu£c  mefes  ducit, uerba  fa 
cit, inquit, Kj-a  ideft, ducit  SCmenfes-cuius  rei  fi  locuunu  habere  nolueris, 

terfiu  Diofeoridis  libru  lege, ubi  de  Apio  motano  agit,tuc  utitur  uocabulo  'lyytiuxpro ' 
menfibus.Sinon  j-uuMica*.  Nec  illud  ualet,  quod  quilpia  in  oppofitu  afferre  polTct,  id 
uero  eft  Theophraftum  de  Apio  montano  loquente  non  dicere  «yatiiy[u/«,ide{i  ducit 
menfes, ledj-iuiatxaa, ideft  muliebria-uerba  cius  haec  funt  libro  otftauo  De  plantarii  hi 
ftoria,<iV(Aa(7j3  iStp  ^  niVw  -Pl/ yMiccLxauy  y^eiy.ided,  danttp  in  uino  auftero,mulie 
brium^atia.NamThcophraftus  Aptj  montani  uires  magis  ampliat,^  Diofeorides  fa 
ciaqquiaDiofcorides  folum  ad  menfes, Theophraftus  admulicbriaualerefacit.Prjte 
rea  Galenus  quid  fint  >-™(KKaa, ideft  muliebriahoc  loco  edoces,inquitefrcmenftruo/ 
tum  purgationes, Sf  illa  qua:  funt  apartu.Inter  illa  uero  qute  a  partu  funt,  Secunda  unii 
eft ,  qua:  8C  ipfa  aromatum  fuffitu  educitur,  quando  fua  fponte  non  exit.In  fumma  igi 
tur(ut  tandem  receptui  canamus)de  menfibus  potiffimii  uerba  facit  Hippocrates,  qui 
nihil  aliud  ftint  quam  fanguis,qui  fingulis  mefibus  in  mulieribus  expurgatur.  Nam  c5 
mulieres  in  pubertate  ueniunt,  8C  iam  aptae  uiro  funt,  natura  illis  prouidit.utfi  concipe 
rent,foetus  nutriri poffit abftp  puellae  difpendio .  ideo  id  efficit, ut  iplis  ianguismagis 
mulriplicaretur,c^  pro  fuo  nutrimento  ad  propria  conferuationecontieniat.Is  itero  qui 
fuperabundat,  ad  conferuanda  fpecie  per  foetu  multiplicatur,&l  hic  eft  ille  fanguis,quo 
infans  per  nouem  menfes  nutritur, quando  inmatris  utero  claufus  eft.  Si  Uero  mulieres 
zz  1  nonfinf 


tlO  't  I  B  R  t  Q.V  I  N  T  I 

tio  fint  Utero  gerentes/upcrabimdat,  colligitin-,  £C  de  menfe  in  mcnfem  ecpellitur.Jij, 
bent  liero  mulieres  hanc  purgatione  ab  anno  pubmatis  ufcp  ad  primu  feniu,idefta  dao 
decimo  uel  decimotertio  anno,  u%  ad  quadragefimuquintu  utin  pluribus.antepuber 
tate  nonhabent,quia  crefcat,&:  illo  fanguinepro  augmcto  indiget, ideo  mulierw  poft 
menftruorfi  eruptione  egregie  no  crefcunt,&:  minus  poftcp  utero  gerere  cceperunt.  At 
poft  quadragefimuquintu  annu  fanguine  illo  indiget,  quia  in  ipfis  paru  fanguinis  mulrf 
pMcaturtpropterea  menfes  deficiut.inhoc  igitur  folo  tepore  medio,  in  quo  impleri  pot 

,  ^  funt,mrefeshabetpurgaf uero(utOribafiusdicit)perquafdauenas,qufabhepatead 

uteru  tendut.  Quod  »go  hic  ab  Hippocrate  dicitur, fuffitus  aromatu  muliebria  educit 
intelligit  ea  quas  in  partu  educi  debet,  K  fuppreflbs  mefes,  quod  etia  fine  febre  effatu 
— dign»tntelligere  oportet .  fit  uero  mmfium  fuppreflio  multis  de  caulis,  quandocp  quia 

mulier  utero  gerit, Sfinhoccafunefiat  abortus, prouocarinondebent.nam  infans  ipfis 

indiget,propterea  de  hac  fuppreffione  no  intelligit  Hippocrates.  Quandocj  ex  «ate 
retinet,utinfenio,  dequaetiaretentioeHippocrateintelligere  nomopus,  quonia8C 
haec  menfiu  fuppreffjo  naturalis  fft.  Quandoc^  fit  ob  uteri  inflammatione,uel  euerfio 
nem,  Uel  ob  aliqua  fimilem  aegritudine,  menfiu  fuppreflio,  de  his  etia  non  intelligit 
Hippocrates,  quauis  polTent  ad  hac  fuppreflione  quodamodo  aromatu  fuffitus  iuuare.' 

Quando^  fit, uel  ob  uirttitis  expulfiug  debilitate,  uel  ob  retentiux  robur,  uel  ob  tu 
trucj.de  his  intelligi  poteft  Hippocratcs,quia  expulfiua  uis  ex  aromatu  fuffumigio  ua/ 
lentior  euadit.  (^ladoij  fit  ob  ucnaruftric^ura,qu3e  non  poteftaromatibus  adiuiiari, 
fed  id  tantu  effici  poft,aromatu  ui  attenuare  materias,  itaij  ad  faciliore  exitu  dilponun 
tur.  Quadocj  fit  ob  iWiguinis  craflitie,uel  ob  tia{bru,qiite  ad  uteru  pertingut,  obftru/ 
<Sione,uel  ob  fubftantiae  denfltate,uel  ob  cralTam  pituita.  SC  in  his  omnibus  cafibus  iiu 
telligendus  eft  Hippocrates, muliebria  fcilicet  per  has  caufas  retenta  atcj  fiipprefla,aro 
matu  fuffitu  educi.Philotheus  caufas  illas  in  unu  colligit, quae  aromatu  fiiffitu  iiiuantiir 
I  inquies,  ■xitlw  ixaviu  lar  Ifirf  f  vXfS  «iLvtrtr  ky^aa\j,*  Ttinta 

ety  «iTias  oUJ^f.in  &s  ttj  o  a:«j>  l*  ■¥  ^ouidTOfijlxAi^jTttus,!^  elfaluaiii  lyt 

i/Aiu/  larsTf  m 

stitoi  7«  ytyvHaT«7r^'x7«  ?  K)^a«{/.ideft, Veruntame  retentione  illa(fcilicet curat)qiig 
in  obftrucftione  craflioris  materiae,  uel  uaforu  pracclufioneiiel  denfitateipCus  cauffeft. 
quonia  tenuis  pars,8i  calidus  aer  ex  aromatibus,-attenuat,  K  rarefadlione  inducit,  SC 
materia  obftriKftione  faciente  difcutit,8i  huc  menfes  proritat,  SC  extremas  uaforSpar/ 
tes  claufas  aperit.At  fi  tu  dubites  de  alijs  uteri  obftruAionibus  praeter  illas,qtias  hic  e/ 
numera uitPhilotheus,ipfemet  hoc  modo  refcondetjTorf  yl'  W(u/»  lat 

jxrtwf ,  7«!  irwTOj,  cyKiDy  'bcT  sciCiu  lia^xs  truuisaii^ay  yiMyUCxi, «  TmfiyKMctif 

itaJx!,H}yi'oTtn«,v(l'xiiSs  «ifiAs  «uTj  « Trveia.  iddl,  alias  emmretetiones 
fiuerepreffiones  depurga tiois  menftruoru  per  omnes  tumores  in  ore  uteri  coliftentes 
faeSas,  uel  per  inclinatione  colli  uteri,  uel  per  ficcitate,  nullo  modo  iuuat  ipfe  fulRttis. 

>g  Iw.ideft,  Saepius  uero  8C  ad  alia  utilis  eflet.]  Scilicet  ato 

matu  fuflitustquia  prf  cipua  noftri  corporis  mebra  aromatib.roboratur,  8C  aromata  ab 
eifde  principalib.mebris  frigiditate  remouet.omnia  em  aromata  calida  funt  quia  odora 
ta,iit  Gale.quarto  de  fimpliciS  medicamentoru  facultatib.li.ca.uigefimoprimo  docet. 
Philoth.ita  interpretat, fjpius  SC  ad  alia  utilis  eflet,Ta7tn  asixAvmii  ■?  scyxyx  ty  iSn'^ 
yxspet  >y  «araSr.i.  hoc  eft  adoris  uefficuli  exlbltitione,  SC  uetris  debilitate,  atej  iecorisi 
EiV«  wfa^xe/xf  ^t7rei«.ideft,Nifi  capitis  grauitate faceret.]  Nam  cu  aromata  calida 
fint,SC  calidi  natura  fit  afcedere,propterea  afeenduntin  caput, alios  uaporeslecu  addo 

?entia,qui  fimul  cuaromatibus,Kit»j>!rf«ei(«',idcft,  capitis  grauitatefaciut.Siuerocaa 
fis  omnes  qua:ras,ob  quas  aromata  capitis  grauitate  inferant,  hgfunt.  cu  fint  tenuiori* 
fubftantif,plurimSeuaporant.praetercamaterias  illas  fecu  ducut,quas  in  HijsrepmSt. 
Adde, li«  caliditateinflamare.Philoth.un5  folam  caufam  refert  inquies,!»' yt  ’■«' 
Tjif  «f  uM  «Atu',  ly  Tritsfxvns  cuit^  ttfiftSxeicu/  lgj-(t^<ivif.ideft,ha 

IUS  enim  uapores,in  caput  feruntur,8C  ipfum  implentes, capitis  graiiitatem faciunt 

Mg  A  L  E  N  V  s 

V  ir  I E  B  R I A  dicit.uthquet, ea qugex Utero  mulieribus  euacuStur  inmenftruf* 

ptirgatioe 


APH  ORIS  HVS  XXVIII  iit 

p„fgjtjonft)ils,K  apartu.Clarum  etiam  illud  eft, quod  Khocin  loco, illas  quf  uel  pro 
pter  uteri  inflammationem,  uel  euerfionem,  aut  talem  aliam  caufam  non  purgantur, 
non  curabimus,  uel  eam  curantes  paffionem,  ciuUs  eft  cafus  fupptellio  triehftruo^ 

rum, Quj  o  fi*!'  hac paflione  parcius  purgatur, his  quf  nunc  ab  ipfo  docentur  fuffi^ 
libtis  curat.In  his  enim  uel  fanguinis  craflitudo  caufa  eft  retentionis,uel  obftrucftio  ua/ 
forum  quae  pertingunt  ad  uterum ,  uel  horum  obferatio,uel  totiuS  fubftantiac  denfatio. 
Quodciincp  uero  ditftorum  in  cauia  fuerit, ex  aromatibus  fuffitUs  fanat  dilpofitionem, 
quiafua  ui  aperit  quidem  uaforum  extrema  obferata ,  Extenuat  autem  humoru  crafli/ 
nidine,obftru(ftiones  uero  incidendo  exobftruit.  Multoties  uero,8t  ad  alia, inquit, uti 
lis  elTet,  nifi  capitis  faceret  grauitatem ;  nam  totum  Corpus  poterat  continuo  fumri  per 
Uterum  in  ommbus  frigidis,  atqp  humidis  difeofitionibus ,  nift  timeremus ,  illath  qux 
fitex  fuffitu  capitis  grauitatem, prarfertim  in  febribus  .jQuod  uCrO  Omnia  aromata  na,- 
turaapta  funtfacere  capitis  grauitate,8C  experientia  oftendit,^  ratio  docet. Qiigcuncp 
enim  fatis  calefaciunnomniafere  capitis  grauitatis  funt  caufa, utpote  fui natura  calido 
ad  fuperiora  petente.  Calida  autem  eft  fufflcienter  omnium  aromatum  natura,  &C  prae/ 
cipue  Caffiae,  Cofti,6<:  Cinamomi,6C  Amomi. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet ,  quid  intelligendum  fit  per  ymcuxaec ,  ideft ,  Muliebria  ea 
inquamintelliguntur,quae  a  partu, SC  a  menftruis  purgationibus  euacuantur. 

S  E  C  V  N  D  o  do  cet,  quando  muliebria  defunt,uel  ob  uteri  inflamatione,  uel  ob  euer 
Conem,  uel  ob  alia  fimilem  caufam,  per  aromatu  fufRtus  no  fanari,fed  pafflone  illam  cu 
tantes  quae  fupprelTionem  facit,fupprenio  ipfa,  quae  fymptoma  eft, curatur. 

Quod  legitur,Non  aliter  recfte  curabimus,  quam  eam  curantes  paffioncm,cuius  eft 
cafus  fupprelTio  menftruoru.  in  noftro  antiquo  contextu  funt  duae  lediones ,  una  quae 
ita  legit »’  iaoiin^ ,  S  ts  ©-  i  ytuituxaui/ 1/ 

^^tois.hanc^  ledione  cotextus  Aldinus  fequitur, praeterquam  in  eo,  quodillam  par 
nculam  lotAiSf  praecedenti  fententig  coiungit,fcilicet  aut  talem  aliam  caufam  non  rede 
purgatur.  Altera  ledio  eft,»*  -n  ydf  « -ffr  yumaxeiay, 

ideft, non  aliter  fanabimus  paftionem ,  fymptoma  enim  eft  muliebrium.T u  confidera, 
quae  nam  ledio  conuementior  fit,  utiatp  in  uerum  fenfum  duci  poteft.  • 

TERTIO  docet,alias  ftipprefflones  quj  fine  his  praedidis  paffionibus  fiunt,  fuffitU 
aromata  purgari,  quoniafuppreflto  fit,  uel  propter  languinis  craflitudine,  uel  propter 
obftrudione  uaforum  qug  ad  uterum  pertinet ,  uel  propter  horu  obleratione,  uel  pro/ 
pter  denfatione  totius  fubftStip.  Qiiodcuc^  ex  his  enumeratis  in  cauia  fit,aromatu  fuffi 
tu  diipofitio  illa  fanatur,  nam  fuaui  extrema  uaforum  obferata  aperit,  K  humorum 
caflitudinem  extenuat,  bC  obftrudionem  incidendo  recludit. 

Qiiod  legitur ,  Vel  horum  obferatio ,  grgee  eft  «  ytins  •fS'  ctu-fS/rimy .  eft  uaotticu 
praedufio  K  fuffocatio. 

Q.V  A  R  T  o  fecunda  Aphorifmi  parte  contemplatur.dixit  enim, multoties  fuffinisi 
aromatu  effet  utilis, nifi  capitis  faceret  grauitate.  nepe  in  frigidis  bC  humidis  affedioni/ 
bus  totu  corpus  fuftiri  poterat,nifi  capitis  grauitate  uereremur,  praefertim  in  febribus. 

Quod  legitur.  Nam  totum  corpus  poterat  continuo  fuftiri per  uterum,in  noftro  an/ 
tiquo  contextu,^ in  Aldinoadefthjcparticulai^S^flftiTpw. ideft,  per  uterum,  tamen 
contextum  legimus ,  in  quo  non  aderat,  re  uera  haec  aphorifmi  pars  fine  illa  pai  ticu 
Ia, per  uterum, legenda  uidetur.  quamuis  fi  adfuerit,feniils  malus  non  fit. 

_  Q.V  I N  T  o  docet ,  Omnia  aromata  natura  apta  effe  capitis  ^auitate  inducere.hqC 
aSt  dicit  experientia  patere,  per  rationem  edoceri  poflc.quoniam  ea  quae  multum  ca 
Irfaciunt, grauitatis  capitis  cauias  efle  conftat.aromata  uero  omnia  calida  funt,pr*fer/ 

cafia,cinamomum,coftum,8f  amomS.Cafia  ea  eft, quam  Uulgp  canella  uocamus. 
Haec  omnia  in  noftro  fimplicium  examine  feripta  inuenimus. 

Quod  legitur.  Quod  uero  omnia  aromata ,  hic  deeft  parncula  %My,  ideft  fere,  hoc 
«lim  modo  legi  dd)et,quod  uero  omniaferc  aromata. 

Quod  etiam  legitur,  capitis  grauitatem,gracce  habetur  «ijaAaAy»,  8C  fi  nofter  anti 
contextus  legat  «CxtAaA^.iW.Sunt  uero*s?«A«Aj,;  potius  capitis  dolores,  quam 
zz  3  grauitateS 


tit  L  I  B  R  I  CLV  I  N  T  I 

grauitates,ut  Tuperius  docuimits.tameh  capitis  grauitas,  quidam  dplof  eft,fcilicef  grv 
uatiuus.propterea  non  mirum  fi  pro  assgsfaeias  Galenus  generaliori  nomine  iifus  fit. 
praefertimcum  hacc  aromata  uere  capitis  grauitatem.  inducat,  ut  in  multis  experientia 
uidere  licet. 

APHORISMVS  XXIX 

GRauidas  purgare  turgente  materia  a  quarto  mefe  uft^  ad  feptimum ,  minus 
uero  has.Recentiores  autem, 8£  feniores  uereri  oportet. 

BRASAVOLVS 

P  R  iE  S  C  R I P  T  V  H  aphorifmfiftatim  in  prima  libri  quarti  fronte,  ad  uerbu  mt» 
pretati  fumus,  nempe  utero  gerentes  nunqua  purgandat  lunt  nifi  materia  turgeat.  Si  ue 
ro  primis  menflbus  turgeat, purgandf  quidem  funt,fed  cum  timore. Qua  tutius  ptirga 
/  ri  poirimt,li  in  toto  illo  fpatio  purgabuntur, quod  inter  quarfS  feptimu  menfem  cqn 
tinetur.Illa  aut  minus  purganda, 8C  cu maiori  eofideratione,  qua  in  ieptimo  fimt  men 
fe,quonia  in  hoc  menfemulta  parere  folent,  8C  quia  facilius  poteftfierf  abortus  obin^ 
famis  pottdus.Illas  uero  qua  feptimumehfem  excedut,uel  ante  quartu  funt,  fi  materia 
turgeat,  omnino  purgare  oportet,  fed  cu  timore  8C  magna  eofideratione  id  agendu  eft. 

Tees  KviOx!  ifagtiecx((ilat/  hv  o5j'«.ideft,Pragnantes  purgare  fi  ftirguerit.]  Quia  fi  ma/ 
terianon  turget,purganda  non  funqimmo  finendg. 

TirficJiihutcvfft  «jjip  i',^«*t(iuioi/.ideft,Qua  in  quarto  mefe  funt,  Sf  u%  ad  feptimu.] 
Vt  quartus  8C  feptimus  menfis  includantur.  A  feptimo  menfe  minus  purgandj  funt,§C 
nifi  multum  diferiminis  adfuerit ,  in  hoc  menfe  non  eft  tetanda  purgatio.unde  addit. 

utaoy  Ti*u’stte.ideft,Minus  uero  has,fcilicetpurgabfs,quj  in  feptimo  menfe  conftf 
tuta  funtld  uero  quod  dieSt  recentes, deriforiu  eft,  fcilicet  minus  has,idcft  minus  pra/ 
gnates  no  pr^Stibus  funt  purgad  j,  nullus  enim  ^  adeo  pinguis  Mineruf ,  qui  in  hoc 
ambigere  pomt.napragnates  purgadano  funt,  nifi  inges  aliquoddiipendiumciderit 
T<e3r«7iJ«.ideft,Infantes,uelmagis,recetes.]Ideft,IlljqufantequartSmefemfunt; 

7ij><f!rft/74«.Ideft,8f  leniores.]  ideft.  Illa  qua  iam  feptimum  menfem  trafegere. 
EwAafttote  ^i.ideft.  Vereri  opprtet.]  Hoc  eft  in  his  etiam  qua  ante  quartum  funt 
menfem, K  qua  poft  feptimum ,  non  fit  tuta  purgatio,  fed  preflius  confiderandum  eft 
antequamfiat. 

P  ro  huius  aphorifmi  interpretatione,  ea  fatis  fint,  qua  a  nobis  in  expolitione  primi 
aphorifmi  quarti  libri  feripta  funt. 

G  A  L  EN  V  S 

HI  C  aphorifinus  didus  eft,K  antea  ubi  de  purgatione  fermo  habebatur.Sed  SChic 
ubi  de  muliebribus  agitur,in  quampluribus  exemplaribus  inuenitur. Quidam  ue 
ro  eximunt  ipfum  ne  bis  feriptus  inueniatur.Noua  autem  expolitione  non  indiget  pr  J 
tei  illam  quam  retro  fcripfimus. 

’  BRASAVOLVS 

I N  quarti  libri  principio  didum  eft,HippoCTatem  de  purgatione  agere,K  ab  utero 
gerentium  purgatione  incepifle,tanqua  ab  ea,qua  omnibus  altjs  magis  periculofa  eft. 
Vnde  Galenus  mmc  edocere  uolens,hunc  aphorifmu  in  principio  quarti  libri  expoli/ 
tum  cire,nihil  aliud  dicit,  ^  quod  fuperius  didueft,ubi  de  ifaftiaxaaf,  ideft  purgatione 
fermo  habebatur-T ame  &  inhoc  loco,in  quo  de  mulieribus  agitur,in  multis  exempla 
ribus  pofitus  eft. Quidam  uero  iunt,qui ipfum  adimunt, nebis  feriptus  fitltame  uel  fit 
hic  feriptus,  uel  no  fcriptus,ad  rem  ipfam  nihil  facit, quia  noua  expolitione  nq  indiget, 
|3raeter  illam  quat  a  nobis  antea  dida  eft  aphorifmo  primo  quarti  libri.  Adde<5,id  quod 
a  Galeno  de  illo  aphorifmo.  Si  qualia  oportet  purgari,  purgenttir,  reliqua,refertur, 
plerun($  aphorifmos  aliquos, ob  eorum  egregiam  utilitatem  bis  SC  ter  repeti. 


iVIviierem 


Utero  gerentem  capi  ab  aliquo  morbo  acuto, letale  eft. 


A  P  H  0  R  I  S  ii  V  S  X  X  X  82} 

BRAS  A VOLVS 

A  C  V  T  V  S  morbus, qirf  utero  gerenti  cotigerit,uires  debiles  efficit, K  nutrimentu 
fubmouet,propterea  in  his  morbis  abortu  pati  c5fueuerunt,K  plerum^  morte  incide 
refolent  Multis  aatmodis(ingt  Oribafius)mulier  ob  jgritudine  acutaabortit,primu 
quia  nutrimentu  infanti  no  miniftraf  deinde  quia  fepius  mulier  exagitatur.T ertio  ga 
duas  reS  fimul  ferre  np  poteff^^infante  uidelicet,8i  acuta  pgritudine.na  utruncp  debili/ 
lanSed  hIc  ab  iHippo.no  dicit  ea  utero  gerente  abortire  quga  morbo  acuto  capiat  :fcd 
corius  dicitjlctale  efle, ut  fine  edoceat,  g  facile  fequijjoflet.  na  no  oes  morinf,  oes  tame 
riifumo  difcrimineftintjob  periculofa  fgritudine,q  alioqiri  ctiafnnogereteutero  pe/ 
toBKiM  i  6A»<r!'  idcft,Muliere  utero  gerente*}  Gerente  uero  (riculoia  exiftit- 
infante, na  aliquae  carniumoles  gerunt, aliqujeaqua, aliquae  flatu, fedcufimpliciter  ab 
altjs  authoribus  dicitur  utero  gerens,  ea  intelligitur,quf  infante  utero  gerat. 

'  .SroTiMf  Wi'  «1^1'  A!,<j^(ttr<tt.idcfl:,Capi  ab  aliquo  morbo  acuto.] 

6c(i/iinm'  ideft,Letale.]  Etenim  acutus  morbus  uires  detjcit,8<:  infantis  nutrimen/ 
turefoluit,undefinutrireiielimus,fuffbcamtis:fin6  nutriamus, uires  deficiut.per  nutri 
mentu  enim  acutus  morbus  crefcit,  uel  cu  febre,  uel  iine  febre  fit.  Sut  uero  acuti  morbi 
inhocloco  intclligedi,quicu(^  cita  terminatione  habent, &;  iymptomara  faeua, qualia 
acuta  fcbris,lateralis  morbus,  phrem'tis,K  altj  fimiles  morbhqui  cito  finiut,habent.  hi 
enimK  cito  terminatur,^  magnis  fymptomatibus  occupatur.  Celfus  capite fexto  fe/ 
eundi  libri  his  uerbis  hunc  aphorifmu  refert.  Mulier  quocp  grauida  acuto  morbo  facile 
cofuinittir.Cum  uero  hoc  uerbo,cofumitur,ufp  fit,  confumptioneillapraEfignareui 
detur, queab  acuto  morbo  plurimurefoluentefit.Philotheus  hanc  particula  -ctiI  -nvi}, 
idcft,ab  aiiquo,ita  cotemplatur,  ut  in  ipfa  totius  aphorifmiexpofitione  faciat,  na  dicit 
■nvis  mj/  oltaji.TsYa;,  yoif  m  /iW'  tii/ih  art/jff  scn(/,owi/  tEutAod-ior, 

7«  A /247«  7rvj4T^,0M(/  <f j>tvi75}, ‘TtKfijiiTisXcu/  vsoitvo!  liray  yvva  ^  yxspi  'Lyvm 

kAuL«r>SJ  (^«^KatrajL  tIw  wttvumy  tk  itiyiSa,y^  th  jtwnvia^va 

A  TiVot  my  ya-Ac  Trv^iTit.jicTt  Itt’  mrSy  m  AtT^OTKTa  waj-xoiftis  jjt/ 

tSm  TTXiAity  "nSl  -itox-Ave  wtTa/ffOriflif  7,5»«  -my  Trvfvriy 

jii$xySu/os «vnii^vTai.aA  tj?  ?rvgi^ tw:’athsiji'isy^tioyHis,  TnAAciair  duTHuyiwH  nu/  7^ 
TTxci/li  «mVvTKJ.  idefl:,Bene  dixit,ab  aliquo  acutorum,  fcilicet  morboru-  horum  enim  , 

auidemfinefebrefunt,utmorbus  comitialis,morbusattonitus,aln  autem  cum  fe/ 
.int,ut  phrenitis,  morbus  lateralis.  Si  mulier  utero  geres  ab  aliquo  horum  qui  fine 
febre  funt,  capiatur,  quom  laborans,  fcilicet  prygnatione,nonpofsitfufficere  magnitii 
dini  SC  intentioni  aegritudinis.ab  aliquo  autem  eorum  qui  cum  febre  funt,  quia  in  ipfis 
extreme  tenuifsimo  uidu  utineCefreeft,Si  puernutrimeto  indiget.  Si  igitur  delpedo 
puero  ad  febrem  fnftiteris, perit  fcilicet  puer.  Si  autem  febris  malignior  fadla  fit,facpe  et 
ipfa  mulier  cu  puero  perit. Qiiae  omnia  Philotheus  a  Galeno  accepit,  fed  melius  a  Ga 
leno  explicata  funt,  ut  in  eius  commentatione  uidere  licebit, 

G  A  L  E  N  V  S. 

NO  N  abfip  ratione,  fiue  enim  fit  cum  febre  morbus  necefle  eft  ipfum  febres  habe 
recontintias.Talis  enimeftmorbus  acutus,Kin  hoc  duplex  periculum. Vnum 
quidem  propter  febrem  ipfam  foetum  occidentem, alterum  uero  g,  ex  longo  interuallo 
cibum  dantes  ex  alimenti  defedu  foetu  deftruemus.  Si  uero  ut  feruemus  hunc,  non  ue 
febimur  crebro  cibu  exhibere,febres  continuas  uitfhi  intempeftiuo  augetes  mulierent 
pallidam  occidemus. SicKll  abfcgfebrealiquis  alius  morbus  acutus  fiat, iielutimor/ 
bus  comitialis,morbus  attonitus,quem  Graeci  apoplexia  uocant,c6uulfio,  diftentio, 
propter  magnitudinem  morbi,  86  acutiem,  impofsibileeftlaborantem  e&adere, 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,no  efle  abi®  ratione  ab  Hippocrate  dieflu  letale  efle,  quiji 
fi  hic  acutus  morb  us  cu  febre  eft,febre  efle  no  intermittente  neceffario  oportet. na  mor 
bus  acutus  cO  febre  efle  non  poteft,nifi  non  intermittes  fit  febris.  In  hac  aut  febre  funt 
duo  difcrimina,unu  eft  ex  ipfa  febre  foetu  necante.  Aliud,  quia  fi  cibus  exhiberi  debeat, 
inclinatione  expetftare  oportet.  Itacp  irite-r  cibatione  86  cibatione  magnu  interuallu  fa 
ciemus.  At  fi  horas  feruare  noluerimus,  fed  cibu  crebro  demus,no  intermittetes  febres 
zz  4  obintera 


g24  HBRl  CJJ/INTI 

ob  mtepeftiuuiuAuaugetuf.K  Utero  gerete  iilterficiut.qujfimul  fcetfi  fuu  neci  tradit. 

Hacparticula, unum  quidem propterfebremipfamfoetumoccidetem.Innoftroaii 

tiquo  cotextu  dupliciter  legitur.uno  modo,  /ito  o  <ft’  «i/Tij  tm  5rt/j>tT»5  <waijouJ7»f  ^ 
t/tUgt/oj».  Sed  alia  ledio  «dem  eft  cum  illa  Aldini  contextus,  quae  haec  eft,  sij  /i»  «17« 

’iS>  5rvj>i'nSi  wiuyaiuiTSf  t/tjSgWf. 

Quod  legitur,  ex  alimenti  defedu  foetu  dellruentes.  Aldinus  contextus  pro  hac  pary 
ticula,foetum  deftruentes, habet  wcuiiftXrtfed  nofter  antiquus  habet  duas  lediones^l 
ma  eft  -n  altera  tu/<ufivXji  Leonicenus  in  fuo  cont« 

tu  habebat, St  in  Aldino  eft,  quod  etiam  magis  probamus. 

s  E  C  V  N  D  o  Galenus  ad^cutos  morbos  pertranfit,  qui  ablij  febre  funt.ut  comi/ 
tialis  morbus,8t  apoplexia,  c6uulfio,atcp  diftentio;quiahi  morbi  magm'  funt,& acuti, 
propterea  impofsibile  eft  eum  qui  patitur, euadere,hoctp  tanto  facilius  eueniet,quanto 
is  qui  laborat  imbecillior  erit, quales  funt  mulieres  utero  gerentes.  Hic  dubitanb  non 
difsimulanda  occurrit,  quia  Galenus  feptimo  primi  libri  aphorilmo  fcriptum  reliquit. 
Febres  a  morbis  acutis  efleinfeparabileslhic  uero  morbos  acutos  aliquos  line  febre  6 
cit.  Re(ponderaus,'in  primo  libro  fimpliciter  non  dixilTe  febres  a  morbis  acutis  elle  in/ 

feparabilcs,fediddicit,quiafuntaliqugfebres,ab  aliquibus  infeparabileSjdequibus  fer 

monem  habet.  Adde,  quod  hi  morbi, qui  febrem  coniundamnon  habent, in  uno  fenfu 
acuti  funt.  Ath*c  fitbreuis  St  uera  folutio,  Galenii  in  primo  libro  ita intelligere, quod 
^omnes  morbi  acuti,  in  quibUs  funt  febres,  illat  funt  infeparabiles,ideft  no  intermittetes. 
^  Quodregitur,Conuulfio,diftentio  propter  magnitudine  morbi.In  cotextu  Aldino 
ita  prxcife  legitur,»  mi-xo-ii.cs, »  oi-TXvos  «icx  to ici-ytis  m  owwix tS  rom/eitwf .Ita<j 

in  antiquo  noftro  legitur-T ame  in  unaledione,loco  illius  particul  j  «/t*  to, legit  «ut», 
quod  magna  differetitiafacitjidcj  magis  probamus,ut  legatur  &icx  to.  Tamen  nos  ute 

ro  gerete  uidimus  morbo  comitiali  laborate,  quodfieri  polleno  negaret  Hippocrates. 


MVIier  Utero  gerens  fanguine  miflb  ex  uena,  abortit,  &  magis  (i  foetus  (It 
maior. 

BRASAVOLVS. 

M  V  L I E  R ,  qu*  utero  gerit  maiore  nutrimeti  copia  indiget,  illa  quat  utero  non  ge 
rit.nam  qu*  utero  gerit, pro  fe,&  pro  foetu  alimento  utitur.immediatu  uero  alimeturn 
eft  fanguis,undefi  ex  muliere  utero  gerente  languis  mittatur,  alimentum  ipft  demitur, 
8C  infant  i,  uel  lalte  infanti,  quia  infans  ex  umbilici  uenis  cxuginled  cum  mulieri  alimen 
tum  deerit, infans  quantalubet,exugerepoteft, quod  nihil  trahecquianatiuademulie 
re  ipfa  magis  folicita  eft,  cp  de  alioiunde  foetus  deftruitur,Sf  ligameta  difrupuntur,mu/ 
lier^  abortit,  immo  quanto  maior  erit  foetus,  tanto  facilius  SC  citius  abortu  faciet,  quia 
maior  foetus  maiori  alimeto  uefcitur,fine  quo  infuo  efle  coferuari  no  poteft.Immo  n5 
folu  ex  alimeti  defedu  abortit,  quado  per  uena  utero  gereri  fanguis  mittinfed  quomo- 
docuij  educatiff,uel  g  uomitu,uel  per  inedia,  uel  per  iecefsu,  foetus  deftruif,ct  abortit, 
tuuh  ^  yxspi  lycvS:,  ideft,Mulier  utero  gerens.]  non  habes  carnis  molem,uel  al/ud 
fimile,fed  foetum. 

<i>AsJ3i)7s/«!)S8«E.i.milIb  fanguine  ex  uena.]  Immo  adde,  uel  exeute  ex  naribus,  uel  ex 
utero, uel  ex  uenis  hacmorrhoidalibus,modo  in  tata  copia  Iit, ut  infenti  alimetu  demat. 

t«77Tjj:iirit8.ideft,  Abortit.  ]  nam  contineri  non  poteft,alimeto  deficientf  ;Si  quauis 
nonnulli  dixerint,  agitatione  fieri, propterea  abortum  fequimos  dicimus  paucifsimam 
efle  illam  agitatione,  qug  fit  ex  uen^  fcdione,unde  potius  ad  alimenti  ablatione  abor/ 
tus  cofequitur,ex  eo  enim  foetus  deftruitur.nam  (ut  Oribafius  dicit)ex  languine  men 
ftruo  nutritur  infans.  Si  id  fubtradum  fuerit  ex  quo  nutritur,  hoc  eft  fanguis,  quomodo 
non  abortum  faciet  mulierfmaximc  uero  fi  foetus  audior  fuerit,  qui  magis  indiget  mi/ 
trimeto,ut  ab  Hippocrate  ftatimdicetur.Philotheus  uero,  5:  motu  infantis  inter  alias 
abortus  caufam  facit,inquiens  Aiotj  ■ntitZgvcji  Ik  toji  iptifiTccc  tSi  &itx-ns, 

K9K  tvscoHsii  7niS<^  'Ifitfnmm  Miixy^veiTta,  df«AitTOt,ig  tx  toj/  ifvcixSif 

t/toniyjn&iixvsj/TH  ifAi j3s75/ti«  xjva/ttos.ideft,  Quia  foetus  ex  meftruo  fanguine  nu/ 


aphorismvs  XXX f  ui 

tntur.K  unde  nuttfatlir  non  inueniens  fame  tabefcit.K  monetur, K  diHoiuifiif,8£  deci 
dit  ex  naturalibus  uinculis  fangume  in  fedione  uenar  euacuato. 

Svrtiii&ivsif.  ideftjEt  magis  fi  foetus  fltmaior.]  quia  pluri  nutri 
inento  indiget, ut  etia Philotheits  dicit,  eji  vTiiiscvos  J^a&ca 'ipc(pHS,itii  ti/erVxaj; <A' 

ideft,Qiionia  pluri  alimento  indiget, quo  euacuato,non  inuenit,  fdlicet 

unde  nutriatur. 

Exhis  ne  fimpliciter  arbitreris  HippocrateinuterogeretemUliefe  tienac  fedlfonem 
nrohibere,quando  opus  eft,fed  ideo  hoc  dicit,  ut  nos  deterreat  a  uenac  fedione  in  utero 
gCTetibus,ne  id  temere  agamus.Hoe  igit  inferre  oportet, in  Angina  uehemeti,in  pleu; 
ritidc,etin  fimili  acuto  morbo, in  quo  ueng  fetlHo  neceflaria fuerit, uena  in  utero  gereti 
busfecarecouenit.Etmultasinfanitatercftitui  uidemus  lingulis  annis,qu5alioquin3 
fanarewr,nec  etia  abortiunt, K  uena:  fcdiones,qu2c  in  his  fiut, minores  elTe  debet,  ^  in 
no  utero  gercntibus,8f  ^  eflent  illae,  quibus  antiqUi  utebatur, &:  ideo  potius  profunt, 
a  obfintlmmo  fi  aliqua  mulier  ob  humoris  copia  abortiret, fediio  uenx abortu  prohi/ 
bet.ncc  Hippocrates  hxciret  inficias, fed  fieri  iuberetdtCeret  tame  non  temere  mitten 
dumefie  utero  gereti  fanguine,fed  magna  inflate  caufa  idfieri  oportere.Et  ideo  Celfus 
capite  decimo  fecudi  libri  de  langirinis  detradioe  ages  inquit,  Perfuafcrattpflbi  mulid 
reerauida  qux  ita  curata  edet,  abortu  effefatflura,poflea  uero  ufus  oft edit,  nihil  ex  his 
effiperpetuu.  At  quid  magis  abortu  procuret,an  uenx  fedlio,  an  pharmacum  epotum  j 
nunc  dilputare  non  efl opus, quiahanC  rem  fuperius  diffulepertradlatam habes  apho.* 
rifino  primo  quarti  libri.nam  in  primis  menflbus  medicari,periculofum  magis  efl, in  ul 
fimis  (ecarc  uena.  At  fi  uomitum  in  mediu  attuleris;dicemus  uomitum  multo  periculo 
fiorem  elTe,  SC  maiore  agitationem  attp  concufsionem  facere, quam  prgdid:a,icilicet  ^ 
uenx  le(fiio,uel  medicamenti  afllimptio-Nostp  deuehementiuomituintelligimus. 

GALENVS 

EXDEFECTV  alimeti  foetus  deflruitur,  non  modo  miflb  fanguineex  uena.fed 
etia  ex  longiori  inedia-  Oflendemus  autem  &  hoc  ipfumpaulo  pofl,  K  per  alios 
aphorifmos.Nonabftpratione  autem  8C  maior  foetus  magis  deflruitur  miflb  fanguinc 
ex  uena  mulieris,  quia  plurimo  indiget  alimento. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  AphorilmS  ampliat, quia  no  folu  foetus  deftruit  miflb  fanguinc 
ex  uena,immo  etia  ex  loga  inedia  deflruit,  ga  alimetu  ipfi  remouef  .tame  Hippo.huius 
teihicnb  meminit, quia  de  ipfainferius  aget, in  quo  loco  bC  nos  ea  re  ubertim  gtradiabi 
S  E  C  V  N  D  o  docet, non  eflTe  mirum, fi  maior  foetus, magis  deflruatur  emiffb  (mus. 
fanguinc  exuena,quia  cum  maior  fit, plurimo  indiget  alimento.Subtrahituruero  per 
fai^uinis  mifsionem,K  ideo  foetus  deflruitur,abortusi^  confequitur. 


A  PH  ORI  SMVS  XXXII 

]VI  Vlieri  fanguinem  euOlnenti,  tncnftruis  erumpenribus,  folutio. 

brasaVOlvs 

PJ-  E  R  V  N  (jv  E  contingit  Ut  is  fanguis,qui  per  literu  exire  deberet, non  exeat,fcd 
aduetriculuafcMat,8Ceuomatur.Nosinprxfentiarflreligioiam  curamus,  quphocp4 
titur.Cu  igif  alicui  mulieri  hoc  acciderit,  ut  fanguinc  euomat,  K  meflrua  fupprefla  lue 
tin^cifde  meflruis  erupetibus,  ab  illo  fanguineo  uoniitU  liberat. Intcllige  uero  fi  ille  fai» 
guis  alter  no  fit  ab  illo  qui  g  hac  uiapurgari  dcberet.na  ad  uteruredies  a  priori  inceptu 
diuertif ,  8C  ad  uteru  rediulntelligcaut  quado  no  fit  uomitus,  qui  ex  ueng  fratflioe,aut  te 
fudationein  uetriculo,uel  ex  iecore,uel  liene  in  uetriculurcdudante,fa(fius  fi't.Sed  fint 
inefes,qui  cuerfi  ea  uim  faceret,aut  natUra,  q  id  illuc  tra(mitterct,qd’  per  uteru  trafinit/ 
tere debebat-Hinc  habes  modu  curadi  illas  mulieres, qux  fahguinis  uotaitu  exdefedu 
nienfi3patmtur.Siemmefes,puoces,a  uomituliberabis.Illaaut  rehgiofa,dequafiipe'/ 
™smetioncfecera,fingulismefibus,imminetcpurgationutepore,  fanguinc euomit- 
^2c  fOTel  inefes  puocati  funt,tame  (anguine  euomuit,fed  in  minori  copia,  ga  etia  me 
«triioru  copia  parua  fuiqctemm  fanguinis  pars  ad  uteru  defccdit,  bC  pars  ad  uetriculu. 

Celfi» 


tiS  LIBRI  CtyiNTI 

Celfiis  libro  fecundo  capiteodhuo  hunc  aphorifinum  ita  refert.MuIier  langirinenj  uo 

mens, profulls  menftruis  liberatur. 

raiiotxi  MtM  ittiir»-,  ideft, Mulieri  fanguinem  enomenti.]  fcilicet  ex  retentionemen 
fium,8C  non  alia  de  caufatquia  fi  ob  aliam  caufam  eiret,neceflarium  non  ellet  quod  pef 
tnenfium  eruprionem  a  fanguinis  uomitu  Iberaretunquamuis  forteprodelife 

Tay  lxy4'ra\j.i.MS.iih\.is  fluctibus.  ]  uelerupentibus,  qui  prius  fiftcbat; 

Avoif .  ideft,  Solutio.]  Fitfluxus  fanguiuis  nariM,ob  diuerftonem  quae  anaturafit, 
unde  St  a  Philotheo  dicitur  fieri  folutionem,  -ro  ns  furastcina!  ths  vA«,  fdeft  R* 

tioneniutationis  materisc,fed  a  Philotheo  altera  quafda  tranfmutatio  ponitur, poft  hac 

a  uomitu adinenfes,fiiterummenfesfupprimantur.nMiungitiequentemaphoriltti5 

huiCjSt  dicitlerK  Htfxaiilwiuy  inUmviay^nu/  uya  Ik  ray firSy  fUHjuyiiScy.  Jiin 

t*«vsTOc«  ideft,  Poftea  &  menfibus  deficienti/ 

busjli  ftnguis  ex  naribus  fluxerit)bona:quia  materia  reprefla  euacuatiir,8t  Igdere  non 

poteft.GalenuslibroquintoMethodi  medendi,  deauerfionefanguim's,8CreuuIfione 

ad  contraria, uerba  facinnam  quando  fanguis  adproximas  partes  deriuatur,  a  Grtecis 
dicitiffiquando  uero  ad  contrarias  partes  reuellitur  cwrimrams  liocatur. fed 
h*c  funt  Hippocratis  inueta,  ut  inquit  Galenus,  omnis  fcilicet  immodicae  euacuatio/ 
nis  comunia  remcdia.deriuatioad  uicina  fit,  cum  id  quodper  palatu  uacuatur,  per  na/ 
;  res  transfertur,  ad  contraria  reuulfio  fit,cum  id  ad  inferna  reuellitur.  Rurfus  quod  per 
fedem  profluit,  id  per  uuluam  deriuamus,fiirium  uero  reuellimus.  Ita  nanc^  St  natura 

ipfafacerelblet.Mulierienim,inquitHippocrates,fanguinemeuqmentimenfesfuper 

uenientes  remedio  funt.  Hac  igitur  de  caufa  fi  uel  menfes  confertim  eruperint,  qe!  fan 
guis  ab  utero  quoquo  modo  profluxerit, furfum  reuelles, cucurbitam  magtia  fub  marn 
mis  defigens,nam  SihocHippocratis  inuentueft.  Eandem  ob  caufam  cum  e  naribus 
erumpit, cum  retinent  magnae  in  prsecordrjs  affix*  cucurbitulae.  Infigendteaute  funt. 
Ii ex  dextera  nare  profluitur,fupcr  iocinorc.Siriex  nniftra,fuper  licncifi  ab  utraque  na 
re,fuperutroc5funtimponedaeuifcere.H:cc  Galenus,  quem  tu  legerepotes,  quoniam 
plura  alia  dehis  antiipafibus,  bC parocheteufibus  pertradat, 

G  A  L  E  N  V  S. 

NO  N  abicp ratione.Erit enim retradio fimul,at<5 cuacuario farigiiinis ad fuperio 
ratendentis.Hoc  quidem  igitur  SC  experientia  comprobat  utiliterfieri.Nos  ue/ 
ro  ex  ipfa  permoti  naturxopera,  quae  bene  geruntur, imitabimur,  8f  mulieres  hac  paft 
fione  laborantes  milTo  fanguine  ex  uena  euacuabimus, 

E  R  A  s  A  V  O  L  VS.  , 

PRIMO  Galenus  docet,  hoc  quod  in  aphorilmo  didum  cft  fine  ratione  non  fieri, 
quia  fanguis  qui  fuperiores  partes  petebat,retrahitur  fimul  Sf  euacuatur,  bC  ipfa  expe/ 
rientia  id  utiliter  fiai  docet. 

S  E  c  V  N  D  o  docct,In  hoc  aphorifmo, ex  opera  naturae, curandi moduni  accipi, 
SC  ideomulieres  quKhacpafsionelaboranqex  uena  fanguine  miflb  curantur.  Id  uero 
fit  ex  talari  uena,quam  faphenam  uocant. 

Qiiod  lcgitur,In  principio  commSti, erit  enim  retradio;  Graccehabetur  etirlimctifts, 
Eft.ueroantifpafis  non  limpliciterretradiojfedadcotrarias  partes,  utanobisinapho/ 
rifmi  interpretatione  didum  eft. 


APHORISMVS  XXXIII 

IV[  Enftruis  deficientibus, fanguis  ex  naribusfluens, bonum. 

B  R  A  s  A  V  o  L  V  s 

NECESSARiVM  efi:,mulieres  que  utero  non  gerunt,  poft  decimuquartum  annS 
ad  quadragefimuqumtum,uel  drca,per  fanguine  ex  utero  fluente  fingulis  men^ 
b  us  expurgari,  qui  fanguis  fi  non  exeat,  j ^itudines  non  mediocres  parirrtamc  per  aliu 
locu  exirepoflet,^  per  uter0.per  queeuhep  Iocucxierir,mulicres  nonacgrotant.^Io/ 
.cus,perqiie  facilius  exirepot&6C  comodius,depto  utao, funt  nares,  ideo  cu^elnua 


A  PH  G  RISH  VS  ■  XXXIll  tif 

ddidunt,fi  ex  naribus  fangiiis  fiuat,bonum  eft,quia  id  per  nares  euacuatur,quod  per 
uterum  euacuari  debebat.Religiofam  quandam  curaui,quis  fingulis  menfibus  per  na/ 
rcseuacuabatur/edidatgrefcrcbat.cum  tamcnminusmoleftaretur,^aliaqua:da,cui 
exhamorrhoidibus  fanguis  menftruus  fliiebat.Philotheus  huncaphorifmfiprgceden 
tiiungit,S<^  ejc  duobus  unum  facit,  ut  eius  uerbaoftendut,  qute  in  procedenti  aphorii/ 
itiormilimusilnuuscj  ratione  reddit,  quia  materia  quo  in  lods  erat,  euacuatiir,  K  lo/ 
dcrenonpoteft.Celfus  capitenono  fecundi  libri  hunc  aphorifmu  ita  refert, Quo  men 
ftruis  non  purgatur, fi  ian^uinetn  ex  naribus  fudit, omni  periculo  uacat. , 

riu/mxi  TOji  xi^rtcfiLuiaii  t*Ai7n!»TO(/.ideft, Mulieri  deficietibus  mdlruis.]  fcilicdprf/ 
ter  naturam  deficicntibustquia  fi  naturaliter  deftitilTcnt,  quantum  fit  huius  ratione,neo 
bonum, nec  malum  efletfanguinis  narium  exitus. 

uiiie  U  TO(/  fiviiv  fviucu,  ideft,  Sanguinem  ex  naribus  fluere.]  illum  fcilicet  qui  per 
uterum  duci  oportebat-  86  per  nares  homorrhoidas  etiam  intelligere  conuenit.nam  lo 

cuseftconueniensfatis.atq!  commodus. 

iy«9il/,idcfl:,bonum.]  Bonum  inquam  refpedfu  retentionistquiarelpetflu  exitus  ex 
utao  bonum  non  efl:.nempe  ex  utero  exire  melius  eft. 

Huncaphorifmum  in  quinto  Methodi mededi  libro  a  Galeno  fcriptumhabes,  qiri 
etiam  diuertaidi  modos,  86  reuellendi  dcfcribit,  ut  in  prjc  edenti  aphorifmo  retulimus. 

GALENVS 

V  O  D  quidem  fit  necelTarium  cum  qui  fingulis  mefibus  bene  euacuatur  fangui/ 
V  j  nem, quando  ob  aliquam  difpofitione  fuerit  retentus  mulierem  lodere,  86  qi  per 
aliam  parte  euacuatus  omnem  corporis  tollet  lofione,  linicui<5  ^  manifeftum.Cu  uc/ 
to  multa  fintloca  per  quepotefl:cuacuari,omnibusaliis,aUtmaius,aut  minus  ineft  de/ 
triment3,fola  quj  fit  per  nares  euacuatio  innoxia'efi:,quam  nunc  laudat  Hippocrates, 
non  tamen  fi  aliqua  etiam  alia  euacuatio  fine  noXa  eft,propterea  aphorifmus  eft  falfus. 
Ne<5  emm  quod  fola  per  nares  euacuario  deficietibus  menfliuis  bona  fit, dixit,  fed  h5c 
fimpliciter  laudauit  non  adiundo,  qi  fola.E  t  fi  igitur  alteram  qutc  fit  per  fedem  dixerit 
■ita  affedis  mulieribus  utilem  efle,  hoc  no  adueriatur  aphorifmo.  Videtur  enim  aliquan 
do  Hippoaates  per  unum  exemplum  de  omnibus  alijs  fimilibus  pronuntiare. 

BRASAVOLVS 


PRIMO  Galenusdocet,nccefl!ariume(Teianguinem,quifingulismenfibusper  u/ 
terum  expurgari  debebat, quando  ob  aliquam  afiedionem  malam  retentus  fuerit,  mu 
lierem  laedere.  At  non  Itedit,  fiper  aliquam  partem  fit  expurgatus. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  cu  hic  fanguis  per  uaria  loca  expurgari  pofsit,  nullus  eft  locus 
magis  comodus,86  in  quo  minor  fit  noxa,^  fi  e  naribus  fluat :  tamen  86  fi  alia  quaedam 
euacuatio  ab%noxafit,ob  hoc  aphorifmusnon  eft  falfus.Sed  Hippocrati  placuit  hanc 
fimpliciter  laudaretat  nonaddidit,  quodhaecfola  eifet  bona.nafiquis  dicat,86euacua/ 
tionem  per  fedem  efle  utilem  non  habentibus  menfes,  uerum  dicit,  8C  non  aduerfatur 
Aphorifmorquia  Hippocrates  pleruqs  per  imum  exempla  omnia  alia  intelligere  folet. 

Quod  legitur,  S  ola  quae  fit  per  nares  euacuatio  innoxia  eft.in  noftro  antiquo  conte/ 
xtulunt  duae  lediones,  una  quae  dicit  innoxia  twetirxi-natalia,  iby.  Aldinus  codexha/ 
bet  <ib|/,  86  Leonicenus  in  fuo  habebat. 

Qiiod  eriam legitur, Dixerit  ita  afledis  mulieribus, deeft  particula inr,ideft,quis.in 
enim  legi  debet,  dixerit  quis  ita  affedis  muUeribus. 


APHORISMVS  XXXim 

Vlieri  in  utero  gerenti  fi  aluus  plurimum  profluat,  periculu  eft  ne  abortiat. 

BRASAVOLVS 

DispvTATVM  eft  a  nobis  fuperius  in  primo  quartijibri  aphorifmo,  gd  deterius 
fit>an  defluxus  fanguinis  in  utero  gerente,  an  defluxus  alui, 86  modo  unu  deterius  efle, 
modo  aliud  $  ratioc  mefiu  i  coceptu.Nuc  uero  Hippo.fimpliciter  docet.  Si  aluus  pluri 
mu  ffluat, pericula  eflTe  ne  abortus  fiat,  tu  ob  magna  agitatione,  tu  ga  materif  deorfum 

moueiitiip 


mouentur,qirac  ligamenta  foetus  facile  difrumpere  poflent>K  abortttmprouocare.Plw 
lotheusij dicit,  Sw  maJ^ums  ^yivi.'mi,Km/'iiVSy/ zk  ««.oioi  ttoAv  mhk  ,i,  j; ^ 

xsti  B  (p^'f7aL  50  laf^^cc.fioTtliieyTSiiSU/aii  i  <riate<^s,  ifllB  >aimy  Uoti*).  J 

Ztj  wtSi/i^itt»«»7ia  5«  aiiS  Km/S^USy/  aS^vBOiif  vjf  w^Knims  J^uuiynt,!,  iy, 

MvcytiosyitiTViJi  oti  muii^x  ■my  %M/asiinuy.,ystT«7ai<>rna  cu  </!ui/K/»ae,i(sot  iStyas  vi^ 

votiSb/M  iK’7ii'!ifay  TreiBoiy  5»  tiiJJfwy.ideft,  Primum  quidem  per  membra  non  fitdiftribu/ 
tio,  8C  hinc  iecur  multum  fan^inem  non  permutat,  &  quod  latis  eft,ad  uterum  non  de 
ferturipropterea  pugnans  foetus  turbatur,SC  deinde  excidit,  uel  quoniam  ea  humecSat» 
tur,qiBe  circa  uterum  funt,8C  hinc  debihtata  contentiua  potentia  abortio  fit;  iiel  quod 
continuitate  feditionum  diflbluuntur  potentiae, K  debiles  efFedac  foetum  excidere fa. 
ciuntRedditi^  Oribafius  huius  aphorifini  caufam  dicens.  Multis  modis  utero  gerem 
tem  abortire.  Si  cucurrerit  plurimum,  primum,  quia  matrix  bC  inteftina  litu  fuo  uicina 
funt,  8C  fibi  inulcera  compatiimtur, deinde  quia  debilitas  concutit  foetu.Tertio  ex  ipfo 
loco, quia  leuatio  concufsionem  fecit.  Celfus  capite  feptimo  fecimdi  libri  hunc  apho/ 
rilmiimitarefert, Mulieri grauid*,finemodofufaaluuseliderepartumpoteft. 

TiuiMKiifi  yxsft  qtifV)i.ideft,Mulieri  in  utero  habenti.]  fcilicet  foetum,  non  flatum, 
nec quicquam  aliud  qjuod  foetusnonfit. 

ny  H  Msthiyfvi  TID»,*.  ideft.  Si  aluus  plurimum  profluat.]  Vtitur  communi uocabiu 
lo,tanquam  de  omni alui  defluxu  intelligat :  quoniamin  omm'  per  compafsionem  8C 
coagitationem  patitur  utaus,  ’ 

KivJ^iWDi  iKtf  ua-at,  ideft,Periculum  eft  abortire.]  ob  lam  dieflas  caufes. 

GALENVS 

A  T  I  O  N  B  euacuationis  K  nunc  Hippo  crates  inquit  periculum  abortus  efle, 

quemadmodum  8C  antea  in mifsione  fanguinis  ex  uena  oftendebamus. 

EANDEM  fere  rationem  Galenus  huic  aphorifino  reddendam  iubet,  qua  trigefi/ 

.  nio,  huius  libri  aphorifmo  reddebatur,  in  quo  de  mifsione  fengiiiras  per  uenas  fermo/ 
nem  habebat.  At  non  parum  differunt,  quia  fangtiis  nutrimetum  demit.  Alui  uero  pro/ 
fluuium  non  demit,  nifi  intelligamus  elie  lienteriam.  Si  uero  fit  alter  defluxus  ratione 
agitationis,abortum  procurare  poteft  at(J  inducere, 

APHORISMVS  xxixv 


R 


MVlieri,  qu®  uterinis  moleftatur,  aut  diflFicultcrparit,fuperucriiens  fternuta-' 
tiojbonura. 

BRASAVOLVS 

S  T  E  R  N  V  T  A  T I  o  mulieri  fuperuemes,  qua  uteri  uitij  s  moleftatur,bona  eft.nam 
apta  eft  illam  caufam  remouere,  qua  moleftiam  facit.  Adde, fi  mulieri  difficulter  parie/ 
ti  eadem  fternutatio  fuperiiehiat,bonumeire,quia  partus  facilius  defcedit.  Celfus  o(!ia 
«o  capite  fecundi  libri  his  uerbis  hunc  aphorifm  um  refert,  Qiia  locis  laborat,  aut  di(S/ 
culter  partum  edit,  fternutamento  leuatur. 

■  ruuiuxi  -fero  ii^tKSy  <}ii>yfiisiAiy.  ideft,  Mulieri,  qnx  uterinis  moleftatur.]  ideft,  uteri 
noxis.  Et  Galenus  in  coment6dubitat,quidper  uterina  intelligere  oportet,  qu*  ipfe 
fua  lingua  vsi^tKccs  appellat.aliqui  enim  omnes  uteri  affetffus  intelliguntialij  uteri  ftran 
gulatione,alij  fecundas, ut  in  comento  uidere  licebit.  Vnde  &  Celfus  locis  interpretat. 
Marcellus  in  comentaftjs  tertij  libri  Diofeoridis  capite.  i  so.ubi  de  Alilmate  amt,  cura 
Diofeprides  dicit  -ne  vs^ikk  Tnih.lpfe  interpretatin  Muliebriiim  locorum  prffocatio/ 
nes.Hermolaus  in  fuo  cotextu  particula  illa  habuiffe  no  uidetur,ipfam  enim  prj  te^'t- 
Aliqui  uero  interpretatur  illu  lqcu,ad  uteri  aflfetffus.Philotheus  hic  dicit,  vsSj>tK« 
^Sh,  rioi  vs^ikIui  TTviyx,  i(p’  Ht(^^t<Aiy  ewiu&yny,  ly  x  xivH-ny  xstoi  ot  x£itx.  i.  Hyfteri 

cauocatpa(sione,uterin5pfocatione,ex  qua  infenfibilefer e, et  immobile  iaceteorpus, 

Paulus  E  libro.3.capite.7i.uteriftragulatus  intelligit,  Si^  Galenus  in  comenta- 

tioe  ide  fentire  uidef.Eft  uero  fccPm  PaulS  afceiiis  uulugin  fuperiore  parte  in  ibciet?te 
■  alHliSiois  principes  corporis  gtes  ducetis, uelufi  carotidas, cor, paniculos  cerebri.  Acci 


APHORISHVSXXXV  3i0 

ait  aft  languentibus  imminente  ia  parowfmo, tarditas  mentis, fegnities, infirmitas  cK* 

Apallor  multusjipecies  luminii  percraflkinftafe  uero  ftrangulatione,in  ibmnum  de/' 
latio, quam  cataphoram  uocant,dementia,catalepfis  fenfuUm  fedis  ctim  ubcis  ami(lid> 
he, crurum  contra(fho,deindeincipiunt  rubefieri  gen»,  8C  uultus  uniUerfus  pleliiis  fit 
Cum  uero  abnt  paroxyfmus ,  promanat  quaedam  e  muliebribus  locellis  humiditas  ad 
taSum-fit  borborygmos ,  idA  uentris  ftrepitus,  8C  progreditur  aliquod  inteftinum,8C 
ipfa  qucH^  uulua  paululum  flaccefdt,a:  languefcit,tum  demcp  ad  fe  redeunt,  fenfumc^ 
ieapiunt .  Hsce  Paulus  de  uteri  ftrangulatUjhoc  eft  de  eo  quod  hic  ab  Hippocrate  in/ 

Icllifftui' ,  8C  cui  liernutatio  fuccurrit ,  quia  ex  fternutatione  fortis  matlbrOrUm  eOitt/ 
inotio  fit,K  mufculorum  uentris  agitatio,®:  ideo  materia,qugm  utero  eft,®:  IpiritibiiS 
inedijs  ad  caput  afcedit, extra  uterum  excutitur, 8C  etiam  uis  corporis  per  fternutameri 
Ium  excitatur,  quae  prius  tanquam  fopita  manebat .  Haec  Paulus,  Idem  Uero  funt  uteri 
ftrangulatiOjK  uteri  praefocatio, ut  ex  Galeno  lexto  De  locis  affeiftis  libro  capite  quin 
io  colligere  Iicet,ubi  dicjfinon  elTe  curanda  nOmina,qUOfflodoca<^  reS  ipfae  uOceiltur, 
inodo  de  rebus  iplis  fennd  fiat.In  quo  etiam  loco  dubitat  Galenus.att  ^iret  necile  mii  W 

heres  qute  praefocationem  patiuntur,SC  inferre  uidetur ,  arteriarum  refpirationem  non 
elTe  impeditam, 8C  illam  anhelitus  forte  efle  adeo  paruam.ut  fenfus  effugiaUDoceti^  SC 
a  rettiitione  menfium  fieri, praefertim  in  uiduis,  St  a  retentione  feminis  Ipropterea  iubet 
uirum  probum,8t  mulierem  etiam  probam  uti  uenere,ut  fuperfluo  femine  corpus  exof 
neret. Oribafius  edocere  ftatuens  quid  intelligendum  fit  per  vsietw, inquit, uideamus 
quot  flnt  uitia  uteri, SC  de  quibus  Hippocrates  hic  loquatur:multa  nancj  funt  uteri  ui/ 
tia,aut  e  fluxu  fanguinis,aut  ex  tumore, aut  ex  fpiritu  flatulento,nunc  Hippocrates  de 
illo  loquitur  Ultio, quo  uterus  ex  (piritu  flatulento  dolet,®:  ad  ftomachum  trahitur, 

H  ideft,  Vel  difficulter  parit.]  Quia  expulfiua  uis  impotes  flt,potentior  ait 

tem  efficitur  per  fternutationem,8C  facilius  exit  foetus. 

ideft,  Sternutatio  fuperueniens,bonum.]  Nam  iuuat  8C 
hyfterica,ideft  uteri  fuftocationes  ob  diiftam  caufam,SC  partum  iuuat, 8C(  ut  Oribafius 
inquiOquomodocuntp  ftemlitario  fiat,uel  per  artem,  uel  per  fe,  duabus  enim  de  caufis 
h^er ica  iuuat,  primo  quia  motus  calorem  excitat,  calor  relaxat;  deinde  quia  exagita/ 
tio  reprefsionem  facit .  eft  etiam  bona  ad  partum  fternutatfo  fecundum  Oribafium  ob 
agitationem:unde  inquit, exemplo  hoc  diTcas  SC  fimilittidine.  Sit  arbor  poma  ferens:fi 
illius  fummas  partes  concufleris,  decident  poma:fic  etiam  8C  uterus,  cuius  nerui  origi/ 
nemhiffient  a  ccrebro,neruofus  eft, unde  etiam  infantem  continet;  Si  autem  concutia/ 
tur,emittit  id  quod  continet,ideft  infantem,  nosr^  medicam  artem  eXerCentes,qUanda 
mulieres  parere  non  poflunt,iubemus  ut  fternutent.  Dicit  uero  Hippocrates  efie  bo 
num,ideftiuuare.8C  quamuis  dicat  fuperuenire,  quod  Ipontinam  SC  naturalem  ftemu> 
tationem  fignificare  uidetur:  tamen  nos  per  artem  fternutationem  ipfam  prouocare  de 
bemus,quado  natura  impotens  hoc  non  facit.unde  in  uteri  ftrangulatu ,  SC  in  partu  ab 
re  non  eft  fternutamentum  prouocare,quSdo  h*c  difficulter  prodierintSC  Philotheus 
dicit,ftemutamentum  bonum  eire,8C  tanquam  fignum,SC  tanquam  caufa.  ^  &t  -mitacii 
fit/jmUirtcmAdc  toavumassi  Livtoii/H  <fvnt  hUmoymiS 

i  ^cyiuitCuun^Syi  vit  vUifuAm  fioeldir  s  ksu  ttufima  tx  «ju 

»  itw  <i!wsoi<y'iw,«»i(e  iii>  ki  kS)’fiscut  ^  hgx&aiKH!  fiuidinas  ynoyiilu.  ideft. 

Et  taquam  fignum  quidem,  quomam  ex  ommmoda  immobilitate, natura  fe  in  motum 
conuertere  coepit;  tanquam  caufa  uero, quoniam  fternutametum  concufsionem  facit, 
fiChinc  uterus  cum  neruofis  partibus  cocufliis  aflurgit,SC  expellit  cau&s  difficultatem 
anhelitus  SC  fuffbcationem  facientes, quae  funt  lemcn,uel  menfium  retentio-Eadem  ra 
tione  iuuat  fternutamentum  8C  difficultatem  pariendi,fed  eam,  quae  faiffa  fit  ob  excer/ 
nentis  potentiae  imbecillitatem.  Sed  eum  etiam  adde,qui  difficulter  emittitur  ob  mate/ 
tia:  multitudinem  SC  glutinofitatem, 

GALENVS 

NVM  in  aphorifmouerbum  habet  obfemitate,  uterinis  fcilicet.  nonnulli  enim 
V  per  id  accipiunt  omnes  quae  utero  aduemunt  dilpofitiones ,  nonnulli  uero  illas 
AA  tantum 


8)0  I,  I  B  R  I  CLV  :  N  T  I 

tantum  in  quibus  paflio  contingit,  quam  uocant  uterinam  n:raguIationem,qua  tamen 
noneft  uereftrangulatio,  fed  ddedus  anhelitus .  Alij  locosjfiue  fecundas  intcliigunt 
nam  Khas  uteros  nominant  Verum  hi  aperte  aberrant,  quamuis  maxime  uenim  4(2 
re  uideantur, quoniam  fecundae  contentae  in  utero  ex  fternutatione  difrumpStur.  Alita 
«nim  de  his  aphorifinus  eft  ab  ipfo  perfcriptus,  5C  plurimum  refert,  an  uterum  dixeris, 
an  uterina.  Falfum  quidem  eft  de  ommbus  uteri  pafTiombus  diifium  effe  ab  ipfo  fermo 
pem .  Necp  enim  exulcerationes,ne(^  inflammationes,necp  eryfipelata,  ficuti  necs  ab/ 
fceffus  fternutatio  iuuatVerum  autem  quod  in  uterinis  ftragulationibus  fuperuenieiv 
teftemutatione  patiens  aliquantulum  leuatunnon  folum  quia  bonum  eft  lignum  fter/ 
nutatio  Iponte  adueniens  his  quae  ita  fe  habent  mulieribus,led  quoma  &  caufa,ut  qu* 
fit  huius  paflionis  remedium.  Signum  itaip  bonum  exiftit,  quia  natura  oftendit  dC  pro/ 
priarum  meminifle  motionum, quae  prius  arat  emortua  excitarijac  reuiiBfcere,quand(j 
aliquam  eljcit  fuperfluitatem .  Oftenfum  eft  enim  in  libro  De  caulis  accidentium,fter/ 
nutationem  fieri  hoc  modo .  Caufa  autem  ob  quam  iuuat ,  8C  quia  uehementfore  con/ 
9  culTu  atcj  fetuore,partim  quidem  naturam  cxcftat,  partim  uero  excernit  quae  partibua 

corporis  firmiter  infixa  adhaerent  Sic  em'm  Qi  fingultum  folet  fanare. 

BRASAVOtVS 

PRIMO  Galenus  docet,hoc  uerbum  ideft  uterinis,uel  uteri fulTocatio/ 

nibus,uel  uteri  uittjs,uel  uteri  afFeAibus(nihil  enim  de  nomine  referat, ut  Galenus  fex 
to  De  locis  affedis  Iibro,capite  quinto, docet)  in  hoc  aphorifmo  obfcuritatem  IkdfcHt 
ratio  eft,  qmahuiusuocabuli  triplex  acceptio  inuenitur:  aliqui  enim  intelligunt  per, 
VSI&.HSC,  ideft  uterina,omnes  fimpliciter  difpofitiones  quae  utero  aduenirepoltot ;  ali/ 
qui  paffiones  illas  folum  intelligunt,in  quibus  eft  ftrangulano,uel  fuffocatio,ud  prstfo 
cariouteri:alljintelliguntfecundas,quas  t/sejs*  uocant 

Quod  legitur.  Quae  tamen  non  elt  uere  lftangulatio,fed  defetflus  anhelitus :  Grsece 
-  cft,  Kgimyii  di  ^  «AhieiK»  wv/j-o!  «Wjr/KMitfewiw,  ubiutdes  «wriuw,  priuauonem 
refpirationis  figmficarer 

Quod  etiam  legitur,  Alij  Ioeos,fiue  fecundas  intelliguflt.  tegi  debet,  Alij  choriajid/ 
cft  fecundas.quia  Graeci  ideft  fecundas  uocant  8C  Graecus  contextus  hicdicit, 

jvMi  tH  iSi  «Kivovmi/.  fed  nofter  antiquus  contextus  loco  huius  particulae  ««<// 

xmy,  emendatus  eft,8i;  habet  Eft  uero  inuoluaum  illud,in  quo  fot/ 

tusinuolutuseft  anteqtam  utero  exeat.  A  Polluce  fecundo  libro  fui  Onomaftici,de 
haec  dicuntur,  MaJS  'bd  iySfvu  j^imviSlr  aotiiii/v 

oy,iyuiicii  iumJiiicKSis  Ji  Itt  ttli7n,ao  urSs  as 

tu  i(su  iiufaho!  iii7rt<fvKi,  ideft,duae  autem  drea  foetum  timicae  funt,quar3  quidem  quae 
in  interiori  parte  ad  foetum  eft  tenuior  8C  mollior;  quod  Empedocles  amnium  uocat. 
Quod  autem  in  exteriore  parte  ad  muliebres  locos  eft ,  chorion  dicitur,  cui  umbificua 
foetus  adnatus  eft.Et  ideo  male  interpretatum  erat  locos,  fiue  fecQdas;led  uti  debemus 
Graeco  uocabulo,8i  dicere  choria,ideft  fecundas. 

Quod  etia  legitur,Nam  has  uteros  nominanfnos  potius  Iegeremus,Nam  K  has 
»sii>a  nofflinant.Nam  8C  nunc  uerum  eft,  Graecos  fecundas  i/se^iii/'Uocarc. 

■  s  E  c  V  N  D  o,  Galenus  eos  reprehendit, qui  per  vsieaeSy,  fecundas  intelligimt.nani 
8i  fi  uerum  dicere  uideantur,  quia  ommno  fecundae  ex  fternutatione  rumputur,  tamen 
eas  hic  particulariter  non  intelligiqnam  de  hac  re  aphorilmo  faciet;nec  ifta  parum  dilTe 
runr,  vsi^ce  8f  t/sternB, quoniam  vsijiic  fecundae  fimt,  i/sseis»  luffbcationemfignificat. 

(^od  legitur,Et  plurimum  differt  an  uterum  dixeris  uel  uterina:Gracce  eft, 
ijuSfla  umyrnT^u  Ksa  ^  rauvoyue  uavsipuip  ist&KiSy,  nos  hanc  partem  ita  interpretaremur. 
Et  plurimum  differt  SC  quo  ad  nomen,  hyftera  8C  hyfterica :  ideft  fecundae  dC  praefoca/ 
tiones .  ubi  irides  alium  effe  fenfum,  K  illam  particulam  Quo  ad  nomen, in  LeomeenI 
interpretatione  dcefle. 

TERTIO  Galenus  docet,  de  omnibus  uteri  paffionibus  intelligi  non  pofle,quo/ 
niam  multa:  funt  pafliones  quae  a  fternutatione  non  iuuantur,  quales  fiint  exulcaatio, 
inflammatio,cryfipelas,abfceffus. 

Qd"  legit, I3idu  effe  ab  ipfo  fennonc;illa  particula  Ab  ipfo,in  Gr  jco  cotextu  uaraf. 


APHORISMVS  XXX  V"  Sj* 

qT  arto  Galenus  idcft  uteri ftranMlationibus  interpretatur,  qusc  a 

ftemutatione  iuuaturirion  folum  quia  fupraueniens  ftemutatio  bonum  fit  flgnum,fcd' 
®am  eft  bona  caufa  .nam  ad  hanc  paflionem  remedium  eft:  unde  bontim  fignum  eftr 
quiaoftenditurnaturaprius  emortua,  propriarum  motionum  memiHiflTejexcifarijat* 
reuiuifcere,quando  afiquam  fuperfluitatem  etjcit.Caufa  uerb  ob  qUant  iuflaqefi: ,  quia‘ 
uehementi  concudii  atcp  feruore,partim  natitra  excitat,  partim  fiiperflua  corporis  mul 
tum  iidiaerentia  excernitEodem  modo  fingultum  fanare  fojet, 

(^odlegitur.In uterinis ftranguIa,tionibus:Gr3cce eft,  t^TwsvsieiKii&Tryilxi.  " 

'  ^od  etiam  legitur.  Patiens  aliquantulum  leuatur :  haec  particula  Aliquantuluirt,' 

Graece  eft  faststsi»,  ideft  facile,  '  ‘ 

Quod  etiam  legitur.  Sternutationem  fieri  hocmodolGr^cusconfextus  ita  non  W 
mt.S’eliaminLeom'cem'  cotextu  deefthaec  particula,  Caufam  elfe  iuuamefi,Iegi  enini' 
debet,  Stemtitarionem  hoc  modo  fa(Sam,caufam  effe  iuuamehpVGrfce  enitii  ita  habq 
tur, « ytvitiSJi&t&Tisy  qu* in  quinto  De^mptomatum  caufls' 

libro  egregie  edocentur.  .  '  ^ 

Quod  etiam  legitur, Eft  quia  uehementiore  concuUii  at($  feru6i;e;  Graece  habetur',; 

Eft  autem  iaV®-,  turbatio  dCcdncuinofeu  agita/ 
tio:K  bj-aj-ziof,  concuffio,8fplerunque  maris  ebullitio. 

Quod  m  fine  ‘Commeti  legitur.  Sic  enim  fingultum  lolet  lanare :  antiquus  nofttf 
contextus  in  una  le(fiione,&  Aldinus  ita  prjcife, legunt, ut  a  Leonicerio  interpretatuih 
eft,  «5ra  («iSteftamenhoc  dici  nonpofle  uidetur,quia  fterntf 

tamentum,fingultum  non  fanacproptAea  in  noftro  antiquo  contextu  altera  Icdtio  in/' 
uenitur, quae  non  Aiijj.*,  ideftfingultvimtled  Trnyx,  ideftluffbcationemuelftrangula/ 

'  donem  legitTamenfialicuf placeret  letftionem  primam  quam  Leonicenus  fequitur, 
faluare,  Paulum  legat  libro  fecundo.,  capite  quinquagefimofcptimo ,  ubi  de  lingultu 
agens  docet,quando  fternutametum  illi  medetur  uel  non  medetur ;  nam  fingultum  ex 
repletione  fanat  fternutamentum.  Aerius  idem  docet  libro  nono, capite  quinto.fternu/ 
tatio  etiam  fingultui  ex  inanitione  maxime  obeftiunde  Galeni  fenfus  hoc  modo  perfe/ 
dus  reddetur- Sternutametum  eft  caufa  folurionis  praefocationis  Uteri  ob  tin-barionem- 
concuffionem.Eodem  modo,8C  ob  eandem  concuflionem  fternutamentum  fingub 
tum  fanare  folet,ut  praeferipti  authores  edocere  conati  fimt ,  imo  Socrates  in  Sym/ 

pofio  Platoras  docetjfingulttim  fedari  fternutamento, 

APHORISMVS  XXXVI 

MVIieri  menfes  decolores,  nec  per  idem  fempet  tempus  uenientes,  purga/ 
rionem  indicant  efle  neceflariam, 

BRASAVOLVS 

S I N  ff  V  L I S  menfibus  mulieres  fanitate  integrac,in  conuenienti  aetate  conftitutaef, 
ihodo  utero  non  gerant,menles  habent, aliter  lanae  non  llmt.unde  hic  Oribafius  dicit. 
Mulieres  undegaudent,inde  triftantur;&  unde  triftatur,inde  gaudentlitacp  per  fingu/ 
fos  menfes  triftatur,quod  eft  Utile  earum  naturae,  8C  inde  etiam  gaudent,  quia  pulchrae 
fiuntTriftantur  etiam  fi  menftrua  non  fluant,hoc  eft  fi  nulla  eis  fuerit  humiditas.uide 
tur<5  hoc  loco  Oribafius  uel!e,aliquas  purgari  fingulis  menfibus,8f  purgationem  per 
ftBtem  dies  durare,  aliqiia.s  purgari  finguhs  uiginti  diebus,  &  earum  purgationem  per 
jiuatuor  dies  dtware-  At  re  uera  in  experientia  haec  ita  efle  non  inuemuntur,  nec  huius 
rei  adeft  aliquis  ftatutus  ordo,quia  aliquae  ante  menfem,aliquac  poft  menfem,  fed  rarae 
ex  his  fahac  purgantur.  Qug  uero  ante  menfem  purgantur,differunt  etiam  diebus,quia 
aliquae  citius, aliquae  tardius  hoc  faciunt.Sed  ad  rem  noftram  redeuntes  dicamus, Hip 
pocratem  hoc  loco  docerci quando  uiderimus  decolores  menfes,8f  quod  fuii  ordinem 
naturalem  in  proflifcndo  non  feruent,fecundum  tempora  iam  ccepta,  tunc  iudica  mu^ 
lietem  hanc  purgatione  indigere,  nam  figmfieatur  materias  multas,  menfibus  mixtas 
-  AA  t  eire,K 


ijl  LIBR-i  «LVINtl 

efle,K  metiles  ipfos  retineri,  8£  fecundu  humores  menfibus  mixtos  uaria  incidurirty™ 
ptomata.imdeSCab  HippoaateinlibroDemuliebribus  didtur,  cuimcnliruabii^&: 
defcenduntjfepc  linquitur  animo.cibum  auerfatur,2ftuat,uigilat,  crebro  hiat,necgta 

riwxixi  KH^ltiyiec  ideftjMuUerimenfesdecolores.lPCTmenfesautemdecoIo/ 

f&,eos  intelKge  qui  colorem  habent  fibi  non  natm^em.eft  uero  commums  menfium 
color  K  naturalis, is  de  quo  Ariftoteles  mentione  fecit  nono  D  e  animalibus  Iibro,ubi  ■ 

,  upluit  fimilem  eile  fanguini  arietis  nuper  decollati ,  ^ui  eft  ruber,  clarus,  atcp  floridus, 
liam  in  decollato  ariete  fanguis  ex  uena  arreria  una  mifcentur ,  in  collo  enim  multx 
funt  arterisc.Eodem  modo  in  utero  arteriarum  fanguis  8C  uenaru  mixtus  eft.  At  ne  pii/ 
tes  mulieres  omnes  hoc  modo  fanguine  habere.ham  uarius  eft,«t  naturales  mulierum 
tonperatin-ac  uariac  funt.  ftmguineam  temperaturam  nad*  fimt,  menfes  rubros 
floridos  habent:quaepituitolam,fiibalbidos;quac  atrabilaria,  fubnigrosiqu*  biliofam' 
fubluteos.  Quadci  naturalis  color  mutatur,quem  mulier  ab  ortuhabet,Cgnum  eft  ^ 
mixtos  humores  prjter  naturam, qui  ita  afliciunt  6C  colorant.T u^  mulieris  naturalem 
temperaturam  cohfiderare  debes  pro  cognofcendis  menftruis,an  decolores  fin^ideft  a 
tuo  naturali  colore  declinantes,uel  mulierem  interroga  an  aflueta  fit  tali  colore  infe(fe  • 
menftrua  habere.  Aliqui  intelligunt  decolores,ideft  pallidos,qui  SC  fi  uerum  dicant,ta 
men  aphorifmum  m'mis  ar(!tanr.quoniam  (  ut  Calenus  in  commentatione  dicet )  non 
folum  pituitofa  menftrua  eiienire  poirunt,fed  8d  bilioia,&:  attabilariaipropterea  nos  in 
felligimus,quod  ideft  decolores  dicitur, tnalum  colorem  habentes  adiuumiKu' 

turalem  colorem  comparantes. Nos<^  eodem  modo  hoc  quod  ««e*  dicitur, intelligi/ 
mus,quo  Ariftoteles  in  primo  Poffieriorum  de  abfono  fecit, ubi  dicit  ablbnum  duo  fi/ 
gnificare,&  quod  male  fonat,8C  quod  penitus  non  fonanlta  duo  fignificabit,Sf 

quod  malum  colorem  habet, K  qiiod  non  habet  colorem.  Ad  rem  noftram  redeuntes, 
mtellige  quod  malum  colorem  habet,feftiper  tamen  ad  fuum  naturalem  colorem  com/ 
parando .  Philotheus  intelligit  menfes  decolores, ideft  multos  colores  habent, tamen 
polTunt  efle  decolores,aC  unum  folum  colorem  habere.  Verba  eius  haec  funt,«tj5««iji«ri 
«  X  Ttrx  At^Tta  t*  («s  AaypjAisdy.^iAsj^/raTiKtit/  tgu  o;gAai(/.ideft decolo 

res  dicit  multicolores,qui  ex  atrabilarqs  humoribus,  pinntofis  8C  amarebileis  dicntnr. 

Ktu  ittttjpl  m  ianx,xa  ymi/^tii/x.ide(i,Et  non  per  idem  tempus  femper  uemenfes.lQuia 
ueniant  quidem,fed  numerum  cofuetum  dierum  non  feruent, quoniam  uel  tardius  uet 
citius  profluant,qiam  in  alijs  temporibus  cofuetum  fif.  Vnde  Philotheus  dicit  &  non 

eidem  tempus  femper  uenientes,  rsTtin  cuuiih  i(^gott,lip'  n 

vSm  «w«,x>iii’  *  ®Sa,a  ideft.  Hoc  eft  non  fecundum  confue/  ' 

tudinem  &  determinatum  tempus, ex  quo  mulier  euacuari  c6fiteuit:fed  ud  tardus  ud 
citius  euacuetur.Nam  fi  in  fuo  naturali  eflejK  in  fua  naturali  dilpofitione  fmflentjOrty 
nem  fiium  procuidubio  feruaftentiquum  uero  meatus  obftruuntur,  8C menics  aalTio/ 
res  fiunt, ata  glutinofi,tunc  nimis  tardant ;  fi  rumis  accelerent,ob  ituxturam  eft,quam 
c.um  bile  habent,  qua  eft  humor  cateris  tenmor .  Nec  parum  facit  alieni  humoris  mi/ 
feella  cum  fa^uine.  Quod  etiam  dicitur,nec  femper  eodem  tempore  prouemmtesrSt 
fi  intelligi  poflit,quod  quo  ad  rem  ipfam  retinerenturiquia  fi  retineatur,purgatione  iw 
digentitamen  ratione  mali  coloris  menftruorum  fupprelfio  intelligi  non  poteft,ex  qua 
liippreflione  agritudines  ingentes  fiunt ,  K  tales  qua  mortis  ipeciem  pra  fe  ferunt,  ex 
his  fumis  qui  ab  humoribus  relitftis  eleuantur,  8C  qui  ad  diuerlas  corporis  partes  eunt, 
Sf  hoc  etiam  faciunt,fi  paudffimus  fit  humor, pauciffimi  fumi.Nam  de  hac  re  Gale/ 
nus  in  fexto  De  locis  affecftis  libro, capite  quinto, diffufe  agitubi  oftendit  nonulla  mul 
to  etiam  minora  quam  menfes,iauiflima  fymptomata  inferre  pofle,  quaUa  funt  phalan 
gij  i(flus,ft:orpiorus  atcp  torpedims:in  quo  etiam  loco  docet,  grauiora  fymptomata  ui/ 
duis.  contingere  quam  uirginibus, ^  araiiiora  etiam  ex  femine  retentOi^am  ex  clau/ 
fis  menftruis  incidcre.Et  quamuis  multi  in  mulieribus  hoc  mtelligant,  Galenus  etiam 
in  uiris  idem  intelligere  ftatuitNos  uirum  curauimus,qui  ex  retero  femine  grauiflima 
fymptomataincideratSed  haecin  uiris  rarius  mdetur,tum  quia  caUdiores  mulieribus, 
tum  quia  eorum  corpora  magis  exercentltaraen  Si  in  uiris  quandoij  uidentur,  Nostj 

cognouimiis 


APHORISMVS  XXX  Vf 

jgjnioutous,  8C  nunc  cognofcimus  rufticas  quafdam ,  quibus  menfes  himquam  pro> 
fluxere, tamen  fanifiimac  umt,  K  robuftifsimac,quod  ob  motum  continuum,  K  ingett/ 
teffl  laborem  fe(3um  elTe  arbitror,®:  quod  in  his  mirum  uidetur,progignunt-In  bruto/ 
rum  eriam  formellis  menfes  non  profluunt,  quia  uel  in  pilos,  uel  in  cornua  coniumun/ 
tur,K  a  laborerefoluuntur. 

K«9«P"©‘  cniimva.  idefl:,P  urgatione  indigere  fignificant  ]  Quia  adeft  alterius 

humoris  mifcella,qui  fimul  menftruo  fanguini  mixtus  hoc  fignificat.  Tu  uero  dubita/ 
re  poteris, quum  hoc  quodgeneraleeftjcognofcaturfcilicet  purgatione  indigere,quo/ 
modo  putationis  ipecies  cognofci  poteritf  Oribafius  hoc  oftedere  uidetur  inquiensi 
feciam  fuppom'  linteolum  nouu,in  quo  fufdpiatur  fanguis  menftrualiSjSi  poft  diluens 
aqua  ficcabo,K  iridebo  utrum  ex  bile  fit  tin<fhjm,aut  melachoha,aut  phlegmate,  K  ex 
quo  uidero  infici  menftrua, congruentem  dabo  humorem,®:  purgabo  fecundum  ratio 
neffl.fed  unum  addit  Oribafius,cumnon  fluxerint  menfes  confuetis  diebus, fi  non  ex/ 
hibuero  purgans  medicamentum,uenam  inddam .  Re  autem  uera  fi  ita  Oribafius  iri/ 
tdligat,conueniens  eft  fcilicet  fi  menfes  non  profluant,incifione  uenae  indigere;  Si  ue/ 
ro  profluant,K  decolores  fint,purgante  medicamao  indigere.  Hic  uero  Hippocrates 
de  fola  purgatione  per  medicamentum  mentionem  facit ,  ut  humor  ille  euacudur,  qui 
menftruo  mixtus  efttimde  utitur  uocabulo  quod  figiuficat  ex  purgante  me 

dicamento  euacuationem.Id  etiam  quod  in  alrjs  contratibus  lemtur  mtalaii,  in  nofiro 
antiquo Icriptum eft  miuwnKny,  tamenidemeftpratcile  lenius,  Philotheuseuacuatio/ 
ne  indigere  dicit  J^vaaifyiu^liviuL^tlmTiKisva^avimymx.^iifciii  vMui,  ideft,Vtprauamate/ 
ria,qute  plenitudinem  facit,  euacuetur,  uel  ut  infefta  materia  redundans  euacuetur. 

Cum  uero  menftrua  alrjs  humoribus  mixta  funt,femper  illorum  humorum  fympto 
mata  fadunt ;  unde  Hippocrates  in  libro  D  e  muliebribus  inquit,  cui  menftrua  biliofa 
defcendimt,facpe  linquitur  animo,cibum  auerfatur,atftuat,uigiiat,aebro  hiat, nec  grri 
dum  facaeuult,potdl'ue,necuiderefibi  uidetur,  triftis  eft,  timet.  ,  , 

GALENVS 

IN  M V L T I S  exemplaribus fcripturam ita fe habentem poffiimus inuenire,Mulie 
ri  menfes  tardi,nec  per  idetn  femper  tempus  uementes .  PolTunt  quidem  menfes 
tari',hoc  eft  qui  poft  confuetum  ueniunt  circuitum ,  purgatione  indigere  humoris  pi/ 
tuitofi,ob  quem  K  decolores  fiunt-Ndn  tamen  ®:  hac  fola  neceflario,  nam  K  per  cxte 
liuantem  aliquado  uidium  tales  diipOfitiones  fanabimus.  Saepius  autem  fcriptqm  a  no 
biseft  dehocuitftu  ,  unus  liber  feorfum.  Sf  fuffitus  aromatum,  Sf  qui  eandem  iftiuim 
habent  pefsi  adhibiti,  8f  epotae  medicinae  qu£  inddunt,  SC  humorum  crafsitudinem  ex 
tenuant, quale  eft  quod  ex  Calamento  fit ,  quo  flos  afsidue  utimur,  faepius  dere  folent 
tardantes  menfium  purgationes.  Nam  intentio  fanafionis  in  ipfis  ora  quidem  ada/ 

perire  uaforum  quae  pertingunt  ad  uterUm,6nguinem  uero  extenuare.Et  quidcmpur 
gatio  totius  corporis,ut  dixi,  quando  aafsi  euacuantur  humores, tales  fanat  dilpoutio 
nes.Si  uero  decolores  feriptum  fit,multo  magis  purgatio  fanabit  ita  fe  habentes  mulie 
tes.Ne^  em'm  propter  humorem  pituitofum  tantummodo,  fed  dC  propter  melancho/ 
licum,8C  biliofum,mefes  fiunt  decolores.  Quomodo  igitur  dignofcere  oporteat  humo 
rem  fuperabimdantem,ipfe  in  primo  De  muliebribus,  docuit,  nunc  aute  quod  per  pur 
gationem  euacuadum  fit,ipfe  monftrauit.  Verba  autem  illa,Nec  per  idem  femper  tem/ 
pus  uem‘entes;huic  feripturae  magis  confonant,irt  totus  fermo  fit  taUs,  Si  menfes  deco 
lores  liant, 8C  non  per  idem  tempus  ueniant,quo  antea  uenire  confueuerat,mulier  pur/ 
gatione  indiget.  Contingit  enim  in  mulieribus  quae  malos  humores  habent, non  modo 
decolores  apparere  menlbuas  purgationcs,fed  etiam  tempus  periodinon  feruari,fiqui 
dem  craffiores  fuerint  humores, K  difficilius  fluentes  his  qui  fecundum  naturam  fe  ha 
bent, morando  &:  longius  tempus  expetSando.Si  uao  cotrarlj,  hoc  eft  humidiores  aC 
tenuiores,  confuetum  terminum  anticipando. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docetjin  multis  exemplaribus  non inueniri  id/ 

eft  menfes  decolores,fed  Hsxmitlmxj^iiiix,  ideftmenfes  tardi, quamuisuocabulum 
my  longum  etiam  fignificet,  tardi  uero  menfes  hic  illi  a  Galeno  intelliguntur,qui  poft 
AA  5  confuetum 


8J4.  L  I  B  R  I  tl_V  I  N  T  I 

confuetum  circuitu  contingunt,  hi  uero  todi  maifes  humoris  pituitofi  purgatieneia/ 
digere pofluntjpropter  quem  decolores  fiunt.  Sed  necei&ium  non  efi,quod  ob  foljm 

FanSmus.de  qiio^du  librum  fecimuSjK  quandocp  per  fuffitum  aromatu  ianitati^ 
ftituimus,quando<5  per  peiTos, quandocp  per  medicinas  epotas, idefl:  fyrupos.qui  uitn 
incidendi  habent,K  humorum  craflttudine  extenuandi,quale  eft  ex  calameto  medica/ 
inen,quia  in  his  intentio  fanandi  eft,uenaru  ora  quj  ad  uteru  ueniunt  aperire, 8C  fangui 
nem  extenuareitamen  totius  corporis  purgatio,ut  didu  eft, eas  difpofitiones  fanat, 
Qiiod  legitur.  Nam  per  extenuantem  aliquando  uidum  tales  ifpolitiones  fana/ 
bimus,faepius  autem  feriptum  a  nobis  eft  de  hoc  uidu  liber  unus  feorfum.Grjcus  con 
textus  aliter  habet, 6^  illa  particula)  ftepius  ante  illam,fanabimus,poni  debetdegi^  de/ 
bet  Sanauimus,in  praeterito,^  feriptus^oftea  fequatur,autem.  Sed  ne  contextu  Gra 
cumde(ideres,hiceft:t(sa}o^</i«  luci 

wt  S  Jiai-n!  Txumi  tj/  iSi«  J3»j3 Ai«(i,ideft,nam  8f  per  extenuante 

uidum  tales  diipoutiones  ftepefanauimusticriptus  autem  a  nobis  eft  dehocuiduU/ 
ber  unus  priuatim.In  contextu  tamen  Aldino  feriptu  efttiQU (/!« ttaci  f)  M^^iuiins 
Jieuyxtt^ion  rice  mmutt  djst^taas  mJikxKis  inhoc  contextu  illa  particula  ^un, 

ideft  aliquando, quam  Leonicenus  in  fuo  contextu  habebat,fecit,ut  deinde  illam  parti 
culam  7n>»v(t*ff,cumfequentibusiungeret;cum  quibus  tamen  rede  aptari  non  poteft, 
fed  determinare  debet  uerbum  Sanairimus ,  nam  ablurdum  eft  dicere,  Sapius  feriptus 
eft  a  nobis  de  hoc  uidu  liber  unus  feorfum.  Si  uero  ponamus  illam  particula  mXiKxit, 
8f  illam  9»im ,  ante  uerbum  Sanauimus,  uidetur  etiam  efle  abfurda  fententia,hac  fcill 
cct  quod  aliquando  fejpius  fanauimus.  Propterea  in  noftro  antiquo  contextu  illa  parti 
cula  y/im ,  obelo  confofla  eft,quod‘ratione  fadum  efle  arbitramurtnam  hac  duo  Sae/ 
pe,8C  Aliquando,non  fe  apte  compatiuntur.  Quod  Iegitur,Pelfi  adhibiti:Grace  ^ 
tswsn  Ti^iStTiioi,  i.pefli  appofiti.  Quod  etiam  legitur,i(9B  tc  epo 

tae  medicinatintellige  fyrupos,qui  incidant  5C  extenuentEx  quo  loco  facile  haberi  po 
teft,  fyrupos  ad  incidendum  K  aperiendum  aptos  dari  oportere.  Quod  etiam  legiturj 
Sapius  ciare  folent  tardantes  menfium  purgationes:Grace  habetur,?  i(gu  wf  imduitvt 
Wt3iq>incj3f«ciAuis0a;lxivHeim%«int>i.quodlapius  mouit  tardates  menfiu  purgationes, 
S  E  C  v  N  D  o  Galenus  docet,{i  feriptum  non  fit  ;jo»(«,fed  ideft  non  tardi,red 
decoloresttunc  purgatio  hos  affedus  multo  magis  fanabit ,  undefient  menfes  decolo/ 
res,no'n  iblum  ob  pituitofum  humorem,  ied  etiam  ob  bilioftim  dC  atrabilarium .  At  tu 
quomodo  humorem  illum  fuperab undante, quem  purgare  debes,facile  intelligere  poO 
fis,  primum  fibrum  Hippocratis  De  muliebribus  legeiin  hoc  emm  aphorilmd  ingene 
re  folum  dicit  per  purgatione  euacuanda  effejn  illo  autem  libro  particulariter  modum 
cognofcedi  humore  iuperab undante  edocet:8C  inter  alia  qua  in  illo  libro  ab  Hijpp.tcri 
pta  fimt,  additur.  Si  placide  id  quod  biliofum  eft  purgetur,  uel  totS  quod  uexat,lananf, 
TERTIO  docet,fequentt'aaphorifmiuerba,fcilicet  nec  per  idem  tempus  uenien/ 
teSjOftendere  potius  legendum  efte  decolores,  quam  fardimam  ipfis  id  magis  cofonat, 
quia  hac  particula  Nec  per  idem  tempus  uenientes,etiam  tarditatem  fignmcat:ficet8£ 
celeritatem  fignificare  poffit.propterea  dicit, quod  in  mulieribus  qua  prauos  humore» 
habenf,menfes  decolores apparent,8ifua periodi  tempus  nonferuaqquiaficraffiCat 
humores,menfes  retardant:fl  uero  tenues,anticipant. 


MVIieri  utero  gerenti  (i  mamma:  graciles  repente  fiant, aSortit. 

BR AS AVOLVS 

NecessaRivM  efte  languine  mulieris  infante  qui  in  utero  cxiftit,mitrfrf:pio/ 
pterea  fi  mulieri  qua  utero  gerit  id  contingat,quod  mama  repente  graciles  SC  extern.» 
ta  fiant,fignum  eft  nutrimenta  infanti  deefle.  8C  ideo  contineri  nonpoteft,fed  aborrt, 
ruBiu*!  ^  tpgiw.tniiheri  utero  gerenti.  ]  quia  in  his  iblum  hic  cafus  fieri 

,  tamen  quia  inuemutur  mulieres  qua  lac  habent  K  utero  non  gerunt,nec  peperere ,  fed 
cftob  menftruorum  defedlumfin  his  fupertienientibus  menftruis  mamma  repente  gra 


AEHORISHVS  XXXVII  t}f 

des  Beti  polTentjK  tamen  non  abortiunt,  quamuis  aliqiud  per  uterum  dcfcendatjideo 
in  foUs  utaro  gerentibus  cafus  hic  intelliginir.Galenus  circa  medium  fere  decimiquar/ 
ti  libri  De  ufu  partiura,hunc  aphorifmum  citat,SC  eius  ratione  reddit, cuius  uerba  hacc 
funtjMulieri  in  utero  habenti  u  mamillae  graciles  fiant,  abortitEmbryon  quidem  tunc 
lalidum  efli^ oportet  exiftimare;nutrimentum  uero  non  habere  copiofum  .*  SC  propter 
hoc,primum  quidem  ex  commumbus  ad  matricem  uerns  attrahere  ianguine,8C  in  hoC 
mammifi*®  graciles  fieri,pauIopoft  autem  abortiri,  omnifariam  defidente  ei  nutrimen 
Co-Sed  haec  quidem  omnia  phyficorum  funt  problematum.Hacc  Galenus. 

Ifi  i}iu(frss  ci  iMsot  •pavitu,  ideft.  Si  repente  mamx  graciles  fiant  ]  Verum  quia 

ob  mulus  caufas  graciles  fieri  poirent,nempe  ex  nutrimeti  fubtradione,ex  aliqua  ute 
ri  euacuatione.per  quam  fanguis  euacuetur;ob  uteri  dolorem,  uel  abfcefltim  ad  queni 
humores  decurrant ,  Si  ob  defedlum  nutrimenti  infanti ,  quomodocun^  ex  his  caulis 
fiat  mammiIlarumgracilitas,abortus  fequi poteft.Sed  a  Galeno  prjfertim  intelligitur, 
quando  ex  defediu  nutrimenti  infiins,  a  partibus  utero  communicantibus  trahit .  nam 
Snu  eft  uteri  cum  mammis  communitas^  ut  imius  affedlio  fuper  aliud  fignificare  poC' 
fitjKideo  cum  ab  utero  diuertere  tentamus, cucurbitulas  magnas  mammis  admouere 
folemuSjK  fi  afflammis,ad  uterum .  Repente  uero  ab  aliquibus  exponitur  fine  aliqua 
temporis  intermifsione,ab  aliquibus  fine  aliqua  euidenti  caufa,unde  8C  Philotheus  di/ 
at,  futrvifl  y^vme 

jmwWfjUnTf  Y^>tS^lxha4-ty  (uyxT&  k  «wmfaTOi* 

nif  graciles  fiant  mulieri  in  utero  habenti, abortitindigentia  enim  8C  defedS  fanguinis 
ofiedunt,per  qua  perimitur  infans, faltans  interrupens  tunicas.unde  ab  Hjpp.dicit,, 

Unijiaffxs.  id  A,  Abortit.]  Cum  enim  foetus  nutrimentum  non  habet,  caicitrat,md 
iietur,loco  ftare  nefcit,8f  ligameta, quibus  ligatur, perfringit .  Galenus  fexto  De  lods 
affeAs  libro  hunc  aphorifmum  citat .  Oribafius  uero  ob  hoc  abortire  dicit,  quia  ueria 
concaua  in  duas  partes  diuiditur ;  una  ad  mammillas  fert  fanguinem ,  qui  propter  loci 
pofitione  in  lac  mutaturtaltera  ad  uterum,  nam  infans  non  nutritur  lade  dum  iii  utero 
eft.  mittit  autem  natura  ad  mammillas,  ut  quando  natus  fuerit„habeat  undenutriatim 
unde  idem  acddit,qua!e  patrifamilias,dum  uult  egredi  duitate,prius  fibi  cibum  tran& 
mittit,  ut  quando  egreflus  fuerit,  habeat  unde  uiuattfic  natura  partem  fanguinis  mid 
tit  ad  mammillas, 8f  partem  ad  uterum.Quod  autem  mammillj  arelcantifignificat  elft 
indigentia  nutrimeti  infantis, qui  indigentia  non  ferens,fe  uoluedo  rumpit  mebranas, 
quibus  in  utao  c6tinetur,8C  fibi  ad  natiuitate  uia  parat,ac  foras  exit  H»c  Oribafius. 

G ALENVS 


T  T  I  c  pariter  aphorifmus  ex  illorum  numero  eft,  quos  diximus  defecftum  alimenti 
Jn.  foetui  fignificare .  Communes  em'm  qu*dam  uense  funt  mammis  ac  uteris,quse 
ubi  parum  habuerint  fangumis,gradles  quidem  mammas  oftendunt,inedia  uero  non/ 
nunquam  foetum  perimunt,nonnunquam  uero  ad^excretionem  exdtant, illam  ob  caii 
fam  quam  ipfe  in  libro  D  e  natura  fcetus  per  haec  uerba  explicat .  Alimentum,  ati^  au/ 
diio  a  matre  ueniens,non  adhuc  eft  infanti  liifficiens,  quando  decem  menfes  pra;taie< 
rint,&  foetus  auiftus  fuerit .  Trahit  enim  a  languine  ad  fe  id  qiiod  dulcifsimum.  Simul 
autem  K  latSis  parte  aliqua  fruitur.  Vbi  uero  haec  illi  rariora  fuerint,  8^  iam  infaiis  mO/ 
lem  corporis  habet,plus  cibi  requires,  quam  illud  quod  adeft, calcitrat, 8C  membranas 
^umpit,initium  partus  mani  affert. Liquet  igitur,qudd  8C  ante  decem  menfes  foetus 
tft  indigens  alimento, 8C  calcitrans,£i  membranas  dirumpens. 

BRASAVOLVS 

Galenv  S  hic  docet  huc  aphorilmu  ex  illis  effe,quidefetftualimeti  foetus  fignifi 
«mt.na  quatda  funt  comunes  uenac  mamis  &  uteris,quae  ubi  para  fanginnis  habet,gni 
mes  mamas  oftedunt:8f  ideo  foetus  quadocp  inedia  perimit,  qiradotj  excitat  ad  exeun 
d^  fatacaufam  uero  in  libro  De  natura  foetus,ipfe  docuittna  foetus  calcitrat,8C  loco 
rare  no  poteft,unde  ligameta  difrupit,  quae  ipfinn  retinebatllli  uero  maxime  nutrime/ 
tum  deeft,  quado  infans  in  decimo  mefe  fuerit  a  coceptu,  uel  ante  huc  mcfem,modo  ali 
meto  indigeat. Hic  nota,fententia  Hipp.quS  citat  Galenas, effe  prope  eiu^ibti  finem: 

AA  i),  uerba 


gjg  LIBRI  CI.V  I  N  T  I 

ucrba  atitem  haec  funt,Quod  autem  non  eft  diutius  partum  in  utero  continere8i  habe 
re  quam  decem  menfes  dicam,  NutrimentumKincrementum  quod  de  matre  defcen/ 
dit, puero  iam  fatis  non  eft,cum  decem  menfes  tranfiuerunt,  partus^  CTeuit,qui  deftn 
giiine  quod  dulciffimum  eft  trahit,  la<ftis<p  aliquantum  haurit.  Quae  cum  minus  fint 
quam  opus  cft,partustp  iam  ualidus  eft  robi2ius,qui  plus  nutrimenti quan  adSt  cu 
pittpropterea^  fefe  agitat,hymenas9  &C  membranas  difrumpit.Quod  magis  primipa, 
ris  cadiqnam  pueris  nutrimentum,  quod  fatis  fit,  ante  decimttm  menfem  deficit .  H*c 
Hippocrates,  (^od  Iegi_tur,Inedia  uero  nonnunquam  foetum  perimuhqflla  particu 

lalnedWjGraece^  «•tpo®!*.  alias  uero  didlum  eft  atrophiam  apud  Cdfum  tabis  fpe^ 

ciem  efle:hic  uero  accipitur  pro  nutrimenti  defet!lu:tamen  uera  eft  «iam  drfe 

tftus  nutrimenti  membrisjlicet  is  forte  comedat. quia  «lyiKeaw  habet,fedinnutrimav 

tum  nihil  tranflt, 

QUod  etiam  Iegitur,In  libro  De  flatura  foetustOracce  habetur, 
dfojf,  ideft,in  libro  De  puerorum  natura.tamen  8C  de  foetu  in  illo  agitur  libro.Conteit/ 
tus  Aldinus  in  fingulari  legit  Treajim.  8C  ita  nofter  antiquus  in  prima  le(Sione,fed  in  ab 
teta  in  plurali  eft.at  in  Hippocratis  libris  infcriptio  in  lingulari  inuenitur. 

Quod  etiam  legitur.  Non  adhuc  eft  infanti  fufticiens:  in  Aldino  cotextu  ita  legitur 
«J«7j  ita  nofter  antiquus  contextus  in  feCunda  ledione  haben 

ift  prima  uero  fcriptum  eft,»v*’i7J 

Quod  etiam  legitur.  Et  iam  infans  molem  corporis  habet;  Graece  eft, 

ideft,St  infans  grandis  fuerit  uet  maturus. 

,  Illa  particula,Initium(p  partus  matri  affert, obelo  confodienda  eft,K  fine  Commen/ 
ti  adfcribenda,  tum  quia  ab  Hippocrate  non  dicitur ,  tum  qm'a  a  Galeno  uerba  illain 
fine  fcripta  fimtmam  extrema  Commenti  uerba  haec  funt, 
rei.  ideft,im'rium<5  partus  matri  affert. 

Quod  etiam  legitur,E  tiam  ante  decem  menfes  foetus  eft  indigens  alimento ;  id  aa» 
bumEftjobelo  confodere  oportet. 

APH  ORIS  HVS  XXXVIII 

MVIieri  utero  gerenti, fi  altera  mamma  gracilis  fiac,geminoshabed,aIternm 
abortit:3£  fiquidem  mamma  dextra  gracilis  fiat, maremtfi  uero  GniftraAc^ 
minam. 

BRASAVOLVS 

i  N  praecedenti  aphorifmo  de  ambabus  mammis  didum  eft,  fi  flaccefcant  8C  gracb 
les  flant,hacc  mulier  aborn't.at  fi  una  folaflaccefceret,8f  mulier  unii  folum  foetum  ute/ 
fo  gereret,  abortire  neceffarium  non  eflet,nifi  poft  longum  tempus  alia  etiam  flaccefce 
re  inciperet.fed  in  muliere  gemellos  utero  habete,fi  una  fola  mamma  gracilefceret,  fos 
tum  ab  illo  latere  exiftente  abortit.Hippocrates  ueroputauit,indextero  latere  marem, 
in  flniftrofcemella  concipitK  ideo  fi  mamma  dextera  gracilefcat, marem  aborrit,quem 
in  dextero  latere  conceptu  elTe  fupponiufl  uero  finiftra  mamma  gradlefcat,fceminam, 
quam  in  finiftro  latere  conceptam  iudicat.  Eadem  uero  eft  huius  aphorifini  ratio,qua.' 
lis  in  praecedenti  erat,quia  infanti  in  illo  latere  exiftenti  in  quo  mamma  flaccefcit,nutrl 
dtentum  deeft.  An  uero  in  dextero  mares,8C  in  finiftro  foemina  concipiantur, fuo  loco 
dftendemus.Id  enim  certum  eft,  dexteram  partem  ut  in  pluribus  finiftra  calidioreefle; 
unde  in  illa  mares  plerum^  generantur;quamuis  &  in  finiftra  nonnuquam  fieri  con/ 
ftet,Oribafius<j  hos  infantes  mortuos  emitti  dicit.De  dexterae  parns  caliditate  haec  du 
cit  philotheus,  w  W 

ideftjMas  in  dextero  uteri  finuconapitur,quOf 
niam  ut  plurimum  calidior  eftfiniftro, hic  autem  frigidior  dextero. 

ruuoixi  j,«seii:;(jv<r!i.  ideft,Mulieri  utero  gerentij&gemellos  habenti.  J 
«(/  i  ftcisk  i^tc!  ideft.  Si  altera  mamma  gracilis  fiat; 

geminos  habenti]  Secus  eft,fi  unum  folum  haberetmam  poflet  non  abortire, quamuis 


A  P  H  O  R  I  S  JH  V  S  X.X  X  V  I  I  1 

gia  minima  gradlior  effetSa  fitInteUigap  habeti  geminos.ideft  plures ,  Plures  autem 
«mdpiunWj^ut  ob  feminis  abundandam,  aut  quia  in  uarios  recipitur /mus,  aut  quia 
St  fupet/mtado  ►  Nos  uidimus  fuperfetationem  quando<p  fuifle  epidemicam  affedio/ 
nem.  Quod  in  noftro  antiquo  contextu  legitur  ideft  gracilis:  Aldtous  contex 

tus  legit  vyf  iS}  quod  abfurdum  putam us,8C  ad  Hippocratis  mentem  non  elle. 
0iJ.^«/t*7Mj=i»o-*B.ideft,  Alterum  abortit;]  Nofter  andquus  contextus  non  legit  3i4 
fed  ideft  cidusltamen  codicem  deprauatum  efte  arbitramur,K  legendum 

c  id  inteHi^s,quod  unus  folus  foetus  abort(atur,quoniam  SC  ambo  afarprti» 
d  polTuntjimo  in  gemellis  raro  cdntingipquod  unus  abortiatur,  8£  'alf€r,pefftet  t  unde 
feilfus<ft,quodfaltem  unum  abortiuqualemuero  abortiat, docct,inquiaiS,''  ^ 

KM  0  «tffV •  ideft,  St  fi  quidem  mamma  dextera  grad 

fs  fet,marem.]  Quod  uerum  eft,fi  in  dextero  finu  ibaies  conceptos  efte  fupponamust 
naitidexlda  uteri  pars,  cum  dextera  mamma  cPlligariam  quandam  habetjK  mutuam 
3d)%iatem,&  finiftra  cum  finilba.Marem  quo^  abortiri  dicit  Philotheus,:  7«  )»> 

srejt«-quonia  partes  qug  funt  per  recSum  decurfum, magis  paduntura 
S«Ai/.  ideft,Si autem fihiflrajfoeminam,]  Eo  fuppofit0qusodmuli8/f 
«sin fttiilftaparte concipiantur .  unde  GalenuS ih fexto  Delods affeiSis libro  inflttc 
quinti  cajpids  hunc  aphorifinum  adducens,inquit,Atcpgemlnosferens,fialteramam/ 
ma  eictenuetur, alterum  amittit :  6C  omnino  fi  dextera  mamma  extenuata  fit-marem :  It^ 
finiftra/ceminam  amiftiUquippe  foetus  quf  mares  funt,parte  uteri  dextera  cotinpnturt 
qui  foemiria,magis  firiiftra,atcp  raro  aliter  euedire  expertum  eft ,  adeo  ut  in  animalibus 
quo$,quac  fuapte  natura  geminos  ferre  Iblent,  iddem  accidere  uideamus,ut  in  capris^; 
ouibus,atcp  alijs  quadrupedibus  non  paucis  uidere  eft.  Idem  Galenus  in  decimoquar/' 
to  De  ufu  partium  libello,de  hac  re  agens,inquit,  Sieut  duae  nh-jfxt,  ideft  matrices  6,* 
(Sat  fimt  mulierib  us  jin  unum  collum  terminatac:ita  ubera  duo  utriufif  matricis,  unum^ 
tmi  refpodens,ueluti  minifter  quidam  bonus:ita  igitur  Hippocrates  dicebadMulie/ 
tiinuterb  habenti, fi  altera  mammillarum  gracilis  fiat, geminos  habenri,alterUm  abor/ 
tit;8C  fi  quidem  dextera  gracilis  fiat,mafculum;fi  uero  flniftra,fcemlna.Hacc  Galenus.. 
Tinp  per  duas  matrices, duos  finus  intellige.In  eodem  decimoqUarto  De  ufu  pardum, 
inmeA'0  fere  libri, huius  rationem  affert,praccedentem  aphorifinum  ponens,in  quo  lo/- 
cdprobat,  efte  communes  uenas  utero  mammis,  dC  quod  illae  uenae  commumcant, 
dextera  parti  dexterae,  8C  finiftra  finiftrac.  At  hic  dubitare  potes, fi  ambae  mammae  graci 
lefcant,quidneceflario  fequatur.Philoiheus  relpondet, 

mtHiupiT^K UnipacrKalaer ^ fl  TpstpSsMltxy^viiiSbi/icy^Tliiit&ivit^iiftd^a 
KjK  axriif  cJija  ttf T«i«ev«,Ks2i  oum!  «  ytui  tKiftpiirxa,  ideft,fi  uero  ambae  mamae  tenues 
iianqutrofip  abortit,  ratione  indigentiae  nutrimenti ;  foetus  enim  fame  infeftad  faltant, 
8C  dilacerant  ligamenta,^  fic  mimer  abordt, 

-  '  G ALENVS 

V  o.D  fupraferiptus  aphorifmus  de  ambabus  mammis  dicebat,  hoc  in  alta'a  ifttf 
V.  /  dicit,  propter  illam  quam  diximus  deuems  communibus  caufam ,  eo  qutedire' 
<So  eft  mammae  fadhe  gracilioris  foetu  aborfum  patiente.Quod  autem  exifteiitibus  gea 
miiift,altero  mare,altero  foemina,  fi  dextra  quidem  ni3ma  gracilis  fiat  folus  ma$,fi  uea 
to  finiftra  foemina  fola  corrumpitur,ex  illa  ipfius  pendet  opinione ,  qua  mares  quidem 
in  dextris, foeminas  uero  in  finuhis  magis  concipi  opinatur, 

BRASAVOLVS 


PRIMO  Galenus  hunc  aphorifmS  praecedenti  hoc  modo  condnuat,quoniam  prae 
cedens  in  ambabus  mammis  loquebatur,hic  in  una  folum  mammaiSf  eadem  eft  huius 
aphorifmi,  K  procedentis  ratio,  fcilicet  ad  uterum  8C  mammas  uenarum  commum'tas. 

(^od  legitur,Propter  illam  quam  diximus  de  uenls  communibus  caufilm,eo  qui  'e 
direSo  eft  mammae  feflae  gracilioris  fetu  abortii  patiente.in  hac  parte  addi  debet  Aiu 
tem:hoc  modo,Propter  illam  autem .  Et  in  fine  quod  legitur  Patiente,legi  debet  Pati/ 
tw.Gracce  enim  ita  legitur,  }Sii/ 

^•^imiai^r&mSiiviiSbiciilitlifvitiiKTiTpirxi-nu.  ob  pracdidlam  caufam  ex  uenarunt 
communione, foetus  per  ditedum  imminutae  mammae  exiftens  abortu  perit, 

SECVNDO 


$38 


tIBRI  Q_VINTI 
S  E  C  V  N  D  o  Galeftus  docet, hoc  fi  dextera  mamma  graa1iVfiat,mas:fi  finifi» 
mina  corrumpitur.ex  illa  opinione  rationem  habere, quae  dicit,inares  qm'demindexte 
ris,fotminas  nero  in  finiftris  magis  concipi ,  Eft  uao  Hippoaatis  aphorifmire^  ^ 
filo  loco  deinceps  agemus.  ^ 

-  APHORISHVS  XXXIX 

SI  mulier,  qu*  neque  grauida  eft,  neque  peperic,Iac  habet, huic  menfttua 
defecerunt. 

BRASAVOl-VS 

''  N  E  F  A  N  D  V  S  quidam  cafus-,  quum  eflem  in  Gallia  contigit .  Nam  ntulierqu*/ 
'  dam  filium  furtiue  peperit ,  quem  iri  torrentem  illae  prolabentem  iecit,ut  fi^catenit; 
quodj  iit^erabat,  euemt .  Sed  aqua  deaefeente  iiiftocatus  infans  apparuit ;  quo  a  po/ 
pulo  uifojprtetori  relatum  eftjqu/i  huius  faeinoris  efFedJricem  quaerens, nullomodoin/ 
uemre  poterat.  At  deniqj  uel  boni  uel  mali  genij  fuafu  hoc  excogjtauit,li<3oi:es  per  om 
nes  illius  loci  domos  mifit,  qui  mulieres  omnes  explorarent,  quae  lachaberent,  K  ab 
ipfis  peterent  quando  peperifient,SC  ubi  eflent  ip&um  infantes.In  hanc  dehiep  incv 
dhejquae  facinus  id  perpetrarat,8C,eius  mammas  lac!le  plenas  inuenere.Deiri6ntep6* 
tentes,  negabat  fe  peperiiTe.  Prator  ille  rei  medica  i^arus  hanc  propofitionem  uelud 

^  .^.^proIoquium8Cmaximammenteconceperat,Mulieresqualachabent,peperifl£:qn* 

^  tamen  falfa  eft,:  nempe  fieri  poteff,  utnecpepererint,necuterogerantquaIacfiabenf, 
J  ^  fgd  ol,  menfium  fuppreflionetn  ianguis  ad  mammasredundet,a:  in  lac  couertatur^Ta 

men  prator  illealioqui  imarus  argumento  contra  Hippocratem  ulus,quarido  propo/ 
fitionem  particulare,ac  flumuerfaUs  eiret,accepit,perfidam  illam  &  crudelem  matrem 
inuenit;8C ,  ut  digna  erat,  fimul  cum  eius  matre  facinoris  confeia  puniuit.  Nunc  igitur 
ab  Hippocrate  hoc  dicitur,  Mulier  qua  uterq  non  gerit,  ne(^  peperit,  8C  lac  habetrmen 
fes  etiam  non  habetTu  equidem  quum  id  uideris,huic  menftrua  defecifle  inferre  pote 
^  ris.Et  non  ab  re  dixit  lac, quia  in  puellis  qua  nondum  apta  funt  ufro  ante  pubertatem 
aquofitas  quadam  mammas  egreditur, quam  &  nos  frequenter  puerorS mammas  ext» 
re  liidimus  .At  tibi  forte  uidebitur,fimpliciter  proferedum  eflre,fi  mulier  lachabet,huic 
menilrua  defecifle, quonia  8C  in  utero  gerentibus  defecere,8i  in  his  qua  pepereredefc' 
cerunt.  Sed  umuerfiiter  uerum  non  eft,  quod  in  utero  gerentibus  menfes  defidant,  IO 
cet  in  pluribus  fit  .  Et  quod  illa  qua  peperaint,non  habeant  menfes.  nam  multa  qua 
lacprahent, menftrua  non  habent, aliqua  habent.  Caula  uero  cur  Hippocrates  dehis 
mentionem  fecerit, quibus  ob  defedum  menftruoru  lac  fluit, &  qua  nec  utero  gerui^ 
nec  puerpera  fint,eft ,  quia  hoc  raro  fit,8i  eft  prater  naturam ,  fed  de  utero  gerentibus 
■  Kpuerperis  eft  fecundum  naturam. 

■'  «tfTiWK Ilii  iXH.  ideffi, fi  mnher qua  ne<p  grauida  eft,ncq!  pe/ 

perit, lac  habet.  ]  Quia  habere  non  poteft,  nifi  ob  aliquam  rem  praeter  naturam, quum 
&  hic  effedus  fit  prater  naturam. 

■  Teu/mj 7« «SiTsrjifwi*  IxAiasiTrf .  ideft, Huic  menftrua  defecerunt.]  Nam  alia  caula  cur 
lac  habeat,  conuenientior  non  uidetur,quam  quod  fanguis,qui  per  uterum  exiredebe/ 
'ret,ad  mammas  a  natura  tranfmittitur.Id(p  in  muliere  illa  intellige,qu3c  ianguine  ualde 
plena  noft  fit .  Nam  fieri  poffet ,  aliquam  efle  multo  fanguine  plenam ,  8C  ad  mammas 
ibfum  fanguinem  tranfinitti :  tamen  dC  copiam  aliquam  fuperefle ,  quae  per  uiam  men/ 
fiumdefcenderet,opus<5  eft  per  mammas  fanguinis  copiam  exire.  Galenus  in  fexto 
De  locis  affedis  libro ,  prope  finem  quinti  capitis  hunc  Aphoriimum  dtat ,  ubi  iym/ 
ptomata  illa  edocet,  qu*  obadftrida  menftrua  euenire  iblent:id<p  inferre  uidetur, 
quando  in  mammis  lac  adfuerit ,  ob  menftruorum  fmprefsionem,  nullum  ahud  fym/ 
ptoma  confequitur .  Quando  uero  menftrua  fupprefla  funt ,  SC  in  mammis  non  appa/ 
ret  lac ,  timc  alia  iymptomata  contingunt ,  quae  ipfe  enumerat ,  grauitas  totius  corpo' 
ris ,  faftidium ,  ut  nulla  fit  cibi,  cupiditas ,  horror  inaequalis ,  8C  aha  quae  a  Galeno 


A  P  H  OjR^I.S  H„V^S  XXXJX  85^ 

ibireferuntur‘PMoth^  quo($  totfus  aphorifmi  caufam  ita  rrfert:</l«J  uSJ^sSsvtoj/ 

^  iifSvciat^a[iUa^  cSv  iai^i,tisivayicui  ts/ 

*s(/l;fV70(/7i^'»^<‘^<^'KS“i5ra^^</I}v»^etaVii/  n  itasvi,^  AAi®(,w6ti4is»/-#S?ijn;/ 
ydka  muvai/.hu'  tiui  tai  Tci^jlainy  i(gci  •jwtsu 
^fy)iiv,yH(!i<rv}k.H‘i'Viii7mi(tvm!,iii  lutsmyxTia  l^vnytTrti/TUDistmiJuttx  ideft^j 

guoniam  fuppreflt  menfesjper  uenas  amphymenas  uocatas,ad  mammas  deferuntur: 
^uffl  h*  (falicet  mammae)  communionem  cum  utero  habent,  Sf  quomam  adenof* 
tot  mamnIJe, atque  albae,  fecundum  ip&um  naturam  digerunt,8t  componunt  ipfum 
fanguinem ,  K  lac  faciunt .  Si  igitur  non  digerunt  (  fdlicet  menftrua  )  K  hoc  fiat  (  faV 
lictt  ut  lac  fit  in  mammis  )  non  exiftente  conceptu  (  fcilicet  foetus  in  utero  )  omnino 

oicnfesfuppreflifunt 

GALENVS 

■n  ATIO  quidemlogiorexiftiR&oportctillumquieamcxquifiteafle^idebeai; 

J\  exercitatum  eHe  in  libris  De  potenoijs  naturalibus.Tantum  tamen  de  his  trime  d 
nobis  dicetur,  quantum  breuifsime  diflum  pofsit  ad  praefentia  conferre .  Hoc  qiudemt 
commune  eft  omnibus  animahs  partibus  quas  apte  funt  hUmores  aliquos  uriles  gene/ 
tare,aut  partibus  alijs ,  aut  ad  generis  propagationem,  aUt  ad  conceptus  nutritionem, 
cfle  humorem  illum  quandam  ueluti  %erfluitatem  partis  ipfum  generatis.  Non  enim  ■ 
quia  norit  ad  quid  utilis  erit  humor  animali,ipfius  facit  pars  generationem,  nili  debeat 
talem  habere  intelledlUm,  qualem  habere  oportere  arbitratur  ciuitatum  gubernatores^ 
fed  animalis  qUidem  opifex  illum  habet  intellecUum .  ipfa  autem  pars  ut  oftenfum  eft, 
pptenrijs  regitur  naturalibus ,  tum  aljjs  quibufdam,  tum  alteratiua  per  quam  afsimilat' 
Jiroentumfibi  ipfi .  ^antum  igitur  alimenti  ab  ipfa  alterati  fuerit  nutrito  corpori  ex/ 
quifite  afsimilatum,illi  apponitUr  parti,ac  nutrit  eam.bC  hoc  eft  quod  ipfc  mt,  Alimen/ 
tum  autem  quod  alit,  alimentum  etiam  quod  eft  uelUti  alimentum,  K  quod  debet  ale/ 
re,luperfluum  uero  dereli(Sum,fimilis  qUidenr  naturae  partis  humor  exiftit.  In  ofsibus 
quidem  id  quod  in  eius  cauernis  continetur,  in  hepate  ueto  fanguis .  ex  hoc  genere  ^ 
8C  fpumeus  humor  qui  in  carne  pulmonis  continetur,  dC  qui  in  articulorum  compagi/ 
Busglutinpfus  humor ,  8£  id  quod  in  teftibus.  Si  in  uocatis  afsidentibus  femen,®:  qui 
in  lingua  cui  nomen  faliua.  S  unt  autem  quidam  in  mammis  adenes  uim  habentes  id 
quod  ad  eos  influant  alterandi ,  Cum  ergo  hi  fint  exangues  81  albi  proprium  efficiunt 
humorem, talem  qualis  eft  lac, quando  plus  alimenti  drfertur  ad  ipfos.  Plus  uero  defer 
Wr  odauo  8C  nono  menfe  conceptionis,  quando  abimdanter  oppletselunt  commimes 
uense  mammarum,  Si  uteri ,  ficuti  in  animalium  praegnantium  refedlionibus  manifefte 
confpicitur.  Fit  autem  8C  tale  raro  quandotf  cum  mulier  grauida  non  eft,  quando  ad  fl , 
niilem  peruenerint  uenat  repletionem,  ex  menftruorum  retentione,  cuius  nunc  diipofi/ 
tionis  Hippocrates  meminit, 

ERASAVOLVS 

P  R I H  0  Galenus  docet,hUius  Mhorifmi  ratione  longam  eire,Si  eum  in  libris  Der 
potentijs  naturalibus  exercitatum  efle  oportere, qui  illam  aflequi  uelit .  Ipfe  uero  nimc 
ea  folum  dicet,  quae  ipfi  ad  aphorifmi  intelligentiam  conferre  uidebuntur. 

Illa  particula,exquifite,quam  Leonicenus,iIli  particulac,allequi  debeat,  coniunxifj 
potius  illi  coniifl&ftebet  exercitatum  efle.ut  legamus  exquifite  exercitatum  efle.  nani' 
ita  Galenus  applr3ft,nempe  non  dixit  iaieiMs  jnefaasaevSiny,  fed  tam  in  Aldino  cort 
tatu,quam  in  noftro  antiquo,  8C  in  omnibus  ali}s,quos  uiderim,  dicit  hteiMtyirv/iyxy 
cys^nv ,  ideft  exadle  exercitatum  efle.luce^  clarius  eft,illam  particulam  exade  uel  ex/ 
quifite,ad  illam,  exercitatum  elTe,  longe  conueniennus  elfe,  qiBm  ad  illam  aiiequi  de/ 
beat, fi  quis  retfta  lance  perpendat. 

s  E  c  V  N  ij  o  Galenus  docet ,  hoc  elfe  omnium  partium ,  qua  utiles  hmnores  ge/ 
ncrant  commune  munus,  altjs  partibus,  aut  ad  generis  propamtionem,  aut  ad  conce/ 
ptus  nuttitionem  inferuire,  quod  hi  humores  qui  generantur,  funt  huius  partis  qua  ge' 
Aerat  fuperfluitates,licet  utiles  fint  8f  nutrimenta  aliarum. 

.  Quod  legitur.Veluti  fuperfluitatem  partis  ipfum  generantis, his  deeft  particula,7p< 
9«,  qua  in  illa  parte  eft,  ueluti  fuperfluitatem  nutrimenti  partis  ipfum  generantis. 


14.»  L  i  BR  I  O-V  I  N  T  I 

T  E  R  T I  o ,  ne  quis  putet  noftri  corporis  partem,quac  humorem  utilan  generayj 
facere  per  cognitionem,  Galenus  dicit,Ne  putes,corporis  partem  humorem  generare; 
quia  cognofcatNam  fi  ita  ageret,oporteret parte  intelleAum  habere,qualein  urbium 
gubernatoribus  tribuut:fed  non  habent  intelledhjm.  tamen  animalis  parsjnaturales  po 
tentias  ad  quas  deftinatur,a  deo  habet,  prsefertim  potentiam  alteratiuam,per  quam 
rnentum  fibi  affimilacunde  quantum  alimentum  pars  ahqua  alterat,8C  nutrito  corpori 
exquifite  aflimilat, tantum  illi  parti  apponitur,8i  eam  nutrit.  Et  ideo  hoc  eft  quod  alibi 
ab  lippocrate  dicitur ,  Alimentum  ede  quod  alit  iam  aiSu,  SC  alimentum  etiam  quod 
non  alitjfed  tamen  alere  debet. 

<^od  legitur, Non  enim  ^uia  norit  ad  quid  utilis  erit  humor  animali,Gnecehabey 
tur,evy:^'^ytvio-K'li/  ilr  ttmW  f‘»e''ideft,nonenim  quia  norit  quod 

utilis  eft  humor  animali.  Antiquus  uero  nofter  contextus  corrigit  illam  partem  &  in 
K  legit  loeoTj.  * 

Quod  etiam  legitur, Qtialem  habere  oportere  arbitrantur  ciuium  gubernatores,  illa 
particula  Arbitrantin', Graece  eft  ideft  arbitramur. 

Quod  etiam  le^tur,Sedam'malis  quidem  opifex:Gracce  habetur, 
yiinti  *>  i»»?.  ideft,fed  creans  quidem  ammal, 

^-cur  ART o  Galenusdocef,apudHippocratemidquodaIeredebet,tameneftlu/ 
/perfluum,c(re  fimile  naturae  partis :  imde  in  oflSbus  eft  medulla  quae  alere  delbet,in  W 
/  pate  fanguis ,  in  pulmone  pulmoneus  humor ,  in  teftibus  8^  adiacentibus  partibus  fe/ 
I  men,in  lingua  fdiua. 

T/  (^odl^itur,Et  in  uocatis  allidentibus  femen:Graece  eft,  usudviswrjaslirikfiMjiaJc/- 

1  i/StmeifaBigiicc.  ideft, 8C  in  allidentibus  uocatumlemen.  ut  illa  particula  Vocatum,  deter' 
\  minet  particulam  Semen,SC  non  illam  Aftidentibus.Intellige  uero  per  alCdentiafemi' 
^  j  nariaua(a,alia  a  teftibus. 

*“ •  Q-V  •  N  T  o  |ea  quae  ditfta  ftmt,ad  aphorifmi pr opolitum  applieat.nam  mammgade 
’*'*'*1“  habent,imd  tota  mamma  eftadenola  caro,quae  id  quod  ad  ipfam  influit,  conuertit 
-  Quum  autem,8C  albi,K  exangues  fint,humorem  album  faciunt,  quando  admammas 

plus  accedit  alimenti,  quam  habere  deberet .  Hoc  autem  fit  odhuo  &  nono  meniepo/ 
-v  tifsimum,  quando  uteri  uenae,8C  mammarum  abundanter  plente  fuerintiquod  manife/ 
fce  in  animantibus  utero  gerentibus  uidemus,  quando  reficiuntur.  Quandoi^  idem  fit 
(licet  raro)quum  mulier  utero  gerens  non  eft,K  uen*  ob  meniium  ftipprefsionem,ad 
talem  repletionem  peruenerint.8£haec  eft  dilpofitio,  de  qua  Hippocrates  in  hoc  apho/ 
rifmo  agit,  quando  fcilicet  retetis  menflbus  mammarum  uenac  praeter  modum  impleii 
tin-,tunc  lac  inducitur,uel(  ut  Galenus  dicit)humor  ueluti  lac.nempe  no  dicemus  efle 
uerum  Iac,nifl  uel  utero  gerat, uel  puerpera  fuerit.  At  id  forte  tibi  conueniens  non  ui 
debitur ,  quod  odhuo  8C  nono  menfe  mammarum  &  uteri  uenac  plenae  fint,  quia  tunc 
foetus  eft  maior,SC  magis  coniiimit;  fed  de  communibus  uenis,  quae  implentur  intelli/ 
ge,  quae  inter  mammas  8i  uterum  mediae  lunt,in  illis  mefibus  ad  foetum  plus  defertur, 
quod  per  has  communes  uenas  fit,ideo  8C  ad  mammas  plurimum  ducitur. 

Qiiod  legitur.  Vim  habentes  id  quod  ad  eos  influat  aIterandi;Gr|^habetur,oi«M(«» 
iwjoie  JkucJjdiitt  v>  ideft,  uim  habentes  id  quod  ad  eos  infla^^nilandi. 

C^od  etiam  legitur,Talemquah's  eft  lactibi  deficit  ima  parra|®uae  eft.  Et  am/ 
pltore  hunc  faciuntipoftea  fequatur, Quando  plus  alimenti  defertur^  ipfos.nam  Grae 
celegitur, 


C^Vibufcunep  mulieribus  ad  mammas  languis  coIIigitur,fuforcm  lignificat. 


BRASAVOLVS 

M  V  L I E  R  E  s  in  quarum  mammis  languis  colligitur ,  in  lac  non  conucttitur,is 
eft  ebulliens  fanguis ,  8f  talis  qui  ad  caput  multum  euaporat :  propterea  furorem  facit, 
T u  igitur  quum  uideris  ladhs  «ice  languinem  e  mammis  exire, in  hac  muliere  furorem 

futurum 


AP  horis  MVS  XL  S+i 

futurum  iudfcato.qma  is  fanguis  adeo  feruidus  eft,ut  ab  adenum  qui  in  mammis  funfj 
j^ditate  in  lac  conuem'  non  pofflt.  Oribafius  uero  dicit  qualitate  ipfius  ad  cerebrum 
afcendere,&;  infaniam  referre.Philotheus  uero  didt,  .ro  ix  •jS»  it^s  cKt 

<^viiii.vjf(ii!H,ytdh.a  yinTia,aATt)^'iC\/i&  lAion&itm  «MoiowTia.cftoTi 
y  5IA«^e  WiwAi/e  TluiJ^Kiay  ■SiPTntSy.^aiTTiji  mTSiTttt.mitmvnu  jip  ^  ir/tci 

jtg^s  iol  »>p  iKTjiimna  i  'tylLi<fah&-,v^  tuu/ict  yivvnu-  ide(l,ianguis 

oc  commumbus  uems  ad  mammas  delatus ,  fi  moderatus  fuait,  lac  efficitur ;  fi  autem 
plus  quam  oportet, non  alteratur,  quomam  mammarum  potentiam  mirititudine  diflb! 
uit  reliquum  manet  8f  putrefcit .  Ex  ipfo  enim  acuti  uapores  in  cerebrum  mittutur,8C 
hinc  cerebrum  fubuertitur,8f  mania  fit.  Celfus  capite  feptimo  fecundi  librihunc  apho 
rifmum  his  uerbis  citat ;  fuffufae  quocj  fanguine  mulieris  mammae  furorem  uentinuiit 


ruuiufi  ac «ffe  «tat  <rusj>t<ft7ta,  ideft,Quibufcim(J  mulieribus  ad  mamy 
Bias  fanguis  conuertitur]Theodorus8<;Leontcenushocuerbum  <rvsfi<^vm.  interpre 
tantur,Mlligitur;tamenfipenes  uerbi  proprietate  conuertitur  dixerimus,  Galeno  con 
fordes  erimus,qui  uult  himc  fanguinem  per  totum  corpus  feruentem  deferri;fed  potiC 
Ornum  ad  caput, K  etiam  portionem  aliquam  ad  mammas  couerti,  quK  immutari  non 
poffit.Eft  uero  fanguinem  ad  mammas  conuerti  uel  colligfper  uenas  fuas  duci,  Sf  non 
nanfmutari.nam  quod  fanguis  ad  mammas  ducatur, naturale  eft:  quod  autem  non  fiat 
lac,eft  pratter  naturam,intclligetes  de  copia  ladis,qiua  fanguis  ille  qui  ad  mammas  de 
fcrtur,ut  illas  nutriat,  ut  in  lac  tranfeat  neceflkium  non  eft .  propterea  aphorifmum  de 
copiofo  fanguine  &  perfeuerante,qui  ad  mammas  profluxerit, ut  in  lac  couertatur,iiv 
telligito.Vna  autem  S^otiflima  caufa  cur  in  lac  non  mutetur, eft  intenfiflima  caliditas 
quam  habet  At  calidiflimi  fanguinis  natura  eft,  ut  ad  fuperiora  moneatur,  dC  denicp  ad 
caput, Uel  ipfe  a(Su,Uel  fumi, qui  ab  eo  calidiflimi  8C  ficciflimi  eleuantur ;  Si  id  faciunt, 
quodin  Hippoaateftatim  fequitur,fcilicet 
Kiaiuw  miuuva,  ideft  maniam  fignificat.]  Paulus  JEgineta  libro  tertio,  capite  decimo 
quarto, inquit ,  Si  quando  uero  prefTata  plus  aquo  flaua  bile ,  in  atram  fada  iam  fuerit 
permutatio, maniam  inferre  folet,in  qua  ferocius, quam  in  melacholia  delipiunt,  adeo 
ut  fi  qui  incautius  circa  eos  uerfentur,male  tradentur  8C  uapulentitamc  mania  8C  furor 
harum  mulierum  fanguinis  qui  ad  mammas  mouetur,naturamconfequitur.  ^ 

GALENVS 

Qv  o  D  quidem  fanguis  ad  mammas  feratur,  deinde  ab  adenibus  qui  inibi  funt  in 
lac  tranlmutetur,in  ftatim  antea  feripto  didum  eft  aphorifmo.  Nunc  autem  quan 
do  intranfmutabilis  manferit,hic  qui  ad  eos  fanguis  peruenerit, furorem  ait  Hippoqra 
tes  fignificari.Ego  quidem  nunquam  hoc  acddilTe  uidiiS:  fi  quando  eucniat,ex  his  eft 
quae  raro  eueniunt.  Hippocrates  uero,ut  qui  uiderit,fcribit,8C  fi  uerum  fit  talem  Ipfius 
oportet  caufam  exiftimare.  Adenum  natura,  5C  illorum  praefertim  qui  in  mammis  funt, 
exanguis  eft>8f  liquet, quod  frigida.  (  Omne  enim  exangue  frigidum)  SC  quidem  eius 
qui  defertur  ad  ipfos  facit  fanjguinis  alteratione  ad  frigidius  declinantem ,  (^ato  enim 
adenes  hi  funt  hflM|^arne  frigidiores ,  tanto  lac  fanguine .  Cum  igitur  plurimus  ali/ 
quando  fangui|^^^^er  totum  labitur  corpus,  Sf  caput  praecipue  petit,  in  furorem 
uertentur,quo^^^^Euis  talis  occupat  caput.  (^li  uero  ad  mammas  defertur  ad  ron 
trariam  natur^^^Hon  p|||rit,ita  ut  lac  fjat,tum  propter  habitum  talem,tum  pro/ 
pterexuperantiali^  • 

ERASAVOLVS 


PRIMO  Galenus  docet,in  praccedeti  aphorifmo  feriptum  reliquifle  fanguinem  ad 
mammas  ferri:deinde  a  mammarum  adenibus  in  lac  tranfmutari. 

S  E  c  V  N  D  o  dicit,  Hippocratem  edocere,  quando  fanguis  non  conuertitur  in  lac, 
furorem  fignificari.Et  tcftatur  fe  nunquam  hoc  uidifle,  tamen  Hippocratem  uidifle  pu 
tat.Nos  uero  effedii  non  uidimus  qui  cofequeretur,fed  bene  uidimus  muliere  a  cuius 
uberibus  fluebat  ftnguis  loco  ladistfednos  hoc  potius  attribuebamus  duobus  gemel/ 
jis, qui  adeo  uehemeter  exugebant  lac,ut  non  finerent  fanguine  in  lac  couertilficuti  dC 
his  c6tingit,qui  nimio  utunf  coitutdemep  fangms  exit,  qui  in  femen  couerti  no  potuir. 

BB  teKtio 


TERTIO  Galenus  aphorifitii  rationem  reddit, quia  adenum  natura,  K  prafertim 
mammarum  cft  cxanguis,K  frigida,propterea  fanguis,  qui  ad  mammas  tendit, min® 
calidus  elRciturta:  quSto  hi  adencs  fimt  iecoris  carne  frigidiores, tanto  lac  eft  frigidiu, 
fanguine. quando  igitur  acciderit  multum  feruetem  fanguinem  per  totum  corpus  mox 
ueri,ac  pnefertim  petere  caput, in  furorem  uertuntur:quia  talis  fanguis  calidifsimus  ca 
put  occupanat  qui  ad  mammas  fertur, quia  ualde  calidus,a  frigida  mammarum  natura 
inlacconuertinonpoteritlKhocob  duas  cauias,  una  eft  intcnfifsimacaliditas,  quam 

habet,alterafanguims  copia.  ’ 

Quod  legitur.  Cum  igituj  plurimus  aliquado  fandis  feruens  per  totum  labitur  cor 
pus,Gr2ece  habetur,  Swi»  cuumTi  «  «tut  iisi  «tiut  tsAith  mS) 

id^, Quando  igitur  multus  fanguis,fimul  8C  feruens  per  totum  corpus  labitur. 

Quod  etiam  in  fine  commenti  legitur,  Propta  habitum  talem.  Graece  habetur  </U 
yi  propter  morfum. 

APHORISJMViXLI 

SI  uelis  nofcete  an  conceperit  mulier,  cum  dormitnra  eft,  ei  aquam  mulfam 
potandam  daj8£  fi  alui  tormina  patietur,  concepit:  fi  minus,  non  concepit 

BRASAVOtVS 

HIPPOCRATES  qui  cupit  medicum  in  omnibus  efle  per  fe(5um,ne  in  purgati/ 
dis  utero  gerentibus  mulieribus  erret,experimetum  quoddam  edocet,quo  in  hoc  ope 
re  inftituendo  prudens  efle  Hideatur.  Cum  dubitas  an  mulier  conceperit,necne, tamen 
certus  fieri  cupis,hoc  experimeto  utaris:quando  dormitura  eft, da  illi  in  potu  melicra/ 
tum.  Si  alui  tormina  incidat,concepit:fi  non  incidat  hpc  tormina,non  concepit  nam  11 
conceperit,  conftringttur  uterus, 8i  inteftina  comprimuntur,  Kflatui,qui  ex  meile  or/ 
tum  habet, exitus  liber  non  datur.  Hxc  eft  communis  omnium  caufa,  qus  an  uerafit 
an  non  uera,  tu  cofidera .  In  principio  enim  cum  mulieres  utero  gerere  incipiunt,  uteri 
conftridio  inteftina  non  coprimit,imd  potius  conftringens  fe,inteftim's  ampliorem  Io 
cum  facit.propter  hacc  fortafsis  intelligedus  eft  Hippocrates,  aim  os  uteri  in  utero  ge/ 
tente  adeo  conftringatur,  utnecp  acicul*  acumen  ingredi  pofsit,  etiam aluus  fimul  ex 
loci  propinquitate  conftringitur.  propterea  utero  gerentes  difficulter  excernunt, K  Ifi/ 
pticac  fiunt,proprer  hoc  potius  flatu  retineri  putamus,Si  tormina  excitari.  lubet^  Ga/ 
ienus,intenigedum  elTe  muliere  exiftente  plena, 8C  cum  quiete, tunc  emm  tormina  ex/ 
citantur.  Oribafius  dicit  propter  Inmc  aphorifmu  multos  putafle  Hippocratem  hunc 
librum  non  compofuifle,ideft  hanc  partem  demulieribus  utero  gerentibns  nam  Hip/ 
poaates  Iblitus  eft  rimari  quorumcunc^  naturam  per  interiora,  nunc  autem  adfert  ex/ 
trinfecus  petita  medicamenta.  At  nos  non  totam  hanc  partem  ab  Hippocrate  remoue/ 
muSjfed  himc  folum  aphorifmum.nam  certe  fcimus,KpIuribus  uicibus  expaimento 
comprobauimus,quod  in  hoc  aphorifmo  dicitur,non  elte  ucrum.uidimus  enim  utero 
gerentes  quae  torquebantur,8i  quae  non  torquebantur, &  utercuMji^CTentes  qua  tor/ 
quebantur,3£  qua  non  torquebantunimd  multi  uiri,  fl  crudu^^^B|mt,aut  crudam 
aquam  biberint,  torquentur, multai^  mulieres  inueniuntur,  nec  aquam 

ferre  po(runt,tamcn  utero  non  gerimt.  a 

rutioec!*  «(I  iiAgt  aiA^cu  a  xvg,  ideft.MuIier  an  concepmt,fff  oicBPioIneris.]  Eft  aa/ 
tem  concipere, uterum  uiri  femen  capere, retinere,  SC  confertiare,  adeo  utpaulaamfiat 
embryum .  Si  uero  dubites  ad  quid  hoc  Icire  i  Re^ondebimus,  ut  iapiens  uideatis,8i 
quandoq:  euites  ne  utero  gerentem  purges, 8C  ipfamet  incommoda  euitet,ut  fcetumre 
ae  fcrat,&f  ne  abortiat. 

ideft,Cum  dormitura  eft.]  Vel  quando  cubatumireuoluetit,ut 
fcilfcet  quiefcat:nam  in  quiete  flatus  non  refoIiumtar,fed  potius  augentur. 

MsAiKffl-joy  Mv  ■3jB('.idcft,MeIiaatum  bibendum  da.]  De  melicrato  in  noftro  fyrt^ 
porum  examine  egimus,a  Latinis  mulfa  aqua  uocatur.hic  Theodorus  melicratu,ideft 
mulfum  ucrtit.Leonicenus  uero  aquam  muIfam,5C  re<fte,quia  mulfum  abfoluto  iroc^ 


iPHORISMYS  XLi 

bulp  LatinoSjCft  «V»wAi  Diofcoridis,quod  ex  umo,8C  meile  docet  Ga 

[jnust  Hippoaatem  melicratum  intelligere  ex  aqua  auda,  8C  meile  crudo  fa(au.qma 
SC  C  niel  calidum  Ct,ame  multas  habet  humidas  partes  at<^  flatuofas,  qU$  tormina  in 
pluribus  cum  uiris,tum  fosmims  pariunt,  ut  Galenus  tertio  De  alimentorum  facilitati 
bus  libro  teftatuTjUbi  docet,  cotSum  mei  efle  expers  flatus,  non  codum  flatus  multos 
gignere,  8^  hoc  etiam  loco  Galehus  edocet  melicratum  non  multum  cocSum  uentrem 
prouocare,propterea  hatc  efle  poterit  torminum  Caufa. 

idefi:,Et  fi  tormina  circa  uentrem  habuerit; 
concepit.  ]  Propter  didam  caufam,  quia  comprefla  funt  infernae  partes,  ut  libere  flatus 
odre  noil  pofsit,  fed  retineatur,8C  fupra  intelfina  comprimat,  quia  etiam  uteri  os  corni 
ganim,K  naturae  opere  conllridum, podicem  ipfum  fimul  adltringit. 

®  (SJ6  live.  idefl;,Siautemnon,nonconcipit.]fciIicetfitorminanonfiant,quia 
libere  flatus  exire  poteft  atcp  penetrare .  Atdemelicrato  folum  rtientionem  fecit  Hip/ 
pocrates,8C  no  de  alijs  rebus,  quae  flatuofae  funbnon  quia  in  aliis  non  fit  aequa  ratio, 
fed  quia  facilius  in  flatum  refoluitur ,  8C  res  eft  minus  afferens  diipendij.tamen  mulier 
aliqua  adeo  calidi  uetriculi  inueniri  poflet,  quae  flatus  refoluaet,propterea  hunc  apho 
rifmum  ne  acceperis  ac  fi  fit  huius  rei  certifsimum  fignum .  nam  in  pluribus  deficit, & 
alia  certiora  figna  hoc  offendunt.  Philotheus  quoc^  torius  aphorifini  eandem  cauiam 
afsignat,inquiens,  v>yo^ m^Uicevi/  &s S^itiTrSjioymiiTta  wMnimii TjyuyewxJiimt 

JtH  yilnfx  iarixa-maoic  ij?7  nSt 

eo-iTO 

S5>»p«i/,KS«i^»asw™j37j 

•paii!rr^y«f«,cvx  tst  ri/Mer^ie .  ideff,Melicratum  enim  utpote  calidum  flatuum  quO/ 
tundam  diffnbutiones  circa  uentrem  facit,  quomam  uero  uterus  his  inteflanis  adiacet, 
qua  in  anteriori  parte  funt;fl  in  uentre  habuerit, inteffina  foetus  pondere  ueluti  oppref/ 
fa  funt(hac  fcilicet  inteffina)igitur  flatus  extendunt,  8C  extenfione  tormina  laciunt, K 
conceptionem  fadam  efle  ofteditur.  Si  uero  tormina  non  fiant,fed  tranfeant  flatus  atcj 
difcutiantur, conceptio  non  eft. 

GALENVS 

Tormina  fiunt  quidem,&:  propter  rnordacitatem.Fiimt  autem  &  propter  Ipirt 
tum  flatuofum,qui  facilem  nonhabet  exitum,  quae  etiam  tomjina  fieri  nunc  eft  ar 
bitrandu  in  mulieribus  quae  cocepcrunf,  propter  eam  quaejit  ex  utero  anguftationem, 
pat  autem  aquam  mulfam  mulieri  dormiturae,  crudam  uidelicet, quoniam  qualitas  fla 
tuofa  fi  nofcere  uolumus  eft  neceflaria ,  Uolens  8C  quiefcere  fimul,  8C  plenam  efle  cibis 
9)uIierera.Hsc  em'm  ambo  conferent  ad  torminumgenerationem. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docetjtormina  quae  Graeci  sfiipovi  uocant,ob  duas  caufas  fieri, 
8C  ob  mordadtatem  quae  a  biliofo  humore  in  inteftinis  exiftete  inducitur,  8C  ob  flatuo/ 
fumfpiritum,qui  exitum  facilem  non  habet,  fed  inteftina  implet  8C  extenAt. 

S  E  c  V  N  D  o  docet,in  utero  gerente,ob  uteri  anguftatione  tormina  fieri, qux  tantal 
eft,  ut  aciculac  acumen  ingredi  non  poflit,K  ex  confequenti  ob  ani  anguftationem, 
tertio  docet, dandam  efle  aquam  mtilfam  crudam,  ut  facile  in  flatum  uertatur, 
■fiC  flatuola  fit,  quia  bene  codla  nullos  flatus  efficere  poteft. 

Ciy  A  R  T  o,  duo  a  Galeno  ponuntur,quac  8C  Ipedanda  8f  agenda  funKunum  elf, 
quod  mulier  poft  epotum  melicratum  quielcatmam  flatus  quiete  no  relbluutur.  Aliud 
quod  cibis  plena  fit,hoc  etiam  eft  caufa  flatus, quia  naturalis  calor  circa  cibum  occupa 
tus  eftiunde  flatus  Iblum  excitare  poteft,non  tamen  relbluere. 


APHORISMVS 


eftsfiuero  feminam, male  colorati' 


BRASAVOLVS 


Non  folum  de  conceptus  ptuicipio  aphorifinus  uaus  eft, fed  in  toto  etiam  plenitu 


8+^  H  B  R.  1  QJV  I  H  T  I 

dinis  tempore  weritatc  habetjfi  mare  plena  fit  mulier,bene  eoiorata  eft,quia  marem  fce 
mina  calidiorem  efle  conflat.  Ideo  bonum  colorem  habet,idefl  ratione  iui  naturahs  ca/ 
loris  iiiuidum.nam  aliud  efl  fimpliciter  de  bono  colore  loqui,  aliud  de  bono  colorere^ 
foecfhi  firijpfius, antequam  utero  gerat.  At  fi  male  colorata  fiqfoeminam  concepit, quia 
f^ina  frigida  efl,K  pallorem  inducinSi  uero  dubites  de  femine, qUod  marem  progi/ 
gnere  deberet,  tamen  uteri  uirio  flumina  nafcaturian  hacc  mulia  bene  colorata  efle  d^ 
beat, an  non  bene  colorata.  Nempe  Hippocrates  &C  uteriun  in  caufa  ponit,  cur  utero  ge 
rentes  mares  dC  fluminas  pariant.Refpodemus,hoc  fuppofito  quod  uterus,  ad  tranfmu 
tandum  femen  fecundum  Hippocrate  multum  faciat, femen  ad  marem  generandum 
aptum  in  foemina  tranfmutare  poflit,8C  eContrario.T unc  dicimus,  11  mulier  aliqua  fce/ 
mineum  foetum  geratltamen  femen  marem  effingere  aptum  erat,hcec  mulier  ratione  fii 
giditatis  fuse  naturae  male  colorata  erit;tame  non  adeo  male, ut  fi  frigidum  femen  etiam 
recepiflet  ad  ftuminam  generandam  aptum,  &  etiam  uterus  ipfe  frigidus  effet,  K  alia  fe 
eundum  rationem  hoc  modo  perpendenda  funt. 

riuiii  »(<  1)11*  «ih»  ftv!».  idefl.  Mulier  fi  mare  concepit]  ideft,fi  flettis  mas  fit,  qui  ab  ute 
ro  conceptus  eft,aut  fi  femen  conceptum,ad  progignendum  marem  aptum  fit,nec  op/ 
pugnet  uterus.Tamen  Hippocratis  uerba  principium  conceptionis  innuere  uidentur, 
SC  quod  in  principio  flatutum  fit,an  mas  uel  foemina  efle  debeat ;  tame  ipfe  alibi  ubi  de 
mulieribus  uerba  facit,oppofitu  fentit,nempe  ponit  tantam  efle  uteri  uim,quodfemen 
futurum  marem  in  fluminam  conuettere  poflit,8f  econuario. 

idefl,Bene  colorata  efl.]  Ob  foetus  caliditatem.  Philotheus  hoc-dicit,  * 
ipvmii  iavy  «Si  t^vnonr^ayujiuitSy,  fdefl,bcne  colora 

tum  hic  non  efl  intelligendu  fecudum  naturam,fed  quantS  ad  mulieres  utero  gerentes. 

K\/  A  idefl.  Si  autem  foeminam,male  colorata.]  Propter  naturae  frigidi/ 

tatem-  Opus  autem  efl  intelligere  bene  8C  male  coloratum  per  comparatione  ad  fuum 
naturalem  colorem,  quem  ipia  habet,  qui  fit  uiuidus  8C  fplendidus  uel  pallidus  8C  ater: 
tn  maribus  igitur  bonum  colorem  habent ,  in  fluminis  non  bonum ;  BC  caufam  Philo/ 
theus  aflignat,  twa</!«  m  iSinTtAssvit  «eip,  law  ^  KIiwSm  jjt!(<«.ideft 

quoniam  mares  ut  plurimum  calidi  funt, unde  K  floridus  colorjde  fumineo  uero  con/ 
ceptu  dicit,male  coloratas  efle,iAj7j  i«  amtluuiTdVS^  Hju  5jj««.idefl,quo 

niam  fluminae  frigidiores  funt,SC  hinc  m  alc  colorat». 

GALENVS 

VT  A  D  fe  iplam  muliere  collata  ludelicet ,  non  autem  ad  alteram ,  didlnm  efl  af» 
Hippocrate  indicium  quod  ex  bono  calore  ac  malo  fumiturmam  qug  fczminam 
concepit  minus  fe  ipfa  colorata  apparet,  quomam  frigidior  efl  foemina  maremunquam 
uero  talem  concepiflet,  nili  uiri  femen, uel  uterus  mulieris  frigidior  eo  tempore  fuiflec 
in  quo  concepit,  (^uare  quod  dicitur,  ex  eorum  numero  efl  quae  faepius  eueniuntCon/ 
tingit  enim  ita  omma  rede  agere  mulierem  pofl  tempus  concepdom's,™od  bene  colo 
rata  fieuLiquet  autem  quod  SC  alia  figna  funt  marem  efle  conceptum,  licun'  ipfius  con 
ceptus  plurimsc  ac  ualidae  motiones, quae  necp  ipfe  figna  perpetua  funt.Conngit  enim 
aliquando  licet  fit  rarum,  quod  concepta  foemina  fk  mare  robuflior ,  8C  multis  ac  itali.' 
dis  motibus  moueatur,8C  aliquando  mas  fit  debilior  foemina  ac  paucioribus  debiliori/ 
buscp  moribus  cieatur. 

PRIMO  Galenus  docet,hoc  indicium, quod  ex  bono  8C  malo  colore  fumitur,  in/ 
telligendum  efle  refpedu  fuijpfius. 

s  E  C  V  N  D  o  docet  rationem  diuerfitatis  colorum,  quia  foemina  efl  frigidior  mare.' 
TERTIO  duas  caufas  conceptionis  foeminx  affignatnina  efl  uiri  femen,  quod  fr»'' 
gidum  finalia  efl  mulieris  uterus,  qui  frigidior  fit,  Vnde  8C  Galenus  etiam  foeminei  is» 
tus  caufam  frigiditati  uteri  attribuit- 

Q_v  ARTO  docet,hoc  fignum  lemper  non  efle  uerum,tamen  fepe  finnam  mulier 
pofl  coceptum  ita  bene  agere  poflet,  quod  bono  colore  affeda  euadaet.  Denicp  multa 
alia  figna  efle  tradit,  qux  festum  marem  efle  ofleduntificuti  multx  SC  ualidx  foetus  mo 
tiones, tamen  nec  iflx  certa  figna  cxiflunt,quia  quandoej  contingit  (licet  raro)  conce/ 
ptam  flsminam  mare  robufliorem  effe,8C  multum  moueri,atcJ  motu  uehementt. 

APHO/ 


^  I  malietis  grauidx  in  utero  (ic  ety(ipela%Ietaie. 

BRASAVOLVS 

N  0  N  roluffl  in  Utero  gerete  pefsimum  fignum  eft  eryfipelas  qiiod  in  trfffo 
Kfi  utero  non  gerat,  prauum  fignu  elle  oportetnam  is  locus  eft  tanquam  cloaca  quai 
omnes  corporis  fiiperfluitates  recipit  .  Praterea  interififsimtis  dolor  infertur ,  8£  febris 
acu»)K  puntSio  quaedam  atcf  prurigo  in  utero  fiunt^  quae  mulierem  Uehementer  infe 
ftantjob  biltofam  materiam  mordicantem, atcp  corrodentem:propferea  ita  affedae  mu/ 
fiaes  non  quiefcunf,ne($  dormiunt,^  uno  loco  ftare  non  poflunt .  Adde  puritdos  fa> 
mosjinateriasq!  putrentes  foetum  necare,  SC  expultricem  uteri  uim  ab  hac  materia  proi 
ritari,at$  incitari.  Qiiare  cum  haec  omnia  fingulatim  mala  fint,morte  fimnl  inducenti 
Philptheo  etiam  hic  dicente,  k  tSi  mwiyyvs  v  Xii&fvon  tO  «5»  »4(4?  va# 

mtSut/fjKsa  «s  «■mHKtmu.  ideft,Foctusenimobuieinitatemiri 

fiam  perniciem  participat  aegritudinis  in  materia  calida  fa(Sae ;  utpote  qui  fadle.potcft 

Lw»  s»  a»  vnf?  IfwmViAote  ideft.  Si  mulieris  grauid*  in  ijtero  eryfia 

pclasut.]  Eft  autem  ery  fipelas  afFedio  praeter  naturam,  quae  Latine  ignis  facer  nuncit/ 
patur,a  pura  bile  fadla,  fummas  &  imas  membri  partes  in  quo  fita  eft  corrodente.  Po& 
fent  K  in  utero  fieri  aliorum  humorum  collediones,fed  ita  periculofg  non  funt,ut  quai 
i  bile  ortum  habent,  ueru  non  fine  periculo  fiunt, ut  phlegmone,  o-xAsrjij/  Tu^ 

eryfipelas  intellige,quod  inintrinfeca  uteri  tunica  fadum  fit.  nam  in  extrinfeca  minus 
periculofum  eft,quamuis  8C  in  mortem  ducere  pofsit .  Nam  hic  morbusf  ut  Oribafius 
dicit)fpecies  eft  acuti  morbi.  Morbus  autem  acutUs  in  utero  gerente  letalis  eft,  ut  Hip/ 
pocrates  in  alio  aphorifmo  docet,quia(Oribafio  tefte)natitra  no  poteft  duas  res  ferre, 
morbum  uidelicetacutum,a:  infantem. 

QtmxmJi&t-  ideft, Letale.]  Cui  aute  mors  inferatur,anfoetui,anmatri,putamus  Hip 
pocrate  tam  foetui,quam  matri  intelligere, tamen  quia  mater, illa  eft  qua  aritudinem 
habet, propterea  de  ipfa  intellige :  quamuis  in  commento  fcetum  interfid  db{erit,SiC  ad 
foetum  ipfum  applicare  uideatur,  tamen  utruncg  interire  foleu 
GALENVS 

An  SOLVM  eryfipelas  in  utero  mulieris  grauidacoftitutumpirtant  efleletafe,' 
uel  illam  etiam  qua  proprio  nomine  dicitur  inflammationem.  Qiiod  enim  fadd 
in  utero  eryfipelate  foetus  morietur  ex  neceflitate,manifcftum,fiquidem  K  febres  acu.* 
«, aliquando  fine  inflammatione  ipfum  interficiunt.  Si  uero  K  utao  inflammationem 
pariente, poteft  aliquando  foetus  uiuere,  dignum  inquifitione. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  dubitat, an  folum  eryfipelas  letale  fit,  uel  etiam  inflammatio.' 
Quod  legttur,Putant  efle  letalejin  Aldino  contextu  legitur  Hyami,  ideft  putat ,  In 
nollroMtiquo  kjjuStiu,  ideftputanttfi  primum  legamus,ad  Hippocratem  referri  de/ 
bet,ad  quem  merito  refertur;fi  iecundum,ad  omnes  medicos. 

Qtiod  etiam  legitur,  Vel  illam  etiam  qua  proprio  nomine  dicitur  inflammationem} 
legelnflammatiomam  Grxcehihetar,HH^TliiiJiiininiix(tiiSblliu<f?iiytuvlul, 
s  E  c  V  ND  o  docet, foetum  ex  ayfipelate  neceflaio  mori,qm‘a  acuta  febres  plerix/ 
que  abfque  inflammarione  foetum  interficiunt. 

tertio  dubium  ponit  Galenus,8£:  non  diilbluit,  an  utero  inflammationem  pa/ 
flente, foetus  aliquando  uiuere  poflit.r^ondemus  nos,hoc  aliquando  fieri  polle. 


^  Vacun<5  prater  naturam  tenues  exiftentes  utero  gerunt, abortiunt  prius 
V^^uam  craflefeant. 


N  A  T  V  R  A  qiix  in  nobis  dl,m  utero  gerente  duo  reipicit  atqi  intendif,unum  ell 
indiuiduum  conferuare,  in  quod  aaius  K  totis  uiribus  intendit,  quam  in  aliquod  ahe/ 
rum.  Aliud  eft  fpeciem  ipfam  coferuare,quod  fit  per  fobolem.  quando  mulier  utero  ge 
rens  fit  praeter  modum  tenuis,  namra  ad  indiuiduum ,  ideft  mulierem  ipfam  conuerS, 
ne  pereatjipfem  nutrit, St  foetum  deferitipropterea  mulieres  iftac  abortiunt,prius  quam 
CTaflefcant;nam  foetui  nutrimetum  demitur, ex  quo  corrumpitur  St  decidit,  Oribafius 
uero  dicit,  mulieres  praeter  naturam  tenues  uterii  habere  marcidum,  8t  adeo  fluidum 
ut  latera  lateribus  pene  coniugantur:unde  fit,ut  foetus  ubi  iam  auilHor  redditur, ab  uto. 
ro  angufto  quodammodo  quali  exprimatur,8t  abortire  uideatur.  Ex  quibus  uidere  po 
tes,magnam  elTe  differentiam  inter  interpretationem  a  nobis  di<!lam,£!!:  illam  Oribafij; 
quia  iple  de  foetus  aemeto  intelligicnos  autem  de  mulieris  aalfitudine,quae  prius  ex> 
tenuata  fuerirautamus^  fententiam  a  nobis  dicfhm  magis  conuenire  Hippocrati,imd 
-illa  eft, quam  Galenus  probat, ut  ilj  Commento  legentibus  palam  erit. 

«<r«  mcgic  tcuccu  Y  ideft,  (^accuni^  praeter  naturam  tenues 

exiftentes  utero  gerunt]  Si  Hippocratis  uerba  confideremus,h3cc  particula  srofie  ifi/ 
oj(/,  ideft  praeter  naturam,  fignifleare  uidetur  quod  multum  extenuatae  fint,  ut  aphorift 
mus  de  mulier&us  illis  intelligi  debeat  quae  extreme  macr*  fadac  fint  nam  quae  utero 
gerunt,  ut  plurimum  extenuantur,  Sf  non  abortiunt.  Sed  tu  de  multum  extenuatis  in/ 
tellige.  Cur  uero  multum  extenuatae  fint,Philotheus  rationem  affert,inquiens,5ref  «.{w 
eiji A»5^«f^7i^i'ita,«c  4*  i»  Ai(<«e^;igw'af.  ideft,Praeter  naturam 

tenues,illas  fupponit  qug  a  morbo  fadae  funt,fiue  ab  inedia  K  fame.T amen  de  morbo 
mentionem  nullam  facit  Hippoaates ,  fed  fimpliciter  multum  extenuatas  a  quacunc; 
caufa  fadac  fint,intelligit 

knsptSiTKSvn  5relt{< «  ideft,  Abottiunt  prius  quam  pinguelcant]  Haec  pars 

multos  fenfus  habere  poffefunus  eft,prius  quam  aaflefcant.fcilicetin  utero,aborti3t, 
ideft  prius  quim  foetus  crefcat,8f  uentrem  extendat,  adeo  ut  mulier  craflior  reddita  fit. 
ied  hic  fenfus  uerus  non  eft,quia  pollent  iam  efle  in  hoc  letifti  cralfae,  Sf  tame  abortiut. 
Alter  fenfus  eft,  prius  quam  cralTefcant ,  ideft  ex  extenuatione  in  piM;uedinem  ueniat, 
tamen  fint  in  procelTu  ueniendi,uel  prius  quam,ideft  anteqi^  craflefeere  incipiat.hic 
eft  uerus  fenfus,abortiunt5priBs  quam  cralTac  efflcianttn-  8C  pingues:  quia  id  nutrimen/ 
tum,  quod  foetum  alere  deberet,  totum  ad  matrem  couertitur,ut  ipfam  nutriat,foetus^ 
extenuatur  at»  marcefcit,nec  poteft  longo  tempore  cotineri.  Ideo  prius  decidit,  quam 
mulier  craifa  fiat,8C  pinguis.hoc  autem  fieri  non  poteft,mfi  tempore, 8f  etiam  non  me/ 
diocri.  At  foetus  tanto  tempore  abfcp  nutrimento  contineri  non  poteft.  Et  Philotheus 
cur  abortiant  eandem  rationem  aflignat,inquiens,  v  atu  «t  w  (lie*  /<«/ 

A  hiiiuijnTsi/  jb  litBgvti/  olBtei&lt9“  tsriCfcJ«!B  -m  «j>'7i(4«TK,ioSi 
yi  TmyiwSSmiitiivxiKTtipuriovnii  v  ideft.  Quoniam  uteri  partes  nu/ 

trimentp  indigenKdeinceps  autem  illis  famefcentibus.foetus  faltat,K  ligameta  lacerat, 
at(^  exit.fi  autem  craflsc  mediae  fint,non  abortiunt,  ob  nutrimenti  abundantfi,T  amen 
nos  iatpe  uidimus  macilentas  ualde  foetum  uf($  ad  partum  egregie  ferre,8d  magnS  effi: 
foetum  at($  pinguemifed  iftac  non  refidebantur,imoquicquid  inlumebanqld  totumin 
infantis  commodum  trafibat,uel  faltem  maior  pars;  unde  Hippocratis  aphottfmus  in/ 
teiligendus  eft,  fi  reficiantur,  Sd  etiam  foetui  nutrimentum  aufeaturitamen  in  dies  nom 
nulla  in  contrarium  accidere  uidentur :  at  pro  maiori  parte  ita  eft ,  ut  ab  Hippocrate  in 
aphoriimo  edocemur .  Illuftriffima  ducifla  noftra  Renata  Galla,  inuidliflimi  Herculis 
ducis  Ferrariae  uxor, quum  utero  geriqad  extrema  maciem  uenit,  SC  pulcherrimos  foe 
tus  parit,fecit<5  maritum  fuum  pulcherrima  prole  parentem, 

GALENVS 

C^ECVNDVM  tres njodos audierunt  expofitores libri hrnus  praefentis aphorifmi 
Ointelledlu. Quidam  enim  omnino  arbitrantur  ipfas  abortiretquidam  uero  niC  crai/ 
Jeicant  dC  reficiatur, fed  maneant  abf^  refedlione  ac  tenues:  quidam  uero  cumTeflcim 
tur,tuncmaximeeas  exiftimant  abortire,  quod  minus  fit  quam  prius  didlaueriCmtle. 
Verumtamen  ita  expofuit  Numifianus.^dlum  inquiens  efle  aphorifmum,  in  his  quse 


f^eetataam  futit  extenuatae, Sf  quas  prius  refid  oporteat.  Sed  eum  condpere  anti/ 
Lpgtit  non  rrfci>ut  ait,abfc5  quod  Iwguis  ad  conceptus  alimentum  deputatus  ad  dus 
0^  concepit  nutritionem  recipiatur,quare  non  ab%  ratione  fetus  fufficieti  indigens 
Simento  corrumpitur.  Sed  8C  uerba  illa  Praeter  naturam  tenues,  quidam  ita  acceperift, 
iicuti  Numifianus  .Vt  prjter  fui  mfius  naturam  grauida  mulier  fit  extenuata. Qiiidam 
aero  magnum  excefllimuoluntflgnificari,  uolente  Hippocrate  nobis  infinuare,non 
quod  mediocriter  extenuatae  id  ex  neceflitate  patiantur,  fed  quae  ualde  funt  extenuatae, 
^aque  autem  expofitio  non  caret  ratione. 

BRASAVOLVS 

j  R I H  O  Galenus  tres  antiquorum  expolitiones  teCetlfet.  Aliqui  enim  erant,  qui  id 
omnino  nolebant,  tenues  praeter  naturam  uel  crallefcerent  uel  non  craflefcerent,abor/ 
tire.Alij  uero  intelligebant, illas  abortire  quae  tenues  funt,  8C  manet  tenues,6«:  no  cral> 
fefcunt,nifi  cralfefentetemm  fi  crairefcant,non  abortiunt.  Altj  intelligunt,fl  refician/. 
tur, abortire,  5C  nili  reficiantur  non  abortiunt.  Qiiam  fententiam  mmus  laudat  pracce' 
dente, tameri  haec  uidetur  Numifiam' interpretatio. 

Quod  l^tur.  Quidam  emm  omnmo  arbitrantur  ipfas  abortire,  illa  particula  Omni 
no^Aldino  contextu  legitur  iroirof.  nofter  uero  antiquus  duas  lediones  habet,  una 
Aldin*  fimilem:alteram,  quae  dicit  TrtivTHmmctms ,  ut  oftendatur  quicquid  fecerint^ 
pemtus  abortire. 

i  Quod  etiam  legitur.  Sed  maneant  abf$  refeAione  tenues;hacc  particula  Abfque 
refSone,8ftenues.Graecele^ttn'  ideft,finenutrimeto8i  tenues. 

SECVNDO  docet,Numifianuminhishuncaphorlfmuminterpretatumefle,quje 
prater  naturam  adeo  extenuat*  funt,  ut  refedione  indigeant,  tamen  quod  repletae  fint, 
non  expe(aent,fed  prius  concipiant, quam  fint  refedac.  Cum  uero  condpiunt,languis 
qui  ad  fetum  nutriedum  deftinatus  efle  deberet^adnutriendam  SCreficiedam  matrem 
conuertitur:K  ideo  fetus  qui  nutrimentum  non  habet,  corrumpitur. 

TERTIO  Galenus  docet, eundem  Numifianii  expofuiffe  illam  particulam,  Prte/ 
ter  naturam  tenueSiideft  praeter  fuijpfius  natura  mulier  utero  gerens,  extenuata  fit.  Sed 
alfjerantiqui  per  illam  particulam  magnum  tenuitatis  excellum  fignificari  uolebant, 
quos  magis  laudat  Galenusttamen  K  prima  intelle(3io(ut  inquit)ratione  non  caret. 

Quod  legitur, Quidam  uero  magnum  excelTum  uolunt  fignificaritin  Aldino  conte 
xtu  ita  1^'tur, wtf  A  v  ixi^&ctXiivTO! <f<en  oaf/otrt.Srei.fed  nofter  antiquus  contextus  cor 
-reduseftjSC  loco  ilhus  particulae  legit 

APHORISHVS  XLV 

^Vaeennque mediocriter cotporai  habcntesaliortiunt  fecundo  auttertiometl 
v^fe  fine  occafione  manifefta ,  his  acetabula  uteri  piena  muccoris  func,5{  non 
poiSntex  pondere  fcetum  continere, fed  difrutnpuntur. 

BRASAVOLVS 

Sl  C^yjE,  fint  quae  fetum  continere  deberertt,illaelunt  quae  corporis  liiediocrifa/ 
tohabent,nempe  nimis  tenues  non  continent, ne($  nimis  crafliettamen  8C  mediocresi 
aliquas  abortire  contiimitipropterea  huius  rei  caufam  in  hoc  ^horifmo  reddit  Hippd 
d^teSjinquiens ,  Si  mulierem  aliquam  uideris,  qu*  nimis  cralla  non  fit,  ne(^  nimis  te> 
nuis,fed  mediocristtamen  in  fecundo  aut  tertio  menfe  abortiat,  6C  nulla  manifelh  cait« 
lauideatur,tu  ftatim  iudicato,in  hac  muliere  uteri  acetabula  humiditateplena  eire,qu5 
muccoris  Ipecie  prae  fe  fertjimde  ex  pondere  fetum  continere  non  pollimt,fed  diftum 
puntur,K  excidit ;  nempe  muceor  ille  ualde  humidus  efi,qui  acetabula  relaxet,  ut  foe> 
tus  grauitatOT  continere  non  poffint. 

7«  imiiccitc  t;(5vir«.i,quaECunque  mediocriter  corpora  habentes.]  Nofteif 
Mttquus  cotextus  K  Leoniceni  cotextus  in  plurali  legeb3t.fed  Aldinus  et  Hagonefis 
•  BB  4.  inflngtf 


14-$  LIBRI  Q,V  I  N  T  I 

in  fingulari  legunt  ■}>  rSittt  Sed  hoc  ad  rem  ip(^  nihil  facit.fint  uero  mediocria  cOr 
porajilla  quae  media  funt  inter  praeter  naturam  tenuia,  de  quibus  in  praecedenti  Apho/ 
rifmo  egit,8i  inter  praeter  naturam  craila,de  quibus  in  fequenti  aphorifmo  mentionem 
faciet, quae  in  camofitate,in  craffltie,in  pii^uedine  mediocritate  feruant.Quamuis  an, 
tem  8C  aphorifmus  in  qualitatibus  uerus  fieri  po(nt,tamen  in  his  potiflimu  intelligit. 

Jiulwx  i(gu  r^ndujtt  cci^  (fiaiiSjiiii  ideft,  Abortiatur  fecundo  8C 

tertio  menfe  fine  occafione  manifefta.  ]  Appellatur  manifefta  occafio  quando  aborrit 
uel  ob  cafimijuel  ob  percuffionem,uel  febrem  uehemetem,  uel  fanguinis  proflunium, 
uel  aliquod  aliud  ex  his  quae  aperte  abortu  inferre  folentiquando  uero  nihil  horum  eft, 
h  non  manifefta  caufafeaum  dicitur.Secundi  8C  tertij  merdis  mentionem  facit, quia  in 
his  menfibus  fcetus  quidem  alUgatus  eft,fed  ligameta  nondum  funt  effeda  robufta  fiC 
ualida, qualia  funt  quado  quartum, qm'ntum,&  fextum  menfem  attigerinLPhilotheos 
dicit,  ideft,Secua' 

do  aut  tertio  menfe,  quoniam  tunc  foetus  couenientem  uel  rationalem  grauitate  habet 
THumni/  cu  KSTt/Ajr^Vid,  fiism  an,  ideft.  His  acetabula  uteri  plena  macoris  funt.} 
Dicuntur  uero  acetabula, uenarum  capita  quae  ad  uterum  perueniut,Oribafius  hic  &> 
eit  acetabula  ex  illa  funt  uena  quae  ab  hepate  ad  uterum  deftendit ,  Illa  enim  in  multas 
diuiditur,qu*  ad  uterum  perueniunt,8C  funt  circa  infantem  intentae:8C  haec  eft  una  dq 
loris  caufa  in  mulieribus. propterea  in  eode  loco  ab  Oribafio  dicitur;unde  mulier  dutd 
parit  tribus  modis  patitur  dolorem.uno,quia  iftac  uenae  rumputur:deinde,quia  ofla  ilS 
aperiuntur.tcrtio,quia  cum  ui  defeendit  fatus.In  quo  etiam  loco  docet,quomodo  con 
cipiatur.nam  ex  femine  &C  puriftimo  fanguine  menfttuo  fit  quidam  globus.Et  fi  tu  in/ 
terrogabis  quid  fit  primum  quodgeneretur.  Relpondet  efle  arterias  SC  uenas .  Si  uertf 
dubites  quomodo  id  fleri  poftiijquia  uense  ab  h^ate,arteriac  a  corde  fiunt.  Sed  qtiomo 
do  ab  h!s  fieri  poterunt,  cum  non  fint  hate  principiafRelpondet  primum,  quod  a  natiw 
ra  curatur  eft,  ut  nutrimentum  toti  corpori  paret,8C  uias  aptas:dat<j  tale  exemplum,ut 
fi  paterfamilias  hortum  facere  uelit,qui  fit  in  loco  arido,tamen  ante  foueam  habet,hic 
antequam  hortumfadatjfiftulas  diiponit,  ut  hortu  irrigare  poftint ;  fic  8C  natura  prius 
facit  uenas  8C  arterias,  quam  cor  hepar.  Sed  haec  mifla  faciamus ,  SC  ad  rem  noftram 
reuertamur.Cowledon  apud  Graecos  multos  figmficat,8C  apud  Latinos  acetabulum, 
tamen  in  propofito(ut  apud  Galenum  ra’debimus)acetabula  funt  uenarum  capita  qug 
ad  uterii  tendunt,  quod  ita  efleftatim  conflabit  aphorifmi  uerbis  conflderatis.per  muc/ 
cum  uero  piniitofam  materiam  intellige,craflamatcj  lentam,  quam  Graeci  in/fK*  uo/ 
cant,apud  Latinos  uero  muccus  appellatur .  Qiiod  uero  dicit,plena  muccore ,  Philo/ 
tfaeus  exponit,  Txrtsi  j(yit«v,luu/riVS^ 

7is!.  ideft,Hoc  eft  pituitofo  SC  lento  hiimore,8i  hinc  molles  debilesi^  fiuntipraetereaue' 
ro  Si  uis  uteri  contentiua,humida  K  pituitofa  materia  plena  debilis  fin 

Kcu  oi  Jiwtu/rM  ftfocTtsj/ voi  uSi  ti«i3j>w(,.ideft,Et  non  pofltint  ex  pondere  fee 

tum  continere.]  Qtioniam  cum  acetabula  muccore  plena  fint ,  relaxantur  8C  elongan/ 
tur  in  primis.Deinde  fequitur, 

ideft,Seddilrumpuntur]fcilicetipfa  acetabula,  Kabortiunt.muc/ 
eores  autem  ifti  ob  multa  abortus  caufa  fiunt :  primo  quia  uterum  ualde  lubricum  red/ 
dunt,ut  foetus  fadle  dilabi  pofliKiecundo  quia  hicmuccorqufhumiduseft,in  flatus  fa 
cile  c6uertitur,qui  ligamenta  fOetus  facile  etia  difrupere  poiumt;tcrtio  ligameta  pratte» 
modu  humeiftat,ideo  cStinere  non  poflunt,fed  difrumpStur.8i  haec  eft  caula  ab  HippJ 
hic  afl}gnata.quarto  quia  hic  muceor  comifeet  fe  nutrimento,  qui  fcetiJ  alere  dcbet,pro 
pterea  foenim  ipfum  praue  di^onit. quinto  qiua  uias  obftruit,ne  ad  foetum  alimentum 
perjranfeat ;  fed  potiflimam  caufam  hic  facit  Hippocrates,quod  hic  muceor  adeo  ace/ 
tatmla  humedlet,ut  continere  non  poflincGalenus  in  fine  libri  De  dilTedione  uuluae, 
oftendere  uolens,quod  chorium,idcft  (ecnnda,utero  per  acetabula  coniungatiu  (nam 
acetabula  firmum  putat  uinculum  ad  uuluam  )  quofdam  refert ,  qui  uuluam  acetab^ 
lis  carere  uoluerint.  Efle  emm  aiunt  in  bubus, capris, cerm's,alijs'cp  eiufcemodi  animali 
bus  corpora  qu%da  mollia  muccofa,qu«  forma  acetabulo, id  eft  herb*  cymMtiffl 


aphorismvs  84!» 

jJoiilis  Ct ,  «nsfe  etiam  nomen  accepere .  Sed  Galenus  hos  reprehendere  uidetut,  quia 
jjippocrates  ita  inquit,  Quaccunc^  corpore  mediocriter  afFecS3c,abfque  ulla  manifefta 
caina  quadrimefires ,  aut  trimeftres  abortus  faciunt ,  his  acetabula  mucco  plena  funt, 
ne®  polTunt  prae  grauitate  foetum  continae,fed  abrumputurrqnin  etiam  Diocles  Ca^ 
fyftiu!,2^  Praxagoras  Cous  Nicarchi  filius,  qui  paulopoft  Hippocratis  aetatem  uigue 
r^t,eadem  dicunt, multi  etiam  altj.  Quid  i^tur  othnesne  ignorarunt?  Sed  fas  mini 
-Bie  eft  de  tantis  uiris  ita  fentire .  Vides  autem  in  hoc  loco  Galenum  non  referre  fecun^ 
dum,aut  tertium  men(em,led  tertium, aut  quartum .  Statim  uero  Galenus  edocere  uO' 
detur, quid  Ant  acetabula, inquiens,ora  uaforum  uuluae  ita  appellant,  nam  hgc  prtegnat 
donis  tempore  acetabulares  quafdam  eminetias  innatas  habent,  quales  etiam  redo  in/ 

.  teftino  efle  inh*morrhoidibus  folent.  Atc^  h«c  non  diuino  ego,fed  a  Praxagora  acce 
pi,quiita  ad  uerbum  fcribit.  Acetabula  autem  funt  uenariim  ora.quat  in  uuluam  pene/ 
uantex  his  igitur  8C  u^uam  muliebre  acetabula  hab^Si  qu*  nam  acetabulpnim  in 
mulieribus  brutis  differetia  exiftat,patere  iam  poteft.  Si  deinde  tifq!  ih  libri  fee  qiid 
modo  chorio,ideft  fectmdae  intertexantur, K  quomodo  inter  fefemifceantur,  edocet. 

;  Idem  Galenus  in  fexto  Delocis  affedis  libro  in  fine  quinti  capitis  hSc  aphorilmuin 
refert, eius  rationem  fimul  enarrans, inquiens, fi  mulier  prompte  quidem  coceperit,de/ 
inde  fecundo,  aut  tertio,  aut  quarto  impr^gnationis  menfe  fetum  eiecerit,  circa  uteri 
acetabula  humorem  pituitofum  abudare,  atcg  idcirco  uenarum  artcriarumrj  eius  loci, 

.  ad  ora  uaforum  in  uterum  defcendentium,  nexum  debiliorem  reddi  COnijciendutne^ 
iitfetlim  ob  grauitatem  fore  nequeat, fed  facile  abrumpatur.  Idem  Galenus  in  deci 
moquinto  De  ufu  partium  libro  aphorifmum  prxfentem  adducit  ati^  exponit.  Verba 
cius  h;ec  funtiin  quibus  nihil  memirat  quarti  menfls,fed  illius  aquae  utilitatem  oftende 
re  uoluit,quac  in  amnio  continetur,  inquiens;  ad  hanc  enim  mentem  dicebat  6d  Hippo 
crates;  quaecun<^  in  utero  habentes  abortiunt  bimeftres ,  K  trimeftres  abfqj  mamfefta 
caufa,ijs  acetabula  muccilagine  plena  ftmt,8C  non  polTunt  cotinere  embryon  prae  gra/ 
uitate,fed  ipfum  abrumpitur.Deinde  feqtiitur,  acetabula  quidem  nominatis  orifieia  uai 
forum  quae  ad  matrices  perueniunt(monftratum  enim  fuit  K  hoc  in  alijs)non  polle,  di 
cens  idem,ipfa  uehere  8C  portare  embryon, qilum  muccilaginofa  feda  fuerint; fed  per/ 
hiittere  a  pondere  abrumpi.  Hoc  aute  omnibus  femper  contingeret  pracgnahtibus,nifl 
foetus  natans  in  humido,qubd  intra  amnium  eft,leuior  fieret, 8t  minus  traheretur, &  di 
iielleretur  uaforum  in  matrices  infitio,^  conttmdibfHsc  Galenus  praecitatb  loco  d» 
dmoqinnto  De  ufu  partium  libro,  '  ■ 

.  '  gAlenvs  .  '  , , 

SINE  manifelia occafioneTait febre uehemente,5C alui flitxu,uel profluuio fangui/ 
nis,uel  eryfipelatein  ipfo  utero  conftituto,ueI  faltu  grauidae  mulieris  uehementio 
te,uel  clamore, uel  ira,uel  timore,  uel  uidu  parciore,  uel  tali  aliquo  adu,  feupafsione.' 
Fit  enim  ueriflmile  in  his  efle  plena  muccore  oraaialbru  uenientiurn  ad  uteruBi,ex  qui 
bits  fecunda  pendent  qua  ora  acetabula  nominamb,  non  ficuti  quidam  arbitrantur  ad 
ftatas  ipfis  Carnes  adehbias.  Nam  uti  iple  inquit  in  primo  libro  De  pafsionibus  mulie/ 
bribiis.  Si  acetabula  plena  fuerint  pituita  menfttua  fiunt  paUcioraibi  Praxagoras  in  pri 
hio  DenatUralibus.  Acetabula  aut  funt  ora  uefiarS  K  arteriaru,qua  ferunt  ad  literUm, 

BRASAVOLVS 

P  Rim  0  Galenus  doceuquidintelligere  oporteat  per  occafionem'nianlfeft5,nefty 
pe  quae  ita  non  abortieht,fine  manifefta  Occafiorte  abortient .  Abornut  uero  manifefte 
Uel  ob  uehementem  febrem, uel  ob  alui  profluuium,uel  ob  languiiiis  defluXUm,Uel  ob 
ingentem  clamorem, uel  ob  rabidam  iram,  uel  ob  ialtUm  utero  gerentis  uehementein, 
«elob  eryflpelas  in  utero, uel  ob  triftitiam  mentis, Uel  oB  uidilm  parcum,uel  ob  aliiUh 
qUemcunq;  morbum  ex  his  qui  ab  exttinfeco  Ueniuht. 

Quodl^itur,Vel  timore  uel  Uidii  pardoreiin  Aldiho  c6ntextu,8i  in  Una  rioftri att 
Uquioris  ledione  eodem  modo  prscife  legitur, ut  Leoriicenus  interpretatus  eft,fcilicec 
» ?«fi98aiwf ,  H  JitaTvSamf .  Sed  antiqUus  nofter  contextus  in  alia  ledione  loco 
nluisparticul*,  tpo^u&aa/e ,  ideft  Vel  timore,  illam  ponit  «  A-OTjffeW,  ideftVeltri/ 
mtia.  Vidimus  alium  contextum  hoc  itiodo  legentem,  » 


«5*  L I  B  R  I  Q.y  I  N  T  I 

ASt  «ftgmSaW.ideft  ue!  timore,uel  triltitia.uef  uidhi  parciore.quomodocun<^  I«MW 
nihil  refm,  quia  hscc  omnia  abortiis  caufaceflcpofTunt  ’ 

,  s  E  c  V  N  D  o  docet,  Cii  non  adfit  aliqua  manifefta  cauia  ex  pr:edi(Sis.uerilimiIe  efle 
uaforum  ora,quaead  uterum  ueniunt,mucoreplena  efle;  ora  autem  illa  ea  funtexqui/ 
bus  fecundaependent,qu3t  ab  Hippocrate  acetabula  aut  cotyUdones  (ut  eius  uoc^u. 
Io  utamur)  nuncupantur. 

TERTIO  docet ,  cum  aliquibus  fentieiidum  non  efle  qui  dicebant  acetabula  efle 
carnes  adeno&s  ipfis  adnatas.Hoc  probat  tum  ex  ipfo  Hippocrate  in  libro  De  muli& 
bribus,tum  ex  Prax^ora  in  primo  Denaturalibus,utfuperius  etiam  in  ^horifim'e3c« 
pofitione  ex  Galem'  iSitentia  in  fine  libri  D  e  difleiSione  uulux,didhim  eft. 

Quod  legitur,  Adnatas  ipfis  carnes  adenofasrGraccehabef.TBfuSi^jjsr^ofaj^sfiy!,,^, 
cfcf  fiim  (diTOf.ubi  uides  illa  particulS  adnatas,Grf  ce  efle  «^''^t^cfiiWftf.i.adnutrito 

APHORISMVS  XEVr 

QVscunque  pr®ter  naturam  crafli  non  concipiunt  utero,  his  omentum  os 
uteri  comprimit,&:  prius  quam  extenuentur,non  concipiunt. 
BRASAVOLVS 

c  R  A  s  s  mulieres  non  quidem  fecudum  totam  habitudinem,fed  ualde pingue#, 
adeo  ut  praeter  naturam  fint,nec  ob  earum  obefitatem  6C  pinguedinem  concipere  pot 
IJntjiis  omentmn  os  uteri  comprimiKquoniam  fi  tota  crafla  fiierit,necefle  efl,omctnni 
obefiffimu  efle;8C  ideo  grauius  efficitur,  8C  ufcp  ad  os  uteri  peruenit,ita  ut  femen  recipi 
non  polsir,quia  ab  omento  coprimente  clauditur,uel  etia  H  femen  recipiatur,ob  omen 
ti  pondus  extra  uterum  exprimitur;ita(y  non  cocipiuntCum  igitur  craflas  obefas  non 
Condpere  uidebis,id  ftatim  iudica,  omentum  os  uteri  comprimere,Si  obiflud  non  coa 
<;ipiunt;imd  nunoua  concipient, nifi  prius  extenuentur  dC  macrefcant.Vide  igitur  iam 
ab  Hippocrate  efle  faiffas  tres  mulierum  differentias.quod  SC  Oribafius  annotauit.prf 
ier  naturam  tenues  concipiunt  quidem,fed  abortiuntjprster  naturam  craflicnon  con/ 
cipiunr,necp  abortiuntMediocriter  uero  aaflk, concipiunt, 8C  non  abortiunt, nifi  ute/ 
ri  acetabula  plena  mucoris  fint .  T U(5  fi  in  magiftra  rerum  experienda  confiderabis,8C 
diu  attendes,rariflimas, occurres  ualde  craflas  concipere,  tamen  in  aliqua  ometum  uftp 
ad  os  uteri  non  pertingere  poffeLPhilotheus  ita  introducit,  i«t  i Wt  jmilhve 

eJjtaajSij/o  idOT,Cum 

Hippocrates  craflas  immodice  mulieres  excluferir,nunceasqu«lliperexccduf  &praE 
ter  natiuam  craflas  retjcit. Hippocrates  in  libro  De  foeminarum  morbis, huncaphorife 
mum  his  uerbis  refert.  Si  uero  pr^ter  naturam  craflefeat,non  concipit  nam  omentum 
crafllim  fuperiacens,  multum  uuluarum  os  premit,  SC  gemturamnon  liifcipiunt  hane 
emaciato,mcdicamentumqfinfraporrigita,qaod<5purget,8iinflet,aduHluasponito. 

!  Imriu,  ideff,<>i3ccnnc^pra;ternaturamcraflacexillentes.] 

Intellige  efle  ualde  craflas  8i  obefas:quia  fi  craflaelolum  eflent  abfef  obefitate,aphorii/ 
mus  uerus  non  efletnam  opus  eft  has  in  aafsitie,  muliaum  naturam  fimplicita  exce/ 
dere,&  obefas  efle  pr*ter  modum. 

,  M»  avTt^aii&wnsmf^iycesiit.  ideft.  Non  concipiunt  Utero.]  Quamuisfrequenterufro 
fuccumbant, tamen  ab  harum  mulierum  utero  femen  nunquam  capitur. 

TMnTi  r>  swaAooj/  si  siiuff^vsS^ic\/  asfmfcC®.  ideft,his  omentum  os  uteri comprimitj 
Hacc  eft  caufa  cur  non  concipiant, quia  omentum  ualde  piiigueK  poderofum  habent, 
quod  fupra  os  uteri  comprimit, &  femai  condpi  non  finit:  quamuis  etiam  dici  poflet, 
ualde  craflas  os  uteri  ab  utero  ob  magnam  uentris  craflitiem  ualde  longinqua  habere; 
propterea  femen  ad  uterum  ufep  pertingere  non  poteft.Id  uero  a  Latinis  ometum  dia> 
tur,quod  a  Gra:cis  uocanrete  inqua  illud  ita  uulgo  dicfttf,quodintcftinainte 

gir,uentriculu,iecur, liene, K  ufcp  ad  ingtuna  pertingit,ab  Arabibus  zirbus  nuncu^, 
non  Iblu  os  uteri  c6primerepotal,fed  pterucj  ramice  inducit,8i  defcendit  in  ferot^m 
coxajin  umbilicu;h^et^  hi  defcefus  apud  Graecos  nomina  propria;nam  fi  omenta  in 


ORISMVSXLVi 

j.^tjjffldcfcefiderif,  Gracd  uoijiAjiciAii/,  Arabes  zirbi  ramiccm,Latimomelitirami 
’  uocant .  Si  uero  omentum  in  inguine  retineatur.adeo  ut  locus  intumefcat,Gr*c< 

Latini  inguims  ramicem  nuncupant.  At  fi  omentum  umbilicum  intume^ 
fcere faciat, Graeci  yictufKhsv  dicunt,  Latini  uario  modo  appdlant.nam  Plinius  proci 
duum  umbilicum,  Celfus  prominentem  umbilicum,  Auicenna  umbilici  augmenturr» 
uocatQuandocp  inteftina  fimul  &  omentum  in  ferotum  defcedunt;ficuti  excellentifl) 
mo  rnedeo  Alberto  Sauonarolae  contigerat  D.  Hieronymi  Sauonarolac  ffaui.qui  8£ 
funul  dece  lapides  in  uefica  babebat;a  Grateis  imo  nomine /ed  tamen  longiori  dicitue 
®  **°*’'®  «'“Ws  nominibus  circunfcribitur,inteftini  K  omenti  ramex. 

AiaSriu/Stifim  ideft,Et  prius  quam  extenuentur.]  fcilicet  corpus,  ntu  iASdj/  ae 
idcft,8f  deducatur  ad  medioaitatem,  ut  Philotheus  dicit, 
oii  ivanii.  ideft,Non  concipiimt.]  Qiiia  os  femper  obturatum  manet, nifi  extenuem 
tilr,K  nifi  maaefcant .  cum  autem  maaefcuntjneceffe  eil  &C  omentum  macrefeere, 
ex  confequenti  os  uteri  non  coraprimerdPhilotheus  uero  dicit,  non  concipere  has  pin 
guiores,  *i/E  Suat  mgctAtj^vnu  jo  fvfi«,^3vc « 

ideft, quoniam  lemen ommno 
nonfufeipiunam  os  quod  intus  eft,ubi  uterus  finit,  claufum  cft  pinguedine  ad  uterum 
fupcmeniente.quae  os  occluditiquam  pinguedinem  Hippocrates  omentum  per  trant 
lationem  uocauit,  ut  ipfc  exponere  uideatur  omentum ,  ideft  pinguedinem ;  tamen  de 
uero  omento  intelligae  oportet. 

GALENVS  . 

VERE  A  Priternaturam, dupliciter  etiam  aiidiunthoc  loco, quidam  excefiiimfl 
gnificari  arbitrantes,quidam  praeter  ipfius  mulieris  grauida;  naturam.  Verior  au/ 
tem prior  accepuo .  Nam  ab  omenti  pinguedine  comprirr.itiff,atq;  anguftatur  uteri  os 
his  qua:  fupra  modum  craflk  funt.Dicit  autem  nuc  os,illud  feiliert  quod  intus  eft,ubi 
uterus  definit, collum  uero  incipit:  quod  magis  proprie  os  uteri  diceretur.  Nam  alterat 
colli  exttemitas  qu*  mulieris  pudendis  coniungitutjnon  uteri, fed  ipfius  colli  os  haud 
fine  ratione  diceretun  ,  ,  . 

BRASAVOLVS  , 

PRIMO  Galenus  docet,a  uatfjs  interpretibus  illa  uerba  Praeter  naturaffl,uario  mei 
do  interpretata  efie:nam  aliqui  funt,qui  eas  fimpliciterintelligunt.que  in  crallitieexce: 
dunt,ad  feipfas  refpedum  non  habentes,fed  ad  cralTitiem  iimpliciter .  Alij  intelligunt, 
praeter  naturam  fuae  propriat  craflinei.  Galenus  primos  magis  laudat, quam  fecundos, 
nam  opus  eft  aphorifmu  de  fummo  craffitiei  exceffii  intelligere.h^  enim  que  fupra  mo 
dum  craflae  funt,os  uteri  ab  omento  comprefflim  habent  ob  multam  pinguedine  pon/ 
derantem.  Quod  luitur, C^iidam  praeter  ipfius  mulieris  grauidat  naturam :  Grscce 
habetur,  ideft,  quidam  autem  praeter  ipfius 

mulieris  uterum  ferentis  uel  praegnantis  (ut  ita  dicam)  naturam, uel  prxter  ipfius  miM 
lieris  qua  grauida  fieri  deberet,naturam. 

Quod  etiam  ie^tiu.  Nam  ab  omentipii^iiedinejGraecehabeturjVire  yie/ joiflijf;# 
«w'7rtMt/.ar)(<sA;f.  ideft, Nam  ab  ea  qu*  in  omento  pinguedine  eft. 

s  E  c  V  N  D  o,  cum  duo  fint  uteri  ora,unu  intus,quod  proprie  os  matricis  cft,aiiud( 
extra, quod  proprie  eft  os  colli  matricis :  hic  Galenus  docet,  quod  per  utai  os  intrihfe/ 
cum  os  intelligere  debemus,  quod  uere  matricis  os  eft  ^  fupra  quod  omentum  compri/, 
mit,8C  non  exuinfecum,quod  eft  os  colli  matricis. 

Quod  luitur,  Vbi  uterus  definiuGraece  eft,  ^9tt  TtAMiT&ia)!»  « //OTj»<t.idcft,ubi  deft> 
nitmauix.  Quod  deinde  fequitur,Quod  magis  proprie  os  uteri  dicereturtlege  tu,os 
niam‘cis.quamuis  Galenus  eodem  uocabiilo  non  utatnr,fcd  dicat  siiticvs^as ;  tamet» 
ut  fibi  correfpondeatjSC  hic  matricis  dicito,  uel  unrobicp  uterus, 

APHORISMVSXLVU 

iJ  I  otetusin  coxam  uergens  fuppuratur,necefle  eft  linamentum  fieri. 

BRASi> 


ERAS  AVOLVS 

I N  hirius  aphorifini  interpretatione  mire  hallucinatur  interpretes.nempe  receiutor 
res  uocabula  non  inteHigetes  in  abiiirdas  fententias  inddere ,  legqnt  uero  ipfi  aphoriC- 
mum  hoc  modo:  fi  uterus  uergens  in  coxam  fuppuratur,neceflreeft,  commotum  fieri 
ideft  commotionem.fed  fcioli  decepti  funt  in  uocabulo  litimey,  cpod  fonare  uidetur’ 
quatum  ad  prolationem,  ac  fi  diceretur  commotum,  unde  Forliuiefis  commorionem! 
exponit.  Senenfis  uero  hoc  modo  intelligit ,  fi  uterus  in  coxam  uergat,  8C  fuppurenjr 
necellMa  eft  medici  curatio,  quod  di(3u  abfurdum  uidetur,  nam  femper  ncceflaria  eft 
medici  curatio,ciim  aliquid  prjter  naturam  corpus  occupauerit Oribaflus  8C  ipfeime 
iudice)  Hippocratis  fententia  non  intelligit.inquit  enim,  Vterus  in  coxa  pofitus,fi  aut 
intus, aut  foris  fuppuretur,ne  foetus,  fi  forte  habuerit,  moueatur,  thymiama  ei a^be. 
Ibis,  cum  letifco,aut  aliquo  fimiU.  Nos  uero  dicamus,hunc  Hippocratis  fermoncm  ita 
gerentibus  uterum  mulieribus  conuenirejficuti  non  gerentibus,!!  uterus  in  coxam  de^ 
dderitjSC  fulguretur,  uel  fit  in  dextera,  uel  in  finiftra  coxa,  nec^  eft  linametum  fieri, 
ideft  lineum  inuoluaum  illi  parti  applicare,  ut  pus  per  uteri  os  exire  pofsit,aC  ne  putre 
dinem  ibi  inducat, fi  expurgari  non  pofsit. 

Hi/vsifi  »3^iw  jy.Ttviufv,  ideft.  Si  uteruscox*  incumbens, ]  Vel in  co/ 

xam  impolitus  fuppuratur.  hr^iav  a  Gratcis,K  praeferrim  Galeno  in  libro  Deofsium 
difleiftione,  coxa  A,intellige  uero  ofla  ipfa.nempe  didt  iW<t  effe  duo  offa  in  pofterio/ 
re  hominis  parte  facro  ofsi  adiacentia,in  anteriore  autem  libi  inuicem  adiacent.  Philor 
theus  hoc  modo  huius  partis  interpretarionem  exorditur,  (unfou.tSna 

Ji  %}ia  ct^THitcem  luct  Jtfta  ksu  «ea^cc  ^  ^iati  I(sb  oTriea  hsk  «rai  qs  nfna.TnX^giuf  omi 
pu  ylptitu  srifet  ijiIm/ &  8  m  Tihayia  tlai  (iMrmpiu 

TiiTtsr  "As  BisStSyiti  esu  a<>  man  u  eupatyCxma  Umvit  m/tif/. 

mtt  H  ss  wlity  ttirntjiiJjka  im  (iu’  vmsiiut  tfu  pi<&.  v  vmi  re/ 

ideft,  Hyfteram  uocat  uterum, uterus  autem  ligameta  habet, 
&  dextera  parte, &  finiftra, SC  ante,8£  retro, 8C  fuperius,K  inferius. Sxpe  igitur  inflam/ 
matio  drca  unum  ligamenta  fit,&r  fi  contingat  circa  unum  eorum, quae  per  tranfuer 
fum  funt, inflammationem  fieri,hoc  eft  circa  tnguina,tunc  uterus  in  coxam  decumbit, 
&  ferme  drca  illas  partes  incumbit ,  &  hic  abfcefliis  extra  circa  cutem  attollitur, ideft 
exturgefdt,8C  ab  arte  uel  a  natura  dilrumpitur,unde  8£  ab  Hippocrate  ftatim  dicitur, 

ccpalylaiipituwyf^ii&ta.  ideft,Neceffe  linamentum  fleri.]  Quod  Graed  mtpnp.  Si  yi 
■py  aocant,a  Latinis  linametum  didtur,ac  fi  ex  lino  fadum  exprimere  uoluerintnam 
fUTU,  Si  iitiM7«  funt  linteola  concerpta,quaeuulneribusimponuntnr,hisfimih'a,qu3e 
medicorum  uulgus  tentas  nominat ,  Latini  linamenta.  Si  pemcillos  dixere:  fed  potius 
penicilluseft  ittiuTTi,  ideft  linamenti  Ipecies.nam  Galenus  in  fine  eius  libri, qiri  s<a^ 
y»,  ideft,Introdu(5io,uel  medicus  infcribittB-,quin$  ideft  linamenti  Ipedes  de/ 

lcribit,quae  his  uocabulis  expreftit  Si  au 

tem  in  Latinam  lineam  haec  nomina  couertere  uoluerimus,h%c  dicent,  tortile  uel  fle 
xile,raflle,  filarim  difcerptum,funiculare,priapifcum,  funti^  linameti  ^edes  ex  fua  for 
ma  nominata.Nullus  eft  chirurgus, qui  omnibus  his  quadotp  non  utatur.  Ad  remigi/ 
tur  redeuntes, fi  intelligamus,ut  fuperius  dicebatur,apponend3  efle  linamentum,ideft 
in  exteriori  parte  ex  lino  fadum  globum,ne  pus  ibi  finnetur,fed  fluat,Id  forte  ueru  erit 
quod  ab  Hippoaate  dicitur.Phflotheus  ab  exteriori  linametum  quide  ponit, fed  cum 
fecerit  pus,K  ad  exitura  ueneriuunde  poft  illa  uerba  quae  fuperius  addudla  funt,addil^ 
i(sa  fetrmy  mitytuucy  JiMtiiSvu  Aii  ysmeJaiy  Si^nTreiw.ideft,^ 

deinceeps  neceflarium  eft  linamentum  fieri.boc  eft,opus  erit  per  linteola  concerpta  cu 
rationem  perficere.  Sed  nihil  etiam  impedit  per  linamentum,  peflarium  ex  lino  faiSum 
intelligerc,quoduterumingrediatur,&tamen  re  aliqua  conuementi  madefadhimfit, 
quamuis  exterius  nonnulla  applicare  conuemat,  ut  tertio  libro  Paulus  .Sguieta,ca/ 
pite  fexageflmofexto  prope  finem  edocuit.D  e  ueris  autem  linamentis  Aetius  libroter 
tio, capite  centefimo  ftptuageflmo  metionem  facit,ubi  de  ani  feiflliris  agens, quas  rfia/ 
gadas  uocant,&C  condyl6mata,non  uult  nos  uri  glandibus,quia  ob  fuam  duritiam  exa 
cerbant;8£  ideo  loco  glandium, linamentis  fiippleri  iubet;addit<j  ea  quae  in  glande  re« 
piebantur,lana  aut  tomento  affumi,&r  ano  imponi. 


A  PH  O  R  I  S  M  VS  XLVII 


*5? 


'  GALENVS 

CVM  necefliin'umefl:fieriperImeafilacurationeni,linam2tumnominauit,Quod  ' 
autem  uterus  fuppuratus,8tpracferrimad  exteriora  (nam  hoc  nunc  uideturdice 
re)  curationetali  ex  necefsitate  in4'gebit,non  eft  obfcurum. 

B  R  A  S  A  V  OX  V  s 

p  R I H  Q  Galenus  docet  quare  VMo^wyjideft, linamentum  uocetur,inquiens,Qiian 
docuratiofit  t(|Ktf<i>7»j/.i  per linteola concerptajtuncdiciturWo-mpddeftjlinamentu. 
Quod  Iegitur,cumneceflariumeft,Gracce  habetur  -tUi  JkHmyiiliu. 
s  E  C  V  N  D  O  docet,  manifeftum  elTe  uterum  fuppuratu  prteiertim  ad  exteriora,  de 
tiecefsitatetaIicurationeindigere.Nota9,GaIeniunintenigendumiubereperexterio  , 
ta,ideff,extra coxam fierifuppurationem,Ktunceritufus linamenQ,  tamen  poteft8C  . 
ptsfaiptis  a  nobis  in  aphorifino  modis  intelligi, 

APH  ORISHVS  XLV  IU 

f  oenis, mares  quidem  in  dexttis,foemin®  uero  in  finiftris  magis, 

■  BRASAVOLVS 


S  V  P  ER  I V  S  huius  aphorifmi  uis  ab  Hippocrate  pofitAeft,tamen&  nunc  Hippo/ 
crati  graue  non  fuit  eandem  rem  iteru  repetere, ut  integra  fententia  Sf  non  inuoluta  prg 
cifehabeatur:foetus  qui  concipiuntur  mares  ma^s  in  dextera  parte  c6cipiuhtur,foemi' 
nz  magis  infiBiftra.namfiniflia  pars  frigidior  e(t,8d  imbecillior  dextera,  propterea  co 
ueniens  cft,frigid{ore  foetum,8i;  imbecilliorem,inhacparte  generari.  Imbecillior  aute 
atqifrigidior  foetus  eft  foemina.Mas  uero  in  dextera  parte  tanquam  ualidifsima  atij  ca 
lidifsima  concipitur,utpote  quiSC  ipfe  calidior  fimul  dC  ualidior  foemina  eft.  Oribafius 
exhocaphorifmo,^praccedenti  unum  folumaphorilmumfccit,8C  duas  prscdicftas  al/ 
fignat  caufas,ima  eft,  quia  uirtus  in  dextera  parte  maior  eft,deinde  quia  calor  uehemen 
tipr.At  quia  tudubitarepolTesjCur  dextera  fit  calidior,  cu  fmiftra  cor  habeat,  quod  eft 
caloris  fonsCRefpondet  Oribafius,  licet  cor  in  fiuiftra  iaceat,  calore  tamen  tam  dexte/ 
rat,quamfiniftraE.miniftrat.dextera  enim  dupliciter  calida  eft,primo  a  iecore, deinde  a 
corde, Ideo  raafculi  in  dextera,foeminaE  autem  in  ftniftra  iacent.T amen  concedenduiri 
non  erat, cor  finiftram  partem  occupare,  quia  (ut  Galenus  in  anatomicis  a^eftiomV 
bus  docet)  cor  pr^cife  inmedio  eft,  fed  infiniftramotum  habet  ob  pullatilem  arteria, 
qusc  ab  illa  parte  ortum  habet.  Galenus  inmediofere  decimiquarti  libri  De  ufiipar,- 
tium, huius  aphorifmi  rationem  affert  docet  autem  principium  motorium  efle  maris  fe 
men,foeminaE  autem  femen  ad  animalis  generationem  illi  confert,poftquam  feme  con 
ccptum  eft,&  etiam  per  aliquot  dies  in  utero  fuerit,  non  eft  manifeftum  fi  mafculus  fit 
an  foemina, fit  autem  poft  tempus.  Cin  uero  fiatmafculus  SCfcemina,  caufa  haberipo/ 
teft  ex  ipfo  Ipetmate  una,  8C  alia  ex  matrice ;  ideft,  Iperma  eft  generatiuu  unius,  matrix 
autem  yiud  facit.  Hoc  autem  ita  declarattuena  concaua  in  principio  fui  ortus  ab  hepa 
teflechtur  uerfus  dorfum,8i  in  lita  parte  dextera  dexterum  renem  habet,&;  deinde  pau 
loinferiusinfiniftra parte, finiftroreniadiacet,  8Cmaximiuafis  lienofi  explantatio ex 
uena  concaua  tendit  ad  utrunqt  renem,  eft  autem  arteria  ma^a  circa  dorfum,  qux  ua/ 
fa  fua  mittit  ad  renes,  tamen  ren  dexter  eft  alrior  finiftro,  8C  uafa  quae  pertingunt  ad  re/ 
nem  dexterum, funt  altius  explantata,quam  quae  pertingunt  ad  finiln-um.^iac  autem 
adgenitales  partes  deferuntur,per  has  uias  drferimturt  unde  dexter  telhculus,  dex/ 
tetamatrix  habent  proportionem  cum  dextero  rene,iK  uafa  quae  pertingunt  ad  dexte/ 
^um  tefticulum  in  mare,  ad  dexteram  matricem  in  muliere,  prodeunt  ex  magna  Ue/ 
magna  arteria. Qiiae  uero  perueniunt  ad  finiftrumtefticulum,8C  adfinilh  am  ma 
fricem,  non  funt  immediate  ex  magna  uena,  8i  arteria,  fed  ex  eis  quae  ad  renes  ferun/ 
tur  prodeunt.  Vnde  in  mafculis  in  finiftro  tefticulo  excrementofusfanguis  humidus,et 
feofus  imponitur.in  foemina  uero  infiniftra  matrice,unde  hat  partes  lapiunt  naturam- 
fcnguinis  quonutriuntin:.  Purus  autem  fanguis  eft  calidior  excrementofo,  propterea' 
CC  particulae 


1^4  Lii  ki  oyfNtt 

Kparticulae  qu*  nutriuntur  (anguine  puro,funt  calidiores.quam  quas  nutriuntur  fiiv 
guine  exaementofo.  Sed  dexter  tefticulus,  Bc  dextera  matrix  fanguine  puro  nutrinn/ 
cuTjflnifter  autem  excrementofo;propterea  dexter  tefticulus, K  dextera  matrix  funtca 
lidiora  finiftris.  Adde  quod  particulje.quat  fecundum  reditudinem  fehabent,plus  po 
tiuntur  8C  f^untur  fe  inuicem.  Sunt  auteni  dextera  matrix,  8C  dexter  tefticulus  locati 
fecundum  reditudinem  hepatis,  ideo  calidiores  funt  finiftris.Ex  his  igitur  conliat  qua/ 
remafculi  in  dextera i3arte,foeminae  in  finiftra  concipiantur.  Galenustp  HippocrMem 
refer^  qui  dixerit,  ■tpayis  quandocunque  apparuerit  extra  tefticuIus,Ti  dexter,  mafcu/ 
lus;fiuerofinifter,fcemina.  Eft  autem  'tf  iys,  quando  primum  attolluntur  genitales 
partes, 8Cuox permutata  alperiorKgrauior  fit,  Gracd  dicunt  hoceftcaprire, 

6C  hirquitalire.T amen  SC  'tfkyy  ueteres  appellabant  foedum  illum  K  plane  hircinum 
odorem  quem  obolent  adolefcentes,  quo  primum  tempore  incipiunt  dare  operam  ue/ 
neri.Martialis. 

Inde  tragus,  celeres^  pili,miranda4  matri  Bar  ba. 

Catullus  caprum  appellauit  illo  carmine. 

Valle  fub  alarum  trux  habitare  caper. 

In  hac  xtate  Hippoaates  confiderat, quanam  particula  fortior  fit.  Illa  einim  eft  for/ 
tior,qua  prius  intumefcit  8i  augetur  alia,  unde  poteft  elTe  tefticulus  finifter  dextero  for 
tior  in  aliquo  particulari  homine,  qui  dexterum  tefticulum  uaricofum  habebit,  uel  ma 
le  affcdum,ied  abibluteloquentes,dexterfemper  eftfiniftro  calidior,  nam  omnes  par/ 
tes  qua  in  principio  ortus  aliquod  dolidum  habebunt,etiam  fi  modicum  fit,  tamen  in 
tota  uita  funt  morbofiores  &  imbecilliores,  caula  uero  uel  eft  in  primo  concubini  ma¬ 
ris  cum  foemina,qua  fuerit  intepeftiua,uel  ex  diata  muheris  po(t  conceptionem.unde 
quando  in  Trago  imbecillior  eft  tefticulus  dexter  finiftro,  quia  finifter  prius  attollitur, 
tunciudicandumeft,hunce(Iegeneratiuumfoeminarum.  Si  uero  in  Trago  attollatur 
prius  tefticulus  dexter,ipfe  eft  fortior, K  hic  eft  generatiuus  maiculoru,quantufitratio 
nehominis.SedquantufitrationemuIieris,femegeneratiuumaria,potAgenerarefo2 
mina,K  e  contrario.Nafi  femen  maris  generatiuu  in  finiftra  matrice  recipiatur, poteft 
per  fid  frigiditatem  infrigidare  femen,  femina  gignere:8f  fi'  fuerit  femen  femin^  ge 
neratiuum  in  dextera  matricem  receptu,  calefieri  poterit, 8f  mare  generare.T amen  fie/ 
ri  poteft,muliere  aliquam  ob  alique  cafum,finiftram  parte  dextera  calidiorem  habere, 
fed  haec  raro  contingunt,  ideo  raro  eft,  quod  mares  in  dmera  parte  non  fint,  femina;  in 
(iniftra.proptereahuncaphorifmumtamadmares,quamadfeminasrefb'reporcs.In 
maribus  enim  femen mafculorSgeneratiuumindextero,foeminaruinfiniftropofitum 
eft.In  mulieribus  conceptus  maiculinus  in  dextera  parte,foemim'nus  in  finiftra  magis 
concipitur.tame  Hippocrates  ad  utero  geretes  potius  referre  uidetur,^admares.nam 
de  ipfis,a:hic,K  in  tota  hac  parte  mentione  facit,  ^uis  ad  iriros  etia  ampliari  pofsit.Phi 
lotheus  Kipfe  eandem  fententia  habet,quam  nuper  ex  Galeno  adduximus,  cuius  uer 
ba  haec  funt, « itlnipx  Jll/t  ksk  JicctpfxijtiiXjiistviiXii  mi.  ^  -ni/ 

■nuiuuyivitWi  tUxTiAtem  to(/  hiifvui/.xtKK  rSy  (ikr  ^  vis  A}uiis,iay  V 

vis «ftsi^ois.v^  H mrix, Iv  « emj/, lij  vCnyi ■nis Apsis S>s 

pci  tSs (‘«xjpxsrSy 7a  Trvecxxa-f  aTm-ns-xXhxlHsfto  iqasATite 

Atytva  -n  ttscSctfiif  cuitXyV^  oj£c xSi-n  o  A etfts^jies  ^  xHv '(•«/ 

ideft,  Vteriis  duos  habet  finus, dexterum  Kfiniftrum,pellicula  quadam  diftin 
dos.In  his  igiturfoetuum  coformatio  fitifedmarium  quidem  in  dexteris,feminarum 
uero  in  fimftris.8f  caufa  eft,  quoniam  mares  calidiores  fimt,  8f  ob  hoc  in  dexteris  tan^ 
calidioribus  creatur.foeminae  autem  frigidae,  8C  obhocin  frigidioribus,  fcilicet  crean> 
tur.  calidiores  quidem  funt  dexteri  uteri  finus  finiftris ,  iecoris  caliditare.  Sed  et  dexter 
tefticulus,8C  finus  purum fangiunem  iufdpiunt,8ii  propter  hoc  calidioremifinifterau 
temferofiorem,  (fcilicet  fai^mnem)  8C  propter  hoc  frigidiorem.  ^ 

ttt&fvx  m  /jh  xjpfix,  ^  vim  Apoim.  ideft.  Foetus  mares  quidem  in  dexteris.]  |quia 
pars  illa  calidior  eft,  K  nutrimentum  cafidius  habet,  8C  mas  etiam  dexterum  teftem  ca/ 
fidiorem  habet,  .  „ 

xscn- 


APHORISMVS  XLVIII  8?? 

ri  ^  <i(e»io(i.ideft,Foeniin9c  uero  m  fimftris  magis.]  quia  pars 

finiftra  frigidior  eft,  8C  nutrimentum  quod  ad  ipfam  peruemt  frigidius.ab  Hippocrate 
uero  additur  ma^s,  quoma  ut  plurimu  ita  eft.  contingere  aut  pot9l,  quod  in  aliqua  par 
nculari  muliere  in  finiftra  matrice  mares  generentur,  ut  in  mea  uxore  fit,  qua:  femper 
eft  utero  gerens,et  perpetuo  mares  in  finiftra  matrice, in  dextera  foeminas  cocipit.Hoc 
airtein  cognofcitur  tum  ex  motu,  qui  in  dextero  fit  latere, tum  ex  fretus  globo, qui  in  eo 
demlatere  eft.  immo  gemellos  patiente,  primo  exiuit  puella,  qua:  cum  exiuerit  latus 
dexterum  exinanitum  efle  uidebatur,  deinde  exeimte  marejSf  fimftrum  latus  exinani¬ 


tum  apparuit. 

Hippoaates  in  fine  fecundi  libri  Epidemiarum  dicit,plurimam  naturse  uim  habent 
papilla  dextera,  dexter  oculus,  quseij  in  dexteris  fubterfunt-Mares  enim  fuapte  natura 
magis  in  dexteris  haarent. 


QV  o  D  proptertemperaturamquacftatim  ab  initio  calidior  exifti^fcetusmafcit- 
Ius  generatur,  in  commentari)  s  de  femine  eft  demonftratum.  Calidior  uero  tem/ 
peraf  ura  foenbus  aduenit  non  minime  ob  locum  qui  eft  dextra  uteri  pars, hic  autem  ip.- 
fe.calidior  exiftit,  propter  hepatis  uicinitatem.  Conferet  autem  aliquid  ad  conceptus  c? 
liditatem  Sf  muliebre  femen,  profufum  quidem  ex  proprtjs  tefticulis  per  utrimque  cor 
niculum,pars  una  in  dexterum  uteri  finum,pars  altera  in  fimteum,difsimiles  ambf,ut 
gC-hociplurnoftendimus. Siquidem  ferofior  eft,  atqp  frigidior  qua:  in fimftrotefticulb 
continetur,^  iuxtahoc  conceptus  in  leua  parte  uteri  conftitutus  non  ab%  ratione  e^ 
fctfrigidioi;.  Didum  autem  eft  de  omnibus  talibus  fufficienter  in  quinto  libro  fedio/ 
nis  Hippocratis. 


PRIMO  Galenus  docet  felongius  determinafse  in  libro  De  femine,Mafculos  ge/ 
nerari  propter  calidiorem  naturam,  qu  j  ab  initio  eft,T u  eum  librum  lege,  qui  ad  huius 
aphorifmiintelledionem  plurimum  ualet,  , 

/ecvndo  docet,fcEtus  efle  calidioresjqui in  dextera  parte  concipiuntur  oblOi- 
cuiii,qui  eft  dextera  uteri  pars,  8C  qui  eft  calidior  propter  fottus  uicinitatem. 

(^odlegitur,  calidior  uerotemperaturafoetibus  aduenit,  non  minime  ob  locuqui' 
eft  dextera  uteri  pars.  Graece  habetur  Ji  «  xiiais  yivtma  ■mts  tftJJjn/oif  vy  Sxistc 

Ts  toj  vs4'«t<'*®'’f'-Vbiuides  illam  particulam,non  mt> 

nime  ob  locum,legi  debere,nonminime,8f  ob  locum.  quod  dicit,  non  minime,  eft 
4  axisK.Simt  duaeriegatiuae  particula:,  quod  fignificat  non, Suis*  minime,  ideo 

affirmant,  puto  fenfum  eflfe,  calidiorem  temperaturam  foetibusaduenire non  parum, 

reliqua. 

f  B  R  T 1 6  docet,  Semenmuliebre  ex  proptfjs  tefljculis  per  utrunque  cormculum 
effufum  aliquid  conferre  ad  conceptus  caliditatethuius  aUtem  feminis  pars  una  in  dexe 
terumuterifinum  tendit, pars  aliainfiniftrum.Simttamendilfimilespartes.namfemen 
quodinflniftrum  tefticulum  tenditferofius  Sf  frigidius eft:,quod  in  dexterum  compa/ 
tSitisK  calidius  .Et  eft  haec  conueniens  caula,  quare  conceptus  in  finiftra  parte  fit  frigie 
dior,eo  qui  in  dextera.  Sed  de  his  omnibus  ad  plenum  didum  eft  in  quinto  de  anato/ 
iniaHippbcratis  libro. 

^iodlegitur,Siquidem  ferofior  eft atqg frigidior,  quae infiniftrotefticulo contine/ 
tiir^deeft  particula,  Semen  uel  gemtura,  SC  legi  debet.  Siquidem  ferofius  eft,  at^  frigi/ 
ditis  quod  ihfiniftro  tefticulo  continetur  femen.  Graece  enim  habetur  aTiipcm  off*-' 

(^od etiam  legitur,Siiuxta hoc  conceptus  in laeuaparte  uteri  conftitutus.Moxhg 
du3eparticulaeaddidebent,fcilicetftatim^  initio,  c§-()y;^«f,pofteaillauerba  fe/ 
qiiuntur.non  ab%  ratione  eflet  frigidior. 

Qiiod etiam  legitur,In  quinto  libro  fedionis  Hippocratis,  antiquus  nofter  contex/ 
^legebat  «xx-niiSs,  fed  emendatus  a  dodo  uiro  legit  •tor  m/aitittxS^,  ut  etiam  facit 
Aldinus* 


CC 


HBRI  Q_VINTI 


*S* 


"V  T  fecunda  procidat, fternutatorio  appoiito,«  nares  apprehendito, & 


BRASAVOLVS 

SBC  V  ND  A, pellis  illa  eft,uel  potius  chorium,  quod  foetum  dum  in  utero  eft, comi 
net,Kquae  utero  colligatur,undefoetuexeunte,plerun^  in  utero  fecunda  manet.  nS« 
Hippocrates  docet,  quid  agendum  fit  ut  exeat-nam  procurare  debemus  ut  citius  quani 
fieri  pofsit,  exeat,  quoniam  fatuiora  fymptomata  inducere  poteftiut  igitur  procid^er 
nutatorium medicamentum  puerperj  naribus  apponito, &:  nares  apprehendito, K  os, 
quoniam  in  hoc  cafu  propter  oris  narium  occlufione  fternutatio  prohibetur.tamen 
illemotus  ad  huc  uehementior  fit, adeo  utretetas  fecundas  excutiat.  Celiiis  capite  oda 
uo  (ecimdi  hbri  hunc  aphoriimum  ita  referre  uidetur.  Quae  locis  laborat, aut  difficub 
ter  partum  atdit,ftemutamento  leuatur-Sed  ampliat  Celius  aphoriimum  etiam  adpar 
tum  ipfum.nam  fternutamentum  plurimum  ualet  ad  foetum  eijdendum. 

ixiifumasAd^  adeafus  uelprooidentias fecundarum, uelutfecundaproci» 

dat.  ]  qu5do,  cS  exiuerit  foetus,  ipfa  adhuc  intus  manet,  K  grauia  iymptomata  induat. 

uuiTito.Sedantiquus  nofter  cotextus  legit  s»r9ir^ef,  ideft,ftemutatorium 
apponens.]  fcilicetnarihus. 

u»VA«<«5w«i/TW/iv«7wj(«)(sa'ws«ii*.ideft,apprehenderenares,&os.]fa1icetoporr 

tet.  Antiquus  nofter  contextus  legit  At  hoc,  quo  ad  fenfum  nM  facit,qul 

eft,  cum  fternutamentum  appoitieris,apprehendenares  bC  os,  quia  uis  capitis  fternuta/ 
re  cupiens  Knon  potens,  in  partes  infernas  uiolentius  comprirnit,  tunc  enim  fecunda 
procidit  Paulus  Aegineta  libro  fexto  capite  feptuagefimoquinto,  quomodo  arteftt 
extrahenda  fecunda  docet,  nam  &  manibus  extraliitur,  bC  fuffumigijs  bC  fternuta^ 
mentis,  bC  denique  linendo  illam  corrumpi  •  At  tunc  caput  aggrauat,  bC  ftomachum 
euertitSternutatorium  ueto  apponitur,  &:  nares  atip  os  clauditur,  quoniam  fumi,  qu» 
foetiores  partes  petere  deberent,  ad  inferiores  fleduntur,  &  uteri  motus  fit  uehemen 
tior,przfertim  quando  Ipiritus  etiaVn  retinetur,  tunc  enim  uenter  extenditur,  bC  etiam 
ilernutatorium  penitiores  partes  facilius  permeat. 


No  N  cum  accentu  circunflexo  ulrimamfyllabamuerbi  Graeci,  w«y«i/,legere  o/ 
portet, ut  fignificetuterum,fed  ciSgraui,ut  fecimda  intelligatur.NeiJ  enim  uult 
uteros  iplbs  excidere  tennonefada  cum  medicinis  ftemutare  Scientibus,  fed  ea  quat 
(oci  uocantur,atque  fecundae. 

BRASAVOLVS 

G  A  L  E  N  V  S  inhoccomento  docet, Hippocratem  per  hocuocabuIumi/r4’®l'>'o>* 
titeros,fedfecundas  intelligere,  quia  ystfSy  cum  dreunflexo  accentu  uterum  toi& 
cat,  fed  cum  accenni  graiti  vt4‘'<^y  ligmlicat  fecundas,  hic  cum  accentu  graui  elle  de/ 
bet,Sf  non  cum  circunnexo.nam  uterum  intelligere  non  pofliimus :  quia  non  diceret 
uteros  excidere  tentione  fada  cum  fternutatorijs  medicamentis,  fed  omnino  intellig^ 
re  debemus  choria,ideft,lecundas. 

Vltimahmus  commenti  pars  Graece  habetur, m  vthiySO/a  «tga  id 
eft.  Sed  ea  quae  K  choria  fecundae  uocantur.  Philotheus  idem  fere  dicit  cum  Gale/ 

no,eius  uerbahaecfunt,  iti^ny  ^tviSSic  Atya,  im  my  HH7piiy,«}k«  my 
KSBtwxdf  gtfitytvuftisyi^iyicifv^Tivuslikycnaisi^cy.MviKayc^  Jh  »> 

fiafulfnu,i»voyi,ttt  i/f,  a^aireTO,  vsijiuyriifiw  'w^amy  •milatt&tk,  KS«  tS*  ^  JJ®** 
yxyihhjj.  ^KTnitmnmitCfftcTrluJiUtUsluyafiiTm^ociiiiem  iHu  «sim/ 

f »(;,  •nfujiuKiy  <}irt6e  m  fiti,  ewt  u5iA«(i£«/i  nun^s  "n  svutt,  htus  •it  ?r»irt!i*«  s*  K«7» 

cnuimtiiti&i  ia  «AinBiriSis^<i^Ii»n«wt;^tei'aesi«»«ir<tt*i;{efo('.ideft,vs4'»I', 

■  id^,Secundarum  didt-non  pro  utero  feu  matricetfed  pro  fecundis.unde&  in  fingip' 
lari  fi  legatur  graui  tono  dicitur  ystyoj,.  Quando  enim  trium  generum  nomen  eft,gri< 
uem  accetum  habetunius  autem  generis  dreunfleditur.  Secundarum  igitur  prodden 

tiamnerl 


'APHORISMYS  XLlX  857 

hoc  propter  magnam  tmlitatein.Nenpermaneat(fcfficet  fecunda)  mtiiS 
conipurrefcant,^  «Wffidles  morbi  generetur  poft  partum,  Sternutatorium  appone  na 
,ibus-Deind«ipfi“®’^“^‘^^*^‘’’'rIieris,os  apprehende,  utfpiritus  ad  ima  defcendes  cum 
intentione Kconcufsionefeu  uiolentiafternutationis  deierri  dC  auelli  faciat  fecundas. 

APHORISHVSL 

MVIieri  (i  uelis  tnenftrua  cohibere,  cucurbitulam  quam  maximam  ad  mam/ 
masappone. 


K  0  N  N  V  N  cur  A  M  menfes  aliquibus  mulieribus  adeo  profluunt,  ut  uit»  pericu/ 
Ium  immineat,  tunc  medicus  opem  ferre  debet.  At  opem  fcret,fi  magna  cucurbitulani 
ad  matnas  appofuerit.nam  is  fanguis  qui  deorfum  ad  uterum  tendit,  diuertitur,a:  ad  fii 
periora  deriuatur,  unde  is  menftruus  fanguis  fiftitur:c|uis  hic  Oribaflus  differentia  fa> 
ciatinterreuulfione,8Cderiuatione,inquiens,reuuIfioneefse  quoties  e  dextera  ad  finir 
fyi  trahitur  fanguis:deriuatione  uero,  quoties  ex  fuperioribus  ad  inferiora, aut  e  cotra 
tio.Inpropofito  deriuatione  fieri  dicitper  cucurbitula  mamis  appofitani  quado  fupra 
oiodamenfesfluat,n5inam*  cum  utero  comunionem  quanda  habent.  Philotheus  ita 

aphoriimu  introducit, <AM<rKei  Sif«7reieu/  my  «ytifoi!  HSC-rXcpi^oyXjimy 

Vini;, ideft, hic  menftruoru immoderate  defluentia  curatione  docet.  In  antiqua  transla/ 
tione  ante  hunc  aphoriimu  alter  quidam  deferiptus  eif,  que  nec  in  antiquo  nbilro  conx 
textu,nec  in  Aldino  inuenire  licuit,  nec  Theodorus,aut  Leonicenus  in  fuis  codicibus 
feriptu  habuere.Eft  aut  aphorifmus  ifl:e,Mulieri  in  utero  habenti  tenaimiis  innatus  ab/ 
ortire  facit. tamen  in  Grarco  hagonenfi  cotextuhocmodoferiptus  inueniturjj/uuiK*» 
\xi<rv  v\wi<riu:!iSiyk.v'cySb/itg^i«.-jfa<rKay  Traita,  a  Galeno  in  cqmento  huius  apho 
rifmiratio  afsignatur.Nos  apud  Grgeos  hoc  comentum  inuenire  no  potuimus,  taniefi 
in  antiqua  tt5slatione,  SC  aphoriimi  contextus,  SC  Galeni  comentatio  inueniutur.  Co/ 
mentatio  aute  hgc  eftiT enefmos  fit  ex  humoribus  pungitiuis  crafsupungentibus  inte 
llinum,quod  colon  uocatitr,quiirtfrmu  exprimere  cogut, fi  forte  eos  pungentes  emit/ 
terepofsit,unde  &  haec  exprefsio  fi  mulieri  grauidac  euenerit,  ficut  Hippocrates  dixit, 
caufa  eft  abortiendi, nimius  enim  exprefsus,  nimiu  facit  motum, unde  foetum  abortire 
necelTeeft,  quia  rupitur  ligamentu.H*c  eft  Galeni  comentatio  fecundu  antiqua  Cbn 
ftantini  translationeilSJoscj  putamus  hunc  efle  Hippocratis  aphorifmu,^uis  in  nullo 
Graeco  codice  ipfum  inuenerim,  Sii  Theodorus  atq;  Leomeenus  in  fuis  no  habuerint, 
na  8;  Oribafius  ipfum  hicponitiSi:  cotnetatur,inquies,Tenafmus  inhatiis  dicituriaffi 
tudo  inteftinfalrj  uocant  conatuFituero  ex  acido  humore  nemo  aut  ignorat,  intefti/ 
nuSf  uteru  uicina  elTejSf  propter  inteftinorum  hanc  eleuatione  faepe  abortitmulier  ha 
bes  in  utero  patiendo  hanc  affedione.Haec  Oribafius.  ^d  &  Philotheus  in  hoc  loco 
.pracaddudu  Aphoriimu  interpretatur  inquiens, rai/sirjidj  <&(/, haxx  kivtm! 
1(5“  tmyims  cfMyyxmMy  K^it  myi^-uJ^uy  yiiic  o a/j-jj  aam?»,  i^  Riecym  ^yx^ng  Smisayyl 
n-yivifiuJi  ^  TO  xtt^SvxiMx  tx  (fgi.tyyxm.iy  ■TXmyi-mg.tcw  ymdUia  lys 

en  Vfj.aspt  ly  tk  ifSg,m^.i■ya  ■my  <^xi/xsxnxy  ig  yiyx^uy  «rta)i/.ideft,Tinefinus  eft  co 
tinuus  &  uiolentus  motus,  Sd  fecretio  pituito&ruatc^  pinguiumaterieru  cu  pauco  fter 
core  K  breui  fangtiine  adftrido.Fit  uerp  in  recfto  inteftino  ex  pituita,  8f  dicit  circa  ex/ 
t^one  hoc  modo.  Si  mulieri  in  utero  habeti  8C  reliqua.ratione  extenfionii  SI  magna/ 
tSintentionu  T amen  fi  Hippoaatem  infeptimo  aphorifinoru  libro  perleges  aphorif/ 
momgefimofeptimOjinlpiciespraefente  Aphoriimu  ad  uerbu  adduci,K  Galenuin  eo 
dem  loco  ipliim  c6mentari,8f  tali  comentatione,quac  ab  illa,quam  hic  adduximus  ex 
Sntiqua  translatione, longe  diuerla  eft,nosrp  in  illo  loco  rationem  reddemus.  N unc  ad' 
sphorifmum,qiiern  interpretandum  fufcepimus,reuertamur. 

tuoMai  nst-myLuix  tiy  jSsAji  u8!^ay.  ideft,Mulieri  fi  nolueris  meftrua  cohibere.]  ob  id; 
quia  in  nimia  copia  fluxerint, 8C  adhuc  fluant  adeo  ut  ipfamimbecille  reddiderintiqiiia 
w  principio  fiftenda  non  fimt.T u  uero  hic  per  menftrua  non  fipliim  fanguinem  ipfum 
CC  3  menftruum 


1 


858  LI8RI  oyiNTI 

tnenftruum  intellige.fcd  etiam  fanguinemquecim.<5  ab  utero  fluentem, ut  Galenus  ta 
quinto  Methodi  medcdi  librojparum  poft  principium  edocuit,  ubi  de  parocheteufi  K 
antilpafi,  ideil,  de  deriuatione  ad  proxima,  K  reuuiflone  ad  contraria  uerba  fecit.  H*c 
amem  qua  in  hoc  aphorifmo  edocctur,reuuIfio  eft.Nempe  Galenus  eodem  loco  pre/ 
fentem  aphoriimum  itarefot.  Si  uel  menfes  confertim  eruperint,  uel  fanguis  ab  utero 
quoquo  modo  profluxerit, (urium  reuelles,  cucurbitula  magnam  (iib  mamis  defigens* 
utfimuletiS  locum  oftendat,in  quo  cucurbitula  poni debeat.  AtHippoaatesinfine 
fecimdi  Bpidemioruni  fibri,  fimpliciter  de  menfiu  cohibitione  fentennam  profert  hoc 
modo, Mulieribus  uti  menfes  contineant,maximam  cucurbimlam  mamis  admoneto, 
SiKulu/  ynyishu  itfk  Tst  7ij>oirJ3«As.  ideft,Cucurbitulammagtia  admamas  ap/ 
pone] .  ut  ad  oppofltS  partem  reuelfetur,fuperiorem  iriqua,id  quod  alias  ad  inferiorem 
defcendebat.magnam  uero  elegit  cucurbitulam,  ut  uehementius  traheret.dicete  etiam 
Philotheo, kg  n! liliTfcci cu/Tiarccmij 
toivUi/,  H  ideft,  magnam  autem  ut  reuulflonem  ab  utero  furfem 

iiehementem  faciat  perambimembranas  uel  comunesuenas.uelfortelegendu  toj; 

ccittfv(i5U(et/  tfMjiaii,  ide(t,percomunes  uenasSf  habentes  utrinq  membranas.' 
Vehementius  ergo  magna  cucurbitula  reuellit,  tum  quia  maiorem  ignis  copiam  fuf(v 
pit,8f  ampliorem  carnis  latitudine  amplexatur,  propterea  uenas  omnes  comple<Situr, 
quae  inter  uterum  mamas  mediae  (imt,  8C  quae  ab  utero  ad  mammas  tendut,  8C  exhoc 
Hippocratem  intelligede  appofitione  cucurbitulae  iub  mammis, cum  ut  magis  trahat, 
tum  ne  mammae  ipfae  offenderetur,  fi  cucurbitula  fupra  ipfas  poneretur  .Etenim  cucur 
bitulam  ad  fummum  implentes.quia  funt  caro  quxdam  mollis,  facile  laedi  pollent.  Et 
Paulus  Aegineta  fibro  terab  capite  fexagefimofecimdo  docethanc  cuairbitulam  fub 
mamis  apponedam  eife.  Aetius  uero  fibro  decimofexto  capite  fexagefimofexto prope 
(inem  non  folum  cucurbitulas  mammis,  fed  etiam  humeris  apponit; 

GALENVS 

SI  C  V  T I  menftruorum  quae  aut  nullo  modo,  autparce  fluunt  docuit  Hippocrates 
curationem,ita  &  nunc  illorum  quxultra  modum  eua citantur,  iubens  nos  cucur/ 
bitulam  ^maximam  ad  mammas  apponere.Melius  aut  non  ad  ipfas  mamas,  fed  fub  ip 
(is  partibus  inferioribus  firmare  cucurbitulam,  ubi  maxime  fuiit  hae  quae  ad  ipfas  ueng 
defubter  ueniunt-Vult  autem  maximam  elle  cucurbitulam, ut  fortiorem  faciat  ex  ute/ 
to  ad  fuperiora  attradiionem  per  communes  id  uenas  aroficiofe  molitus- 
B  R  A  S  A  V  O  L  VS. 

PRIMO  Galenus  hunc  aphorifmum  praecedentibus, in  quibus  de  fupprefsit  men 
ftruis  fermonem  habuit, quodamodo  continuare  uidetur.nam  docuerat  quomodo  aro 
matum  fulRtu  fupprefsi  menfes  ducantur,  propterea  conueniens  fuit  SC  quandotp  earS 
mulierum,  quae  ilipramodum  euacuantur,  curationem  deicribere,  quam  in  hoc  apho/ 
tifino  pofuit,dicens  iftas  curari  magna  cucurbitula  ad  mammas  appofita. 

s  E  c  V  N  D  o  doceqintelfigendumnonelfe  cucurbitula  mammis  ipfls  apponi  opor , 
tere,  fed  fub  mammis,  ubi  funt  communes  illae  uenae  quae  adipfes  defubter  ueniimt.  _ 
Quod  legitur,  fed  fub  ipfis  in  partibus  inferioribus,  Graece  habetur  «»’  vsr’  wrss  U 
'iwii  Ksem/ttgiii/.iddiySedfub  ipfls  in  partibus  inferiorftms,  uel  ex  partibus  inferioribus. 

Quod  etia  legitur, ubi  maxime  funt  eae,quae  ad  ipfas  uenae  defubter  uemunt,ita^rae/ 
cife  in  Aldino  contextu,3f  in  una  antiqui  noftri  ledione  habetur,  fcilicet  ttsci’  c 
««V  c£t»t^TO^5v•c5r(i«uT«  In  alia  antiqui  noftri  contextus  leAbne 

(oco  illius  particula:  quam  Leonicenus  interpretatur  defubter,  feriptum  eft 

IwTdjiaS^VjideftjUtrinqjtut  fecimdum  hanc  ledWone  ita  legi  oporteat,  ubi  maxime  funt 
eae,  quae  utrint^  ad  ipfas  uenae  ueniunt. 

TERTIO  Galenus  quorundam  letftionem  pom't,qui  aphoriimu  ita  legebant,(ub 
mSmis,  K  non  ad  mamas.  Hi  uero  argumentS  illud  euitabant  quod  fit  in  flla  particulS 
ad  mammas.  Scito  tamen  hanc  tertiam  partem  in  Leomeeni  interpretatione  defldera/ 
ri,  forte  8C  ipfein  fuo  Graeco  contextu  nonhabebat,  fed  in  Graecis  codicibus  quos  ha/ 
bemus  ita  legitur,  wt  Ksa  mxiw  lityislu/  via»  ris  •nrSii  iifvrbxhf 

At,  ideft.  Et  quidem  nonnulli  (cribunt,  cucurbitulam  magnam  fub  mammis 


APSOH.IJMVS  t 

Rjt^ahtiqtms  contextus  legit -TrSxrfitMiat/jidcftapponereinfimfiiie.Si  noli  imperari 

uefdtcK?  in  AldmocontextunonIegifitnpIiciter//i>'(fffc/,idcft  magna,  fed»?(«i}-is{u» 
y^^quam  magnam,  tamen  antiquus  nofter  contextus  illam  particulam  &!  obelo  con 
fodi^Nota<p  haec  ucrbain  illa  parte  poni  debere  ubi  dicit, defubter  ueniimt,ftarim  haec 
pars  confequi  debet.  Et  quidem  nonnulli  fcribunt  cucurbitulam  qlikm  magnam  fub 
mammis  apponere,  deinde  fequatur  pars  quarta, que  incipit,  uult  autem. 

Q_v  A  R  T  o  igitur  Galenus  docet,magnam  cucurbitulam  applicandam  ede,  utlie 
hf mentiorem faciat  ex  utero  ad  fuperiora ,  per  communes  utero  8C  mammis  uenas  at- 
leonem,  . 

APHORISMVS  Li 
Utero  gerunt, his  Uteri  os  comprimitur. 

B  R  A  S  A  V  o  L  V-  S 

N  A  T  V  R  A  ,dum  mulier  concipit, Hippocrate  5C  Galeno  tcfte,adeo  niire  operat uf, 
ut  inttinfecum  uteri  os  ad  eum  modum  conftringat  atqp  claudat,  quod  nec  aciculae  acti 
ineningredipoffitthocpromdefecit,neintus  operari  impediretur. 

oksVm  f  yitspi  ’ijtsoi.idefl:,Que  utero  gerunt.]  Hic  non  eft  opus  fead  foetum  deter/ 
piinare, quoniam  edet  carnis  moles,  uel  aliquod  aliud  quod  conciperenir  os  uteri 
corSringi  neceilarium  eiFet. 

Tsriai;  <rv(xf«Js  v  siiix  •f&*t/s4tisi/.ideft,His  Uteri  Os  coprimitur]  Ideft,intrinfecinn 
os  clauditur.  St  adeo  clauditur(  Galeno  t  Ae)  ut  nec  acUmen  acus  ingredi  poife ,  pra/ 
terqu5  cum  mulier  eft  in  adlu  coeundi,  tunc  enim  apefitttr.nempe  illi  decipiuntur ,  qui 
i'cunt,in  coitu  etianon  aperiri.nec  iftud  mirfl  cft,quonia  nullum  intienitur  Uirilemern 
bruin,quod  adintrinfecuuterios  pertingerepoflit.AtnOs  dicimus  iftos  decipi,  qUonS 
tunc  non  fieret  fuperfcEtatio,quam  Hippocrates  in  libro  De  natura  foems  concedit,  dt 
Galenus  etiamiimmo  Hippocrates  de  fupei  fcetatione  mulierulibrum  fecit,in  quo  h jc 
abunde  pertradantur .  Oribafius  uero  ab  Hippocrate  accipies  dicit,  os  uteri  tribus  de 
aulis  in  coceptione  claudi,Primo  ne  ingrediatur  uentus,8£  foctu  interimat,  SecUndo 
iie  defeendat  foetus  .Tertio  ut  fanguis  menftruus  in  loco  detineatur,  ut  dum  enixa  fue^ 
rit  habeat  natura  pondus  quo  deponat  infantem.nam  fi  decurrant  menftrua,  no  habet 
unde  nutriatur  infans,&  difcuffus  moritiff.  Pliilotheus  etiam  pro  huius  aphorilmi  ex/ 
pofiuonehacc  dicit, cwiyx^s  kvtxs  ^«7r)ivyStijs,<rv»Lii4iasp.yt/ 

njcts,iuiiyxf  vsiiix tw^rnnmv&CTa! yyiyymy  (uxpiAotm 
rUf  lai  saiiUis.  ideft,  hoc  ex  necelTitate  contingit ,  nam  pleno  uafe ,  K  conceptionefa 
da, uteri  os  claudi  neceflariu  eft,  quod  eft  ardari.  cauitates  enim,8C  orificia  habent  miv 
tuum  inter  fe  relponfum  antipadriam. 

GALENVS 

MA  X I M  V  M  hoc  eft  mulieris  quae  concepit  indicium,  fi  obftetrix  potuerit  im/ 
miffbdigito  os  uteri tangcre.Statim  enim  cum  femen  intrafeipfas  acceperint, to 
tum  fuiinterius  contrahimt  ipacium,8C  claudunt  os.  Videtur  autem  propter  durum 
tumorem,  K  inflammationem  os  uteri  comprimi,Diftinguitur  autem  ab  eo  quiingra/ 
uidis,cx  duritie  uteri.  * 

BRAS AVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,Hoc  quod  in  praefenti  aphorilmo  dicttiir,  maximum  con 
ceptionis  indiciumelfe.fi  uero  petas  quomodo  iftud  deprehendi  facile poffit,  inquit  li 
obftenix  in  uterum  digitum  impofuerit,ad  os  uteri  peruenire,  nihil  impediet  quod  oc/ 
clufiim  elfe  inucniet.nam  ftatim  cum  femen  receptum  eft,contrahitur,ipatiUm  corru/ 
•  ganir,at(p  eius  os  clauditur. 

SBC  VND  o  ambiguitate  quandamrcmouet,  nam  aliquis  dicere  polfetob  inflama 
tiOMm  diffum  tumore, uteri  os  claudi.  Refpondet,  ita  certe  conftare,  tamen  a  Com/ 
pr^one,qu3E  ob  foetum  inducitur  differunam  haec  comprefflo  nullam  duritiem  in  ute 
totadnatilla  quae  ex  duro  tumore  eft, durideitl  uteri  fimtil  habet. 

CC  4  Quodl» 


iSo  L  1  B  R  !  Q_V  1  N  T  I 

Qiiod  legitur, Iffltniflb  digito,  Aldmiis  contextus  legit  «stStira  <i!«*TvAjr,nofteruero 

antiquus  contextus  legit  ■;*{>  «AetuTvAsi/. 

(^od  etiam  le^tur, Totum  fuiinterius  contrahuntipatium,hsccparticuIa  ipatiinn 

graece  eft  xir®‘.ea  autem  kvt&-  uas  profundum,at9  latum,  unde  fuperius  nos  in Phi 
lotbei  interprerione  uertimus,  >7iit  Kvms,  ideft  uafe. 

(^iod  etiam  legitur, os  uteri,graccehabeturi/stjo!i/,ideftutaorum,quodnonabte 

ditHum  eft, ob  duos  finus,quos  habet  uterus, 

APHORISMVS  LII 

TV  /r  Vlieri  utero  gereu,fi  lac  multum  e  mammis  cffluat,fcetum  imbecillem  GonJ 
jLVifi'cat!(iueromammxfoIid*fuerint,foetumiignificantfaniotem.  ° 


A  L I  cxjy-®-  funt  mulieres  quat  primis  ftatimhienfibus  Iachabent,tame  huius  gene 
ris  raras  inuenies,  pluribus  poft  primu&fecundumenfemlac  proflirit,';quodpauIatim 
augetur  K  abundat,in  aliquibus  etia  exit,at  exirenS  poteft,fi  foetus  robuftus  filjK  be 
ne  attrahat ,  necj  in  illis  uenis  quae  ab  utero  ad  mammas  perueniunt,  oppletio  fadb  Ct 
propterea  fi  mulieri  quae  utero  gerat,lac  multum  Si  mammis  effluxerit,  ideft,  uel  quia 
foetiis  no  attrahit, &:  ex  cSfequeri  nobenenutriturtuel  (Ma  uig illae  obftrufafunt,qua 
a  mammis  ad  uterum  perueniunt ;  unde  foetus  hic  neceflario  imbecillus  eft,immo  hoc 
lac  quod  exit,aquofum  efle  debet,  adeo  mali  nutrimenti  ut  foetum  imbecillumred< 
dat.  At  fi  mammae  folidae  fint,non  intenliflime  durae,fed  cum  quadam  mediocritate,ui 
Galenus  dicit,foetus  magis  fanuseft,  tum  quiahoc  eft  bonum  nutrimentum,8C  foetus 
bene  uahit ,  propterea  nihil  fuperfluum  eft ,  quod  iponte  exeat ,  Si  uiae  omnes  aperta 
funt.  Gelfus  capitefeptimo  fecundi  libri  ubi  de  notis,quas  aliquis  in  flngulismorbo 
rimi  generibus  habere  poflit,pertra<flans,cum  de  muliere  utero  gerente  uerbafaeit,in/ 
quit,eidem(fcilicetgrauide)ulacexmamisprofluit,imbecillueftquodintus^gerit.Du 
r*  mamma  fanum  ulud  efte  teftantur.  Galenus  in  medio  fere  decimiquarti De  ufu 
partium;  quomodo  infans  enutritur  edocens  hac  uerba  habet,  que  ad  huncaphorifinii 
intelligedumplurimumfaciunt,  Cotrarijs  aiitaffeiSibusneceneeft  comprehendi  ma 
millas,  repleri  quidem  laifle  ante  tempus  in  embryorum  imbecillitatibus ,  graciles  aut 
confequenter  inmatticumpenuriafieri.Itaenim  SC  Hippocrates  dicebat,  mulieri  in  ur 
tero  habenti,lac  ex  mammis  multum  fluens,  embryon  imbecille  flgnificat,  ceuad  ma/ 
millas  fuperfluo  uidelicettoto  afcendente,quiareliquitin  uenis  conceptu,  nonpotens 
praimbecilUtate,  quatum  fufficiebat  ei  ad  comoderatam  nutricatione  trahere.flt  ideo 
Galenus  alium  aphorifmu  ftatim  adduxit,  qui  eft,muliert  in  utero  habenti,  fi  mamma 

Sies  fiant,abottit.In  hoc  aut  cafu  infante  fortem  efle  uoluit,  ficuti  inpracedentiim 
e.  Vt  ex  his  Galeni  uerbistota  aphorifmi  ratio  habeatur,  quodob  tcetusimbecil/ 
litateni  attraherenon  potentis,lao  exeat,K  ideo  cum  exire  uidebimus,  foetum  imbecil 
lumeflTeftatimiudicabimus.  Philotheus  a  Galeno  forteaccipienseademfententfife/ 
quitur,inquiens,7t«^  fl  ms*  ttiff  </»  r>  ^ 

lii-ni  Tto  r>. tjifft/oi/.flia,  sv -n 

ttstfiSsiyai/  ■nttiSiviy.a  lilx -ni  miAu,»  usa  jta  t*  ,  </'»Asi  otj  «Sy/t!  (Hiu  -n  ut/ 

fjuoi/.TriofsoTJ  asmAvi}»  « «Aulasuf  wmS'. 

tAUi/  mu.xAois.ncfvo-a  «AAoiaorrnTB  irSf  7pii<fltuis}4 

ItUvcii  ‘“'I'*!  iWStjOCAA*  KS“  ti^iTxa  -^x  lixsis.y^  jjjf..  rSp  TinAt/  j-kA*  ya . «  ^ 

ZMiXtnj/  vkxTC  iynx  Zirdr,  «/'«Asi'  07J,  «AAe  I(stt<n,r«(i47]0s  yxAxdT@‘^tgoit^x,.vyi(iMli'^ 
tiiSfvoy  (W(t«r«.ideft,antefcEtus  partu,  natura  inmamis  lacpraparat,utpoftpartumfae 
tus  abunde  nutrianir.hoc  igitur  lac  fi  moderatu  fit,foetubene  fehabere  oftendit:  fi  uerb 

multufit,Kex  mamis  defluat  oftendit,quod  foetus  imbecillis  eft,quomodot'quonia« 

multo  ianguine  ad  foetu  delato  ipfius  poteria  diflbluif,8f  hinc  multii  fiirfum  fert.  Alio 
qui  natura  debilis  (  fciUcet  foetus)  fanguine  adnutrimentuin  ipfo  ueniente  alterare  no 


APHoRISilVS  LII  ** 

i>oteft,re<] (fdlicet  immutatus  fanguis)  8C  ad  m5mas  fertur,  8^  propter  hoe  lac 
fluit  Si  autem  mamtc  ibiidae  fuerint, no  ab  aliquo  tumore,  fed  moderato  ladle 
ddato,nianifeftum,quod  foetu  fanum  fignificat  Nos  enim  arbitramurPhilothei  con/ 
textum  deprauatum  efle,  quod  legitur  oi  jiili'  tti  lirSci  tuny  potius  legendum  fit  iV  filiJ' 
sAwi  li  Wm  etiam  particula  M^sy  In ,  uel  obelo  penitus  cofodienda  eftj  uel 

ante  illam  particulam  vyiwsy  ponenda,  ut  nos  fuperius  interpretati  fumlis. 
roKKod  ^ yxsp*  t;t»!r!i,ideft,Mulieri  in  utero  habenti.]  Infantem,fcilicet  Kno  molS, 
tdeft,  Lac  multum  ex  mammis  fluens.]  NamK  fipar/ 
uaquanntas  exiret,nihil  mali  flghificarct,fed  ex  magna  folum  copia  defluentis  ladis  iu 

dicium  fumi  debet. 

o»ja«i'«.ideft,imbccillum  foetum  fignificat]  Qtiialac  attrahere  no 
poteftjUnde  natura, qug  tam  mama  lacflis  coptam  continere  non poteft,  furfum  ad ma/" 
im11as'emittit  At  Oribafius  cauiam  aflignat  cur  foetus  imbecillus  fit,  quia  fanguis  exit, 
ideo  non  poteft  nutrire  foetum,propterea  fit  debilis.  Sed  a  Galeno  oppofitum  dicitur, 
fdlicet  ^  imbecillum  foetu,  ideo  lao  trahere  non  poffe,  propterea  opus  eft  ut  in  copia 
exeat,K  etiam  non  mediocri,  ex  quo  foetus  imbecillitas  fignificatur, 

Hri/t'si^t'>i»<<'«^‘'‘  ‘“‘”l'‘ttieft,  Si  autem  mammjfolid*  fuerint]  Atmagnammam 
marum  duritiem  intelligere  non  debes,  fed  talem  ut  nec  fint  molles,  nec  extreme  durae, 
uerummedioaitatemieruent.namqugfunt  ualdedur*,euamfuntmmis  plenae, 

««Maira.ideft  Foetum  fignificat  ianibrem.]  Quia  tantum  exu 
git,  quantum  ipfiopus  eft,  K  reliquum  mammas  implet .  fignificatur  enim  8f  foetum 
elle  robuftum ,  SC  lac  abundare. poflent  tamen  cams  quidam  inueniri ,  in  quibus 
mammf  erunt  graciles,  tamen  foetus  eritfanus ,  fi  mulier  folum  tantum  laiftis  fecerit, 
quantum  fatis  eft  infanti ;  6C  etiam  fi  copia  ladhs  fluat  foetus  robuftus  elTe  efle  poteft, 

(I  mulier  temperatura  fanguinea  multo  fanguine  abundet,  adeo  crefeat  ut  infaiv 
d  pro  nutrimento  fatis  fit ,  &C  etiam  exundet .  T amen  ut  plurimum  hoc  inuemes  ladle 
inulto  profluente ,  8C  lac  ipfum  non  efle  bonum  quia  fluidum  8C  aquofum,  dC  infantem 
imbecillum  eflTe, 

G  A  L  EN  V  S 

Ttt  o  uideltcet  tempofefluit  lac  quibus  uifumfueritduere,qUando  natura  fert,utiJi 
Xgrauidis  gener  etur.Netj  enim  in  primis  generaturmenfibus.Qiiod  autem  omnino 
fluat, 8£  non  maneat  intus,hoc  ideo  fit, quia  plurimum  ex  eo  colligitur .  Plin-imum  ue/ 
ro  colligitur  oppletis  uenis  communibus  quae  a  mammis  pertingunt  ad  uteros.  Sed  ad/ 
huc  magis  implentur  quandd  minimum  conceptus  abfumit.  Hoc  uero  ipfum  fit  ob  &- 
iufdem  conceptus  imbecillitate.  Liquet  igitur  quod  necp  mammas  tenues  oportet  ap/ 
parete,  ficuti  in  muliere  non  grauida  .Hoc  em'm  fignum  defecflum  fanguims  oftendit, 
&  hac  ratioefcEtus  in  ipfis  corrumpitur.Nei^  adeo  plenas,  ut  lac  effluat, fed  tantu  fubld 
uari,ut  folidp  tangentibus  uideanttir.  Media  enim  haec  cofiftentla  inter  renitentes  pro/ 
pternimiamimplenonem,SC  molles  ac  laxas,  propter  defedlumfanguinis.  Quare  me/ 
tito  laudat  hoc  fignum  Hippoaates,  ut  qupd  indicio  fit,ne<^  foetum  efle  imBecillem,; 
neij  deficere  ipfi  alimentum. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus docet,eotemporelacflueredcberequandonaturafert,utinipfis 
Utero  gerentibus  generetur.NSin  primis  ftadm  mefibus  no  generatur,fedinpro«Jlii. 

S  E  C  V  N  D  o  caufam  reddit  cur  lac  plurimum  fluat ,  quia  inquit  plurimu  colligitur 
InmMs.Atfi  qupras,quando  fit,quod  plurimu  colligatur.Refpondet,tuc  eflTe  quan/ 
do  comunes  uenp  quae  funt  inter  uteru  dC  m5mas  impletur.Et  fi  petas  quando  fit  quod 
hfumac  magis  impIentur.Relpondetjtimc  efle  quando  coceptus  parum  confumit.  Si 
deniijpetas, quare  conceptus  parum  confumat.Refpondet,quia  eft  imbecillus. 

tertio  docet.  Mammas  non  debere  efle  renitcntes,K  nimis  plenas,ne<5  molles 
« laxas, fed  medias,quia  fubleuetur,8f  tangentibus  folidie  uideatur.nam  fi  tenues  fint 
ut  in  muliere  utero  non  gerente  uidentur,fanguinis  defedlus  fignum  efle  oportet,  pro/ 
pterea  festum  corrinnpi  neceflarium  eft.  Si  adeo  plenae  fint,  ut  lac  exeatifoetus  eft  imbe 
«ulus.Ideo  ftfanae  8C  perfedae  eflTe  debent, mediocres  efle  oportet. 

Aphorit 


-i 


tsi  LIBRI  <i.v  I  N  T  I 


QV*  corruptura  funt  foetus,  his  mamm*  extenuantur :  fi  uero  rurfus  dnr^R 
ant ,  dolor  aut  mammas ,  aut  coxas ,  aut  oculos,  aut  genua  infeftabit,  &  non 
corrumpent. 

BRASAVOLVS 

SVPERivsab  Hippocrate  in  duobus  aphorifmis  diAim  efle  confiat ,  mammas 
graciles  fiituri  abortus  indicia  efl&Nunc  autem  a  re  ipfa  ad  indicium  incedere  uidetur 
nam  qugfoetum  corrupturae  funt,hgmammas  extenuatas  habent, quomam  infantinil 
trimentum  deficit,  uel  ipfa  natura  foetum  cafurum  efleperfeiitiens,  ut  prouideat  fpiti/ 
tus  SC  fanguinem  ad  uterum  tranfmittit,ita<p  is  fanguis ,  qui  in  mammis  continebatur 
ad  uterum  tranfmifliis  mammas  tenuiores  reddit.  At  durae  mammae  non  funt  abortus 
indicia, (ed  aut  dolorem  mammarum, aut  coxarum,aut  oculorum,  aut  genuum  Cgnifi 
cant-Nam  materig  quae  ad  uterum  tendebant,  qugfoetulgderepotaant,ad  alias  par/ 
tes  diuertuntim.  Vnde  uterus  immunis  relinquitur,  ita$  foetus  non  corrumpetur. 

oa-at  djst<fSs§aifii!tA7i(ny  vic  ItiSfutc .  ideft ,  Quae  foetus  corrupturae  funt.]  Nos  hanC 
partemintelligimus  nonfolum  quod  defoetuloquatur ,  qui  per  uiam  aborfus  decidere 
debeat,fed  etiam  quod  in  matris  utero  mori  debeat,  quod  no  folum  ofienditj 

fed  etiam  Hippocrates  in  libro  Defoeminarum  morbis, in  huius  aphorifini  cafuhoc 
docet  inquiensiquibus  autem  praegnantibus  dreiter  feptimum ,  uel  odauum  menfem 
plenitas  mammarum,  uentrisgp  fubito  concidit,mamma<5  extenuatur,  lacqsnoncom/ 
paret,partum  perqfle  dicendum  efi,uel  fi  uiuat,  languidum  efle.  In  raa  parte  hoc  nota/ 
tu  dignum  eft ,  quod  notat  foetum  feptimefirem  uel  odimefirem  efle  oportere .  nam  fi 
minor  fit  foetus,  8C  mammae  extenuentur,multum  extenuari  no  poflunt,  quia  nec  crafi 
faemultumerant.at  quantomagis  infans  crefcit,tanto  pleniores  euadtint,  8f  ideo  hunc 
aphoriimum  inmaiori  fcxtuintellige,  qui  feptimum  uel  odauum  menfempertigerit. 
Adde^ ,  hoc  fieri  cum  foetus  corruptioni  propinquus  eft,  &  non  per  multuih  tempus' 
ante  corruptionem. 

•TguTmv  »<  ylvtvyvi,ide&,]is  mammae  tenues  fiut.]  Caula  uero  cur  tenues 

fiant, duplex  efle  poteft.una  quam  Oribafius  didt,qulafanguinis  indigentiam  illis  fit. 
foetus  autem  ex  fanguine  nutritur,quQ  deficiente  foetum  corrumpi  neceflarium  eft,  8C 
ideo  fi  ob  fanguinis  defedum  foetus  corruptio  fiat,mamma  extenuantur.T amen  non 
putamus  hunc  eflTe  Hippocratis  fenfum,quamuis  ab  Oribafio  adducatur. quomam  fan 
guinis  defedus  continuo  fuit,propterea  plenas  mammas  nunquahabuere.  unde  fi  ex/ 
tenuentur  uideri  no  poteft.  Nos  igitur  extenuationis  mammarS  alio  modo  caufam  afli 
gnamus.foetus  corruptio  ex  multis  caulis  fieri  poteft, quas  omnes  Hippoc.inli.  Defce 
minatu  morbis  refertinquies.  Nam  fi  prggnas  morbo  aliquo  laborat,  foetus  petditur,fi 
uafida  no  eft,  fi  aliquod  onus  attollit,fi  percutitur,  fi  falir,fi  no  comedit, fi  animo  uexa/ 
tur,fi  multu  uel  paru  comedit,fi  terretur,fi  febriat,fi  clamet,fi  crapuletur.nam  cibus  po 
tufij  multus  crebro  caula  eft  uti  foetus  perdatur.fi  uuluae  ueto  pleng  fint,fi  denfe,fima 
gng,paru3c  uefint,8f  alia  his  fimiliahabeat,partus  periclitatur :  fi  uentre,  lumbis  ue  la 
boret.Praeterea  quteda  foeminat  partus  eijciunt,fi  quid  acre,uel  amaru,alperum(ie  prae 
ter  confuetudine  comedant  uel  potcnt,8C  reliqua  qu*  in  Hippocrate  ipfo  cofequutur. 
Non  poteft  aut  abortus  fieri,uel  foetus  corrupi  ex  aliqua  praedidaru  caufaru,  uel  lil  etia 
eryfipelas  in  utero,  uel  tumorpraeta  natura,nifi  in  uteri  partibus  dolor  fiat,propter  que 
fanguis  ad  genitales  partes  defertur,  mamas  ipfas  derelinquit .  na  ubi  natura  moleftfi 
quid  in  noftro  corpore  fadt,fanguine  illuc  at<^  fpiritu  tranfmittit,ut  ea  qugobfunt,ex/ 
pellat :  itacp  abortus  ,  uel  foetus  corruptio  fit .  SC  ideo  illis  quae  foetus  breui  corrupturae 
lunt,mammae  extenuantur,quoniam  fanguis  8C  foiritus  ad  utemm  defcendtmt,ut  cau/ 
fx  abortu  facienti  oppugnet,  qug  cauia  fit  quaccuc^,  per  ide  ftmper  eius  caufa  reddetur, 
fanguis  uero  8C  fpiritus,quiaduteruttanfmittutin-,extoto  corporefunt,fed  exiliis  po 
tiflimuparribus  quae  cu  utero  colligantiahabent,quales  funt  mamae.  unde  uel  per  exte 
lUiatione  illa  intelhgas,  qug  ex  ftnguinis  defedu  c6fequitur,uel  illam  quae  fit  ex  fan^ 


AI»H6RISMVS  ttfl  I#} 

.jgjjpiritus  decurfuad  utet0,fempcr  eiufcemodt  extenuati  foetiiscottupUoneprfiti 
fif  yf  sntA»!'  '^mvnu.  ideft,  Si  uero  e  contrario  durae  fiant]  Nam  fecundum 

GalenS  ita  potius  interpretada  eft  hacc  particula  OT:Ai{(,quam  fi  dixerimus  rurfus.  nem  • 
fenfus  no  eft  apud  GalenS,  quodpoftqua  fuerint  extenuat  durae  fian<,  SC  tame  ex/ 
Quatio  no  prjcefrerit,qup  duritie  fecuta  fit.propterea  intellige,fi  mam  j  qusc  in  utero 
pffente  extenuatg  no  fuerint, fed  fecundum  earu  ordine  naturalem  durae  fiant  r  duritie 
folicet praeter  natura, 8f  quae  muItSexuperet ,  hoc  fieri no  poteftnifi  a  multamateria, 
qua  ab  utero  trafmittatur  ad  mimas,  quae  foctu  laedere  poteratide  quo  tamen  natura 
folicita  materias  fuperabundantes  in  utero  no  flnit,fed  ad  aliqua  parte  quaefibi  como/. 
dioruidef,Kadfufcipiendumagisprona,trafraittit,nefoetusipfe,quediIigit,ofrendaf. 

oiW9  ’ts««sV5t«i2,TJoiini/.idcft,Dolorerit  uel  in  mammis.]  Si  natura  ad  mammas 
tranfmifetit ,  quoniam  fupra  modum  implentur ,  8f  adeo  ut  extenfae  continui  folutio/ 
nem  mdHcant,tmperfe<fiam  tamen,  quae  nihil  aliud  eft,  quam  partium  extenfiodiarc  ue/ 

ro  dolorem  parit. 

H  («rimni'.  ideft  Aut  Coxas]  Quoniam  pleruncp  natura  praiias  materias  ate^ 
fuperfluas  trafmittit,ne  foetus  offendatur,quod  facile  fit,  quoiiia  utertis  coxis  alligatUri 
H^»>‘«f'«ifS“^*‘»‘‘^i'  idcft,  Aut  oculos.]  Qiioniafi!:  ocUli  colligantiam  qtiandam 
cum  Utero  habentiK  cummammae  praedurae  funt,  oculi  compatiuntur. 

H^Teieif/j^raoi.ideftjAutgenua  ]  Quia&ipfa  cum  utero  colliganttahabent.Theo 
dorus  interpretatus  eft  uerbum  Ucu  fatigabit, Leonicenus  uero  inlcftabit ,  tamen  nihil 
impedit  dicere,fi  uero  e  contrario  durae  fiantidolor  aut  in  mammis,  aut  in  coxis,  aut  in 
0CuIis,aut  in  genibus  erit. 

KiUn’  (jticjiSafsin (/.ideft, Et  non  corrumpent.]  Intellige  faltetw  non  Corrumpi  ob  mo/ 
tummaterieruad  uterum, tamen  per  aliam  caufam  corrumpi  pofletiucrUM  8C  fi  apho/ 
rifmum  intelligercmus,ut  Oribafius  facit ,  praeter  rem  non  uideretur.  nam  ipfe  intelli/ 
git, quae  abortu  fadure  funt, his  mam»  extenuantur.  Si  uero  poft  extenuatione  duraefi 
ant, iterum  non  abortiimt  nam  quanto  duriores  fiunt  tanto  uteri  os  magis  clauditur,  8C 
adeo  ardatur,  ut  foetum  ufep  ad  ftatutum  tempus  cotineatiSC  ideo  hic  erit  fenfus, mam/ 
mae  extenuatae  fUtUra  fcetus  corruptione  fignificant.Sed  fi  non  fiat,immo  durae  iterS 
mammg reddantur,amplius non abortit.Poflethicintelligendi  modus  defendi,  tamen 
primum  mOdum,quia  cum  Galeno  eft ,  magis  probotputocp  illam  fuifie  Hippocratis 
fententiam,ut  ftatim  in  Galeno  uidere licebit ,  cum  prius  eandem  fuifle  Philothei  fen/ 
tentiam  edocuerimus,  qili  ad  uerbum  ita  fcribitjOioVat  (ttaaainj/  tKitjuoo-Kaii  Aoj-s, 

« tJh/JiMjAto  esu  q)«<n'[/.»v araAti/ <rxAa/ 

Si'ijl^mT«e,aJiwtiyin'nu<^'niicaftil^<it{.'^i^aKrvTmy<^iiPlliH'!px!u^csu  ttx^isx;^/ 
fcitt  TnTiJm  i/A(u/,J§-  «s  <rxA»j>»j  (ruutfg  ^4<St2£  ceu  intis  .  aT«  «f 

5»Ai; »  vA»  4«  T*S/ 7K  6'^«  ftieta.s  (jfe  TrtSf  1«  (M/ii/j  Twia  oijSttA 

A» 3  (^T«isntmif,7n)ia  iMxs  vsfm^miaytvxKylxv.Mimv  Sv,s 

^leisjixs  sfxfS}  -n  nfniji  lysms.ideRy  Quaecimcp  indigentiae  nutrimenti  ratione  abor/ 
tiredebent ,  iftae  mammas  tenues  habent,  8C  caufaprgdida  eft;  deinde inquit,fi  autem ' 
rurfus  durae  fiant,  in  pratdidis  dolor  fit.  nam  demonftratur  materiam  multam  ab  utero 
ad  mammas  tranfmitti,  atep  c6uehi,ex  qua  8f  mammas  duras  fieri  contingitpoftea  ma 
teria  a  mammis  ad  alias  partes  ut  plurimu  transfertur.K  fi  quidem  ad  eas  quae  fuperius 
funt,oculorum  dolores  facit;fi  autem  ad  eas  quae  in  medio  funt,  coxendicum  dolores; 
K  fi  adillas  qute  inferius ,  genuum  dolores  fadt .  Aliter  igitur  non  corrumpunt,  utero 
nutrimentum  quod  fatis  eftjhabente. 

GALENVS 

T)Rivs  dixcrat:Mulierf  utero  gerenti  fi  mammae  repente  extenuentur,  aborrit.Dl 
J.  xerat  aatem;Et  fi  altera  mamma  extenuenir  geminos  habenti, alterius  foetus  abor 
jumfecuturB.Nunc  uero  ordine  cofecutionis  comutauit,Sf  non  a  fignis  ipfis,fed  a  mu 
Jwibus  foeta  corrupentibus  fecit  initiu,  ipfis  praecedere  inquiens  mamas  tenues.Non 
tit  aut  omnino  idem,  uel  fi  dicatur  ad  mammas  tenues  fequi  corruptione ,  uel  debente 
en  corruptione mSmas  tenues  procedere. Qiii  enim  aitad  mammaru  extenuationem 
lui  corruptionem ,  hic  non  folum  iftnd  oftendit  efle  fignum  futurae  corruptionis. 

Qiii 


Sif4  LIBRI  Q^y  I  N  T  t 

Qui  uero  dicit  his  que  debent  corrumpere  foetus  mammas  extenuari,  folum  hoctride^  ' 
tur  oftendere,fignuin  praecedere  foetus  corruptione .  Quare  diligentius  inquirendum 
S£  diligentius  obferuandum  inmulieribusgrauidis,fi  nunquam  aliterfoetum  corrun^ 
punt.ied  femper  praecedit  mammarum  extenuatio, uel  faltantibus,uel  ualde  uodferan 
tibus,uel  ira  excandefcentibus,  8C  nimio  ruente  pauore  correptis  contingit  mamma/ 
ruih  non  praecedere  extenuaaonem.Contingit  autem  di  quibufdam  propter  magmtu/ 
dinem  febris,  aut  fadum  in  utero  heryfipelas,  uel  propter  muccorem  acetabidorum, 
feu  tale  aliquid,  foetus  corrumpatur  ab%  mammarum  extenuatione.nam  uidetur  Him 
pocrateSjhancfemper  praecedere  exiftimare,8Cmihifaepius  obferuanti,uifaefuntmlu/ 
pradi(!lis  occafiombus  ante  corruptionem  mammae fuifle  extenuatg.  Neforteigitur 
quando  citra  aliquam  huiufcemodi  caufammammae  extenuantur, defedlum  fanguims 
eue in  caula debemus  exiftimare  qui  in  uems  eft  utero  mammisaj  commuiubus .  Vnde 
propter  inediamfoetus  corrumpitur.Inalijs  uero  caufis  in  quibus  interitpropterp^io 
nem,autdifrumpitur  foetus,  cum  ipfuffl  membranae  continentes  diuelluntur  natura  os 
uteri  adaperiente,  8C  dolores  excitante,  ob  has  ipfas  caufas  fanguinem  ad  gemtales  dc/ 
ferri  partes.Haec  enim  eft  quaedam  ratio  commums  in  quibus  natura  aliquid  uiolenter 
excernit, ed  fai^uinem  ae  lpiritum  tendere, quibus  duobus,  ueluti  inftrumentis  natu/ 
ra  utens ,  ea  quae  infeftant  per  uim  expellit .  Hac  ratione  igitur,8C  dolentibus  partibus 
inflammationes  adueniunt,  natura  excernere  attp  expellere  caufam  doloris  properan/ 
te.Vt  uero  hoc  faciat,  fanguine  ac  ipiritu  locum  implente.  Haccita^  ame  diflaW  in 
primam  partem  aphorifmi;fecunda  uero  quacfequitur,in  qua  contrari»  mammarum 
meminit  diipofitioms ,  tale  eft .  Si  uero  rurius  mammae  durg  fiant,  Qiiom  uero  ditSio 
turfusduo  lignificet  in  huiufcemodi  locutionibus,  alterum  quidem  quod  anteditfe 
coniungiturdifpofitiom',alterum  uero  quodper  alia  uerbadiciconfueuituiceuerfatmi 
hi  uerius  SC  ma^'s  Hippocratis  fententiae  cohaerere  uidetur  fecundum  fignificatum.ut 
quod  in  totum  dicitur  aphorilmo,fittale.Mammae  quidem  tenues  omnino  pr*cedunt 
fcKtuu  corruptioncm,8fnonpoiruntifti  corrumpiflne  earum  extenuationepraceden/ 
te.Durg  uero  corruptionem  quidem  non  fignificant,  fed  dolor  quidam  didlartim  parti 
um  ad  ipfas  confequitur ,  ut  ficuti  mammae  tenues  defetftus  fanguinis  fignificationem 
habent ,  fic  durae  multitudinis ,  differentes  ab  illis  quas  prius  dixerat  folidas, in  quibus: 
rurfus  reponente  natura  ad  quafdam  partes  materiam  inutilem  illae  dolent ,  fed  foetus, 
nullam  habet  offenfionem.  Qiiacftio  autem  occurrit  hoc  loco  ob  quam  cauiam  ad  cor/ 
pus  rrteri  natura  nunquam  materiam  reponit  inutilem,  &  non  facit  inflammationem, 
uel  Cur  inflatrimato  utero, foetus  non  corrumpeturfAn  quod  ab  Hippoaate  dicinir  aU 
ud  eft ,  ne*  enim  quod  nimquam  ad  mammas  duras  corruptio  foetuum  fequatur,pu/ 
tandum  eft  fuifle  ab  Hippocrate  di<3um.Sedquddnon  femper,  quemadmodum  in  te/ 
nuibus:  uerum  11  ad  altenim  locum  natura  reponat  fuperfluitates,  quod  ex  dolore  co/ 
gnofcimus,eomipriononfequitur;8f  fietrurrus,fiitaaudierimus,fermotalis,Mulieri 
b  us  quae  corrupnirac  funt  femper  mammae  extenuatae  praecedunt,  durae  autem  ac  ple/ 
nae  non  femper .  Omnino  enim  in  his  ad  alteram  partetri  rnateriam  inutilem  natura  re/ 
ponit .  Si  uero  ad  uteros  ipfam  expellat,  fient  tunc  omninotenues.  Nam  fecundum 
Hippocratis ,  ut  apparet,  fententiam  11  propter  aliud  quicquam ,  8i  non  defecflum  ali/ 
menti  aborllis  fiat ,  omnino  praecedet  mammarum  gracilitas ,  ob  caufam  ante  di<Sam, 
ita  quod  fi  etiam  ob  acetabulorum  humiditatem  conceptus  effluet ,  tunc  etiam  ipfum 
natura  expellente  ad  excretionem  motio  fanguinis  erit  ad  uteros,  8C  hacratione  mam/ 
mae  flent  graciles  magis  quam  prius  erant. 

BRAS AVOLVS 

P  R I  il  O  ut  Galenus  huius  aphorifmi  fententia  introducat ,  trigeflmumfeptifflUBi 
BC  trigefimumodhuum  aphorilmo,s  adducit,in  quibus  feriptum  eft,  abortu  fieri  0  mS/ 
mae  extenuetur,  unde  in  his  aphorifmis  a  fignis  adelFedum  pr^ediuidetur.Atinhoc 
aphorilmo  uice  uerla,n6  quidem  a  llgms  ad  effedlum,fed  ab  eflEedlu  ad  ligna  procellit, 
nam  haec  multum  differre  offendit,  ad  mammas  tenues  corruptio  fcquitur,K  corruptio 
ne  fiffi  debente, mammarum  attenuationem  fieri  opus  eft.nam  prima  propofitio  id  to/ 
Ium  elTe  corruptionis  lignum  offendit, fecunda  autem  propofitio  offendit  corruptio/ 


A  P  M  6  R  I  S  H  V  'S  L 1 1 1  ' 

iian  flUlwjUS"'  fieftquin  opus  fit  mammarum  esrtenuatioilcttl  pricetJefA 

Quod  legitur,Hic  non  ibiumifiud  oftendit  efle  fignum  futur*  corruptionis, in  AI^ 
jin^ontextu  abeft  illa  particula,non.  ita  enim  leginsT©-  kgipaima  dUap  t^crof  mtiscii 
%  ^  HinAm  <fh(£s.idA,hic  ibium  iftud  oftendit  efle  fignum  fiiturte  corruptioms.  In 
antiquo  ueronoftro  contextu  adeft  particulanon,  8C  Leomcehus  inaliofuo  contextu 
|)ab«>at,non  etiam.nos  magis  probamus  particulam,non,abefle,quia  ita  fenfus  facilis 
^.SCuerus.  _  . 

Quod  etiam  legitur.  Solum  liocuidetur  oftendere  fignum  procedere  foetus  cortu/ 
ptionem,  in  omnibus  grgcis  codicibus  adeft  particula  non,»Vi*'iii/,ideftnonfolum  bbc 
uidetur  oftendere,fignupraccedere  foetus  corruptionem,hoc  uidclicet  modo  ihtelligen 
tes,quod  nunquam  foetus  corrumpatur,  quin  mammarum  extenuatio  prscceflerit 
s  E  C  V  N  D  O  Galenus  diligenter  inquirendum  iudicat,an  in  his  quat  utero  gerunt, 
fifcetus  corrumpere  debeant ,  femper  opus  fit  mammaru  extenuatione  prafceflifle :  dC 
multos  abortus  modos  enumeraqin  quibus  dubiu  uidetur  an  mamarU  extenuatio  prae 
«leflerit.modiaut  fi.mt,ficutifartatio,uociferatio,ira,pauor,febris,  uteri  eryfipelas, aceta 
bulprumucor,8Ceiufmodi alia, qugabfcpmamaruextenuationefoetu  corruere  urden 
tur.T ame  Galenus  exiftimare  Uidetur,mammaru  extenuatione  femper  praecedere  de/ 
bcre,&r  Galenus  hoc  frequenter  experientia  uidit.  Atidem  Galenus  refpondet,quan/ 
do  mammae  fine  aliqua  ex  praedidis  caufis  extenuantur,  fanguinis  defecMinuenis  cbn 
munibus  utero  K  mamis  fignificari,  ideo  foetus  propter  inedia  corrumpi .  Inaliys  Uero 
caufis  abortus  necefle  eft  paffionem  aliqua  fieri  8£  dolorem,  cum  membrana  conrinen 
tes  diudlunuir.ellaut  comunis  quadam  ratio, ubi  eft  dolor ,  8f  cum  natwa  aliqua  uio/ 
lenter  expellit, fanguinem  ipiritu  illuc  tendere,  quibus  duobus  ueluti  inftrum entis  ip 
fa  nattira  utitur.Sf  hac  eft  caufa  cur  in  dolentibus  partibus  inflamationes  fi'ant,quia  na 
tuta  caufam  facientem  dolorem  expellere  uolens ,  hoc  facere  non  poteftnifi  cu  his  in/ 
ftrumentis  fanguis  8C  ipiritus;  &  ideo  ad  partem  illam  oblefam  ^iritum  dC  languinem 
Itanfmittit,  qui  deinde  inflammationes  inducunt 
VbilegitUr,Quarediligentiusinquirendum,8C  diligentius  obferuandiim  in  mulie/ 
tibus  grauidis,deeft  hac  particula, in  his  qua  apparent,  poftea  fequatur  in  mulieribus 
gtauidis.namgrace  legitur  «KeiSts^ctiil}ii^‘:^xipvA<i!K'n<ii/wieiuT^'<p(u 

fjj/  7«  Kv»'&.ideft,  Quare  diligentius  inquirendum,  &:  obferuandum  in  his  qua 
apparent  in  mulieribus  utero  gerentibus. 

Vbi  etiamlegitur,Et  nimio  repente  pauore  correptis  contingit  mammaru  non  pra/ 
cedere  extenuationem, dceftparticula, aliquando  quidem,  ^ace  enimhabetur  »  ?«?»/ 
(enw  e§-«icpvti!  ■m-h.pU/  tyycT«m  •f5'*2tTMj,.ideft,uelni 

miorepente  pauore  correptis  contingit  aliquando  quidem  mammatum  non  prgcede/ 
re  extenuationem-  r 

Qiiod  etiam  legitur,feu  tale  aliquid,foetus  corrumpatur  abl^mammarum  extenUa 
tionc,legi  dcbet,foetum  corrumpi  in  infinitiuo-grace  enim  habetur, « •n  mi-ny 
«ifflA!!  jio-oi  ifSsfm/  mA  fl  (5^»otsT®'.ideft,Uel  aliud  tale, fequi  corruptionem, 

fine  mammarum  extenuatione. 

.  •  Quod  etiam  legitur ,  Nec  forte  i^'tur,  grace  eft  y-n  S/,  ideft  non  quid  igitur,  an/ 

tiquHS  nofter  contextus  legit  yn  -n  Wjled  quicquid  fit,fen{iis  efle  debet,  quod  oftendat, 
quando  mamma  ob  defedum  extenuantur,  corrumpi  quidem  foetum,  fed  etiam  exte/ 
nuari,  quando  ob  alias  caufas  corrumpuntur. 

TER  1 1  o  Galenus  ad  fecundam  aphoriimi  partem  fermonemuertiqin  qua  primo 
l^i  debet, talis, K  non  tale,quamuis  in  graco  legatur  ■7iii»7iii/,fed  hoc  ideo  eft,  quia  in 
graco  refert  hanc  dicftionemK'^'©',qUa  eft  generis  neutri ,  in  latino  aUtem  refert  hanc 
didhonem  partem,ideo  legi  debet  talis,Sd  non  tale- Ad  rem  igitur  redeuntes,  Galenus 
dicit  hanc  particulam  mMy  (quam  Leonicenus  rurfus,Theodorus  denuo,  nos ,  e  con 
fl^o,interpretati  iumus)  duo  flgmficare  in  his  loquendi  modis,  imus  eft  quod  prace/ 
denti  difpofltioni  coniimgatur ,  ut  fenfus  fit  rmcXiy,  ideft  iterum  mamma  tenues  dure/ 
jrant.alius  eft  ut  idem  fignificetquod  V5rKA(i/,ideft(fectmduniLeonicenum)uice  uer 
“(fecundum  nos)e  contrario;Galenus<jhoc  fecundum  fignificatu  collaudat,fuadett^ 


fgs  LIBRI  1  fl  T  I 

uthoc  in  aphorilino  recipiatur,unde  totam  aphorifmi  fententiattl  talem  facit,Mainin{ 
tenues  fcetuum  corruptionem  ommno  praecedunt, &:  foetus  corrumpi  non  poirunt,m^ 
11  mammarum  extenuatio  praceflerit-Durae  autem  mammae  non  quidem  quae  poftte/ 
nues  fequantur ,  fed  durae  non  confiderantes,  an  tenues  praeceiTerint,  uertim  naturale* 
folum  praeceflferintjcorruptionem  non  lignificant,  At  feqiutur  ad  ipfas  didbrum  parti 
tim  ab  Hippoaatedolor ,  ut  ficut  mammae  tenues  fanguims  defedtum  lignificant,  ita 
durae  fanguinis  multitudinem  prae  fe  ferant. 

CiVART o  GalenusdifFerentiamponitinterdin-asmarnmas, Klblidas.nempefo 
iidac, quarum  in  praecedenti  aphorifmo  mentionem  fecerat, naturales  funt  K  bona*,  fed 
dura:  pra:ter  naturam  funt  &  malaejeteram  natura  ad  mammas,  aut  aliam  partem  intiti 
lem  materiam  tranlmittens ,  mammae  dolent ,  uel  illae  partes ,  ad  quas  materia  tranO 
mifi&efl:. 

Vbi  legittn- ,  differentes  ab  illis  quas  prius  dixerat  folidas ,  deiiint  duo  uerba.  imutn 
eft,uidelicet,aliud,paulo.itaeniml^  oportet. differentes  uidelicet  ab  illis,  quas  paulo 
prius  dixerat  folidas.  graeceemm  ita  habetur 

Q_V  IN  T  O  Galenus  in  Hippocrate  dubitat,  quare  natura  praedidlam  materiam  ad 
uteri  corpus  non  reponit :  SC  quare  in  utero  inflammationem  non  faciat .  Immo  &  fi  in 
utero  inflammatio  fieret, quare  foetus  non  corrumpiturCGalenus  reipondet, hanc  non 
effe  Hippocratis  fententiam,  quod  ad  prj  duras  mammas  foetuum  corruptio  nunquam 
fequamnfedintelligit,  quod  non  fempcr,ficuti  in  tenuibus  femper  confequitur.  tamen 
fi  natura  ad  alium  locum  fuperfluitates  tranlmittat(hoc  autem  fadum  effe  ex  dolore  lo 
ci  cognofeitur  )  corruptio  non  fequitur. 

SEXTO  exhis  qua:  prgdidla  lunt,docet,fiita  intelligamus,  hunc  forte  efle  Hippo 
cratis  fenfum,  quibus  imminet  foetus  corruptio,mammas  prius  extenuatas  femper  ha/ 
,bent.mamma:  uero  durae  non  femper  foetum  corrupturum  lignificant,  quoniam  inhi* 
natura  inutilem  materiam  ad  alteram  partem  tranfmittit,  quam  fi  ad  uteros  expelleret, 
tunc  tenues  omnino  fierent,quia  fecundum  Hippoaatis  fententiam, fi  abortus  fiat,  SC 
nonob  alimenti  defe<3um,fed  ob  aliam  quancuncp  caufam, mammarum  gracilitas  ne/ 
ceffario  pr  jcedet:immo  8C  in  hoc  cafu, in  quo  minus  uideretur ,  etiam  mammaiu graci 
litas  praecedit,  quando  ob  acetabulorum  humiditatem  conceptus  effluit, quia  fithguini* 
SC  fpiritus  motio  ad  uterum  uergit,ut  ea  excernant  qug  obfunt,8f  ita  mammjgracilio/ 
res  fiunt  quam  prius  elTent* 

APHORISMVS  Lini 

Vibus  os  uteri  durum  eft,  his  uteri  os  comprimi  eft  neceflarium 

BRAS AVOLVS 

H  V  L 1 E  R  E  H  concepilTe  ex  oris  uteri  comprelfione  deprehenditur ,  quando  ea 
compreffio  mollis  fuerit  K  naturalis,  tdeft  ob  aliquam  caufam  praeter  naturamnonfa/ 
«Sa.  Nempe  8C  a  caulis  praeter  naturam  os  uteri  comprimitur ,  ut  a  tumore  pr  jter  natu/ 
ram.qug  em'm  uteri  os  durum  habent  neceflarium  dl  compreffum  eire,K  claufum, 
ratione  duritiei,  quae  ori  uteri  circumponitur,  8i  quae  os  ipium  circum  claudit,  ideo  no 
folum  ex  conceptu  claudetur,fed  alijs  etiam  de  caufis.Ideo  nem  decipiaris,quando  os 
uteri  compreffum  inuemes,  confidera,  an  molle  fit.  Si  fecundum  litam  naturam  tenel/ 
lum:^odfi  inueneris, utero  gerit.  Si  uero  prgter  natura  durum  inueneris,in  eo  abfceP 
fum  effe  iudicato .  T amen  Oribafius  hic  dicit ,  quantoduniis  eft  uteri  os,  tanto  ma^s 
claudi, Si  fimiliter  prodefle.Nomjoflumus  induci  ut  credamus,  Oribafium  intellexille 
id  bonum  efle,  fedlblum  prodefle  ne  fiat  abortus. 

hct  -n  siiue  vs4‘“('  <r*A»{o(/  <fti .  ideft ,  Quibus  os  uteri  durum  eft.]  Os  inquam 
intrinfecum ,  non  os  colli  uteri  extrinfteum,  quando  durum  eft,  in  ea  parte  eft  tumor 

praeter 


'APHORISMVS  LIIlI  ley 

ptsta  naWMffl ,  qui  os  ipfum  comprimit,  at^  claudit ,  ST  quanto  tumor  eft  maior,  8i 
jnagis  praedurus ,  tanto  uteri  os  magis  clauditur:  tamen  poflttSi:  claudi  obficcitatem 

corrugantem. ,  ^  . 

Tju/thoi:' «*'«>*»  :oso<iit  <rv(iMt<*F.ideft,  lis  uteri  os  comprimi  eftnecellari 

um.]  Hoc  enim  fecit  tumor, qui  fupra  uteri  os  comprimit.Ex  hoc  autem  aphorifmo  id 
frugis  habemus, quod  inter  uteri  occlufionem  ex  conceptione  fediam ,  eam  quaeab 
x^tudine  prater  naturam  ortum, habrt, diftinguereperdifcimus.Philotheus  himc  a/ 

phorifmum  ita  interpretatur ,  a-Kh^fcyyiyiTM  -m  si/zx  i/jsttfMyiiorlw  H  o-xi^sj/. 

,si  </ton  ifflci  <li«4vpy  ,  £77^  Moyiat  irvittiviny  «101  jcsk  xAsotj/  ■nSi  scitiis 

i^yi(»rnu.  <i^' » «««t  «it»,  fl  i>c.rv}l,le<kas^ycfija!  ftviriwt,  otj  Uav» (i*Ait>w 

JJ„,<UIT!(  liS  crxKviL-n  nahatay  Ji hs^  o-xHpfiy,  n&:pi  c^k)iiii<«<r*ei/,ideft,uteroru 

osdutuuifitjob  inflammationem,uel  tumorem  pradurum. contingit  autem  quandocp 
Kobftigtditatem,  K  ficcitatem,  qua  necelTario  comprcflionem ,  ideft  coertionem  8£ 
occlufionem  oris  facit, differt  autem  prgclufio  ipfa  ifl:a,a  prjcclufione  quse  ex  conceptio 
ije  fit ,  quoniam  ifta  mollis  eft,  illa  autem  dura,  molle  uero  &  durum  obftetricis  ta/ 
fludifeernuntur. 

^  G  A  L  EN  V-  s 

DI  C  T  V  M  eft  K  antea  qudd  os  uteri  comprimi  commune  eft  fignum,  K  tumoris 
alicuius  in  eo  prater  naturam  exilientis,&C  conceptioms  in  muliere,  &  quod  opor 
Kt  id  ex  duritie  diftinguere.  Graiiidis  enim  molle  eft,  K  fecundum  naturam  .In  quibus 
autem  eft  tumor  preter  naturam,fiue  inflammationi  fimilis,fiue  duriciei,durum.Meli/ 
us  ira^  fuerat  hunc  aphorifmurti  poft  illum  feribere  in  quo  dicebanir .  Quacunij  ute/ 
ro  getunt  his  os  uteri  comprelTum  eft. 

BRASAVOLVS 

.PRIMO  Galenus  refert,  fuperius  dieftum  eire,os  uteri  in  conceptione  comprimi,  8C 
etiam  in  tumore  prater  natura.  At  una  compreftio  ab  alia,duritie  diftinguitur ,  Etenim 
utero  gerentmeompreffio  cum  uterimollitie  eft,Sf  ablcp  mutatione  a  fuo  naturali  elTe; 
fcd  compreflio  que  tumorem  prater  naturamconfequitur,fiuefitfimilis  inflamma/* 
*ioili,fiuedurittei,eft  cum  duritie  oris  uteri. 

■  Quod  Icgiuir,Qiiod'OS  uteri  comprimi ,  legendum  eft,  quod  hoc,quod  eft  os  ute/ 
ri  comprimi.nam  grace  habetur  i r  crvyiiioy  t»  xoitx  Cs^ay  os  uteri  conniuere. 

•  s  E  C  v.N  D  o  Galenus  docet  huic  aphorifoo  immutandum  efle  locum ,  ^oft  il/ 
lum,(cribendum  efle,  qui  dicebat,qugcuncp  utero  gerunt,  fjs  os  uteri  compreflum  eft, 
qui  erat  quinquagefimus  primus  in  ordine. 

APHORISMVS  LV 

jt^Vacuncp  utero  gerentes  a  febribuS  corripiuntur,  8£  fortiter  calefiunt  Gneoe/ 
vAafione  manifefta,  difficulter  pariunt,dC  cum  periculo, aut  abortum  facientes 
periditantur. 


,  VTERO  gerentem  mulierem  me  ,  0  _ 

teria  turgeat.  Si  igitur  contigerit  talem  mulierem  febre  corripi,  qua  intenfe  fit .  nempe 
diiihimeftaphoriimo  trigefimoquarto  libri  quarti  cum  ab  Hippocrate  dicinir,  febre 
corripi,  uel  a  febrehabito,intelligereoportereacutam  intenfamfebrem,unde  8fOri 
baflus  acutam  febrem  dicit,  8C  illa  aphotifmi  uerba  hoc  oftendunt ,  qua  dicunt, 8C  for 
dter  calefaciunt  ( fi  ita  in  Aphorilmo  feriptum  fit )  nam  fola  acuta  febris  hanq  calidita/ 
tem  intenfam  &C  fortem  fecit, Si  hoc  ab%  occafione  fit, qua  fenfu  percipiatur.  Si  a  Phi 
iQtheo  idem  per  eandem  caufam  fere  probatur ,  dicente ,  Trvitvy  ^tk59k  vuiiTrttTttt 
i/liAspl»  tEI  sTray,hatiSmtv’m,m/ri  1&  vitTaxijXtirm^  Sijifuuvoy/ 

•™'.ideft,fcbrern  hic  fupponit  continua.Si  manifeftum  ex  eo  quod  dicit ,  corripfrintur, 


iii  LIBRI  QVINTI  ' 

ftmtjfetuffl  ufcp  infinem  perducat, difficuIter,Kcupa-iculo  parfunt,  qnfaK  fotus, 
mater  ob  febrem  debiliores  efFeiSi  funt.  Si  nero  foetus  u%  in  finem  duci  non  poffit,fed 
prius  corrumpatur,  abortus  fit,80  tam  mater ,  quam  infans  periclitantor,  nel  imum’&b 
tem  ipforum.  Sed  ut  Oribafius  inquit,  imo  patiente, alius  fimul  paritur.  totam  enim  Oor 
pus  patietur  ob  febrem,  patietur  K  matrix,  quae  ex  fe  caufam  non  habet,  ea  autem  pa/ 
tiente ,  cum  periculo  autpariunt ,  aut  abortiunt. 

oasVm  ^  j-aspi  -cai  Kay-^cuKivrm.  ideft,  Qiitectincp  in  utero  habentes 

a  febribus  corripiuntur.]  Intelligeafebre  acuta  &  intmfa.  qma  lenta  80  facilis  febiis 
neceilario  periculum  non  facit,  dicit  uero  in  plurali  -esm  rri/ff/S'",  ideft  a  febribus ,  quia 
nori  eft  opus  ad  unam  folam  febris  fpeciem  nos  determinare,fed  de  omni  genere  intdli 
gere  oportet,modo  febris  intenfa  fit. 

K<ui^v^(Ss  (jfvoirortta.  ideft ,  Etfortiter  extenuantur.]  Leonicenus  legit  80 fortiter 
Calefiunt,  quoniam  infuo  cotextu  habebat  ficuti  80  in  noftro  anriquo  con 

textu  prius ;  fed  ea  dicftio  a  dodo  quodam  uiro  obelo  confofla  eft ,  80  eius  loco  prtcfcri/ 
pfit  i^i'«l«vTiK,cui  ledioni  magis  aflcntior.  nam  SOTheodorus  in  fuo  cotextu  habuiq 
i5^ii«iKiv7«j,ideft  extenuantur,  tamen  utra<p  ledio  uera  eft ,  80  propofito  accommodari 
poteft ,  fed  mulier  extenuata ,  maiora  pericula  incidit,  quam  quae  fupercalefada  eft,80 
ideo  idmemouit,  utpotius  legendum  putauerimextenuantitr,quam  calefianl.tamen 
&  Philotheus  legit  f^ttoiMrTO.ideft,  calefiunt. 

•deft,  Sine  occafionemanifefta.]  Si  pratcedentemaphoriO 
mi  partem  ita  legamus ,  utero  gerentes  quae  a  febribus  corripiuntur ,  80  fortiter  calefi/ 
unqideftquf  acutas  febres  habentlhaec  pars,  fine  occafionemanifefta ,  id  totum  deter/ 
minare  poterit;80  intelligetur,  quod  febris  nullam  caufam  -fenfualem  habeat ,  80  exhis 
qua:  primitiute  80  extrinlece  a'  recetibus  dicuntur,  ab  antiquioribus  procatardicae, fed 
feda  fit  ex  humoribus  intrinfecis  de  feimmamfeftis, tamen  ex  febris  geiiere  manifeftan 
tur.nam  fi  febris  non  fiiperueniiTct,  non  cognofeeretur  an  tales  humores  in  hoc  corpn 
re  fuiflent.  Si  uero  ita  legamus  Gerentes  utero, qiiie  febres  incidSqSO  fortiter  extentian 
tur,  haecparticula,fineoccafionemanifcfta,  tam  febrem,  quam  extenuationem  deteritii 
nare  poifet.Nobis  potius  dicendum  tiidetur ,  quod  determinet  illam  particulam  febri» 
bustqilia  ft  extenuantur,  fenfatam  extenuationis  occafionem  habent,  nempe  fe/ 
brem,  fed  ipfa  febris  caufam  fenfu  manifeftam  non  habct.In  febribus  ergo, quae  a  re  raa 
nifefta  fiunt,  Aphorifmtim  iterum  eflenon  eft  neceflarium.Philotheus  interpretari  ui/ 
dctur,fineoccafionemanifefta,T!j'n.rio^  w«y*!ff.ideft,hoceftexneceflitate.tamcha:c 
particula,exneceflitate,totum  aphorifmum  dcterminarepoflequtfenfus  efletjaut  mo/ 
ri,  aut  abortire  neceflarium  eife.  namfequitur,  nfiBVi;  iiU  on  cuivswS'  imvif  imn-rit 
u^x(Viftu/os  ^5)11.17»  </f  aaita-n.ltnmi!  Ksui^-n  ittSgv0(i.a  If, 

JCSK  tTriiuflura  m  wvgtiiy.i  -Tpt^f-axsU  'ixifaais  •ffituntai  yAaa  ifir 

iJ>»t.ideft,primumquidcm,quoniamip(afebrispericip(ampericulofaeft,id<pma'gisfn 
corporeprius  laborantefeu  afflido.deinceps  80  ob  foetum:fi  nutriet  aliquis, fcilicetprg 
gnantcm,80  febrem  augebit:  fi  non,nutriet,  80  hoc  eft  periculofius.etenim  nutrimenti 
indigentia  abortus  fiet. 

tixtsoj  j^KAirfs  Hsa  4«i*ii'<AuJffle.ideft,DifRcultet  pariSt 80  cum  periculo.]  Parient 
uero  difficultas, quando  ad  tempus  debitum  peruenerit,eft  pb  ipfius  mulieris  imbecilU 
talem, 80  etiam  infahtis.utercp  enim  ipforum  ob  febrem  imbecillus  effedus  eft:propte/ 
tea  periculum  eft, tum  exparte  fotus,  tum  ex  partematris .  ob  imbecillitatem  uero  be/ 
iie  expellere  non  poterit,  nec  fotus  bene  moueri  ad  exitum .  Ideo  praua  f^mptomaia 
conicquentur:proptcrea  hic  partus  nonfolum  fotui,  fed  80  matri  pericnloius  erit.Phi/ 
lotheus  exponit  difficulter  parere  80  cum  pCTiculo,T?’^et  ntTO^iri/fn^iiiteTp-.oTJ  iSy» 

XSK  TK  oAiS«((,1(9K  idxaigHW  ^  ideftj 

hoc  eft  cum  fymptomate, quoniam  excretiua  potentia  morbo  imbecillis  fada,  fetum 
expellere  non  poteft,  uel  quoniam  febris  exhauferitSO  confumpfaithumiditate,  qtw 
lubricitatemSO  opportunitatem  in  portu  fetui  prefiant.  _ 

H  Int-ipua-xnrcu  wvJlui^jKn.ideft,  Aut  abortum  facientes  peticlitanfur.]  Hoe  contui 

git,quaa 


ijff, quando  ad  integros  partus  dies  peruenirenon  polTunt  nam  K  inipib  abortu  peri» 
dttannn-.Suntueromulta  alia  indicia  difficul  taris  pamis,  de  quibus  Paulus,  Aetius,8i 
Trallianus  perttadhruntjfed  Hippocrati  in  hoc  loco  faris  fuit, unamhanccaufam  prae 
dicere, quae  eft  ob  imbecillitatem  ex  intenfione  febris  in  nobis  inducliam. 

GALENVS  , 

AC  C I D I T  quibusbufdam  grauidis  in  quibus  uitfofi  humores  priufquam  conce 
perint  funt  aceruari,nonnunquam  a  febribus  uehementibus  cOrripi,  ita  quod  eX 
hecdiitate  aborriunt,nonnunquam  uero  mediocribus .  Sed  cum  non  purgentur  fufft» 
cientcr ,  aliquid  fupereft  reliquiaru  humorum  in  corpore  uirioforum,  ex  quibus  febres 
funtinftitut*,  uqaote  non  potentibus  medicis  mulieri  grauidae  aliquod  forte  auxilium 
adhibere,  necp  exquifita  uicHus  ratione  in  ipfis  uti-  Gb  hanc  igitur  caufam  febris  in  ipfiS 
frequenter  reuerritur,8i  magna  temporis  parte  grauiter  fe  habent.  Non  fine  ratione  igi 
nnicetus  aliquando  nequit  obfiftere.Sed  ex  febre,8C  m'rio  humoru  corrumpitur,non/ 
nunquam  uero  perdurat  quidem  ufej  ad  tempus  partus,  fed  cum  bfipfe  ualitudinarius 
fit, ut  qui  longo  tempore  laborauerit,8f  cum  matrem  habeat  imbecillem,non  fine  peri 
^0  paritur.  Nam  ad  bonum  partum,  duorum  corporum  uigore  eft  opus,a:  grauidae 
mulieris  Kinfentis. 

BRASAVOLVS 

TRIMO  Galenus  docet, Mulieribus  Utero  gerentibus, qua:  prauis  humoribus  ple 
hae  erant,  antequam  conciperent ,  quando^  id  contingere ,  quod  fi  humores  corrunv 
pantur ,  bC  intenias  febres  incidant ,  inde  neceflario  abortiunt :  quaiido^  uero  medio/ 
oes  febres  contingunt,  tamen  quia  non  purgantur ,  quoniam  medici  conuenientia 
medicamenta  exhibere  non  audent,  neque  illas  in  tenui  uidus  ratione  feritare  poi/ 
funt,ob  hacc  in  ipfis  dC  febris  reuertitur,  K  pro  magna  teporis  parte  molefte  fe  habent. 
(|^od  luitur, ex  quibus  febres  funt  inftitutx,  lege  ex  quibu;  febres  funt  conftitutac- 

namgraecehabetur  tif’ ?  (rui/tiso-sw. 

s  E  C  V  N  D  o  Galenus  profequitur,  non  fine  ratione  foetum  non  pofle  in  utero  ma/ 
nete,  fed  corrumpitur,  tum  ex  febre,  tum  ex  uitiofis  humoribus,  K  ita  mater  abortit, 
tamen  quandotp  ad  ftatutum  partus  tempus  pertingit .  at  quia  ualetudinarius  eft,  nam 
longo  tempore  laborauit ,  matrem  imbecillam  habet ,  ideo  non  fine  paiculo  pa/ 

ritur ;  nempe  ad  bonum  partum  neceife  eft ,  bC  foetum  uiuidum  efle  atij  robuftum , 
matrem* 

APHORXSHVS  L.VI  ,  . 

In  fluxu  muliebri  fi  conuulfio  8f  animi  defedus  aduenerit, malum. 


BRASAVOLVS 

M  V  L I E  R I  naturale  eft  fingulis  menfibUs ,  poftquam  puberes  effecSa  funt  (nifi  u/ 
tero  gerant)  menfium  defluxum  habere,  quoad  annum  quadragefimumquintum ,  uel 
flii propinquum  fecundum  earum  temperaturam  attigerint.Si  uero  ipfis  menfium  pro 
niiuium  contingat ,  8C  adeo  plene  ut  magna  eorum  copia  8C  continuo  egrediatur ,  ad 
quam  aut  conuulfio  aut  animi  defetftus  confequatur,  tu  exhorum  altero  malum  iudi/ 
tato,8C  tanto  peius  fi  ipfafimul  iundia  fint.  nam  hacc  ex  nimia  inanirione  fiunt,  eft  uero 
g  inanitione  conuulfio  lethalis,8d  ex  inanitione  defedlus  animi  lethalis,  propterea  ab 
Hiroocrate  mala  dicuntur.  J 

iolfiijij.uuiu,caw.ideft,  Inflitxumuliebri.]  Tuperexcellenriam  fuperfluummen/ 
num  tam  alborum  quam  rubrorum  defluxum  intellige,  uel  etiam  feminis,  nempe  Sf 
aiulieres  Gonorrhoeam  patiuntur, 8C  multi  decipiuntur ,  meftrua  alba  efleputantes  cu 
tamen  non  fint.  nam  eft  eius  femen,  quod  his  indictjs  cognofeitur,  tum  quiaifemen 
♦quofiuseft,  quam  album  menftruum,  tum  quia  femen  Oum  aliqua,  quamuisparua 
Vleftationeexit .  Philotheus  eodemmodo  muliebreprofluuiim»  intelligit,  inquiens, 
D  D  3  ps  ymitu/ 


87«  Q_V!N"TI 

avei]tSciii 

™a«)Uf  Kam^nica/  ig  ma<rii.oyl(ri&m^ mt 

^iifSiSwOT  {btjmi»  ?rv<rt/>«,«  i»!»  ««!<<»«  ■»  «wjj-tAaj^jOT^iutx&./iaxair^ia 

^  xsifSixv  rei!  to(/  )ae-7K/i»vi»(i,ideft)MuIiebris  defliixus  «ft/mmodcrata  eta 
cuatib  mcnfiS,  ferofior  K  aqdoflor,ex  quibus  menfib  us  facpc  animi  defedlum,  &  couui 
Cone  fieri  contingit,  nam  bonaprauis  nmul  eiiacuatur,  dC  ammalis  fpiritus  difcutiaa- 
quf  mala  funt,ob  id  quodpr*nutuiant,hoc  quidefcilicet  couuIfio>cerebrumaIe  dilpo 
fitum  eilcjid  autemjfcilicet  animi  defeflum,  cormeflruis.In  hacparte  ahquid  deefc^ 
oftendit  parncula  Toif,  quae  nihil  habet  ad  quod  referripoffit. 

■Zima-iek  K9^  Pieimhiiix  «i<  fcTnj-iVsTctCjiBewVjidcfl:,  Si  conuulfio,  S(  animi  defedJus  acb 
uencritjmalumi  CopulatiueIegifttamenquicquidipforumfuperuenerit,etianifiiHn, 
<5anpn  fini  malum  eft.:  tanto  uero  peius  fiutrunq;adfit.de  conuulfione  uero  alias  plu 
ra  a  nobis  didia  liint,hic.ex  inanitione  fadam  intellige,  K  de  ammi  defedlu  al^s  etiain 
pliira  locuti  fumus;nunc  ammi  defedum  intellige  ex  imbecillitateob  nimiam  euacu» 
tionemfadum.  ^ ; 

,  ,  G  AL  E-N  V  S.  ■' 

NO  N  ftatim  fluxu  conftituto  haec  fiunt,flcuti8dalioru  nihil  quaecimqih  iequeii 
ti  fermone  quibufda  alijs  ait  aduerilr^jled  cum  ue!  ualidiora  tuerint,uel  diu  per/’ 
•durauerint.Defedus  quidem  animi  commums  omnis  immodicae  euacuationis  eftca/ 
fus;  Conuulfio  uero  8Cfi  non  communis  exiftatj  ad  plures  tamen  ex  ipfis  confequitur, 
8C  magis  fi  pars  quae  patitur  neriiofa  fuerit, 

BRASAVOLVS  ! 

p  R I M  O  Galenus  docet,fado  menftr uorum  fluxii  ffatim  conutilfionemjion  ieqiil 
uel  animi  defedum, fedfblum  fiunt  fi  ualidiora  fi'nt,auldiuperdurauerint. 

Vbi  l^tur,N6  flarim  fluxu  coftituto.deeft  hfc  particula  Videlicet,  ita  emWgraece 
dicitur.»*  ilStu!  t/'j)A9vo7j^j«roT©'.tamen  antiquus  noftcr  contextus  loco  illius  parti/ 
cul*7<f)«M7«rhanchabet  o-voxym. 

S  E  C  V  N  0  o  Galenus  docet  animi defedS  efle  coc fymptbma  uniufcuiufcj  fuper> 
flug  euacuationis,  fed  counlfio  n  o  efl  fymptoma  eoe, tamen  fequitur  ad  plures  euacoa/ 
t{ones,8C  praefertim  quando  pars  quae  patitur  neruoia  efi:.In  aliquibus  contextibus  ha 
betur  *(/  0?  fiifieti  S  riil/faeilAriin  alijs  habetur  «wp  e»  Tnmriei  pcfwp  s  rAjiS^r, 

quicqmd  dicatur  quo  ad  fenfem  nihil  refert.  ^ 


APHDRISMVS  LVii 


jS  I  tnenftrua  plura  hantjkccidSt  aiorbufii  fi  non  fiat,ex  utero  morbi  cotingunfc 


BRASAVOLVS 

OMNE  nimium  eft  naturae  inimicu,&;  ipfam  peruertit,  unde  SC  prouerbio  antiqui¬ 
tus  receptum  eft  Nequidnimis, rumi» «ero  tain  in  defedu,  quam  in  exceffu  reperitur. 
proptereafi  midierplurahabeat  menfttua, quam  habere  debeat, morbi  accidut,  qui  eX 
menfium  multitudine  fiunt.  Si  alicui  etiam  mulieri  nimis  fupprefsi  fint  menfes,  in  hac 
etiam  morbi  fiunlj  fed  ex  utero,  nam  in  ipfarum  utero  materiae  continentur,  quae  tumo> 
res  pr3eter.naturaro,6C;alia  multa  in  iplb  utero  inducerepofrunt.nam,ut  Philotheus  df 
cit,7r«S:  yxf  iitt7f‘U,MrU  MmmeTOp  lat^ isK-TO,ideft,  Omnis  enim  immoderantia,mor 
borumcaufaconfiitUitur. .  .  ,  ’ 

KarxiihvimyyiveiMui/  TiAsoraip.  ideft.  Si menftrua  plura  fiunt.]  quam  fieri  deberentj 
fecundum  mulieris  naturam,cui  menfeua  profluunt.  . 

Nimi  irvtijiaiviiin,  ideft,  Morbi  contingunt.]  quia  mulieris  corpus  ex  fuperfluis  meri 
fibusimbecille  efficitur,  hic  opus  eft  quod  uarios  incidat  morbos,  de  quibus  Paulus 
Aegineta  libro  tertio  capite  fexagefimofetundo  diflerit, 

Km  pii  j-iMpilrBip.  ideft.  Et  fi  non  fiant.]  non  Iblum  non  plura,fed  nihil  fluat,  tamenin 

setateconuenientilltjinquaflueredeberent.  , , 


'APtioftiSMVS  trir  §7! 

^  viQi  <n;iiA«v»<nj;.  ideft,  ex  (Itero  morbi  continent  i  Exiiteroin- 

mxam,  quw  materiam  utero  colligitur,  non  tamen  pc  utero,  quia  femper  infolo  ute^ 
ro  fint,  fed  quandoq»  ad  alias  corporis  partes  h*c  materia  traimittitur,  8<  totum  corpus 
per  compaisione  pati  poteft,ideo  morbi  ex  utero  funuSt  in  prima  aphorifmi  parte  non 
^topus  dicere,  ex  uterOjiia  in  alijs  corporis  partibus  morbi  funt,quando  menfes  funt 
fupcrnui,K  hoc,ut  plurimum  intelligentes.Paulus  Aeginetalibro  tertio  capite fexa^e 
timotertio  dehis  agit-Dehac  aUtem  rePliilotheus  hoc  diibium  fecit  inquiens,  iaMt  «/■ 

lof  <ri//ii3a£»B9>(/,;uS' <$  ms  lA^tnu!  lay  xsfj«y\wiiey.,Siiiiyi(k'r‘,ts^ 

wrSii*  -Jsmii/.-oTj  sxb  ^  a  y^uv-nu  ms  vs^'ccs  yivctTtu^AjH  yitf  xst/ 

ii  TSf  eM  aaya-Tt!  xSK^aai  iiuxttsihvhmans. uBf  Ji  ms  iS^^hnu!  ■TSy 
^T«ytuiuii  ciiiiU!  'ymiAiv!,  liui  ctfxlju  m  vtaitutra  ii  ns  aui-nei  ve^Ws  ideftj 

Sedquidam  dubitant  hic  dicentesjpropter  quid  primtj  immoderata  euacuatione  con/ 
tingens  indefinite  dixit,  quod  morbi  accidunt,in  m^ium  uero  retentione  uel  rupprefe 
fione  determinauit,  K  patientem  locum  dixiti  quoniam  illic  quidem  K  fi  morbi  nan^ 
non  tamen  ab  utero  fiunt,ipfe  enim  purus  manfit,  fed  a.toto  corpore,  debilitate  confe/ 
.quente  jn  menfium  uero  reprefsione;  corruptione  a  principio  fa(fla,morbi  a  cOrnptio/ 
ne,ab  utero  inualefcunt.Hsec  Philotheus, 

GALENVS 

QV  I  B  V  S  ft  A  M  medicis  uifumeft  ex  multitudine  tjuidempiunmQS  fieri  mof/ 
bos, ex  defecflti  autem  nullum, Verum  Hippocrates  interpretatur  etiam  ob  defe/ 
tfium  fieri  aliquando morbos,nonfolimimulieribus, fed  etiam  (liris- Si  quidem  adde/ 
fedus  confequitur  aliquando  ficcitas, aliquando  frigiditas, aliquando  utruncp-  Often/ 
fum  autem  elt  quodintemperaturac,qupcunque  tantam  habentmagnitudinem,utpoi> 
fint  iam  laedere  operationem,funt  exmorborum  genere.  Vei  (im  lecundtim  hpc.neque 
falfum,neci?  obfcurUm  eft  ab  Hippocrate  dieia  Quatenus  autem  in  pluribus  quidem 
menftruiSjfimpliciter  dixit  fieri  morbos,ne(;^  ex  utero  adiecibln  defedu  autem  eorum 
iftudadiunxit:digntimefl:inq(iifitione,n(inqtiidintitriicpaffedibtisdi(flis  communiter 
ex  (Itero  fubinttilerit,ucl  hoc  proprium  eft  defetftus  meftruorum.Hoc  autem  fcire  ex/ 
quifite,eft  impoflibile,nifi omnes notierim(iscaufes,ob  quas  Uel  plura,quam  opus  fit, 
tielpaudora  tieniant  menftnia.Pofsibile  eft  igitur  fi  ora  uaforu  quae  pertingunt  ad  tite/ 
rum  ultramodum  aperiSt(tr,8i  fi  fangtiis,uel  calidior, uel  tenuior  fiat,8e  totum  corpus 
propter  malum  habitum  aliquem  ag^auetur  fangtiine,8<  fi  modum  naturae  cotienien 
tem  ftia multitudine  non  exceflerit, quare  ipfum  expellit  ad  uenas  quae  in  utero  funt,uc 
infludionibus  accidit.  Pofsibile  eft  inquam  alias  adaliam  parte  immodicas  fierimen/ 
ftruorum  euacuationes.Eadem  uero  menftrua  polTunt  fieri  pauciora, uel  quia  (ien£c  fe 
rentes  ad  uterum  menftruam  purgationem  comprimuntur,  uelobftrutintm,  adeo  Ut 
quod  influit  non  admittant.  Qtiodctinqj  autem  horum  fuerit,  necefle  eft  proceflu  tem/ 
porisfi<:  ipfum  uterum  pati,  autfimilem  inflammationi  difpofitionem,  autEryfipela/ 
ti, aut  duro  rumori,  aut  Cancro,  quibus  denuotonimcompatinu  corpus.  In  immodi/ 
cis  uero  cuacuationibus  nulla  talis  accidit  uteris  pafsio,adeo  ut  per  compatiendi  ratiO/ 
nem  totum  corpus  una  laborer,  quare  fit  ucrifimilitis  in  fola  retentione  menftruoruin 
dhiiUe  Hippo  cratem  morbos  contingere  ex  utero. 

B  R  A  s  A  V  OL  VS. 

primo  Galcntisquor(indammedicorumfentetiamrcfert,qu{fimpIiciterexmnl 
titudinempltos  quidem  fieri  morboyxitabat,  fed  ex  paucitate  &  indigenria  ac  defedu 
nullos.se  hos  medicos  reprehendit  Galenus,  quia  Hippocrates  putat  morbos  quan/ 
doque  fieri  ex  defedu.  Si  hoc  etiam  in  uiris,  quoniam  ad  defedum  quandoque  frigidi/ 
tas  feqtritur,  quandoque  ficcitas,  quandoque  utrunque-  Haec  uero  funt  intemperies^ 
qua  cum  adeo  aud*  funt,  ut  operationem  lacdanqmorbi  funtpropterea  hic  ab  Hip/ 
pocrate  nihil  falftim  uel  obfanrum  dicitur. 

Quodlegitur, ex  defedu  autemnullum,  gracce habetur  </!i  cftVri/I^.ideft,  ex 

DD  4  defedu 


tyt  l  r»  R  f  Q.V  I  N  T  I 

fe<3u,iiel  indigentia  milfum. tamen  uocabulum  apte  opponi  uideto  uoca, 

bulo  7>A»fo,nifi  multitudinis  defeiSum  intellexerimus. 

Quod  etiam !egitiir,ucre fectmdum hoc netp  falfum  neip obfcuru  eft  ab  Hippocrati 
diiftumjGraece  habetur,  n&l  'iTnreKfirtt  m ^ 

ysTOijideftjfed  a:  fecundum  hoc,  necp falfum ,  neip  obfcurum  eft, quod  ab  Hippocrate 
didhimeft. 

S  E  C  V  N  D  o  Galenus  dubitat,  quare  in  menfium  multitudine  dixit  fieri  morbos  ab 
rpIuce,Sif  non  adiecit  hanc  particulam  ex  utero .  In  menfium  uero  defeiftu  fieri  morbos 
dicitiSf  addit. ex  utero .  nunquidigitur  h*c  particula  utristp  partibus  deferuit ,  uel  fo, 
ium  menfium  defcdiui  iungenda  €11? 

Quod  legitur,  uel  hoc  proprium  eft  defecftus  menftruortim,lege  uel  hoc  ibluin  pro 
prium  eliquoniam  gratce  habetur  «i  lioMi»  iAiti  Ifti. 

TERTIO  Galenus relpondet,hancdubitatiohemre(ftelbluinonpofle,nifi omnes 

caufas ,  8f  defeiSus ,  bCluperfluitatis  menftruortim  percurramus,  hx uero  funtapud 
Galenum  fuperfluorum  menfium  caufae ,  quas  nunc  in  ordinem  reddemus,  Siora 
iiaforum  quae  ad  uterum  pertingunt,  ultra  modum  aperiantur-  Si  fariguis  calidior  fl 
at.  Si  fanguis  tenuior  fiat.  Si  totum  corpus  ob  aliquem  malum  habitum ,  &  ma/ 
lam  qualitatem  fanguine  aggrauetur.  Si  malum  habitum  non  habeat ,  necmalani 
qualitatem ,  fed  fua  multitudine  folum  peccet ,  ideo  ad  uteri  uenas  expellitur,  ut  in  his 
defluxibus  fieri  folet,  qui  a  parte  ad  partem  fiunt.  Haec  uerfaafecimduLeonicera  in/ 
terpretatione  oppofitum  fenfum  facere 'uidentur .  nam  ipfe  dicit ,  8f  fi  modum  naturae 
conuenientem  fua  multitudine  no  exceflerit-Nos  uero  expofuimus  ac  fi  dixerit,  quod 
modum  naturae  fua  multitudine  excelTerit ,  ut  hanc  unam  fuperfluorum  menfium  caib  ■ 
famfaciamus.fenguinis  multitudo  q^ui ad  uteri  uenas  tranfmittatur-Grgais  etiam  coi» 
textus  ita  legit,*»*  rlw  ^ 4 woij.  xxi!<Sj>Scu.va  Caufa:  uero  menfiuni 

defedlus  hac  ftmt  hic  inferius  enumeratae.  Si  uenac  quae  menfes  ad  uterum  feruntj 
comprimantur.  Si  eaedem  uenae  obftruantur-  Si  ianguis  fit  craflus.  Silanguis 
fit  frigidus.  Si  uteri  uafa  robufta  fint,  ut  fai^uinem  recipiant,  non  admittant.  De 
retentione ,  8C  nimio  menfium  fluxu  Paulus  pracaddudis  locis  multa  dicit  Sf  alias  ab 
his  caufas  refert 

/  Qiiod  legitur  ,Vt  in  fluxionibus  accidit,  poflTibile  eft  inquam,  alias  ad  aliam  partem 
immodicas  fieri  menftruorum  euacuationes,  illa  particula  poflTibile  eft  inquam,fuper/' 
flua  eft,nec  in  gracco  codice  adeft.Ita  enim  in  ipfo  habetur,3<r'3ii)>  ^  iru!  fiShiutliims 

eeMsT  «f  <e^^o  inieicv  «liiTfoy  *^»i<n(/  Kar«iiluii<Dit,iddi,  ficuti  in  fluxioni/ 

bus  accidit  ahas  ad  aliam  partem  immodicamfieri  menftruorum  euacuationem.Ita  ha 
bet  in  fingulari  Aldinus  contextus,  fed  nofter  antiquus  duas  habet  lediones ,  unam  iq 
fingulari,  alteram  in  plurali  «liiifis!  *^«<j»f,ideft, immodicas  euacuationes.Magis  prO 
bo  utin  fingulari  legatur,quoniam  una  fuperfluorum  menfium  caufa. 

Quod  legitur ,  Vel  obftruuntur  adeo  ut  quod  influitnon  admittant,  hic  defuntduo 
uerfus,Ita  enim  legidebet,uel  obftruuntur,K  ob  craffitiemiuel  frigiditatem  fanguims; 

robur  ipforum  quae  in  utero  uaibrum,adep  ut  quod  influit,non  admittant .  graccee- 
nim  ita  habetur,  S5I  ito  fiBTjxt»  ^S^va-Zy  ^ 

pibmIw/  «'•#6' itiu iiuifcw  kyyaay  Z! 

**  7«  u^ificy.  ideftjUel  quia  uenac  ferentes  ad  uterum  menftruam  purgationem  com/ 
primuntur,  uel  obftruuntur  propter,  fanguimscraifitiem ,  uel  propter  frigiditatem,  8f 
robur  ipforqm  quae  in  utero  uaibrum,adeo  ut  quod  influit  non  admittant  Jta  habet  AI 
xKniis  cotextus.  Antiquus  uero  nofter  legit,  hs“  « «b'*'r©'.ideft,8f  uel  ob  lar» 
guinis  cra(ntudinem,ut  alia  fitpaucorum  menfium  diftinda  caufa. 

;  Deniq;  Galenus  pr jdidum  dubium  ibluit,  fit  qufcunq^  retentioms  menfium  caula, 

ex  prEedidis  neceflarium  eft, temporisproceflii  uterum  pati, uel  dilpofitionemfimilem 

inflammationi,uel  fimilem  eryfipelati,uel  tumori  duro  fimilem,uei  fimile  cancro.pro/ 
pier  quae  deinde  totum  corpus  patitur,  propterea  conueniens  fuit ,  in  ibla  menfium  re/ 
ternione  Hippocratem  dixifle  ex  utero  morbos  contingere,  quia  per  compaffionera  to 
Ium  corpus  afficitur-ln  fuperfluis  autem  menfibus  ex  utero  non  fiunt. 

Vbi  legitur. 


APHOJiTSMVif  LVIII 

,  Yljil^’ttir,Kiprum  uterum  pati, adde  aliquam  paffionem.nanigf«^e  habetur  <ti»» 
«T.V 

APHORISMVJ  LVIIl 

T-i  Eftoiiiteftmo,aut  Utero  inflammationem  patiete,urin*  ftillicid/uttl  acdditj 
J\  S  renibus  purulentis  Urins  adueriit  ftillicidiumihepati  autem  inflammatio/ 
nero  patienti  fingultus  aduenit. 

‘  BRASAVOLVS 

HAEC  tria  rtoftri  corporis  membra, inteftinum  redhiftl, Uteri  collum,  6C  ueficae  coi 
iuni.adeo  uicina  furit  SC  limul  complicata, ut  urio  patiente, aliud  facile  patiatur,  propter 
eaflinre(3ointeftino,aut  in  utero  inflammatio  fuerit,quia  fupra  Ueflcam  comprimut) 
jKcefleeft  quodammodo  reftring^tur,  unde  8C  urina  ftillicidium  contingit,  nempe  pa;' 
tm  K  frequenter  emittitur.  Si  etiam  renes  purulenti  finuurinj  ftillicidium  neceffario 
corfequitur.nam  pUs  ad  ueficam  traflt,  SC  illam  adeo  ftimulat  atcp  angit,  ut  urinam  eoi/  ■ 
hginon  fmat,  fed  paulatim  meiatur. 

ifAtj-judr^rTjjideftRetftointeftino  inflammatiorieUipatienn'.]  «gx’’!  princi 
pcfflfignificat,ita  uero  inteftinum  refftum  nuncupatur, quia  eft  inteftinonim  principis, 
imo  Krationefua  fubftantiaptincepsuinde  K  a  Philotheo  ita  dicitur,  kfxiti  «s-A/ 

•^S'  ideft,  inteftinum redlum  ar/ 

chonuocat,8C  recftum  quidem  dicitur  inteftinum,  qUbUiam  ad  redlam  lineam  extendi/ 
fur  c.ateris inuolutim  iacentibus ,  archos  uero  dicitur,  quoniam Uideturcateris  inte/ 
ftinis  imperare,  uel principium  dare.  Si  inflammatio  inipfofit  (Intelligeuero  perre/ 
(Suminteftinum  inteftinum  ipfum ,  uel  etiam  ultimam  eius  partem  qute  anus  dicitur  )' 
in  quaeuhij  parte  inflammatio  fuerit, fupra  Ueficam  comprimitur,  adeo  ut  urina  paula: 
tim  emittatur.  Philotbeus  Uero  K  alias  caufas  refotinquienstSireeSum  inteftinum  in 
flammationem  patiatur,urinat  ftillicidium  fieri  «  otj  tos  J^vo-Kfxaitts  «  «v/ 

s«,ia“  MStTWhvms yimoL  ■zh!  KetSiKTJxS}  Jhjxjzius  ou/nsiH  cn  «msitiraz c -jpKxil!^!  iuJ-rHi 
xemiSij,  «  «ziiUms  ^  «vjjr  yivircu.,  ideft,  uel  quoniam  ueftea  intemperiem  re/' 
dpit,&:  contentiuae  ipfius  potentite  diflblutio  fit :  uel  quod  eius  collum  coanguftattir, 
8e  indeemifflo  urinae  fit  ftillatim  uel  ^uttatim.T amen  ueficae  compreffib  fieri  non  po/ 
teftnifi  magna  fit  inflammatio  ;  Et  (i  dixeris  idem  induci  reifto  inteftino  praeduris  fac/ 
cibus  pleno.  Refpondemus  concedentes ,  Si  faecum  praedurarum  copia  adeo  retSttm 
inteftinum  occupauerit,ut  ueficam  comprimerepoflit,tuncurina  impeditur .  Etfi  pC/ 
tasanaequeficutininflammatiohe.Refpondemus,  Siparia  fit  inflammatio  inteftini, 
fotte plenitudo  urinx  ftillicidium  magis  inducet,  quam  parua  Illa  inflamatio .  At  fi  in/' 
flammatio  magna  fit,  no  folum  ob  tumorem  compreflionem  uefica  compatitur, fed 
etiam  ob  dolorem,  qui  eft  in  loco  inflammationis. Nec  etiam  faeces  praedurae  diu  in  in/ 
tcftinoredto  manere  poftlint,ideo  8d  fi  urinae ftillicidiufaciant,adeobreue eft utnopcr 
eipiatur,nec  a  patiente  c6fideretur,ud  a  medico  curetur,na  faecibus  ablatis  ftatim  cel/ 
fat-Hippocrates  in  libro  De  fiftulis,  ex  paflioe  pedieis  ftillieidiu  urinae  fieri  docet,  haec 
fimt  eius  uerba.Lotij  uero  ftillieidiu  hac  de  eaufa  fuperuenit,podice  uefiea  calefit,  quo 
calorepituita  cogitur, quae  urinae  ftillieidiu  gignit.Hicigitur  Hippocrates  aliS  Caufam 
affert, quam  fit  ueficae  fuppreffio,ex  inflammatione  inteftini  redi  Uel  podicis. 

Kat  vrt}!,  <^\iyii.eu.vioU,  Alij  legunt  fed  fenfus  cft,8f  utero  inflamatio/ 

nem  patienti]  aliqui  eontextus  habent  »  ideft  uel, K  non  119«  ut  Leonicenus  in  fuo  lege 
bat, Theodorus  habuit  «.(^liequid  fit,inflamato  utero,&!:  tumore  aliquo  affedo  fupra 
uefica  coprimere  necelTc  eft,2f  urina  impedire. Quod  fi  dicas,  no  fieri  urinp  ftillieidiu, 
inmuliere  utero  gerente,  tamen  eft  maius  podus  id  quod  habetur  inutcro,cpfit  aliquis 
Uteri  tumor.Refpondemus,&:  in  utero  gerente  luinae  ftillicidium  fieri,id^  mulierem 
nteto gerentem  parum Sf  fepe meiere ,  &  quanto  magis  infans  crefeit,  tanto  magis 
■  hoc  patiturruel  dicas,tumorcs  illos  qui  in  collo fimt  id  potius  efficere,  quain  eos  qui  in 
fundo  exiftimt ,  foetus  autem  in  fimdo  eft ,  K  non  in  collo ;  uel  quia  tumor  res  praeter 

natiuam 


*7+  LIBRI  a.VrNTI 

naroram  efl.Infans  uero  efiies  naturalis,  qux  magis  uentri  acc5m6dafur,quam  hmior 
qui  cft  res  praeter  naturam.PhiIotheus  de  hac  aphorifmi  parte  ita  dicit,  m 

Ich-Ifit  ^  TU  ftfjtcfv  Kaitu  t£i  e^y£  ym  ns  xvstof.a  (iSjftm  if  SSr  74i 

«Ti^a-na 

Ttii  «■mST'  (f  u&iT&ia-^mi  4*syrJoK  -m  jv-rfjsa  Imyjuj  «OTif  s  ^}yi^iTvt,ideR 

Sed  K  in  utero  inflammationem  patiente  idemfit,uel  ea  ratione  quoniam  ueficaint^' 
periem  praeftet,  uel  quoniam  uterus  in  medioresSi  inteftiiu  K  ueficac  iacet.  Siqihdem 
igitur  in  anteriori  parte  inflammationem  patiatur,  utad  ueficam  compellatur, 8i  ueflee 
collum  conllringitur,  SC  urina  guttatim  deijcitur.  Si  uero  in  pofterion' parte  inflamma 
tionem  patiatur, ut  in  lumbos  (fcilicet  compellatur,)  coanguftata  &  obibmSa  intefii^ 
na,ftercorisfupprefsionem  faciunt.  | 

Kottuui  4<ia-v()<s  sp«)(,se/e  isij'iVfm.ideft,8f  renibus  piu-ulentisftillicidiina 

urinae  accidit]Multarenim  ftint  ftillieidij  urinae  caufaeuina  eft  caufa  iiefic:*  copreffio, 
et  hgefit  pertumore  redi  inteftini,aut  uterhaut  g  foetu  in  utero,aut  duras  feces  inredft 

inteftino:quandoq!ob  meatus  obftrudione,qu*autalapidefit,autapituita,autagrM 

mis  fanguineis,aut  carnofitate  crefcenteiquadotf  fit  ob  contentiuae  debilitatem:  qtian 
do<^  fit  oblongam  urinae  retentionem  in  uefica,quia  uefica  ramis  impletur,  &C  exten^ 
fa  guttatim  emittit:quando<^  fit  obprefente  caufam,uirtute  expultrice  continuo  ftimu 
lante  atep  iritante,ut  in  excoriatione  fit  8C  fcabie  uefics,8Cin  iirinj  ardorc,etin  aphorif 
mi  propofito  ex  pure  ex  renibus  exeunto,  SC  urinae  exitu  adeo  fl:imulate,ut  frequenti& 
fime  meiere  opus  fit,  quia  ob  ftimulationem  &  puris  acuitafem,  uefica  ad  frequettt  ex/ 
pellendum  iritatur.Haecefthuius  partis  ratio, quamuis  Oribafius  dicat,  ex proprietaA 
te&  qualitate  loci  patientis  accidit  ftillicidiu  urinae  purulentis  renibus.Philotheus  hac 
partem  ita  exponit:  )(9«  Itti  rt^gu  </li  tK7rvli&yTi,yifiTm  ^<t^xgitei7ri!;m}/,ixts  tj  (^wk 
yiviTW.  ef  «VTii,  )(fii  ^iru  mmtiSlj/iy  i^igi-m  v>  ytviy  vm  ttii  Kvsiy-y»^  th  JjptyvTvn  Jli 
tS  (fi/s  Imyaga  ttu)  «■mx.yf.Ttxny  t/tuaayiy  awttjgSi,  KS«  tKxeira  i^say/luJ  v  J/ 
goy.  ideftjEtrenibus  purulentis  urinae ftillicidium  fit-quomodofSaepetuberculuquod 
dam  in  ipfisfit,  8i  pus  tempore  corruptum  ad  ueficam  fertur,  8C  acredine  fua  mordet, 
8Cmorfuexcretiuampotentiam  continueexfufcitat,8f  urinam  guttatim fecernit. 

i&S  «Tm-n  qhiyy.(avorn  hvy^  iSf)<iViTT)U,  ideft.  Hepati  autem  inflammatio  finguf/ 
tus  fuperuenit.]  quia  ex  iecoris  phlegmone  expultrix  uentriculi  uis,  ad  expellendum 
iritatur,ob  eam  quam  habent  colliOTntiam,SC  communicationem  neruorum.  Oriba/ 
fius  aliam  caufam  reddit  inquiens,Inflammato  enim  iecore,inflammatio,atque  fuper/ 
fluitas  ad  fuperiorem  partem  redundat,  ideo  inquit  efle  conuulfione  ex  inanitione.  S  ed 
re  uera:fallitur,quoniam,ut  Galenus  docet,flngultus  per  compafsioncm  fit.  poftet  au 
tem  inflammatio  &  in  gibba,  conuexaue,atqi  in  catta  iecoris  parte  fieri.  Si  in  gibba  fit, 
fingultum  non  facit,  nec  inferri  necefse  cft,nifi  adeo  magna  fit  inflammatio  utad  coiv 
cattam  ultp  partem  pertingat.  Si  uero  inflammatio  in  concatta  parte  fit,hatc  cft  qitat  fin 
gultttm  inducit, &  facile.  Sed  hic  etiam  ( ut  G  alentts  dicit)  non  fit,  nifi  fit  magna  inflas 
matio.  Singultus  uero  fit, quia  uentriculi  os  ab  inflammato  iecore  comprimitur,  propA 
ter  hoc  uis  naturalis  os  ipfum  extendit,K  ttehementi  quodam  motu  attrahit,  H  fingitl 
tus  infertur, 8f  quidam  mordicatiui  fumi uentricttlo  commttnicantur,qui  hunc  fingul/ 
tuminducerepoflitnt-immo  Hippocrates  addere  debebat, quod  8f  paruam  quandan» 
tufsiculam  mouet,  quae  ficca  eft,8f  ob  feptitranfuerfi  compafsionem  infertur.  Paulus 
Aegineta  libro  tertio  capite  quadragefimolexto  de  his  iecoris  inflammationibus,  8Ctiv 
moribus  abunde  tradat, &  Aetius  uio  loco, ubi  praedida  figna  profequuntur,Si  de  in/ 
flammationibus  in  fima  K  concaua  parte  loquuntur,  omnia  figna  edocentes,  per  quae 
uercdiftinguuntur.  Celfus capite leptimo  fecundilibri  inquit,  Frequens  fingultusSC 
prater  confuetudincmcontinuus,iecur  inflamatum  efsefignificat.df  Philotheus  pro 
hac  aphorifini  parte  ita  feriptum  reliquit,  s-re  (fno-iy  otj  i(sa  -nS  «mfwc  (fMynantTti  yi/ 

ViTxa  5re'^(f  a’ jaioy AvyliKsu mkAisk  «  rvya/f^iyi^cuvBy  tk  4&  7?  ^Myyt 

yS  i  S^jiytirys  tA«a  lif’  icu/Ttiu  Ttc  Y  tu  styLayu,  usa  y^curaT^inu,  J«j>a£rtTOt 

i^tutxts^v^i-mTx^ygtTVTKorivuJvJ^  liuaT«<ryui/lyJii9iinyfLvy}yinTtaMe(i,PoR(* 


A  PH  a  Hts  Jfll  VS  •  tviff 

quod  ST  iecote  inflammato  fit  paflio,non  quidem  taTis,fed  fingultus,  K  maxime  fi 
cdncauam  partem  inflammari  contingat.quoniamin  inflamatione  caliditas  ad  feipiani- 
humiditates  quacinftomachofuht  trahit, confumitia:  hincftomachus  exiccatur,e^ 
(icdtate  confumitur,  ad  quam  conuulfluam  diipofitionem  fingultus  fitjam  expofh' 
fioni  huius  aphorifmi  finem  feciflemus.nifi  in  mentem  ueriiflrt.lianc  ultimam  huius 
aphoriffflipattom  effe  aphorifmum  dccimumfeptimum  feptimi  libnV 

GALENVS  ' 

Qv  A  N  D  O  aliquis  parum  Si  frequenter  mingit, haec  paffio  urina  fiillicidiuni  no 
minatur,  &  fit  aliquando  ex  imbecillitate  potentia  retentiua  in  uefica ,  nonunc^ 
ucro  ex  acritudine  urinajn  hepate  ueroper  inflammatfonesn  patiente  fingultus  adue^ 
nit  imbecillitas  ergo  fit  propter  intemperaturam,&C  aliquem  tumorem  prater  natura, 
Acritudo  autem,uelpropterrenumpafsionem,uel  quia  talis  adipfos  uenitexuenisfu 
pcrfluitasferofa  percolata.  Redleitar^  Hippocrates  inquit, urina  ftillicidiurh  reflo  in/ 
tellinOjK  utero  inflammationem  patiete,^  renibus  fuppuratis  aduenire.  In  reflo  qtii/ 
dem  inteftino,8C  Utero  per  compatiendi  rationem  uefica  patiente.In  renibus  autem  pii 
f  ulentis  pure  per  ueficam  euacuato.  Hoc  igitur  fui  acritudine  mordens  uefleam  exci' 
tatadexcretionera  Inuteriautem,uelrefliintefl:ini  inflammatione uicinitans  ratione 
pati  ueficam  eft  neCelTariumjUt  quf  &  intemperaturam  participet,  et  inflammationem, 
a  preterea  prematur,  atcpanguftetur  a  tumoribus  prjter  naturam  qui  in  illis  exiftunt. 
Piflum  autem  eft  a  me  prius  quod  non  fimpliciter  altera  pafsio  aduenire  apta  eft,  ied  . 
Iris  quae  magnitudinem  habet  effatu  dignam.  Sic  igitur  SC  hepate  inflammationem  pa/ 
ticte fingultus  accidit  propter  neruorum  communicationem, non  quidem  femper,  fed 
quando  ad  maximam  attollitur  inflammationem, 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  interpretatur  hoc  Uocabulusf  *3j/;(e/*,ideft,  Vritiac  ftillicidium.' 
nam  inhodoco  uerum  urinat  ftillicidiunon  intelligitur,fed  quando  aliquis  paru  et  frd 
quenter  mingitmunc  urinae  ftillicidium  uocat, etiam  fi  guttatim  non  meiar.  Fit  autem 
obhas  caufas  hocurinteftillicidium.uel  ob  potentiae  retentiuae  quae  inueficaeft,imbe/ 
cillitatem,uel  ex  acritudine  urinae.Si  uero  petas  quomodo  imbecillitas  fiat ,  Galenus 
fieri  dicit  aut  ob  intemperantiam,  SC  ob  qualem  intemperantiam  non  exprefsit.T u  hu/ 
midam  potiflimum  intellige.  Aut  ob  aliquem  tumorem  praeter  naturam.  Fit  uerd  ex 
uiinae  acritudine, uelob renum pafltonem, unde fitpus,uelob  qualitatem  calidam  uel 
falfam  imprimentem,uel  quiaferofa  fuperfluitas  exuenis  ad  renes  ucnit, deinde  ad  ue 
Ccam,8f  adeo  ftimulat,ut  exire  cogat,  nec  colligi  finat. 

Illaparticula,  In  hepate  uero  per  inflammatione  fingultus  aduenit,obclo  confodien 
da  eft.Inhoc enim  loco poninondebet,quia  Galeni  ftntentiam  &:  feriem  feceroitSC 
difeontinuat. 

SE c VND o  Galenus infertrefle ab Hippoaatediflumeire,ftillicidiuurinxreflo 
inteftino  K  utero  inflammationem  patientibus,8^  renibus  fuppuratis  aduemre.  In  hoc 
loco  antiquus  nofter  contextus  legit  i/'vnufi'cu’.  ideft  difficultatem  urinae,  tame  nos  po 
liws  legendum  putamus  sfayyxsitu'.  ideft  ftillicidium  urinae, 

tertio  Galenusdocet,inreflointeftinoKin  utero  inflammatis  ueficam  pati, 
unde  per  compatiendi  rationem  ftillicidium  infertur.  Atne  intelligas  compaffione  per 
urinat  acritudinem, in  renibus  autem  pinulentis  fit,pure  per  uefleam  euacuato.  Aldi 
nus  contextus  itapraecifehabet,ut  aLeoruceno  interpretatum  eft,  &  nofter anriquus 
■nimaleflione  eodem  modo  habet,  in  alia  uero  leflionefententia  quaedam  addita  eft. 
nam  ubi  I^it,in  reflo  quidem  inteftino,  fid  utero  per  compatiendi  rationem  uefica  pa/ 
•ientejin  grateo  deinde  fequitur  ov  xx-zw  (rviimSamz  -rai,  ovjaip  t/j^iizvrvri.  ideft 

non  per  compafltonem  autem  inacritudineurinae,deindefequitur.  In  renibus  autem 
jurulentis  pure  per  uefleam  euacuato. 

ci_v  ARTO  Galenus  rationes  affert,  quia  puS  fua  aaitudine  ueficam  morderis  ad 
Bteretionem  excitat,  ideo  non  fit  colleflio  alicuius  quantitatis  inrinacnotabilis ,  ied  pa/ 
tum  8C  fepe  meitur.In  uteri  uao  inflamatione  aut  refli  inteftini,  uefica  ob  uicinitatem 

paritur 


S7«  LIBRI  «LV  I  K  r  1 

patiturjnam  intemperiet»  percipit,  8i  inflammationem,  8£  a  timore  praeter’ftatunm 

anguftatur  SC  premitur.  Docetcp  hoc  intelligendum  eflTe  quando  pafsiones  funt  effatu 

dignJE,8<:  nonparu*.etemmfiparuatfint, non  eftopuSjquodhacc  agantjSi  quod  urine 

ftillicidium  confequatur.  ^  ' 

Vbi  legituTjDidlum  autem  efta  meprius,  quod  altera  pafsio  aduenire  apta  efl,decft 
una  particula, fcilicet  ex  altera  uel  alteri,  ut  legatur,  didum  autem  eft  a  meprius,  quod 
altera  pafsio  ex  altera,uel  dteri  aduemreapta  eft.  Grtece  em  habetur  ejsTtu  <Atiut  ayij. 
tcTtha!  w<-yinS«i 

Denirjinfdt,  hepate  inflammationem  patiente  fingultum  accfdereob  neruoruconi 
municationem.SC  hoc  non  fem^er  facit,  fed  folum  quando  inflammatio  maxima  eft, 

APHORISMVS  LIX 

SI  mulier  non  concipit,fcire  autem  uelis  fi  conceptura  fit, pannis  circum  tedam 
defubrer  fuffias,  81  fi  odor  uideatur  per  corpus  ire  ad  nares,  8C  os,  fcito  quod 
ipfa  non  ex  feipfa  fterilis  eft. 

BRASAVOLVS 

I  N  noftra  chriftianaatr^  catholica  fide,  cur  aliquae  non  concipiat,  uel  concipiant  ii| 
deu  refertur  authore.  nec  uere  chriftianus  id  curat  an  eius  uxor  concipiat,  uel  non  coci/ 
piatjfed  antiquitus(ut  Galcnus,&£;  Oribafiusteftatur)huiUs  ramagna  cura  habebat, . 
uel  ut  dignitas  regni,  uel  lacerdotij  feruaret,  unde  apud  ipibs  optimS  aat  fcitu,  fi  uxor 
Uiru  fuum  cognofeeret,  tamen  non  conciperet,  a  quo  id  proueniret,an  a  uiro,uel  ab  ux/ 
ore.  ut  fi  ab  uxore,  m'r  alteram  ducat,  8C  haec  curetur;!!  a  uiro,  uxor  alteri  iungatur,8C  ge 
nus  feruetur-  Sicuti  apud  Hebrxos  illi  folum  fecerdotes  er5t,qui  ex  leuitico  genae  fuc 
cedebant.  Si  ergo  quifpiam  periculum  facere  noluerit,  an  ex  uiro,uel  foemina  uitiunon 
concipiendi  procedat,  hunc  praefentem  modum  docet  Hippocrates,  inquiens  mulie/ 
rem  circumcirca  adeo  pannis  contege,  ut  fub  pannis  fuffumigium  facae  nihil  impe/ 
diat, tamennoriexeatfumus. tu  igitur  defubteffuffias.nempe  aut, trpchifcos  odoratos 
accendc,aut  tus,aut  myrrham,  aut  ftyracem,fub  pannis,  SC  id  pbfaua,quod  fumus  ad 
uterum  perueniat,8C  nares  ferire  non  pofsit.  nam  ueftis  illa,aut  panni,  quibus  flla  cin/ 
gitur,8i  fuff  timigia  teguntur,arde  cindi  lint.  T u  deinde  hanc  muliaxm  intaroga,  an 
mfi  uideatur  ad  nares  8C  os  odorem  perucnirc,  8C  hoc  per  corpus,  non  autem  fub  ue/ 
(te.  Qiiod  fi  illa  anntiat,tunc  indica  illam  non  ex  feipfafterilem  elTe,  fedfterilitatis  cau/ 
fam  in  uirum  req  ciendam  efte,  nam  fi  a  mulieris  utao  prouem'ret,id  effet,  quoniam  hu 
moribus  opprimeretur,  &  ideo  odor  per  corpus  tranfire  non  potuiflet.immo  K  ex  hoc 
fignificatur  (  ut  Oribafius  inquit)  mulierem  in  utao  non  habere.  Philotheus  hujus  a/ 
phorifmi  fententiam  ita  refert,  <^7k58is  teel'  ytw«  it«  Aaftiliu/»  ^  yce^i,v  Ji'  1«// 

liu  xyct/os  aGr  <4k  ^>1'  <A'  iS 

Aij3ia'0’7Si/.i'i^,/l'sK,J;V,;W!iW(«i/,)(st£  tiiUxhi  astWTi  ^SgaxPt!,  HS/u  Itt  ph/a  (v/ 

jiiatsef»,  tw'  hs  TOi  Ka}avSlJ/liu}(av\iU,  v  mop  «hms  \aioj8«Ai  wd  iw  milia  na 
ymeunss,!^  cuins  ii^KixxhviiiiXjrtlllixrtcts.K^ 

iB ifXi « ciriitt djftiSi Mhi  (miLant!  uS^Tosilpkx^ivs^ivxsicayivaxKaiihtvt 

,  ii  imitab  xypis  lUiy^xXKx  -rpy  ehijjpx.ims  y«f  tpi^etiSUiis  ns  t-  hahs 

V!  uSi  -n  siyix,tisamapvxs,yiti^vP7t  mcmi  XTthx^XK-m  KXKPyyitlxsn  xSitaiU^Hiih-rpx, 
xiKgxtWi,  a  yOf  hu  7w  xyicoa, » 'fi/jjOTifjie, »  7*  icvxvaf 

«(B,)(9a77i'l-i//e,K5«  7M  xxHs}(yiilx,lxa!iUiv «x  «  c<riii  uSi -n sinx,  v^msfivat  mitvmM 
iras  i^aix  ■ns,iiiyt4i  lay  ifMiiay,x^  gjiy&.ayyx^  nillguy.xxSds  <ui-ns  itAliXaclv  y 

!raV7«fvft5rKSt«.ideft,Hicdicit,quodfimuIia 
utao  no  cocipit,necg  ob  ieipsaftailis  fit,fed  ob  uiru,hocaut  fcire  uis,opus  eft  turibu/ 

Io,ideft,fuffi'tu  exodoribus, qualeeft  tus,nar di  fj3ica,ca!sia,8Cftyrax,8i  illa  in  carbone» 
inijcere,Kfupraturibuluuel  fuffimentu  odoratu  uocatu^iiiv!u/,ideft,infHndibuluimpo 
nes,  bC  fuperioremipfiuspartem,mulieris  pudendo  fubijce,8fitafuffumiga,ipfainfe( 
de  fedente,Sf  ueftibus  coopata.Et  fiquidem  odor  ex  corporis  profundo  Turfum  ado» 


APHORISMVSLIX  877 

y  nares  eIeuatur,cogiiofccs  quod  ob  fdpfamfterilis  non  eft,fed  ob  uiru .  Sic  enim  per 
profunditatem  colporis  ad  os  nares(fcflicet  odore deIato)corpus  SC  uterus  ab  omni 
pialo  humore  libera  (unt,8t  temperate fefehabent.  Si  enim  temperatura  ficcior  fuerit, 
uel  frigidior, uel  malo  humore  praedita,  odor  ad  os  &:  nares  ob  denfitatem  Sd  frigiditas 
tem,Kmalum  humorem  afcedere  prohibebitur.  At  fl  quis  quomodoid  fiet, interroga/ 
bit,4'cimus ,  per  uenas  arterias  K  neruos,  ut  ipfe  in  Aphorifmis  offendit,  unus  hu/ 
morum  confiuxus,8t  unus  fpirituum,8i  omnia  quae  compatiuntur. 

r«»«  «r  ^  >«*«’•  ideff,  Si  mulier  non  conceperit  in  utero.  J  Additur  hace 

pam'cula,m  utero,in  omnibus  Grxeis  codicibus,  quos  uidimus ,  quam  tamen  Theos 
dorusKLeonicenus  omifere,forte  ob  id,quia  communis  huius  uerbi  concipere,intel 
le(3io,eff  in  utero  habere,  tamen  quia  8C  extra  uterum  ufus  eff  huius  uerbi  concipere, 
fic  8C  in  fferis  literis  concipies  in  utero ,  propterea  iudicamtis  hanepatticulara  appo/ 
nendam  efle.cum  8C  ab  ipfo  Hippocrate  pofita  fit.  Intellige  aute  fi  non  conceperit  mu 
lier,qux  tamen  uiro  fuo  utatur.8C  dicens  non  conceperit,notatur  per  annos  aliquot  in 
hoc  perfeuerafle,8C  in  eo  tempore  fit,in  quo  pofsit  cScipere, nempe  poft  decimumter/ 
tium  annum,SC  ante  quadrageflmumquintum ,  ideff  in  ea  aetate  fit,  in  qua  menfes  ad/ 
huc  profluant. 

bw'a«</?si/'s«'«8  AWtToii.ideff, Velis  autem  fcirefi  conceptura  fit.]  Et  an  ipfa,an  uir 
tam  longae  ff  erilitatis  caufa  fuait. 

Pieaat^v4«!  3»<«<e  ideff,Pannis  tedlam  defubterfuffias.lEtadeo 

teffa  ab  umbilico  inferius,  ut  fumi  fub  panis  exire  non  pofsint,&  ad  nares  pertingere. 

KOt  «i/  I1S& !T5f lil/it&K?  evl  JhKit «  710  (ilr  1«!  flv«i  (SIr  siplCt,  ideff, Et  fi 

odor  uideatur  per  corpus  ire  ad  nares  8f  ad  os,  ]  Per  corpus  uero  intrinfecam  corporis 
partem  intellige, ut  hi  fumi  uterum  ingrediatur,  K  per  ipfum  ad  os  8C  nares  afcedant, 
&  non  per  extrinfecas  partes,  etenim  figniffeatur  Uterum  non  effeobffrufum,  fed  bene 
affetflum ,  cum  hi  fumi  ipfum  ingrediuntur ,  S>C  futium  per  uifcera  ad  caput  afeendunt. 
Hoc  autem  facile  fit, fi  infundibulo  utantur, ideff  inffrumento  in  inferiori  parte  lato,in 
fuperiori  ardo, ut  pyramis  uideatur,8C  fuperiorpars  ori  uteri  iungatur. 

rifutrxieTimr»  tv  A’  imM  «■v«Mc3i).ideff,Scito,quodipfanonexfeiplafferilis  eff.] 
Sedhocprouenitrationeuiri.Tu  Uero  icito  multas  efleff  erilitatis  caufaSjde  quibus  in 
aphorifmo  fexagefimofecundo,&  in  fexagefifflotertio  plura  agetjius,tame  dC  hxc  una 
caufa  eff ,  habere  frigidum  K  humidum  uterum ,  ob  qiias  qualitates  umx  qux  in  ipfo 
]  funt  obffruuntur,K  fanguine  ad  ipfum  fluere  non  finunt.  Si  uero  mulier  iam  utero  ge/ 
ij  reret,K  nefciretur,fumi  etiam  non  afcenderenqtame  ex  illa  no^mocederet  quod  eflet 
i  fterilis.ob  iffud  ab  Hippocrate  dicitur,eam  fumenda  effe,qti!^^ffl  conceperit:  etenim 
,ifi  concepit,  certum  iuicium  haberi  non  poterit,  imo  ipfam  ef^lrilitaus  caufam  iudi/ 
cabitur  cum  utero  gerat. 


VE  R  B  V  M  SufFias,materiam  indicat  quae  naturam  habet, ut  fuffiri  pofsit,  thus  uf 
'delicet  8f  myrrham  8C  fforacem,8f  quaccuncp  alia  talia  qu*  calidam  habent  tem 
petaturam,K  funt  latis  odorata .  Vult  emm  ad  totum  deferri  corpus,eam  quat  ab  ipfis 
nt  uim,ut  cum  &  os  8f  nares  attigerit,a  muliere  mamfeffe  fentiantur .  In  his  igitur  folis 
totum  non  peruadet  corpus  qualitas  iulfitorum,  quibus  durum  eff  ac  denfum  uteri  cor 
puslcum  uero  fit  tale  non  eff  aptum  ad  conceptionem,ficuti  dC  paulopoff  ipfe  inqmet, 
(^uaccun$  frigidos  habmt  uteros  8£  denfos,non  cocipiimt.Quod  ^etn  in  fine  apho 
rifini  feribitur. Scito  quod  ipla no  ex  fdpta  fferilis  eff,indicat  eius  rei neceffitatem.  Sae 
pius  enim  ut  permaneat  genus  ad  quod  pertinet,  uel  dignitas  facerdotfj,  uel  regni,ffue 
dent  ciuitates  ut  prolem  habeant  uirorum ,  feu  mulierum  ad  quos  folos  peruenerit  ge/ 
nus:deinde  ubi  mulieres  non  concipiunt  quaeritur  utrius  caufa  hoc  accidat,ut  fado  di 
uorrio  mulieres  concipiant.Et  hanc  Plato  in  Theaeteto  innuit  efle  bonarum  pronuba/ 
rim  artem.  T otus  autem  lermo  dicetqr  paulopoff,  quando  omnes  exponemus  qui  ad 
ipfum  pertinent  aphorifmos. 


EE 


'1 


878  L  I  B  R  I  Q_V  I  N  T  I 

BRASAVOLVS 

SI  OVIS  dubttet,  qua  re  uelit  nos  Uti  Hippocrates  ad  fuffum/gium.  Galenas  rc. 

fpondet,hoc  uerbum  tdeft  fufflas,inateriam  fumendam  nobis  oftendere,nem^ 
talem,qu«e  naturam  habeat  ut  fuffiri  pofsit,Hxc  aute  funt  thus,myrrha,^ax,coihir 
cinamomum,caffia,&:  omm'a,qua:  fimul  calida  dC  odorata  funt ,  Hoc  fuflumi^um  fo 
eundum  Hippoaatem  in  muliere  apte  difpofita ,  intrinfece  per  eius  uifeera  itauanfit 
utperosSCnaresfentiatur.  ^ 

s  E  C  V  N  D  o  docet  quacnam  fint  illae  mulieres, quae  per  os  hoc  fuffumigium  non 
fentiunt, illae  inquam  funt ,  quae  uel  durum  uteri  corpus  uel  denfum  habent ,  per  quod 
fuffumigtj  uis  tranfire  non  pofsitHae  uero  ad  conceptionem  aptae  non  funt,  ut  Hippo 
crates  ipfe  in  facagefimofecundo  aphorifino  edocebit ,  eas  fcilicet  non  concipere, qu* 
frigidos  habent  8C  denfos  uteros.  ’ 

Quod  legitur, Quibus  durum  eft  ac  denium  uteri  corpus  antiquus  nofter  cotextus 
eodem  modo  legit  copulatiue  ircut  lea  jrvwoji  tfti  r>  ?1  «-dfut,  at  Aldinus 
cotextus  difiundiue  legit,  «rxAsf  dj/ «  vruKviy  Csigits  tri^iicc  ■  Magis  probo 

quod  diflundliue  legatur.nam  uterus  denfus  efle  poteft,8f  non  durus:  8C  durus,K  non 
denfus.Hacc  tamen  ad  quendapi  gradum  intelligentes.  Nec  iftud  prsterire  oportet,alf 
quos  elfe  contextus  qui  legunt  sv(uc,  ideft  os,8t  non  o-dfiie,  ideft  corpus, quod  edam 
conuenirepoflet. 

TERTIO  Galenus  docet, ultima  aphortfmi  uerba  fcilicet  ipfa  non  ex  feipfa  fterilis 
eft,huius  rei  necefsitatem  oftendere.nam  faepius  ut  alicuius  principis,uel  facerdotij  g» 
nus  permaneat,  ciuitates  ftudent,uthorum,ad  quos  Ipedlat,  uel  uiri,  uel  mulieres  fint, 
proles  habeatur. Quum  autem  uidetur  mulierem  non  concipere,  quaeritur  undeproue 
niat,an  a  uiro,uel  a  muliere,  quia  fi  a  uiro,fa(flo  diHortio,86  alteri  iuntSa  concipit.imd 
Plato  in  Theaeteto  docet,hanc  elfe  bonarum  pronubarum  artem,quas  fua  lingua  si8i/ 
Itmeits  uocat  Sunt  uero  illae, quae  in  conSciendis  nuptijs fe  exercent. 

APHORISMVS  tX 

mulieri  utero  gerenti  purgationes  eant,itnpolsibiIe  eft  fcetum  efle  fanum-, 

BRAS AVOLVS 

M  E  N  s  E  s  a  na^afatSi  funt.  Ut  eis  nutriantur  infantes,  dum  funt  in  Utero  ma/ 
tris.  Sunt  uero  fang^dfeerfluus  in  muliere,  qui  dum  utero  gerit,  exire  non  debet,fed 
folum  foetum  nuuim^ eontigerit  menlium  copiam  effluere, dum  utero  gerit  mulier, 
foetus  non  nutritur, propterea  ianiJ  efle  impoisibile  eft,  nam  ob  hoc  extenuatur  6C  con/ 
fumitur.  At  etiam  fi  cotigerit  foetum  ob  aliam  caufam  imbecillem  fadlum  efle,adeo  ut 
exugere  non  pofsit,tunc  etiam  menfes  profluimt. 

XliyuviuKi  5I-  y«se!i  «“  KStSajintflr  ertf  idisi/Tw.  ideft.  Si  mulieri  in  utero  habend  pur 

gationes  eant.]  Purgationes  per  excellentiam  illas  uocat,quae  fingulis  menfibus  a  mu/ 
liere  fluunt.aliquac  ftmt  mulieres,  qua  fingulis  menfibus,quando  utero  gerunt  eas  ha/ 
bent,fed  in  pauca  quantitatelaliqua  primis  etia  menfibus  copiofe  habent,  dum  infans 
eft  paruus, tamen  hac  quanritate  ad  fuum  confuetum  comparata,non  eft  magna  quan/ 
titas,uerum  in  proceflli  fiftimtinr,cum  infans  maior  effedlus  eft.  Opus  eft  ergo  intellige 
re  aphorifmum  de  magna  menflum  quantitate  profluentium,^  qua  diu  perieueret.  ^ 
aAuaT^t)  vyuurati  y>  'iitjigvoij .  ideft,Impofsibile  eft  fcEtum  elfe  fanum.  jNam  uel  eft 
aga,8f  non  attrahittuel  exiccatur,quia  non  habet, quod  attrahat, debilitatur:uel  ob 
huius  fanguinis  exitum  mala  qualitate  frigida  afficitur.  Philotheus  himc  aphorifmiira 
his  uerbis  aggreflus  eft,  rua  cafoetaiics  cu  yuJiMKt  craSis-fii,  <U 

jiSUorTOijCcitlauajoj/  vyieumi/  vi  fvoii, tau aiarn!.  Tipiimj/  fiUfiOTi  Mtisct^ecSiva  «  vrmgpt 

MttailoiJimus  <}i<Ai](ynu,  turn  vytts  ai'iu.ffM(cA4^(ivn7ii-t;dn  ojiijtJia 48i 7»f 

pmu  M  Tr^niHsit  »i  Rhtil^^tvrrxi  tk  TnaJiii-n^S  dsip  Ai j-splb 


APBORIS^VS  574 

nXKiaumiTiAtiSaeiKiiisveujii^sv &?ieiliif<irTtii,M7i  o^iiytyiifiSiufnmit 

^rtBS9«  ^^<«<nj/’im-n9i'rm,^s».Jlsi:liSK&^st(iy  <!»iuuvci,«7,€l>  ijf  «fjiTKijjtAt/ 

ifgmmir,!?)  7r<S}  yinyvi  lititltuuij  ^"bKgns  uSi  #'  Lv()v<r£ir,Tii  styiov  LnOiaritlLiov, 
(pd/iS&SiK/jli tSi  sctUdVKgScuftfnu.iyaye^  uySdici  itim  !t&i/ 
>t9«  ^  -rti  ■ifceyli^sv  n!  latSif  i(gu  dt.  TmgS^oi  cuiitsoiuViMciy  iJiAj/ 

gJy■^f(^m'y‘la‘7«lpv^lM>i>y|(9^i^ln^JflJrUmy.  ideft, Hic  aphorifmus  dicit, qtiodfi  mU 
licti  poft  coceptionem  purgationes  eant,impofsibile  eft  fcetiim  effe  fanum:  &:  merito, 
primo  quidem, quoniam  foetus  fubflantia  refoluitur.  Secundo  autem  quoniam  foetus 
'mendum  euacuatione  nutrimento  caret.carens  autem  Kfemefcens  quomodo  contin/ 
getipfiim  fanum  efle  C  Sed  quidam  dicunt, quod  ab  experientia  indemus,  mulieres  SC 

ufcp,adquin$  K  fex  menfes  purgari,&:  non  offendutur  pueri .  Adhoc  dicimus,  quod 

purgantur  quidem,fi  contingat  ipfas  humoribus  plenas  efrc,8C  non  ofFenduntur,quoc 
niartl  parum  purgantufdHic  autem  multam  euacuatione  fupponit,K  per  longum  tert 
pus  fignificat,quac  fcilicet  omnia,  ut  dicflum  eft,molefta  funt.  Rurfus  dubitant,quom0 
'do  mendum  pingatio  fiat  in  his  quae  utero  gerunt,ore  fcilicet  uteri  occlufo,  ut  netp  py 
yamidis  acumen  fufcipere  pofflt.Si:  dicimus, quod  per  os  anguftum  euacuantur.Habet 
enim  pelliculam  quandam  qu^  in  fuperficie  eft,fcd  SC  per  matricis  collum:  ficut  etiam 
Uligines  (  fcilicet  purgantur)  tjs  uenis  quae  in  ipfo  funt  (  fcilicet  collo  matricis  )iniiti 
ac  dednentes. 


Et  V e r b V M  Purgationes,numero plurali didum,SC alteru, eant,adiunduiri 
oftendunt  non  edfe  paucum  illum  qui  excernitur  fangiiis,  ne<^  femel  fed  fepius, 
K  miilttim.Qui  enim  femel,aut  bis  paucus  excernitur,fepius  apparet  abfcp  hoc  quod 
foetus  patiatur.  Cum  uero  nihil  deficit  multitudini  purgationis  meftruorum,8C  feruat 
'deinceps  perminum  circuituuper  menfes,impofsibile  eft  foetum  efle  fanum,fi  quidem 
ille  qui  fortis  eft  ad  fui  alimentam  utitur  illo  qui  ex  toto  colore  ad  uteros  fertur .  Ve.' 
tum  excrerio  qu*  grauidis  fit,uidctur  ex  uenis  quae  in  collo  funt  apparere.Nam  ab  in/ 
taioribus  qu»  iri  cauitate  uteri  funt, loci  pendent, quare  nihil  pa  illas  poteft  in  mulie/ 
bremfinum  excerni. 


PRIMO  Galenus  oftendit,  Hippocratem  intelligendum  efle  de  fanguine  qui  mul 
^us  exeat,SC  fatpius.Hoc  uero  per  duo  uerba  probat, unum  eft,  w  lusSugmUr,  ideft  hoc 
quod  in  plurali  dicit  purgationes, SC  per  id  etiam  quod  in  plurali  eft,  50  mgMvjia,  id' 
m  hoc  quod  dicit  eant.nam  fi  paucus  fanguis  femehaut  bis  exeat, nihil  refert.nam  hoc 
fepius  contingit, SC  tamen  nihil  patitur  foetus. 

.  Vbi  legitur,  Abftp  hoc  quod  foetus  patiatut.deeft  particula,  quiinam  Graece  dici'/ 
’  tur,  lilifl/  vfiTm^^xe  tj'  ao  IttRfvoy,  ideft  abfcp  hoc  quod  foetus  quid  uel  aliquod  patiatur. 

SECVNDo  docet,cummenlium  purgatio  plurima  fit,&C  deinde  fui  circuitus  per 
-menfes  terminum  feruat, impofsibile  eft  foetum  elTe  fanum,  quia  alimento  Utitur, quod 
ex  toto  corpore  ad  uteros  defertur.  , 

'  (^iiod  legitur,  Si  quidem  ille  qui  fortis  eft  ad  ilii  alimmtum,utitur  illo  qui  ex  toto 

■  corpore  ad  uteros  fertur, Graece  eft,  «  v  tf  eaySilcy  as  liu  ttuiisi  •rpoifluj  HstvxwSmi 
ds  ms  yntfxs  oA^v  mS>  adyXT&i  ideft,  Si  quidem  ille  qui  fortis  eft  ad  lui  ali 
mentum,  utitur  delato  ad  uteros  ex  toto  corpore .  Contextum  quendam  uidimus,qui 
non  legit  IffayUoy,  ideft  ille  foetus  qui  fortis  eft,fed  legit  ojjw  ymy,  Eft  autem  if/ 

f«f  ferum  laAis. 

'  ^  tertio  docct,excretionem  illam  qU»  in  utero  gerentibus  fit,ex  uenis  fieri  ij?/ 
.  *>yajyijyx,  ideft  quee  in  collo  funt  fcilicet  uteri,quia  a  uenis  intrinfecis,quac  in  uteri  ca^ 
‘  uitatefunt,fecund»  dcpendentldeo  per  illas  in  flnum  muliebrem  nihil  excerni  poteft. 
‘  Qiiod  legitur,Loci  pendent, Graece  eft  -n  pjeiop,  ideft  fecundae  pendent. 


libri  Q.V  i  H  T 


>So 

APHORISHVS  LXI  ’ 

SI  mulieri  ceflent  purgationes,  nerj  febris,  nerj  rigor  fupetaeniat,8J  falli, 
dia  incidant ,  iudica  ipfam  in  utero  habere. 

BRAS AVOLVS 

CR  RT  A  ligna,  quod  mulier  aliqua  utero  gerat, h*c  funt, quando  mulier  ordinat* 
triuit,&  menfes  luis  temporibus  habere  cofueta  fit,  bC  fine  aliqua  manifefia  caufa  pur, 
gationes  ceflentttamen  propter  hanc  retentionem  febres  non  incidit, ne^  rigotes^ett 
aliam  acgritudinem,fedlblas  inappetentias,K  uetriculi  fubuerfiones,tunciudicahaiK 
mulierem  utero  gerere,  quia  a  re  nulla  pra:ter  naturam  retinentur ,  ideo  necefle  eft  a  re 
quapiam  naturali  impediri,  quae  nihil  aliud  efle  poteft,  qu W  conceptio, 

Hiiyuituxi  <u  Ili  mfiVemci.  ideft.  Si  mulieri  purgationes  non  eant]  Noftet 

anuquus  cotextus  duasledhones  habet, una  eft, &  prima  !T«/»»7«(,id€ft  ceflent, quam 
ledhonemfecittuseftLeonicenustalialedlioeft,  iii  TDfSUovw,  ideftnoneant.Princii 
pium  etiam  huius  aphorifmi  in  Aldino  contextu  ita  habetur,  «V  ywiwii  ^  yK^\  t^vas 
Ili  vn^iiitiTca,  at  nullus  eft  qui  non  uideat  illam  particulam,  9«  i  i;£virjt, 
fuperfiuam  efle.  Intellige  uero  ceflare  purgationes  confuetas  fine  aliqua  caufa  manif^ 
fta,hic<p,  ut  in  praecedenti  aphorifmo  fecit, purgationes  menfes  uocat 

Mun  <peix9SiitH  «srvfGw  ideft,Neque rigor, ne($ febris fuperueniat] 

Quae  fuperuenire  folent,quando  retinentur  ob  caufam  praeter  natura.  Addit  uero  Phi/ 
lotheus,necp  inflammationem  fatSam  eflfe.T u  uero  nullam  pafsionem  circa  uterum  e* 
humorum  colleftione  fadiam  intellige, 

«a-eu  luiTi  ideft,Faftidia  autem  ei acciderinr.]Perfaftidiauerotrilli, 

tiam  quandam  in  toto  corpore  intellige, quae  fecudum  Galenum  eodem  modo  fit, quo 
pica  ore  uentriculi  laefo,uel  ob  uitiofos  humores  totum  corpus  occupantes, fed  in  ute/ 
ro  non  gerente.  Of  ibafius  uero  per  faftidia  malum  appetitum  intelligit,qUonia  aliqua 
mulieres  in  principio  conceptionis  appetentia  adeo  malignam  habent, ut  terram  etiam 
at<^  carbones  comedant.  Caufam  uero, unde  hoc  fiat, afsignat, quia  in  principio,ipnus 
recentis  fangmnis  qualitas  reprefla  inficitur, K  acida  fit,ac  titillat  Si  appetitum  excitat. 
Poft  uero  ubi  creuerit  foetus,  ad  nutrimentum  defeendit ,  unde  8C  faftidium  patiuntur 
utero  gerentes,  tamen  cum,uocabulum  «m  triftitiam,detrimentum,K  faftidium  ex  ni 
mia  ciborum  repletione  figmficet ,  nunc  omne  etiam  faftidij  genus  intelligere  oportet, 
quod  utero  gerentibus  tam  in  cibis,quam  in  alijs  rebus  contingit, quj  omnia  funt  con 
ceptionis,K  non  alterius  rei  lymptomata. 

Acyi^ov  miiim  y  »;[«(/.  ideft,Iudica  ipfam  in  utero  haberc.]Et  non  ab  re  fimpli 
citer  dixit,in  utero  habere,  de  foctu  nullam  mefionem  faciens,  quia  in  utero  camis  mo'’ 
lem  habere  poflet,aut  aliud  fimile,8C  tamen  deficerent  menfes,8f  non  haberet  febrem, 
neqp  rigores,  fed  haberet  faftidiamam  8C  illae  carnium  moles  concipiunlur,hoc4l'nteIlf 
gendum  eft  in  temporis  proceflanam  fi  alicui  mulieri  menfes  defint,  utero  non  go' 
rat,febrem,aut  rigores  ftatim  fieri,non  eft  opus,fed  tempore  fiunt,  Galenus  quarto 

De  f^ptomatum  caulis  libro, de  hoc  faftidio,quod  pica  nuncupatur, egregie  dilferit. 
namPhilotheus  idem  efle  cenfet  «m,  8C  Ita  enim  hunc  aphorifmum  interpres 

tari  aggreditur,  \eu/ iiinif^iittiiimTcv^Qfv  tui^-f/iiiiiSUevtiatik  tpMyiinSs lu  mi 

triivis  Hhy.vihiui  »(9“  mtiii  lAccji^^ovmyt^vnsil/ 
cf  J^K  sniadpjw  vJtiii ntn^  Liija  fktyiTtu.v  ititiumiitiytf 
TOiiis  16  !TK»5of  eatim©-  efifiSm  v>  Siiia  it  -rlui  iiiifiui  it&t  ifccflu)  •nSi  t^guev.  ideft. 
Si  necp  rigore,necp  febre  fuperueniente,neqne  inflammatione,  purgationes  non  eant, 
•pfa  uidelicet  pregnans  eft.  Vei  umtamen  fi  K  faftidia  ipfi  continganghoe  eft  appetitus 
extraneus  ab  humoribus  in  ore  uentriculi  fa(flis,quaE  8f  pica  dicuntur.tunc  enim  often 
ditur  a  toto  corpore  fanguinem  ad  fcctus  nutrimentum  in  uterum  defern. 


GALE/ 


•r  N  H I J  qu* raSe  purgatur  mulieribus, K  quibus  repente  fine  caula  manifefla  iup 
I  primuntur  purgationes,fcrmonem  fecit,  docens  nos  ea  quat  plurimae  mulieres  ipfa 
experientia  didicerunt.  Cum  enim  faftidium  patiutur  menftruis  fupprefsis,tunc  fe  con 
cepi^  conijeiunt.  Fit  aute  faftidiUm  eadem  qua  pica  ratione,lacib  ore  uentriculi  in  mu 
lieribus  grauidiSi  Contingit  aute  8£  propter  intioibs  humores  totum  corpus  occupan/ 
tes  tale  aliquid  accidere, uerum  hoc  cum  horrore, febre  patiuntur,8i  his  diftinguun/ 
turagraiiidis. 


pjtiM  o  a  Galeno  edocemur  in  quibus  mulieribus  aphorifmus,uerus  iit, quia  iri 
omnibus  fimpliciter  uerus  non  eft.In  his  inquam  uerus  eft,qugredle  purgahtur,8i  qui 
bus  repente  ime  cauia  manifefta  menfes  fuj^rirnimtur .  nam  K  muliere ,  ipfac  hoc  per 
^erientiam  comparatum  habent ,  cum  fupprefsis  menfibus  faftidia  incidunt, fe  con/ 
(Xpifle  dijudicant. 

Quod  legitur.  Sermonem  fecit.legi  debet,fermonem  himc  fecit  Hippocrates.narrt 
Grsce  habetur  in  Aldino  cotextu,  ■nii  Aojop  dSpi/  o  iyntoK^ee-ns  vrmnm-n^  in  una  tamen 
noftri  antiqiB  contextus  lediione  ita  legebatur,  ■ny  Asyiji  ideft  fermonem  hunc, 

atifcp  particula  « immgimsi  ’ 

'  s  E  C  V  N  D  O  docet, eodem  modo  faftidium  fieri,  quO  fit  pica,uentriculo  in  mulieri 
bus  utero  gerentibus  locfo .  tamen  quandocp  etiam  &  ob  uitiofos  humores  totum  cor/ 
pus  occupantes, fed  hoc  femper  cum  horrore  patiuntur, K  febre,  undefaftidium  utero 
gerentium  hoc  mOdo  diftinguitur ,  ab  earum  faftidio ,  quae  utero  non  gerUnt, quando 
per  totum  corpus  uitiofos  humores  habuerint,  hoc  etenim  cum  febre  fi  t,&  cum  horro 
re,fed  id  faftidium  quod  in  utero  gerentibus  eff:,fine  febre  contingit,  ao»,  8C  Llxsx  uel 
faftidia  funt,qux  utero  geretibus  aduenire  folent.  plurimum  uero  iffcrimt,quia 
Sffli  faftidium  eft,ac  fi  uetriculus  fit  plenus,  liiilx  uero,ideft  pica  appetitus  eft  citra  con 
fuetum  hominum  cibum, de  quo  Galenus  libro  quarro  De  fymptomatu  caufis  inquit, 
Prauas  autem  qualitates  appetunt  ij,  quibus  uentriculi  tunicae  prauo  aliquo  excremen 
to  funt  inbute.  Atep  conftieuit  huius  modi  affedus  mulieres  uitiofis  humoribus  refer/ 
tasinfeftare,  idcp  cum  uterum  geftant.uocaturpathos  ipfum  dtta(ideftpica)fiuemala 
da.  appetunt  autem  maxime  per  hunc  affccftum,acida,  K  acerba,K  nonunquam  acria 
qupcp  interdum ,  uel  ciffloliam  terram ,  uel  teftas,  uel  extintftos  carbones,aut  alios  hu 
iufmodi  cibos  abfurdos.atc^  complures  earum  huiuimodi  uirio  laborant  ufep  ad  fecuri 
dum  ac  tertium  mcnfem,in  quarto  uero  quiefeunt ,  partim  quod  uomitione  uitiati  hu/ 
mores  expurgantur,partim  quod  concoquutur,ut  pote  exiguum  cibi  confumente  mu 
liere  ob  faftidium,partim  etiam, quod  multitudo  uacuatione  fit  imminuta,  quippe  pri/ 
mis  duobus  menfibus  foetus  paucum  ad  fe  ianguinem  attrahit ,  eo  quod  parum  adhuc 
au(3usfit,adeo  ut  ne  foetus  quidem  nominari  tum  debeat,fed  iitiix  potius,ideftrcon/  ' 
ceptus .  Hsce  Galenus  praecitato  loco:in  quo  8C  multa  alia  ad  hoc  propofitu  iequutur, 
Paulus  8C  iple  de  LIksx  libro  primo  capite  primo  agit, quam  ita  appellata  efle  iudicaf, 
uel  quia  ut  pica  auis  eft  uarie  colorata,  ita  mulieres  picam  patientes  uaria  appetantuel 
quia  pica  auis  hoc  malum  ffequeter  patiatur,hanc  auem  nos  uulgo  Gazam  uocamus, 
Plinius  libro  decimo,  capite  uigefimonono  dicit  longam  SC  infignem  caudam  habere,  • 
&  uariam.  Appetetiam  igitur,K  defiderium  illud  in  utero  gerentibus  ciborum  praeter 
natiffam,8iCinconfuctorum,a  Graecis  dicitur  iiM*,  SC  aLatinispica,a  Plinio 
praegnantium  malacia,  quamuis  itxKxma  proprium  pies  fignificatum  non  uideatur, 
^uia  malacia  non  folum  picam,fcd  etiam  xxlw,  ideft  faftidium  fignificat,quod  tamen 
a  pica  diftinguittu-.unde  nos  potius  hanc  uocem  (a^xix  (  fi  non  placeat  pica)interpreta/ 
temur  abfurdorum  8C  inconfuetorum  hominibus  ciborum  appetentia,  xm  uero  uel 
ixx  faftidium  eft  ob  nimiam  ingefti  cibi  copiam,a  uerbo  ««•«£,  quod  eft  fariare  SC  im/ 
plere, unde  Paulus  libro  primo, capite  trigefimootftauo  his  enumeratis  qugfequuntur 
abundantiam  feminis,inquit,  4tcfitA«(/  m  lixfuutv’mi,H^x(niiCleit  yivovnu,  ideft  capitis 
Srauedine  capiuntur  SC  ftomacho  uelut  ex  repletione  cibum  faftidientes  fiunt.  Vbi  ui/ 

■ .  EE  }  des  id 


tii  libri  clv  i  n  t  i  . 

des  id  quod  a  Paulo  dicitur  «aai/lat,  ex  r^leuone  cibum  faflidietes  fignificartquam, 
uis  interpres  illius  locijhanc  particulam  iaa^m  ymima,  interpretatus  Iit, nauieabun^ 
di  reddimtur;fedauthorisfenfum  non  exprimit,  ab  ««dicitur  ica^t  unj 

non  fignificat  fimpliciter  faftidium,  fed  id  faftidium ,  quod  pleno  ftomacho  contingit. 
Nos  igitur  hanc  particulam  ««;,  ita  interpretandam  ducimus, ideft  faftidium,quale  id 
di, quod  ex  repletione  fit:ai  hacc  in  utero  gerentibus  fiimt,longe<5  a  pica  ^ffer^, 

APHORISJMVS  LXII 

QV^cunque  frigidos, &fpiflros  uteros  habent,non  conc^iant.Kqu*cunc« 
prathutnidos  uteros  habent, non  concipiunt. extinguitur enim  in  eis  ge/ 
nitura.Etquscuncp  ficcos,magis  &  adurentes.nam  ex  defedhi  alimenti  cormitw 
pimt  femen .  Qutecunque  uero  ex  utrifque  mediocrem  habent  temperaturam, 
h*  foecund»  funt. 

^rAsavolvs 

I  N^H  o  C  loco  Hippoaates  caufas  omnes  cur  nonnullae  mulieres  uiro  coniun<5* 
non  cocipiantjin  uniuerfum  afsignarecotendit. Deinde  quaefint  illae  quae  concipiant, 
edocebit,&f  in  hunc  fere  modum  exordif,  Mulieres  quae  frigidos, fpiflos  ac  denfos  «e 
ros  habent,  concipere  non  poiEint:quia  uirile  femen  in  utero  receptum  adeo  infrigida/ 
tur,ut  concipi  non  poflitipraeferum  quia  in  his  mulieribus  uterorum  uenae  ob  frigidita 
tem  anguftac  funt,&  fanguis  menftruus  frigidus  eft.  Adde, omnes  illas  non  concipere, 
quae  uteros  ualdehumidos  habent.  Caufam  uero  affignat,quia  ob  humiditatem  femen 
extinguitur.  Vel  omnia  haec  fimul  coniungamus,dicenteSi  Quae  frigidos,ipi(ros  Khu 
midos  fimul  uteros  habent,non  concipiunt.  Melius  autem  eft  per  fe  frigiditate  8C  ipiflj 
tudinem  ponere,8C  per  fe  humiditatem.  Spiffltudo  uero  non  eft  a  frigiditate  remouen/ 
da:quia  ob  aliud  non  eft  IpilEis  uterus,nifi  quia  frigidus,  Adde,eas  etiam  non  concipe/ 
re, quae  ficcos  8£  magis  adurentes  uteros  habent.Hae  enim  non  habent  menfes  qute  na 
trire  poflint,8C  nimis  exiccant,atque  adurunt  femen,  imde  in  genere  quatuor  funi  non 
concipiendi  caufae:frigiditas  nimia,qu*  uteri  fpiffitudinem  facit;humiditas  nimia, ficci 
tas  nimia, fiC  nimia  caliditas:fed  eae  mulieres  quae  mediocrem  habent  ex  uttif^  tempe/ 
raturam,fcecundae  funt .  Haec  particula  ex  utrifqjjduas  efte  aphoriftni  partes  annotare 
uidetur,una  fit  frigiditas  8C  humiditas,alia  ficcitas  3^  caliditas,tunc  ex  utrife^  dici  pote 
rititamen  8C  fiex  utrifi^  partibus  dicatut,fcilicet  pracdi<ftis,unaquaccp  in  duas  diftingiii 
tur,quia  frigiditas  de  fe,K  humiditas  de  fe  fatis  funt  pro  impedienda  c6ceptione,8C  ea/ 
liditas  defe,at(:p  ficcitas  de  fe,idem  efficere  apta  f«nt;propterea  intellige  ex  utrifi^  duo 
bus  qualitatum  paribus. 

•  oKicm  tytvnp^v  LvUnima.  ideft, QuaecimtJ frigidos K 

fpiffos  uteros  habent,non  concipiunt.  ]  Quia  frigiditas  caloremlemfilis  extinguit.In/ 
tellige  uero  intenfam  frigiditate,  quia  uterus  fuapte  natura  frigidus  efttnam  membrum 
ieminale  eft,  dC  omnia  eiufdem  generis  frigida  eue  conftat .  propterea  intellige  multam 
frigiditatem,quam  uel  naturaliter, uel  pratter  natura  uterus  habeat, nihil  refert.ob  mut/ 
ta  pero  hasc  frigiditas  conceptionem  impedit.nam  ex  femiras  frigiitate  calor  extingtil 
tur,aut  adeo  minuitur,  ut  ad  conceptionem  ineptus  fit .  Adde,  quod  uense  erunt  nimis 
anguftae, propterea  fecuda  ad  has  anguftas  uteri  uenas  redie  applicari  non  poterit.T er/ 
tio  femen  non  coquitur ,  nam  calore  coquitur.  Quarto, quia  &  ipfi  menfes  frigidior« 
efRciuntur,8d  propterea  immobiliores, unde paucifsimi  ad  uterum  proficifcijtnr .  quia 
uero  frigidus,propterca  8C  denfus.denfitas  uero  uenas  ardlas  efte  offendit, quia  meatus 
ex  frigiditate  oppleti  funt  K  obffrufi,unde  8C  uenas  coanguftant:  fed  hacc  fpifsitudo  fri 
giditatem  femper  concomitatur.Paulus  libro  tertio,  capite  feptuagefimo  quarto, figna 
quadam  ponit ,  quibus  habentes  frigidos  uteros  cognofcerepofsimus .  Propriuni  fi/ 
^um  eft,menfium  retetio,8C  fi  multer  prius  rei  frigidae  uidiu,8d  crafli  fucci  uTa  fit,fltt' 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  s  ticii  isi 

por  circa  pe<flen,K  lumbos,at$  cnira.Non  fimt  in  Venerem  procliues,necappetimt» 
philotheus  eriam  has  non  concipere  dicit,  JUti  'l-vps  tvx  ‘A*a  -n  cariS^'itce.  ideft,Quo/ 
niaffl  frigiditas  femen  non  trahit. . 

K»«o<r«  nt&vj^iusmi  iunpat  LvirtiivTra.  ideit,Et  qiiaecun(^  prachumidosi 

uteros  habent,non  concipiunt .  ]  De  egregia  humiditate  intellige,  qux  uel  naturaliter 
in  utero  Iit,  uel  fint  multi  humidi  humores  in  utero  colletfli.  Haec  uero  humiditas  con/ 
tennuam  liferi  uim  imbecillem  reddit ,  &  ipfum  uterum  magis  lubricu  facit,  ne  lOTeni 
continere  polsit,  quodammodo  naturalis  feminis  calor  ex  humiditate  fuffocatur, ii/ 
cua  ab  aqua  ignis  extinguitur,  &C  fcetus  figmenta  funt  ob  humiditatem  imbecilUa  SC 
IwxMenfes  quo(^  qui  attrahuntur, humidi  fimt,&:  admembra  confiftentia  foetus  nu/ 
trienda  inepti.Paulus  libro  qiiarto, capite  feptuagelimMuarto,figna  quaedam  edocet, 
fluibtis  uteri  humidi  cognofcantur.Nam  mulieres  ita  alfecfla:  in  mediare  Venerea  ma/ 
dore  perfunduntur,  tenuiorescp,Sf  dopiofiores  defluunt  menfes .  Ipfe  uero  Hippo  cra/ 
tes  ranonem  afsignat,  cur  humidi  uteri  non  concipiantiinquiens, 

Stf,e^vima  yij  (WTWf  o  viV©:*  ideil,  Extinguitur  enim  in  ipfis  genitura.]  Antiqim» 
nofter  contextus  legit  ideft  ipfarum  genitura,  ob  nimiam  Icilicet  humiditatemj 
ficuti  triticum  in  argilla  confeminattim  non  nafcitur,  nec  ob  fuam  humiditatem  ab  ar/ 
gilla  concipitur.ninde  Si  Philotheus  dicit, has  non  cocipere  d]»  *  m 

^  •nfiiucTuM  yX  ii  ,  ideft, Quoniam  ©bruitUr  Si  inundatur  femen, 

ficuti  in  coenoia  terra  femina. 

Km  ««9'™  f»f ideft,Et  quaccunt^  ficcos  magis.  ]  Hae  fli  ip&  non  cocipiunt' 
ob  nimiam  ficcitatem,quac  gemturam  nimis  exhaurit,S  menfes  pauciffimi  funt :  unde 
fcEtui  nutrimentum  dem.Paulus  capite  feptuagefimoquarto  libri  tert!i,humidiori  ute/ 
ro,ex  oppofito  ficciorem  ponitinam  paucum  femen  habet, &  uteri  ficcitas  fabulo  com 
paratur,in  quod  fi  femina  ieceris,ob  nimia  qu5  habet  ficcitate,nihil  germinare  poteftj 
Km  Alter  contextus  habet  ttS^khk,  alter  ideft  adurentes, 

hoc  eft,  ualde  calidos  uteros  habentes .  quia  calida  natura  exiccare  eftjSi  urere  femen, 
Kmenfes  pauciores  facere  .Vnde  Paulus  libro  tertio, capite  feptuagefimoquarto, uteri 
calidioris  indicia  ponit,  ubi  corpus  uniuerfum  calidius  extiterit,menftrua(^  pauca  cuti» 
labore, exhulcerationest^  naturalia  mulierum  occupant.  Caliditas  enim  hacc  fuperflua 
femen  adurit, Si  generatiuum  ipiritum  confumit,Si  menftruum.  Propterea  ab  Hippo/ 
aate  ratio  edocetur,  cur  ficcum  uterum  habentes  uel  calidum  concipere  non  poflInt;.| 
Nam  inquit, 

^^e(ty^7«f'rpitp»f  ipSafirm  v>  cari^itu.  ideft,  Nam  ex  alimenti  defedu  corrumpitur' 
femen.]  Eius  uero  alimetum  funtmenfcs,qui  ob  ficcitatem  uel  caliditatem  abfunt,uel 
pauciflimi  habentur.Philotheus  etiam  ficcitatem  fimul  ati^  caliditatem  commifceqeae 
quibus  corrumpi  femen  dixit  nam  (ut  dicit)  « |?ei7»c  J'xyrcui«  ngtt  h 
4y«l(iT<a,  ideft,ficcitas  confumit,8i  caliditas  difcuflionem  facit 
o<(tV«  </S  oj-  itiu  rvitiaipioSiOu  Ttixurou  i-mriKMi  ymrTttt,  idefts 

Quatcuni^  autem  ex  utrii^  mediocrem  habent  temperaturam,eac  foecimdae  funt]  In> 
tdlige  autem  ex  utrifcp  contrarietatibus,  calidi,frigidi,humidi,ficci .  non  eft  aute  opus 
perfedam  temperiem  intelligerejquia  omnino  multae  intemperatte  concipiimt :  fed  in/ 
telligeper  temperiem, non  multum  diftemperatas  mulieres.Hoc  idem  Hippocrates  doi 
cet  in  libro  De  natura  humana, ubi  oftcndit,non  generari  nifi  calidu  frigido, Sd  ficcun» 
humido,modo  dC  aequalitate  refpodeat:fed  alteri  alterum  longe  pr!eftabit,SC  Ualentius 
infirmiori, nulla  poterit  genitura^eri.  Galenus  in  Commento  horum  uerborum  Hip/ 
ppaatis,pracfentem  aphoriimum  ad  uerbum  adducit.  Poftea  inquit.  His  uerbis  docel^, 
quibus  de  caufis  fteriles  fiunt  mulieres.  Oftendit  etiam  id  quod  huic  eft  annexa;de  quo 
cum  nos  alias, tum  alij  ante  nos  frequeter  fcripferiit  Plato  etia  meminit,non  mediocre 
we  elTe  dices,qua  uiros  SC  fceminas  teperamento  inter  fe  couenientes  coniugere  fcias;- 
Nam  de  uteri  teperamentis  quae  dixit,  Ha:c  xque  de  feminis  teperamento  intelligi  de/ 
benqutpote  quod  nunc  iufto  eft  humidius  aut  frigidius,nunc  ficcius  uel  feruetius.  Eft 
aute  utero  ficcion  familiare  humidius  femen, humidiori  ficciustaeque  ut  calidiori  frigis 
djus,frigidiori  calidius.  Sed  de  his  plenius  in  libro  De  ratione  pueroru  proCTeadorum,, 
EE  4.  tradamus 


tracSamuSjinprscfentiaru  fatis  fit  didiciiTejNihil  generari  ex  uno  pofle,  adeo  ne  edua- 
bus  quidem  aut  pluribus  coeutibus  cum  fiat,  ni  mutua  inter  ipfa  femiliaritas  fiqSCtem  ‘ 
peramentorum  diqua  ex  coeuntibus  temperata  medioaitas,poteft  hoc  generari.Hsec 
Galenus  -ex  quibus  facile  colligi  poteft,fi  generatio  fieri  debeat,  neceffarium  efle  inter 
marem  8C  foeminam, proportionem  quandam  inueriri.  Philotheus  de  hac  reita  dilTjy 
rit,  nixsiifiiiyetui  ma-Sy  </!u<rxgxinSjy,</^vi)  ta/7t3i<;sistn'y.^un(jiStrJ^yimt,4v^i7iif.yiAiTv 
gx  t/iJlgoTH!  vsa  vj^S7»s.Mmy,il  ^firiy  iTtTruxgtJTXS.iKatac  atny  e§-  iyipoT^i,f 

vvmy-^  tum^inuy  avyyiffioalittb  (igtjny^  l^vciUAst  A  ifflct  siray,iTt  ^ 

Atj-sjOTi»  Ti  m!i  Ksa  nt  juuwHsf.ira  ixi/  i^y  o  M)ig,i  yxui  S,^ 

•n  i«/«1s»kA((/  Ti&i-n  arxt  avyfnTzixvihc  A  TctuTStjKOTtwww.  idefl,(^atUor  igitur intenipe 
riebus  exiftcntibus,duae  contrapofitac  funt:  prima  quidem  Caliditas,frigidifas:fecund* 
uero  Accitas  8C  humiditas.  Deinceps, ut  dicit  Hippocrates,illac  fecund*  funt,qu*  ex 
Utrift^  Jhis  contrapofitioniblls  temperiem  moderatam  habent.  Eft  autem  K  aliter  dicc/ 
f  e,quod  ex  utrifep  dicit,  a  uiro  inquam  SC  a  muliere,  ut  fi  calidus  eft  uir,  mulier  frigid» 
Ct!&  uice  uerfa,adhoc  ut  fiat  commoderatio,exhac  autem  fecunditas, 
eALENVS 

O  I.MiHt  liceret  omnibus  Aphorifmis  ordinem  congruentem  apponere,  non  eft 
fem  ueritus  paulo  antea  didium  Aphorifmum  in  huius  locum  transferre, ut  finito 
fermone  de  purgationibus,ille  qui  de  ipfis  effet  uteris  deinceps  fcriberetin-, docete  ipfb 
quot  modis  mulieres  fteriles  fiant.  Primus  igitur  illis  erit  Aphorifmus  in  quo  dixir.  Si 
mulier  non  cortcipiqfcire  autem  Uelis  fi  conceptura  fit,  pannis,  circumtedhm  defubter 
fuffiaS.SecUndUs  autem  ifte  propofitus,  cuius  fumma  eft,  quod  faenetemperati  uteri  ad 
conceptionem  funt  idondtmale  autem  temperati^fl  parum  a  bonitate  recedunt,diffiad 
ter  concipiUnt:fi  uero  mmium,mulieres  fteriles  fiunbita  qUod  fimiil  etiam  datur  inteh 
ligi,Unde  Uiri  fint  fteriles, fed  hacCmiiltos  latent,  (^i  uero  ea  quaedidia  funtdiligetfus 
c3fiderat,primum  quidem  fciet  quam  ob  catifam^  quidam  uiri  omnino  fteriles  iimiv 
Secundo  loco  poft  hoc  de  uiris  quidem  ac  mulieribus  bonam  habentibus  temperatu/ 
ram,  quod  femper  generabunt, etiam  fi  cum  malam  habetibus  coeant.  De  habentibus 
autem  malam  temperaturam ,  quod  cum  folis  his  qui  contrariam  habent  coamtes,gi/ 
gnentPrius  autem  dicetur  de  mulieribus  fterilibus,  quarum  uterus  ftaum  ab  initio  eft 
male  teperatus,exuperante  fcilicet  uel  una  duar«  qualitatu,uel  duabus,  queadmodum 
in  comentarijs  De  temperatoris  determinauimus,oftedentes  odio  efle  numero  omnes 
intemperaturas;fimplices  quidem  quatuor,quarum  nunc  Hippocrates  meminiuconv 
pofitas  autem  alias  quatuorhis  fimplicibusinuicem  complicatas.  Vbi  igitur  frigiditas 
immodica  exuperaqadeo  quod  uterus  fpiffior  efficiat,  angufta  quidem  Uintfupra  mo/ 
dum  ora  uaforum  quae  ad  ipfum  pertingunt, mulieres  uero  fteriles  cum  lod flitcfecun/ 
dae  non  poffint  adnafei  ad  ora  uaforum ,  neque  fi  hoc  fiat  aliquando  poflrt  bene  mariti 
cpnceptus.uel  enim  nullo  modo  fiunt  hifce  mulieribus  purgationes,  uel  omnino  patv 
cae,hac  ipfae  uitiofae,folo  tenuiore  atep  aquofiore  fangmrie  perlabete.Sed  &  haecquoqt 
ora  facile  Dbftruuntur,8C  propter  natiuam  anguftiam,  8d  quoniam  magna  ex  parte  hac 
mulieres  humorem  a^egant  pituitofum ,  fiquidem  8C  corpus  totum  omnino  eft  ute/ 
ris  fimile.  Contingit  alitem  8d  maris  femen  in  talibus  irteris  refrigerari,nifi  fit  natura  cS 
lidiflimum.D  e  prima  itacg  frigida  temperatura  Hippocrates  fedt  metionem  inquiens: 
Qutecuncp  frigidos  8d  fpiflbs  uteros  habent.  Non  per  louem  uolens  fimul  comungere 
in  ipfis  cum  frigiditate  denfitatem,  ueluti  fi  ficcitatem  aut  humiditatem  addidiffet.  Ha> 
rum  enim  neutra  femper  confequitur  frigiditatem :  8d  propterea  ipfi,  modo  una,moda 
altera  adiuhgitur.DenCtas  uero  exneceflitate  ualde frigidos  uteros  comitar,  ob  quam 
rion  pofTunt  condpere,.ut  diximus ,  Quare  ita  fermonem  totum  huius  Aphorilini  au/ 
diemus .  Qtiaccunque  frigidos  uteros  habent,  non  concipient  propter  fubftanriaeipfo/ 

rum  fpillitudinem.  Cur  uero fpiflitudo  aducrfttur  coceptibni,dicerepraetermifit,utno 

bis  potentibus  iritelligere.Etquoecuncj  uteros  nimis  humidos  habent  non  concipi^ 
Extingiutur  enim  genitura,  quemadmodu  in  terra  paluftri  cerealia  femina,Et  quaecut^ 


A  P  H  0  R  I  S  M  V  S  L  X  I  I  8*y 

Cccos,Riie  adurentes  habent  uteros  propter  defecSum  alimenti  non  eoncipientmain  iri 
Ccds  uteris  tale  quid  accidit,  quale  ubi  aut  harenac  aut  argilofe  terrae  aut  petrofie  man 
dantur  femina .  In  habentibus  autem  immodicam  ealiditatem ,  quale  ubi  ualde  calidae 
torte  femina  committuntur, queadmOdum  in  aeftibiis  fiib  Carie  contingit.  Sic  quidem 
qUatuot  qualitatum  Hippocrates  meminit  fingularura  feorfum  facultatem  exponens, 
ut  fi  quando  inuicem  mifceantur,  manifefta  fit  earum  commixtio .  Poft  haec  autem  in/ 
quitjQuaccuncj  uero  ex  utriftp  modice  temperat*  iunt,fcecuditatem  habent.  Ex  utrip 
que  autem, non  qualitatibus  fcilicet  (funt  em'm  quatUor)  fed  qua:  funt  fecundum  ipfes 
cppofitiombus.  Sicuti  enim  didum  efl  in  libro  De  tempefaturis,una  quidem  eft  bona 
temperatura  mixtis  modice  inUicem  calido  ac  fi-igido,altera  Uero  humido  ac  ficco ;  8i; 
fieri  poteft,  ut  fit  aliquis  utaus  fecundUm  unam  quidem  oppofiribnem  bene  tempera/ 
tusjfccuridum  alteram  uero  male.  Sed  rie  mulia  concipiat, poteft  altera  efficere  interit/ 
pefatura. Mulierem  Uero  efle  foecundahi,  fine  ambabus  bonis  temperatUris  eft  impofli 
bile.Hippocrates  quidem,  ficuti  totum  fermonem  anteriorem  de  muliebribus  fcriplit, 
fic  8i  nuper  didum  de  his  quas  habent  uteri  temperatUtas ,  non  tam?  etiarii  aUdient  de 
uiris  fermofteriijUel  quia  promptum  nobis  fit  ex  his  quae  dida  funt  eafdemintempera/ 
tutas  ad  temeti  trarislerre,uel  quia  diftulit  ad  fequentia,fed  poftea  oblitus  eft.  Quidam 
tamen  alterum  deinceps  aphorifmUm  de  maribus  adfcripfeie, cuius  initium ,  Similiter 
8C  in  maribus.  Sed  probatiffimi  Aphorifmorum  expofitores  aiunt,ipflim  &C  ab  Hippo 
paris  mente, K  iriodo  eloquimoriis  manifefte  deficere.SC  quidem  fecUndum  proportio 
nem  illorum  quae  de  mulieribus  fcripfit ,  licet  nobis  ad  uiros  trarifeendentibus  dicere, 
quod  propter  temperaturae  frigiditatem  hoh  bene  femen  coricoqUitUr,  at(^  ideo  fi  me/ 
dibtris  quidem  fit  intemperatura  iri  fpfo,iridiget  Utero  calido  fufficieftter .  Si  Uero  im/ 
moica  fit,eft  omnino  fterilis,uel  propter  humidltaterii,rUrfus  net^  cocOqUitur,SC  hoc 
«lam  indiget  fi  modica  fit  intemperatura, iiterO  Cilidiorfiae  ficciori;fi  uero  imtriodica; 
fterilis  eft.Bodem  modo  SC  propter  cxcedetem  Calorem  femeri  fit  tofto  fimile.Ob  ficci 
tatem  uero  ubi  primu  excidit,ne(p  extedi poteft,qilod  riiaxime  fit  riecefiariu,fi  mulieC 
debeat  concipere.  Oftenfuin  eft  eriim  in  fetmone  DC  femihe,qtidd  mfi  per  titeri  cauita 
tem  parte  plurima  femeri  extendatur,milIieremriori  concipere.  His  ueluti  quibufdami 
clementis  a  nobis  adftrUdis ,  deinceps  dicamtis  id  quod  ab  initio  diftulfmUs  dicere^ 
quod  eriam  a  Platone  in  Theaeteto  proponitur .  Inquit  enim  St  hoc  efTe  triaiimu  opus 
obfteuicuiTijfcire  coriiUhgere  iriuicem  corpora  apta  ad  coceptionem,quod  riuhein  fer 
«none  didum  eft,8t  fimUl  pofTe  difeernere  qui  uiri  fint  infcEcundi,8t  quae  mulieres  fte/ 
rilesinam  immodicae  intemperatura;  horum  funt  caufae, modie*  uero  fi  fint,  SC  contra/ 
tijsconiungantur,tunc  concipferit  mulieres,  fi  uero  fimilibus  non  concipient.  NequC 
eriim  fier  i  poteft  ut  frigidum  femen  iri  utero  frigidiore  fit  fertile ,  necp  ficcUm  in  ficcio/ 
re, K  aliorum  alterutrum  eodem  modo,  fed  iridiget  femen  qtiidem  frigidius, Utero  tan/ 
to  c^idiore, quanto  deficit  ab  optima  temperatUra,a:  hUmidius  ficciore,  8C  in  alijs  eo/ 
dem  modo.  Cognitio  aUtem  omnium  immodicarum  uteri  iritemperatUrarS ,  eft  quatri 
paulo  ante  dixit  Hippocrates  in  fuffitu,  qui  pef  aromata  fit .  Frigiditas  enim  fpiffitudi/ 
nis  ratione, non  permittit  UfqUe  ad  os  SC  nares  ferri  arortiatum  exhalationem .  Eoderri 
«nodo  K  ficcitas .  Humiditas  uero,fictiti  ab  ipfo  dida  eft,extinguere  gem't«#am,  fic  SC 
aromatum  qualitatem.reliqua  eft  uehemens  caliditas,  fiquidem  ea  ratione  quod  uincit 
aromatum  facultatem  alterat,atque  corrumpiKac  propterea  non  permittit  ipfa  feruati/ 
tia  fili  naturam  finceram  drea  os  8C  nares  referri  fufficienter .  D  e  hifce  naturis  ex  fufii/ 
«u  aromatum  coctio  pr*ftabitUr .  Si  Uero  riori  poteft  h*c  fufficienter  haberi,ex  alijS 
«ndicijs  nobis  erit  talis  natura  inueftiganda,  hoc  ipfum  cognbfceritibUs,  quod  rara  ad¬ 
modum  eft  huiufcetnodi  temperatura  in  ttulieribus .  Si  quidem  fcemina  eft  mare  frigi' 
dor.Vnde  ob  hoc  ea  quam  facit  Hippoaates  ex  atomatUm  fuffitU  dignotio  in  fterili/ 
blis  mulieribus  utililfima  eft ,  uel  quia  omnis  immodica  intemperatura  ifti  fubtjcituri 
uel  quia  rarifflme  una  ipfam  fubterfugit  in  mulieribus  illis  qu*  tenues  apparent  8C  ni/ 
p*  8C  hirt* ,  ita  quod  ex  his  fignis  percipitur  earum  immodica  intemperatura  fitjc' 
fuffitu  aromatum. 

,  J  iRASAVOV 


8$6 


libri  I 


BRASAVOL 


PRIMO  Galenus  mdicat.non  elle  conuenientem  ordinem  in  Hippocratis  Apho/ 
rifmis,  imo  fi  liceret  ordinem  ponere,  ipfe  primo  quinquagefimum  nonum  legendum 
fuaderet, deinde  hunc  fexagefimum  fecundum,poftea  fexagefimSprimum.hwus  fum 
ma  eft  uteros  bene  temperatos  bene  concipereiparum  temperatos,  difficulter  coilcipe/ 
re:intemperatos,non  concipere.Simulip  ex  hoc  edoceri  putat, ifflde  uiri  fint  fteriles; 

Vbi  l^itur,Primus  igitur  illis  erit  aphorifmus  in  quo  dixit ;  deeft  particula  In.  legi 
enim  debet,Primus  igitur  in  illis  erit  aphorifmus,in  quo  dixitnam  Graece  habetur  » 
quamuis  Graeci  contextus  hic  diuerfi  fint,fed  id  eft  quo  ad  uOcem,non  quo'ad 
rem  iplam.In  noftro  etenim  antiquo  contextu  ita  ftriptum  eft,  srf  Itiatai  sdie 

erpw  Wttt.  in  alia  uero  le(ftione,K  in  Aldino  Codice  ita  habetur,  wyaT©-  cuu  i 
P«f  ^  m-m!  lxav&  ism-  Sed  haec  ad  Galeni  expofitionem  nihil  faciimt. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,fl  quis  praeferipta  in  aphorifmo  retfle  perpendat,  primo  difeet, 
quam  ob  caufam  quidam  uiri  ftmles  fiant.  fecUndo  hoc  fciet,uiros  habentes  bona  rem 
peraturam  &  rnulieres  femper  concipere,  etia  fi  cUm  his  coeant  qui  malam  habent  teni 
peraturam.qui  uero  malam  habent  temperaturam,nunquam  cocipient,nifi  his  iungan 
tur,qua  contrariam  habent  temperaturam. 

, ,  Vbi  legitur, Etiam  fi  cum  inalam  habentibus  Coeantidceft  haec  particula  Tempera/ 
turam,ubi  legi  oporteat, Etiam  fi  cum  malam  habentibus  temperaturam  coeant.Gr<e/ 
ce  enim  habetur, 

TERTIO  Galenus  de  fterilibus  mulieribus  agit ,  quae  uterum  ab  initio  male  tem/ 
peratum  habent, uel  in  una  qualitate  uel  in  duabus.  Sunt  uero  odo  inteperaturK,qua> 
tuor  fimplices,8i  quatuor  compollta::ut  in  comentarijs  De  temperaturis  feriptum  eft, 
;  Vbi  legitur.  Quarum  nunc  Hippocrates  meminit,  deeft  coniundio  Et;nam  Graice 
dicitur, 

qV  a  r  t  o  ad  particulares  intemperaturas  deicendit,quando  uterus  fit  immodice 
frigidus,  fpiflior  efficitur, K  uaforu  ora  nimis  angufta  fiunt,  unde  fteriles  euadunt,quan 
do  fecunds  ad  ualbrum  ora  ob  fuam  paruitatem  attp  anguftiam  adnafei  non.polumt. 
Et  fi  quandoq?  hae  mulieres  concipiant, fcetus  alere  non  pofluncnam  uel  menflbus  ca/ 
rent ,  uel  paucos  admodum  habent  K iiitiofos .  Sed  haec  ualbrum  ora  etiam  facileob/ 
ftruutur,cum  ob  propriam  anguftiam,  tum  quia  ut  plurimum  pituitofo  humore  abim/ 
dant :  quoniam  ficuti  earum  uterus  eft  frigidus,  ita  earum  corpus  uniuerfumirigidum 
eft,8C  in  illis  uteris  uiri  femen  frigefciqnifi  apprime  calidum  fuerit. 

.  Vbi  legitur,  Angufta  quidem  funt  fupra  modum  ora  uaforu ;  deeft  particula  In  hisi 
et  ut  legi  debeat,  Angufta  quidem  funt  fupra  modum  in  his  ora  uaforinn. 

Quod  etiam  legitur, Cum  loci  fiuefecundac:Gratceeft,  -nsi  ideft,fecundaE. 

Vti  etiam  legitur,  Vel  omnino  paucac,hac  ipfat  uitiofae.  addi  debet  coniundio  Et;ut 
legatur  Et  omnino  uitiofte.nam  Gratcc  habetur,  «TnwmTnxini/  Myiu,i(eum-jtuf‘cy,kf<^ 
. ,  Quodetiamlegitur,Propternatiuamahguftiam,Gr»cehabetur, 
syionra.  ideft, Propter  propriam  anguftiam. 

.  Quod  etiam  legitur, Humorem  aggregant  pituitofiim,  Graece  eft, 
ideftjPituitofiorem. 

.  Qiiod  etiam  legitur,  Si  quidem  SC  corpus  totum  omnino  eft  uteris  fimiletGrp ce  eft, 
usa  }<q>  dsit  -re  aviLTiay  a-Sya  TtviiJTTvey S/^cuy  'rm  .idcft,Etenim  K  corpus  totum 

wvOTjjaj/,  ideft  ut  plurimum,eft  uteris  fimile. 

Quod  etiam  legitur,  Nifi  fit  natura  calidiffimum:in  noftro  antiquo  cotextu, eodem 
modo  habetur  in  alio  uero  habetur, 

Q_v  1 N  T  O  Galenus  docet,  Hippocrate  frigidae  uteri  temperaturte,  flmul  8C  Ipifl* 
mentionem  fecifle,inqmens,  Qiiae  uteros  habent  frigidos  K  ipiflbs  non  concipiunt 
At  ficcum  uel  humidum  frigido  non  coniungit :  quoniam  humidum  K  ficcum  cum 
frigiditate  adelle  poHiint,  atque  abelfe.  At  denfitas  neceffmio  cum  frigiditate  eft, 
propter  quam  non  poffiinf  concipere ,  K  ideo  Aphorilini  fenfuseft,  Qii*  frigidos 


APHQRISHVy  Lxri  Uf 

uteros  habefit,non  c(3ncipiunt,propter  fubftantiae  ipforum  fpiflitudiftenf.Ted  Cln  /piflf/ 
tudo  conceptioni  aduerfetur,  non  dixit  Hippocrates,  nam  ex  nobis  ipfis  id  intelligcrtf 
pofTumus-  (^accuncg  etiam  habent  nimis  humidos  uteros, non  concipiuntiquia  geni/ 
tma  extinguitur,ut  in  terra  paluftri  difleminatum  triticum  amini  foIct.Qiise  iiccos  ute 
ros  habent,non  concipiunt.ob  alimenti  defecSum.  Idem  enim  uteris  accidit,quod  are/ 
n*accidit,autargillof:e  terrac,aut  pctrof*,cui  femina  mandantur.  Quae  uteros  ualde 
calidos  habent,non  cocipiuntjflcuti  cum  in  *ftate  fub  Cane  ardenti  terrx  femina  coni 
mittuntur.  Hippoaates  quatuor  qualitatum  memim't,feorfum  lingularum  fecultatem 
exponens, ut  earum  commixtio  pateat,fi  quandocp  inuicem  mixta  lint. 

.  Quod  legitur,D  e  prima  itacp  frigida  temperatura.comodius  legitur,  primxitacp  fri 
gida  teperatur3e.nam  K  contextus  Grascus  ita  dicit,  mttu  hjcJnoist 

Quod  legitur,  Vt  nobis  potentibus  intelligae.Gracce  eft  ui  nuii^iu  StwKi&iuj/, 

ideft, Quia  ex  nobis,  id  intelligere  ualemus. 

.  SEXTO  ultimam  aphorilmi  partem  exponit, qusccunc^  funt  ex  utrifqj  fcilicet  op/ 
politionibus  temperatx.In  libro  De  temperaturis, diiSum  eft  unam  efle  bonam  tempe 
raturam  mixtionem  calidi  SC  frigidi,  Sf  aliam  mixtionem  humidi  K  ficd .  Fieri  autem 
poteft  quod  uterus  fecundum  unam  mixtionem  temperatus  fit,fecundum  aliam  minfe 
me.  At  ne  mulier  concipiat,  una  intemperatura  latis  eft;unde  mulier  non  poteft  elle  foe 
eunda, nifi  ambas  temperaturas  bonas  habueritipropterea  ficuti  Hippocrates  fuperio/ 
res  aphorifmos  demulieribus  fecit, ita  etiam  huc  de  uteri  teperaturis  faiptu  reliquit* 
SEPTIMO  Hippocratem  excufat,qui  de  uiris  fermonem  adieGerit,quoniam,in/ 
quit, facile  eft  ex  his  qua  ditfta  funt ,  intemperaturas  illas  ad  femen  transferre,  uel  quia 
hoc  differebat, &:  poltea  oblitus  eft.  T amen  funt  aliqui, qui  confequetem  aphorifmum 
adjciimt .  Boni  uero  Hippocratis  interpretes ,  Hippocratis  elTe  negant, quia  nec  eius 
mentem  attingit,nec  eius  elocutionem  fapit. 

Qiiod  legitur,Non  tamen  etiam  audient  de  uiris  fermonem, Gr*ce  eft,  iv  tJxu  j-t  a 
ideft,  Non  tamen  etiam  adfcripfit  de  uiris  fermonem. 
OCTAVO  docet,fa<fta  ad  mulieres  proportione, uiros  ft^riles  intelligendos  effei' 
propter  temperatura  frigiditatem,  femen  non  bene  coquitur :  unde  fi  fit  mediocris  in/ 
temperatura, utero  fufficienter  calidiori  indigetSi  uero  fit  immodica  frigiditas,  eft  om/ 
nino  fterilis.Idem  euenit  in  humiditate,quia  nec  femen  coquitur.  Si  fit  modica  humidi 
tas,indigct  etiam  utero  calidiori  SC  ficciori,fi  concipiendum  fit.  At  fi  multa  fit  humidi/ 
tas,femen  penitus  fterile  eft.  Idem  euenitin  calore, quia  ubi  temperatura  eft  nimis  cali/ 
da, femen  eft  tanquam  toftum.Idemcp  euenit  in  ficca  temperatura, quia  ficcu  eft  femeri,' 
Ideo  cum  in  uterum  cadit,  extendi  non  poteft,proptcr  id  non  cOncipietur,  quia, ut  in  li/ 
brd  De  femine,di(ftum  eft,nifi  femen  pro  magna  parte  per  uteri  cauitatem  extendatur, 
mulier  non  concipit.  His  didis  infert  SC  fecudum  Platonem  in  Theatteto,  hoc  elTe  ma 
ximum  opus  obftetricum,fcire  fimul  iungere  corpora  apta  ad  conceptionem,  quod  in 
hoc  aphorifmo  didum  eft.Hinc  igitur  cognofcimtur  uiri  infecundi,  &  mulieres  fteri/ 
les  .nam  qui  immodicas  intemperaturas  habent ,  nullo  modo  fecundi  funt.  Modi/ 
tx  uero  temperaturas  fi  contrarijs  coniungantur, concipient.  Sin  fimilibus,non  conci/ 
Ijient  propterea  femen  frigidu  ab  utero  frigido  non  concipietur,fed  bene  a  calido,im(i 
a  tanto  calido,  quantum  femen  eft  frigidum.  At  ne  putes,  quod  haec  neccllario  ad  libel/ 
lam  requirantur, ut  authores  docent,  fed  fatis  eft  lata  quaedam  proportio. 

Quod  legitur.  Si  uero  immodica  fit,eft  omnino  fterilis;K  poft  duos  uerfus  habetur,' 
fterilis  eft.in  unifep  locis,fterile  eft,in  neutro  genere  legere  oportet,  quia  ad  femen  refer 
tUTi  Graece  eft  in  primo  loco  «ynMyanu-mcaimTmmt/.  In  fecundo  uero  loco  xywoyisutf 
&:  in  utrocg  loco  «ycviiy,  ideft  fterile  ad  carifyx  refertur. 

^  Vbi  legitur,Inqiiit  enim  K  hoc  efle  maximum  opus  obftctricum,deeft  hac  particu/ 
•a  unum.nempe  legendum  eft, Inquit  enim  K  hoc  unum  efle  maximum  opus  obftetrt/ 
cum.Grace  enim  habetur,  lysriri  yq>  15»  leeiTtfT  <««»(/. 

Quod  etiam  legitur,  Sicuti  netp  ficcum  in  ficciori.Grace  eft,  laiSamil'  liJi  *  Isjo/ 
j/  7?  ideft,  Sicuti  nc($  ficcius  in  ficciore. 


NONO 


LIBRI  a.V  L  N  T 


8S8 

NONO  doeet, quomodo  omnes  uteri mtemperaturse  cognofcantur,per  Hippocjj 
tis  regula  in  aphotifmo  quinquagefimo  nono  fuperius  pofito,fcilicet  per  fuffltum  aro/ 
matum.nam  ficcitas  SC  frigiditas, aromatum  exhalationem  nf$  ados  K  nares  penetra/ 
re  non  finunf,quia  illae  qualitates  Ipiffltudinem  inducunt  humiditas  neto  ut  ab  ipfo  di 
dia  eft, genituram  extin^ere,ita  aromatum  qualitatem  extii^uit.  Magna  etiam  ralidi 
tas  aromatum  facultatem  uinces  alterat  8C  corrumpit,  Sd  ad  nares  SC  os  ftiamnannam 
finceram  peruenire  non  finit  At  fi  hanc  calidam  infemperatura  aliter  cognofcere  non 
pofliSjfcito  raras  elTe  mulieres,qu3c  calidam  habeant  temperatura,quia  fcemina  eft  ma 
re  frigidior ,  Ideo  cognitio  quam  per  fuffltum  aromatum  propom'tHippoaateSjUtiIis 
eft,uet  quia  omnis  immodica  intemperatura  prohibet,ne  ad  nares  Sd  os  arontatom  fu/ 
mi  afcendant,  uel  quia  rariffime  una  ipfam  fubterfugit ,  ideffi  qu^  calida  eft  intempera/ 
tura.  At  alia  uia  cognofcutur,nempe  tenues  funt,m'grK,hirtac,  unde  per  haec  fignafinc 
aromatum  fnffitu  quod  calidae  funt  cognofcimus. 

Quod  legitur.  Siquidem  ea  ratione,quod  uincit  aromatum  facultatem  alterat  atque 
corrumpitln  noffro  antiquo  contextu  Icriptum  eft,e  V  «*“  ^  «f 

Aldinus  Hero  contextus  habet, 

iAciiaa  n  Kgu  s.  hi  Aldino  deeft  uerbum  rixtc,  ideft  uincitin  utrifip  uero  deeft 

illa  particula,Ba  ratione. 

(^od  legitur,  Circa  os  8d  narestita  legitur  in  prima  noftri  antiqui  contextus  ledhb/ 
ne :  fed  in  fecunda ledlione  eodem  modo  legit,ficuti  habet  Aldinus  contextus/dlicet 
5^0}  n  r>  scuav^mt  ideft,  ad  os  SC  nares.quod  nobis  magis  arridet.. 

Quod  etiam  legitur.  De  hifce  naturis  ex  fuffitu  aromatum  cognitio  pracftabituriu» 
noftro  antiquo  contextu  ita  habetur, 

'^ifn.-nUTTv&LX.  ideft,iufflcienter  aurem  de  his  naturis  ex  aromatum  fuffitu  ut 
cognitionem  deueniet.  Aldinus  contextus  non  habet  particulam  »<jfl:.SCprincipinliu 
ius  partis  hoc  modo  legit,  wTitf  *«  leiTrt.  tunc  interpretetur, fufficiens  cognitio. 

Vbi  legitur,Hoc  ipwm  cognoicentibus :  deeft  particula  Primum .  nam  legi  debe^ 
Hocipfum  primum  cognofcentibus.  Graece  enim  eft,  «iolnilpsjfoSOTi/tji/BKsny.  itaeft 
in  noftro  antiquo  cotextu:fed  Aldinus  habet  lj/r»Ks7«f,loco  huius  particulf 

APHORISHVS  LXIIl 

Similiter  autem  SCinmaribusiaut  emm  propter  corporis  raritatem  fpiritusex/ 
tra  fertur,utfemennontranlmittaturad  os,uelpropterlpi£Btadinem  humor 
non  exit  foras, uel  propter  frigiditatem  non  concalefcit,ita  ut  ad  hunc  colligatur  Io 
cum, uel  propter  c^iditatem  hoc  idem  accidit. 

BRASAV OLVS 

AERE  non  uidettfr,qaum  ih  mulieribus  fterilitatis  caufas  edocuerit,{n  uiris  infbe 
cunditatis  caufas  edocere. Corporis  raritas  caula  eft, cur  uiri  infeeeundi  fint,quom'5fpi 
ritus  illi  qui  femini  uim  generatiuam  praeftantiextraferuntur,  SC  femen  non  ingrediun/ 
tur,propterea  femen  illud  generariuum  non  eft.  Alia  infoecunditatis  caufa  cft,nimia  hii 
moris  fpiffittido,  ob  quam  humor  non  exit  foras,led  ob  ftiam  craffitiem  perflat.  T crtia 
infoecunditatis  cauffi  eft  frigiditaslex  ea  eram  iemen  frigidum  efficitur,  ita  ut  non  cale/ 
fcatiSC  ad  hunc  locum,fdlicet  generationis  aggregetur.  Quarta  caufa  eft,nimia  calidi/ 
tas, quae  8C  ipfa  caufa  eft  cur  ad  generationis  locum  non  aggregetur.  Oribafius  ante 
hunc  aphorifrnum  alium  habet,qui  eft,Mulieres  qusc  in  pubertateincumberemedita/ 
tur,barbefcunt:  quia  incumbere  eft  uiri  appetitus .  Iftae  autem  mouentur  appetituma/ 
fculino,ideo  coniienit  ut  barbefeant,  quia  funt  calidiores  natura .  Et  quicunCp  fdlicet 
mares  in  pubertate  fuccumbere  meditantur, non  barbefeunt ;  nam  non  mouentur  m^ 
fculino  appetitu,  fed  potius  foeminino ;  propterea  non  mirum ,  fi  non  barbefeant,  quia 
frigidiores  funt.  At  nos  hunc  Aphorilmum  in  nullo  Hippo  cratis  libro  faiptum  inuc/ 


P  H 


O  R  I  X  in  V  S  L  X  I  I  I  SSp 

nimuSjSiJ  fe  “5“?^  P‘'°P°"‘t.at>furda  funt  K  falfa. 

n{g>«7jA»«W  4  Ksu  uSi  #  if  f  ideft,  Similiter  autem  SC  in  maribus  ]  fuac  funt  iri/- 

fecunditads  caufe.  Galenus  putat  hunc  aphorifmum  non  efle  Hippocratis,  quia  hic 
qui  ipliim  interpofuit, proprias  uoces  i^drauit.PhiIotheus  exponit, limiliter  autem  8C 
fofflMibiis  dicere  oportet,ficuti  in  mulieribus  didum  eftiinquit  eniini  i  r«A(«/»r  Atj-s, 
JjivoSe-^Spo  j^lu/TSiiWoxfctTKfiitila  t/lsiimtiana!diTi«s,x!i(^iiSi 

«ycvoy  mat  y>  Xfsyi.mraiii,mtfx-!shvina:!  Xf^t^uy.  ideft,Ga 

Icnus  dicit, quod  prgfens  aphorifintis  nothus  eft.  Si  enim  Hippocratis  Iit, oportebat  ob 
eafdem  caulas,quas  5C  in  mulieribus  dixerat,  marem  infoecundum  efle  fupponere,  dtV 
cens.  Similiter  autem  &C  in  maribus ,  Tamen  nos  hunc  aphorifmum  in  redum  ienfum 
deducemusiSf  a  Galem’  argumentis  defendere  conabimur,  fed  alio  modo  fntelligentes 
quam  iplefaciatiquodSCPhilotheiis  promittit, inquienst  a  Jhxd  hc  'fi/iTnroKfxxxg 

am,'4vyni(sy  «^vy  ovra!,  ideft, uerumtamen fi  ex  his  qui  Hippocratis  fimt,elle  uidea^ 
turipfumfic  exponamus.  .  „  i 

«jJj>4si«jcuoa»«!'ni>  imytXT&‘ :»  mviiViix  Ifu  ideft,  V el  enim  ob  Corporis  rarita 

tem  fpiritus  extra  fertur.]  Galenus  per  corporis  raritatem  totius  humani  corporis  rari/ 
tatem  intelligit.Et  ita  re  uera  falfum  eft,  quod  raritas  fit  infecuditatis  caufa;imd  potius 
oppofitum  eft.Nos  uero  per  corporis  raritatem,  ipfius  leminis  raritatem  intelligamus; 
nam  8f  femen  ipfum,  corpus  eft:8f  ita  uerum  elle  poterit, quod  feminis  raritas  fit  infee/ 
'  eunditatis  caufa, quoniam  ipiritus  generatiuus  ob  raritatem  extra  fertur. 

y^isvnHTmsxTziyntayvaxrtfyx.  ]  Theodorus  interpretatur,ne  femen  genitale  tranfe 
mitti  poffit.  Leonicenus  uero,ut  femen  non  tranfmittatur  ad  os.addit  illam  particulam 
Ad  os,qu:e  in  Gr»cis  codicibus  communiter  non  adeft,  tamen  in  noftro  antiquo  con/ 
textuillaparticulaponitur,8Cetiamlegit  7mfiy-m-^sy  8C  non  twfawtjtiroaf/ ,  nempe 
hoc  modo  legit,  nt&tvyH  mcfiy-Tn^^ay  siya-n  ani^yx.  Nos  putamus  particulam  il/ 
lam  V fuperfluam  ene,SC  Hippocratem  hunc  fenfum  facere.Rarum  femen  in/ 
facundum  elle, quia  fpiritus  exeunt,  Si  non  ingrediuntur  femen,  propterea  hoc  modo 
interpretari  oportet, non  tranfmittantur  ad  femen-K  hic  erit  uerus  aphorifini  fenfus, 
8C  Hippocrate  dignus.  At  fi  corporis  raritatem  intellexefimus,Sf  non  feminis,  cum  fit 
•  lalfus  fenfus,nihil  refert  8e  hanc  particulam  faliam  eile.Philotheus  Hippocratem  in  re 
dum  fenfum  ita  deducere  ftudet,iHquiens,  cxi  w  « o  eunt f,i(sUci  Aitx-nu  ’4a 

i&vjlxxe  75  axiiyx  me^a^yuiiumovuesK-mvt,^^  (Sep  xnTaTxeAa®-  ■n&i  o-i/Msd-if.ideft, 
quod  fi  perfpirabilis  fit  Uir  dC  femen  ad  muliebres  finus  eiaculari  non  poteft;8C  propter 
hoc  ad  conceptionem  ineptus. 

«i^T/aisri/di/oTnTa  75  01/ ofoaifaTxa-]  Alter  contextus  habet  i^yctf«aa,akerha/’ 

bet  ideft,uel  propter  fpirfttudinem  humor  non  exit  foras.Galenus  praceden/ 

tis  fententiac  oppofitum  intelligit ,  ut  propter  ipiftitudinem  corporis ,  femen  exire  non 
polfittK  tunc  lententia  hate  abfurda  eft,Sf  philofopho  indigna .  At  fi  nos  ipfam  ueram 
reddere  tentemus,per  fpiftitudine  iiel  ipforu  uaibrum  denfitate,qup  ipla  arda  SC  ftrida 
facit  intelligamus,  uei  femen  adeo  fpiirum,ut  extendi  non  poffit,  quemadmodiS  conce/ 
pno  ipfa  exigit.Philotheus  in  hac  parte  cum  ipiffitudine  ficcitatem  ponit,inquicns,il.w 
|«f ot mterixi/iimy  ksu  t»  TrvxrenTt  §>if(ymi,ev  yi vitra  ixxyjmt  rarSjiyxT®-,  luurilVSyr 

S;)^ro}lftj(/.i'deft,Et  fi  ficcumfuerit,denntatempatitur,8f  fpiffitudineat($  ficcitatefemi' 
nisjecretio  non  fit,  SC  hinc  infoecundus  SC  fterilis  eft. 

»  eix  'iyvrveixSra.  ideft.  Vel  ob  frigiditatem  non  concalefcit.]  Ita  ha 

bet  nofter  antiquus  contextus  in  prima  ledione,SC  ita  Leonicenus  in  fuo  contextu  ha/ 
buit.  fedin alia noftri  anriqui  ledione ,  quam  8C  Aldinus  codex fequitur,  ita feriptum 
xrlui^vj^itxrx  ovx  ix  TTvuxSra.  ideft.  Vel  ob  frigiditatem  non  finit  calefieri  fe/ 
menab  utero.SC  confequenter  non  coqui,  SC  illuc  non  peruenire  ut  maturefeat. 

tr&s  -ny  timycvnyy.  ideft,  Qiiamobrem  adhunclocum  non  colligi/ 
hir .  ]  fcilicet  ad  uteri  fundum;  uel  ad  praecedentem  partem  referamus  ob  frigiditatem 
calefieri  non  finit, ut  ad  hunc  locum  colligatur.non  enim  concipitur  femen,nifi  in  lite/ 
p  fundo  colligatur .  Propterea  SC  hic  Oribafius  dicit,  frigus  prohibere  ne  femen  eqcia/ 


Sjo  L  I  B  R  I  CLV  I  N  T  I 

tirr,K  in  uteri  fundo  contegetur .  Phtiotheus  cum  prxcedenti  parte  hanc  confunoft 
inquiens,  ks“  ‘w  ™  cvk  iK-irvgcvita ,  as  n  aBstiCtSac^ 

{li  -Aj/  Tvmii  KtPt' )  K9“  »W  ^asyiiysSta .  xSfn^i-nu  pSi  yij  -ti&s  -di-  imtfiut ,  cv  [ocyttaTn  jg 
as  id^,Et  fi  fritdum  fit, femen  habet  emortuum, K  non  coc^efcit,quanv 

obrem  ad  hunc  locum  colligitur,  K  animatur .  Colligitur  quidem  ad  uterum,  no» 
animatur:quom  fit  frigidius  fcilicet  quam  ut  animari  pofsit. 

«  oji  t4u  ^^yancai  oie  -n  tui-n  j-<vi7TXi.ideft,Vel  ob  caliditatem  hoc  idem  contingit.] 
fcilicet  quod  in  uteri  fundo  non  colligitur .  Philotheus  hic  dicit,  usa 
ejijA  «uA  iSa>  yintJXt.nvTtsny  Sii^(«oAj>0(;  A  cortfft*  w  iPtwarttt  icSgoi^i&u  ,  i/i,^ 

»vfya^-  Asiirdf/  ciw  ii^Ttii/l&as  tMwn  -n&s  <riN.f4‘y, «  KimSinay,xgf 

Sas  &g9ira,itui  Lfdny  s^jrTdJr.ideftjEt  fi  calidior  fcilicet  uir  fuerit, hoc  idem  fichocdf 
quod  calidius  femen  colligi  non  poteil,8i  perfici  ac  procreari.  Deinceps  igitur  apte  fe 
habent  ad  conceptioncm,qui  ex  utrifcg  conttarietatibus,  ut  didum  eft,  temperiem  ha/ 
bent.  Oribafius  de  hac  materia  alium  aphorilmum  habet, qui  eft,uiri  femenaqux  ia 
iedum  fi  fupernatat,aquofum ,  &C  nimis  tenue  eft,  nec  concipit  ex  eo  mulier.  At  apud 
Hippocratem  non  inuenitur  hic  aphorifinus .  Illa,  quam  afsignat,ratio  efle  poffet,quia 
mulier  non  concipit,  nifi  femen  medioaiter  fpiflum  fit .  Sed  an  craflum  femen  in  fua» 
dum  defcendat  ob  ipiritus  quos  continet, dubium  uidetur, 

G ALENVS 


Qv  I  hunc  interpoluit  aphoriimtifh  iieA  proprias  uoces  intellexitnatn  catn  profi 
teretur  eundem  in  utris  iermonem  fe  fadurum  fictit  Hippocrates  in  mulieribus 
laiplerat,non  adimpleuit  hoc. Cum  em'm  ille  de  quatuor  intemperaturis  feciflet  meti/ 
tionem,oportuit  hQc  etiam  quatuor  in  maribus,  ut  nos  fecimus,in  medium  adducere, 
ueriim  non  fic  ifte,fed  primum  quidem  ftatim  damnat  corporis  raritatem,  quae  in  mu/ 
lieribus  fuitpr3etermiira,ne(^  eius  fetmo,fi  ipfe  feorfum  diligcntitis  examinetur,uerus 
deprehendetur .  Videntur  fi  quidem  turi  multi  habentes  rarum  corpus ,  femen  tamen 
habere  foecundifsimum,necp  id  mirum,  raritas  fi  quidem  corporis  in  calidioribus, atej 
humidioribus  prouenit  temperaturis  quae  plurimo  femine,  SC  foecudifsimo  abundanti 
Nam  8C  materiam  habent  ex  qua  femen  generatur  copiofiim,  &  uim  a  qua  concoqui/ 
tur.  Vafa  autem  feminaria  fua  intentione  exprelfum  femen  extra  iaculanttir,  K  non  fpi 
ritus  eft  ille  qui  propellattfi  quidem  fubftatia  fpiritualis  cum  humore  mifcetiu  feminis, 
quae  Si  ipfa  indiget  exprimentibus,  ficuti  80  humor  qui  tantum  ficcum  fuperexcedit, 
quanto  8C  celerius  extra  eijcitur,8C  ad  longius  ipatium  defertur.  Haec  igitur  funtab  eo 
ignorata  qui  aphorifmum  adiecit,&  praeterea  cum  ait  humorem  propter  fpifsitudinein 
non  exire  foras.  Si  enim  alium  humorem  a  femine  dicit, fermo  delirus  eft.  Si  uero  ait  fe 
men  propter  corporis  totius  fpifsitudine  non  exire  foras, ignorat  omnino  quae  fit  ftru/ 
tflura  inftrumetorum,qu*  feminaria  uocantunmeliuS  enim  fuerat  ipforum  caufare  an 
guftiam.Et  quidem  id  quod  deinceps  eft  diClum  ufque  ad  aliquid  uerum  non  habet  id 
quodlequitur  intelligibile ;  nam  quod  propter  temperaturae  frigiditatem  femen  non 
concalefcaqac  propterea  fit  infcEcundum,uerum  exiftit .  Quod  autem  colligi  nequeat 
ad  locum  hunc,  fuperfluo  adieClum  eft ,  prxter  id  quod  nem  locus  ab  ipfo  explicatur, 
fed  a  nobis  intelligendus  relinquitur,  &  tamen  id  uerbum  Hunc,  ad  ea  quae  prius  ^ 
da  funt,habet  relationem.  Sed  hacc  quidem  parua  funt .  Qui  tiero  circa  finem  OTor,eft 
magnus ,  quum  dicat  propter  ipfius  caliditatem  hoc  idem  etienire :  nam  manifefte  ad 
illud  quod  antea  didum  eft  iermo  ifte  refertUr.Didum  autem  antea  fuit  quod  proptes 
frigiditatem  non  concalefcat,  adeo  ut  ad  hunc  locum  colligatur .  Qtiare  propter  «Io/ 
rem  oportet  intelligere  non  concalefcere ,  necp  colligi  in  uafis  ieminarijs  femen .  Hoc 
autem  eft  aperte  abfurdum :  nam  torreri,  aut  affari,  aut  tale  aliquid  femen  pati  ptopt« 
calorem, rationem  habetmon  concalefcere  autem,eft  omnino  perabfurdum. 


BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, eum  qui  hunc  aphorifmum  interpofuit  (quia  ipftim  Hfp'' 
poaatis  elTe  non  putat)eius  uoces  ignotaffemam  profitetur  fe  idem  didurum  in  inn^ 


APHORISMVSLXIII  S91 

auod  in  mulieribus  Hippocrates  fecerat, (d  tamen  non  effecit,  cum  enim  de  quatitor  in 
KBiperaturis  in  mulieribus  fermonem  perfecerit  Hippoaates ,  neceffe  erat  8C  in  uiris 
de  eifdem  quatuor  mentionem  facere, ut  nos  in  commento  praicedenris  aphorifmi  fe.< 
omus,fed  ifte  hoc  non  fecit. 

Quod  legitur, Necp  proprias  uoces  intellexiKnos  potius  hoc  modo  ordinaremus, 

proprias  uoces  non  intellexit. 

^  s  E  C  V  N  D  o  docet  hunc  errare,  quia  corporis  raritatem  damnat,  tamen  multi  ra/ 
fum  corpus  habent, K  femen  una  fczcundum,8i  hoc  rationabiliter, quia  corporis  rarfy 

in  calidioribus  dC  humidioribus  prouenit  teperaturis  qux  multo  femine  abundanr, 
K  fcecundo.Habent  enim  materiam  generadi  multum  feminis ,  &  uim  concoquendi: 
gi  quia  caufam  afsignant  cur  non  concipiatur ,  ^oniam  femen  non  tranlmittitur ,  eo 
quod  fpiritibus  caret,propterea  Galenus  dicit,elle  uaia  feminaria,  quae  femen  tranfmit 
wnt,Si  non  fpiritus:ut  hinc  facile  uidere  pofsis, Galenum  aliter  illa  uerba  interpretari, 
quam  nos  fecerimus .  nos  enim  intelligebamus  de  tranfmifsione  ^irituum  per  femen; 
Galenus  uero  intelligit  ac  fi  femen  per  uias  fuas  non  tranfinittatur ,  quia  Ijpiritibus  ca^ 
recfed  hi  ipiritus  ad  rem  nihil  faciunt,  quia  cum  femine  mifcentur,  8C  ipfum  exire  non 
feriunt, imd  ambo  aliquo  exprimente  indigent, ficuti  5C  ipfa  humiditas,  tantum  fuper/' 
excedens  ficcum,quantu  ipfa  SC  celerius  extra  eijcitur,  dC  ad  longius  fparium  defertur, 
quam  faciat  ipfum  ficcum.Ille  qui  hunc  aphorifmum  hic  adiecit,hatc  ignorauit. 

Vbi  Iegitur,Raritas  quide  corporis  in  calidioribus  atep  humidioribus  prouenit  tem 
pcraturis,deeft  particula  Simul ;  in  calidioribus  Cmul  at<^  humidioribus.Gracce  enim 
habetur,  iw  n  te/^x  hs“  i/jf  o-rijsW. 

'  Vbi  etiam  legitur,  Vafa  aute  feminaria  fua  intetione.hacc  particula  Intentione,  Crx 
ce  eft  7»  muxtvix.  Quod  legitur,  Sicuti  humor  qui  tantum  ficcum  fiqaerexcedit.tu 
lege, Sicuti  humiditas  tantum  iiccum  fuperexcedens.Grxce  enim  habetur,  Sum^  xsa 

i  iyfi-m!  -nmnty  TAiCviK-nvM  lii  |«f 

TERTIO  huius  Aphorifini  aflertorem  reprehendit  in  hac  particula  in  qua  dixif, 
humorem  propter  fpiffltudinem  non  exire  foras.nam  fi  per  humore,  alium  humorem  a 
femine  intelligit,  uane  loquiturifl  uero  femen  intellexerit  ob  corporis  ^iflftudine  non 
exire  foras, ftrudiuram  uaforum  feminarioru  ignorat .  melius  enim  fui(Iet,quod  ex  an/ 
guftia  meatus  caufam  reddidiflet. 

QV  A  R  T  o  docet  Galenus ,  id  quod  fequitin',partim  uerum  eHe,8£  partim  abfur/ 
dummam  quod  ob  frigiditatem  iemen  non  coalefcat,  &  propter  hoc  fit  infecundum, 
merum  eft.fed  quod  ad  hunc  locum  colligi  non  poffit:ob  hoc  fuperflue  didum  cft,quia 
ipfe  non  praedixit,  quinam  fit  ifte  locusifed  nobis  locum  intelligendum  reliquit .  At  hi 
enores  parui  funtimagnuin  uero  errorem  ftatim  edocebit. 

Qiiod  legitur,Prater  id  quod  necp  locus  ab  ipfo  explicatin-.lege,Praedicitur.Ioco  il/ 
lius  uerbi  Explicatur,  nam  Graece  eft  .  ita  habet  antiquus  nofter  contextus 

emendatustfed  prius  fimul  cum  Aldino  legebat  7r&aap»:Srii. 

Q_v  I N  T  o  Galenus  errorem  magnum  detegit. nam  cum  Aphorilmus  de  calidita 
te  loquitur,  dicit  hoc  idem  euenire  propter  caliditatem.  At  hoc  referri  no  poteft,ni{t  ad 
fupcriora.proptcrea  ad  ea  qu*  dida  funt  de  frigiditate  referturtdidu  uero  eft  non  con/ 
calefcat,adeo  ut  ad  hunc  locu  colligafiquare  intelligere  oportet  propter  caliditate  non 
t6calcfcere,ne^  colligi  in  ualis  ieminarijs  femen,  quod  abfurdiflimO  eftrnam  ob  calidi 
tate  poteft  torreri  aut  affari  fcme,n6  tame  non  c6calefcere:Sf  ideo  fecundu  Galenu  hic 
sphotilmus  abllirdiffimus  eftique  tn  fi  noftro  more  interpreteris,  uerS  reddere  poteris. 


APHORISHVS  LXIIII 

LAc  dare  caput  dolentibus, malumimalum  uero  febncitantibus,8C  quibus 

ilia  fufpefa  murmurant,^  fiticulolisimalum  autem  K  quibus  in  febribus  acu/ 
fisbiliofa;  funt  deied:iones,8C  quibus  (anguinis  multi  dciedtio  fadla  eft.Conucnit 
autem  Si  rabidis  dare ,  qui  non  ualde  multum  febricitant  8£  in  febtibus  longis,5J 
patuisili  nullum  ex  fupradidtis  (ignis  affuerit, praitcr  rationem  confumptis. 

FF  I  BRASA/ 


S9»  LIB,RI  -CLVINTI. 

BRAS AVOLVS 

DE  HIS  mmc  a^it  Hippocrates,quae  a  potu  uel  efu  laciis, in  aegris  contmgunr 
quamuis  &C  haec  fanis  etiam  pro  parte  faltem  contingere  pofsint .  Lac  primo  his  obeli’ 
qui  capite  dolent;nam  facile  in  caput  euaporat,SC  dolore  exauget .  &  hoc  potifsimi»^ 
facit, fi  huius  uirfqui  haufit,uentriculus  calidus  fiqquia  timc  facile  euaporatitamen  K 
fi  non  ita  calidus,  etia  effumat  in  caput.Eft  prpei  ea  malum  lac  febricitatibus  prabere- 
nam  facile  corrumpitur,  &:  in  igneos  fumos  conuertitur,  qui  cor  petentes ,  drinde  per’ 
totum  corpus  fparfi,  febrem  exaugent .  Si  quis  etiam  tumida  hypochondria  habumr 

ob  flatum  extenfa,ipfl  lac  obeftrquoniam  in  flatus  facile  uertitur,  uehemetius  eas 
partes  extendit,  quam  prius  faceret,  doloresep  incomparabiles  infert  Adde,malum  effe 
lac  fiticulofis :  nam  in  fumofum  uaporem  conuerfum  fitim  exauget .  His  etiam  nocet 
qui  in  febribus  acutis  biliofas  deiedliones  habent :  nam  lac  in  bilem  facile  tranfit,8i bi/ 
liolas  illas  deiediiones  exauget ;  QC  his  etiam  obeft ,  qui  multum  languinem  deijciunt: 
nam  defluxum  procurat .  His  uero  deflitxus  quum  fanguinis  fiqifigidiorem  uentricm 
Ium  reddit;itai^  lacfie  addito  uehementius  laeditur.  Econtrario  lac  phthificis  conuenit 
fi  febre  intenfa  non  infeftentur:nam  nutrit ,  abflergitmundificat ,  K  partes  intrinfecas 
exulceratas  confolidatiquac  omma  phthifico  quadrant  Conuenit  etiam  longioribus  fe 
bribus  paruis:  fed  hoc  prxfertim  quando  nullum  ex  pratdidis  fignis  fimul  iundum 
non  fuerit, fcilicet  quod  capite  non  doleat,  murmurantia  hypochondria  non  habeat,K 
reliqua  fuperius  enumerata.Lac  enim  atfedionem  praeter  naturam  remouet,  qua  in  fe/ 
bribus  longis  eft .  Quum  uero  dC  lac  impinguet ,  his  etiam  conuenit,  qui  prater  ratio/ 
nem  confumpti  funt  Hac  funt  illa  quibus  prodeft,8C  quibus  obeft  lac, pro  parte  folrnn 

cnumerata.nammultaaliafunt,quibus8CprodeireSfobeirepoteftjinhocIocoabHip 

pocrate  non  citata. 

TcJ^a  fiJivM  idcft.  Lac  dare  caput  doIentibus,fflaIum .  ]  Anti/ 

quus  nofter  contextus  legit  .  De  his  autem  doloribus  fuperius  ubertiin 

egimus  libro  tertio,  Aphorifmo  decimotertio,  quomodo  a  cephalea  5C  ab  hemicranea 
differant, edocentes.  Obeft  uero  caput  dolentibus, ut  Philotheus  dicit,  •>»  «k»  «iw 
^atiiASy  yji/i/jiTJiGii/  OTnfl)(««)TO((  tmTanvat  •jitl  Litfx^xhyim/yTihliu  mx 

oAsi/  iSw»  70  j-o/a*  OTia,  «»ue  tb  rvgMdlr .  ideft,  Quoniam  ipfum  eft  ipirituum  flatuofo/ 
rum  incodorum  gcneratiuum,qui  capitis  dolorem  intendunt :  uerumtamen  omne  lac 
hoc  non  facit,led  quod  eft  caleolum .  Nempe  lac  triplici  fubftantia  confedum  eft,  hu' 
tyrofa,cafeofa,8f  ferola.prima  llibftantia,  calida  eft:fecHnda,frigida;tertia,  cuius  naturj 
fit,ambiguum  eftitamennos  fiiperius  edocuimus, quomodo  calidum,K  quomodo  fri/ 
gidum  ferum  dici  poffit.  Philotheus  hic  de  lade  ita  diflerit,  to  j/o/Aie  TetaAuw 

aio  doo-iao ,  -n  iVfStJ^ibr ,  a»  ,  -n  awfSolA-  tiitS ,  IIS* 

tli  Jt  iyfSt/lOr,  »tsit  Ivatittsy.  «Ai 

5TOT«9j«riu>  pii  Ji  Shu!  wiv  UXaiilitay  area,  ^  i(i)icAAsi<iii7»(/  mieiyttvitv  iTimuga/ 
•7H!  Ikhb^^cu  Ttiimy  rlu)  vtobwiko  JSoi/Aofiaf©*,  TO  «ottSI  j-irifiRva  latra  «taKAlj-a.  ideft, 
Lac  triplicem  habet  fubftantiam,cafeofam,oleofam,ferofam.  Et  ipfius  quidem  cafeofa 
pars,CTafla  dC  frigidaroleola  autem, calida :  ferola  uero, tenuium  partium  8f  abfterfiua. 
Sed  quoniam  nonnulli  contendunt, uniuerfaliter  ipfum  non  laedere,  quoniam  facile  al/ 
terctur,acrefoluatur;huius  gratia  Hippocrates  uolens  horum  fulpicionem  remouere, 
mala  quae  ex  ipfo  fiunt, enumerat.  Galenus  uero  in  tertio  De  alimentcffum  faculta/ 

tibus  libro,  de  hac  re  diffufiffime  agit,inquiens ,  fecundum  diuerfa  animalia  CTaffius  K 
tenuius  effe ;  nam  bubulum,  pinguiffimum  dC  crafliflimum  eft ;  camelinum, liquidiflu 
mum  Sf  non  pingue ;  mox  equinum,deinde  afininum ;  caprinum,medium  locum  ob/ 
tinet:ouillum,caprino  craflius  eft .  Etiam  anni  tempora  lac  uariantrquia  in  uere,quan/ 
do  recenter  peperere ,  humidiffimum  eft  SC  copiofiflimum ,  poftea  paulatim  craflefeit. 
In  media  aeftate,medioae  eft .  Galenus  docet ,  nos  uti  debere  lade  fero  abu^nte; 
quia alijs  minus nocet-Eodemque  in Ioco,modum corrigendi lac,ne caput  offendat, 
quando  hauftum  fuerit, oftendit.  Modus  uero  cft,fi  quis  poft  lacffis  aflumptionem  p^ 
mu-n  melicrato,  deinde  adftringcnte  uino  os  abluat.  Alfj  legunt,  Vino  acerbo  .Et 
Paulus  JEgineta  capite  odiuagefimo  fexto  primi  libri,  ea  referens  qux  aGalmo  hic 


APHORISMVS  LXIIII  t9i 

aicuntur,uino  zcabo  os  ablui  didt.  Omnes  uno  ore, capiti  obefle  fatentur :  fed  magis 
fcrofum  minus  obeft:  unde  quia  afimnum  plurimo  abundat  fero ,  propterea  minus 
obefc  poteft- 

Kioiii'  >C9“  isviiTuMvct.  ideft, Malum  febricitantibus.]  T um  quia  euaporat,  tunt 
quia  calidum .  nam  butyrum  eius  pars  eft,quod  &  calidum  8C  facile  inflammabile  exi-- 
ftctnecobftat,quod  ab  aliquibus  putetur  lac  magis  frigidum  ciTe.qiiam  calidumiquia 
hoc  ad  rem  nihil  facit.  Satis  enim  A  quod  partes  calidas  hab  ctrSi  quae  in  ipfo  fimt  frigi 
d»partes,facile  euaporant,8C  in  igneos  fumos  tranfeunt.Intelligendum  uero  eft,quod 
hsc  febris  intenla  fit, quia  in  remilfa  8£  lenta, adeo  non  obeft,  nec  in  materiam  illam  fa/ 
cientem  facile  conuerti  poteft, nec  ita  inflamatur.  An  uero  in  uehemeti  febre  &  phthifi 
dandum  fit  lac,Refpondemus,dandum  non  e(re,quia  fi  febris  uehemens  fitjneceflario 
eft  materialisrquamuis  ratione  phthifis  conueniret:at  ratione  febris  non  conuemt,qu* 
cxaucila  cito  necare  poITet.ideo  dandum  no  cft.Phthifis  uero  eft  diutinus  morbus.  Phi 
lotheus  quocp  febricitantibus  lac  dandum  non  efte  iubet,  «V  cftas,  ideft  fed  acute,fci/ 
licet  febricitantibus,  n  -nfi&dlriii  th  SAk  tlj»  ■n  Uatui/lillr  mi» 

tiriiamiiTivi^v  ifyal^titu.  ideft,  Qiioniam  additamentS  incotSum  materia: 
conciliat, uel  propter  naturam  olcofem  calidam  ipfius,quae  incrementum  febri  affert, 

Ki«  tmy  vaeyoin/lefit  imUiga  h9“  ideft, Bt  quibus  hypochodria  iulpen 

fa  murmurantia.]  Nofter  antiquus  contextus  habet  varafiofeseifoi-T»,  ideft  fubmtirmue 
tantia.Leonicenus  iriterpretatin-,hypochondria  ilia ,  quum  ilia  fub  hypochondrtjs  fita 
flnt;a  nobis  fuperius  dicftum  eft  hypochondria  a  Celfo  dici  praecordia.  Sunt  uero  hypo 
chondria  fufpenfa, quando  ob  flatus  SC  humiditatem  extefa  funt,  ut  de  ipfis  aphorilmo 
feptuagefimOtertio  quarti  libri  didium  eft.  At  facile  lac  in  flatus  8d  in  humiditatem  con 
ucrdtur,unde  SC  fubmurmuratibus  hypochondrtjs  facile  obeffe  poteft .  Galenus  libro 
tertio  De  alimentorum  facultatibus,  capiti  Si  hypochondrijs  lac  obelTe  dicit.Idem  feiv 
tit  Paulus  loco  praecitato.  Hippocrates  quocg  libro  quarto  Epidemiorupropefinem, 
dequodam  fermonem  habet, qui  flatu  uexatus  hypochondria  doluit,quod  ladis  mul-- 
tum  haufiiret.Philotheus  murmurantibus  hypochondrijs  malum  efle  dicit,  taIu) 

7w59a  »  7ri/^iiee-ra,«  iAieinvut  i,  Verumtamen  6C 

hic  pars  cafeofa  incoda  uel  codu  difficilis,  3d  flatus  generans,  qui  paflionem  exaugent, 

K«  vm  Si-i-iiJin.  ideft, Et fiticulofis  ]  malum eftlacSunt uero fiticiiloforu genera, 
alij  natura  fiticulofi  funt,iij  hoc  habent  ad  tempus.De  utriftp  uerum  eft, quod  lac  illis 
obeft,quia  finm  augetinam  in  fumofum  uaporem  conuertitur.  Qui  uero  fiticulofi  fimt 
bile  ab  undant,  uel  falfa  pituita,  fed  potiffimum  bile.Lac  uero  pro  parte  in  bilem  conuer 
titnr,K  hinc  fitis  caufam  exaugetthoc  autem  facit  ratione  feri,PhiIotheo  dicente,  miiJ 
•u  utSiipMiy-  ideft,Nam  ferum  calidum  eft. uerum  pars  ferofa  utpote  calida, 

K«)(5(/  i/s  ifflOt  owi  di  S*  irviQpvny  tSoi,  ideft,Malum  autem  SC 

quibus  biliofa:  deiediones  in  acutis  febribus  funt.  ]  Nam  febres  acutte  ex  biliofa  mate/ 
tia  potiffimum  fiunt, biliofa:  deiediones  ex  eadem  materia  fieri  conflat, lade  exhau/ 
fto  febres  augentur,atcp  biles.  At  per  bilis  augmetum,quod  facile  fit  per  ladis  tranfim* 
tarionem  in  bilem,  crefcit  febris, 8d  deiedio  atcp  profluuium  crefamt .  Oribafius  huius 
rationem  reddit,  quia  maior  fit  relaxatio .  PhilotheUs  dicit  hoc  malum  efle,  TipSTcp  yUi 
•/ji -n mi»  i^iSi^ty.iwaitc tAiusJ/a!/ it 9^ttoUmy.  ideft,Primu  quitfem 
propter  ferofam  ipfius  partem  excitantem,poftea  ueto  8C  ob  oleofam  qua:  incakfcir. 

■  Kdioiiiymdtiun®-  m^tv  jy.x«fV’nty'tYv<yi.  ideft, Et  quibus  fanguinis  multi  deiedio 
feda  eft.]  Nam  quii  (anguinis  copia  cxit,frige(cit  corpusrpropterea  lac  propinare  non 
conuenit:quoniam,ut  Galenus  in  commeto  dicet, quando  calor  eft  paucus,acefcit.  At 
per  fanguinis  deiedionem  ex  quacunc^  parte  deiedionem  intelligere  poffemusttamen 
melius  eft  intelligere  per  inferiora,unde  antiquus  contextus  nofter,ubi  in  prima  lediO 
ne  habet  in  fecunda  legit  roic .  Oribafius  dicit  multis  modis  obefle, 

primum  quia  debilitatur  natura,  deinde  quia  uires  reprimit,  ubi  relederit,  magis  ag/ 
grauat.Philotheus  etiam  dicit  hoc  malum  efle,  J)c-n  i»  myai®-  otAAsw  «St 

nmfiu  JiwtJyas.imfiytyXmy  oiw  7=  v  intxymi»  azrM^arai,«5ri5^ciuVt>' 

Hy  tuuyTrii  oi^i  mMiuy  Kjsxuy  cumy  •punita,  ideft,  Qiioniam  (anguine  multo  euacua/ 
\  FF  }  to,natu/ 


894.-  L  Jt  B  R  I  CLV  I  N  T  I  ■ 

to,  naturales  potenti*  debiles  fadljefimt.  Praebitum  igiturlacobeiiis  aailiticnindij 
concoquitur.Non  concodum  uero  quomodo  multorum  malorum  caula  non  fotfGa 
lenus  liro  tertio  De  alimetorum  facultatibus,multa  alia  ladis  incommoda  ponitjpri, 
mq  eius  ufum  omnibus  infidum  efle  teflatur, renes  offcndit,calculos  renum  facitjiecur 
obftruittquae  omniaK  a  Paulo  pr*citato  loco  referuntur. Celfus  libro  tertio, capite  ui/ 
gefimofecundo  de  tabe  agens, hanc  primam  Aphorifmi  partem,  in  qua  habetur, Qui, 
bus  obfit  lac,  ita  uertit :  Lac  quot^  quod  in  capitis  doloribus  j  Si  in  acutis  febribu^Si 
per  eas  fada  nimia  fiti,fiue  praecordia  tument,  fiue  biliofa  urina  eft,fiue  fanguis  flurtit 
pro  ueneno  eft.  Si  hic  Celfum  confiderem us,ab  Hippoaate  in  multis  dilFerre  perdpie 
mus,8i  a  fenfu,quem  nos  illi  tribuimus.Qiiod  enim  Hippocrates  dicit,fiticulofis,ipfe 
«ntelligere  uult  patientes  fitim  ex  acuta  febre .  Galenus  uero  omnes  patientes  fitim  in, 
telligit,uel  a  natura,  uel  per  tempus.  Et  quod  Theodorus  atep  Leonicenus  interpretati 
funt  ilialipfe  uertit  praccordia,Sd  melius  quam  illi  fecerint,  dicentes  ilia.Et  quod  Hippo 
crates  dicit,bilioias  deiedionestipfe  habet,biliola  urina  eft. 

h  ifSirwi/tjt  iti  Aiju/  maS  Trvftosiivcn  JiJ]!veu,  ideft,  Conuenit  autem  phthifi/ 
cis  dare, qui  non  ualde  multum  febricitant.  ]  Hic  docet  Hippocrates,quibus  lac  con/ 
ueniat, tabidis  conucnit,ut  Leonicenus  interpretatur.  At  nos  potius  Acamus  phthili/. 
cistnon  poflunt  autem  efle  phthifici ,  nili  fimul  ethicam  febrem  patiantur.  Lac  uero  8£ 
phthifl  &'ethicac  conuenit.  At  fi  phthificus  intenfam  febrem  pateretur,huic  lac  compe 
tere  non  polfe,  quia  febris  illa  humoralis  eiret,cui  obftat  lac .  Ethica  enim  remilTa  fe/ 
bris  femper  uidetur,quum  tamen  intenfiflima  fit .  Qiii  phthificus  eft,  confumptionem 
habet, 8C  pulmonem  exulceratum ,  ideo  nutrimento  indiget  Sf  rcftauratione,mundiE< 
cationeihulceris  abfterfione  attp  confofidationetquac  omnia  ab  uno  lade  fleri  pofliintj 
Vnde  a  Galeno  iumme  laudatur  in  phthifi  lac  tertio  De  alimentorum  facultatibus  Ii' 
bro-Nempe  dbus  eft, qui  hominem  deledat,K  facile  accipitur,8f  cito  penetrat;  quod 
ibi  pratftat  ferum,cuius  etiam  ratione  abftergit  Sf  lauat ,  bonum  nutrimentum  condo/ 
nacnam  fubftantifica  humiditatehumedatrationebutyrithumedatiua  uero  SC  aquo/ 
fa  ratione  feri.Ratione  cafei  confolidattpropterea  phthifleis  optimum  eft  lac.  Debes 
uero  afininura  lac,aut  caprinum  dare .  Et, ut  Paulus  docet,atq}  Galenus  prscitatis  lo/ 
cis,calculi  igniri  in  ipfo  extingui  debent.  Philotheus  hic  dicit,  intenv  t/w  -rSi  ycihx/ 
«T©-  vstKia^  ,  ^imy  lau  rxi  Icfirtcs  «u-rfi  .  ktya 

dm  Itis  ifSivaAai,  Aimi  !rvft«»voTj(,  .  a^tSiajis  » 

Y  jrriDfiow  -rtO-fm  euh  astifiScu^citHicv t ttiycJActs  tsr  yif  Sn  asa  S^ec/ 

trdljiivlt  tA*©-.«  07)  etlir’  v>  ytJuee  &s  </jfoy,i(SB  Imitti/  Tfiipa  v  ir£ptcc.  ideft,Poft/ 

ea  quam  ladis  malitiam  enarrauit, deinceps  ipfius  uirtutes  redAt  dicit  enim,aptum 

*fle  uergentibus  ad  phthifim,qui  non  ualde  febricitanttuerum tamen  8C  hic  lerum.  pus 
enim  quod  in  pulmone  eft,purgat:  hoc  enim  expurgato  uehemeter  beneficio  afficitur. 
Contingit  enim  ut  aliquando  hulcus  fanet, uel  quod.ipfum  lac  ut  humidumfiC  aptum, 
per  corpus  fufum  nutrit  corpus,  ^  , 

Ksii  ^  a-i/fQoin  itxnftm  Mtfj^tioj,  iti/Jlyis  srwtooT©'.  iAft,Ef 

in  febribus  longis  &  paruis,fi  nullum  ex  fupradidis  fignis  affiip-it.]  Theodorus  inter/ 
pretatur,Dare  uero  K  in  febribus  longis  tufflculofis.  At  Leonicenus  dixit,In  febribt» 
longis  paruis .  Ratio  diuerfitaris  inhis  uiris  fuere  uarij  contextus .  nam  Leonicenus  in 
fiio  contextu  habuit  Ms^oin,  ideft  debilibus  paruistquod  etiam  in  Aldino  contex/ 
tu,8t  in  prima  noftri  antiqui  ledione  feriptum  inuemtur .  In  fecunda  uero  nofiri  anti/ 
qui  contexnis  ledione  feriptum  eft  itaq?  in  fuo  contextu  Theodorus  habuiK 

8C  Oribafius  hanc  particulam  &K](S>Atn,  idefttuflibundis,legit8Cintcrprctatur.Atre/ 
uera  lac  &C  longis  febribus  conuenit,  etiam  fi  tuflis  adfuerit .  nam  ut  Galenus  docet 
interfio  De  alimentorum  facultatibus  libro.  Lac  pedoris,  pulmonis^  patribus  utile 
eft ;  unde  uel  longam  febrem  intelligamus  K  partiam  uel  tuflibundam ,  lac  illi  conue/ 
nit.  Oribafius  lac  praeparat  lente  &1  farre,ut  haec  in  ipfo  coquantur .  Intellige  uero  in 
his  febribus  ualere,quado  ex  praedidis  fignis  nullum  adfuerit,  fcilicet  quod  caputnon 
doluerit,non  fint  intenta  praccordiatquoniam  fi  haec  ligna  adfuerint,  K  fi  lac  ratione  fe 
bris  competat ;  aliorum  tamen  ratione  non  conuenit.  Philotheus  etiam  legit ,  ^ a»/ 


ideftparnisiaddiftf,  i^</8  ■jwTtv,®»  tKTtnsii  «tifxn  7rvf^fivt,^(uj  iili/  imJiymfi/ 
ifiiaitySuiuy  outmmy.-nvnsi  pntiUfcc.MS^  cit  vot/ 

»•  oab  ysJhx  th  oUax  ctv^rO  5^cp?^iy&  wtjS)  9o(/  yvftoyj  *(g2[  wx 

tfUs»  5«fk®  *  atitem  hecflicis  febribus  conuenit :  modo  non  adfitali> 

OTodprscdiVlorum  fignonim ,  hoc  eft  dolores  captas, praecordia  fuipenfa,  ceu  fic  fub^ 
iaceat  ficcitas  in  corpore .  Lac  igitur  fua  propria  caliditate ,  eius  humorem  adurit ,  8C 

utilitatem  pracftat. 

F(g>«  Asyif  U«7ii»oiB .  ideft,Et  praeter  rationem  confumptis .  ]  fcilicet  prodeft  lac: 
namilli  folum  ftint  praeter  rationem  confumpri,  qui  praeter  confumptionem  imbecilles 
edam  uires  habent, lac  uero  nutrit.Theodorus  hanc  partem  praecedenti  complicat, fen 
fum<5  facit,  Lac  febribus  longis  tuflibundis  conferre, quando  in  his  febribus  praeter 
raionemfebris,abfumuntur.Qiiicquid  dicatur  uelconfUmptiflntpropterfcbrem,ue! 
finefebrcjlac  conuemt,modo  prxdida  figna  non  adfint,^ua  lac  prohibent  Antiquus 
nofter  contextus  loco  huius  particulae  l*Ti7wiBi«  habet  UTfmnaTaii,  Sed  quo  ad  rem 
ipfam  nihil  refert  Celfus  libro  tertio  capite  titgefimofecundo  hanc  fecundam  apho/ 
lilini  partem  ita  refert,In  phthifi  tamen.  Sicut  in  ommbus  longis  difficilibus^  febriens 
lis  rede  dari  poteft.ut  colligere  poliis,  Celfum  non  interpretari  paruis,uel  tuuibundis; 
fed  difficilibus.  In  noftro  antiquo  contextu  huic  Aphorifmo  pro  inferiptione  praeii/ 
xumelil,  infex  ideftdelaiflei 


GALENVS  * 

QVOD  lac  facile  alteretur,^  quod  duplicem  habeat  altefatioheffl,quado  pili/ 
ri  adhaereat  calori,ftatim  euaporans,  quando  autem  pauco,  cito  acefcens,tibi  li> 
eet  perdifcere,partim  ftatim  cum  ex  mammis  excidit  ad  ignem  elixanti ,  partim  ipfum 
facere  pa  feipfum  permittenti.Nam  elixato  ad  fumum  euerfio  fit,iacenti  aute  omnino 
aduenit  acor,uel  citius  uel  tardius.  Sic  aut  K  in  fanis,fi  non  bene  concoquatur,in  qub. 
bufdam  acefcit,in  quibufdam  autem  cuaporatin  uentriculo  quidem  frigidiore  acelcif 
in  calidiore  uero  euaporat.Lac  uero  quod  bene  concoquitur  nutrit,  8C  bonos  facit  hu/ 
mores,8C  dum  concoquitur  his  pariter  attollit  ilia,8i  tangit  caput.Hos  effe(Sus,SC  paC* 
fiones  in  lanis  etiam  uidebis.  Verum  quae  xgrotis  accidSqper currit  Hippocrates, quae 
femper  quidem  experiri  nolentibus  manifeftantur,  8C  polliint  etiam  ante  experientiam 
cognofd.  Vbi  enim  in  his  qui  integra  lanitate  fruuntln  uidemus  lac  capiti  dolorem  af¬ 
ferre,  8C  ilium  inflare,  nihil  mirum  excogitanti,  quod  his  qui  iam  caput  dolent,  uel  fnC- 
penfa  habent  ilia  fit  inimicifsimlim.Redfe  autem  dixit  ilia  fufpenfa,  licet  dicere  potue^ 
tit  inflata, 8C  flatoofa .  Neque  enim  haec  fola  lac  poteft  offendere, fed  SC  alia  omnia  quas 
fliftt  quouis  modo  fufpenfa, propter  aliquam  talem,qualis  eft  inflammatio,uel  eryflpe/ 
lasjuel  tumor  praedurus, uel  laxus,pafsionem.  Adhuc  aute  magis  fi  abfceflus  nondum 
Iit  in  ilio  difruptus,non  eft  nei^  his  utile  lac.  Haec  itacp  omnia  per  unum  uerbum  often 
dit  Hippocrates,inquiens.Ilia  fufpenfa.  Nocere  autem  ait  dC  murmurantibus  lac, quae 
alfafiintab  inflatis,^  diftentisiflatuoia  quidem,  ac  uentofa,  8d  haec  fiint.  Maior  itaque 
offenlio  ilijs  diftentts ,  minor  uero  murmurantibus ,  fed  tamen  neque  his  eft  utile  lac 
Acefeit  enim  in  iplis.  Serum  tamen  ladis  iale  dC  meile  condientes  plurimis  talibus  ex/ 
hibuimus,K  iuuantur  citata  ipfis  aluo-Et  fitientibus  malum, inquiqlac  effe-Supponit 
in  ipfis,liue  natura  fitierint,  fiue  ex  aliquo  tempore  fitis  aduenerit.Et  quide  qui/ 
bus  bilioia  defjciuntur,8d  in  his  equidem  dicerem  lac  euaporare.Non  minus  autem,8d 
bis  qui  talia  euomunt .  nam  in  uniuerfum  didicimus  quod  celerrime  ab  omnibus  cau/ 
lis  calidis  lac  ad  fumofum  alteratur.Rationabiliter  itaque  his  qui  acute  febricitant  no/ 
'^&mihi  uidetur  fermo  melius  in  hunc  modum  ie  habere .  Malum  autem  &C  quibus 
biliofac  deiediones,  dC  acutis  febribus ;  netp  enim  utrifque  fimul  iundlis  tantummodo 
nbxium  eft  lac,fed  feorfiim  in  alterutro.  His  igitur  pafsionibus  lac  pUirimum  aduerfa/ 
tur.Vtile  autem  eft  his  quae  fequuntur  ab  Hippocrate  fcripta,in  hunc  modum.Conuei 
nit  autem  tabidis  non  ualde  febricitantibus  dare.  Nam  primum  de  tabidis  facftmcntio 
liem .  Intelligendum  aut  eft  ipfum  ita  nominare  illos  qui  tabem  ex  ulcere  pulmonis  pa 
tiunf.NS  alios  qui  alia  ex  caufa  fimt  extenuati,ipfe  deinceps  nominabit  in  uerbis  illis^ 
FF  /j.  quorurt 


$9«  LIBRI  CLV  I  N  T  I 

quoriim  initium  eft,  Et  in  febribus  paruis.Commune  autem  in  omnibus  quilaiSe  indi 
gent,qudd  cibus  bonum  generas  fuccum,  dC  qui  cito  per  ucnas  diftribuatur  illis  eft  ne 
ceiTarius.Necp  mirandum  eft  fi  lac  dicimus  bonum  fuccum  gcnerare,cum  quid  habeat 
flatuofum.Namin  unitterfum bonum  fuccum  generare  dicimusjquaecScp  poft  coAev 
nem  ad  boUUm  humorem  tanfmUtatur,hoc  eft  ad  fanguineum,hic  enim  humor  eft  no 
bis.amicus.Cur  autem  cum  dixiflettconuemt  autem  tabidistadiecit, no  ualdemnltum 
febricitantibus,mihi  uidetur  dignum  inueftigatione  non  paruajOam  fuffidebat  etiam 
fine  ualde, dicere .  Nunquid  8C  multum  febricitantibus  lac  exhibet,  fohs  his  quiualde 
multum  febricitant  haud  quaquam  exhibens,  an  ab  aliquo  adiedum  fuit  uerbnm,ual/ 
de,ficuti  &:  plera^  alia.Hsec  ita^  quifpiam  per  odum  inquirat. Sciat  autem  eam  ano/ 
bis  addifcens  lac  multum  febricitantibus  dandum  non  efle.Miror  autem  quomodo, in 
illis  in  quibus  lac  dari  iubet  adfcripfiqnullo  eorum  quae  prius  didia  pracfente,quod  ftnt 
a  breuitate  aphotiffica  alienum,  id  enim  erat  ex  his  quae  prius  dixerat  cogm'tnm, etiam 
hoc  non  adiedtci,qu6d  dadum  eft  tabidis,&  prftterrationem  extenuatis  lac,  nifi  aput 
doleat,aut  ilium  intumtierif,  aut  biliofae  fint  ddedlioiies  j  aUt  tale  aliquid  aliud  ipfts  ad/ 
fit.  Vel  no  fimpliciter,nccp  femper  feruare  breuitafem  uidetur  Hippoaates,fed  in  qui/ 
bus  magnum  aliquod  periculum  imminet  fi  negligentius  quod  ab  ipfb  docetur, audia/ 
tur,  in  his  biS,  terue  repetere  eadem  non  ueretur, 

BRASAVOLVS 


P  R 1 H  o  Galenus  docet  quomodo  perdifcere  pofsimus,Iac  facile  alterarqK  duph' 
cem  alterationem  habere.nam  quando  a  multo  calore  alteratur,ftatim  euaporaUqiian/ 
do  autem  a  pauco  calore  alteratur,  cito  acefcit.T u  uero  hoc  effe  uerum  difcere  potes  fa 
clo  ex  latSe  experimento, cum  ftatim  e  mammis  exiunam  fi  ipfum  igni  elixaueris,in  fu 
mum  uerritiutSi  uero  dimittatur,aur  cin'us,aut  tardius  acidum  fit.Idem  in  fanis  homi/ 
nibus  lac  comedentibus  euenit.Si  calidum  uentticulu  nadli  fint,euaporat:fi  fngidum, 
acefcit.  Qiiod  legitur, Quando  pluri  adhareat  calori;  Grace  eft,»^»  /iXr  o>as  aAw/ 
viS^itccda.  ubi uides particulam  o/xiA»  aLconicenointerprctataeireadhateat.aptius 
uidetur  fi  interpretemur  coniungatur. 

Quod  etiam  legitur,Iacere;Grace  eft  LSSat,  Kiacenti  forte  aptius  efi 

fet  interpretari,  permanere,  K  permanenti. 

S  E  C  V  N  D  o  Galenus  docet, lac  quod  perfedle  coquitur,nutrire  &  bonos  humo/ 
res  facere,  &  dum  coquitur,  pracordia  attollit,  &  caput  tangit .  hac  in  fenis  uidentur, 
fed  hic  Hippoaates  in  fanis  loquitur,  nec  ifta  mira  uideantur,  qUia  fi  in  fenis  uidemus 
lac  pracordia  attollere, 8C  capiti  dolorem  inferre,  quanto  magis  hac  eadem  in  agris  fa/ 
cietf  Nota  ubicun^  legitur  ilia,  Grace  effe  quod  potius  interpretari 

debet  pracordia. 

Quod  legitur.  Qua  femper  quidem,loco  illius  particula  Semper;  Grace  habetur 
ideft  ubique, 

TERTIO  Galenus  docet,  retSe  didium  efle  pracordia  fu]|)enfa,8d  non  inflata  uel 
flatuofarquia  no  folum  inflata  Si  flatuofe  poteft  offendere  Iac,led  etiam  multa  alia  qua 
poflunteue  t/major,  ideft  fuipenfe,ob  aliquam  pafsionem,  uteftinflammatio,erylipe 
las, tumor  pradurus  uel  laxus,abfcefrns,qui  in  hypochondrio  nondum ueneritad  exi/ 
turam, hac  omnia  per  hoc  uerbum  fulpenfa  intellexit  Hippocrates, 

CLy  ART  o  docet,murmurantibuspracordtjs  obefle.  Si  alia  efle  pracordia  JjfBtf 
JBofv^ovTa ,  ideft,Murmurantia,alia  inflata  Si  diftenta.nam  pracordijs  diftenris,magis 
offendit  lac,minus  murmurantibus;tamennecg  lac  his  prodeft,quia  lacinipfis  acefdc 
dicit  uero  fc  in  hoc  cafu  exhibuifle  ikum  ladlis ,  fele  Si  meile  condiens ,  quod  profuit 
aluo  citata. 


Qiiod  legitur.  Et  iuuant  citata  ipfius  aluo,  Grace  habetur,  imauTU  yc^  vemmt  01* 
-ieis-nsyasfis,  ideft, luuantur  enim  citata  ipfis  aluo. 

Qjy  I N  T  O  docet, fitientibus  lac  obeflejuel  naturaliter  fitiat,uel  per  aliquod  tepus, 
Qiiod  legitur,  Supponit  enim  inipCsjGracehabetur,  Lvusmirti  tmw-flSc  ideft, 

Euaporat  em'm  in  ipfis. 


A  P  H  0'R  I  S,  M  V  S  L  X  I  I  i  i  «97 

S  E  X  T  0  docet, obefle  lac  bdiofa  detjcientibus,qiria  eiiaporat,^  etiam  euomenti/ 
bus  talia,  quoniam  lac  a  caufis  calidis  in  cuapoiationem  deducitur,  propter  hoc  8i  hia 
quiacute  febficitahqobeft.  ludicattp  Galenus  dicendu  non  efle  ut  in  aphorifmo,qiiod 
obfitinfebtibus  acutis  biliofas  deiediones  habetibus,fed  quod  diftinguantur,  S>C  duo 
fiant,  ut  fcilicet  biliofis  deiedionibus  obfit,  &C  feorfum  etiam  acutis  febribus, quamuis 
Kuui%  etiam  fimul  iundis  tanto  magis  obeile  poterit. 

Quod  l^itur,Rationabilitcr  itacp  ijs  qui  acute  febricitant  nocet .  Graece  eft  anaras 
tjhtMtSipoi/  ^  w  TTvftilsvni/.  ideftjRationabiliter  igitur  nocuum  eft  K  acu 
tefcbricitantibus.uel  fi  interpretemur  ut  Leonicenus  facit,addamus  particulam,etiam 
fcilicet.tationabilitcr  itacg  qs  etiam  qui  acute  febri citant,nocet. 

SEPTIMO  docet, tabidis  primo  conuenire,ilIoscp  in  propofito  efle  tabidos,  qui 
ex  huicere  pulmonis  tabem  habent :  nam  qui  extenuationem  habent, ex  alia  caufa  no/ 
minantur .  Deinde  quum  dicit.  In  febribus  pariiis ,  ut  manifefte  appareat ,  fecundum 
Galenum ,  totam  illam  partem  fimul  iungendam  efle .  quamuis  St  quaelibet  particula 
per  fe  accipi  pofsitHoc  autem  eft  commune  omnibus  qui  lade  indiget, quod  cibo  in/ 
digent  bonum  fuccum  generante,qui  cito  per  uenas  diftribuatur .  Nec  mirum  fi  dica/ 
mus, lac  bonum  fuccum  generare, quamuis  habeat  nefeio  quid  flatuofi.  Illa  enim  dici/, 
mus‘uniuerlaliter  bonum  fuccum  generarejquaecuni^  ad  bonum  humorem  tranfmu/ 
tantur,ideft  ad  fanguinem.nam  fangUiSjeft  natiffac  amicusi 

Quod  legitur,Illos  qui  tabeni  ex  huicere  pulmonis  patiunturjGrsce  eft,  Smi  venv/ 
a  (fSoIw .  ideft,(^iicunque  patiuntur  phthoen.  Sed  Leoniceno  placuit, tabem  ex  pul/ 
monis  huicere  exprimere. 

OCTAVO  Galenus  dubitat,  cum  dixi{ret,conuenire  tabidis,  cur  adiecithonual 
de  multum  febricitantibusCnam  fatis  uidebaturdiceremultumfebridtStibus,fine  par/ 
ficula  ualde,forte  igitur  lac  probet  multum  febricitantibus ,  fed  non  ualde  multum  fe> 
i)ricitantibus,uel  illa  particula  hilu/,  ideft  ualde  ab  aliquo  addita  eft,  8C  ab  iplb  non  po 
lita, Alter  uero,cui  otium  fuppetit,haec  inquirat ,  fed  fimpliciter  nolcat  lac  multum  fe/ 
bricftantibus  dandum  non  eflTe. 

'  Vbi  legitur,Nunquid  Sf  multum  febricitantibus  lac  exhibet, deeftparticula,igituri 
Nimquid  igitur  Sf  multum  febricitantibus.  Graece  enim  eft,  cwj  ■nn  rrv/ 

-n  yeJAXi 

Qiiod  legitur.  Sciat  autem  eam  a  nobis  addifeens ,  illa  particula  eam  poni  non  de/ 
befifed  eius  loco  hac  duae:  iam  hoc,  Graece  ehim  habetur,  -n  sra/  «ka  itxBuif  'iaiu 
ideft, Sciat  autem  iam  hoc  a  nobis  addifeens. 

Denicp  Galenus  contra  Hippoaatem  dubitat, quia  addens  hanc  particulam, fi  nui 
Ium  ex  fupradidis  fignis  affuerit,aphorifticam  breuitatem  feruare  no  uidetur. Quippe 
notum  eft,phthificis,K  extenuatis  dandum  efle  lac ,  modo  caput  non  doleat,aut  pra/ 
cordium  fufpenfum  fit,autbiliofe  deiediiones  fuerint,aut  aliud  fimile.Galenus  refpori 
dere  uidetur, Hippocratem  aphorifticam  bremtatem  femper  non  feruare,  at  hunc  mo/ 
tem  feruat ,  ubi  magnum  periculum  imminet ,  fi  negligentius  audiatur  quod  ipfe  do/ 
centene  quicquam  pr3cterfugiat,idem  bis  Sf  ter  repetere  non  grauatur. 

Vbi  legitur.  Quod  fuit  a  breuitate  aphoriftica  alieninntlegi  debet, Quod  ftrit  a  bre/ 
uitate  aphoriftica  dodbrin»  alienum,  Gracus  emm  contextus  ita  habetj  afic  «q«6<snt»d 
Mxinisihixs, 


^Vibus  tumores  inhulceribus  appareiit,notic6nuelIuhtuf  maxtrae,ne(^m/ 
'^iatiiunt. Verum  his  euanefeentibus  de  repente  quibufdam  a  tergo  conuui/ 
jjones  SC  diftenriones  fiunt .  Quibufdam  ante  infania,uel  dolor  lateris  acutus, uel 
wpputatio,uel  difficultas  inteffinorum,  fi  tumores  funt  rubicundi. 


BRASAVtj/, 


891 


B  R  I  Q_V  I  N  T  1 
BRASAVOLVS 


ANTI  C5_v  V  s  nofter  contextus  m  prin  cipio  huius  aphorifini  hanc  infcriptionem 
praefixam  habet,  ^  (fMyium  ideft,  de  inflammatione  hulcerum.Qua  ad  non> 
nullos  feqUentes  aphortfmos  inferiptio  efl:.  Nunc  uero  Hippocratis  fenfusTiic  eft,Quj 
hufceta  habent,quac  in  tumorem  eleuata  fint,  hi  conuulflonem  non  pafiuntur,nett^ 
feni  fiunt. Caufa  in  promptu  eft,quia  materia  in  tumore  connetur,  &  non  mouetur  ue! 
ad  cerebrum  uel  ad  neruos,ut  conuulfionem  aut  inftniam  faciat.  At  fi  tumores  in  ulce 
ribus  exiftentes  fubito  euartefcant,  materia  illa  in  tumoribus  contenta, ad  diuerlas  par/ 
tes  moueri  poteft.  Nempe  fi  ad  tergu  moueatur,  ut  in  aliquibus  fit,  couulfiones  &  diC 
tentiones  inducuntur,  quia  talis  materia  in  pofteriores  neruos  impingitur ,  In  alijs  ma/ 
teria  haec  ante  mouetur .  In  his  autem,  in  quibus  antea  mouetur,  infania  fit,fi  ad  caput 
afcendatifi  ad  peeSus, lateris  dolor  acutus, uel  fuppuratio.Si  ad  uentriculum  Si  intete 
fia,inteftinorum  difficultas,  potiflimumq;  fi  tumores  rubicundi  fint,quoniam  tunebi/ 
hofi  funt.Bilis  uero  aptior  eft  has  affedliones  inducere, quam  alter  quilibet  hiimor.Phi 
lotheus  dicit,  ineAiji  Aamif  uB  iis  c^yviaai  7$'"  sreStJj/  6  laraoxf  eelTjit .  ideft,  Rurfus  ad  di/ 
gnotionem  paflionum  Hippocrates  redit, 
omf  tif’  tAxtm  if(uninat,i>v  (kkIA*  car^rnUjtvJ^  itcuvovTta,  ]  Nofterantiquus 

contextus  habet, ut  Leonicenus  in  fuo  habebat,  ov  itctAisx.  ideft, quibus  tumores  in  ub 
ceribus  apparent,non  conuelluntur  maxime,  necp  inianiunt.Vtitur  autem  Hippocra/ 
tes  uocabulo  ifto  cMiuxm,  quod  Si  fi  oedema  fignificet,quod  eft  tumor  laxus  a  pitui/ 
ta  faeSusitame,  ut  nos  libro  quarto  docuimus,  aphoriimo  trigefimoquarto:&  Galenus 
hic  in  Commento  docet, antiqui  utebantur  hoc  uOcabulo  cu/l^iia,  pro  illo  cyL©-,  ideft 
tumor.propterea  a  Leoniceno  hic  rede  interpretatum  eft  ciMiutm ,  ideft  tumores.ubi 
uero  adeft  tumor,  ibi  adeft  materia  colleda ;  ubi  autem  materia  colleda  eft,ibi  fiftit,K 
ad  alia  periculofa  loca  non  tranfiuunde  ad  neruos  non  mouetur,nec  eria  ad  cerebrum. 
Ob  primum,  conuulfiones  non  incidunt, quae  ex  materfebus  in  neniis  imbibitis  fiunt. 
Ob  fecundum  non  infaniunt,nempeinfania  ex  materia  caput  petente  fiuipfa  ante  ma/ 
teria  in  tumore  colleda  eft.  Opus  autem  eft  intellfgere  tumorem  non  efle  in  parte  ner/ 
uofa,nam  fi  in  ipfa  eflet,c3uulfionem  inducere  poffet.Scitocg  did, apparent, quia  ocu/ 
lis  uideri  debent ,  unde  in  extrinfeca  parte  fieri  necelTe  eft .  Inttllige  uero  maxime  non 
conuelli,ideft  raro  conuelliiuel  fi  connelIantur,parua  conuulfio  eft :  Si.  fi  infamant, erit 
pania  infaniartunc  enim  conuelli  acddit,8i  infanire, quando  materia  plurima  fuerit,8f 
ualde  maligna,qux  pott  ft  Sf  locu  offendere,  SC  ampliare,  St  etiam  neruos  implere,aut 
caput  petere, St  infaniam  inferre.  Oribafius  hicintelligere  uidetur  hos  no  in(amre,nec 
conuelli,  quia  tumor  in  ianiem  uertitur,8t  exit :  unde  non  poteft  caput  pererc,necner/ 
uos  implere. Tamen  hoc  femper  Herum  eft, quando  materia  non  fuerit  ualde  multaiad" 
eo  ut  duos  locos  poflit  occupare ,  St  etiam  quando  non  eft  in  parte  nernofa,necp  in  ca/ 
pite.  St  quando  materia  non  fit  uenenola,  quia  in  peftilenti  tempore  multa  hulcera  uide 
tnus  tumida, tamen  cum  infania. 

TuTiiBf/  </6  ideft, Verum  his  derepenteeuanelcentibus.]  Aeli 

dixerit,  fi  hi  tumores  repente  euanefcant,8t  delitefcant .  Poteft  autem  mulus  de  caufis 
prouenire,  quas  Galenus  pro  parte  fecudo  Prognofticorum  capite  duodedmo  refert 
Vna  caula  efle  poteft  materiae  tenuitas,8t  uirium  robur:  nam  talis  materia  facilcrefob 
uetur .  Alia  caufa  efle  poteft  materix  paucitas,  quam  etiam  refoluit  fortis  uirtiis-  Alia 
caufa  elTe  poflet ,  quia  in  raromembtp  tumor  effet,  ideo  facile  exiret.  Alia  caufa  ep 
(e  poteft  materiae  caliditas, 'quae  facile  relbluitur.  Sed  harc  caufa  in  teniutate  con^ 
lietur,  quia  non  poteft  efle  tenuis, quin  fit  ralida  materia .  T amen  in  his  euanefcenri)S 
aphorifmus  intelligendus  non  eft,  imo  5C  fi  paulatim  euanefcat,intelligendus  non  eft, 
quia  ita  relblui  poflet,  nec  effet  malum.  Sed  Aphorifmi  fenfus  eft,  quando  materiare/ 
pente  cuanefeit ,  eo  quod  intus  trahitur,  K  non  eftreioluta .  Et  hocmodo  Hippocra/ 
tes  intelligit.  His  tumoribus  repente  euanefeentibus ,  ideft  materia  eorum  intus  con/ 
tra<fta,K  petcnte,aut  cerebrum, aut  neruos,aut  alias  partes  (ut  ftanm  edocebit)fecun/ 
dum  motum  quem  faciet. 


APHORfSMVSLXV  SpiJ 

^  ple  SwiSyi’.  ideftjHis  qmdcm  a  tergo.  ]  fciliCet  euanefcunf  materise,  Nam  hoc 
«J materias  refefO,qua:a  tergo  euaneicunt,8i  quae  deinde  couulfiones  a  tergo  faciunt, 
ma  in  pofterioribus  partibus  plures  nerui  funt,  qiram  in  anterioribusiunde  aphorilmi 
^fum  talem  facio,  (^um  euanefcunt  tumores,  aliquibus  euanefcunt  a  tergo, aliqui^ 
busante.  quibus  a  tergo  euanefcut,his  fiunt  couulfiones  &  diftentiones.&ideo  addit, 

“  g,,<r(j«,TfcTiwai.  ideft,  Conuulfiones  di  diftentiones.]  fcilicet  fiunt,in  his  in  quibus  a 
(ergo  euanefcunt,  uel  conuulfiones  a  tergo .  Haec  fiunt  fi  euanefcant  a  tergoitamen  ita 
ncculiariter  non  fiunt ,  quin  etiam  morbi  illi  fieri  poffint,  qui  fiunt,fi  fit  anterius  mota 
materiaitamen  illi  facilius  fiunt.  Philotheus  uero  intelligit  non  euancfcere  in  parte 
pofteriori,fed  ulcus  eflfe  in  parte  pofteriori .  quod  tamen  &  uerum  eft .  Inquit  autem, 

ti  /uuikinv  carxrpis  IsjKHeAsi/Sa.  sjAW  yivena.  iav  (j?7  civxhyiae  mP  Umve : 
0  '7*'  teifvnp  «  m  tAx!(,'T»VTts>  ^  rnp  tivy,  ■ 

aTVW  Suvy  t/^aufyHS  ,  ■j»wTtsi(;  <w<ib  ifiwdjsix!  tUiixt ,  ph 

meoffxytxs  ■^opXeH!  H  VA»  HtljfSH  ■^{  vim  V  viS[i((SJ^^  4®  avgx/ 

Sf  iuxs,m  aiAsfwiw  «««i  aerxxpm  maa  w  mmtvs.  ideft.  Quibus  tumores  in  ul^ 
ceribos  fiunt,K  quae  deinceps,  propter  quidC  quoniam  materia  profunditas  alteraturt 
8i  hinc  nec  furor,nee  conuulfio  fit.uerumtamen  hoc  fit,  fi  fecundum  ulceris  proportio 
nem  tumor  fiat.  Si  uero  contingat  hunc  tumorem  apparentem, quando  in  partibus  po/ 
fterioribus  hulcus  fit, hoc  eft  fecundum  dorfum  repente  euanefcere ,  hoc  eft  fine  caula 
tnanifefta,nec  difcuflbrio  medicameto,nec  profluiiio  fanguinis  fatSo,  materia  intus  ad  • 
ntruofum genus  impellitur,uel  ad  dorfuarios  mufculos,  Kipfos  implens  couulfiones 
facit  &:  diftentiones. 

wj»  ideft,  Alqs  autem  ante.]  fcilicet  fit  materiae  delitefcentia;Sf  quia  in 

parte  anteriori  ucnac  84  arteriae  magis  abundant, propterea  in  his  morbi  qui  cofequune 
turpotiffimum  fient. 

Meteu,  ideft  furores.]  De  qltibus  fuperius  atunde  Ibqlitjti  fumtiSi 

7iAAf«5  if4s.  ideft,  Vel  dolor  lateris  acutus, ]In  tertio  libro  dciduimuSjpIett/ 
ritim  a  lateris  dolore  differre.  Hic  uero  intellige  Hippocratem  tam  ih  uero  laterali  mor 
bo,quam  in  mendofo  84  alio  quocucg  lateris  dolore, modo  a  materia  fiat.  At  quirni  acu 
tus  dicat,  84  nullus  morbus  in  hac  parte  magis  acutus  fit  uera  pletiritide ;  propterea  il/ 
lampotiffimum  intelligere  oportet. 

Hyaritiins,  ideft  Velfuppuratio.]  Si  materia  non  ingrediatur  pelliculam  tegentem 
Coftas,fed  potius  pedloris  caititatem. 

«I  </lm()yneie,  ideft  Vel  inteftinorum  difficultas .  ]  Quando  materia  ad  uentriculum 
Siinteftinamouetur. 

■  Sy  if  vSix  y  irx  ciifliyxrx.  ideft.  Si  tumores  fiint  rubicundi.]  Nam  fi  rubicundi  funt, 
indicium  eft, materiam  efle  biliofam  84  calidam ;  propterea  facile  poteft  pracdidlas  affe/ 
diones  inducere,  quia  a  biliofa  materia  facile  fiunt.  Philotheus  in  hac  etiam  parte  in/ 
telligit, quando  hulcus  in  anteriori  corporis  parte  fitura  fuerit;nam  dicit,  on  A  mt 
Khy  v  l>ix.&,avp&x  A  vy  iymy  ■^iSm  a|ioA9-)*j/,((9a  t^w^ws  x<f«et&t,7ifat/lv/ 
^  m  iiSr  Lveex  yiyyx  i  «Askk^  (/leepaxirnta  7m^x<fp<nw(uj  ks«  pxeixy,»  mcfx  -ff? 
iliiKljuy  mi  TtArfbfdtr  iySteuy ,  Ksa  vtia  TiAtO/fiSy  oi/lauxs  t(su  ffMypoycJsi  mHhxlxit  A  i(^  a? 
my  ptTxIixIf^iriu ,  Kip  cf^Wcu  mfx  mi  Lyitci  }(Uixs,  xsct  iptsmpx  yturm ,  a  A  Tf&l  itui 
yxsifx  1(9»  7K  H  pvzKsK(ns,mm  Avxyymwu/  -ilm  myx^tySULu  AyxTtfcw-j^ip 

^y  k  t£i  ajrei/ ,  Sj/  ifvSyx  J  vi  ciAupxTX.  ideft,  Qtiando  autem  in  anterioribus  partp 
bus  hulcus  eft,contingit  uero  tumorem  memorabilem  fleri, 84  repente  cuanefcat,mani 
feftum  eft,quod  ad  partes  principales  deferttir  materia :  84  fi  eft  acuta ,  defipieniiam  S4 
nnotem  facit:uel  fi  deferatur  ad  pelliculas  tegentes  coftas, dolores  itidem  coftarum  fa/ 
dt,  ati^  inflammationes .  fepe  autem  84  in  pus  mutatur,  84  ad  uacuas  partes  defertur, 
a  f^puratio  fit .  fi  autem  ad  uentriculum  &  inteftina  tranfmutatio  fiat ,  inteftinorum 
difficultatem  facit.fanguinariam  uocatam ,  Hoc  autem  manifeftum  eft  ex  eo  quod  di/ 
dtjSi  rubicimdi  fint  tumores. 

’  Quum 


Qimm  uero  ulcus, quod  Grscce  tA*©-  dicitur,femper  continui  folutionem  mixtam 
hab^t,  non  folum  hoc  ucrum  eft  in  huiceribus  ubi  continui  folutio  adfueritifedetiain 
ubi  aderit  folus  tumor  praeter  naturam,^  non  folutio  aliqua  continui  perfedia,fedfola 
partium  extenno,fl  repente  delitefcent.aut  minuantur  tumores, difaimina  ab  Hippo^ 
crate  enarrata  fient.  Qtiod  accidit  Raphaeli  Hebraeo  iuueni  in  fiia  lege  dodjillirnoat» 
dififfimo,  dum  nos  hac  fcriberemus  quae  hic  funt ;  nam  circa  fecundam  no<?hs horam 
ab  eius  patre  Ifaac  uiro  ingenuo  fum  uocatus.  hic  iuuenis  per  uarias  corporis  partes  tu 
mores  habebat,  qui  de  genere  anthracum  uidebanturr  inter  alios  unus  collo  inlldebat 
fatis  amplus,  qui  ftatim  diminutus  eft;&:  ftatim  ipie  Raphael  ridere  coepit, affidentu 
bus  uenam  fecare  uolebat  clam'  quadamrfed  defipientia  haec  in  furorem  illico  uerfa  eft* 
nempe  omnes  percutere  uolebat,huc<5  illuc  decurrebat, omnia  Iacerans,accitisfaa^ 
iulis  5C  famulis,  a  fex  fortifflmis  uix  detineri  poterat.Nos  fadtfs  quib  ufda  prafidifs  abi- 
uimus,fequenti  die  accedentes  pridie  calendas  Aprilis  miltefimo  quingentefimo  tnger 
fimo  otfiauo,  ipfum  fatis  fedatum  inuenimus,  fedpoil  prandium,  fomnus  adeopraepo-- 
tens  illum  inuafit,ut  ab  allidentibus  uigil  nullo  modo  detineri  poflet.primo  materia  ca 
lida  phrenitim  mouit;  deinde  frigida  fuum  motum  fecit ,  huius  tumor  anteriorem  colli 
partem  occupabar,  in  latus  dexterum  inclinans,  alii  tumores  erant  in  anteriori  corporis 
parte.a  profundo  fomno  liberatus,c02pit  per  interualla  fibi  percutere  hypochondria,K 
per  quatuor  horarum  fpatium  in  ecftafim  ducebatur,  currens  tanquam  a  cacodamone 
agitatus:Sf  interim  omnium  animalium  uoces  fingens, inter  fe  toquens,membra  prjter 
naturam  mouens,adeo  ut  potius  miraculum  uideretur,quam  res  ex  naturali  caulaprOe 
dieUsiitac^  bis  in  die  agitabatur, 8t  principium  morionis  erat  ab  hTOochondrffs .  Pnta^ 
mus  nos.  Si  re  uera  ita  erat,hypoch6driacam  palfionem  palfum  efle ;  poftea  in  inpiuin 
ita  libere  recipiebatur, ut  nihil  pafliis  efle  uidereturried  deinceps  curari  noluit ;  nam  fui 
domeftici  dicebant  ipfum  ede  effafcinatum ,  Si  omnia  tentarunt  conn-a  ef&fcinariones 
amuleta,  quae  nihil  profuere.  Cogitarunt  deinde  malo  quodam  daemone  agitari.  Si  acci 
tis  Chriftianis  religiofis  nihil  etiam  profeceretnam  morbus  erat,qui  aut  diligenti  cura, 
aut  temporis  ipatio  expellitur-Denic^  pofi:  odo  menfes  ex  le  conuarmr,8i  nunc  adhuc 
fanus  perfeuerat.  Sed  alio  in  loco  fum  omnia  iymptomata  huius  flatuofac  affedionis, 
qua;  in  hoc  iuuene  erat  exaraturusinam  multa  audies  praeter  naturam,  quorum  caufam 
diffidllimum  ait  affignarc. 

GALENVS 

OMNES  praeta  naturam  tumores  Hippocrates  eiJlittccrtt  y  idefi:  inflationes  nomi 
nat ,  fub  quibus  uidelicet  rtiam  tumentes  inflammationes  continentur ,  Si  hoc 
ipfum  nomen  inflammationis  antiqui  omnes  magis  inflammationibus ,  qu«e  fine  ullo 
iiint  tumore  adaptabant-Quod  igitur  dicitur,  tale  eft, Quibus  tumores  ulceribus  adue' 
niunt,  non  admodum  conuelluntur,ne(^  inianiunt .  Hoc  autem  indicio  eft,  quod  non/^ 
nulli  quidem  in  ipfis  conuelluntur,8i  infaniunt,fed  raro  hoc  patiuntmvquando  irideli/ 
cet  magnitudinem  effatu  dignam  uel  malignitatem  afliimpferint.  Si  uero  tumores  de 
repente  euanefcant,conuulfiones,  ac  diftenriones,quando  in  partibus  retro,  hoc  eft  in 
dorfo  ulcaa  fuerint .  Qiiac  uero  ddneeps  dicuntur,  fi  in  partibus  antaioribus  fuaint, 
confequi  dicit.Poftaiora  fiquidem  nauoia  (iint,  anteriora  uenoia,atcp  artaioia.Quan 
do  igitur  ab  hulceratis  partibus  humor,qui  fecit  tumore ,  adaliquam  partem  prindpa> 
lem  fe  contulit ,  in  partibus  quidem  retro  nauofis,  connulfiones  fient  ac  diftcnriones» 
Nam  hac  funt  neruorum  pafliones.In  anterioribus  uero  infania,fl  feratur  ad  caput  La/ 
tais  autem  dolor,fi  ad  thoracem  humor  conuatatur .  Saepius  uero  Stl  hi  iuppurantur, 
fi  humor  non  diflbluatur.Difficultatem  uao  inteftinorum  fore  inquit,fi  tumoribus  ru 
bentibus  conuafio  repente  fiat, illam  quidem  inteftinorum  difficultatem  quam  iangui 
neam  nominant ,  quae  eft  ianguinis  euacuatio  pa  inteftinum  abique  exhulceratione. 
Qiiod  igitur  fi  uel  in  dorib,uel  in  partibus  antaioribus  illi  oppofiris  corigait  aliquan/ 
do  tumores  de  repente  euanefeere,  in  tales  aigri  incidunt  pafliones,nos  uidimus-  Non 
tamen  ipfe  nobis  Hippocrates  manifeftauit,  fi  de  his  par.t^us  foUs  loquatur, an  fimpu> 


'a^horismvs  Lxy  901  ‘ 

dtet  de  omnitiB,  te  quod  etiam  membra  extrema  hoc  fennone  comprehendantur.  In 
^5  itaque, neque  funt  in  partibus  anterioribus  mufaiU,  iachordas  ualidas  definen/ 
tes.  Incoxa  uero  inpartibus  genu  anterioribus  magnam  uidemus  chordam>in  qua  per 
tofnpatiendirationem,rationabiIema^'s  fieri  conuulfionemjquam  in  aliquo mufcu/ 
lorum, qui  funt  inpartibus  coxae  pofirerioribus-Sunt  enim  omnes  carnofg-Qiiarenon' 
ucnim  uideretur  id  quoduniuerfaliter  dicitur,, quodex  partibus  tantum  pofterioribus 
acadunt  conuulfiones .  V idetur  quidem  magna  ex  parte  id  fierijnon  in  cruribus  iplis, 
fed  etiam  inmanibus,forte  quoniam  hae  partes  omnes  e  diredlo  funt  dprfalis  medullae. 
Mafeuntur  autem  ab  hac, K  membrorum  extremorum  nerui,  8C  dorfalium  mufculoru. 

BRASAVOLVS 

•  P II I M  O  Galenus  docet,  quid  intelligendum  fit  apud  Hippoaatem  per  tiiftitte  uel 
eedema.nam  ut  f^erius  aphorifino  trigefimoquarto  libri  quarti  edocuerat,  idem  funt 
«y»®f,idcft, oedema  SC  tumor  apud  Hippocratem  6C  antiquos :  unde  tam  tm 
ijieiites  partes,  quam  non  tumentes  inflammatas  dicunt  antiqui  oedema  habere;  ue/ 
nim  tamen  eft,  quod  hoc  nomen  ideft,inflammatio,  ab  antiquis  potius  his 

Biflammationibos  attribuebatur, quae  tumorem  non  habent.  In  hoc  etiamloco  Leoni 
cenus  intopretatm-  oMim-tx,  ideft,  inflammationes,de  qua  re  libro  quarto  egimus  a/- 
phdrifmo  trigefirnoquarto.nam  inflatio  potius  eft,qu5do  flatus  noxam  inducit^iod 
m'am  interpretatur  tumentes  inflammationes, Graece  eft  tojj  if  Aij-iiorap,  i,d^,inflam/ 
inatipnes,fineparticula  Tumentes. 

(^od etiam legimrSi hoc ipfum  nomen,ibideefi:particula,quamuis.Itaenimlegi 
debet  (^amuis  &:  hoc  ipfum  nomen. 

Quod  etiam  dicit,magis  inflammationibus  quf  fine  ullo  funt  tumore,hf  c  particula, 

■  Inflammationibus, Graece  cfl:4iA(ip/«<n<iif,idefl:,accenfis  partibus,  ut  differentiam  facia/ 
inusinter  <fAoya«p,K  tfAtyitcvliu. 

,  s' EjC  V  N  D  o  Galenus  aphorifinum  exponit. nam  Hippocrates  dicit,non  multu  ,con 
uelli,necp  infanire.qui  tumores  in  ulceribus  habent,  propterhoc  Galenus  dicit  haberi 
indicium,  quodaliqui  conucllantur,8C  infaniat,licetrarifint;Si;  hoc  ob  duas  caufas,uei 
db.multitudinem  materiaE,uel  ob  eius  malignitatem.  At  fi  tumores  de  repente  euane/ 
n ,  fcant,quandoinpartibuspofterioribusfunt,conuulfiones,etdiftentionesfiunt;fiuero 
‘  inpartibus  anterioribus, inianiae, dolores  laterales  acuti,&r  reliqua  fiunt. 

.  t.ert;  I  o  Galenushorumcaulamreddit,quiafi  tumor  in  ulceribus  apartibus  po 
ftari6tibusmoueatur,cum;in  partibus  pofterioribus  plures.neruifint,proptereaconue 
,  ‘  hiqquod  conuulfiones  dC  diftetiones  fiantifi  uero  fint  in  partibus  anterioribus, hpc  ma 
teriaaduanaspartesmoiieripotefttfiad  caput  moueatur,  infania fit, 8C  omne  genus 
infmiac  fieri  poteft, fecundum  humores  qui  mouenturifi  humor  ad  thoracem  feratur, 
latais  dolor  confequitunlmmo  quandoque  cum  ad  thoracem  fertur,  liippuratur,fi  hu 
,  mor  nondiffbluatur,  8C  non  exeat.  Si  tumor  fit  ruber,  ad  inteftinauertatur,  intefti* 
,  notum  difficultas  fit,  non  tamen  fecundum  Galenum  biliofa,  fed  fanguinea,  quaiv 
do  fanguis  per  inteftinum  abfq;  exulceratione  euacuatur.  Hinc  tu  colligere  potes,  diffi/ 
cuitate  inteftinorum  abfq;  exidceratione  inteftinorS  elTe  pofle,  tamen  in  hoc  loco  8C  ue 
ra  inteftinorum  difficultas,  per  excoriationenunteftinorum  ex  bile  fieri  poflet. 

'  5^od  legitur.  Si  tumoribus  rubentibus  conuerfio  repente  fiat.  Graece  eft,  Im/ 

,  ,  (fSi/ovTOjiTOj/oWs/iKTOi/,  )'5vs'rat'<it'7a'sjtmf,ideft,Sirub,etiumtumorumcon 

uerfiorepentefiat. 

iQAt ARTO  dubitatGalenus,anHippocrateshocfol3intellexeritinilIispartibu3 
In  qiiibus  illae  affecftiones  fiunt,  uel  fimpliciter  in  omnibus  par.tibus,etia  fi  fint  extremg 
partes,ut  crura.  n%  fi  oes  intelligamus,non  uidetur  ueru  quod  dicitur,  in  pofteriori  par 
te  conuulfione  fieri:quia  in  tibtjs  in  pofterioribus  partibus  no  funt  mufculi  in  chordas 
ualidas  definetes,&in  coxa  in  partibus  anterioribus  genu,adeftma^a  chorda, in  qua 
pCTcopatiendirationerationabileeftmagisfieri  couulfione.Igiturin  partibus  anterio 
^iis  etia  conuulfiones  fiunt.T amen  oppofituin  experientia  uidetur,Ar  id  quod  dixit 
Hippocrates  in  partibus  pofterioribus  fieri  cSuulfionem  magis,  non  folu  in  cruribus, 
“uno  etia  in  manibus.  Sed  inqint  Galenus,hoc  forte  fieri,  quia  funt  e  diredo  dorfalis 
GG  medullae 


LIBRI  Q_V  I  N  T  I  , 

ineduUf,a  qua  nerui  extremorum  membrorum,  Simufculorum  dorfaliinn  nafcqmun 

Vbi  legitur, In  quod  etiam  membra  extrema,GaIenus  utitur  uocabulo  7K 

xuMji  membrum  fignificat,]pedem,tibiam,&  breuibus  extrema  membra. 

(^od  etiam  legitur  intibqsita(J,Gracceeft  xwM.eft  autem  xr»!*»  in  hominedbia. 

A  P  H  ORI  S  NVS  LXVI  . 

jS  l  in  uulneribus  fortibus, 8;  prauis  tumor  non  appareat, ingens  malum. 

B  RAS  A  VOLVS 

I  N  antiquo  noftro  contextu,  ante  huc  aphoriihnim,  pro  infaiptione  prsfSxum  eft 
01  Jiky-Kit!-,  ideft,De  tumoribus .  At  potius  feribendum  uidebafur  •jfcLii.ifntf 

iddl,de  uulneribus.nempe  de  uulneribus  iermonem  habet, inquiens,  Qiioties  uulnu» 
ingens  fuerit, fin:  prauS,tame  non  appareat  tumor, quia  unlneris  labia  tumida  nonfint, 
fed  potius  plana,hoc  eft  ingens  malum;quoma  materia, quae  ad  unlnus  defeendere  de/: 
beret,  ad  aliquod  principale  membru  conuerla  eft,propterea  malum  ingens  eft,quoniS 
mors  procuratur,  &  naturam  adeo  imbecillam  elTe  fignificatur,  ut  nulnus  defpiciat,  86 
nihil  amplius  ad  ipium  tranimittat.Philotheus  hunc  aphorifmum  ita  ag^editur,  ^  ^ 

-nis  -Tfwiueaiy  laiufi-na ,  tk  Siij/  o:*  li-nty  fioi  m  meii^ 

ris  uSiffuyms  me  <iuiii.«<n)fyiiie,  fsimyviiiyte  oy of  tb  Hfctiy  cxiuti 
■ijt&ta  ■nne  ifatriy  oipoe  oo  oiW»;4«.ideft,In  fuperiori  aphorifino  accufauittumo/i 

res, qui  repente  euanefeunt. Sic  uero  accufat  eos, qm  netj  omnino  fuperueniunt prauis 
uulneribus.nam  fufpitio  quaedam  eft,  ab  his  ad  magis  principales  partes,  defluentes  ad 
uuincra  humores  trafire.  dcinccps,particula, magnum,ad malum  coordinari oportet,: 
non  ut  quidam  dicunt,  ad  tumorem.unde  fententia  eft  quod  Uox itiya  ad  malum  debet 
referri,non  ad  tumorem,ut  aliqui  uolunt. 

«V  TpaiiitK-my  (^vjMj/.ideft,  Si  in  uulneribus  fortibus.]  Sunt  uero  fortia  uulnera  quae/ 
cim<5  ampla  funt,  K  profunda,  86  quae  mortem  minantur,  ut  illa  quae  in  extremis  mufcil 
lorum  partibus  funtnam  hac  periculofa  funt,  86ingehtia  fymptomata  faciunt,  qiiala 
dolores  ingentes,fyncopes,86  conuulflones. 

K«  OTOys^eSi/  iivray.  ideft,  86  prauis  exiftcntibus.]  Eadem  ratione  funtpraua  uulne/ ' 
ea,  qua  praiia  habent  lymptomata. 

yi  uu^ljl«£Bt•7ta.ideft,T umor  non  appareat.]  qufa  in  omni  ingenti  uulnere,86 
inpericulofo  IpcofatAo,  uulneris  labia  tumida  efleoportet.ratio  eft,  quia  hoc  uultias 
cS  in  periculofo  fit  mebro,86  ingens  ftt,  ac  malS,  dolore  ingentem  facit,  natura  uero  ad 
doloroftim  locft  materias  tr3fmittit.ideo  opus  eft  uulnerum  labia  intumclcere,matcria 
ena  qua  in  hoc  corpore  eft,agitatur,86  ad  uulnus  impetuofe  mouetur.  At  fi  uulneris  la 
bia  tumida  non  finpfignS  eft  hanc  materiS  alio  uerti,  ad  membru  fcili cet  principale;uel 
faltem  dubium  eft, ne  illuc  moueatur, tamen  86  hoc  ex  uiriu  imbecillitate  prouenire  po 
teft,  quoniam  tunc  natura  uulnera  deipicit,  ut  uita  fuccurrat. 

MeyawioV.  ideft, Ingens  malum.]  Qiioniam  uelfignificatur,materias  agitatas  prin 
cipalia  membra  petere, uel  uirium  imbecillitas.Hac  uero  intelligenda  funt  infornbus 
£6  prauis  uulneribus,  nam  in  paruis  86  debilibus  hac  uera  non  funt.  Oribafius  alifi  fen/ 
fum  huic  aphorifino  prabet,  uult  ipfe  ab  Hippocrate  dici.  Si  tumor  fuerit  folfdus,  hoc 
eft  fine  fanie,malum  eftiqtua  nihil  euaporare  poteft,neque  in  faniem  uerti. Sed  Hippo 
crates  hoc  re  uera  non  intendit. 

GALENVS.  i 

POTEST  quidem  86  ultimo  uerbo  aphorifinimalu  adiungi  ingens.Poteftaut8,et 
priori  parti  aphorifmi.  Fiet  enim  fermo  talis:  uulneribus  prauis  exiftentibus ,  ft  tu/ 

morno  appareat, inges  eft  malu.ueltalistuulneribus  prauis  exiftentibus, fi  tumor  inges 

non  appareat  malu.  Contingit  aute,86  uerbum  ingens  comuniter  dici,  ac  fi  ita  dixiflW. 
Si  uulneribus  prauis  exiftentibus  tiunor  inges  non  appareat,  tnges  eft  inidu-Melipr  ue 


APHORISMVS  LXVI  $6| 

ro  fermonibusmeo  ludicio  efttalis.  Si  unlneribus  praufs  csciftentibus  tumor 

nonapparrat,*naIiim  eft  mgens.Didum  autem  8i  antea  eft,  quod  uimor generaliter  di 
fitur de  omnibus  tumoribus  prjter  naturam.  Vulneraautettipraua dici  exiftimandum 
eft  quae  ftmt  capitibus  aut  finibus  mufcuIorum,&  maximeneruoforum.Nam  in  ca 
pitibus  raufculorum.mufculis  nerui  adnafeuntur,  exfinibus  autem  chordae  oriuntur- 
Sicutiigitur  paulo  prius  damnabat  omnes  tumores  derepente  tinnefcentes,ita  mmc  il 
losqui  ne<5  omnino  adUemunt  iiulneribus  prauis.Nam  K  in  his  fuipicandum  ne  humo 
res  ad  uulnera  defluentes, aid  partes  principaliores  tranfmutentur.Et  hoc  in  illis  praefer 
tifflfieri  uulneribus  eft  exiftimandum,in  quibus  adeft  quidem  dolor,  propter  ipfum 
omnino  aliquid  influit.  A  medicis  autem  reprimitur  cum  ualde  infrigidantibus,  autad/ 
ftringentibus  medicaimetis,ficuti  fi  dolor  abfit,nc(^  flutfho  mouetur.Maxime  aut  dolo 
res  pariuntur  partes  neruofaE,quaemedidnas  calefacientes,at9  exficcantes  deflderant. 

BRASAVOLVS. 

PRIMO  Galenus  docet,particulam  myx,  ideft,  ingens  applicari  polle  tumbri,K  Ic 
gi  ii^ens  tumor,  bC  applicari  pofle  malo,  8(  legi  ingens  malUm,  8f  utrique  parti  iungi 
poffe,  utfenfus  flt, ingens  tumor,  &; ingens  malum.tamen  potius  probat, quodiunga/ 
nit  ilKpsrti^u'* s  malinn. .. 

S  E  C  V  N  D  o  docetiuocabulum  oiV'»//*  communiter  dici  de  omnibus  toji  cyxoiy 
4wi(i,  ideft,tumoribus praeter  naturam. 

TER  T I  o  docet,praua  uulnera  nuncupari quae  in  capitibus  funt,autmufcuIorum 
fmibus,in  quibus  nerui  adnafcuntur,8f  chordae  exfinibus  oriUntur.Sicut  autem  fupe/ 
rius  tumores  danabat  qui  derepente  euanefcebat,ita  hic  danat  tumores,  qiri  non  ad-ie 
niimtprauis  uulneribus.nam  natiua  ut  loco  laefo  lliccurrat,huc  fanguine  tr3imittit,Sf 
ipiritus,propterea  uulneru  labia  iritumefeere  debent.  At  fitumores  non  adueniant,ue 
rendij  eft  ne  humores,  qui  ad  labiaflueredeberent, ad  principales  partes  trafinutentur, 
K  hoc  inillis  uulneribus  fieri  putandu  eft, in  quibus  dolor  adeft,K  propter  dolor€  ma 
terif  illuc  decurrunt,  unde  medici  ut  prouideat,  ualde  infirigidantia  &:  adftringentia  acb 
mouentSiuero  dolor  abfuerit,humores  ad  uulnusnonmouetur.Atfipartesillas,qug 
dolores  patiuntui-,fcirepercupias,potifsimumneruofaefunt, quae  fi  curari  debeat,  me/ 
dicamentis  calefacientibus  exficcantibus  indigent. 

'  Quod  legitur,  Sicuti  prius  damnabat  omnes  tumores  de  repente  tumefeentes,  leg^i 
'debet,de  repente  detumelcentes,ueleuanefcentes.  Graece  emm  eft  7« 

Qubdenainfine  comenti  legitur,  Qiiac  medicinas  calefacientes  atep  exficcantes  de 
fiderant,  Graece  habetur  tf4s““''ovTO(/)(9et|«j>«4vovTOp(li^«5ri<Wi(Sa! 

iiAp, ideft, Qiiae  per  medicinas  calefacientes  at^  exficcantes  curari  deflderant. 

APHORISMVS  LXVir 

IVI  OUes  boni, crudi  uerotnali. 


BRASAVOLVS 

H  JE.  C  uerba  ad  praecedente  aphoriimu  referre  oportet, Quippe  didhim  eft,fi  turnor 
non adfitin  uulneribus,ingent  malum  efle.ex  hoc  aliquis  attiamauipicari  poflet,ntu/ 
teor  adfit, bonum  e(re,cuiurcui»tp  generis  fit  ille  nimor,  ut  hanc  fententiam  remoneat, 
«funuloftendat.qui  namtumoresboni,8f  qui mali  fint,  hanc  partem  fubiunxit,  quae 
adprgcedentem  aphoriimum  Ipedlat.Itaigitur  exordiamur,  uiilnus  prauum,melius  eft 
femper  ede  tumidum,  quamnon  efle  tumidum.  Sed  inter  tumores,  molles  funtmelio/ 
tes,crudiuero  peiores.nam  materiam  corSioni  ineptam  oftendunt,aptauero  fi  fitmol 
lis.undehiboni,illimali.‘ 

•T*A[*"''*K!is«.  ideft,MoIles  boni.]  fcilicet  tumores.  Sunt  qui  intelligant  molles,  e 
quibus  laudabile  pus  exeat. tu  intelligemolles,ideft,illos  quos  ca  premis, mollicie  quS 
®®>pwfentis,&nonrefiftentia;ex  quo  etiaiudicas,etia  codlioni  refiftereno  debere- 
i<«K».ideft,  Grudi  autem  mali.]Illo5  crudos  appellat,qui  duri  funt  et  denfi, 
*d  Coclionem  inepti,  Oribafius  huiK  aphorifmum  poft  lexagefimumquintum  ponit. 


,04  .  L-IBRT  (5.VINTI  : 

Simt  etiam  qui  illos  crudos  appellant, ex  quibus  nihil, uelparumfluit.Sedhocftocea 
uenit,  quia  fermo  eft  de  ipiis  tumoribus  in  uulneribus,  qui  tumoresfunt  circa  uulneifi 
labia-Phiiotheus  aphorifmumhoc  modo  interpretatur,  ^ 

A»r«7»  (/'jiAiini/  4^*{<tT««i'  <fviK.us.-nc  Ji  «sn-iifcc  JVotj  inu  i  J^uLctiics  hriwtss  ayof 

SJAoiami/.ideftjMoIles  uidelicet  tumores  boni,tanquam  codioncm  oftendentes;cru(S 
aute  molefti,  utpote  incodi  bC  indigefti.K  nigri  magis  bonimempe  oftendunt  natur* 
uidoriamiincodi  uero  difficiles,  quia  uis  natur*  nondum  accedit  ad  alterationem. 

GALENVS 

HI  C  fermo  caufa  eft  antecedentis,  docete  Hippocrate  omnes  tumores  quicun* 
molles  funt  optimos  effe,  contrarios  uero  prauos.Proprie  iginir  molliopponitiir 
duriS, atque rem'tens,Hippocrates  uero  crudum  ipfum  nominauit.  Neqj  enimficri  po» 
teft,ut  ftt  tumor  renitens  bene  cocoquete  mebri  natura  humores  ad  ipfum  cofluentes. 

BR.ASAVOLVS  .  , 

GALENVS  docethuncaphorifmum  pr*cedentis  partem  eire,namhic  didt  Hip/ 
pOCTates,molles  tumores  omnes  bonos  eile,  contrarios  malos.  Sed  quia  proprie  mol¬ 
li, quod  ipleuocat;^<a/i'»), opponitur  ideft  dlirum,  ideo  merito  dubitare  pote/ 

ris.cur  didum  non  fit  durum.Refpodemus, Hippocratem  non  dixifle  duros,  fed  cru/ 
dos,  quia  non  poteft  effe  tumor  durus,  bC  remtens,  fi  natura  bene  concoquat  humore» 
illuc  confluentcs.Ideo  fi  crudi  funt,  duri  funt,  Krenitentes ;  unde  non  mirum  ii  crudos 
.dixit.pro  duris  SCrenitentibus. 

Qiiod  legitur, optimos  eile, legebonos.nam  Gr*cehabetur 

Quodetiam  legitur,utfit  tumor  renitens,  particula  renitens  Gr*ceeft,  «'titvwjJ 


APHORISHVS  LXVIII 


D  Olenti  partem  capitis  pofteriorem  jin  fronte  tcdla  ucna  incila  prodeft. 


S I  quis  fit,  cui  intenfo  dolore  pofterior  capitis  pars  afficiatur,8C  perfeueret,nec  alija 
rmcdijs  fanari  pofsiqtu  redam  uenam  incide,  qu*  in  fronte  eft.nam  inde  lanitas  eue/ 
niet, quoniam  caula,qu£  dolorem  faciebat,remouetur.Philotheus  itaaphorilinumiiv 
troducit,  Kicfahxhyicu/  S^ecnid-mas  yif  o  Aij«f,  nfccmi/ 

iaav^ivitisc  v^H<^  relurfi^^tyt'na,Hi^  <rviii7mSacxv,Hvnacl7[<fiiji6iHV^t  ■^xvfwKifcc/ 
iilu/.H  iSi  TiKv-ns  autcxsysTTi-ii^HiuiithJilK ii^j>cis.'fi‘nmSac<ui  -jiui  nfcairiSam  y<f/i/ 
fSiUiu  KiCfahahyicu/  to/tIii/  ideftj  capitis  dolorem  curat,  nem/ 

pe  hic  fffmo  curatiuus  eft.  Ipfe  fcilicet  dolor  autem  fit,  uel  per  affedionem,  quando  ma 
teria  in  hoc  contineturiuel  per  correiponlum, quando  materia  afeendit  ad  caputrueli 


TO  o'aiS5i'  Kicfxhis  o’i<luuo(«)liJ».ideft,doleti  partem  capitis  pofteriorem.]  Eft  uero  pars 
pofterior  occiput,  tu  intellige  partem  illam  dolorem  notatu  dignum  86perfeuerantem 
|iabere,8c  qui  ratione  materi*  fiat.Oribafius  uelle  uidetur,quod fi  l*fio  in  anteriori ca 
pitis  parte  iiqfynciput  offendatur.  Si  in  pofteriori,occiput,8f  ita  uerceft-  Cerebrii  em 
(inquft)triplici  materia  contextum  eft,neruis,uenis,8C  arterijs.K  uenarum  ali*princl 
pales,ali*minores,ali*nonprincipdes.quarumfiuna  furfum  uadit,aliadeorfum  u^ 
dit.  Si  una  adfimftram,alia  ad  dcxtaam.daoj  exemplum  de  ruftico  uitem  colente,  qiil 
fi  unam  propaginem  ad  dexteram  ducat,  aliam  ad  finiftram  ducet.  H*  autem  uen*  ab 
hepate  ad  caput  tendunt,  bC  humores  in  caput  ducunt,  bC  fecundum  partem  ad  quam 
uadunt,l*fiones  fiunt.  ^  '  o 

<^-i£iiiru7ruif^it<fli.t‘i-rmSa<m,  ucftfJts.  ideft,In fronte,  reda  uenaincila  prodeft.] 
quia  materiam  a  pofteriori  parte  diuertit,  bC  ipfam  pofteriorem  partem  euacuat,  unde 
8C  aPhilotheo  dehuius  uen*  incifione  dicitur,  «ot,  i^tAa  «e 

e-m&<fiii^'tsJ't^ri-n7SSKt<fic>iHsihy<i<iii'n:S}'t«><.iyi»'riSM'7iiBrintisn^l‘-ismsiitius.-mS 


APHORiSMVS  tXVIIl"  905' 

vAiif  ideftjlp*"*  incifajmaiufcfte  pofteriorcs  partes  uidelicet  captris  cloletes  iuuat,' 
laDone  reuulfionis.K  tranfmutauonis  materi*  Eft  uerorefla  frontis  uena,illa  magna 
gax  in  medio  frontis  uifu  patens,ad  nares  defcendit,  qu*  ideo  redla  dicitur,  quia  in  re/ 
flinn  defcenit.D  ubitat  Oribafius  cur  non  tollitur  fanguis  e  loco  patiete  potius, -quara' 
i  fronte-Relpo*’<^^‘^>°^  tres  caufas,prima)quia  per  reuulfionem, quam  antiipafim  Grg 
a  uocant,detra(frio  (anguinis  faiSa  celerius  euaporat-Deinde  quia  inpofteriore  capitis 
parte  nonflcapparet  uena,ut  in  fronte.T  ertio,quiapofteriore  parte,uen*)Perui,a:  ar 
teri:einceruicefunt.Ratio  potifsima  eft,quia  materia  in  maiori  copia  adlocum  iret,8i 
magis  offenderet,  fcitocg  etiam  aliqua  uenaincifa  in  pofteriori  parte,  fi  dolor  in  anterio/ 
ri3et,leuaretur.Siinpartedextera,per(e(Sionem  uen*inpartefiniftraremoueretur,.. 
gCecontrario>utin  Galeni  commentatione  perdifcemus.Non  oportet  uero  quodhoc 
corpus  fit  ualde  plenum.nam  tunc  opus  eft  uen*  bafilic*  feiff  ionem  prxcefsille,  &C  to/ 
tius  euacuationem,8f  quod  materia, qu*  dolorem  infert,fit  fanguinea,aut  in  fanguine 
uergens  K  in  uems  fit.  Si  uero  petas  quonam  modo  h*c  uena  fecari  pofsit,  fcito  opus 
c(re,ftipra  cilia  funiculum,  ligulamueftriiffamnecflere,  autiudariolum  drca  collum  a/ 
deo  ftringendum,ut  capitis  partes  intumefcant.  Raro  h*c  fedtio  fit,  tamen  nos  quan/ 
doqueeaufi  fumus,  profuit.  Hippocrates  libro  fextoEpidemiorumufus  eft  huius 
uelix  fciftione,  K  profuit  Inquit  enim,  cuidam  pofteriora  capitis  dolitanti  uena  redia 
frontis  incifa profuit. Galenus  in  huius  loci  expofitione,eft  ueroin  fecundo  libro  in  fe/ 
xtumEpidemiorum,hanc  uenxfedliorremexloco  euacuationem  appellat,  de  qua  re 
in  commentatione  ftatim  pertradlabimus . 

GALENVS 

Nq  N  fblum  ftudetHippoaates  ubi  fit  opus  euacuare,(ed  cum  auerfione.  Auer/ 
fio  autem  ad  contrariafit  Secundum  longitudineni  quidem  fupra,infra<p.  Secun 
dum  latitudinem  uero  hinc,Sf  inde, hoc  efta  dexteris, a  finiftris.  Secundum  profun/ 
dum  uero,ante,2d  retro.In  doloribus  itai^  partis  capitis  pofterioris,cum  auerfione eua 
cuatio  ex  fronte  fiet  Sicuti  dC  in  anterioribus  ea  qu*  fecundum  occiput  Sic  itaque  diu 
turn*oculorumflu<ftiones  f*pius  fanat* funt,  expartibus  fecundum  occiput  fengui/ 
nemilIo,una  cumcucurbitul*  ufu. 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docetjHippoaatcmnonfolum  edocere  ubi  fit  opus  euacuare, 
fed etiam  quando  iti-jKi«'7Jsir«ireftif,ideft,cumreuulfione.namanti(pafis,ideft,reuulfio 
(quoduerbumLeonicenus,Auerfio  interpretatur)  eft  dedudlio  materierum  adcon/ 
traria.  Contraria  uero  ultimas  diftantias  fecundum  tres  dimenfiones  appellat,  qu*  tres 
diinenfionesfunt,longum,latum,profundu.undereuulfiofecundulongitudinemeft  a 
furfumindeorfura,uel  a  deorfum  in  furfum.  reuulfio  fecundum  latitudine  eft  a  dextris 
adfiniftra,uela  finiftris  ad  dextera.Secundum profunditatem  eft  ab  ante  retro, aut  are 
tro  ante-unde  a  Galeno  in  hoc  loco  tres  antifpafis,  ideft,reuulfionis  foecies  enumeran 
tiir, fecundum  longitudinem,fecundu  latitudinem,&  fecundum  profunditate- At  Ga/ 
Imus  in  libro  D  e  reuulfione  aliam  ipeciem  8i  quartam  antifpafis  ponit,  quam  dicit  efl£ 
» interioribus  ad  exteriora.Et  eafdem  quatuor  reuulfionis  ipecies  in  quinto  Methodf 
edendi  libro  edocet,  8C  ea  ex  quibus  fiut,oftendit.Idem  uero  Galenus  infecundo  libro 
frpra  fextum  Epidcmiorum  hanc  uen*  fediionem  ex  loco  euacuationem  appellat. 

S  E  C  V  N  D  o  ea  qu*  dida  funt,  ad  aphoriimi  fentetiam  applicat,  quod  in  doloribus 
partis  pofterioris  capitis, fiet  euacuatio  fimulreuellendo  uena  frontis  incifa, ficuti  cum 
manieriori  capitis  parte  fit  dolor  occipitis  uena  fecatur.undeexperietia  hoc  docet  diu 
turnas  oculorum  fluxiones  frequenter  fanatas  elTe,  miflb  fanguine  ex  partibus  fecun/ 
dum  occiput,quod  etiam  fit  ex  cucurbitulis. 

Quod  legituTjIn  doloribus  ita<5  partis  capitispofterioris,inprimanoftriantiqui  c5 
textus  leAone  ita  pr*cifefaiptum  eft, ut  Leonicenus  interpretatur  fcilicet,  ^  tum  ■ntg 
ns  «ipitA»}  «Aj-sfiftin.In  fecunda  uero  ledtione  ita  legit, ut  cotextus  Aldinus  ha' 
^  -mi  ?ls  KttpccfiSs  «Aj.«/i«(n,ideft,Nuncigitur  in  doloribus  partis  ca 
pms  pofterioribus.  Recentes  in  luis  di^utationibus  An  uen*  fetftionesin  morbis  p 
principio  ab eodemlaterefierioporteat,himcaphorifinumadfuarumfententiaru cor/ 
GG  j  roborae 


9off  LIBRI  q_V  I  N  T  I 

roborationem  recipiunt,  qui  tamen  ad  rem  fuam  nihil  fadfc 


APHORISHVS  LXIX 

Rigores  incipiuncmulieribus  quidem  ex  lumbis  magis,  K  perdorfum  adc^ 
put,fed  &  uiris  parte  corporis  pofteriore  magis,quam  anteriorB,ueIuti  femo 
rum,cubici.Sed  SC  cucis  tara^indicio  autem  eil  pilus. 

B  R  A  S  A  V  O  L  V  S 

RIGORE  s  ,quos  horrores  Celfiis  uocat, potius  fiunt  in  partibus  noftri  corporis  fri 
gidioribus,^  calidioribus .  Sut  uero  in  noftro  corpore  frigidiores  partes  dorfum,qnattj 
anteriores,S^  mulieres  etia  uiris  frigidiores  iunt,propterea  rigores  tain  uiris, S  inma 
lieribus  ex  lubis  magis  incipiut)&  per  dorfum  ad  caput  tendSt,fed  8C  in  uiris  ipflsinpo 
fterioripartemagis,®  in  anteriori  incipiut,ueluti  in  foemoribus  in  cubitis,  Qirod  uero 
anteriores  partes  pofterioribus  calidiores  fint,ex  hoc  elici  poteft,quia  cutis  m  anterio/ 
ribus  partibus  magis  raraeft,^  inpofterioribus.huius  autrei  experimetu  expilis  habe 
ri  poteft,na  pili  in  anteriori  corporis  parte  magis  nafcutur,cp  in  pofteriori.Nofter  anti/ 
quus  contextus  ante  hunc  aphorilmn  infcriptione  habet  fys!-,  ideft,de  rigoribus. 

oV<!>v«s*t«>Ki)(;.ideft,Rigores  incipiuntmulieribus  quide 
exlumbis  magis.]  Didliun  eft  fuperius, Rigorem  a  Celib  horrorem  uocari,pr3clcrtini 
quado  aliquem  aphorilmum  interpretatur,  in  quo  fit  uocabulum  f  iy  t.eft  uero  horror, 
ubi  totum  corpus  intremit, ut  idem  Celilis  capitetertio  libri  tertrj  docet.fiunt  autem  rj 
goreSjK  in  febribus, Kfinefebreiquomodocunqp  fiat, uelinfebre,uelfine  febre, uel  in 
principio,  uel  per  uiam  crifis,fempcr  in  mulieribus  ex  parte  dorfi  incipiunt,^  fiunt  ob 
motum  humoris, qui  uelociter  fupra  mufculos  difcurrit.  S  citoij  non  folum  intelligen/ 
dum  efie  proprie  rigorem,  fed  etiam  tremorem,  &  omne  genus  motionis,  quod  in  febri 
bus  ptaeceditRecentes  aphorifmum  intelli^ereuolunt  fecundum  Galenum,quodrfe 
gores  ex  alqs  corporis  partibus  incipiant, quam  ex  lumbis  in  mulieribus,  fed  inter  uiros 
K  mulieres  comparationem  fieri,  fenfumcp  efle,quod  magis  in  mulieribus  fiant  ex  Ium 
bis,quam  in  uiris.  At  decipiuntur,  quoniam  Galenus  caufamreddit  cur  potius  muliai 
bus, quam  uiris  accidant, K illam  ene dicit, quia  funt  Uiris  fi-igidiores,  tamenon  negat 
ctiafieri  uiris.proptereaputat,quodinpartepofl:eriori  nonfolum  mulieribus,fed  etian* 
uiris  fiant,  K  in  lumbis  uiris  quando<$  fiunt,  ficuti  in  mulieribus.lntendit<j  uniuerfalfe 
ter  dicere, quod  fiunt  tam  uiris,  quam  mulieribus  rigores, in  pofteriori  parte  incipieii/ 
tes,ab  infima  dorfi  parte  ufcp  ad  caput  afcendentes:tamen  mulieribus  magis  fiunt,quia 
frigidiores  funt.Nondefuere,qui rationeredderent,curmulieribus  magis  fiant exlum 
bis:quoniam  inquiunt,  uterus  frigidum  membrum  eft,8f  nerui  fui  fi-igidi  funt,  qui  Ium 
bis  coniunguntur,  ideo  ipfac  magis  habent  ex  lumbis.  At  hi  non  animaduertunt,quod 
per  lumbos  opus  fit  nos  partem  dorfi  infimam  intelligerej  8C  quod  ufi^  ad  fumma  coa 
fcendant.nam  utitur  uocabulo  oV<}>M,inquit  enim  «§■  (i<r<fviif,fed  ut  Galenus  docet,  oV/ 
ifv!  idem  eft  quod  i/w  media  renum  pars,in  qua  homines  cingunnir,quia  Latino  no/ 
mine  caremus,nifi  quis  praccindlum  lioceupropterea  illa  pars,lumbi,  ditfla  eft.  Hic  ue/ 
ro  Hippocratis  mes  eft  edocere,  quod  a  parte  infima  dorfi  incipiat,K  ulif  ad  fummam 
afcendat,non  tamenita  defcendere  intelligit,quin  quandotp  etiam  nonincipiant  a  me/ 
dio,uel  a  parte  fuperiori,&  dorfum  uerfus  moneantur,  immo  plerun^  nonnulli  dicunt 
fe  perfentire  ueluti  aquam  per  humores  proieda,8<;  ad  ultimas  dorfi  partes  defcendeiv 
tem,K  etiam  in  anterioribus  partibus  fentiuntur,  fed  paud,  K  raro.  immoKincrurfe 
bus,8C  brachqs  fiunt,  K  plerunqi  fblis  Haec  uero  ab  Hippocrate  non  excluduntur,fed 
intelligit  quod  magis  in  dorfo  fiunt.  ^  .  4 

Katc/Ji  roiTOi/  <iI/*t<f«A(iu',ideft,& per  doffiim  ad  caput.]  hoc  pleruncp  cotingit,quod 
per  dorfum,  id^,  a  parte  infima  dorfi  ad  caput  afeendunt :  fed  quandoc^  e  contrario,  a 
capite  defeedunt,  8^  ab  humeris  deorfiim,  quia  hac  partes  omnes  frigidiores  tat, 
tra  fe  affinitate  quanda  habent.Philoth.hoc  modo  intcipretatur,/^^^»  •« 

•rx  7K  iKKjiirz y  <rvyKeiMHS,iXk.i(  r«s itMy.rtuiitc  Sf  •nus 


,‘APHORISMVS  tXlX'  Say 

oV^iw©-,  Jio  TtsT©-. 

AfMfS  yiy-3WKV.  aiaji  tK  •i-vfius  to  (nwijfiS.Koa/r^Vi^ 

w  ;yiViTO£ » irisrj-v/it.ideft, Rigores  dicit, non compofltos  illos 

^oncuffione  &1  pcrfridione  adiacetc,  Icd  perfricfliones  ibium.hos  igitur  mulieribus 
maSS  exlumbis  iC  dorfo  incipere  contingit, exlumbis  quidem,quonialocus  frigidiflt 
iniB  eft,  neruofus  enim  admodum.poftea  uero  ex  dorfo  deriuata  frigiditate  per  conn> 
nuationem,&Chincad  cerebrum  defmur,  8f  fit  perfiidio. 

A7«f  H5“  ‘"‘^“‘”1'  t;i774<S9e’739  i7fflft«T©'.ideft,Sed  Sf  uiris  parte  cor 

pgrispofteriore  magis,  quam  anteriore.]  Vt  ex  lumbis  per  dorftim  ad  caput, fed  illud 
^3gisfltinmulieribus,quam  in  uiris.quia  mulieres  frigidiores  funt,quauia aliquis  ca/ 
fus  aflignari  pofliqin  quo  mulier  a!ic|ua  erit  iiiro  calidior, materia  in  aliqud  uiro  erit 
^g(s  polita,  ut  ad  dorfum  tedat,quam  in  muliere.  At  hi  particulares  cafus  ad  aphorit; 
muffi  mhil  Sciunt, qui  fecundum  plurimum  intelligendus  eft. 

OKj/  (is{5i/,n-»;tiaii/.ideft,  Veluti  femorum, cubitorum.]  Sed  antiquus  nofter  conte/ 
xtusiniinguIarihabet,utLeonicenusint^retatuseft,7r«i;ti®',ideft,cubiti,tame8tin 
fecunda  letflione  in  plurali  eft, quod  magis  probo,undein  uiris  magis  a  pofteriorepar/ 
te, quam  ab  anteriore  fiunt,  8t  non  folum  ex  lumbis  per  dorfum  ad  caput,  fed  etiam  ex 
femoribus  8C  cubitis .  Hanc  partem  uidetur  Hippocrates  in  fexto  Epidemiorum  libro 
potius  alteri  fententiac  coniungere.nam  dicit ,  in  mulieribus  incipere  a  parte  poftaipri 
rigores,8t  eriam  uiris.poftea  addit,  accidere  etiam  magis  in  partibus  extrinfecis,qu3m 
intrinfecis .  extrinfecas  uero  partes  enumerans,  cubitos  refert,brachia,coxas,quas  hic 
Leonicenus femora interpretatur.Philotheus  dehacparteita dicit, ’j  truii€tuirj, 
iosiS^  yinSj  /i«».oir,ii’i/iTt&Sy/?<7aiio;r®',oloi/  .  m  yl'  i-niea  «j 

'I-Vjgi,  ainj,  -ti&s  ro  Imtoas.tddi,  Viris  aut 

contingit,partepofteriorefierimagisquamanteriorecorporis,ueluticubitorumifemo 
ruffl .  qux  enim  pofterius  utpote  neruofa  frigida  funt ,  &  ut  frigida ,  apta  ftmt  ut  fa/ 
cilealgeant.  ...  ’ 

ATtcfm-n  «foioi/,  ideft ,  Sed  8C  cutis  rara.]  In  antiquo  noftro  contextu  addi 
tmn  eft  uerbum  ideft, habent,  ut  dicatur,  fed  di  raram  cutem  habenthuius  partis 

totatatio  eft,quia  dicit  rigores  fieri  in  partibus  pofterioribus  magis,  tam  in  uiris,  quam 
inmulieribus.m  partibus  uero  anterioribus  nonflunt.quia  funt  calidiores. Qiiod  uero 
calidiores  fint,ex  cutis  raritate  probatur.nam  rara  cutis  caliditatem  inefle  fuadet.  funt 
ergo  anteriores  partes  pofterioribus  calidiores ,  quia  eifdem  etiam  magis  rara:  funt. 
PhiIotheusquo(^inhocIocoitadicit,iS{^iv©''i  fcsfsvT®-,  St:  c^-nirxttf7T&^^-^"o'?n 

S^iJfli!n^x,^sir'nii7nrOKfiTKS,Jio7j(!^cuo'rilioiit;^iiin  rifcMTrfiiSijv lAifiix,  i Xfduait 
•OTo  yivnou..ide(i,  tanquam  quodam  dubitante,propter  quid  priores  partes 

pofterioribus  calidiores, dicit  Hippocrates,quoniam  rariorem  habent, quat  in  parte  po 
ftttioti  eft ,  cutem ,  ratitas  uero  a  caliditate  fit.  At  fi  tu  dubitabis  de  harum  partium 
rariate,ftatim  Hippoaates  raras  eflchoc  argumento  fuadet. 

.  AAs,;  Jt  i  fej.id^,  Oftendit  autem  K  pilus.]  Nempe  in  denfis  noftri  corporis  parti 
bus  pili  non  nafcuntur ,  fed  in  raris  fblum  atep  meatibus  plenis ,  8C  quanto  partes  funt 
m  wis  rar  j,8C  meatuimi  plenae,  tanto  magis  pili  innafeuntur,  quale  accidit  aIis,pe(Sini, 
peooris  partibus,mento.piIi  enim  exire  non  poftunt,nifi  partes  meatus  habeant,  dC  ra 
^  fint.  At  rar  j  efle  non  pofllmqnifi  fimul  caliditatem  habuerint,  ac  fi  Hippoaates  hoc 
feremodo  argumentari  uideatur.  Anteriores  partes  funtpiIofte,iginir  rarac,funt  rarte  er 
go  calidac.ln  ipfis  igitur  minus  fiunt  i'igores,uel  rariflime.na  inficias  ire  non  debemus, 
njipfts  qiiandocp  fieri  rigores,quoniam  fiunt.Philotheus  8C  ipfeita  dicit,  )(9“  etfxoo-n. 
fi|,  «  SeiJ-T»'3JTarw  jAl'  ^  -nis  oifoaa  tooeiois  ’tK(fvtTf,  Jk  xJAu  Aoyx,  xJ».x  m  Xjoxo/ 

ideft,  Etquod  rariores  fint,oftendimtpili.plerun(^  enimin  anterioribus 
pambus  nafcuntur,non  alia  ratione,  nifi  raritate  meatuii.  Hippocrates  in  fexto  Epide/ 
wio^ lib.poft  principiUjhunc  aphorifmum  refert,&l  ita  refert,  ut  ampla  declaratio  efte 
Poflit.eius  uerba  hac  funt,Horrorcs,frigora,rigoresue  foeminis  prius  de  lumbis  aufpl 
«tiir,perterguq!2i  fcapulas  caputpetut.  quin Sfuiri  prius  pofterioribus,  cp  prioribus, 
«texterioribus  ^interioribus  horremus,  ficuti  cubitis,  brachfjs,coxis.hacenimparte 
GG  4  cutis 


^0^  LIBRI  Q_V  I  N  T  I 

cutis  r^ior  eft, quod  pili  ptscfefarunt.  Sin  aut  alia  caula  hotreantj  ficuti  uulnenun,ab  in 
fis  mufculis  auipicantur.  ’  ^ 

GALENVS 

Rigores  omnes  incipiunt  quidem  cum  fenfibili  frigore  ■  Paratiores  autem  non 
folum  ad  furdpiendam/ed  etiam  fentiendam  frigiditatem  funt  dorli  partes.  Qua; 
re  non  abi<pratione,hinc  rigores  incohant  j  8Chi  citius  fiunt  mulieribus, quom'a^CE/ 
mina  eft  natura  frigidior, anp  imbecillior. Recurrit  autem  hinc  rigor  incipiens,  ad  prih 
cipium  neruorum ,  fcilicet  caput,  celerrima  fadia  per  ipiritalemmedullam  compauio/ 
he,quoma  Stipla  natura  frigida  eft, ficuti  cerebru,&  propter  fubftantite  mollitiem 
fimiliter  facile  alteratione  fufapiens.  Ex  par  tibus  aut  anterioribus  rigores  no  incohac 
quoniacalidioremhabent  quam  partes  pofteriores  temperaturam:  Khpnunargumm 
tum  fumit  ex  cutis  raritate ,  huius  uero  ipfius  rurfus  ex  pilorum  multitudine .  Didun» 
autem  a  me  eft  de  generatione  pilorum  fufficienter  in  commentarijs  de  temperaturis, 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, omnes  rigores  cum  fenfibili frigoreincipere,fed  dorfi  par 
tesfuht  frigidiores  anterioribus,ideo  in  illis  fiunt,8Cfentiuntur  magis,6C  quia  mulieres 
funt  uiris  frigidiores  8C  imbecilliores ,  propterea  in  ipfis  citius  SC  facilius  fiimt,  tamen 
bCitiuirisfiunt,  ,  *  ‘ 

Sfc  c  V  N  D  o  docet, cum  rigor  in  dorlb  fiaqper  fpinalem  medullam  u%  ad  principii 
iim,ideft  cerebrum  recurrit,  qina  omnes  h  jpartes  funt  frigidae,  8C  ipinalis  medulla  fub/ 
ftantiam  mollem  habet,facile  alterabilem. 

Qtiod  legitur, fpiritalem  medullam, error  eft  hbrarif,  qui  foinalem  medullam  impri 
mere  debuit, tamen  nec  graecus  cotextus  ita  dicit,fed  habet  -rti  vuucux,  ideft  per  dor 

liiifi,quodmagis  probo,namper  dorfum  rigores  tendat,  8C  no  per  Ipinale medullam. 
TERTIO  Galenusdocet,nonincipererigoresinanterioribuspartibus,quiapofc 

riorib  us  calidiores  funt,  argumenta  uero  ex  cutis  raritate  fumit,raritate  uero  cutis  pro 
bat,ex  pilorum  multitudine,de quibus  Galenus  in  comentarijsDe  temperaturis  egit. 

Quod  legit,Et  hOrum  argumenta  fumit,lege  &  huius  argumenta  fumit,  quiares  eft 
Angularis,  8C  gracce  habetur  y  tst»,  tamen  Aldinus  cotextus  habet  y  TsrapjSC  noftefi 
antiquus  contextus  prius  ita  legebat,fed  emendatus,in  fingulari  nunc  legit,  ^ 


APHORISMVS  LXX 

A  Quartanis  capti,n6n  admodum  a  conuulllonibus  capiuntur.  Si  uero  prius 
capiantur,8(quartanafuperuenetitjiberantur. 

BRASAVOLVS 

SJEP E  di(ftum eft, conuulfionem exinanitione, Krepletionefieripofle.  Quartana 
febris  adeo  intenla  non  eft,  ut  conuulfionem  ex  inanitione  inferrepollit,&  cuma  mate 
ria  atrabilariafiat,  conuulfiones  uero  apitiutofa,ideo  qui  quartanam  patiuntur,quan/ 
tum  fit  ratione  quartanae,a  conuulfiomDus,uelraro,uel  nunquam  capiuntur.Atflcoii 
uulfionem  inciderint,  antequam  quartanafuperuenerit,  eafuperueniente  liberantur, 
quia  materia  exiccabitur,  8C  confumetur,  quae  conuulfionem  fadt. 

Gt  •v®!>  ■niKg-Twioip  «Ai<rio(«it»ot.ideft,  A  quartanis  deprehenfi.  ]  Intellige  tu  longas  eflt 
8C  notabiles  quartanas,ut  hic  loquendi  modus  oftendit. 

air«(r(c{Sii  i-^rcu/v  i  «AiirfovTf.ideft,  A  conuulfionibus  non  admodum  capiuntur.] 
quoniam  quartana  ab  atra  bile  fit,  quae  potius  exiccat,  quam  neruos  implere  poflit ,  8t 
quia  humor  terreus, per  neruos  ita  facile  non  penetrat,K  fi  quae  humiditates  in  corpo/ 
re  fint,in  quartanis  per  fudorem  euacuari iblentideo  nihil  relinquitur,quodpoffit  con 
utilfione  inferre.  Adde,  qd*  in  quartana  patietes  ih  principijs  tremunt  K  rigores  habeq 
quod  f  hibet  cocutiedo,nematerianeruos  ingrediar, fed  ipfam  fere  excutit.Dicit  uero 
noadmodu,quiapleruqpfieripoteft,  utis  qui quartana  afficit,  couulfioneiriddat,Calia 
multa  pituitofa  materia  abimdaueriti  Int^igit^  potilfimu  conuulfione  ex  repletione 

nonincv 


APHORfSMVJ 

iterbOjCapiSturjoftenditiirjid^  Philotfi .  contepfartts  mqliif, 
-nv  W ■!r^ll^azrx(r^uyjl!U)■n  yXf  rn  ^^KTaoiK  jgoc»  m- 
TiAdf  iia»  airair/iK  sjof  yl'  ejf  jjni'!!  T^txTaytTf.  Sf  -nv  cor» 

i «•7«j>TOM,»’  ymy  »’*  t«  }^i .35,«»«  .f^v^  '^iitSU/ty  Avay,'^ Aoya  ■?  iKKetviy  »g 

3-15^8!'^’’ A  vA«!*,  Aoya 

«iurefil^W  V f  0^  irvgiTiix/liss  S^itxinas-idett ,  ob  id  quod  dicit  dcprehendutur,qftendiC 
•conuulfione,  cx  plenitudine,  hoc  enim  ucrbuprodudione  teporis  fignificat.n6  igititf 
explenitudine  coutilfione  dicit,hacc  fcilic«  couulfio  enim  in  prolixu  tepus  exteditur. 
hanc  igitur  conuulfione  quartana  febrisj  no  Iblum  fieri  no  finit,  fiid  8C  fa<ft5  Ibluere  prg 
ucniqratione  qua  craflam  K  pituitofam  materia  iecernit  8f  concoquit, fecemit  quidem 
materias  rigore,  concoquit  autem  ratione  caliditatis  febrilis  rigore  fuperuenientis. 

Hr)  iXiVwvTf  7is>07ii>«i/.ideft,  Si  uero  prius  capiat.]  Scilicet  couulfioe  ante  quartana. 
K.i  TO«r,7rei.oi''^.ideft,  Bt  fuperuenerit  quartana,  liberantur.]  Quia 

fiumidos  illos  humores  exiccat,qui  conuulflonem  faciebant.Hippocrates  in  fexto  E/ 
pidemioru  libro  hiincaphorifmu  fere  ponit.  At  in  folis  conuulfionibus  non  intelligit, 
immo  5C  in  omni  morbo.nam  dicit,  quartana  laborantes  magna  nullo  alio  morbo  corri 
piunnir:fi  uero  prius  laborarent, quartana  fupefueniente, liberantur. 

galeNvs 

QV  M  quidem  fit  eX  euactiatione  conuulfio,acutilI}ma  cft,8C  perniciofi(nma,qn* 
uero  ex  repletione  partium  neruofarum  qualis  in  morbo  comitiali ,  he<^  acutiffi» 
ma,ne(p  fimiliter  periculofa .  Meminit  aut  Hippoaates  nunc  non  de  tali  conuulfione, 
nam  urna  capti, K  capiuntur  longitudinem  temporis  oftendunt-Hanc  itacpconuulfio 
nem  quartana  non  folum  prohibet  fieri,  uerum  fi  fieri  anticipauerit  foluit.Fit  aut  ab  hii 
moribus  lentis,  ac  pituitofis  qui  partibus  neruofis  inferti  funt.  Cam  uero  horu  humoru 
duplex  lanatio  fit,excretio  fcilicet,8C  co<3io,ambas  habet  quartana,  excretionem  qui," 
dem  cx  rigore, hacc  enim  fola  agitatio  fufficiens  eft  cralTum  excernere  humorem,  codio 
nem  uero  caloris  febrilis  ratione  qui  rigorem  confequitur. 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, couulflonem  ex  inanitione  acutiflimaefle,  Sfperniciofifll 
mam,n6  aut  illam,  qus  eft  ex  repletione  partiu  neruofarum,de  qua  nunc  Hippocrates 
loquitur.quod  aut  id  ueru  fit,  oftendunt  hacc  uerba  capti, K  capiuntur.nam  cu  Hippo/ 
crates  his  uerbis  imtur,  capti  K  capiuntur,  temporis  longitudinem  oftendithanc  igitur 
exrepletione  coiiulfione  n5  lolii  prohibet  fieri  quartana,(ed  etia  fi  anticipauerit, foluit. 

Vbi  legitur,Meminit  autem  Hippocrates  nunc  non  de  tali  conuulfione,hacc  parti/ 
culanon,fuperflua  eft,^uat  etiam  facit  abfurdum  ienfum.gracce  enim  dicitur,iitiM'!(7f3 
►ui  <  (WoxfaTiff  mSi  toists  azrxir/ii.Hxc  eft  fecunda  ledlio  noftri  antiqui  contextus ,  8C 
Aldinus  contextus  ita  habet-In prima  uero  nofla  i  antiqui  ledlione  fcriptu  erat,»’  ■nierin 
Quod  legiur,  longitudinem  temporis  oftendit.  In  gr accis  codicibus  uario  modo  le 
gitiff.nofter  antiquus  habet  ^«  7r<c<ny  jgorr,in  prima  lediione.in  alia  uero  •^tc 

yritty  Asi  iSi  jjor». 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet, conuulfionem  cx  repletione, Sf  ex  humoribus  lentis, 
at^  pituitofis  fieri,  qui  in  neruofis  partibus  inferti  fimt,  fed  cu  hi  humores,  qui  in  neruis 
funt, duplici  ianatione  fanentur,per  excretionem,8C  per  codlionem ,  utrancj  ianatione 
praftat  quartana .  excretionem  habet  propter  rigorem  qui  excutit  craiTum  humorem- 
co(5ionem  uero  habet  propter  calorem  febrilem,  qui  rigorem  lequitur. 

Vbi  lcgitur,hacc  em  fola  agitatio,uocabulu  agitatio,gracce  eft  Jlf  ««(iif,q^  dpprie  msi 
gna  agitatione  8C  conculTione  fignificat, qualis  ea  eft ,  quae  in  quartanarii  rigoribus  fit, 

APHORISHVS  LXXI 

QVibus  cutes  circuntenduntur  atid*,K  Gcc*,(ine  fudore  moriuntur .  Quibn* 
uero  laxa:,6i:  rarxjcum  fudorc  moriuntur. 


D  E  his  qui propemortem  funt, hic  lermo  eft.  Si  ci 


5f,o  LIBRI  a.^lNTI 

ne  liidore  moriuntur-  quia  humida  materia,  qiK  fudorem  facit,  in  his  non  eff ,  uel  fah 
tem  non  peruenit  ad  cutem,  propterea  fudare  non  poflunt  .  Atii  qui  habeant  cutesia/ 
xas,K  raras, hi  cum  fudore  moriuntur.quia  materia,  qu^  fudorem  facit,  ad  cutem  ttant 
inittitur-Oribaflusputat,quoddeconuulfione,eidiftentionefcrmo  hic  facit,  cum  ta/ 
meh  de  his  non  loquatur.  ^  ^ 

OHsosif  Ti^raviim  i«!5$ceAi«,)(9K|sj>a.ideft,Qiiibus  cutes  circuntenduBtur 

aridae  &:  ficcat.]  In  his  qui  prope  mortem  funt,  qiiando(^  cutaneae  partes  ita  refoluun/ 
tur,quod  fubtiliorespartes  aqueae  aerej  euanefcimt.eae  uero  qux  terrj  naturam  fapi 
unr,manent,&:  hoc-ob  febris  intenfionem,quae  illas  partes  exiccat,uel  quia  omnes  cor 
poris  humiditates  exiccat,8C  nonfqlas  cutaneas.  Aldinus  contextus ,  Kantiqt)u$no.> 
fterinprimalecfhpne habent,  HS‘g(fx^ix  it9“ /!i?«-ideft,aridae&ficcf,  uelfqualidseK 
ficcae;tame  nofter  antiquus  cotextus  aliam  ledione  habet,fdlicet  HSCf<pxMx  leci  <rxAsj,i, 

ideft, arida  K  dura.antiqua  translatio  ita  habet, contextus  hagonenfis,quamuis  Phl 

lotheus  habeat  «,  St  Theodorus  atej  Leonicenus  eodem  modo  in  fuis  habuerint.fit 
autem  durities  ex  ficcitate-nam  extcn&ur  ob  ficcitatem  cutis,  ut  fere  pellis  fupratym 
panum  extenta  uideatur.nam  hnmidum  exhauftum  eft,ideo  cutis  breuior  efficitur. 

■TtArflTarflJi;.ideft,  Sine  fudore  moriuntur.]  Quia  corporis  humidita* 
exhauiiaeft,  uelf!lafaltem,qusecutiinhjrebat. 

OHsCioi  S  )(jtA«j«  HS^  «fxii.idett  Quibus  uero  laxae  St  rarte.]  Scilicet  cutes.funtani 
laxae  ciites  illae  quemolles  funt,utfer€  hnmidjmoriantunqualiafunthominumcorpo 
ra,  quando  fudare  uolunt,  antequam  fudent,laxlta‘s  quaedam  St  mollities  in  cameper/ 

fentitur-hoc  aut  eft  quia  ad  cute  humidacmateriatranrmittStur,&:  licetnatura  fuccura 

bat ,  tamen  ultimu  conatum  facit  in  expellendo  quafdam  materias  ad  cutem,  tuncaut 
caro  laxa  flt.pofTet  tamen  St  id  uocabulum  j^Aaj « interpretari  mollisTunt^  rare, quia 
materiasiftasadmittunqquaeinfudoremuerfaeexeunt.  ,, 

Suuii^srfTjTtA^lrfmp.ideft,  Cum  fudore  moriuntur.]  QtHjhumiditasillaquteiB 
cute  eft,e5cit,  tum  ex  natura  ultimum  conatu  faciente,  tum  quia  partes  illae  funt  rclaxatf. 
Habetur^  hic  aphorifmus  in  fextoEpidemioru  libro  pofitus.  Philotheus  hunc  a/ 
phorilmum  ita  exponit ,  ri  MyciAti/ofj  ■toiS-ny  Slhv,  Sti  ufe'  •WttiJAopTay  xtunS} ,  ig  nXil/ 
9r6sj8ioi/,«  ttoc  iSc^aSl/.^  eij/^  )tftj><f«Ata  tg  (TxAjrfKTtt  <Aifittcmyinily 

yaTHi/iy  «(r3  )^^A«j>«  6  ^eu.«,<nui  ■nAtflirSmii.e  (Ja  vyia(!ui,4ji/'v(r/ 

Smxnjj^kxii  ikavui  fl 

3  (itS’  c^{s£  «u-TO  «i7joi/.ideft,Qiiod  didu  eftjtale  eft,quodin  his  qui  debentiu/ 

dicari  &  mori  uel  ad  uitam  uel  ad  mortem,  in  quibus  quidem  arida  St  licca,ideft  dura 
cutis  fit,absqj  fudore  moriuntur.Stflquidemtpler5tiafequatur,adlanitatc  (fcilicetres 
uergitueliudicatio.)fi  autem  inqmes  St  malefehabere,ad  morte(fcilicetuergit  indica 
tio).in  quibus  autem  laxa  St  rarm(fcilicetpelles)cumfudoremoriuntHr.Siq'uidcmbe 
ne  ferant,adfanitatem(fcilicet  uergitiudicatio-)  fi  uero  difficulter  ferant,  admorte(fcl 
licet  inclinat  iudicatip.)Sedilli  quidem  fine  fudore  moriuntur, propter  defeduhumidi 
tatis  hi  aSt  cum  fudore  ptopter  eandem  caufam,  fcilfcet  propter  abundantiam  humidi 
tatis.Puto  emendandum  effein  hac  parte  PhiloAeum;St  potius  legendum  elle  ob  con 
trariam  caufam,  Quod  legitur  ■7»  «is70i;,legi  debet  ^«rWoj/. 


Mo  R I T  V  R I ,  qui  quidem  fqualidas,  duras ,  St  ficcas  habertt  cutes  St  extentas, 
fine  fudore  moriuntur,  quando  uero  contraria,  laxa  uidelicct.  St  mollia, St  rara, 
cum  fudore  moriuntur.prioribus  fiquidem,  uel  humiditas  omnino  deeft,  uel  ciiti,alijs 
uero  ineflex  cuti.  , 

BRiSAVOLVS 

-  (jALENVShuic  aphorifmo  rationem  iftam  affignat :  qui  morituri  funt ,  St  cutes 
hab  ent  A ,  ideft  fqualidas,  duras,  ficcas ,  St  extentas,  hi  fine  fudore  moriunnir. 

q  iJia  uel  iii  toto  corpore, uel  in  cute  faltem  hiimiditate  carent,  e  contrario  uero,  qui  cu/ 
tes  laxas  habent,molles,St  raras,  cuni  fudore  moriuntur,  quia  humiditas  cuti  ineft. 


'  •'  ■  Quod  in  fine  commenti  legitur,  i 


ti,  deme  particulam, ex,8tiege  cuti. 

Vlfim» 


/  P  H  6  R  rs  SlVS  LXIff  fti  ' 

VltiiJiafiufus  commenti uerbain prima noftri antiqui  contextus  leAioneitafaipta 
Juotwit  vy^oTf!  <^Ta^  (Ai^iutL.vn  <A'  a»«if  tS(V.{deft,priori 

jjyjfjqtjidem  humiditas  omnino  deeft  intute, alijs  autem  ineft.In  fecunda  uero  lecfiio^  , 
oe  eodem  modo  fcriptu  habetur,  ut  in  Aldino  contextu,  ita  fcilicet  -ms 
J  jjAfflt  vjf  oT«,«  sV  ^  </t'  ccMoie  Tti  lit.ideft,  prioribus  fiqui 

dem  ud  omnino  deeft  humiditas,  uel  non  eftin  cute.alijs  autem  in  cute  m< 


Vi  regio  tnorbo  laborant, noti  multuni  uencoli  funt. 


H I C  aphoriimiB  fimplidter  uerus  non  eft ,  ied  folum  in  aliquo  calli  •  Morbus  f*’ 
giiis  quandoque  fit  ex  totius  Corporis  obftrudiione ,  8f  quia  obftrucflio  ad  frigidi/ 
etem  fequitur ,  ideo  hi  qui  ita  affedli  funt,  morbo  regio  laborant,  multostp  uidere 
folemus  morbo  regio  laborantes ,  8f  flatibus  plenos ,  aqua  interente  laborantibus, 
atep  tympanite  •  quandoi^  hic  morbus  ex  abundantia^  redundantia  bilis  in  toto  cor/ 
porefitjpropterea  cutis  iiuicitur,&  hinon  funtmultum  uentofi. funt  uero  quipermor 
bo  regio  laborantes, eos  intelligant  qui  bilioli  funt  natura,  quos  fpernere  no  debemus, 
nam  a: fi  alicui  uideattir ,  quod  pr*ter  naturam  fit,  quia  dicit,  laborant ,  tamen  in  eius 
dialedonondicit  laborare, fed eft  unum  folum  integrum  uocabulumi>tT4iaii/l<(l>-,idert 
iftcriciamhabcntes,  idefttalem  colorem,  qualem  habent  qui  morbo  regio  laborant. 
uefi*'>4‘*‘l^'*''dicunnir,non  qui  plane  laborant  morbo  itfterico  uel  aurigine ,  ut  uocat 
Celfus :  fed  qui  ad  morbum  tdlericum  propenfi  funt,  8t  fymbolum  habent .  Quicquid 
autem  lit,aphprifmiis  uerus  non  eft,  nifi  in  illis  qui  ob  bilis  abundantia  luteum  colore 
contraxere,  naflatus  ex  pituita  fit,K  a  bilerefoluitur.Philotheus  alio  modo  intelligere 

Uidetur.naminquit,(*i^iii</!af  eso  7t®c  efSimj/.ovrn  A  O^jjotK/ 

•niamv  .miiiiixtajix!  Ji  htya  5TOAi(/  ciEo  ip^vixiTrlkiVcnaii  Trydltixmy  ^ 

1(9“  .  (tSp  •v-ms  ,  01  ixnijiulefaf  s  ttm/v  TrvAifiXTiiiJla!  amy  jxvn-siy ,  s 

yrKvnhus .  7«  yivi^iixTXC  'vaao  vAsp  yivi^nu .  stoi  dodxarTDU ,  h 

fejijiltoTSf  STixraOTifl/JKtTW,  8eft'i(stt7v^e,  Jjsaftgaxvm.  itAlu/  tsjri^v  ti  axi  yrridftxrxy 
^si,nnriy  i irxvnhSi!.  yof  xiicSis  mn  ly  yrvfl/piXriiAa!  !wi  x^pxsix^ 

lioeiuy.avxf^xatvnni  xcp(i<fxc^>^  m^/iXTX  7iK&vi},xm/riiVfy7rv<flry 

MTl/atyiVovrKi.ideftjRegio  morbo  laborates  dicit, eos  qui  adphthifim apte  fehabet, 
hi  autem  calidiflimi  funt.  Rurfus  autem  flatuolbs  uocat,flatuum  copiam  habentes  ob 
pituitofum  8C  frigidum  humorem.boc  fic  diefto,  qui  in  regium  morbum  propenfi  funt, 
non  admodum  ftatuofi  ftmt,hoc  eft,n5  omnino.flatus  enim  a  frigidia  materia  fiunt. Ifti 
autem  calidi  fupponuntur,caliditas  uero  flatus  non  parit.  Si  aiiteir.  8f  pariet,  difeutit  ip 
fos.ueruntamennon  admoduflatuofifunt,hoc  eft  non  omnino- contingit  enim  8Ciplbs 
quandotf  flatuofos  fleri  ob  infirmitatem  nutritiuarum  partium,  quibus  debilitatis  nutri 
mentanon  coquuntur, 8f  flatus  generantur,  dC  hinc  flatuofi  fiunt. 

oi'(«Tiii>i«i</ti(I>'.ideft,Qin  morbo  regio  laborant.]  De  morbo  regio  alias  in  hoc  libro 
diffufe locuti  fumtis,oftendentes  hos  habere  quando  luteum  colorem,  quandocp  atrO. 
uiteuseftjfiflaua bilis  abundet.  6iatrabilis,atcr.  hic  opus  eft  deregio  morbo  exflaua 
bileintelligere,8f  non  ex  atra. 

07nuiv7i7ry<{\/{ixrxA<llr  «w,  ideft,  Non  multum  uentofi  fiunt,]  Ideftflatu  nona/ 
bundant,quia  expituitofa  materia  flatus  fit .  hi  uero  biliofi  funt,  8f  bile  abundant-dicit 
uero  non  multum,  quia  peipetuo  ueru  non  eft  quod  flatuofi  non  fint.immo  aliqui  funt, 
•n  quibus  K  flatus  generatur,  8f  tame  fimul  habent  regium  morbum  tat  id  raro  euenit, 
nam  folum  eueniunt ,  quando  imbecillas  partes  habent .  At  ob  humoris  abundanti/ 
smnunqua  limt  flatuofi, quia  bilis  flaua  inflatum  non  tranfit.  Oribafius  huic  aphorif/ 
mo  alium  fenfum  facere  uidetur,inquiens,regium  morbvr  ex  bilioib  fieri  humote.dum 
»utem  ille  humor  expulfus  fueriginflationes  non  facit  in  corpore- 


Calenus 


.  ..  HBRI  <1.VINTI 

GALENVS  . 

Ventosos  ab^pfo^luncd^cjcftexift^mand^«n^Ifos,.quita^entrccoI^ig^aIt 
multittidinem  uenti  flatuofi ,  qui  uel  panidlus,  uel  flatus  excernitur ,  uef  rona/ 

■  net,  extendit  qi»  inibi  funtfit  autem  hocnoiuiuhquam  quidem  ob  debiliitatein,8£ 
partium  ad  uentr^  attinentium  imbeciUitatem .  Norinunguam  uero  ex  pituitofo,  8C 
libido  hutnore-Hi  itacp  qui  propter  pituitofum  humorem  qentpfi  funt ,  contrarij  funt 
regio  morbo  laborantibus ,  qui  exbile  accidit.Quare  hi  nunquam  ob  humoris  exupe/ 
rantis  naturam  uentofi  fierent.  Contingit  autem  ipfos ,  ob  partium  imbeciUitatein  ^ 
aliquando  uentofos. Quare  fermoni  adieciqnon  admddum,continuum quidem  nega/ 
tioni  adimens .  Ollendens  autem  maiori  exparte  quod  prius  dixerat  fieri ,  Netp  enini 
admodum  inuenire  contingit  regio  mOrbo  laborantes  h^ere  partium  ad  uentrem  atti 
nentium  imbeciUitatem. 


ERAS AVOLVS 

j  E  RtM  0  Galenus  docet, Quid  Hippocrates  per  flatupfosintelligat,  quos7rriili/i«/ 
tukib  uocauit.inos  aut  inteUigiuqui  flatus  multitudininp  corp0recoIIigut,qusepoteft 
per  peditus,  aut  per  rudus  euacuari:8ii:  fi  non  euacuatur,  corporis  partes  extendit. 

Quod  legitur.  Qui  uel  per  rpdus ,  uel  per  flatus,  h  *c  didio  uelper  flatus,graceeft 
»  (f  vir(Si/,quod  uoc^ulum  K  fi  flatum  fignificet,  ideft  affedionem  flatuofamjhic  ta/ 

ineh  nos  peditu,interpretandu  indicamus,  ut  fenfus  fit ,  liel  per  rudus,  uel  per  peditus, 
s  E  C  V  N  D  o  caufam  docet  quomodo  flatus  fiant .  quandotp  ob  imbecillitateni  fit, 

nempe  a  caliditate  diminuta,  quandoi^  expituitofo  K  frigido  humore.unde  ilii,  qui  ob 

pituitam  flatuofi  funt,  regio  morbo,  qui  ex  bile  fit,  contrarij  funt,8C  ideo  hi  nuri^m 
funt  flatuofi  ob  humorem  ipfum  qui  in  corpore  abundet .  tamen  flatuofi  fieri  poflunt, 
ob  partium  imbecillitatem ;  &  haec  fuit  caufa  cur  Hippocrates  addiderit  hanc  particu/ 
lam,non  admodum ,  ut  adimeret  illi  negatiom'  quae  flatum  continuum  negat ,  idS,ut 
oftendat  lemper  non  efle  uerum, led  maiori  ex  parte, quia  8ifi  in  illis:qui  uentriculi im/ 
becillitatem  habet,  8i  totius  uentris  fimul  curri  morbo  regio  flatus  fint,  tamen  hoc  raro 
contingit,  quod  morbo  regio  laborans  inueiiiatur,qui  partes  ad  uentrem  attinentes  ini 
becillas  habeat  -  eum  per  regiijin  morbum  patientes,intelligentes  qui  hunc  luteum  co 
ipremhabeqep  quodbileflaua  multum  abundet,  narn  hi  funt  natura  admodum  calidi. 


LIRRI  CLVINTI 
FINIS. 


A0  MAGNIFIC  VM  IVLIVM  BOIAR.^ 

DVH  scandi  ani  comitem  ANTONI/ 

VS  MVSA  BRASAVbLVS. 

EREBATVRNOSTERhic  labor  in  tui  gratiam  editus  magni 
fice  Comes,pracientiatuamadire;Kquafifecumipfeerubefcebat. 
etenim  uelut  apis  obmurmurabat, num  hic  Comes  is  eft  qm  uelti/ 
.  ti  altera  fpinx,fl  quid  illi  occurrat,id  totum  in  dubium  uertit :  atcp 

aenigmata  molitur  quae  non  alius  quam  iple  poflit  refoluerc.  Certe 
fi  contingat  ut  tuo  ifto  ingenij  acumine  in  me  dubitationes  exerce 
as, his  obrutus  obftupefcam ,  uel  potius  rubore  fuffufus  obmute/ 
fcam,tacenscp  ignauiam  meam  aperiam.  Satius  igitur  efitSm  do/ 
fli  tam<5  praedantis  uiri  iudiciu  effugere,  quam  derideri,  SC  ignominia  fubire.Nbs  e  con 
trario  nobiliffimi  lulrj  egregios  mores  recenfebamus,^  fit  modedus,quani  lenis  ^  fe/ 
datus  moribus ,  qui  omnia  apud  omnes  boni  confulit .  pr*terea  quae  nam  illa  funt ,  in 
quibus  hic  uir  ambigere  potericT unc  labor  hic  infurgebat ,  quoniam  ea  quae  c  graeco 
in  latinu  uertimus,  ad  uerbii  fere  a  nobis  referuntur,  aduerfus  Flacci  prgceptS  dicentis . 

Nec  uerbum  reddere  uerbo  Curabit  fidus  interpres, 

Nos  uero  in  his  folum  Flacci  praeceptu  probamus  que  ad  pOefim,poetasue  Ipedlat. 
Atinhis  quae  adphilolbphiam,  in  quibus  unius  uerbi  mutatio  fententiam  longe  cuari 
at, non  probamustK  in  his  minus, qug  ad  rem  medicam,  in  quibus  nuda  ac  fimpliciffi!' 
maueritas  expetitur  dC  expediatur.  Nobis  enim  in  remedica  non  placet  antiqua  illa 
Linaai,aut  Copi(alioqui  uiroruoptimoru)  in  uertendis  Galeni  operibus  feueritas,8C 
obferiiatio .  Qiiia  nos  in  nodra  hac  arte  optimas  illas  interpretationes  elfe  indicamus, 
quae  Authoris  fententiam  non  morofcnec  anxie,  fed  fumma  cum  facilitatereferut .  eti 
amfiuerbauerbis  corrclpondeant,raodo  latina  feries  feruetur,  8d  uerba  commode  8d 
concinne  correfpondeant.quamuis  fieri  nonpodit,ut  uerba  femper  uerbis  ad  unguem 
tefpondeant,  fed  quanto  minor  ed  mutatio,  tanto  magis  interpretationem  laudamus, 
pri^terea  multis  alijs  praeferimus  Leoniccni  interpretationes,  quem  hunc  morem  fer/ 
ualfe  condat .  Addebat  labor  nos  multas  graecas  fententias  referre ,  quas  deinde  abfcp 
interpretatione  relinqirimus.  Sed  nos  hoc  fponte  fatebamur.na  plerucp  fententia  aliqua 
oceunit,  qua:  aliud  quiddam  graece  praefeferre  uidetur ,  quam  a  Leoniceno  interpreta/ 
tum  flt, tamen  non  ed  id  adeo  diuerfum,ut  eo  modo  dici  non  podit.propterea,  ut  cuiq? 
fecilefit  iudicium  ferre, grpeam fententiam  adducimus. immo  8d  in exponedis  aphorii/ 
morum  particulis  femper  graccam  fententiam  pr»figere  placuit .  ut  cuitp  in  promptu 
fit, an  ita  latine  referre  debeat-Multa  alia  nullius  momenti  ambigua  proponebat  hic  la 
bor, qugomninodeip eximus, 8d  Magnificentia  tuam  perfridla  fronte  adireiudimus.ut 
animfl  nodrij  in  fe  diu  ac  uere  propenfum  agnofeat .  Sciatep  nos  maiora  in  fui  gratiam 
paraturos,fihjcmediocrianondifplicuiire intellexerimus.  Vale Boiardorum decus. 


'^ANTONII  MVSAE 

BRASAVOLI  MEDICI  FERRARIEN^ 

SIS  INSEXTVJH  LIBRVM  A  P  HORIS/ 

morum  Hippocratis  81  Galeni,  Commenta/ 
riaK  Annotationes. 

r  Ci.vis  HVIVS  LIER.T  Sy-HMAM  OJITANDAH 

Aphorifmi,ut  nullus  fitqiiantumcufp  ingenio  prac^tus.qm' 
breuius,  quam  ab  Hippocrate  didum  fit, poffit  huius  libri 
tentiam  referre.T amen  fi  quat  fumma  &  breuis  omnium  re/ 
petitio  fieri  poflit,  haec  eft,  In  hoc  libro  ab  Hippocrate  figna 
’  quibus  bona,  aut  mala  qux  futura  funt,  fimplicittr 
proferre  8C  praedicere  poffimus .  Et  ideo  hic  liber  prognofti/ 
cus  nuncupari  poterit.  At  ne  uel  fummum  apicem  in  hac  no/ 
ftra  interpretatione  omittamus, fcire  oportet,hac  inferiptione  huic  lib.in  impreffis  codi 
cibus  prefixa  elTe:  Galeni  in  fextum  Aphorifmoru  Hippocratis ,  fed  potitis  legendum 
cft,  Galeni  liber  fexms  in  aphorifmos  Hippocratis:  tame  antiquus  nofter  contextus  ita 
habet  tatiiui  as  -n  'ixZy  ■ffi'"  Aldinus  uero  legit  TaMwi  as  eSis  «ifmirit.is  ims* 

K^inss,  Sedhaecadrem  ipfam  nihil  feciunt.Nos  enim  Hippocratis  uerbainterpretada 
fufcepimus,n6  libri  infaiptiones  confiderandas .  Hoc  igitur''modo>exorditur  Hippo/ 
crates. 

APHORISMVSI 

INn  longis  leuitatibus  inteftinorum ,  fi  rudius  acidus  fiat ,  qui  prius  non  erat,  fi/ 
gnum  bonum. 

BRASAVOLVS. 

S I  Q_vi  S  diuinteftinoruleuitatepafilis  fit,Se  prius  acidos  rudius  no  habiieriqquita 
tnen  fieri incipiSt,hoc  bonu  fignum  eft. quonia  naturalem  calorem  iam  creuifiefignifl/ 

catur,8d  potentia  haberemouendi  materiam  illam,qufinuentriculo  eft,  8d  quam  prius 
mouere  nonpoteratinflatus.Philoth.uero  dicit,ab  Hippoaateiymptoma  poni  quod 
morbu  lequit, inquies,  a<p(iet<rtiu ,  wii& 

’n.ip«]^Sis.HYif  vtmiyxZ.  twiyirii^^Si(rT!il>  tb  ■xAcrtieiaJtft  rri/ftTot.  «vooiyxTixvy-'^^ 
fix,&<r7iif'  Kitpx^K^yix.H  xvliTtfiltiixZ  vomyx,  7?  ««faAaAj-iafjtfSTtMifuiw 

sifuiiXTi  ,  ua-nf  m  xjfvTsvtx  Ktif  «AaAyia.  Sv  vemyx  Aa^-rt/ 

e'«,  ig  uft  foaiyxl.  <riy^(tiyx  mij!  ilhr  ijvfiyyix.  ideft.  In  praefenti  aphorifnw 

de  his  qup  fibi  fuccedut,  diiputat.  Succedanea  uero  quadrifaria  fuccederepoteft.uel  en» 
morbus  morbo  fuccedit, ut  morbo  laterali  febris;uelfymptomamorbo,utfebri  capitis 
dolor:  uel  morbus  fymptomati,  ut  dolori  capitis  ariditas :  uel  iymptoma  fymptomati, 
ut  uigiliac  dolor  capitis.fupponitur  ergo  morbus  qui  eft  inteftinorum  leuitas,a:  inmor 
bo  iymptoma  fuperueniens,quod  eft  acidus  rudius. 

tr  ran  Aayv74(!»n(/.ideft,In  longis  lienterijs.]  Quas  larim'  inteftinorum leui/ 

tates  uocant.cftautinteib'noruleuitas(ut  Galenus  in  comento  edocebit)  quando  non 

fit  cibi  immutatio,ne(5in  colore  neqjin  odore,ne<pin  aliqua  qualitate.Nos  aStadd^ 
dum  uolumus, uel  eft  parua  Sd  exigua  mutatio.nam  flnullo  modo  cibi  mutaretur, eflet 
penitus  naturalis  caloris  defedlus .  fit  autem  multis  de  caufis  inteftinoru  lenitas,  una  eft 
ex  humoribus  acutis, inteftina  Sd  uentriculum  in  iuperficie  mordicantibus.nam  cu cib» 
ad  exulceratas  partes  permeat, dolorem  fentiunt,8e  cibii  propellere  coguntur,Inhac9 
lenitate  erit  fenfus  cuiufda  morfus.  quadoi^  fit  ex  uctriculi  Sd  inteftinoru  imbecillitay, 
quia  haepartes  acibisgrauatx,ftatim  eos  d6mittunt.Sdhxc  inteftinoru  leuitas  alianiK 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S  1 

doloris  fcnfuffl  no  habet  quado^  fit  ex  multa  uetriculi  K  inteftinorS  humiditate,qua^ 
ex  intefa  frigiditate, qu{  cotentiua  uirtute  imbecilliore  reddit, K  coflione  impedit. 
Pehis  in  prscfentiarum  iermo  eft,quado  aliquis  lon^m  inteftinoru  lenitatem  ob  uen 
O-icoli  &C.  inteftinoru  imbecillitate  atij  frigiditatem  cibi  no  immutantnr,nec  alterantur, 
fed  ut  infumuntur,exeunt.unde  opus  eft,contennua  uim  imbecilla  eire,8£  fimul  coco 
dJrice,uel  efle  corruptas,  expulfiua  uero  forte.  Philotheus  eafdem  fere  lenitatis  intefti/ 
Horff  caulas  adducit, cuius  uerbahatcfunt,»».’  t&rv 

yiVs7?,«  wStxlxH!  iXKtiuixHS  J^va-xfccoi 

t»  'fvK"  viKfirca/  «uTOf , «  Jj»  ityitiy  4v^iy  7iAtora^iivTO,i(sa  *  witb  miivm.ideR,  Sed  ip 
fa  intminorS  Ieuitas,uel  ob  exulceratione  inteftinoru  in  fuperficiefit,  uel  ob  imbecilli 
tate  cotentiuse  potentiae,  uel  alteratricis  potentiac,ipfas  per  ftigidS  intemperaturamor/ 
tificante,uel  ob  frigidum  humore  fuperabundante,8C  hoc  idem  faciente.  Si  uero  petas, 
fecundum  quemodum  intelligendus  fit  Hippoaates.Refpondet,^7«ii9tc 
«Sy'8»'  ^  Aviiiiai!  ym\M<is  Kayii^ix.si  ^iy&■  ciSvbd^i-Tnroxf  (exa.ideftjHic 

igit  Hippoaati  fermo  eft  de  inteftinoru  leuitate  per  imbecillitate  cotetiuf  potetig  fadla. 

°  ofvftyitiy  liuiyirofiiivii.ideft,  Si  rudus  acidus  fiat.  Quando  aliquis  ex  pradida  caufa, 
inteftinoru  leuitate  patitur, naturalis  calor  in  cibos  no  agit,fed  exeut  uel  in?(lterati ,  uel 
paru  immutati.  Si  naturalis  calor  augeri  incipiat, in  principio  tantus  eft, ut  coquerepof/ 
flqfedin  acidu  fapore  alterat;ficuti  ladi  contingit,  quod  in  frigido  uentriculb  acefcitita 
jnOTinhoc  calii  calor  eft  tantus,  quod  flatus  incitare  poteft,  unde  flatu  facit,  quiadimi 
nuta  caliditate  fit.K  quia  perfede  coquere  nonpotuit,  tamen  immutauiqin  acidum  du 
xitpropterca  fi  rudus  acidus  fiat,  lignum  eft  naturalem  calore  creuifle,  qui  nihil  prius 
snmutabat,  8C  qui  non  poterat  etiam  in  flatus  materiam  conuertere.  nunc  uero  illam 
in  flatus  liertere  incepit.  Solet  aiite  ut  plurimu  inteftinorum  leuitas,longas  jgritudines 
fequi,nam  alteratrix  uis,  SC  contentiua  in  longo  morbo  debilitantur. 

'  y»  ra&.ideft.  Qui  prius  no  erat.]  Aldinus  contextus  habet  iih  TrgcT^ty  yiv» 

(iHvsjfed  idem  eftfenfus,quia  fi  in  principio  fuerit  acidus  rudus,  8e  perfeueret,noeftbo 
numfignum,fed  foliim  fi  prius  no  fuerit, deindefiat.nam  fi  ab  initio  fit(ut  OribaCus  di 
Cit)malum  fignu  eft.eft  uero  8C  addus  rudus  malum  fignu,  qui  fignificat  concodione 
diminuta,  tamen  eft  maius  malum  no  adefle,  quia  concodio  ablata  fignificatur .  Id  aBt 
quod  eftminus  malu,refpedu  eius  quod  eft  magis  malum,  pro  bono  accipitur.fit  uero 
&  alijs  ex  caufis  rudus  acidus,praEter  hanc,  fcilicet  ob  codionis  imbecillitate  ex  mala 
ftigida  teperatura,  fed  illse  caulW  hic  no  intelliguntur,  quonia  acidus  rudus  ex  atra  bile 
fieri  poteft,  quae  circa  os  uentriculi  cotineatur ,  8C  ex  praua  calida  teperatura, quae  cibu 
*deo  ebullire  facit,  ut  in  aciditate  quandam  ducat,  fed  alterius  generis  cp  illa  fit  quae  a  fri 
giditatefit.poteftetiaexacidapitirita  fieri,quac  a  capiteados  uentriculi  confluat.  Plini 
us  uero  dicit  fi  quis  penna  uultnris  dentes  purget,  eius  halitum  acidum  fieri. 

<wMai>i>((}'«3<ii/.ideft,flgnubonu.]  Cur  uero  ugn3bonufit,duas  caufiis  Onbafius  alQ 
gnat,Primo,quiamateria,quf  intro  decurrebat, diflbluituirtus,8<r  ad  exteriora  pars  ali 
quaderiuatur,  S£  fit  deriuatio  de  loco  ad  locQ.Secudo,quia  fignificat  frigidam  dC  gluti/ 
nofam  materiam  iam  a  calore  (bluta,  ut  fiat  acidus  rudus .  Sed  uera  caufi,  cur  bonum 
fignum  fit,  eft  quia  fignificatur,  naturalem  calorem,  qui  erat  fere  defedus,  nullam  co 
dionem  fadebat  nec  perfeda  nec  imperfeda,  nuc  aliqua  codione  fecere ,  8d  elTe  adeo 
robuftu  effedu,ut  fumos  eleuare  poffit,flatu  excitare.  Signuigitur  bonu  cft,quia  fignfe 
ficatur  naturalem  calore  aefcere,8C  adiuu  terminu redire,  unde  &  a  Philotheo  dicitur 
fignubonii  elTe  is  em  «juTri^ia.ideft,  ta^  fit  femicodio,prius  Uero  nulla  fiebat  codio. 
Aetius  etia  lib  nono,  capite  quinquagefimo  primo  de  inteftinoru  leuitate  agens  h{c  di 
cit.  Videtur  aut  bonum  SC  amicG  fignum  in  eis  rudus  acidus  efle.  Indicat  enim  iuain/ 
di  quippia  fadum  efle,  K  uentre  ac  inteftina  no  ueluti  inania  cibu  finere  pertr5flre.Ita(^ 
cnm  eiufmodi  fit  affedio,fecile  eft  intelligere,quod  uim  retentiua  ac  concodoria  facul 
latem  tum  uentris,tum  inteftinoru  omni  modo  refocillareoportet.Quod  fene  per  cibo 
tum  conuenientiu  exhibitionem  fieri  poteft,  percp  ditetam  reftituenms  ac  tefodllandis 
uiribus  aptam,ac  utfimpliciter  loquar,eodem  medicationis  dudu  utendum  eft  ,  quem 
ad  coeliacos  8C  dyfentericos  habes  pratfaiptum- Aetius  hadenus. 


Galenus 


T  EVITAS  inteftmorum  efl  uelox  exitus  eorum  qu*  comeduntur, attf  bibuntur, 
i  ^qua;  talia  ddciuntiff,  qualia  fuere  deuorata .  Si  quis  uero  uelletbrcuiorem  aSbre 
diffinitionem,  diceret  efle  carentiamcodlionis,  cum  necp  fecundum  confiftentia,  necte 
fecundum  colorcm,uel  odorem,uel  ullam  omnino  qualitatem,  inuentriculofadbfu^ 
rit  mutatio  ciborum .  Tale  autem  nomen  li%c  pallio  fortita  eft  exilfimantibus  illis ,  qui 
prius  talem  ei  indiderunt  appellationem ,  fieri  ipfam  propter  intrinfecac  InperficieI  inte 
ftinorum  leuitatem ,  ob  quam  cibos  qui  continentur  in  eis  non  amplius  aprehendunt, 
ut  cum  fuam  feruarent  fibi  a  natiua  inditam  aiperitatem  retinebantln  pluribus  itacp  a/ 

lijs  qui primi nominarebusimpofuerecollaudandi,nontamcninlcuitateinteftinorum 

y.  ^  tiiros  accepto,qui  ignorauerint  quod  ipfius  uentriculi  proprium  eft  cibos  ample(*}i , 

/f*  le  drcumitringmdo ,  certo  tempore  retinere  dC  rurfus  ad  inferiora  demittere .  Et  ficuii 

in  uefica  fit  urinae  Ifillicidium ,  non  expedfante  ut  illa  colligatur ,  fed  fiatim  tanquam 
mordentem, aut  aggrauantem,  expellente  :fic  K  in  uentriculo  ueloces  exitus,  hi  enim 
funt  omnium  exaetionum  caufac  :quas  fi  illi  fciui(rent,qui primi  hanc  paflionem  leuv 
tatem  inteftinorum  nominarunt ,  talem  de  ea  opinionem  abieciffent ,  &  uice  eius, 
tonus  uentriculi ,  atque  inteftinorum  imbecillitatem  in  caufa  pofuilfent,  ob  quam 
hae  partes  coiporis  ^auataea  cibis  aflumptis ,  ipfos  confeifam  excernunt.  Fieri au^ 
tem  poteft  aliquando  ut  a  quorundam  humorum  mordacitate  in  iliperficie  exulcera/ 
tis  1  fiat  haec  pafflo ,  SC  fi  uis  ipfa  non  multum  pariatur :  tunc  enim  erit  neceflarium, 
ut  permeantibus  cibis,partes  exulcerata:  dolorem  ientiant ,  atcj  ideo  illos  propellant, 
atcj  a  fe  ipfis  citiffime  emittant ,  quO  in  omnibus  partibus  facfto ,  uelocitas  exitus  fub/ 
fequetur,K  nullum  fiet  initiiun  cocftionis  .Verum  tali  inteftinorum  lenitati  cuiufdam 
morfus  inerit  fenfus .  In  illa  uero  quae  accidit  propter  uentriculi  atque  inteftinorum 
imbecillitatem ,  abfque  ullodoloris  fenfufiunt  deiecSiones .  Adeft  autem  8£  haec  haud 
parua  utriquedifferentia.  Quaeenimabrafafithumorum  acritudine  uentriculi  atque 
,  ^  inteftinorum fuperficie ,  ceffante humorum  malignitate  ftarim  fanatur ,  cibis ,  acpo/ 

denfandi  habent .  (^od  fi  longiori  tempore  perfeueret ,  in  alteram  pa& 
fioncm  quae  Dyfenteria,idefi:  difficultas  inteftinorum  nominatur  tranfmutatur .  Quae 
autem  potentix  retentiua;  fequitur  imbecillitatem ,  omnino  quidem  fit  ex  intempe/ 
ratura .  Sed  uel  ipforum  corporum  quae  iam  habinim  quendam  non  facilem  folui  con/ 
traxerunt,  eftdifpofitio,uel  propter  humorem  aliquem  qrii  in  uentriculo  atqueinte/ 
ftinis  continetur  euenit,  ex  quibus  humoribus  imus  eft  pituita.  Vnde  K acidos  ru/ 
dius  qui  tali  pallione  laborant ,  habent ,  quos  graeci  o/vf  ly/twtr  nominant,  qui  fine  ait* 
qua  pituita  quandocp  in  uentriculo  frigidiore  fiunt,  &  in  quibufdam  leuitatibus  in 
teftinorum,  qug  ex  frigiditate  ortum  habent,u:ia  fiunt,  fed  progreflu  temporis  ceflant. 
Nam  ab  initio  paruo  quodam  tempore  cibi  in  uentriculo  retinentur ,  procedente  aue' 
tem,  at^  aucffa  pallione ,  neque  hoc  temporeretinentur .  In  quibus  igitur  paruo  rema/ 
nent  tempore,  fit  quoddam  ueluti initium  concotflionis ,  8C  propter  hoc  non  forritur 
effedum .  Nos  uero  didicimus  imperfedfas  codiones  ex  frigiditate- prouementes  rtv 
dus  acidos  facere.  In  quibus  autem  cibi  nullum  habent  codibaiS  initium ,  neque  ub 
Ia  ab  initio  fit  fecimdumqualitatemmutatio,  adeo  quodnetp  rudus  acidi,  nifipitui/ 
ta,pr:efertim  acida,in  uentriculo  abundet .  propterea  Hippocrates  nonfimplkiter  di¬ 
xit  bonum  elle  lignum  acidos  rudus  in  leuitatibus  inteftinorum ,  ied  primum  quidem 
in  longis  adiecit ,  quali  cum  incipientibus ,  ut  didum  eft  fatpius ,  um  eueniant ,  dein/ 
de  ubi  prius  non  fuerint,inquit .  Qiiaccuncp  enim  a  pituita  uentriculum  refrigerante  fi/ 
imt  leuitates  inteftinorum,iempercumtpfis  limt  acidi  rudus,utcafus  quidam.  Illis  igl 
tur  qux  neqt  incipiut ,  neque  ex  pituita  fiunt ,  non  infunt  acidi  rudus,  quod  fi  aliquan' 
do  fiant,fignificant  tantum  aliquando  tempus  cibum  in  uentriculo  retineri,  quod  prin 
cipium  mutationis  accipiimt ,  &  naturam  fuorum  operum  remimfci .  Et  iam ,  ut  af/ 
bitror  faris  implelTe  uideor  expofitoris  officium .  Si  quis  uero  eorum  quatdida  funt 
luilt  capita  omma  fcientia  comprehendere ,  in  tradatu  qui  de  potentijs  naturahbii» 
infcriptus  eft ,  non  paucas  habet  de  uentriculi  uiribus  dcmonftrationes ,  in  caulis  au/ 
tem  accidcntiiim,  de  omnibus  quxuelociter  excernuntur.  QuomamueroEtaCfir^ 


APHORISMVS  I  SI7 

fus  in  fecundo  de  uentriculo  mentitus  eft  de  medids  fe  Srtale  fuperiotibus ,  turbae 
trit  autem  atque  confudit  inteftinoriim  lenitatis  notionem,  melius  mihi  uifumeilhacc 
fuperaddere ,  K  primum  ipflus  Erafiftrati  uerba  fubfcribere ,  quae  ita  fe  habent .  De 
(aquseleuitas  inteftinorumnominatur  dicendum,  quam  priores  medici  in  tres  par/ 
tes  diuifenmt ,  in  difficultatem  inteftinorum ,  in  leuitatem  inteftinoriim ,  dC  tentio  / 
nem,  fifqiudam  in  his  quae  excernuntur  differentias  confiderantes  pafflonis  atqugdi/ 
centes.  Quando  enim  fangiunolenta.at^  muccofa  exeunt,  qua:  a  uentriailo  fuere  con/ 

^0^,  tunc  difficultatem  inteftinorum  nominabant ,  Si  uero  exeuntia  cruda ,  mixta 

autem fin^inolentis,atc5  muccofis ,  leuitatem  inteftinorum  uocabant :  cum  uero  bi/ 

liofa  mixta  cum  fanguinolentis,  ateg  muccofis  excernuntur ,  tentionem  paffionem  ap/ 

piabant .  Haec  igitur  Erafiftratus  inquit ,  nefeio  qua  dutSus  opinione  adij ciens  cru/ 

dis  excrementis  muccofa ,  ac  fanguinolenta .  Hoc  enim  nullus  appofuit ,  neq;  eorum 

qui  eius  atate  clanierUnt  medicorum, ueluti  Philotimus,Erophilus ,  Elidemus ,  neqp  V 

eorum  qui  pofteriores  fuerunt  Arcliigenis  lecffatores ,  neque  quos  ipfe  citat ,  medici  ' 

fuperiores,hoc eft  ipfo  Erafiftrato  feniores.Diocles  fiquidem in  libro  de  curatione  cau- 

fe  paffionis,fcribit  in  hunc  modum ,  T ertiafit  magna  exparte  ex  difficultate  int^ino/ 

tum.  Vocaturautemleuitas  intelbiiorum,  adquamfequiturdeiecffiohumida,  acljju/ 

nidfaKauda,Kmulta,8(:  citapoftcibumafTiimptumjacpotum.PraXagoras  autemin  i 

fccudo  de  aindentibus,inquit.Inteftinorum  lenitate  laborantibus,  quoniam  lubricum 

dfinteflinum,ieiunum  praefertim,necefle  eft  cito  ciborum  fieri  deiediones .  Poft  haec 

deinceps, quddnecefrariumfit  cito  exeuntia efreomninocruda,Praxagorasfafbit,ma 

ximam  quidem  palTionis  proprietatem  in  cita  ponens  deiedlione.Quod  uero  cibi  omni 

no  inconi permaneant ,  hoc  imum  faciens  ex  his  quae  necelTario  confequuntur .  Ne^ 

enim  quia  omnino  incodfi  permaneant  cibi,  ideo  cito  defjciuntur,fed  quia  cito  deijciun 

turidcirco  nullam  habent  codtionem ,  ateg  ideo  nos,8C  alrj  medici  plurimi  citam  cibo/ 

rum  nullam  habentiu  codtionm  deiediionem ,  dicimus  efle  leuitatem  inteftinoru.  Sic 

8ideipfauideturfentire,8falfjmediciantiqui-Nam8CinlibrodepafIionibusHippo  eJi-  A' 

cratis,fiue eius  fit  liber,  fiuePolybieiusdifcipuli,hxcdeleuitateinteftinorumfcripta 

inueniuntur.Cibi  deif  ciuntur  imputridi,  humidi,abfcg  dolore, corpus  autem  extenua/ 

tur .  Liquet  uero  fuiffe  morem  antiquum  iliorum  uirorum  uocare  impiitrida  quae  nos 

incofla  nominamus.In  libro  aut  de  uidiu  falubri,  qui  etia  ipfcHippocratis  adlcribi/” 

tiff, licet  qui  adulterinu  cenfent,  nonnulli  ad  Ariftonem ,  nonulli  ad  Philiftionem,  qui/ 

damad  Pheftam ,  referant ,  feribuntur  haec  uerba.  Patiuntin:  nonnulli  talia,  cibus  eis 

defjcitur,humidus,inco(ftus,nonpropter  morbum, uelutileuitatem  inteftinorum, ne(^ 

aliquem  ipfis  affert  dolorem.  Hi  quidem  uiri  omnes  Erafiftrato  fentores .  Mille  autem 

alfj,quos  dixi  omnes  qui  Erafiftrati  aetate  uiguerunt  in  eandem  fententiam  de  inteftino 

fum  leuitate  fcripferunt.  Quare  nefeio  qua  caufa  dudlus  de  prifeis  hominibus  mentia/ 

fur, illos  inquiens  arbitrari  in  lenitatibus  inteftinorum  fanguinolenta ,  atij  muccofa  ci/ 

bis  incodfis  commifeeri. 

ERASAVOLVS 

PRIH  o  GaIen.docet,quidfitAa"v7iiii((t.ideft, Inteftinoru  lenitas,  cftautueloxexi/ 
tus  eoriiquf  comedatur, Kbibutur,qugtah'adefjcraf,qualia  fuere  deuorata.Breuis  aut 
dici  poflet  efle  propter  carentia  coc^ionis,quado  necp  fecudu  fubftantia,  nec  fecundu  co 
lore,nec  lecundu  odore,nec  fecundu  alia  qualitate,ciboru  mutatio  in  uetriculo  fit.nos 
uero  dicamus  uel  pauca  immutatione  fadfa  elle,  quia  fi  nulla  fieret, penitus  no  nutriret, 

exconfequenti  quifcpmoreref,  qui  falteper  odio  dies  inteftinoru  leuitate  pateretur. 

,  Qiiodlegitur,fi  quis  uero  uellet  breiriorem  afferre  definitionem, graece  eft  o-vfiw» 

^tji  </5  m  hs  luiiiui  smi,  lais,  concodlionis  priuationem. 

SECVNDO  Galenus  docet,  unde  ha:c  pallio  fuum  nomen  fortita  fit  irite 

uinorum  lenitas ,  inquiens  prirrios  illos  impolitores  exiftimafle  quando  fit  haec  paffio, 
intrinfeca  inteftinorum  fuperficie  leniorem  fieritunde  cibi,  qui  in  ipla  confinennir,non 
fetinentur,  ficuti  prius  retinebantur,  quando  inteftina  fuam  afperitatem  fibi  naturalem 
feriiabant.fed  hi(inquit)in  multis  nomina  rebus  apta  impofuerunt.huic  uero  minime, 
quia  oftendut  feignorare,quodpropriueft  uetriculi,ampledli  cibos, 8d  ipfos  coftringe 
HH  3  do  certo 


918  L  I  B  R  I  S  E  X  TI  > 

do  certo  tepore  retinere,  8i  deinde  ad  inferiora  rmittere .  5C  ficuti  urinat  ftillicidiuni  fe 
ga  urina  in  ueficanon  colligit,  fed  ftatim  impellit,  ueluti  illa  quf  mordet  et  aggrauat,i(Je 
in  uetriculo  cotingit,na  cibi  uelociter  exeat.  Si  illi  antiqui  hoc  cc^nouiiloiqtale  de  in, 
teftinorS  lenitate  opinione  no  habuiiTenKimmo  caufam  feciirent,8C  aetricuIi,8C  intefti 
noru  imbecillitate.hf  etenim  partes  cibis  grauatac,eos  demit^t^bC  cofeftim  excernunt 
^od  legitur,  K  rurfus  ad  inferiora  demittere,grgce  eft  (6?“  rutfus 

ad  imeriora  expellere. 

Quod  etiam  legitur,hi  em'm  funt  omnium  excretionu  caufacjfcgi  debethe,Kpoftea 
addenda  eft  particula  communes.nam  gracce  habetur  «uTwyi'«7>»  mmiu  kTmms  ss-iy 
««ceietwf.ideft,  hf  enim  funt  omnium  exaetionum  communes  caufe. 

TERTIO  Galenus  leuitatis  inteftinorum  caufas  edocet.una  prius  didh  eft,uentri 

ruli&inteftinornimbecillitas.  alia  efthumorSmordacitas,  qui uentriculu  &  inteftina 
,  ,4'  .  .  mordicant  SC  exulcerant,  cuuero  cibus  ad  ulceratas  partes  accedit,  dolore  perlentiunt 
cibum  ita  emittunt, ut  codionis  initiu  non  fiat.  Sed  haec  inteftinoruleuitas.mCirfunt 
quendaSiidolorehabet,Illauero,quac  ex  imbecillitate  fit, fine  dolore  eft.  Adde  illa  qup 
fit  ex  exulceratioe,euacuaris  humorib .  celTare  ,  fi  Ifyptica  exhibeSturtfi  uero  diu  perfe 
ueret,in  difficultate  inteftinoru  pertrafitffed  illa,qug  ex  imbecillitate  fit,  uel  inteperatu/ 
ram  fequif  ,uel  humore  alique,  ut  eft  pituita,  qu  j  in  uetriculo  8C  inteftims  cotineantur. 
Quod  legitur.  Quo  in  omnibus  partibus  fa(So,grf  ce  eft ,  tsts  Ji 
«j/  )^i)nilif».ideft,Hoc  autem  in  omnibus  par  tibus  fado. 

Quod  etiam  legitur  ,  Cibis  8C  potibus  quae  uimdenfandihabent,hgc  particula  quj 
uim  denfandi  habent, graece  eft  svifovniv,ideSi  ftypticis. 

QV ARTO  docet,eosquiinteftinoruleuitatemeximbecillitatecummateriautpi 
tuita, patiuntiff,  acidos  rudus  habere,  quos  graeci  «fvgtj/rtiat  uocanttimmo  8C  fi  fiat  fine 
pituita,  fed  exputo  uentriculi  frigore  quandorj  fiunt  acidi  rudus,  &  hoc  eft  in  quibup 
dam  inteftinoru  leuitatibus,quaE  ex  frigiditate  ortu  habd,in  quibus  fimul  in  principio 
!  •  .  rudus  acidi  fiHnt,poftea  uero  ceffant,quia  in  principio  leuitatis  inteftinorfi  cibi  in  uen 

' ,  triculoparuquidretinentur,undeacefcunt.Inproceiruauttemporis,inteftinoruleuita 
te  crefeente, amplius  non  retinentur.propterea  quando  codio  eft  imperfeda,fit  acidus 
,  .  rudus. quando eftnulla,nonfitrudus,nifipituitaacidainuentriculoabundet.propter 

hoc  Hippocratesabfolutenodixit,inleuitatibus  inteftinorum  acidus rudusjbonum: 
fed  addit,in  longis,  qitia  in  incipientibus  plerunrp  funt  .Si  addit,fi  prius  no  fuerint,  quo 
niam  cum  a  pituita  fiunt  h  j  inteftinoru  lenitates ,  femper  acidos  rudus  habent,  unde 
longx  inteftinoru  lenitates, 8i;  in  quibus  agri  rudus  acidos  prius  rion  habent,illae  funt, 
de  quib  us  Hippo  crates  uerba  facit,  quia  a  pituita  no  fiunt,  neq;  incipiiitffi  in  his  rudus 
acidi  contingat,  cibum  tanto  tempore  in  uentriculo  contineri  figniflcatur,quod  muta/ 
tionis  principium  accipit,  Si  fignificatur  natura  fuorum  operum  reminifci,fcilicet  reti» 
nere  cibum,K  coquere  in  quantum  poteft,ideo  bonum  fignum  eft. 

Vbi  legit, In  quibus  igitur  paruo  remanent  tepore, deeft  particula  folu.nam  grgee  d» 
citur,s$’  01!  S/  oAij/ujjori©'  <i()T/«.ideft,In  quibus  igitur  paruo  folum  tepore  remanet' 

Quod  etiam  legitur, SC  propter  hos  non  fortitur  effedum.  grace  eft  Ksa  &=  isTt/ 

;^i«.idefi:, Si  propter  hoc  fruftratiouelinanis  conatus. 

Qiiod  ftatim  lequitur,Nos  uero  dicimus  imperfedas  codiones,hpc  particula  imper 
fedas  codioeSjgrjceeft  T?7rt4siBf.uocabuluo^Tv;t**  cafuale  fignificareuideti 

Qiiod  etia legitur, Quafi  cum  incipientibus, gracce  eft  i>!  Trua-yc  e^;>(5(rWiuf,ideft,tan 
quam  cuincipientibus,&:  hic  deeft  una  particula,fcilicet  eas  excludens ,  quae  ab  initio 
ftatim  fecum  eucniunt;unde  dicens  in  longis,rudus  acidos  excludit,  qui  ftatim  in  prin 
cipio  cum  intefhnorum  lenitate  fiunthoc  igitur  modo  cotinuatio  fieri debet,fedprimu 
quidem  in  longis  adiecit,  eas  excludens,  quae  ab  imtio  ftatim  fecum  eueniunt,  tanquam 
cum  incipientibus  ut  didum  eft,  fepius  una  eueniimt.hacc  lententia  huic  parti  omnino 
addenda  erat, tamen  nec  in  Aldino  contextu,nec  in  noftro  antiquo  inuenitur. 

<Xy  I N  T  O  Galenus  docet,feexpleffeexpofitorisoflicium,tamenfi  quis  omnia  ca 
pita,per  modum  feientiae  fcire  uoluerit,librum  Denaturalibus  potentfjs  legat 
s  E  X  T  o  docet ,  Erafiftratum  in  fecundo  de  uentriculo  de  medicis  antiquioribus 

menti» 


APHORISMVS  I  9t9' 

inentitS  elTeSna  tiirbauit  cofudit  notione  lenitatis  intcftinor3.propterea  Galeno  co/ 
ueniens  uidet  hscc  perfuadcre,(ed  prius  Erafiftrati  uerbafubicribere  coepit,  qui  uoluit 
fecunda  antiquos  lenitate  intdftinoru  diftingui  in  difficultate  inteftinoru,  in  lenitate  in^ 
tcftinorUjKin  rartr/idj/jideftjtentione.Si  fanguinolenta  atc^  mticcofa  exeant, difficul/ 
tas  intdbnoru  eft.  Si  cruda  fanguinoletis  Si  muccofis  mixta,eft  letiitas  inteftinora;fi  bi/ 
liofa  mixta  fanguinolentis  atqt  muccofis, eft  Tavc<r<tdf,  ideft,tentiofed  Galenus  ipfum 
reprehendit, quia  nullus  antmuoru  haec  fimul  appofuit,muccofum,8i  langirinoletum, 
qj^iple  apponit.  difcurrit<5  Galenus  uf^  ad  coauos,8iparticulariaDioclis  K  Praxa,- 
gorj  uerba  adducit,  tu  illa  uide,adducit<j  Hippocrate  ipium,ut  probet,  in  inteftinoru  le 
uitaie  fanguinoleta,  Si  muccofa  non  deijci,  ita<5  oftedit  Erafiftratu  de  antiquis  metiri. 

Vbi  legitur,neq!  eorum  qui  pofteriores  fuerunt,  tria  uerba  deftmt,quae  funt,ufcp  ad 
tecendfsimos  hos  Archigenis  fetftatores.  Graece  enim  eft,»Tt  layinT’  cwToy 

TaTBy-Qiiod  deinde  iequitur  toj/  ■nii  noftro  ann> 

quo  contextu  habetur  *  toj/  v>(i  quantum  fit  pro  intentione  ipia,nihil 

refcrt.In  Galeno  antiquum  in  nominibus  morem  obferua,  nam  antiqui  illa  id 

eft,imputridauocabant,  quae  nos  am5^«,idcft,inco(Sanuncupamus. 

Quod  legitunQiiidam  ad  Pheftam  referant,legi  debet  ad  Pherecydem.nam  Graece 

eft  7J«  <A'  Bt  Ipll^ixv/lw. 

Quodetia  legitur,Mille  autem  alfj,quos  dixi,omnes  quiErafiftrati  aetate  uiguerut, 
Aldinus  contextus  eodem  praecifemodo legit, ut  exLeoniceni  interpretatione prjfcri 
pfimus,fed antiquus noftercotextus  itahabet/ii/s«i  Hscr' 

dsfXTii/  ;^j'iivmf.ideft,Mille  autem  alij,ut  dixi,  qia  poft  Erafiftrati  tetatem  nati. 

APHORISMVS  II 


QVibus  nares  natura  humicliores,  8£  genitura  humidior,minus  integra  fani/ 
tatefruuntur.Quibusuerocontratia,falubrius  degunt. 

BRASAVOLVS 

I  N  tertio  Aphorifmoru  libro  humiditates  ficcitatibus  infaltibriores  eflc  itjdicauit: 
proptereaqui  humidam  naturam  habent, hi minus  integra  fanitate  fruuntur,^  qui  flc^ 
cam:unde  hic  ab  Hippocrate  dicitur,llli  qui  natura  humidas  nares  habent,  &C  humidS 
fimul  genituram,  ita  fani  non  ftint,ficuti  illi  qui  contrario  modo  fe  habenr,ideft,qui  Cic/ 
cas  uel  temperatas  nares.  Si  femen  ficcum  uel  temperatum  habuerint.  Oribafius  alium 
quendam  fenfum,quam  is  qui  dicSus  eft,huic  aphorilmo  diuerfiim  refemnam  de  fanis 
&atgris  fermonem  fieri  cenfet,  ut  in  fanis  humidac  nares.  Si  genitura  humida  malufit, 
quia  non  eft  fecunda  naturam.  Si  uero  atgri  e  contrario  nares  humidas.  Si  femen  liqui,- 
duhabuerint,bonu  eft,quiafic citas  cofumptaeft.  Si  ad  teperiem  reuertitur  natura,  na 
humor  humedauit  arentes  nares.  Sanguis  uero, unde  femengenitale  origine  ducit, qi? 
ante^lutinofum  fuerat,  calore  iiio  ia  reparauit,  fed  hoc  Hippocrates  nun^  fbmniauit. 

omfivisvviutpvaB^x^Hyovx  v^i.  ideft.  Quibus  nares  narura  humidac  Si  genitura 
hunuda.]itahabetnofter  antiquus  cStextus  in  fecunda  letftione.  Si  Conftantinus,  at<p 
Theodorus  in  fuis  habuere.Lcomcenus  in  comparatiuo  legit  ideft,  humidio 

tes,8i  hanc  ledione  antiquus  nofter  contextus  in  prima  ledione, Si  Aldinus  fequun,- 
tur.  At  ^uis  nares  nominet, tu  tamen  omne  partem,per  qua  membrum  aliquod  princi 
pale  expurgatur,intelligere  debesrex  nariiS  uero  humiditate,  aut  totum  corpus  humi,- 
dum  efie,aut  caput  ialtem  depreheditur.undeSi  a  Philotheo  dicitur,  -nfl  aVsf-.yiVtj 

-n  ideft,per  id  quod  dicit  Nares  humidac,  fignificauit  caput. 

Ex  capitis  aut  humiditate  totu  corpus  pleruq)  humidu  efficitur.  Si  uero  petas  quomo^ 
^  intelligedac  fint  humidac  nares.Refpodemus,  illas  intelligedas  eflc  e  quibus  mucci 
oipituitac  in  copia  defcedunt,coparationeadhomine  tepera tu fadaifed  quia  hic  tepe./ 
tatus  homo  no  inuenitur,ne<5  oculis  uidetur„ppterea  tu  illu  intellige,  qui  nares  magis 
humidas,^  pro  comuni  hominQ  cofuetudine  nadus  fit.  Additcp  Hippoc.natura,  qih  fi 
quis  per  accides,  uel  per  pluuia  ambulauerit,uel  nimis  comederit,  uel  ob  alia  extrinfe/ 
«caufam  humidiores  nares  habuerit, hic  iudicadus  no  erit, quod  integra  fanitate  notj 
HH  4  fruatup 


fr  liatur, nifiin  eo  tenip«rc  ih  qno  nares  humidas  habet.  Per  femen  uero  hum{du,flo{(fe 

femen aquofum  intelligit, quale  illud  efle  folet, quod  uel  no  generat, uel  femellas  ge 
nerat.  Si  enim  femen  aquofum  fit,  cS  uel  pars  fanguinis,  uel  fuperflun  fanguinis,ud  pu/ 
ritas  fanguinis  exiftimetur,  fangtunea  malFam  totahumidam  efle figtiificatur, unde K 
Philotheus  vjj«,'7ij!rw<rrf(i<t,ideft,perhocquod  didtfemehii 

midum,  totum  corpus  fignificat.uel  ex  hoc  quia  ieme  humidum,  cerebrum  hnmidum 
fignificatur, quoniam  apud  Hippocratem  magna  feminis  pars  ex  cerebro  deducitur, 
ideft, minus  integra  fanitatefruuntur.]  nel,ntTheodorns,tjn* 
litudinarij  degunuquia  humiditas  putredinu  caula  efl:,at<5  mater,&  cum  cerebrum  ho 
midn  habeant,ad  deftillationes  funt  promptf,quf  ad  omnes  corporis  partes  profluere 
poflImt,K  ita  funt  ad  omnia  hxc  proni,  quae  tanto  facilius  incurrent,qnanto  annitepo 
ra  inclinabut,undehi  ex  facili  caufa materiales  aegritudines  incidetNec  id  dignueflait 
ditu,humana  uitam  humido  inhacrere,propterea  humidos  ficcioribus  magis  fanos  efle 
oportere:quoma  hic  de  fuperflua  humiditate  intelligitm-,8f  non  de  illa  naturali, in  qua 
uita  fundatur.  A  recentibus  praeterea  multa  argumenta  fieri  cofueuerimt, quibus  pro/ 
bant  humiditate  minus  nocere  Ccoitate-tu  qma  nocumentuhumiditatis  in  pinguedine 
minus  eft,^  ficcitaris  nocumenta  in  macie,  conuulfio  ex  inam  tione  deterior  eft  illa, 
quae  ex  repletione  fit.  tamen  prima  ad  ficatate,fecunda  ad  humiditate  cofequitur.  Ad/ 
de,  aegritudines  ficcas  humidis  deteriores  efle,na  in  ficcitatibus  fiut  acutae  febres,  &ui/ 
dius  exficcatiuus  deterior  eft  humediattuo.  At  fi  tu  hxc  argumeta  redla  lance  confide/ 
.res, ad  remipfam  nihil facerepercipies.nullus  enim  dubitat  *gritudines  ficcas,  fym 
ptomata,quae  ex  ficcitate  proueniSt,eire  maiora,^  illa  quae  ex  humiditate.nec  ifttid  ne 
gat  Hippoaates,qui  interfio  libro  edocuerat,in  ficcitatibus  fieri  acutos  mcrbos,inha 
miditatibus  nonacutos,  necinpraefenuarSdidiin-iiseftnatin-a  humidos  intefioresmor 
bos  incidere,^  ficcos,fed  id  folu  edodiurus  eft,quod  ficci  ad  morbos  minus  extendun 
tur,^humidi.quoniahumidi  mille  occafioneshabetmorbosincidendi,quasficci)Ud 
teperati  non  habent.  Sed  Hippoaates  ipfein  feipfum  pugnare  uidetur,na  in  fexto  Epi 
demiaru  libro,ad  uerba  ita  protulit, Quibus  nares  fuapte  natura  humidae  funt, femenc^ 
genitale  liquida  8d  multu,morbolb  modo  hi  fani  iunt;quibus  tiero  contra,magis  mor/ 
bofi  funt.Cu  Graeco  Hippoaatis  cotextu  carere,hancparteitaintelligeba,ut  in  fexto 
Epidemiarujhos  alqs  magis  fanos  efle,quiabene  expurgantur, fpuis  &  h timiditatibus 
abundent.at  in  hoc  aphorifmoru  libro  minus  fanos  efle  intelligit,  ideft,  in  aegritudines 
magis  pronos.Itaij  intelligeba  didlum  fexti  EpidemioriiiUt  eos  intelligatjqui  beneex/ 
purgantur.hi  enim  funt  magis  fani,^  illi  qui  non  expurgatur.hic  uero  de  fuperfluis  de/ 
fluxibus  ex  his  partibus  intelligit-T ame  non  Hippocrates, fed  Caluus  Rauenas  huius 
difficultatis  caufa  uidetur,  qui  Hippoaatis  uerba  apte  non  uerrit.hpc  enim  funt  Hippo, 
cratis  uerba  fexto  EpidemiarS,fe<Sione  fexta,  oim  fivts  tpias,^  » J»»  «'jf»/ 

•inij!»  (q  •siAsmi;, vyialrsnt'  S-ni  TTAasoitn  oim  vsi i'o<r»,T<u/<«'Ti«,Quac fi 

ad  uabum  referatur,haec  dicunt.  Quibus  nares  htimidae  funt  natura,  8d  gemnira  humi 
dior,K  abundanttor,hi  aegrius  fanitate  agunt,  plurimis  aut  quibus  contraria  cotingit, 
non  funt  morbofi  uthinc  colligi  poflit,  eadem  efle  cum  aphorifmofententia.nam  efle 
fanum  morbofius,eft  non  efle  fanum,8d  integra  fani  tatem  non  habere.  Vel  forte  ita  tier 
ti  poteft,  Qiiibus  humidiores  nares  a  natura,  8f  genitura  h  umidior  8d  copiofior,  hi  ac/ 
grius  fani  funt.  Plurimis  autem, quibus  haec  ex  morbo  (fciliceteueniunt)contrariaac/ 
ciduntlut  fcilicetin  ygritudineianius  agant. 

of«  Jirce  '^ewrU,iyiav'o'T€^iii.  ideft.  Quibus  iiao  cotrariajlalubrius  degut.]  Pa  con 
traria,uel  tcperatos,uel  ficcos  intellige,  quiamediu  reipedlu  extremi,  alterius  extremi 
officio  fungitur.na  teperati  materiebus  non  abundat,qu§  defluxiones  facere  afjts  fint. 
Sicci  uero  minus  habet,  proptaea  Philotheus  dicit  hos  falubrius  degae  4» 

sgHTeaJn  oi  toj/  i-mtiRetui;  «o-ij/t/yiaro-ni^di.ideffiproptCT  fuper/ 

fluitatum  defedlum,  uel,  ut  alibi  didlum  eft, quod  ficcitates  imbribus  funt  falubriores. 

Hic  aute  dubitatio  fieri  poflet,  an  humidi  in  aegritudines  magis  proni  fint,qufe  fi^ 
ci.Refpondcmus, ficcos  facilius  febre  incurrae  humidis,fed  difficilius  diftillationes  Sc 
defluxus  cifdem,Quot  uero  morbi  fint  qui  ex  capitis  humiditate  proueniunt,  a  Phib/ 


A{>HORISMV«  tf 
AjgJifsUerbisffitiWerantiir,  «jej?  TitMfivjf 

^rnatfetJSi^*")  •»{>«  -«f  otSiaBf,  mia&hibljtJ  <Un&y^ 

;  5^«f  wmffxs.h  Tifis  ■fic  otj«  jiaift^ce  rcaiiiccTtc.  s</S 

’i^y,yirov7Mci  uMim'4^  TrvfiitiyH^  ia  okTnJlaivaJty  vtoiinaitti 
idcft,MuIra  enim  in  cerebro liiimiditas,uel  ipfum  complet, ideft,obftnrit,&capitisgri» 
uitates  fiunt,  comitiales  morbiniel  ip^um  fiigit:liel  ad  fenfus,  &  ipfis  nocumentu  facit: 
ueladguttur.KdcftillationesfacitniHadpartes  inferiores,  Suarios  morbos  facit.  Si 
uero  pertotum  corpus  humiditas  fitl,  fiunt  putridae  febres,&putrefa(fliui  morbi. 
GALENVS 

IUSICCIORIBVS  fecundunaturam  temt»eraturiSjhuIfa  omnino  fuperfluitas  ma 
nifefta,ne<p  fenfibilis  per  nares  effluit  ek  cerebto,flcl!ti  ne^  per  cutem  iudof.  Sedil. 
laqux  a  medicis  difflatio  occulta  nomin^tur,fir^ftu4  extenuata  per  modum  uaporis 
euacuat,  humidioribus  uero  naturis  fenfibiles  fiunt  fuperfluitates,praiertim  cerebri, 
qiioniam  clinatura  frigidius.Iiis  uero  Keifdein  genitiirani^fioc  eftiemeipfum,aitefle. 
(iumidiofe,ficutiinficapribusaqu6fahumiditatecofifumpta,crafsiusacficciuseftfe/, 
men,Eos  igitur  qui  funt  humidiores,fiuc  cerebru  tantum, fitte  cofpUs  umiierfum,noa , 
contingit  falubrem  uitam  omnis  expertem  noxae  traducere, Irirtim  c6n'nuo  deftillatio/ 
nibus  exparua  occafione  capiuntur,  8f  fi  fuperfliiit^  eis  ad  inferiora  per  palatfi  (defccii 
dat  pates  fubiedlae  offendutur,  fauces, guttur,  alpera  arteria, pulmo,  gula,uehtriculus ; 
Tunes  itaij  infcfis  fieri,  8i  difficiles  anhelftus  8f  anginas,  cruditatescp,  uentris  pro/ 

fluuiaeftnecenarium,nonnunquamuero,Kdifficultates  inteftinorum,  quando  quod 
deftillat  falfum  quodammodo  fuerit.D  ixit  autem  SC  ipfe  de  his, in  libro  de  aquis, de  ae/ 
re, Kdelocis,ficutiin  libris, Kdemorbis, ac  pafsionibus, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,in  ficcis  tempt^aturis  nullam  fentiri  fuperfiuitate  ex  cerd/ 
bro  per  nares  defcendere,&  nullum  fudorem  per  cutem  exire,fed  uapores  folum  infert 
fibiles  per  meatus  euacuari, 

s  E  c  V  N  D  a  docet.In  humidis  naturis  fuperfluitates  fenfibiles  uideri,pf£fertim  per 
nares, quia  cerebrum  frigidius, 

TERTIO  inquit,eandemelIeingem'turamionem. 

Q_VART o  adremipfamdefcendesinquitjomnesnaturahumidosjuellecundun» 
cerebra  tantum,  uel  fectindu  totum  corpus,  fani  penitus  elTe  non  polTunnfed  ex.  parua 
occafione  deflillationes  incidunt  ad  fauces  uel  guttUr,ad  afperam  arteriam,ad  puImo/ 
nem,adgulam, ad  uentriculum;adde,uel  per  neriios  ad  brachia,  ad  eubitos,adifchias, 
ad  genua,  ad  pedes,  itaqj  diueria  morborum  genera  fiunt, 

(Juod  legitur,  Salfum  quodamodo  fuerit,  l^e  Salfius,nam  Graece  efl 
Itare  dicere  oportet,quoniam  inteftinoru  difficultates  non  facit  fimpliciter  materia  fal/ 
fa,(edilla  quae  magis  falfa  cft,idefi:,intenfe  falfa. 

aphorishvsiii 

I  NIogis  difficultatibus  inteftfnoru,inedi*  ex  faftidio,tnaIutn:8i  cu  febre, peiuSf 

BRASAVOLvi 

C  V  M  intellinorUra  difficultates  inchoant, inappetentiae, ac  materiebus,quaf  in  uen 
triculo  funt, induci  poflimt.  At  fi  hae  difficultates  diu  perfeuerauerint,in  uetriculo  ma^ 
teria  amplius  eflcnonpoflunuqus  hocfaciant,fed  potius  iimtprofimdj  inteftinorum 
«^cerati6es,cum  quibus  c6patitur,6C  paulatim  copaftio  ad  eius  os  pertingit  adeo  ut 
“ftidiu inducat, &  iftappetentia,quac  malum  eft.quonia  futuram  morte  lignifieat,  im/ 
n>0 11  febris  fimul  adfuerit,  tanto  peius  erit, quoniam  plures  caufas  fue  necis  bab£t,nam 
opus  ^putredinem,aut  magnam  inflammariortem  intus  adeire,quae  febrem  fadat, 

^  iHoifiaKfym  tf^vnvi^iamii.i.ln  logis  inteftinoru  difficultatibus,]  De  logis  no  ab  re 
femone  habet,  qm  incipietes  ob  humores  g  in  uetriculo  funt,utplurimu  inappetenriS 
MCiiitjfed  difficultateintellinorupduratcbi  humores  defcedub&Cuim  uetriculi  appeti/ 

ttuam 


LffiRI  SfeXTi  -  ' 

miam  amplius  non  laedunt-  Demtcftinoramdifficultatelibrotertioubertim  eftmu»"- 

quam  Philotheus  hic  ita  deflniuit,Av<rti>7ii^i<t  tAxaciis  toj/  ideft,Dygnteria 

eftinteftinorum  exulceratio- 

«  4*  CTTiat.  ideftjriediac  exfaftidio,ueI,utTheodorus,faftidiofkinediat,ueIieiunia. 

iit  nihil  appetatur,  i««(9(/,ideft,malum]  K  lethaIe,Philotheo  dicente  i/ijiAsi  nxiuctif  iSa 
ijPI  o■v^^^TO^8^£(',  ideft, Declarat  immutatricis  potentis  mortificatio 

nem  per  naturale  c6patientiam.Simtuerohsinedis,dequib  lis  hicagitHippoaates 

qusdam  ciborii  difplicentig,  ut  nihil  uel  adeo  fapidu,  uel  adeo  gratu  parari  pofsit,  quotf 
cius  palato  coueniat.hocif  ex  uetriculo  prodit,  qui  fimul  copatitur.nainhis  lon^s  io. 
teftirtoru  difficultatibus  necefle  eft  ex  longo  tepore  inteftina  profunde  exulcerata  el^' 
8C  uefriculum.ataipfius  os  compati.  Oribafius  hic  dicit  malum  eflcjquia  duobus  mo 
dis  Isditur  sger.Primo  quia  maior  fit  difteperantia  fi  non  reficiatur  cibo  :ipfe  etenim 
piitat  intefiinoriim  difficultatem  ex  difteperantig  insqualitate  potifsimii  fi'erf.  Deinde 
quia  gemina  debilitate  naturs  inferunt,  una  cibi, altera  excretionis.  Vnum^  in  hoc  lo/ 
co  ab  Gribafio  diciturjquodre  uera  abfurdum  fcilicet  in  tribus  locis  intefiinorum 

difficultate  uerefieri.fUpra, in  medio, Silin  inferiori  loco.Deindehorum  locorum  diffc/ 

rentias  ponit, qug  ad  re  non  uidetur,nec  funt.Inquit  enimtfupra  fit, quoties  ipfa  exulce 
ratio  ianguine  miniftrat.In  medio,  quando  ianguinolemu  ftercus  detj  citur.Inferiore  ue 

roloco,quandocraffiiminteftinS,quodlongano  dicitur, muccofafirigmenta  deponit. 

Paulus  libro  tertio,  capite  fexagefimofecundo  ipfam  diftinguit,  Si  fit  in  inteftinis  graci 

lioribiis,uelcrafsioribus.Nam  fi  cSftercoremixta  exulcerationis  figna  cum  labore, 8d 

circa  umbilicutormine  excernatur, in  gracilibus  inttftinistormen  eflecognofeito.  Si 
uero  abfU)  ullius  rei  comunione  immixtum  oletu  egeratur, crafibruinteftinorum eft. 

KM|«i?ri/fiTO,)£5e*ii)i/.ideft.8C  cumfebrejpeius.]  nam  prster  difficultate  ipfam  qus 
uires  derjcit,febris  fuperueniens  magis  detj  cit,8C  deterius  fi^um  eft,quamuis  raro  in/, 
ieffinorum  difficultas  abf($  febre  fit.Philotheus  peius  efTe  dicit, quoniam  «fsAsi  mmA’ 
v«  avou  ■nk  t Aximf;,»  «|ioA9yi(/  <f  Aiy-jtarfii/,  ideft.  Significat  corruptionem,circa  ex/' 
hulcerationes  eflejUel  infignem  inflammationem.  Hippocrates  in  finefexU  libriEpi/ 
demiorum  hunc  Aphorifmum  his  uerbis  deferibit, logis  inteftinorum  difficultatibus,' 
cibi  faftidium)malumeft,pr3cfertimfi  K  fiiperfcbricitent. 

GALENVS; 

Difficvltates  inteftinorum  fiunt  quide  ex  humoribus  acribus.  Suntaiif 
inteftinoriS  exulcerationes  prima  quidem  fumma  occupantes,progrefIu  aut  tem 
poris,&profundioraiOmninohabennum  8£  ulcera putrilagini  obnoxia,  quo  maxime 
tempore  etiam  uentriculus  ipfis  compatiens  ad  concoquendum  offenditur;  qua  offen/ 
Conemagis,acmagis  ad fuperiora perueniente,  quando  os  uentriculi  una  afficitur, 

foht  cibum  faftidientes,hoc  eft  inappetentes.  Sunt  quidem  ab  initio  nonunquam  ci/ 
bum  faftidicntes  propter  malos  humores  fluentes  ab  hepate,  a  quibus  diximus  abradi 
inteftina,pracrertim  cum  hi  amarae  bilis  natura  habuerint.Nam  pars  eoru  ftiperfliutans 
ad  os  uentriculi  effertur  -In  longis  uero  difficultatibus  inteftinorum,  cum  hic  cafus  eue 
nait  mortem  quandam  ipfi  aduenifle  uentriculo  compatiedirarionefignificat,  inqiia 
omnino inter!jtappetentia,opus  aduitamnecelTarium.  Sitiero  una  cum inappetentia 
febris  adueniat  difficultati  inteftinorum,  duorum  alterum,  uel  putredo  aliqua  eft  circa 
ulcerajuel  digna  effatu  inflammatio,  atque  ita,  utdi(ftumeft,toto  patiente  uentriculo 
segri  fe  habent  exitialiter. 

BRASAVOLVS  ; 

PRIMO  Galenus  docet,'ex  quibus  fiant  inteftjnoru  difficultates,  K  quid  pariant  ex 
acribus  humoribusipariimtUerOinteftinoruexhulcerationes,  quando  infuperficie  ab/ 
rafafunt,  in  proceffU  aut  temporis  profundiora  hulcerafiuntjKtunc  uentriculus  fimul 

compatitur,  a;  paUlatim  afeendit  ufqiad  os  uentriculntunc^  inappetentes  fitmt. 

Quod  legitur,  Sunt  autem  inteftinorum  exhulcerationes,  primum  quidem  fumnrt 
occupares,  Graece  eft  lAxooatir  (Aso-li/  i^7itA«f  fvofJliffflF.ideft,  Sut 

aut  inteftinoru  exhulcerationes,  in  principio  quide  fuperficie  tenusobraforC- Vel  dica/ 

mus  exhul 


■APHORTSMVS  I!t  f,U 

•nus  exhulcerationes  aut  funt  intcftinoru  in  principio  quide  fiiperficic  f  etitfs  atraibrS. 

Quod  etiam  legitur,omnino  habentium  bC  hukera  putrilagini  Obnoxia,  legendiim 
tft^nino  habentium  hulcera,3i  putrilagini  obnoxia,  quoniam  illa  coniunflio  8C,an 
te  illam  particulam, hukera, poni  nonpoteft:aliter  non  effet  coueniens  procedentium 
cum  fequentibus  continuatio,  qiua  dicit  progrelTu  autem  temporis,  Si  profundiora  om 
iiino  hientium  ulcera.  At  fi  apponamus  &l,non  eHet  conueniens  continuatio,  fed  re/ 
moucri  debet  Si  ante  particula  illamjpunilagini  obnoxia,  poni-nam  SC  cotextus  Grac 

cusitadicit,’»»  ■rv  TXTrimxi/  OHTtiJhvKj^H  m  sAxj. 

Quod  etiamlegitur, ex  humoribus  acribus  difficultates  inteftinorufieri,Recetes  di/ 
cutiwlidiSjK  in  Galenu  dubitat, immo  uolunt  Gaknu  ut  in  pluribus  uerum  dicere.  At 
nos  fimpliciter  dicimus, difficultate  inteftinorum  ab  humoribus  acribus  fieri.acria  lie/ 
ro  funt  calida,  ut  inlibroDefimplicium.medicamentoru  facultatibus  edocet.  Si  ficeta 
pituita  quandoqi  fiat,falfa  eft  qu*  caliditate  habet.immo  &C  atra  bilis  que  int  Ainbriim 
■  difficultatem  facit,  calida  eft.  At  quod  ab  Aiiicena  dicitur,  quandoi^  ab  induratis  faci/ 
bus  fieri, Si  a  materia  multum  inharentc,ilerifimile  non  uidetur.  ■ 

S  E  C  V  N  D  o  docet  aliquos  efre,qui  a  principio  difficultatis  inteftinorum,  cifcu  fafti 
diunt,fed  hoc  ob  malos  humores  Iit,  qui  a  lecore  ad  inteftina  proueniunt,  SC  ea  abra/ 
duntSi  quandocj  ad  os  uentriculi  pro  parte  uertantur,inappetentiam  inferunt. 

Quodlqgitur,Malos  humores,Graceeft(^«if«s,  didu  uero  eft  fuperius  apud 
Grscos  efle  incodum  pus  &  aquofum. 

tertio  dicit,  cum  hic  cafus  appetitus  in  longis  inteftinorum  difficultatibus  con 
tingit,mors  iam  quadam  ipfi  ucntriculo  aduenit  compatiendi  ratione,in  qua  intaljt  ap 
petentia  qua  eft  neceflarium  opus  ad  uitam. 

Qiiod  legitur.  Mortem  quandam,  lege  mortem  iam  quandam.  Nam  Grace  eft  vf/ 
«idu  7IVK.  Iam  quandam  mortis,  imaginem. 

QJV  A  R  T  O  caufam  reddit,  cur  fi  febris  fuperueniat,peius  fit,  quia  neceflarium  eft, 
cb  alterum  duoru  contingere, uel  quod  circa  hukera  putredo  aliqua  fit,  uel  inflSmatio 
ingens,qua  etiam  uentriculum  perturbat,propterea  exitialiter  fehabent  agri. 

Qiiod  legituntoto  patiente  uentriculo, legendum  eft,  toto  iam  patiente  uentriculo, 
nam  Grace  eft,  (d/TBt  «</!!!  TOf 


1 


A  P  H  O  R I S  M  VS  inl 


Vvi. 


Inera  circunglabra,praua  funt. 


ERASAVOLVS 

(J.V  A  N  T  0  magis  in  uulneribus  natura  &  conditiones  uulnerati  mebri  faluantur, 
tato  melius  eft,  uulnera  funt  faciliora  fanatu.  Si  non  letalia.  At  fi  uulneratg  partis  con 
ditiones  non  feruentunmalum  eftlpropterea  uulnera  qua  in  circuitu  fuo  pilos  non  ha/ 
hem,  tamen  prius  ader5t,fedrationeuulneris  cecidere, ea  in^  uulnera  praua  funt.nam 
ad  ipfa  materia  corrodentes  neceflario  deferuntur, qua  piloru  radices  truncant,8t  am 
piius  crefcerenon  finuntiundedifficilia  curatu  efficiuntur, quia  materia  illa  qua  pilos 
prohibent  K  truncant,prohibent  etiam  ne  cicatrix  ipfa  inducatur. 

tAxs:«.idcft,uulnera,uelhukera  circuglabra  Si  depiIata.]hoc  cftqug 
circucirca  pilos  non  habeant. Qiiod  etiam  intellige  ufc^  ad  diftantiorem  partem. na  pro 
pinquifsimi  pifi,femper  aberunt  in  uulneribus.intellige  praterea  quod  is  uir  in  ea  par/ 
,te  pilofus  fit,  tamen  ob  malignam  materiam  ad  uulnus  delatum  decidat.  Philotheus  ue 
ro  hic  dicit  Hippocratem  uocafle  uulnera  circunglabra  m  <w»(io:A«  ksk  «if  »<})«,ideft,ir 
regiilaria,&  qua  nutrimentum  non  recipiunt. 

K*)o«Sta:,ideft,  praui  moris  funt,  uel  praua  funt,8i  maligna]  hoc  eft  curatu  difficilia, 
Kquagrauia  fymptomata  faciunt.  Qiiandocphuncaphorifmu  de  uilis  carnis  intellme 
bam,quod  tamc  Galeno  quadrare  non  uidebatur,quauis  in  uerii  fenfum  reduci  poffit. 
nam  uulnera,qua  circucirca  uilos  continuatos  non  habent,rotunda  funt,atcp  amplaj 
Propterea  SCmaIa.Notaqj  xsttosStr  huiceris  genus  efle  ita  aPlinio  uocatum  cacoethes, 
de  quo  fupetius  plura  a  nobis  didta  funt. 


Galenus 


QV  A  N  D  o  fcilicet  uiderispilos  defluentes  a  ciraimiacentibiis  ulceri  locis, uetcu 
tem  fquartiulas  e  fumma  parte  dimittere, fcito  his  qui  ita  fehabentprauos  humo^ 
res  ad  partem  confluere,  qui  ulcus  erodut.  Necj  erum  radices  quidem  pilorum  poflunt 
'  corrumpercjloca  autem  ulcerata  permittere  ad  cicatricem  peruenire, 
BRASAVOLVS 

G  A'L  E  N  V  s  Aphorifmi  caufamreddit,  quando  uel pilos  a  propinquis .uulnetf 
partibus  decidere  uidebis,uel  iquamulas  a  fumma  parte  cutis,fcito  idfieri  ob  humore» 
prauos  uim  corrodedi  habentes,qui  ad  uulnus  8C  partes  circuuicinas  tenduf,8C  crodSts 
8C  no  poliunt  radices  oes  piloru  corrupere,  nec  linut  ulcerata  loca  ad  cicatrice  gugiir^ 
Vbt  Iegitur,neqp  radices  quidem  piIorum,legendum  eft,Ne<$  enim  radices  quidem 
-  omnes  pilorum, tame  in  noltto  antiquo  contextu, in  Aldino  haecparticulano  ade^ 
ideo  ultimae  partis  hyius  comentationis  Imius  eft,  illos  humores  no  polle  omnes  pi 
lorumradices  corrumpere,  etiam  non  polle  ulcerata  loca  permitteread  cicatrice  per 
uenire.In  noftro  antiquo  contextu  primo  adeft  Galeni  c6mentatio,ut  aLeonicenoiu/ 
terpretata  eft,8C  eode  modo  in  Aldino  cotextu  refertur.Deinde  in  eodem  antfquo  no/ 

flTO,huicAphbrifmo  aliud  commtumadfcriptu  eft,  cui  hanc  infcriptione  praefixa  inue 

nimus,^  «».i»,idcft,in  alio  fcilicet  libro,  haec  comentario  habetur,  fcilicet, 

ihKia  Atj/s  ik  m/wiieehec  ty  «Tpotjia  m  tw  «su/J (nui«Sa« 

■niiiTss  gjiri  Sf  ihm  uscahSx,  c/Jk  -n 

■  jSaSa  ovrac;^v(i»,T'  tK-niAvcmsTSifijpijfSir,^^^ 

Triji  «Miv^xyS-Tics  OTou  .ideft,Circuglabra  ulcera  uocat,in|quaIia,8C  qug  nutrimentum 
non  fentiunt,  Sf  pilis  denudata  funt,  quae  communem  fequuntur  confuetiidinem.tales 
enimilla(fcilicet  confuetudo)circuglabrosKcaluos  nominat.  Hjcigiturcircuglabra 
ulcera  fimtcacoethe,ideft,mali  habitus  ulcera,  quoniam  difficulter  ad  cicatricem  per/ 
ducuntur.prauo  humore  in  profundo  exiftete,qui  pilorum  radices  incidit, ficuti  falfu/ 
ginea  terra  herbas.  Sed  nos  hanc  commentationem  confiderantes,  uidimus  integram 
elle  ad  uerbum  Philothei  commentationeiri, 

A  P  H  o  R  I  S  MVS  V 


Dolores, qui  funt  in  lateribus, K  ped:oribus,atc^  altjs  partibus,  fi  multum  dif 
fcrant,perdifcendum. 


E  T  fihuic  aphorilmo  uariffmfus  condonari polsint,  is  tamen  uerus  eft,  quem  Ga 
ienus  primo  ingreflli  defcribit:fcilicet  medicum  qui  alique  curat,  dolorem  in  lateribus 
uel  pedoribus  habentem,perdifcere  debere,  an  multum  differat,ideft,  eius  intelionem 
pernofeere  debet:  quonia  ex  intenfionis  cognitione,  in  quo  loco  fit  dolor  cognofeitur, 
quod  ad  curatione  atep  praedidione  plurimum  facit.K  hoc  no  folu  in  pedoribus  intel 
lige,ied  etia  in  omni  alia  corporis  parte.Recentes  uero  putat,  fenfiim  Hippoaatis  elle, 

'  dolores, quos  non  ita  cito  cognofeimus,  fed  paulopoft,  elle  malos.quonia  hacc  dilatio 
cura  impedit.Hoc  uero  nun^  fomniauit  Hippocratcs,ncc  malu  elfe  diciuuel  bonum, 
fed  conliilithos  dolores  perdifeendos  eflfean  muliu  differant, ideft, an  magni  fint,  quo/ 
nia  exhoc  in  cognitione  loci,in  quo  eft  dolor, deuenimus,8t  an  periculoftis  fit,cogno/ 
fdmus,8f  curam  accelcramus,8f  a  quo  loco  exordiri  oporteat,fcimus.unde  8f  hic  Phi 
lotheus  didt,aM! e  'iTrmKf  irtis cit  T»f  Si^xTraxs  atSj/ «  jiteyvams^mnJw 

Tti/TOf  TreisTRi,  vm  (iSjf  sx  mSi  linns,  ig  Tn!  mi'  wivy  cJluLt/!  lib  jhxyvumy 
ideft.  Scies  Hippo.qd*  fundamen  tu  curatiois  eft  dignotio  uel  diftindio,huius  multam 
prouidentiafaciedi,Se  nuc  quide  ex  loco,K  p  huc  (.s.loca)doloris  dignotione  prfbct, 
Toi(,  iJ^uuiun  vj  ^  siiktn.  ideft,Dolores  qui  funt  in  lateribus  pedori/ 

bus.  ]  Has  partes  prae  catteris  nominauit,  quoniam  uehementiflimos  dolores  habent, 
at^  periculofifsimos,  , 

'  ideft, 8finalfjs,]fcilicetpartibus,utadomnestotius  corporiS 

dolores  ampliet.In  omnibus  enimhocpadifcendu  eft, an  magni  fint, SC  quo  loco  fadi. 


lliayit  ideft,  Si  multum  differant  (ideft  excellant  )perdiV 

fcendum.]  IntelUge  Multum  differre, idcft  an  magni  fint.  Oribafius  dicit,ab  Hippocra 
tefignum  dari, unde  fiat  dolor  inpecfloribus,uel  in  alijs  membris ;  &  hoc  iratur  exem/ 
pio,  fieri  poffe  ut  unus  pleuritim  patiatur,  SC  habeat  dolorem  pedoris  atcp  lateris  pro-" 
ptcr  propinquitatem  diaphragmatis ;  hunc  curabimus  eadem  ratione  qua  pleuriticos. 
Xfiqui  intelligunt,ab  Hippocrate  edoceri  inueniendum  efle  locum  dolorisiquod  faci/ 
le fit, doloris  differentiam  cognofcentes.Si  hoc  eft  cognofcere,an  multum  differant, 
philotheusuero  hac  ratione  un'tur,inquiens,07tt[<  yc^  ^  «Kyviuth,i  i>Sji\vvym 

li  iiHw9,</tyfsv'na  c  mi  i/ilui  s  </f  lam  inajouStiina! 

tlJ/tv!,»  19“  a  (iSi  vuyy^iAv!  h  Mv  *,  n«?l,oy  vAh  «  «^«// 

»«/»«.  B  BcJftvt  nuitu^mt «  0(nuLy,xyiu!  i(gK  ipMyiucTiHst ,  usa  a  pili’  yity«l?i9  «  cAuih, 
Jluliai  Ptyoi  Miw;/* •  8  lUXfK j  tax^ty .  6  «uyij  oiw  Ao^©- 1(^  uSi  •jfS'  famiSy  ytceluy  cumt 
.  ideft.  Quando  enim  in  coftis  eft  cruciatus,fiquidem  dolor  pundionem  habet, 
declaratur  membrana  coftas  fubcingens  pati ;  fi  uero  una  cum  fenfu  grauitatis(fcih'cct 
adfit  dolor)mufculi  &C  pars  carnofa(fciIicet  declaratur  pati);8i  fi  dolor  quide  pungens 
fiqmateria  magis  eft  mordax;fi  autem  una  eft  ienfus  grauitatis  cum  dolore,humor  ad/ 
defiam  phlegmaticus,  fiuepituitofus :  5C  fi  dolor  quidem  eft  uchcmens,  declarat  ma/ 
gnam  sgritudinem;quod  fi  paruus,paruam .  Eadem  igitur  ratio  &C  in  reliquis  particu/ 
lis  hoc  modo  dicatur.  In  fine  fcxti  Epidemiorum  libri,  alia  aphorifmi  interpretatio  ex 
Hippoaate  fumi  poteft,ubi  dc  his  loquitur  qui  in  Perintho  acOTotarunt,  bC  his  uerbis 
utitur :  Plurimi  per  uer  atgrotarunt  in  Perintho,fontica  caufa  fuit,  tuflis  hyberna  qute 
palfim  uiguit,diuturnacp  mala  nonnullis,nam  in  dubio  exiftetibus  confirmarunt.  Qiit 
bufdam  uero  mala  longa  non  ficbant,ficuti  qui  de  renibus  laborafrent,ficuti  ille  uir,ad 
qiicm  Cynifcus  me  duxit.Dolores  etiam  in  lateribus,pedore,  cateris<p  corporis  parti 
bus  fuerunt.QuKrendum  etiam  eft  cum  melius  habent,fi  per  anni  tempora  aliqua, ho/ 
ras^  peius,uel  melius  habeant.  Sic  enim  minimum  errabunt, falleturcp  medici.ut  huic 
aphorifmo  talis  fenfus  dari  pofsit,medicum,  ne  erret,  perdifeere  debere  quo  anni  tem/ 
pote, de  pedorum  doloribus ,  laterum,  bC  aliarum  partium  melius  peius  ue  habeant, ut 
ad  anni  tempus,8i  non  ad  doloris  magnitudinem  differentia  referatur.T amen  antiqua 
translatio  hunc  aphorifmu  ad  uerbum  ponit  -  quamuis  uerba  nonnulla  contradidoria 
addat, K  cognitu  atqj  intelledu  impofsibilia.In  antiqua  traslatione  eft  in  feptimo  libro 
feSione  uigefimaquintatfed  eft  fextus  Epidemioruliber  qui  in  odo  libros  diuifus  eft, 

G ALEN VS 

PERDISCERE  oportet  non  modo  locum  dolentem  qualis  nam  fit,fcd  bC  magni 
tudinem  doloris  in  eo  quanta  fit-Hoc  autem  confert  bC  ad  loci  patientis  dignotio/ 
nem,8t  ad  praecognitionem  eorum  quae  circa  aegrum  futura  funt ,  A  praeterea  ad  cura/ 
tionis  inuentionem.  Si  ergo  in  lateribus  magnus  fuerit  dolor,primum  hic  effe  non  po/ 
tcft  quin  membrana  quae  fubcingens  nominatur,  patiatur .  Secundo  autem  necg  ab% 
periculo  eft.Deinde  ^  maiore  indiget  curatione .  Si  quidem  ad  clauiculam  dolor  per/ 
ht^t.uenae  fedione,fi  uero  ad  ilia,purgatione, quemadmodum  ipfe  in  libro  De  uidu 
acutorum  edocuit .  Si  quidem  meiocris  fuerit  doIor,af  praeterea  no  pungat, ut  qui  in 
membrana  fubcingente  eft,necj  ad  clauiculam  pertingat,aut  ilia,  contingit  ipfum  car/ 
nofis  coftarum  partibus  patientibus  fieri,atcp  ideo  necp  effe  periculofum,  ne^  magno 
auxilio  indigere .  Sic  8C  in  fingulis  alijs  partibus  doloris  magnitudo  eft  confideranda, 
«ejutifi  renum  pars  carnofa  pariatur  inflammatione,  dolor  A  gratiis, quemadmodum 

rauit  in  Epidemijs,ita  illum  nominas,qui  ueluti  cuiufdam  ponderis  loco  incum/ 
nuehit  fenfum.  Alijs  uero  partibus  quae  funt  in  rene  patientibus,  dolor  fentitur 
acutus.  Dico  autem  alias  partes  quae  funt  in  tumca  himc  obtegente ,  SC  uentrem  eius 
mteriorem,K  eas  qu»  ad  hunc  terminantur  arterias,  ac  uenas,  ac  praeterea  ortus  uafb/ 
•um  urinariorum  •  Sie  praeterea  fe  habet  res  etiam  in  hepate.Nam  cius  parte  carnofa  in 
nammationem  patiente, grauis  fit  dolor.T  umca  uero  circundudJa,  uel  uafis,acutus,&i 
•pfius  doloris  acuti  quantitas  maior,  aut  minor  caufae  facientis  affert  indicium. humor 
f>  quide  biliofus,&  acutus  dolorem  auget, fic  bC  ijiiritus  flatuofus  non  habens  exitum, 
*Aoluit  autem  pituitofus ,  Non  folum  autem  magnitudo  qualitatis  aliquod  nobis  dat 


9ld  LIBRI  SEXTI 

doloris  indicium,fed  etiam  quantitatis.  Augetur  enim  non  cuiuslibet  caufe  efficientis 
opus, eius  ainSa  fubftantia.Si  itai^  uniufcuiufcp  doloris  uolens  a  nobis  magnitudinem 
confiderari,  hunc  aphorifmum  fcripfit  Hippocrates ,  fuffleienter  ipfius  ufum  cjtpofui-’ 
mus.  Si  uero  non  folum  fecundum  magnitudinem  dolorum  differentiam  didt  fore  con 
fiderandam ,  fed  generalius  quoddam,  ac  ueluri  uniuerfalius  offendit, confulens  nobis 
omnes  effatu  dignas  dolorum  differentias  infpicere, maiorem  adhuc  ex  eo  frutllum  uti 
litatis  percipiemus .  Fiet  enim  huiufcemodi  fermo .  Non  fimpliciter  partium  dolorem 
confiderare  oportet, necp  arbitrandum  eandem  effe  in  omnibus  difpofitionem .  Veluti 
fi  prius  quidem  Dion ,  poflea  uero  Theon  coftam  dolueriqnon  eodem  modo  uttuna 
fe habere  exiflimandum,fed  difeere  oportet,nunquid  maxime  inuicem  in  dolore  diffe/ 
rant,an  quodammodo  fimiles  exiftant ,  Fit  autem  ex  duobus  perfpicuum,  dC  ex  dolo/ 
ris  ipecie,8f  ex  uehementia.Ex  Ipecie  quidem,fi  pungenti  fimilis,uel  tendenti, uel  tor/ 
porem  inducenti,uel  grauanti,uel  flimulanti,uel  ferienti, uel  continuus,ueI  cum  inter/ 
mifnone,uel  aequalis, uel  inaequalis.  Secundum  autem  uehementiam  quis  fit  maior  aut 
minor  aduertendum,  quae  paulo  antea  fecundum  magnitudinem  differenoa  in  dolori/ 
bus  dicebatur.  Confueuere  fiquidem  medici,  uerbo  ab^utentes  omne  uehementius  ma/ 
ius  nominare,fiue  fit  fecundum  qualitatem,fiue  fecundum  quantitatem.  Quare  neque 
ceflant  febrem  magnam  uel  paruam,  uel  mediocrem,  omnes  nominare,  quae  fuam  ha/ 
bent  in  caliditate  fubflantiam .  Quare  nihil  mirandum,fi  Sf  dolorem  uehementiorem, 
maiorem  appellant.  Adhuc  autem  &C  minus  dignum  admiratione ,  fi  quaecuni^  inui/ 
cem  diffant  ^eciebus,  aiunt  magnum  habere  diferimen ,  ueluti  dolorem  qui  ponderis 
cuiufdam  fimilitudinem  gerit ,  ab  eo  qui  uidetur  ferire,  uelaliquod  aliud  pati  exhis 
quae  antea  diximus, 


ERASAX’OLVS 

PRIMO  Galenus  docet  in  praeferiptis  ab  Hippocrate  doloribus, duo  perdifeenda 
en[e,fcllicet  locum  qui  dolet, &:  doloris  magnitudine,  haec  enim  quum  fciuntur,ad  tria 
utilia  funqprimo  ad  cognitionem  patientis  loci, deinde  ad  praecognofeenda  futura  cir/ 
ca  aegrum,  tertio  ad  curationis  inuentionem. 

s  E  C  V  N  D  <5  huius  rei  tale  exeplum  ponit,  fi  in  lateribus  fit  ingens  dolor, efle  non 
potefl,nifi  membrana  patiatur  fubcindiorium  uocatatfecundo  efl  cum  pcriculottertio 
maiore  curatione  indiget.nam  fi  ad  clauiculam  dolor  pertingat, uenaciedlione  indiget. 
Si  ad  •^;<oV</I««,idelf  pr|cordia(non  ilia,  ut  Leonicenus  uertit)purgatione,ut  in  libro 
De  uidu  acutorum,docuit .  At  fi  dolor  fit  mediocris ,  &C  non  pungat,  ut  ille  qui  efl  in 
membrana  fubcingente,8C  non  pCruenit  ad  clauiculam, uel  ad  prgcordia,ficri  potellirt 
partibus  cofiarum  carnofis,8C  ideo  nec  periculum  adefl,nec  magnis  indiget  auxilijs. 

TERTIO  ad  omnes  alias  partes  ampliat,  quod  in  omnibus  magnitudo  doloris  co 
fiderandafit.nam  ex  ipfa  in  loci  patientis  cogrationem  deuenimus,8f  ad  praecognitio/ 
nem  ate^  curationem  incitamur  ate^  dirigimur;Galenuscp  per  renes  8f  per  iecur  difcur 
rittfed  interim  docet,non  folum  confiderandum  effe  qualitatis  doloris  magnitudinem, 
fed  etiam  quantitatis. 

Civ  ARTO  docet,fi  noluerimus  Hippocratem  folum  loqui  de  dolorum  differen/ 
tia  fecundum  magnitudineifed  quod  generalius  Ioquatur,8i  fenilrm  faciat, nos  omne» 
doloru  differentias  effatu  dignas  cofiderare  debere, tunc  maior  erit  frudlus  ,unde  hunc 
fenfum  aphorifmo  condonat ,  non  fimpliciter  dolorem  partium  confiderare  oportere, 
neque  putandum  effe,  quod  fimpliciter  eadem  fit  in  ommbus  difpofirio :  ut  fi  Dion  8£ 
Theon  cofla  doluerint,non  efl  putandum, quod  eodem  modo  doleant.K  Galenus  per 
omnes  differentias  difcurrit,per  quas  difeurrere  oportetitu  ipium  confidera.  Nec  illud 
practermittas,quod  hic  annotat,antiquos  ufos  effe  quatitatis  nominibus  ad  qualitates, 
ut  quum  dicunt  magnum  dolorem,  quem  uehementem  dicere  deberent,  &  magnam  fe 
brem,quam  inteniam  uocarc  oporteret.  Vbi  legitur, Vel  flimulanti ;  flatim  addi 
debet  Vel  exedenti .  Nam  Graece  additur,  « 


APHORISMVS  VI 


Enum  K  uefic*  uitia  i'n  fenioribus  difficulter  fanantur. 


aphorismvs 


5^7 


BRAS AVOLVS 

Rr  AS  inuida  omnium  edax,  quanto  magis  fuccedit,  tanto  nos  imbecilliores 
reddit,1iacc^  caufa  eft,  cur  fi  in  fenioribus  renum  aut  ueficac  uitia  fiant,  uel  nunquam, 
uel  fumma  cum  difficultate  fanantur .  Cum  inquam  imbecillitas  adfuerit ,  quam  tctas 
fertjX  falfuginei  humores  fuperabudant,8i:  urmarij  canales  ex  longa  humorum  8C  mi 
nx  deftillatione  quodammodo  attriti  funt;  imo  cum  haec  renum,  8C  ueficac  uitia  in  iu/ 
nioribus  ob  multas  caulas  difficulter  lanentur,tanto  magis  in  fenioribus  difficillime  in 
finitatem  reflituetur.Nempe  illa  loca,ad  quae  mult*  materig  cofluunt,&  qua:  fimt  ali 
quorum  excremctorum  meatus,  quae  non  quiefcunt,tlla  inqua  difficulter  fanantur. 

TK  mfeiTiHfi:.  ideft,Renum  uitia .  ]  Nam  apud  authores  id  uocabulum  tupei-nm, 
omnes  renum  affedus  figmficat,  quicuncp  illi  fint,  de  quibus  diffule  ab  Hippocrate  in 
libro  De  morbis  qui  intus,pertracSatur .  Idem  Hippocrates  in  fexto  Epidemioru  libro 
dicit  dolores  renum  fupra  quinquagefimum  annum  non  uidi  fanatos. 

K«  mttt  ij?!  rf»  ii/sji/  «ayiitaia.  ideft,Et  quicuncp  uefics  dolores.]  Vel qutecunm 
uitia,fint  illa  cuiufuis  gmeris,uel  Iapis, uel  ulcus,uel  urinae  ardor,  unde  K  PhilotheiK 
inquit,  «ayhitierx  As^/s  'UKnjtfatyitsetJs. 

ideft.  Senioribus,]  Vt  de  ipfis  in  ultime  aphoriimo  tertq  libri  locuti  fu/ 
mus .  Cur  Uero  feniores  difficulter  fanentur ,  caufam  reddit  Philotheus  inquiens ,  uste 
(jji  Tii  ?l  J\wxltiieos  cdi-f& ideft,  Ob  uirium  iplbrum  imbecillitatem, 

IjytJlsSs  vyid^i-nu.  ideft,DifficuIterfanantur.]QiioniamimbecilIesfunt,8f  falfugi/ 

neisinateriebusabundant.Imd  aliniunioribus,  h*  affediones  difficulter  fanantur,K 
hoc  ob  duas  ab  Oribafio  afsignatas  caufas.Primo ,  quia  prxfidia  ex  interiori  parte  ad/ 
moueri  non  poffunt ,  Deinde,  quia  illa  quae  ab  exteriore  parte  admonentur,  iam  pene 
confumpta  funt,  cum  ad  locum  ueniunt.  fed  SC  haec  ratio  eft, quia  cotinue  mateife  per 
has  Ilias  expurgantur,  &:  funt  receptacula  8C  canales  per  quos  continuo  natura  fe  exo/ 
nerat,unde8C  a  Philotheo  dicitur,  IswMs  vyjeJ^i-na,TzrtST  mrecmvni 

M-riit-n  tfi  •ffi'"  ^  WsMf  cctucmTnwsiii  Xhii.  ideft,  Operofe  ft 

nantur,hoceft  cum  difficultate,  quoniam  pafsiones  ipfac  quiete  indigent, renum  autem 
K  ueficac  opus  irrequietum  eft.Deinde  rationem  aliam  addit,inq^ieas,«a^^af  -ktm  ^ 
■n  iwikM  ^  TrikiiliitKTi  </li  fcjvDVf&lai.ideft,  AIiter(j,quo 

niam  ipfac  dolorem  fentiunt,8i  mordicantur  excremento  per  ipfas  partes  euacuato. 

GALENVS 

T  N  S  E  N I B  V  S  uix  inquit  fanantur,hoc  eft  multo  negocio,ac  tempore, quae  in  reni 
A  bus,ac  uefica  funt  uitia,quoniam  earum  opus  indefines  eft.  Quiete  autem  opus  eft 
fi  quid  fanari  debeat,K  quia  fuperfluitas  acris  apta  iritare,fiue  ulcus,fiue  inflammatio, 
fiue  aliqua  alia  pafiio  in  ipfis  conftiterit .  Multo  autem  difficilius  fanantur  in  fenibus 
ueficae  pafsiones ,  quoniam  K  omnes  alfj  morbi  praecipue  longi .  T  ales  autem  5C  ipfc 
fuperius  dixit  commori  omnes, 

BRAS AVOLVS 

GALENVS  docet, haec  uitia  in  fenioribus  non  fanari, uel  fi  fanentur,id  fieri  multo 
negotio,propter  has  caufas.  Primo  quia  opus  harum  partium  eft  indefinens,  fewstii», 
dicit,inceirabile.pars  uero,qu»  fanari  debet,quiete  indiget.  Secudo,  quia  fuperfluitas, 
quae  per  has  partes  tranfit,acris  eft,pafsiones  harum  partium  iritare  apta .  T ertio,quia 
omnes  longi  morbi  feniores  concomitantur  ad  mortem .  Inter  feniorum  uero  morbos 
ultimo  aphorifmo  tertij  libri  nephrinm  numerauit. 

Quod  Iegitur,MuIto  negotio  ac  tempore. Secunda  ledlio  noftrf  antiqui  contextus, 

Aldinus  ita  habent,  «sMuif  -^ifitypueiscc!  KS»  jjwoi/  iianfov  ■  ideft,Multo  negotio,ac 
tempore  longo,  fed  antiquus  nofter  contextus  in  prima  ledione  habet,  ks“  w»a/ 
*sv,  ideft,Et  tempore  multo. tamen  conuem'entius  eft  legere  longo ,  quam  particulam 
aut  Leonicenus  in  fuo  codice  non  habuit,aut  librarius  incuria  omifit. 

Vbi  lc^tur,Et  quia  fuperfluitas  acris,defimt  duo  uerba,fcilicet  per  ipfa  euacuatur. 
Graece  enim  ita  habetur ,  leet  Jtj  Jli  tiufS'  fcyieima  Jlwv.  iddl,Et  quod  fu/ 

perfluitas  aais  per  ipfa  euacuatur. 

II  i  APHO/ 


LIBRI  SEXTI 


Olores  uentris  fubIimcs,Ieuiores:cui  uerb  non  fubIimes>fordotes. 


oy  JE  c  V  N  Q_v  E  in  humani  corporis  fuperficie  funt, minus  infeftare  foIent,K  ml 
nus  periculofa  efre,quam  illa  qu*  profundiora  altiora  petunt,  K  ideo  dolores  qui  in 
fubtimi  uentris  parte  fecundum  latitudinem  leuiores  funt ,  quam  illi  qui  in  profundo, 
ium  quia  a  principalioribus  partibus  magis  diftat. tum  quia  illa  partes  crafsiores  funtj 
K  ignobiliores.tum  quia  prafidia  facilius  applicari  poliunt,  tum  quia  interiores  partes 
calidiores  funt,  ideo  ob  dolorem  magis  inflammantur ,  fi  ibi  adfuerit  abfccflus.tum 
quia  funt  minus  lenfibiles.Itac^  per  oppofitum  dolores  qui  non  funt  fublimes,led  pro/ 
fundi,fortiores  liint,8f  magis  infeftant. 

Tdt  «.xyntutiK  w  ijf?  lii  (oiAlsj)  yivii^a .  idefl:,Dolores  uentris,]  Antiqua  translatio 
prater  hanc  particulam,dolorcs;  Habet  etiam,8C  tumores,  qua  particula  ne($  in  anti/ 
quo  noftro  contextu, ne(^  in  Aldino  inuenitur,  tamen  in  Hagonenfi  adeft,qui  ad  uet/ 
bum  ita  legit,  m  «ftyiiteerx  laa  SCPhilotheus  in  fua  commentatione  mani/ 

fefte  oftendit,quod  in  hio  contextu, quem  interpretatur,hac  particula  adfuerit.nam  di 
cit,  i(s(Ai»{/  hiyanymiMy^n.aAHiiKJi  51K1/7*  ideft,Ventrem  dicit  cibi  concepta/ 
culum,  ozdema  uero  omne  tumorem .  Nos  putamus  hanc  particulam  addendam  efle, 
quia  re  uera  omnes  tumores  fublimes  fimt  leuiores, no  fublimes  uero  fortiores.  At  uel 
adfit.uel  nonadllt.nihil  ad  rem  facit. 

Ta  iM/  Hiv^mvre,  ideft, Sublimes  quide  leuiores.]  Eos  fublimes  e{re,apud 

Galenum  intellige,qui  circunferentiam  magis  attingunt .  In  noftro  em'm  uentre  pelli» 
cula  quadam  adeft,qua  inteftina  tegit, quam  Graci  uocantdolores  qui  fu 

pra  hanc  pelliculam  ab  Arabibus  fiphac  uocatam,  fiunt,funt  leuiores,8C  non  multum 
periculoli.  Philotheus  quid  intelligere  oporteat  per  fublimiores  dolores,edocere  in/ 
tendens  inquit,  •ji tsS» 

ideft.  Sublimes  autem  qui  circa  peritonaumfadlifunqhoceft, circa 
mufculos  inferioris  partis  uentris, uel  luminis,&l  pellem,Intelligit  uero  Philotheus  le/ 
uiores  eflejhoc  eft  imeii-r^x,  id^  minora  mediocribus.nam(ut  didt )  ^  axvfcu  yjf 
(u^isymvra.  ideft, In  uilibus  partibus  fiunt. 

Ta  *ta  WTt(8fa,(«;ufc-nit>«.  ideft, Qui  autem  non  fubIimes,fortiores  .]ideft  illi, qui 
partes  ftib  peritonao  exiftentes  occupant,  fortiores  funt ,  &  magis  periculofi.  quia  in 
parte  penitiori, nobiliori,  K  magis  intrinfeca  funt.Hanc  uero  partem  Philotheus  ita  in 
terpretatur,  iBiyxsifxy^m^-ii^x.  ideft, Non liiblimes au» 

tem  eos  qui  circa  /pfum  uentriculum.  Si  inteftina.  Et  rationem  afsignat,inquiens, 

OT  ^  Lvelwym&xt  itoeiw,  ideft,Proptereaquodinprimarqs  partibus fiunt,Khac ea/ 
dem  una  eft  ex  caufis,quas  Galenus  affert,  Oribafius  tame  per  partem  fuperiorem  fto/ 
tnachum  intelligere  uidetur,K  per  inferiorem  partem  fub  umbilico.Dolores  qui  fiunt 
tn  ftomacho,  fimt  leuiores ,  quod  in  eo  calor  eft  fortior ,  qui  dolorem  facile  euaporare 
potefi:,p)ropterea  leuius  infeftant.  Siib  umbilico  autem  materia  eft  cralsior,&:  calor  mi/ 
nor, quam  ut  pofsit  eos  facile  euaporare, uel  relbluere .  tamen  nos  hanc  fententiam  ue/ 
ram  elTe  non  putamus, quia  uentriculi  dolores  (  ut  experientia  docet )  fortiftimi  Si  00 
hementifsimi  funt. 


Sv  B  L I M  E  S  nunc  audiendi  funt,non  fecundum  longitudinem  corporis,Ied pro/ 
funditarem .  Interftinguuntur  autem  hi  in  locis  ad  uentrem  attinentibus  membra/ 
na  interiore  abdominis ,  adeo  quod  quicunque  fupra  hoc  fiunt  fublimes  uocantiffjquf 
uero  infra, hoc  eft  in  ipfis  inteftims, atque  uentriculo,8i  inprofundo,non  fublimes  dt/ 
cuntur.  Liquet  autem  quod  tales  dixit  efle  fortiores.  , 

BRASAVOLVS 

p  R I  o  Galenus  docet,fublimes  dolores  illos  efle, qui  fecundum  profunditatem, 
K  non  fecundum  longitudinem  uexant.nani  fecundum  longitudinem  eflent  fublimes 

uentriculi 


oentriculi  dolores  qui  funt  fortiffimi;at  fecudum  profunditatem,  fublimes  illi  funt,qui 

inftiperficiefunt.  __  r  . 

s  E  c  V  N  D  o  docet, dntingin  peritonaeo :  nam  qm  loca  fupra  pentonaeu  occupant, 
fublimes  funt;qiii  fub  peritonaeo, non  fublimes. 

Quod  legitur.  Membrana  abdominis  interiorelGratce  eft,  Eft  uero  peri^ 

ton*um,pellicuIa  quae  integit  intcilinaiproptcrea  interpretandum  non  eft,membrana 
interioreabdominiSjfed  membrana  integente  inteftina,quat  eft  fub  abdomine.-nam  ab/ 
domen,tntimam  peHiculam  habet, quae  eft  a  peritonaeo  diftinifta. 

^i  in  fine  legitur, Liquet  autc  quod  tales  dixit  efle  fortiores ;  deeft  particula  Bene, 
ita  emmGrxce  habetur,  idcft, liquet 

autem  quod  tales  bene  dixit  efle  fortiores. 

Quod  etiam  legitur,  Adeo  quod  quicunqi  fupra  hoc  fiunt ;  lege,  Addo  ut  quicunt^ 
fupra  hanc,fcilicet  membranam  fiunt. 


APHORISHVS 


_^^^Qua  intercutetn  laborantibus  ulcera  in  corpore  fadla  difficulter  fanantur. 


QV I  aqua  interente  laborant,  corpus  humidum  habent  humiditate  fuperflua:quf 
uero  ab  ulceribus  fanari  debent,ficcitatem  quandam  in  carne  habere  opus  eft.propter/ 
ea  fi  alicui  aqua  interentem  laboranti ,  ulcera  in  corpore  nafcantur,  difficulter  ad  cica/ 
tricem  K  fanitatem  deducuntur  ob  prxdidam  exuberantem  humiditatem ,  quae  ulce/ 
ris  confolidationem  prohibet. 

Toiojf'  v,^(<iOTniiiOT(/ .  ideft.  Aqua  intcrcute  laborantibus.]  Nos  de  omni  aquae  inter/ 
cutis  fpecie  Hippocratem  intelligimus,fed  potifstmum  de  afeite  anafarca. 

T«  yifiidii/ct  tAxw  ^  V  aiiy-a-n,  ideft,  Vlcera  in  corpore  fada.]Per  corpus  quam/ 
cun^  corporis  partem  inte!ligc:per  ulcera  uero  omne  genus  ulceris. 

oO  iyixiimu .  ideft,Non  facile  fanantur.]  Oribafius  tres  cauias  afsignat.una 
quia  deeft  fanguis  qui  carnes  nutrire  pofsit.  Secunda,  quia  ipfa  aqua  falia  ad  ulcera  de/ 
currcns,magis  cxalpcrat.Tertia,quia  debilior  eft  natura,  quam  locus  qui  patitur, unde 
hic  audior  aphorifmum  in  afeite  potifsimum  intelligere  uidetur.  Sed  Philothetis  in  otn 
ni  hydropis  fpecie,  diuerfo  tamen  modo  exponit.nam  in  anafarca,  i^h  ae 

«nsAaoif/  xi  tA*»  vsts  mr  TjAionxTsOTc  vy^hni®-.  ideft, Propta  ca  quod  ulcera  prar  humi 
ditatis  abundantia  ad  cicatricem  non  perducutur.nam(uc  Galenus  etiam  in  commcii/ 
todicet)ulcera  ut  fanari  debeant, ficcis  indigent.  Pofthgc  Philotheus  aliam  caufam  re 
fert, cur  aliae  hydropis  Ipecies  difficulter  fanentur,  inquiens,  <A'  tiSi  «trxirx  rvtissiuii 

®  «Syrae  •refAua/iaft*?!  «'JJ50<Smc>“  oji  v 
S  Tiu  7»  ifi/js  {saiif<cpv<r«jir  vyfi-mtt.  idcft,In  afeite  autem,  ty  mpanitc,non  ob  humi/ 
ditatis  abimdantiam(fcilicet  difficulter  fanantur  )  fed  quoniam  ex  atrophia(idcft  quia 
membra  nutrimentum  non  fentiunt)uires  imbecilles  funt,uel  quod  acrior  fit  humidi/ 
tas  qua  natura  fumminiftratur.  Sed  nobis  uidetur  in  afeite  humiditatem  etiam  efle  in 
caufa,Kin  anafarca, uirium  imbecillitatcm.ncmpeneccflarfum  eft  in  omni  eius  fpecie 
iecur  efle  debilc,K  non  probe  fanguinem  generare. 

galenVs 

Doc  VI T  ipfein  libro  De  ulceribus,  non  prius  ad  cicatricem  perduci  ulcera, 
quam  fuffleienter  exiccettirihoc  autem  non  facile  fiai  in  his  quos  aqua  intercu/ 
tem  mde  habet,  ob  humiditatis  immoderantiam. 

BRASAVOLVS 

E  X  Hippocrate  in  libro  De  hulceribus,hunc  aphoriftmtm  exponit  Galenus.cte/ 
nim  Hippocrates  in  illo  libro  docct,hulcera  non  prius  ad  cicatrice  perduci  quam  fiiffi 
cienter  exiccata  fint .  Quod  in  his  qui  aqua  intcrcute  correpti  funt  ob  humiditatis  im/ 
moderantiam,  facile  non  fit, ut  Galenus  folam  humiditatem  caufam  efle  faciat. 
Vbilcgitur,Quam  fufficienter  exiccetur:  h«c  particula  fufFicienter,in  noftro  ar 


n 


950  L  I  B  R.  I  S  E  X  T  I 

quo  contitu  legitur,  tKit* ,  fed  eil  in  prima  lafiiohe.In  fecimda  uero  idem  tiaben» 
quod  in  Aldiho  contextu  fcriptum  eft  fdlicet,  onetfl*,  exade. 

APHORISMVSIX 

T  ^  At*  puftul*  non  admodum  pruriunt. 

BRASAVdLVS 

P  V  S  T  V  L  JE  qux  in  latum  extenfae  fimt, minus  unitam  habent  rhat»iam,&  noii 
cft  adeo  acris.propterea  K  fi  pruriant, non  multum  pruriunt,ut  illae  faciunt,aue't>aru» 
ftmt,8i  in  unum  colleda:. 

T«  7iA«Tta  ideft,LataE  puftulac.]  Nos  Hippocratem  intelligimus  potiO 

fimum  in  fcabie .  nam  ih  fcabie  aliqui  paruas  puftulas  habent  rotundas  in  acutum  ten/ 
dentes, quac  a  calidiori  materia  fiunt, ideo  maxime  pruriunt.  Alq  habent  latas  puftulas, 
m  amplas,quac  minus  pruriunt. tamen  quia  ex  falfuginea  materia  fadac  fiint,pritrire  ne 
cefle  AHac  autem  pidulat  qu*  lat*  funt,  etiam  funt  humidiores,  8f  habent  pituitam 
mixtam.In  fcabie  uero  intelligimus,  quia  per  noflrum  corpus  quandotp  puftulx  fiunt, 
quac  nullo  modo  pruriunt ,  8f  tamen  aliqu*  ftint  latae,  aliquae  in  unum  colIeda,8C  at/ 
«fetunde  in  his  folum  puftulis  Hippocratem  intellige  quac  &ifugiileaffi  ttiatefiam  mut 
tam  habent,  &  pruritum  faciunt. 

Ov  TtMv  ■nh.vHcry.uJict.  ideft:,Nt)ft  admodum  pruriunt.]  Quia  Sf  materia  in  latum  am 
pIiatur,8C  non  eft  adeo  calida  ut  in  turbinatam  formam  eleuarepofsit.  Oribafitis  alio 
modo  hunc  aphorifmiim  &  lcgit,8C  intelligit .  Ita  enim  intelligitdata:  pUftulac,  quae 
non  admodum  pruriunt,diff'iculter  curantur ;  ut  uelit  de  curae  difficultate  latarum  pu/ 
ftularum  Hippocratem  loqui  .  Quod  in  icabie  abfurdum  eft ,  nam  paruac  illa:  puftulae 
multum  prurientes, eae  funt  qiiac  difficulter  fanantur.  Latae  uero  facilius,ut  experienria 
docet. tame  ipfe  intelligit  Hippocratem  in  area, quae  eft  ulceratio  cutis, cum  profluuio 
eradicatione  capilloru.  fed(inquit)quia  non  femper  eft  ulceratio,fed  aliquando  fold 
eradicatio,uideamus,quac  difficilius  curatur.Illa  quac  cum  ulceratione eft,curari facile 
poteft,quia  liiperficie  funt  eradicati  capillithaec  uero  quae  in  fiiperficie  ulceratione  noti 
habct,nccp  prurit3,a  radice  habet  eradicatos  capillos,  unde  difficilius  cnratur.Sed  haec 
quae  ab  Oribalio  ita  dicuntur,Hippoaatis  mentem  effugere  putamus.  Quid  uero 
fint  idcftpuftulae,fuperius  anobis  didnmeft,8i  multa  ipfarum  genera  fe 

cUndum  Celfum  diftinximus.non  latae  uero  magis  pruriunt,quia  materia  in  unum  loe 
cum  collecSa  fortius  agit, quam  ea  quae  ad  multas  partes  extenfa  eft,hoc4  femper  intel 
ligito  cum  aequalitate  materi*  in  lata  Si  non  lata . 

GALENVS' 

SI  C  V  T I  tubercula  omnia  duplicem  habent  differentiam ,  quoniam  qusdamtcn< 
dimtin  acumen, altum  petunt,qu*dam  ad  maiorem  extenduntur  locum  non  ta 
men  in  altu  aftolluntunSic  &  puftuIae,nonnulls  fublimes,nonnullac  lata:  fiunt  Sublie 
iniores  autem  puftulae  atep  tubercula  k  calidiore  humore  generatur,humiliores  autem 
a  frigidiore. Quare  ob  duplicem  caufaffl  fata  ptiftul*  non  admodum  pruriunt.Difflai» 
tur  enim  in  latitudinem  extcnta,SC  facientem  ipfas  humorem  minus  acrem  habent.  - 
BRAS AVOLVS 

GALENVS  comparatione  facit  ijivj«tTO(/,idcfttubercuIoru,ad  t^m'Wit*/9r,t'deftad 
puftulas.nam  tuberculorti  quaedam  funt  Iata,quaedam  tendunt  in  acumen,  ita  &  puftu 
larum  quaedam  funt  latae,quacdam  fublimes.  tam  tubercula'^  puftulac  tendentia  in  acU 
men,fiunta  materia  calidaiquae  uero  in  latu  tcndunt,a  materia  frigida.  Idem  fere  ad  uer 
bum  Philotheus  docuit, inquiens,  t  «X1  ifvuitay  •yix  (iSti  yinTlirntl 

tHiriixriii.m  iiXi  Sf  (ipitimir®-  Hfu  (/leiM»'»*’'©' 

i<j«  LvwtmJitt  7$  t/lnfs.w  TrtUTt*  «»1  «srai/a  »’  Tnivv  ■A  Lviurit&Ax 

«•?«(/ ideft  pufttilarum  uel  tubercuIor3,quae 
dam  tenuia  fiunt, quaedam  uero  lata,tcnuiores  quidem  puftnlas,uel  tubercula, calidior 
acutior  humor  facit,undc  SC  prurientia  morfu.Lata  autem  uel  humilia,non  mulujn» 
pruriunt,quoniampituitefHshumorillafacit,quiminuS  habetacrimoniat. 


APH' 


A  p  it  6  R  i  s  ii  V  S  X 


CAput  circum  (JoIcnri,pu5iUcI  aqua,uel  languis  effluens  per  na/ 

res,aut  os, aut  aures, morbum  foluic. 

.  BRAS AVQLVS 

llt  HOC  aphorifmoingenereSi ferefubnubee4ocemur,quomodoilii&uaride/ 
beant, quibus  caput  dolet ,  quod  tamen  perpetuo  intelligendum  non  eft,fed  folum  ub^ 
cure  uel  aqi»  uel  fanguine  plenum  fuer  it.  Nam  fialicui  caput  dolenti  uel  circudolenti 
pus  uel  aqua  uel  fanguis  per  nares  effluat, uel  os  iiel  aures, niorbum  (oluit, hoc  Ippn 
tcildeo  &:  fi  tu  hos  dolores  abigere  uoluerisjid  facile  aflequerisjfi  hxc  arte  per  unarii  ha 
rum  partium  proitocabis.  Philotheus  uero  hic  dicit, quod  ym  uSi  (flit  sMy  Uiifahahyias 
yww/awf'  ^  oAiivtim  ideft,nuric  fei-moe 

nem  circa  duas  doloris  capitis  fpecies  exercct,ex  proprietate  doloris, SC  ftpponit(fcili/ 
cet  dolprem)per  totum  caput. 

KufitAiie  mvicrTi.  ideft.  Caput  dolenti,]  Per  hoc  intellige, dolorem  in  una  capitis  par 
te  ex  multitudine  hutnorum  iri  capite  aceruatorum.Si  potillrmu  in  illa  parte  in  qua  eft 
doidriiiam  fi  fiat  capitis  dolor  ex  mala  qualitatc,aut  ex  acuta  biie,no  eft  opus  per  deflu 
xum  fanguinis  aut  puris  aut  aqua:  e  naribus  uel  ore  ianari.Intellige  uero  dolore  in  und 
parte fadlum  ob  inflammatione  uel  ob  materiam  excedentem.Hippoaates  autem  do/ 
lorem  non  Ipecificat, quoniam  in  quaeunc^  fiat  parte,non  curat ;  Vnde  ab  Oribafio  di^ 
fitur, capitis  dolor  multis  mOelis  acciditlaliquando  tiimor  eft  in  membranulis  fipe  part- 
idCillis,quos  miningas  Graeci  dicunt;aliquando  in  ipfo  pericraneo  quod  fupcrponitur 
ccrebro;aliquando  ex  inferiore  parte  afcendit  ipiritus  flatiilcntus  per  arterias  ,&  uenas/ 
K  dolorem  excitat, unde  fe  aperiunt  futurae  capitis,8f  accedentes  medici  dodli  fadunt 
ligaturam, quae  cephalica  nucupatur :  reuertentibus  uero  futuris  in  fuum  locum  ceflat 
dolorniultep  didlum  efle  dolenti  captiqut  iniiUattn-, dolorem  in  ipfo  loco  contineri.Phi 
iotheus  etiam  per  baftc  particulam, caput  dolenti,  dolore  qui  in  parte  fit,.intelligit .  ad> 
difuero,  tpMytccyuy, ideft, fed dolor  quiiflipar> 

te  eft,abfceirum  figmficat,uel  inflammationem .  unde  non  intelligimt  hi  authores  «(<i> 
Kfui.uu,  quamuis  ad  ipfam  ampliari  polTct. 

kiawi&(S)^i(i/77, ideft  8C  circundolenti.]Perhoc  dolor  infelligitiff.qui  totiiih  caput 
Occupet.Hunc  dolorem  ex  Ipiritu  flatulento  fieri,  Otibafius  dicit,  unde  SC  a  Philotheo 
faiptnm  eft,  -nAitiiiuTH «i w votot©"  a^smcui.  ideft, dolor  autem  qui 
in  toto  capite  eft,flatut)m  uel  huiniditatis  abundantiam  fignificat. 

Pwfo  ideft  pus.  ]  quod  exeat  per  nares  uel  per  os  uel  per  aures, non  poteft  autein  ex^/ 
re  pus,nifi  adfit  abfcefllisiqui  K  ft  adiit,  uel  in  cerebro  eft,  uel  in  panniculis.  A  t  fi  in  his 
pMtibus  adfit,  cur  non  moriunturC  Dicimus  pofte  etiam  colligi  fupra  panniculos  pusy 
ex  fanguine  uenas  cxcunte:tamen  nihil  impedit  elTc  in  panniculis,8f  non  mori,  quam^ 
qis  pe^iculofum  fithic  etiam  Philotheus  dicit,  i®»  s  /jl/  tnwoyjmttih  9»  LtiptcKiM 
JSM  Avs.nA«(/  cv  vrgxay,a^ii  tIu)  ideft,Et  fi  quidem  pus  fli,txerit,in  parte 

dobretn  capitis,  foluit :  uerumtamen  non  omnem,fed  eum  qui  ex  abfceflu .  Et  Oriba/ 
fius  etiam  ex  tumore  pus  prodire  cehfet.  ,  ,  ,  ,  , 

«  ideft  uel  aqua.]  quam  uidcmiisplerunq^  Cxhis  partibus  fluereteftueto  pitmV 
*P^^biimor^tem(i9  aquae  ipeciem  referens.  (Dribafius  humorem  elfe  dicit, qiii  in  aqua 

,  ideft  uel  languis.],qui  fit  uel  purus,ucl  alijs  humoribus  mixtus.  undeSf  thf/ 

Iotheus  dicit, »  A  Vcdoi;,»  A’  oAsi/  Lt<pa>iahyixy,7AHy  cv  7r«(r«y,«}^e  rlil  vAtiBiig. 

miStrcur  liu  itijKtAaAj-iW  u^Tca,i(sutxJ)iixiita.  ideft,uel  auteni 
aqua  uel  (anguis  dolorem  capitis  per  tofum  foluit:  tamen  non  omnem,fed  eum  qui  ofti 
humiditatis  mulrititdinem  fadus  fit .  caufa  enim  dolorem  capitis  faciens  cuacuatur,8i 
ricpellitur.  ideft  fluxerit.]  Vel  unum  ex  illis  fit, uel  fint  duojuelotrinia  fimul, 

qiis  fpohte  fluant.: 


jl  4.  _ 


531  libri  sexti 

Wf  fiV«f.ideft,Pcrnarcs.]Perquasplcruc{ih«cfIi!crcuidcnnir,fangiMs  inpu-m 

fi  in  capite  abundet, ucl  natura, uel  ob  moram  in  folc:pus,quando  putredo  in  capi^ft, 
<fta  fit;aqua ,  ut  in  his  qui  alfiofiPunt,  c  quorum  naribus  aqua  deftillat  quae  capitis  do/ 
lorcm  rcmouet. 

-  si/ia.ideft,Vel  per  os.]  Aliqui  contextus  hanc  particulam  habent,allj  hon  lia 

bentitame  fi  non  adfit,addi  debet, quia  omnes  meatus  intelligerc  oportet,per  quos  itia 
teri*  quae  a  capite  deftillanqexeunt.  Vnde  K  fi  de  oculis  mentionem  non  feciM,nos  ta 
.  men  multos  uidimus  a  capitis  dolore  liberari  per  aquam  ab  oculis  defcedentem,a  qui/ 
bus  etiam  a;  pus  pleruncj)  manare  uidimus.  ^ 

fS  m  »«•  ideft,Verper  aures.]  per  quas  frequenter  pus  excretum  uidimus,pr*/ 
fertim  in  puerulis, &;  etiam  in  natu  gradioribus.Nota  ab  Hippocrate  tria  edoceri, qui 
profluunt, pus,aquam,fanguinem,8^  etiam  tres  partes  per  quas  exeut,nares,os,  aures; 
per  unumquencp  meatum  omnia  profluere  poiTunt,  tamen  ut  plurimum  per  nares  fan/ 
guis,per  OS  aqua,per  aures  pus  defccndittSi  quia  pleruq?  ex  fpiritu  flatuofo  capitis  do/ 
lor  infertur, quodciiriq;  horum  per  quamcunt^partem  pcrfluxerit,flatus  extenuantur. 

Aua  -Tc  romna.  idcft, Soluit  morbum.]  hoc  efl:,(ymptoma  remonetur, quonia 86 cau/ 
fa  illa  quae  mbrbum  faciebat,aafertur,cx  quo  dolor  ipfe  capitis  qui  fymptoma  erat,au/ 
fertur.Duo  igitur  ex  remotione  caufac  morbi  auferebatiur ;  morbus  ipfej&:  fymptoiiia;' 

GALENVS  -  ■  . .  - 

PL  V  R  A  8i  alia  fic  oftenfus  efi:  Hippocrates  dicere ,  in  quibus  nifi  quis  animu  atfi 
uerterit  uidebitur  quod  ab  ipfo  dicitur ,  iblum  ad  curationem  pallionis  proficere^ 
aliud  uero  nihil .  Vetum  ipfe  non  hoc  tantum  dicit,  ied  fimplidter  quod  pus  uel  aqua 
effluens  per  nares  uel  aures  morbum  ibluit.  Et  fi.uticp  conueniens  dixifTeqquemadmo; 
dum  ego  nunc,fcrmo  foret  irreprehenfibilis .  Qiiando  enim  uel  propter  inflammatio/ 
nem,uel  humorum  crudorum  multitudinem  in  capite  aceruatorum  fiai  dolorem  con 
tigerit,  tunc  inflammatione  fuppurata,  aut  humore  excreto,  iblutio  fit  morbi .  Si  uero 
propter  fpiritum  flatuofum,aut  fanguinis  multitudinem,  aut  bilem  mordacem,  aut  on> 
nino  ex  intemperatura  dolor  accidcrit,per  alia  fanabitur. 


BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  in  multis  alijs  locis  hoc  eodem  fetmone  ufum  efle 
pocratem,ut(nifi  quis  pr.nmoueriOfolum  uideatur  ad  pafllonis  curatione  aliquid  profi 
cere, 86  nihil  aliud  facere. 

Commentationis  principium  Graece  efi,  mMcr  asci  Saaa  ira  i/tit/laxim  i  imr»/ 

KyctTOf .  Nos  huius  fententix  fenfum  hoc  mOdo  exprimendum  indicamus .  Hippoaa/ 
tes  in  multis  locis  tali  loquendi  modo  utitur .  Vel,86  alia  multa  hoc  modo  demonftraA 
uit, dicens  Hippocrates. 

s  E  C  V  ND  o  doceqno  iblum  iftud  ab  Hippocrate  dici,  imo  86  his  fimplicibusucr/ 
bis  ufus  efi,  quod  pus  uel  aqua  effluens  per  nares  uel  aures  morbum  foluit. 

TERTIO  docet,  fi  Hippocrates  eodem  modo  locutus  elTct  ut  ipfe  faciat,eius  fer/ 
monem  irrepfehenfibilem  fuiirc,icilicet  fi  dolor  in  capite  fiat  propter  inflammationem 
liel  propter  humorum  crudorum  multitudinem  in  capite  aceruatorum,  tunc  inflamma 
tione  fuppurata,aut'cxcreto  humore, folutio  fit  morbi .  At  fi  dolor  fiat  ob  ipiritum  fla/ 
tuorum,uelob  ianguinis  copiam,  ucl  ob  mordacem  bilem,  uefex  fola  intemperatura, 
per  alia  fariatur, 86  non  per  fuppurationcrii,ueI  excreto  humore.T ame'  nos  fimpliciter 
86  de  blie  86  de  fanguine  86  de  flatu  aphorifmum  intclligimus.  At  folaintemperies  nos 
angit,  quopiam  capitis  dolor  ex  ipfa  fadus  per  defluxum  ex  his  partibus  folui  non  ui/ 
detur;tamcn  exiens  quarititas,qualitas illarh  comitatur .  Notacp, Galerium iniiio con/ 
textu  iblum  habuifle  nares  86  aurcs,aquarii  86  pus. 

Qiiod  legittifjEt  fi  utique  conueniens  dixiflet.-lcgi  debet  Conuertens.  nam  Graece 
efi:, 

Quod  etiam  legitur.  Solutio  fit  morbiiGraece  efi,  Avotc  j-iVett*  fl  'cJ^uLvf- idcfl-,rolu' 
tio  fit  doloris.86  rcuera  aptius  efi:  dicere  doloris, quam  morbt  quoniam  dolor  fympto/ 
inacft,ncn  morbus.  '  •  • 


APHO' 


A  P  H  O  R  I  S  M  V  S 


9ii 


ATra  bile  uexatis,  8£  renum  paffionibus,  h^morrhoides  fuperuenientei 
bonum. 

'  BRASAVOLVS 

.  N  V  L  L  V  s  eft  qui  ambigere  quis  atra  bile  moleftetur,  quod  illa  uel  ift  totcr 

uel  in  parte  euacuata  non  profit:a:  fi  in  toto, penitus  fanatur;fi  in  parte, aegritudo  femit 
«tunfadle  ucro  per  haemorrhoidas  euacuatur.  Ideo  fi  quis  atra  bile,  aut  renum  paffioni 
Jjus  infeftetur,cui  hgmorrhoides  fuperueniant,bonum;quia  uel  fanatur, fi  tota  materia 
exeafuel  remittitur  paffi'o,fi  materiae  pars  profluxerit. 

Totn  ,  ideft  atrabilarijs.]  Cum  uero  atra  bilis  infinitas  ^edes  habeat, 

de  omni  fpecie  intclligedus  eft  Hippocrates.  OribafiUs  atram  bilem  cerebri  affedione 
ex  materia  melancholica  fadam  effe  dicit,  K  ad  unam  aliqua  ipecie  non  fe  determinat. 

KM  Titin  ideft.  Et  renum  paflionibus,]  Recentes  nomine  decepti  inter/ 

pretantur  ac  fi  dixerit  phreniticis . 

;  ideft, Haemorrhoides  ftiperuenietes  bonum.]  Quia 

humorem  peccantem  euacuant.  Oribafius  hic  dicit, hgmorrhoides  efle  uenae  meatus, 
8dex  una  multae  caedem  uenietes  ab  hepate  per  dorfum  ad  meatum  deferunt  melancho 
licum  fanguinem,&:  ficuti  mulieres  per  fingulos  menfes 'purgantur  confueta  purgatio/ 
ne,ita  Si  uiri  qui  ifta  patiuntur.  Addit^  Oribafius,nephririm,i'deft  renum  paflione  tri/ 
■bus  modis  fieri ,  aut  tumore  in  renibus ,  aut  tumore  in  uefica ,  aut  fpiritu  flatulento  in 
«trifcp.Inanitio  contrk  eft,  K  in  ipfis  renibus  triplex  eft  pofitio  membrora,aut  enim  uri 
naria  uafa  dolent, aut  feminaria,aut  ipfi  rcnes,quibus  omnibus  modis  fupradida  inani 
tio  morbum  foluit.Bt  Philotheus  dicit,Melacholicos  fieri  vroii 
yyja,  ideft,a  plenitudine  melancholici  humoris.Nota  quum  fimpliciter  feriptum  inue 
nitur,h3cmorrhoides,femper  intelligitur  defluxus  fanguinis  ex  ipfis.  Sed  hic  dubium 
fieri pofret,quia  non  uidetur  efle  uia,  per  quam  renes  per  haemorrhoidas  expurgentqr; 
fiam  uenae  haemorrhoidales  a  iecore  prodeunt,  non  a  renibus  .Refpodemus,euacua/ 
ta  materia  af  renes  per  concomitantiam  euacuantur, 

GALEMVS 

NO  N  fblum  ratione  euacuationis  haemorrhoides  limant  huiufcemodi  pafliones, 
fed  K  ipla  qualitate  humoris  euacuati.Hae  etenim  fauguinem  craflum  confueue 
funt  euacuare,  humore  plenum  melanchoIico,talem  habente  in  fanguine  cofiftentiam 
qualis  eft  in  uinis  fex.  (^are  nihil  mirum  fi  atrae  bili,8<i  renum  paflionibus  conferunt. 

BRASAVOLVS 

G  A  L  E  N  V  s  docet, ob  duas  caufas  haemorrhoidas  atrabilarijs  conferreiuna  eft  eua 
cuatio ;  alia  eft  illius  materiae  euacuatio,  qu»  atram  bilem  faciebat .  Eft  autem  materia 
craflavnam  eft  fanguis  aafllis  melancholico  humore  plenus,  qui  eft  tanquam  uini  fex. 
Vnde  non  mirum  fi  haemorrhoides  atrabilariu,8C  renum  paflTiones  fanent,  quia  id  eua/ 
cuant,quod  eft  tanquam  ebenum  fanguinis. 

In  calce  huius  Commentationis  multa  uerba  defunt,quae  haec  funt;quum  dicit,nihil 
mirum  fi  atrae  bili,&C  renum  paffionibus  conferuntihaec  fententia  tota  integra  hoc  mo/ 
do  legi  debet,  n  SmiMsiy  (aic  Ksa  nfilhy  i«S«c  ^iK/ 

wjiio  7n<pvK<jiSii  ideft.  Quare  nihil  mirum  K  melancholiam  &  paf/ 

fionem  renum  per  haemorrhoidas  fanari, quum  apte  natae  fint  euacuare, id  quod  eft  tan 
quam  coenum  fangmnis. 


APHORISMVS  XII 


!  'A 


Diuturnis  fanato  ha:morrhoidibus,fi  una 
aquam  inter  cutem, uel  tabem  aduenite. 


non  feruatur,  periculum  efl 

BRAS  A/ 


I 


95+ 


SEXTI 


T  O  T  V  S  hic  aphorirmus  ad  curatiuam  artem  fpetflare  uidetur :  nam  aliqui  funte 
quorum  hacmorrhoidibus  tanta  fanguinis  copia  fluit, ut  uires  imbecilliores  efficiant^ 
proptcrea  medicos  c6fulunt,ut  eos  ab  lioc  profluuio  liberent, fanguinem  reprimant  & 
ipfas  hacmorrhoidas  exiccent.  Alij  funt,qui  SC  fi  imbecilles  non  fiant,tamen  illis  mole/ 
ftum  eft  has  uenas  adeo  frequeter  aperiri, unde  ab  hac  moleftia  liberari  cupiunt ,  Nunc 
igitur  Hippocrates  docet, quando  hanc  curationem  fufcipies,quid  agendum  fit,ne  ma 
ius  dilpeni '2  fequatur. Quando  igitur  hacmorrhoidas  fifiere  tentabis,  unam  ferua  qi« 
tluat,aliter  periculum  eft  ne  uel  aquam  intercutem  uel  phthifim  incidataquam  intercu 
(em,  fi  iecore  imbecilli  faifto  fanguificare  non  pollit .  phthifim  uero ,  fi  materia  retenta 
ad  pulmonem  tranfmittatur, 

Miaigcit/liet  («9^71  ^wUs.  ideft,  a  diutiunis  fanato  hacmorrhoidibus.]  Quumfinv 
pliciter  apud  authores  inuerutur  uocabulum  haemorrhoides ,  femper  fanguinis  deflu. 
xus  ex  ipfis  intelligitur.  De  diuturnis  autem  loquitur, quonia  quae  fieri  incipiunt,noa/ 
dum  habent  confiietum  curfum.  Ideo  fi  adftringantur,nihil  mali  fequitur.  Intellige  uc/ 
ro  de  fanitate  arte  indu(Sa,quamuis  6C  ad  fanitatem  a  natura  fadam  ampliari  poffit ;  ta/ 
men  Hippocratis  fenfus  di  de  lanitate  8C  reftritflione  per  artem  faeSa,  ut  per  adftringen 
tium  ufum  66  exiccantium. 

«y  tiit  ida  ideft,  Si  una  non  feruatur.]  Per  quam  fanguinis  fuperfluitas, 

quae  eft  tanqua  limus  eius,86  fanguis  atrabilarius  tranlmitti  poflit,necefl[e  eft  ut  redun/ 
det,86  reuertatur  fuperius  ad  iecur,26  in  ipfo  duritiem  faciat  86  plenitudinem;undede/ 
bilis  fit  eius  uis  conco<Srix,86  ex  confequeti  non  probe  fanguificat,  ideo  aquam  inter/ 
cutem  facit.  Philotheus  propterea  dicit, fi  fint  diuturn*  haemorrhoides,  ImtH  »  iA| 
igybu  'ifiit&i  tS  « tpvmg  ^  eSa  {u/  'nSi  UaSfv  icgitsiSaiisy  m 

iiixaAtem  hfik^aoiiSticy ,  cx^iigiSiAilr  iAn^svcti  to  rnihad ,  ngu  %el'  TiAuSa ,  » 
itui  m  cana  S^yinTCC ,  lijit  huivxfcw  nc  dciMranut  areiias.  ideft,  Qiioniam  materia  il/ 
line  ferri  impetum  accepiq86  natura  illinc  fuperflua  expurgare  conliieta  fit ;  modo  au/ 
tem  prohibita  eft  natura  fic  expurgare,quia  hejpar  obftru(Sum,obduratu  uidelicet  mul 
titudine  (fcilicet  humorum)  hoc  faciet, uel  in  ipfo  extinguet  caliditatem  86  fanguifica/ 
tionis  irritum  conatum  faciet .  Ex  histf  Philotheus  infert  aquam  interente  fieri, tamen 
eius  contextus  imperfcdlus  uidetur. 

ve(jcu7m  imyinStee .  ideft.  Periculum  eft  aquam  intercutem  fuperuenir&l 
Ob  caufam  fuperius  aflignatam.  Dubitatej  Oribafius  quomodo  fanguis  retetus  aqua 
interentis  caufa  fit,  quum  ipia  aqua  intercus  mbil  aliud  fit,quam  indigentia  fanguinis. 
Relj3ondet,quod  fanguis  quum  retentus  fuerit, ad  principium  litum,  hoc  eft  ad  hepar, 
redundat,  86  tale  quid  patitur  natura,  quale  fiftula  accipiens  aquam  efouea :  qua  dum 
aquam  in  fe  receperit  per  fpiritum  finfum  redundat  aqua,  fic  86  fanguis  ad  hepar  fe  ha/ 
betthepar  autem  toti  corpori  nutrimetum  mimftrat ,  cuius  uena  quum  opprefla  fuerit, 
ipfum  hepar  aut  per  fe  patitur  aut  propter  uidnitatem ,  86  fanguis  in  aqua  conuertitur, 
K  fit  hydrops. quo  autem  modo  fiat,nifi  intelligamus  modo  praexpofito,non  effet hic 
Oribafij  modus  conueniens . 

« cf6i<ny,  ideft  uel  phthifim.]  Qua  ideo  fit,  quia  fanguis  qui  ad  iecur  redundat,  ad  pu! 
monem  tranfmittitur.unde 86  Philotheus  dicit,  ^ lea ^Shy  'ni' sjA«Som 

T©-es5ri>61/fMi'«  «r©-  tKenmc(xyi.y)/cr&-flipy<fM&!cvigycJ(vm,H^<f^ 

eny  mta .  ideft  led  86  phthifim  multitudine  per  hepar  ad  pulmone  ueniente, cuius  aduen 
tus  illuc  uenj  fratftura  operatur, 86  phthifim  facit.  Oribiius  hic  addit, fi  fanguis  ad  cet j 
brum  uerfus  fuerit,parit  infania;quod  non  ab  re  efttnam  ab  Hipp.due  fbla  enumerant 
agritudines  cateris  periculofiores;tame  non  iret  inficias,multas  alias  agritudines  con 
fequi  poflcjfanguine  ad  alias  partes  trafmiflb.In  antiqua  tame  traslatione  h  jc  particula 
mania,  addita  eft.  Celfus  capite  feptimo  fecudi  libri,hunc  aphorifinu  ita  refert.  Si  ora  ue 
narum  fanguine  folita  funderefubito  fupprefla  funt,aut  aqua  intercute,aut  tabes  lequl 
tur.  Aetius  libro  decimoquarto  capite  quinto  ita  aphorifinu  intelligit,ut  iubeat  uenam 
unam  feruandam  efle  his  qui  non  debent  conuenienti  uitSus  ratione  uti,  qui  uero  con/ 
uenienti  uidlus  ratione  uri  debent, his  nulla  uena  relinquenda  eft- Aerij  uerba  hf  c  tot- 


Fiericnini  poteft  itt  inf(^a  haemorrhoidum  fublatfo, optimum  cufadi  finem  adipiTca/ 
niTjfi  opportune  uena  fecetur,S(:  congrua  uicflus  ratio  toto  tempore  adhibeatur, queiri 
admodum  Hippocrates  uoIuit,h*morrhoidas  diuturnas, inquit,fananti,m'fi  una  ferire 
tur.aquK  intercutis.aut  tabis  periculum  imminet .  Nccp  enim, ut  quidam  afferunt,  ex/ 
cernendi  fanguinis  gratia  unam  feruandam  putaiiit ,  fed  tunc  tantum ,  quum  congrua 
uiuedi  ratio  negligitur.Brquod  id  Hippocrates  intellexerit, aphorifmi  diftincfiio  often 
diqait  enim,h  jmorrhoidas  diuturnas  fananti.Eft  autem  fanatio  integra  morbi  folutio, 
gC  legitima  curatio.Non  ergo  fecundum  Hippocratem, ulla  hacmorrhoidum  dimittcn 
da  eftjfed  omnes  prorfirs  delend*ipoft  quarum  integram  fanatione,  opportuna  uidus 
«tione  ad  naturalem  habitu  aegrum  ducere  oportet,  adiedia  iugiter  uenac  cubiti  iedhoe 
ne,  quoties  in  uniuerfo  corpore  molem  fanguiras  colledam  uerebiniur .  Haec  Aetius; 
Tamen  Sf  in  eo  qui  reda  uidus  ratione  uti  debeat,  unam  feruanda  putamus,  quomani . 
perdiam  id  expurgatur,quodfuperfluum  in  corpore  colligitur,  quantuncuij  paruum 

OtNemo  enim  eft  ita  parcus  quin  fuperflua  quaedam  in  eo  non  colligantur, 

GAtENVS 

HiE.jHOlft.HOlDAs  fieri  impofsibile  abfcj  hoc,  quod  propter  multitudinem^ 
K  crafsitudiriem  fanguinis  ora  quarundam  uenarum  aperiantur  hepate  ad  ipfas 
reponente  fecem, &:  quandot^  fanguinem  melancholicum .  Si  quis  igitur  ei  hoc  intere 
eludat  iter,una  8f  duricieminhepatefacit,Kfimuimultitudinegrauans,  ac  crafsitudi 
ne  calorem  in  ipib  natiuum  extinguit,cum  tale  quid  accidat,quale  in  flammis  exterioe 
riusjin  quibus  multa  ligna  fuperingefta  ftrangulant  ignem,at(^  extingUnt.Si  igitur-  a 
natiuo  calore  generatur  fanguis,  clarum  quod  ipfo  extindo  non  generabitur  amplius. 
Aqua  uero  interctrtem  fit  cum  fanguinis  generatio  fruftratur.  Si  uero  aliquando  pofsit 
hepar  propellere  multitudinem  ad  uenas  puimonis,  hic  Uafe  aliquo  rupto  tabidi  fiuntr 
Non  fruftra  igitur  confulit  unam  faltem  feruare  h*morrhoide ,  ut  per  hanc  euacuetur 
fecu!enta,ac  uitiola  materia  hepatis ,  praelertim  in  quibus  folita  eft  tempore  longo  per 
tales.uenas  excerni.  ■  •  , 

BkASA-VOLVS 

P  R I  il  O  Galenus  docet,hacmorrhoidas  fieri  non  poffe,nifi  fanguinis  multitudo  j 
&  aafsittido  qtiarimdam  uenarum  ora  aperiat, quando  hejrar  ad  ipfas.K  fecem.K  me 
lanchoiicum  fanguinem  tranfmiferint. 

'  (^od  legitur, Hepate  ad  ipfas  rejroriehte  fecem,8f  quandoi^  faiiguinem  melancho 
hcUm-GraEce  eft,  h^nSiflSiUiO  mifl  «OTt©-  af  aims  iAvMdlr  n  asa  &ti«.  id/ 

eft,Hepate  ad  ipfes  reponente,8f  iimofum,Sf  melancholictim  fanguinem. 

S  E  C  Y  N  D  O  docetjfi  quis  huic  limo, Sf  melancholico  (anguini  hoc  iter  Occluleritj 
duritiem  in  iecore  facit, &  grauitatem,  ob  multitudinem,  craisitudinem,unde  natii/ 
ralis  calor  extinguitur:eodem  fere  modo  ut  flamma,  cui  multa  ligna  fuperingefta  fint, 
ftrangulatur,ita  cu  fanguis  a  naturali  calore  generetur,  certii  eft,  quod  illo  extindo, ami 
pliUs  non  generat, tuc  fitaqua  interCus,quado  fcilicet  fanguinis  generatio  firuftraf. 

TERTIO  docet,fi  quando*  iecur  ad  pulmoms  uenas,multitudinem  tranfmittee' 
tepofsit,  aliquo  uafe  rupto  phthifici  fiunt,  unde  conueniens  fuit  iuadere,  ut  una  hjmor 
thois  faltem  feruetur,per  qua  feculenta  Sf  uitiofa  iecoris  materia  euacuetHr,prsef€rtini 
quando  natura  longo  tempore  per  illas  uenas  euacuare  confueta  eft. 


A  Singult 


LPHORISJHVS  XIII 

[tu  habie^  ftetnutatio  fuperueniens  liberat. 


ERAS AVOLVS  „ 


Ciy  I  fingultum  patiuntur,ab  eo  facile  liberatur,fi  materia  illa, quae  ipfum  excitat,- 
etpellatur,faci!e  uero  expellitur,fi  ipfa  agitetur, 8C  natura  ad  expellendo  iritetur,quodl 
fecilefit,ftemutatione  fuperueniente.unde  ab  Hippocrate  dicitur,  fi  fternutatio  fuper/ 
uenerit  fingultum  patienti,  a  fingultu  liberatur .  quia  natura  a,fternutatione  ititatur, dC 
materia  commonetur,  ut  facile  expelli  pofsit 


5,5(J  ■  'LIBRI  SZ^TI 

•vjoi  fingiiltu  habito.] Vtitur  uocabulo  Habito,ut  Cneultuj 

perfeucrantiam  notet .  Qiium  uero  fingiiltits,conuulfionis  fpecies  fit,  8C  conuidfio  ex 
inanitione  &:  repletione  tiat,ita  erit  8£  fingultus .  In  hoc  autem  loco,  de  fingultu  ex  re/ 
pletione  intelligit  Galenus :  quia  ille  qui  ex  inanitione  fit,non  fanatur  ftemutamento. 
Tamen  Oribafius  tam  de  eo  qui  eft  ex  inam'tione,quam  repletione  fimpliciterintelli^ 
gtt.inquiens ,  Dum  fternutario  fingultui  fuperuenerit,foluitur  fingultus :  quia  motus 
calore  fecit,  calor  autem  euaporat.  Si  ex  inanitione  fuerit  fingultus,qnicqmd  ad  ipfam 
conculfione  pertinet,  ea  excitatione  fe(5a,natur£c  fignilicat  uirtutem  reparari,  unde  po/ 
tius  fecundum  ipfum,fignum  bonum  eft,quam  quod  foluatur.  At  Galenus  SiPhilo' 
theus  folum  in  fingultu  ex  repletioneaphorifmum  intelligunt.  Philotheus  uero  On, 
gultum  hoc  modo  dcfinit;Ai/j./i«  caritruaJlvt  CuvtiaiS  sr/««(;jw.ideft, fingultus  eft  liio^ 
tus  conuiilfiuus  ftomachi. 

p7<q’(<w  ideft.  Sternutatio  fuperuemens.llta  Leonicenns  in  luo  contex 

tu  habebat, S;  Philotheus,  K  antiquus  contextus  quem  habeo,  SC  antiqua  translatfo, 
fed  Aldinus  cotextus,&  in  marine  noftri  antiqui, &:  Oribafius  5C  Theodorus  in  plu. 
tali  habent,  ideft  fternutationesjuelfternutamentaflliperueniqitiai' 

Ai/mt,  ideft  folutio.  ]  Ita  fimplidter  in  prima  noftri  antiqui  contextus  ledhone  habe» 
tur,ut  Leonicenus  uertit.  Sed  in  Aldino  codice, Sfin  fecuda  noftri  antiqui  ledbbneha 
betur,  Avown  r>f  ideft,foluunt  fingultum.  nam  membra  omnia  intrinleca  adeo 
commouetur,  ut  fi  qua:  fint,  qu*  ori  uentriculi  inhaereant,  8C  fingultum  faciant, illa  re/ 
moueatur,feparentur(j  a  uentriculo,ut  facile  exire  poflint .  unde  8i  Philotheus  huius 
rei  caufamaftignans  inquit,  i?raM  Ltavema  i  lyhktpith®- oA»i/  ^  cr£itct.iuJ>nsK  Ji  ■ 

Tivymit  ideft,  quoniam  caput  ST  totum  corpus  concuti 

tur, maxime  autem  uenter,ob  nemorum  copiam, &  uehementi  concuflione  exaitiun/ 
tur,  &  humiditates  euacuantur  quae  in  ore  uentriculi  erant,  fingultu  faciebant.  Scito 
tamen,non  efle  neceftariu  fternutamentii  femper  fanare  fingultum, fed  id  quando^ fit 

GALENVS 

Av  T  H  o  R  eft  ipfe,ficuti  couulfionem,{ta  8C  fingultum.uei  ex  inamrione  iielpfe 
nitudine  fieri.  Quando  igitur  a  plenitudine  fit,magna  aut  exparte  ita  fi't,uiolen/ 
to  opus  eft  motu ,  ut  uduti  conclufae  ipfum  efficientes  humiditates  difflentur  at(^  eua/ 
cuetur,hoc  autem  facit  ftemutatio.  Eos  uero  qui  ex  inanitione  fiuntqui  funtrariores, 
non  fenat  ftemutatio .  Quod  uero  ex  plemtudine  fingultus  iugiter  fiat,  indicantpueri 
crebro  flngultietes,  quum  funt  repleti.Rigor  autem  8C  frigiditas  omnis  qui  omnianer/ 
iiofi  corpora  efficiunt  ad  difflandum  difficilia,funt  caufa  «t  hate  repleantur,atqueidcoi 
in  ipfis  fingultiunt 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet  ex  Hippocratis  fentcntia,ut  conutilfio  ex  inanitione  Kre 
pletione  fit, ita  SC  fingultus,  qui  eft  conuulConis  ipecies .  In  hocloco  de  illo  intelligit, 
«^iii  ex  plenitudine  fit,  SC  qui  frequentius  conringit .  hic  fingultus  uiolento  motu  indi/ 
get,ut humiditates  tanquam erutac,quacipfumfedebant,difflenturatque:eHacuentur{ 
hoc  autem  fit  fternutatione. 

Commentationis  principium  quod eft,  Author  eft  ipfe,ficuti,SCc.dupIiciterregitnrr 
prima  antiqui  contextus  noftri  ledlio  ita  habet,»»!;  ?ivyiicy  tuitis  «5ry’.idA,lingnrtnipfe 
dixit.  Sed  in  fecunda  le(ftione,8C  in  Aldino  contextu  ita  fc^um  eft,  mtky 

siy>.  ideft,ficuti  ipfe  dixitSC  hanc  lecSionem  magis  probamt& 

Qtiod  legitur,Et  ueluri  conclufsc ipfum  facientes  humidfStestGraece  eft,?«t  Ztar^ 
TK  ijJi  (Jb'  ideft, ut  quafi  exculfeeipftim  efficientes  humiditates.  Vb« 

uides  non  efle  legendum  Conclufe,fed  potius  econtrario  Erutar,HeI  excnlfee. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  probat,  fingultum  iugiter  ex  plenitudine  fieri :  exemplum  a 
pueris  lumens,'qHi  crebro  fingultiuntquumfunrrepleti :  SC  frigus  etiam  quod  implet 
neruos,idem  oftendit :  nam  frigus  neruofa  corpora  ad  difflandum  difficilia  reddit, pro/ 
ptercarepIentur,8Cfingultiunt, 


Quod  Iegitur,Rjgorautetn,K  frigiditas  omnis.  Grscceeft,  (LfCO-JlimH 

foa-o*.  ideft,Et  frigus  etiam.hoc  domnis  frigiditas. 

'Quod  ftatim  fequitur,  Qtii  omnia  neruofa  corpora  efRciuntad  difflandum  difficilia: 

debet,  co  quod  omnia  nauofa  corpora  efficiunt  ad  difflandum  diffi'cilia.nam  Gri 
ce  eft,  itaum  -m  ,  Quod  omma  nauctfa  cor 

pora,fiwt  ad  difflandum  inepta  ac  difficilia. 

AJ  H  O  R  I  S  H  V  S  Xll  I  I  ■ 

Ab  aqua  inter  cutem  habito,  fi  aqua  a  uenis  in  uentrem  defluxerit, folufr 
tur  morbus. 

BRASAVOLVS 

Qjr  I  aquam  intercutem  patiuntur,pr3efertim  afcitem,de  qua  in  pracfentiarum  fer/ 
mo  eft ,  magnam  aqua:  copiam  inter  inteftina  K  peritonxum  contentam  habent,  Ara/ 
bes,K  recentes  decepti  inter  fiphac, Si  mirach  contineri  dicunt,  quat  aqua  fi  per  uenas 
Ii  natura  ad  inteftina  tranfmittatur,exit .  Cum  uero  exiuerit, morbus  foluitur .  quia  hy/ 
drops  nihil  aliud  erat,  quam  tumor  uentris  praster  natura  ab  aquofitate  fedlus,quac  ob 
imperfeiftionem  cocftionis  genita  eft. 

voi  ideft,  Ab  aqua  intercutem  habito.]  Intellige  afcitem,uel  am/ 

plia  etiam  ad  tympanitem,fi  flatus  per  uentrem  exierit,fed  Philotheus  dicit ,  <t«Ai/ 
s*  0  «a-Kim!,  ideft,Et  prafatim  afcites. 

16^  mfipftiSiX!  a!  lU)  mixiljp  j Awnf.  ideft.  Si  aqua  a  uenis  in  Uentrem 

defluxerit,folutio.]Nam  ut  Philotheus  dicit,  #  ijn/m/ 

xfi'  SAsv/ei^ii  <719  HTTKT&i  ■JW/Ttsj  ■ilS'VvA£(;  •Tr&i  ■7«  <^•7^«,  iga  e/!(  wit?/  amV^ayi  ytvt/ 

TOi.lTjiifeSsimixai'»  ■nv^iti,%0  «ra 5» (itirai -tiSi  TrliiTtviitm  Kju  ideft, Fitautem 

miiltse  aquae  fluxus  per  naturales  iecoris  tubos ,  hoc  eft  per  portas  ad  inteftina ,  8C  per 
has  tranuens, liberatio  fit.  Amplius  additione  ipfum  humidum,  quod  in  medio  perito/ 
axi  Si  inteftinorum  eft.  ut  hinc' manifefte  appareat  aquam  in  hydrope, no  efle  inter  pe/ 
ritonacum  8f  abdomen,  fed  potius  inter  peritonaeum  8C  inteftina.  Via  autem  eft  per  ue/ 
narum  porofitates  ad  iecur  duci ,  deinde  a  iecore  per  meferaicas  ad  inteftina,  quamuis 
8i'ab  ipfis  meferaicis  pro  parte  exugi  pofsitfpraeter  id  quod  iecur  prius  attingat)^  im> 
mediate  ad  inteftina  tranlmitti.hoc  autem  Philotheus  confiderans,de  iecore  fcilicet  ad 
quod  aqua  prius  tran(mittatur,annotauit,hic  uenas  pro  iecore  accepitre,tanquam  par/ 
tem  pro  toto,8i  principium  pro  principiato, inquiens,  iss,;/  JS  ayi  tpAtJixs  ■n  »70*5  iiw/ 

tt^iiiiTra.  ideft,  Sciendum  autem,  quod  iecur  uenas  uocauit,a  parte  totum  oftendens,' 
etenim  principium  iienarum  iecur  eft,  ab  ipfo  enim  uente  oriuntur .  Oribafius  in  con/ 
textu, quem  interpretatur,particulam  quandam  habet, quam  apud  Hippocratem  nun/ 
quam  inuemVe  licuit,tamen  fimpliciter  uera  cft,haec  aut  eft .  At  fi  tuirisacceflerit,nulla 
erit  Ipes  falutis,K  hoc  multis  de  caulis,  primo  quia  fignificat  ipfam  abundantiam  fiipe 
tiore  loco  redimdare,qu*  titillat,  facit  tufsim;deinde  quia  ipia  concufsio  magis  infi/ 
cit .  exagitatur  enim  aqua.tuffis  uero  fignum  eft  mortis:imd  adde  tu,Propinquae  mor/ 
tis,8C  quae  iam  fores  occupauerit. 

Scito  autem  aquae  inter  cutis  folutione  fieri,at  fi  aliae  affediones  in  corpore  fi'nt,per 
aquae  exitum  folui  non  eft  necefle ,  fed  tumor  ille  folus  praeter  naturam  ab  aqua  fadus 
foluitur.  Ex  hoc  aphorifmo, aquam  intercute  foluendi  modum  codifcere  poffiimus. 
G ALENVS 

Et  HOC  exemplum  eft  earum  quae  Iponte  fiunt  utiliter  euacuationum.Spon/ 
taneam  autem  dicimus, non  quod  fine  caufa  fit,  fed  fine  caufa  ex  nobis  fit.Qiiado 
enim  data  3  nobis  medicina  aquam  trahente  talis  fiat  euacuatio,non  etia  hanc  ipon/ 
toieam  nominamus. 


KK 


L  t  B 


SEXTI 


PRIMO  Galenus  docet, m  hoc  aphorifmo  exemplum  fpontinatS  euacuationnm 
8C  utilium  poni,non-autem  iymptomaticarum. 

Qiiod  legitur,Et  hoc  exemplum  eft,lege  dC  hoc  unum  exemplum  eft.nam  habetur 
V 19*  dSp  mtfMayitit  <8j-  ’ 

S  E  C  V  ND  o  docet, quid  intelligendum  fitper  ipontaneum, nempe  id  quodino/ 
bis  non  fit,necj  ab  arte,fed  a  natura  ipfa  intrinfeca.  cum  enim  per  uim  hydragogi,i<left 
aqusc  ducentis  medicamenti  aqua  educitur,euacuatio  ^ontina  non  eft.  Sed  petra:an 
per  eafdem  uias  aqua  per  uim  medicamenti  educatur,per  quas  a  natura  ducitur.  Re. 
■  ipondemus,  omnino  per  uenas  ducijfed  ad  ueniculum  prius,  uel  ad  iecur,  deinde  adiiv 
teftina  duci,quamuis  Qc  aliqua  portio  per  illas  met  uenas  ad  intefhna  ueniat. 


A  Longo  alui  profluuio  habito ,  fpontaneus  nomitus  fupetueniens  mor/ 
bum  foluit. 

BRASAVOLVS 

M  A  T  E  R I  iE.  confluxus,qui  ex  longa  confuetudine  in  aliquem  locum  defluit, di. 
uertitur ;  (i  materia  in  alium  locum  fluat ,  8C  ab  eo  loco,  ad  quem  aflueta  erat  defluere, 
amouetur.  unde  fi  quis  diuturnum  alui  profluuium  habuerit, ipontaneo  uomitu  fuper. 
ueniente,profluuium  diiToluitur.quia  materia  diuertitur,quae  deorfum  tendebat, &  fu. 
periores  partes  nunc  impetit. 

vui  ofcffciVf  iueK}S{,  ideft,  A  longo  alui  profluuio  habito,]  Quamuis  fatis  dJ 
xifle  uideretur,fi  ita  fcriptum  reliquiffeqab  alui  profluuio  habito, ut  diuturnum  proflu 
Ilium  annotaretur  .T  u^  per  diarrhoeam  omne  profluuium  intellige, quondam  8C  in  difc 
ficultate  inteftinorum  uomitus  profluuium  foluit .  de  longo  uero  fermonem  habuit,in 
quo  ob  confuetudinem  uomitu  forte  folui  non  poiTe  uideretur ;  at  fi  diuturnum  fplua/ 
tur,ut  experientia  docet,  tanto  facilius  breue  profluuium  difibluetur;  aphorilmus^  de 
profluuio  ilio  intelligendus  efi:,quod  ab  extrinfeca  caufa  fadlum  fit,8C  non  de  eo  quod 
ui  medicamenti  contigerit. 

is  mu-ntudyiv  idefi,  Spontaneus  uomitus  iuperueniens,]ideft 

qui  a  natura  intrinfeca  confequatur ,  &C  non  ab  arte ;  non  tamen  hoc  dico ,  quin  etiam 
fciam  artem  plurimum  proficere ,  quando  ratione  profluuij  diuerfione  indigemus ,  SC 
arte  uomitum  proritamus.  Hoc  autem  melius  eft  fi  fponte  fiat,  quoniam  fi  arte  propu. 
retur,fieri  non  poteft,nifl  in  diuturno  profluuio.In  incipiente  etenim  fi  a  natiua£at,bo 
num  eft.fin  minime, tunc  prouocari  non  debet.  Qiiid  uero  intelligendum  fir,per  fpqn/ 
•  taneu,8C  ipfe  Philotheus  hoc  modo  exponit,  voi  Atya  v 

TSTisj  nk  mit  iiTtKt  i»  'nS'  mtfi  (finat.  ideft ,  Quod  didt 

foontaneus,  fine  manifefta  caula  fignificat ,  hoc  eft  nulla  caufa  a  medico  proueniente» 
fed  prouidentia  naturae. 

Ai/a  </>«// «w .  ideft,Soluitprofluuium.  ]Diuertendomateriam,quodfit,utPhllp/ 
theus  dicit,  'y  Ao}.(»  fl  cuiZcarantu! ,  ideft,Ratione  reuulfionis,uel  in  diuerlam  partM 
attra(Sionis,quoniam  (  ut  Oribafius  inquit )  id  quod  inferius  profluebat,  per  fuperio/ 
rem  partem  excernitur.  Ex  hoc  autem  aphorifmo  tu  hic  difce,in  diuturnis  alui  pro. 
fluuijs  uomitum  exdtari,  quamuis  exquifinus  fit,fi  id  natura  fponte  fecerit. 


Et  H  o  C  pariter  exemplum  eft  eorum  quae  redle  fiunt  a  natura,  qua:  medicS  imf' 
tari  oportetiurilitas  uero  ratione  renadlionis. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, K  hoc  efle  unumex'emplum  fuperfluorum  quae  rede  era 
enantur  a  natura,quam  medicus  imitari  debet .  Nam  in  hoc  calii  retSe  operatur,medi/ 
cus  uero  naniram  redle  operantem  imitari  debet.  , 

In  hac  etiam  Commentatione  deeftparticula  Vnumfita  enim  Gr*ce  habetur, 
eSp  ureiums  ^  ideft, Et  hoc  pariter  unum  exemplum  eft. 


A  P  H-O  R  I  S  M  V  S  X  V  5,^ 

-SBCVNDO  docetublitatemquacmhocnaturaeopcrehabeturj  eflerationc  tuUf 
■iffinus,  ideft  reuiilfionisjud  retradioinSjUt  Leonicenits  interpretatur. 

APHdRiSMvS  XV  i 

Morbo  laterali  uel  pulmonia  babitojalui  profluuiumaduemens, malunt. 

ERASAVOLVS 

S I  quis  laterali  morbo  intefiori,aut  pulmonia  capiatur,atui profluuio  fuperueniert 
te,malum  eft.nam  peius  lymptoma  cftj  tjuod  his  morbis  contingere  pofsit ,  pracfertim 
cum  materia  incoiSa  fitjSi  per  illas  uias  a  natura  morbum  fuperante  non  expellitur. 

vui  .  ideft,  A  morbo  laterali  occupato.]  ideft  detento  &  uehe. 

menter  infeftato,ut  Galenus  dicit.nam  hacc  particula  ideft  habito, morbi  ue. 

iiementiam  fignificat, unde  P hilotheus  dicit,  Ksnri/ 

juStcut^HinlCi^  J»!/  tmwovTO.  ideft, Propter  hoc  quod  dicit,habito,oftendit  fortiter  ac 
uehementer  detineri  bC  occupari  patietem,propterea  exponit  hanc  particulam  habito, 
hoc  eft  detento. 

« sr4iwv^b<«iii'iW.ideft,Vel  pulmonia.]  Vtercj  morbus  in  pedore  eft,fed  unus  in  part 
niculis,alter  in  pulmoms  lubftantia,  de  his  uero  fuperius  copiole  egimus. 

Aia^fcue  ideft,Profluuium  fupraucniens, malum.  ]  Qiiia  non  eft  uia 

hsec  commoda,per  quam  materiae  h*c  membra  occmantes  tranfire  polsint,  fed  fit  per 
modum  lymptoqiatisjunde  Philotheus  dicit-malS  elle,  quoniam  olsAsi  «tj  n  umif  rtuit/ 
jn^inis  tux7ri/d[ist«!>i!,'^Td\!S'}v  tiurS,l‘H- iTrtKB' 

IsikirVf-  ideft, Oftendit  quod  iecur  membris  compatitur .  hinc  ob  ipfius 

imbecillitatem,  cum  alteratio  non  fiat,profluuium  fequirur .  Galenus  eandem  caufam 
afsignat,ut  in  commetationis  expofitione  uidebimus .  At  Oribafius  ob  mUltas  caufas 
malum  efie  docet,primo  quia  debilitat  Uires.deinde  quia  dolOr  ingens  eft,  SC  Uigili£,ac 
;Cedit  autem  8C  fluxus  uentris,qua:  omnia  debilitant  Sed  rcqentiores  medici  ambi/ 

gunt,an  alui  profluuiu  in  principio  morbi lateralis,an  in  fine  conueniat,  quoniam  Aui 
cenna  in  principio  prodelTc  fatetur.hortim  recentiotum  unus  eft  Conciliator  differetia 
centefimanonagcfimafecimda,qui  multis  ambagibus  didis,  in  principio  couenire  in/ 
fert,in  fine  non  conuenire.  At  nos  Hippoc.  bC  Galenum  imitati  dicemus,!!  morbus  fit 
uehemens,femper  eft  malum,  quia  uirium  imbecillitatem  fignificat,  SC  iecur  compati, 
‘tmde  K  in  fpiritualibus  bC  naturalibus  partibus  uirium  eft.  At  fi  morbus  fit  paruus,uel 
, mediocris, euacuationis  ratione  bonum  efle  poteft,  bC  hoc  pracfertim  fi  codionis  figna 
apparuerint ;  tamen  bonum  eflc  non  eft  neceflarium ,  quoniam  fymptomatice  expelli 
pollet .  Hippocrates  uero  fignum  perpetuo  malum  edocere  uolens  dixit,  habito,idefi: 
uehementer  infeftato.nam  in  his  qui  mediocriter  patiutur,  bonum  fignum  elfe  poteft, 
utGalenusdicit,imdSCPhilotheus  etiam  addit,  iSiytip  ■wic/.tTeiWsTaj.ans/tsipem  itgct 
«ir  laittstinuf.  ideft, In  medioaiter  patientibus  quandocg  bonum  eft,ra 
tione  tranfmutationis .  Intelligec5,ut  Galenus  facit ,  profluuium  quod  malum  eft,noii 
prouenire  ratione  alicuius  cibi, uel  potus, uel  medicamenti, fed  ex  ui  morbi, 

f  '  GALENVS 

C  V  M  partes  aliqu*  patiuntur,  non  fimpliciter  aliae  compati  funt  natura  aptae,  fed 
cum  forti  paflione  detinentur .  Secundum  hoc  igitur,  hepate  fortiter  patiente, 
Ungultus  fuperuenit  copatiente  ftomacho.T  ulfis  autem,8t  diffidlis  anhelitus,  compa/ 
■tientibus  his  quae  refpirarioni  obferuiunt  inftrumcntis .  Sic  bC  his  ipfis  peflime  affedis 
n^ar  compatitur,  hoc  ipfum  mamfefte  oftendit  Hippocrates ,  cum  non  fimpliciter 
flixerit.  In  morbo  laterali  uel  pulmonia  aluum  turbatam  efle,  malum  fignum,fed  adie/ 
fetit  Habito, ac  fi  dixilfet  deteto  atep  uexato  homini  a  talibus  paflionibus  profluuium 
*Iui  fuperueniens  malum  efle  fignumiquoniam  ita  (e  habentibus  id  folet  aduemre  non 
potente  hepate  ad  fe  trahere  alimentu,ne<$  conuertere  in  fanguincm,&:  quandocp  uen/ 
triculo  idem  alimentu  corrumpente-In  mediocri  autem  morbo  laterali  atep  pulmonia^ 
'profluuium  alui  fuperuenies  poteft  prodefle  ratione  euacuationis,  bC  magis  cum  figna 
KK  t  codioms 


cothonis  apparuerint  inefle  paffionibus,  ncc^  adeft  timor, fed  morbus  HI  dtra  pcricu, 
lum.Commumter  autem  SC  in  his  K  in  ommbus  alijs  quxcuncp  eodem  modo  dicutur 
illud  meminiflTe  oportet ,  quod  nullus  alius  extemporaneus,K  manifeftus  cafus  fuper/ 
ueneritjueluti  SC  nunc  alui  profluuivmijnon  ex  cibo, aut  potu  aliquojfed  morbi  ratione 
contingat.  Nam  fi  alia  ex  caufa,8C  non  ui  morbi  fiat,  non  poteft  eius  morem  fignifica^ 
■f  e,fi  quidem  oportet  aliquid  flgno,  quod  ab  ipfo  oftenditur,  connedi. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  notat,  quado  aliqua  pars  fola  patitur,  alias  compati  necelTarumi 
hon  eft,fl  paftio  fit  imbecillisjat  11  pafsio  intenfa  fit,  compatiuntur, 

S  E  C  V  N  D  o  huius  rei  exemplum  ponit,inquiens, quado  iecur  intenfe patitur,lia. 
gultus  fuperuenit  ftomacho  compatientelimd  SC  ex  eadem  intenfa  iecoris  pHIione 
ficilis  anhelitus  fit,inftrumentis  refpirationi  feruientibus,compatientibus. 

TERTIO  docet,quodinftrumentisrefpirationispeffimeafFedis,necefleefl:iectir 

compati, ut  Hippocrates  notat, qui  fimpliciter  non  dicit  in  morbo  laterali,  uel  puImo/ 
nia  profluuiu  elfe  malum  fignum,fed  addit  habito,  ideft  detento  atcf  uexato.  nam  tunc 
iecur  compatitur, quoniam  alimetum  ad  fe  trahere  non  poteft,necp  in  fanguinem  con/ 
uertere.imd  quandoq?  uentriculus  idem  alimentum  corrumpit, 

Qiiod  legitur,  Sic  8C  his  ipfis  peffime  affedis. Graece  eft,  Stbis  Sv  iwjulj 
ofycu/Mt  fiiytcAu!  nnajiTiyiryoCm,  ideft  fic  igitur  8£  reipirationis  organis  adeo  male  affedis,' 
Qjii  ARTO  docet,in  his  qui  mediocrem  morbum  lateralem  habenqatij  pulmo^ 
niam,fi  profluuium  fuperueniat,ratione  euacuationis  prodeffe  poteft ,  fed  hoc  praefer/ 
tim,  quando  codionis  figna  apparuerint,  adeo  ut  periculum  non  immineat.Haccpars, 
nccp  adeft  timor,fed  morbus  eft  :  citra  pericula,  in  aliquibus  Graecis  contextibus  adeft, 
in  alijs  abeft,in  nbftro  antiquo  contextu  'a  uiro  quodam  dodo  obelo  confofla  eft. 

Q_viNTO  unumnotatGalenus,quodomnibuseiufdemgenerisfermonibusde/ 
feruit.hos  morbos  intelligendos  eire,nullo  alio  cafufuperueniente,  ut  profluuium  t» 
tione  morbi  fiat,&:  non  ratione  cibi, uel  potus.quonia  Ii  ex  alia  caufa,8C  non  ex  ui  mor 
bi  contingat, fupra  morbu  fignificare  nOn  poteft,quia  opus  eft  fi  fupra  morbum  finnifi 
care  debeat, per  aliquod  fignum  iudicium  fieri,quod  fignum  morbo  coniundum  fit. 

Quod  legitur, Quod  nullus  alius  extemporaneus  SC  manifeftus  cafus  fuperuenerit,' 
nos  potius  legeremus,  quod  K  nullo  alio  extemporaneo  8C  manifefto  fymptomatefii/ 
peruenerit,  uel  hoc  modo,  cu  ullus  alius  exteporaneus  SC  mamfeftus  cafus  fugeruene/ 
rit.  nam  Graece  eft,  tiSi  «Mi»  w®  f  KS“f V  n  ks«  itfcJlxlisy  iftytjevy'» rvyi^^itiae, 

Qiiod  in  fine  legitur.  Aliquid  figno.  Graece  eft ,  Mfro!  7» »  mitScy ,  ideft  per  ahquod 
fignum.forteLeoniceni  cotextus  habebat,  ut  in  prima  ledione  antiqui  npftri  feiptuo 
eft, 


APMORlSMVS  Xvl 


Lippientem  alui  ptofluuio  corripi, bonum. 


BRASAVOLVS 


N  V  L  L  V  s  equidem  lippus  eft,nifi  materia  ad  oculos  profluxerit,qu*  quum  dioff 


- - - ilignificat;8Ccaufa,quiacaufaeftcurhppitudofanetUr.i 

Iblum  bonam  cauiam  efle  dicit,inquiens,«j,«Soi/  as  imytacy^«}li  &s  «Tinp.i» 

KS“  Tmiy  itui  oifiSaL/taM,,  «ya  ttsa  cumcarvnu  Hi7S>,c^  v  Ly/iStai  v  &tuy 

Siy.  ideft,bonumeftnontanquamfignum,fed  tanquam  caufaiquod enim  abundat,» 
lippitudinem  facit, euacuatur  fimul  SC  deorfum  attrahitur :  propter  euacuationem  igfi» 
tur  bona  caufa, 

cf^f./aSv7tt .  ideft, Lippientem.]  At  non  lpecificat,an  humida  fit, uel  ficca  lippitu' 
do,quiaaphorilmus  in  utraque  uerus  eft.  ^ 

voi  t/jsfffiiias  ^s(fiinu,«y«Siy ,  ideftjAluiprofluuio  corripi, bonum.'3intdligcu^ 


A  P  H  O  R  I  S 


per  aliripfoflinuuffl,  genus  omne  <!efIuxus;intelUge(^  bonum  eflefat/one  lippitudinis, 
quoraam  ranorieproHliuij, malum  ede  poflrt .  nam  in  aliqua  incomoda inducere  poO 
fet.  At  folum  ratione  lippitudinis  bonum  efttquoniam,  ut  Oribafius  dicit,  materia  qu« 
morbum  faciebat, ad  inferiores  partes  prouocatur. 

GALENVS 

ivToM  VELVTI  flgnum  hoc  oculorum  bonum  ditfhim  ab  eo  eftjiedtanquam 
j^''caufa,  quia  humorum  abundantia  fimul  euacuatur,  atque  ad  inferiora  retrahitur. 
Eft  auterii  K  hoc  apud  ipfum  exemplum  unum  eorum  quae  lponte,a:  utiliter  euacuan 
tur ,  qu^-medicum  imitari  oportet-,'  uidelicet  K  ita  omnes  faciunt  in  lippitudinibus, 
aluum  K  clyfteribuSjK  putationibus  fubducerites. 


:  PRIMO  Gajenus  docet, hoc  non  efledi(Sum,taquamfign5  bonum, ledtanquam 
bona  cauia.ratio  eft,quia  humorum  abundantia  fimul  euacuatur, 2C  ad  infoiora  reuel/ 
litur, tamen  nos  fuperius  oftendimus  ^am  efle  bonum  fignum. 

^uod  legitur, Non  ueluti  fignum  hoc  oculorum,loco  huius  particulat  oculorum, 
lege  lippienhum,quia  Graece  habetur,  ix  iSo»  "fS*  apdx/i/aarmi/. 

SECVNDO  docet,hunc  aphorifmum  efle  unum  exemplum  eorum  quae  utiliter 
euacuantur,&  fponte,Sf  quae  medicum  imitari  oportet, 86  ita  in  lippitudinibus  omnes 
&ciunt  nam  aluum  clyfmatibus  86  purgationibus  fubducunt. 


APHORISHVS  XVIII 


VEfica  difcifira,aac  cerebro, aut  corde, aut  fepto,aut  aliquo  ex  tenuioribus  ity 
teffims,aut  ueniricuIo,aut  iecore, letale  eft. 

BRASAVOLVS 

M  V  L  T  A  funt  in  humano  corpore  membra,fine  quibus  indiuiduum  fuperuiuere 
nonpoteft,im6  fi  laedantur,  aut  non  uiuit,aut  aegreuiuit;  multa  quocj  funt,quae  fi  inc< 
dancur,fanari,atq}  confolidari  non  polIiint.propterea  cum  inciduntur,  mortem  confe/ 
qui  neceflarium  ot,  quae  uel  cito  fequitur,  uel  ad  aliquod  teporis  fpatium  prorogatur. 
Nunc  ab  Hippocrate  hac  partes  enumerantur, qu*  funt  ueflea, cerebrum,  cor,  feptum 
tranfuerfum,intefi:in5  aliquod  ex  tenuibus,uentriculus,iecur.Hisuero  prgdidismem 
bris  iieflculam  fellis  addere  debes,fpinalem  medullam  prope  caput,pulmonem,media 
ftinum,  86  lienem,  quae  omnia  mebra  86  fi  ab  Hippoaate  in  hoc  aphorifmo  relata  noa 
finqnos  tamen  illa  ad  aphorifmi  perfedionem  addere  debemus .  nam  Hippoaates  fo/ 
lasheceflarias  partes  enumerauit. 

Kisip  .  ideft,Vefica difeifla.] Galenus qjuinto  De ufupartium libro,cx 

quibus  parnbus  uefica  cofl:et,ubertim  docet.etemm  collum  habet  carno{um,86  quod 
li  incidatur,  coalefcere  86  confolidari  potefi:,  86  quotidiana  experientia  cum  alicui,  uefi 
cs  calculus  educitur,  confohdari  uidemus.propterea  hic  Hippocrates  de  collo  non  iiv 
telligiqfed  de  ueficac  fubftantia,86  incifio  effatu  digna  efle  debet.  Illa  nempe  confolida 
ri  non poteft, quia  membrum  eft  neruofum.  imo  ueficac  nocumeta  pedibus  86  cerebro 
communicantur.difcifsiouero, aut  ferro,re'ueextrinfeca,aut  humoribus  erodentibus, 
aut  hulcerantibus  fit,  qui  per  hacc  indicia  cognofeuntur ,  a  Paulo  iEgineta  libro  tertio 
capite  quadragefimoquinto  hoc  modo  deferipta :  uehemens  admodum  dolor  petfien, 
nypogaftriumcp  impetit,  urina  magna  cum  anxietate  redditur ,  86  poft  micftionem  pus 
in  fundo  manilac  fubDdet,fquamuIacp  in  ipfa  tetri  odoris,aut  lamineac  circunfertmtur,' 
Celfus  uero  libro  quinto  capite  uigefimofexto  ligna  ponit  uulneratj  ueficac,inquiens, 
dolent  inguina, quod  fuper  pubem  eft:,intenditur,pro  urina  fanguis,aut  ex  ipfo  uulne/ 
te  urina  defcendit,fiomachus  afficitur, itac^  ain:  bilem  uomunt,  aut  fingultiunt,frigus, 
K  ex  eo  mors  feqiiitur.Tamen  uefic*  fimpliciter  letale  non  fecit,fed  inter  ea  numerat, 
Riiae  difficilem  curationem  habeant.  Aetius  autem  dicit  infanabilia  eflehulcera  ueficac 
propter  hoc, quod  neruofa  eft.  periculofiora  autem  funt  quae  ex  erofione  orta  funt,  86 
modica  fpesMKa  teftaurahdi ,  attamen  cum  faepe  etiam  praeter  expedatione  quaedam 
KK  }  euenianc 


eueiiianti  cUra  eft  aggredienda, per  quam  fi  nihil  aliud,  certe  accelTonj  dolores  minuea 
tur.Philotheus  ex  hac  particula  cjsutpjr^vrt ,  ideft  difci(ra,profimdain  difcilTionetn  tfle 
oportere  oftendineius  uerba  haec  funt,  Jjst  'ni'  emii  <^10^^77  \<Ait}Ma\  iljk&iitt  Ai, 

difcifTajdiuifionem  in  profundum  oftenditDeindefequi 

tur,  ^  Sr  (fiiimn  9  sf («eifflt'  «fj»  J3«&f  Aiugtnf  Ti>,S«i«TOo'tf .  » »*»  JS 

^  tv(¥  wsTOii  (ioetW  ccTrxKtxny.tta  luvSinM  tkStk  7«  w  « <?««{,?»  7«  omiAi 

ca  H<rvj(ua/,tM  t‘«l'  ^  7*  Awtoa  0  Sk^iw©-  Jjst  iftui  w  tMe/«[i.ideft;in  qua 

cunt^  igitur  ex  pracdidis  partibus  diuifio  ufi^  ad  profundum  fadia  fit, letale ;  quoniam 
nea  in  una  harum  partium  cicatrix  finfemper  enim  mouentur  hac  partes, donec  natura 
in  facienda  cicatrice  quietem  habeatdioc  eft,  opus  eft  ut  natura  quietem  babeat,donec 
obducit  cicatriceiquia mors  cicatricem  pr$oecupat,ob  partium  dignitatem.  Pofthac 
a  Philotheo  dubium  molietur,  quod  a  nobis  fuperius  abfolutum  eft :  tamen  nunc  eius 
Uerba  referre  nobis  moleftum  non  erit,inquit,  isfjcn  </Is  rnOf 

o^ft5ra|  Iwsitet  Aiusvy^llS,i  yimf  «jraAs*,-)^  Sit  x}(H  i 

Am  rl  Wsiftif  <ftittje7?,3c7)te!  4S,<Sc^(5tp»’  yiVt^  «Trij^wi.  idcft,Dubitantau/ 
tem  quidam  dicentes,  &  quomodo  in  his  qui  ob  lapidem  inciduntur  urfica  utrinij  di/ 
uifa, interitus  non  fitfEt  dicimus,quod  uefica  non  fcinditur ,  fed  ueficae  collum, quod 
K  carnolum  cft,propter  hoc  interitus  non  fit. 

» 'tyLiifctfjiy,  ideft  uel  cerebro.]  Si  &  ipfiim  cerebrum  praecidatur, letalfcl^u  uero  in/ 
tellige  cerebri  fubftantiam  uftg  in  profundum  eflepraccifam,  uel  uenn-iculos  pertingat; 
Cellus  capite  uigefimofexto  quinti  libri, cerebri  bafim  uulneratam  inter  letalia nume/ 
'  rat.inter  illa  uero  quae  funt  difficilia  curatu,ponit  luilnus  membranae, quae  cerebrti  con 
tinet,  cuius  figna  haec  efle  dicit.  Sin  cerebru,membrana'ue  eius  uulnus  accepit, fangias 
per  nares,quibufdam  eriam  per  aures  exit,ferei^  bilis  uomitus  infcquitur,quorundam 
(infus  obtimdunf,appellati<p  ignorant,  quorundam  trux  uultus  eft,  quorundam  ocuIJ 
quafi  refoluti,huc  atm  illuc  mouentur,feretp  tertio  uel  quinto  die  deliriu  accedit,mul/ 
torum  eriam  nerui  diftenduhtur.  Ante  mortem  autem  pleriq?  fafcias,quibus  caput  deli 
gatum  eft,lacerant,ac  nudum  uulnus  frigori  obrjciunt.Hippocrates  uero  in  primo  De 
morbis  libro,hacc  dicicCerebrum  uulnerati  fi  quatiatur,laborct9,uocem,uifum,audi 
tumij  intercipittquod  fi  uulneret, bilis, uomitus,febrfs(5  fuperuenit,K  aliquid  cotpo/ 
ris  fyderatur,perit<5.Nos  autem  in  cerebro  uulneratis  mira  uidimustin  uno  qui  magnj 
ficis  Valengis  infcruiebat,tanta  fubftantiae  cerebri  quantitas  exiuit,quanta  eft  paruum 
gallinae  ouum,tame  euafitiat  deinceps  probe  loqui  non  potuit,8f  per  triennia  ineptus, 
8C  fere  ftupidus  fuperuixit.  Alium  uidimus  ex  Corfica  militem, cui  fere  dimidium  capf 
tis  cum  fua  cerebri  portione  ablatum  eft,  coualuittfed  nihil  recordabatur, loqui  non  po 
terat, K  erat  adeo  infenfatus,  ut  nihil  uel  intclligcrct,uel  referre  fcfret;  illa  fblum  como' 
debat,quae  in  os  ponebantur, totum  fe  conftercorabat  SiC  commingebat ,  a  confoctjs  in 
Corficam  dudhis  eft:an  ilIucpauenerit,ignoramus .  Paulus  quocp  hbto  fexto,capite 
oiSuagefimo  odauo, uulnerati  &C  abfeiffi  cerebri  ligna  defcribit,inquics, uulneratis 
rebri  membranis  dolor  capitis  ualidus,oculoru  incenfio,cum  linguae  rubore,8f  metis 
alienatioe  eft:q>  fi  una  cum  ipfis  cerebru  quoqj  itfhjm  fit,homo  lubito  deddiriobmutw 
feit,facie  diftorquct.tum  bilis  uomitus  fanguinist^  per  nares  aures  effufio  infequit. 

«  i.uei  corde.]  Hi  fubito  peretint,quibus  cor  difeiflum  eft.nam  ut  Paulus  dl 

cit  capite  odluagefimooAauo  fexti  libri,  corde  uulnerato  iuxta  finifteriore  mammS  te/ 
Ium  non  uacuo  loco,  fcd  quafi  altero  quodam  corpore  exceptu  apparet,  attj  interduffl 
pulfarilem  morione  prae  (e  fcrt,fanguis  niger  per  plagam  fi  detur  exitus, fluit,  extremae 
partes  frigefcunt,fudor  &  animi  dcfcdlus  acddunt,ac  demu  matura  mors  iequitur.CeI 
fus  uero  capite  uigefimofexto  quinti  libri, inter  infanabiliauulnera, cordis  uulnerapo/ 
nit,quac  his  indiens  CPgnofcHtur,fanguis  multus  fertur, uenae  languefcunt, color  paiffi 
diffimusjfudores  frigidi, malitp  odoris  tanquam  irrorato  coipore  oriuntur, extremis^ 
partibus  frigidis  matura  mors  fequitur.Scd  unum  hic  inquifitione  dignum  eft,cur  qiM 
corde  uulntTatur,ita  cito  pereant, illico  enim  mortui  corruunt. C  mnes  ex  magna  fenii 
bilitate  rationem  aflignant.tame  cor  multos  neruos  non  habet.Nos  uero  prteter 
aliam  ratione  affignamus,  fcificet  quum  cor  maxime  fenflbilc  Ct,in  i^jj^ifione  faw. 


APHORISMVS  XVIlt  945 

ad  ipfuffl  tanquam  ad  arcem  totius  corporis  fangms  tllico  corritjitaCp  finpcfu  K  miilt^. 
iudfflefuffocat.Sinotmihilmucronis  cordis  abfciflum fit,  animal  per  aliquod ipatiutn'  ' 
fupffuiuere  poteft .  Suem  in  cordis  mucrone  uulneratum  uidimus,qui  per  horam  fere 
fupouixit,8i  comedit,nec  ita  breuiobij(ret,m'fl  iterum  uulneraretur. 

;4f^«.i.aut  fepto  tranfuerfo,]  Celfus  capite  uigefirnofotto  quinti  libri, fepti  iiulne/ 
ra  inter  diffidlia  curatu  numerat:8i  hacc  eius  ligna  efle  dicit,Praccordia  furfum  contra/. 
hunWTjfpina  dolet,  fpiritus  rarus  eft,fanguis  Qiumas  fertur.Paulus  capite  odluagcfimci 
oiSauo  forti  libri  hacc  figna  pom't,Inrpiratio  magna  K  cum  dolore  dC  gemitu  fit,pcr  to/ 
tum  fpan'S,quod  inter  duos  humeros  connneturjfed  unii  fignu  eft,quod  ab  his  authori 
bus  prtetermittif  .f.deliri3.hi  etemm  delirat,  quibus  feptu  abfciifiim  cft,propterea  phre* 
nes.i.mentes  a  Graecis  uocaturiopus^  eft  ^fcilfione  efle  effatu  dignam,fi  is  obire  de/ 
beat,  cui  precifum  efttnam  SC  ob  motu  fuu,8£  quiach^tilagineS,c6folidari  non  poteft, 
i ^  m  aliquo  ex  tehuioribus  intSinis]  cum  h  jc  diff  Spuntur, 

adeo  exanguia  funt,  ut  confolidatione  non  admirtSupropterea  a  Celfo  ebrii  uulnaa  iiv 
ter  illa  numerStur  quae  infanabilia  funt :  crafllora  nagi  inteftina  cjuadoaconfolidantuf 
difrupta.undeideCelfu!  '  '  '  "  '  "  '  ' 


Cibus  K  potus  per  locum  exeunt  uUlneratu,prKcordia  inditrefcut,  nonnun^  bilis  per 
os  redditur. Cralfiora  uerb  inteftina,uel  ftercus  emittimt  uulnerata,uel  eius  odorem;  • 

« iOiAi»i(.i,Uel  uentriculo.]  Hoc  enim  egregie  diTciflb  mors  cita  corifequitur.unde  8C 
Ceifus  prgeitato  loco  uetriculi  uulnera  inter  infanabilia  recefet:quibus  uero  huic  mem' 
bro  uulnus  illatu  eft,  cibus  potio  pef  uulnus  excutit, prjcordia  indurefeutihonnun^ 

bilis  per  os  reddifffunt  eade  figna,  quae  in  inteftinorii  graciliu  uulnerecotingebant.  At 
quiaininteftinis  gracilibus  nihil  aderat, propterea  nec  cibus  exit,necpotus,utin  UStri  - 
culo  facit, nec  ftercus  aut  ftercoris  odor,Ut  in  cralfioribus  inteftinis  c6tingit;unde  Pau 
Ius  capite  Ixxxviij .foeti  libri,inquit,ex  uentriculo  fuccus,ex  inteftinis  ftercus  egredit; 
fedopus  eft  alia  intelfi'na,Sf  non  facilia  intelligere.  Aliqui  funt  qui  per  »siiaw,  uetrem 
intelliganttdecipiunt  uero,quoni5  qui  uulnus  etia  feuu  in  uentre  habuerint,modo  in/ 
tcftina  tefa  no  finqnecji  Uetriculus,tacile  fanant  .ProptereaOribafius  dubitat,inquiesi 
Sed  falfum  uidef  efle  qd*  dicit  Hipp.fcimus  enim  intefiino  incilo  8i  uenn-e,fopius  eua 
CITe  6C  fuperuixiffe  homine, ut  faepe  in  bello  accidit.Refp6demus(inqt)a[iud  clie  prte/ 
ciftone,aliud  incifione,at(J  aliud  perculfione.percUlIio  eft,quado  aliquid  horu  pungiV 
tur,nori  tame  diuiditur,ut  li  aliquis  in  Uentre  pugatur,8f  non  ih  inteftinis.  Nam  tria  ini 
fe  continet  uenter,in  medio  eft  cato,intus  8C  foris  funt  nerui:  8f  hoc  proiuda  natura  fa/ 
citjut  caro  illa  calefaciat  cibum,8C  nerui  extendantur, quoties  multu  comedimus,  itetn 
caro  illa  adunata  tota  fe  confolidat, quoties  pudio  huiufmodi  fueritincifio  eft,  quoties 
membru  inciditur,non  tame  diuidif.  Praccilio  uero  dicitur, quoties  mebri  continuatioi 
diuila  fuerit,  quo  nunc  dicit  Hipp .  Si  quid  ex  his  membris  praecifum  fuerit,letale  eftr 
quia  funt  qua-da  principia,fine  quibus  natura  fubfiftcre  no  poteft.  At  nos  intclligimUs 
etia  abfciflum,8£  fi  praecifum  no  fi;t:8C  per  uocabulu  i®iai«iijbic  uetriculu  intelUgimus, 
SnmegtdnmmA! .  i.uel  iecur,letale.]  Celfus  capite  uigefimofexto  quinti  libri,iocine 
ris  uulnera  inter  difficilia  ciuatu  numerat, &:  haec  figna  recefet,Multus  fub  dextera  par' 

,  teprateordioru  profuliis  languis,ad  fpina  reduda  praccordia,in  uentre  cubandi  dulce/ 
do,pundiones,dolorcs(5  lugul2,iunducp  ei  latus  fcapularu,  os  intentu, quibus 

nonntmi|  etia  biliofus  uomitus  accedit.Imd  nos  fuperioribus  diebus  duos  in  cura  ha/ 
buimus,  quibus  iecur  uulneratu  fueratf  ut  poft  eoru  morte  uidere  liant)hi  quotidie  bi/ 
lem  euomebatjSi:  intefilfima  febre  ardcbat,tufli<5  corinUa  afficiebant.  Alteru  nuper 

curauim!’,qui  gibba  iecoris  parte  cotufam  ex  equi  calce  habebat,perijt  hic,8C  cu  max» 
ma  fiti  attp  aeftu  bile  cotinuo  uomcbat,nec  ullo  pado  excernere  poteratHeri  tlluftrifs. 
Renata  Ferrarij  duciffa  iuffit,ut  famulu  quenda  Gallu  repete  mortuu  aperiri  facere, uC 
qua  morte  obierit, decerni  poflettin  iecoris  gibbo  hulcus  inuentu  eft,  quod  ad  fuppura 
tione  Euenerat,Vt  imo  igitur  uerbo  expedia,iecoris  hulcera,atcj  uulnera  letalia  funt,- 

Hgalenvs 

oc  VERBVM  Letafofacpius  dixit  in  altis,  8f  in  hoc  ipfo  libro  de  his  qui 
KK  4,  cxneceffl 


ex  neceffitate  funt  morituri.  Saepius  autem  K  in  his  qui  magna  ex  parte.  Quare  neqi» 
nunc  eft  mamfeftum,fi  omnino  fecuturam  mortem  difeiifis  his  partibus, uelit  oftende, 
re,uel  in  quibufdam  raro  hominem  feruari  contingat  Quod  quidem  igitur  cor  utilne. 
ratum  mortem  affert  necei&io,unum  ex  his  eft  quae  in  confeiTo  habentur ;  non  tamen 
in  alijs  aeque  recipitur, uulnus  quodeunep  mortem  afferre  ineuitabilem,  fed  illud  quod 
magnum  eft  atque  profundum,  quod  rationabile  eft  a  uerbo  difciffa,figniiicari,  ut  tota 
ueficae  tunica  diuifa  uf$  ad  fpaciu  interius  intelligatur,att5  in  fingulis  alijs  eodem  moy 
do.In  uefica  quidem,  cofeflum  tale  uulnus  non  coalefcere,  ficuti  K  in  parte  fepti  neruo 
la,8i  in  tenuibus  inteftinis.In  uentriculo  autem  ,dubitatur:nam  quofdam  in  eo  uulneia 
tos  dicunt  aliquado,fed  raro,fuifle  fanatos.  Hepatis  autem  nonfolum  profimdum  uul 
nus  in  fibris  eius  fa(3um,fed  etiam  fibram  abfcillam  aiunt  fuiffe  fanatamme^  nos  latet 
quod  in  libro  De  uulneribus  exitialibus,  quaedam  ex  his  eius  libri  autor  conatur  fana/ 
re.Quod  uero  partes  ipfe  diuifae  agglutinari  no  poinnt,in  corde  quide,ac  ftpto  tranf 
uerfo  ex  iugi  eorum  motu  cotingit.ln  uefica  autem, quia  neruola  df  ac  tenuis  exan/ 
guis.eius  profedio  collum  uidemus  quotidie  fanari  quum  lapis  extrahifur,quoniS  car/ 
nofum  eft.Hepar  uero  uulnera  habet  plurimo  manantia  fanguine,at($  idcirco  mori  an 
ticipant,qui  ita  fimt  uulnerati,prius  quam  uulnera  agglutinetur:  dixi  autem  fic,uoleh$ 
intelligi  etiam  uenam  efle  diffedtam .  Ob  hoc  ipfum  i^tur  qui  uulnera  in  fummatius . 
parte  conliftentia  aiunt  fanari,8C  fibras  hepatis  abftulifte,uerum  uidenfur  dicere.Ctrd 
■^••brum  autem  uulneratum  ikpius  fanatum  uidimus,&  femel  8C  bis  in  Smyrne  Ionix,iH 
uente  adhuc  praeceptore  PeloDe.8C  erat  uulnus  fatis  effatu  dignum .  Hoc  igitur  rarilli/ 
mum  eft.  Verum  autem  eft,magna  uulnera,  quae  confueuit  Hippocrates  nominare  dii/ 
ci(nones,afferre  morte,8C  fatentur  omnes  quod  uulnera  cerebri  qux  ufi^  ad  aliquid  in 
uentriciilos  penetrant,  etiam  afferiit  mortem.T enuium  autem  inteftinorum  natuta,& 
uentriculi  magis  non  parS  participant  carnofe  fubftantiac,8C  ideo  in  fumma  parte  uul/ 
nerata  ftepius  agglutinantur :  tota  autem  difeifla  ufque  ad  eorum  cauitatem,rariflime. 
Hoc  autem  non  ut  mihi  uidetur  propter  eorum  fubftantiam  accidit,  fed  quoniam  non 
poffumus  aeque  intrinfecis,ficuti  exttinfecis  imponere  uulneribus  medicamenta,  Qiia 
propter  per  potiones  conaf  author  libri  De  uulneribus  perniciofis  infaipti,  fiue  Hip/ 
.pccrates  fuetit/iue  quis  alius,{anare  uentriculum, 

ERAS AVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  hoc  uerbum  letale,  quando^  ab  Hippocrate  de  his  dici, 
qui  neceflario  llint  morituri :  quandoi^  de  his  qui  magna  ex  parte,  propterea  dubitare 
oportet  quomodo  in  hoc  loco  Hippocrates  intelligendus  fit .  An  his  partibus  abfciflis 
mors  neceflario  cofecutura  fit,uel  in  quibufdam  homo  faluetur,  licet  id  taro  cotingau 

s  E  C  V  N  D  o  docet,  apud  omnes  in  confeffo  elTe,  cor  uulneratu  mortem  afferreiimd 
adde,8f  feftinam .  Sed  de  altjs  enumeratis  partibus  aeque  uerum  non  uidetur,  quod  ad 
earum  abfcifllonem  ineuitabilis  mors  coniequaturifed  folumfi  magnum  fuerit  uulnus 
&  profundum,  confequitur,ut  illud  uerbum  «^lorryiTJ,  ideftdifciflb,oftendit,  . 

TERTIO  docet,inueficaintelligendumeffe,quodeiustunicauf(^ad  ipatiumin/ 
terius  difeifla  fit,8f  ita  in  alijs  partibus, quoniam  illa  uulnera  in  uefica  non  coniblidan/ 
tur,ficuti  etiam  aliae  nerueae  partes  confolidari  non  poffunt:unde  nei^  pars  neruofa  fe/ 
pti  tranfuerfi,ne(^  tenuia  inteftina  confolidationem  admittuntifed  de  ucnfficulo  ab  ali 
quibus  antiquioribus  didium  eft,nonnullos  efle  fanatos,fed  raro.  lidem  dicunt, non  fo 
Ium  profundum  iecoris  uulnus  fuifle  fanatum,  ftd  alicui  integram  fibram  abfeiflam,» 
tamen  fuifle  ianatam.Etiple  Galenus  libtuDe  uulneribus  cxirialibus  legit,in  quo  au/ 
thor  huius  libri  talia  qujdam  uulnera  fanare  conatur. Nos  hunc  librum  non  habetnusi 
.  Ci.v  ARTO  rationem  reddit,  cur  hac  partes  ab  Hippocrate  enumeratae, coglutinari 
non  poflinnin  corde  enim  &  fepto  trafuerfo  ob  iugem  motum  id  cotingit.  V efica  uao 
non  conglutinat  quia  neruea, tenuis  6C  exanguislin  collo  aut, quia  carnofum  cft,uulne 
ra  conglutinant, ut  quotidie  in  lapidis  edudJioe  uidere  licet.Iecur  uero  no  conglutinat, 
quia  ut  plurimu  uulnera  habet  fanguine  manatia;&  ideo  hi  prius  moriiitur,!^  uulnera 
agglutinetur.hoc  aut  dixit  Galenus, ut  notaret  etia  uenam  efle  diffcdlsm.K  ideo  infert 


aphdrismvs  xvm  5+f 

,fialaius,h*$  fllos  uerum  dicere,  qui  dicunt, uulnera  infumma  iecorfs  parte  confiften 
tiafanariia:  minus  illi  qui  dicunt,fibras  iecori  eile  abIatas,K  fuifle  fanatos. 

Quod  l^'tur,Qui  uulnera  in  ilimma  eius  parte  cofiftenria  aiunt  limari,  8C  fibras  he 
natis abftuliffelGraece habetur,  sntt  las  iSim/iiicimSi  •jpaofis  i«Sra  >iiyc¥r^,inc'i  <5{f 
wias  Necp  qui  uulnera  infumma  eius  parte  confidentia  aiunt  fanari, 

■nei*  qm  hepatis  abftuliife.ita  habent  cotextus  Aldinus,&:  antiquus  nofter  in  fe/> 
,jundaleA'one,quamprobamus:naminprimanonhabebat  B«,led  cm, 

Qj  I N  T  o  diciqfacpius  fe  uidifle  cerebrum  fanatum  ex  uuInere,K  femel  in  Sm^/ 
jialoniacj&i  erat  uulnus  effatu  dignu,quum  adhuc  uiueret  eius  praeceptor  Pelops ;  ied 
dicit  hoc  effe  rariffimuitamen  notat  magna  uulnera,  quae  Hippocrates  difcuffiones  no/ 
minare  confueuit,mortem  afferreiomnescj  fatetur,  uulnera  omma  quae  ufep  ad  aliquid 
in  uentriculos  peneuant ,  effe  letalia .  D  e  cerebro  K  eius  utilitate  Galenus  difflife  agit 
odauo  De  ufu  partium  libro. 

.  Quod  legitur, Et  femel  Sf  bis  in  Smyrna  Ioniae ;  in  antiquo  noftro  contextu  eodent 
modo  legitur,  im  amc}  ^  Sed  Aldinus  contextus,quem  iit 

iiacremagisprobo,lblumlegit,  tnvfvif,  ideft,  Etlmeliit 

Smyrna  Ioni3e,ut  illa  particula  Et  bis, uacet. 

Quod  etiam  legitur.  Verum  autem  eft  quod  magna  uulneta  qitae  ednfueuit  Hippo/ 

.  crates  nominare  difciffiones,afferunt  mortem.in  hac  parte  haec  particula  ^uod,fuper/ 
fluaeftinam  Caracce habetur  liiyKAxfjpiaeitmcifTt^  aoiiifiiimiaxiims ivi 

lucfeii  ideft,Hoc  autem  ueritm  eft, magna  uulnera,  qux  coii/ 

.  fueuit  Hippocrates  nominare  diffediones, afferre  mortem, 

Qtiod  ftatim  fequitur.  Et  fatentur  omnes  uulnera  cerebri :  lege.  Et  fatehtiir  omnes 
quod  uulnera  cerebri.  D  enicp  ratione  reddit,  cur  tenuia  inteftina  8^  liehtriculus  non 
coeant, fi  in  fumma  parte  uulnerentur,  faepe  agglutinantur,  quia  futit  carnofae  fubftan/ 
tiae.  Si  uero  ufep  ad  eorum  cauitatem  fiat  uulnus,  rariflime  fanantin: :  uerumtamen  hod 
non  prouenit  ex  eorum  fubftantia ;  fed  quia  non  pollurtt  medicamenta  intrinlecus  ap/ 
poni,ficuti  extrinfecus  poffuntjunde  author  libri  de  uulnetibus  exitialibus:uel  fit  Hip 
pocrates,uel  quis  alter,has  partes  per  potiones  fanare  docet. 

Quod  in  fine  Commentationis  Iegitur,Sanare  uentriculiimiin  contextu  Aldino,K 
innoftro  antiquo  eodem  modo  legitur  ^i^en-ilisi/riixsiAiai/.In  alio  autem  Grxeo  con 
textu  fofum  legitur  S(i;s«!raiiaj/,8C  abeft  particula  ((!iiAi«(/,quod  magis  probo.nam  ilUus 
libri  author  per  potiones  fanare  conatur,  tam  uentriculi  uulnera,  quam  tenuium  inteftiV 
norum  &  craffbrum,Sf  iecoris,8f  omnium  locorum,  ideft  partium  noftri  corporis  affe 
<aarUni,qua5  intus  funt,3f  fenfum  effugiunri 


A  P  b  R  1  S  M  V  S  X  1  36 

QVum  difeiflutn  fuerit  os,  aut  chartilago,  uel  neruus,atit  gen»  partieuta  ce^ 
nuisjuel  preputium, neque  augetur, neque  coalefcit. 

BRASAVOLVS 

S I C  V  T I  in  humaiio  corpore  membra  funt,qUac  incila  morte  afferre  Iblennita  alia 
funt,qu3c  quum  inciduntur, 8C  fi  mortem  non  afferant,  tamen  nec  crefcunt,nec  confoll 
danturitum  quia  fimt  membra  feminalia,  qug  uires  imbecillas  habent,  tum  quia  frigida 
fimqSt  eorum  nutrimettim  difficulter  tranfmutatur .  Propterea  ab  Hippocrate  non  ab 
re  dicit ,  fi  os  difciffum  fuerit,aut  chartilago,aut  neruus,aut  tenuis  genae  particula,aut 
pra:putiu:aut  fiipple  tu,  aliud  membru  ex  leminalib  us  necp  auget,  necp  coalefcit.  Oriba 
lius  membroru  diftindlione  facit,  q,  alianeruofa,alia  mufculoft,alia  carnola,alia  olKa, 
alia  uenofa.Hippocrates  ergo  in  omnibus  uerax,nunc  oftedere  Uult,qup  fint  ea  mebra 
in  corpore  noftro,  quy  incifa  no  fanant  .8f  di cit.  Omne  quod  nerUofum  A.fi  praecidaf, 
difficile  ad  integritate  reUocafmifl  forte  locus  ille  circBdatus  fuerit  carne,que  carm'  adn  ^ 
netur.Illud  t^e  funik  no  eft,c8  uideamus  collu  ueficK  incidi.uel  ipfam  etia  ueficam,  «  v. 
'  quando  ' 


,4-6  LIBRI  SEXTI 

quando  calculi  extrahuntur :  tum  enim  in  longum  finditur  j  ea  parte  qua  di  caro  qnia 
caro  maxime  adunat,8C  conglutinat  locum,quando  id  qui^  difficile  fiat. 

l5r»(i  ostoi/.  ideftjCum  difcilTum  fuerit  os.]  De  offium  fraduris  libro  quinto 
aphorifmo  uigefirnofecudo  ubertim  dilTeruimus.  Offa  totius  nollri  corjjoris  bffis  fml 
&  fimdamenta, frigida  8C  ficca,8i  membra  feminalia, quae  fi  frangantur, Uel  incifa  fint 
per  uiam  primf  intentionis  fanari  non  poffunt, Galeno  in  Arte  medicinali,capite  noia 
gefimoprimo  dicente,  Fradio  igitur  eft  continuitatis  in  offe  folutio,quac  quantu  ad  in/ 
tentione  primam  infanabilis  exiftitiquo  ad  fecundam  uero  quodammodo  fanabilis  fit. 
Prima  igitur  intentio  eft  coalitus  partium,qui  ob  offis  duritiem  fieri  non  poteftfecnda 
alligatio,  quae  fit  callo  fimernato  partes  fraiSas  alligante .  D  ocetc^  h  une  callum  habere 
communem  materiam, led  quo  ad  formam,habere  formam  propinquam  offi,hunc  cal. 
Ium  Arabes  uocantorasboth.Gffa  ergo  non  coalefcunt,necp  conglutinantur,  nifi per 
uiam  fecundae  intctionis,per  uiam  primae  intentionis  minime. Opus  ergo  efth»c  intel 
ligere  in  uiro  qui  ofla  habeat  non  amplius  crefcentiatnam  in  pueris  olla  coalefcere  poF 
funt,  Galeno  in  praediflo  loco  dicente.  Molle  uero  K  puerile  os  coalefcere  poteft|^ 
perraro  fit  talis  affedus,  quin  cum  altero  fodetur .  Celfus  de  his  fraduris  odlauo  libro 
agit.  Philotheus  dicit  non  coalefcere  oila  Jli 
ideft,ob  exceffum  ficcitatis,ficut  radices  femper  non  habentia. 

«  w^ota-ddefl  uel  chartilago.]  (^ij  K  ipfaftigida  &  liccaeft,8i:  feminalemembrih' 
Oribafius  per  chartilaginem  illam  intelligere  uidetur,quae  eft  narium  diftindio,tainen 
nos  omnem  chartilaginem  intelligenda  ducimus, quae  &  ipla  per  uiam  fecundae  intov 
tionis  con(blidatur,8i  non  per  uiam  primac,K  in  uiro  intellige.quia  fi  in  puero  olla  co/ 
alefcae  poflunt,8C  in  eodem  puero  chartilagines  coalefcere  nihil  impediet. 

«  «rt/foi/,  ideftuelneruus.]  In  multis  contextibus  haecparricula  non  ponitur, tamen 
fubintelligenda  eft,8C  eodem  modo  per  uiam  primae  intentionis  non  coalefcit,K  in  ui/ 
ro,non  autem  in  puero. 

H  ■»  ideft.  Vel  genae  parricula  tenuis.]  Quum  bC  apud  Graecos 

K  apud  Latinos  gena  duo  fignificet,&l  carnem  maxillam  tangente, 8C  pelliculam  ocu/ 
Ium  protegente, tam  in  uno  quam  in  altero  ueruffl  eft ,  quod  incifa  non  coalefcuqquia 
funt  neruofae  partes. Oribafius  intelligit  carnem  maxillam  tegentemtfntelligit^  potilH 
mum  hoc  uerum  elle  circa  labia,  qiiie  funt  magis  nertiofaeundepcr  particulam  tenuem 
fecundum  Oribafiiim  labia  intelligere  oportet.  At  fi  oculi  tegmentum  intellexerimus, 
opus  erit  eius  extremitatem  intelligere,  quae  magis  neruofa  df ,  8C  h«e  partes  edam  per 
uiam  primae  intentionis  non  coaIefcUnr,ueI  id  raro  fit,fed  labra  aperta  remanet,  &  fcift 
fura  perpetua  in  gena  uidetur.  Philotheus  uero  dicit,  kity  Ji  i-n  yvih  vM^^oyfiiiyv 
lamjv  Jliiya-n! n  A/oi  WTajUttSiiSh»  yviSAt  •Jrhxrvrya .  ideft.  Sciendum 

autem  quod  tenuis  pars  malae ,  eft  pellis  media  inter  fuperiorem  8i  inferiorem  genam, 
quoniam  eft  mufculofa  latitudo ;  ut  ipfe  per  genam  tam  fuperiorem  quam  inferiorem 
pelliculam  oculos  tegentem  intelligat. 

H  isfOTroSi»,  ideft  uel  praeputium.]  Eft  uero  praeputium(ut  Philotheus  inquit)  w' 
Kf  o(/  ms  jSaAwif.  ideft  extrema  pars  glandis,qua:  non  coalefcit,nec  augefciqquia  neruo/ 
fa,8t  quia  no  adeft  caro(ut  Oribalws  inquit)  per  quam  poffit  nutriri.  At  fi  Philotheus 
praccile  glandem  intelligat,  uerum  non  eft,  quod  ipla  fit  «xgtTnSl»,  ideft  praepuriumt 
quia  praeputium  eft  pellicula  quae  extremam  glandis  partem  contegit ,  quam  Hebraei 
omnes  praecifam  habent, unde  dC  recutiti  uocantur .  Si  Philotheus  ita  intelltot,  ab  eO 
nondiffentimus :  fi  uero  praecife  glandis  extremum  intellexerimus,ab  eo  diffentunus, 
quia  nos  intelligimus  uerum  praeputium,  ideft  pelliculam  illam  glandem  contegetOTi 
quae  pellicula  pleruncp  etiam  incila  per  uiam  fecundae  intentionis  non  coalefcitjhiliv 
dieus  de  his  omnibus  dicit  non  coalefcere  x  imoy  jj»  a»  Ksit  x» 

^  r‘  «©isKiSKt  n  i^iliAuy  ipufjOjXx  oAiyu.i!  xSt^cAsv  KSiy  eVa|/  ot  «/ w  w 

t«t  aatfyar®'  i^ay  ilw  -^vny,  ideft, non  folum  ob  id  quod  neruofa  K  tenuia  funtlfed  ob 
id  etiam  quod  recedunt  iplbrum  labia  9C  uulneratfone  non  parum  ab  inuicem  diftanb 
uel  ut  uniuerfaliter  in  ipfis  dicamus,bb  id  quod  ex  femine  generationem  habent.  _ 

ov7S(d(|i7Ki,s7i  aviufvvm,  ideft,Ne^  augetur,ne(j  coalefcit.]Niillum  exprarftn/ 


pt(s  membris  indfum  augetur,uel  coalefcit,  quod  in  uiro  iam  maturo  intellige.K  non 
Jnpuero.Eftuero  ai^mentum(ut  Galenus  didt)^  augeri,talis  fubftanti*  generatio, 
qualis  abfdila  eft,ut  in  cauis  huiceribus  fit,  in  quibus  caro  augetur ;  unde  a  Philotheo 
ita  definitur,  mftiinsKiiy  «  Ttf  Aamn-T©-  cu/gTAk^ums,  ideft  augmentum  eft  deficientis  fup 
plementum.Coalefcere  uero(ut  Galenus  etiam  dicit)  eft  quado  difcifla  corporis  labra 
a^lutinantur ,  K  hoc  per  uiam  primae  intentionis ,  ut  per  ipfas  partes  fiat ,  fiC  non  per 
aliud  tettiu, quam  Philotheus  ita  definit, rv^ijivinf  Ji  i  JiuraraiiijfaAteiiii  ^ucii  igic 

nt  ^  w  tAim-nwj  ■fftrria  AougiSlxis,  ideft, coalefcentia  autem  eft  fdun/ 

(Sorum  labiorum  unitio,coniundio,K  partium  coglutinatio,in  quibus  in  totum  fada 
Ctutrincpdiuifio.  Scito  igitur  in  noftro  corpore  ex  his  quae  indduntur,SC  reftaurari 
polTunt  per  primS  uel  per  fecundam  intentionem  duo  extrema  inueniriiunum  eft  mob 
Uffimum, aliud  durillimumimolliflimum  eft  caro,  duriffimum  os,  quod  non  potdl  coa 
lcfcere,ne*  augeri  effra(Sum,nifi  in  pueris  quando(|.Caro  autem  in  omni  aetate  coale 
.  icere  poteft,  K  augeri;  reliquat  partes  quato  magis  offl  appropinquant, tanto  diffldlius 
augentur  bC  coalefcuntiquanto  magis  carni  proximae  funt,  tanto  facilius  coalefcunt  bC 
augenturifed  in  genere  neruofa  omnia  atejp  feminalia  uere  coalefcere  non  pofTunt,  nifi 
in  pueritia :  ut  ex  Galeno  in  libro  Artis  medicinalis,  fuperius  didum  eft:imd  nec  iftud 
in  omnibus  pueris.  Si  uero  petas  cur  aliqua  coalefcant,8C  alia  non  coalefcatiex  his  qug 
fequuntur,ratio  fumi  poteft.primo  mollities  eft  caufa  coalitus:nam  quod  molle  eft  ali/ 

.  qua  quae  fibimifcentur,facilerecipit,KfacilecogIutinatur.fecundo  caliditas  caufteft, 
cur  membra  facilius  coalefcant :  nam  intenfa  caliditas  8C  nutrimetum  attrahere  poteft, 
U  etiam  in  nutrimenti  naturam  conuertere;  econtrario  membri  frigiditas  caufa  eft,  cur 
non  coalefcant, tertia  caufa  eft  facilitas  nutrimentiinempe  id  nutrimentum  quod  fecile 
conuertitur,facile  etiam  coalefcere  facit.Intellige  uero  per  nutrimenti  fadlitatem,apti/ 
tudinem  ad  facile  nutriendum.  Si  uero  dubites,  cur  Hippocrates  his  duobus  uerbis 

uiiis  fit,  ideft  augeri  Si  coalefcere,  R.eipondemus,cum  K  ofl!a  bC 

reliquae  enumeratae  partes  dupliciter  difeindi  poffintiuno  modo  offis  parte  auferendo, 
alio  modo  folum  fcindendo,ob  primum  dixit,augetur:quoniam  os  augeri  non  poteft, 
ficuti  cato  facit.Et  hoc  intelligc  in  iiiro,nam  in  puero  an  augeri  poffit, dubium  m.  Ob 
>  fecundum  uero  dixit,non  coalefcere, ideft  fimul  non  agglutinari  per  uiam  primae  inten 
nonis, licet  per  «tam  fecundae  intentionis  agglutinemur, 


XXuis  huiceribus  uidetur  caro  germinare. Coalefcere  autem  quando  difciifi  corpo' 
ris  labra  a^Iutinantur.Qiiod  quidem  necp  cartilago, nec^  os  generentiff,eft  in  cornei/ 
fo.  An  uero  aggIutinentiir,nonnulli  dubitant.Inqiiiunt  enim  peripicuo  uideri  ofla  per/ 
frada  agglutinari. Hi  uero  aberrant  bC  doceri  poiiunt  in  brutis,quorum  pars  aliqua  fra 
da  contraxit  callum.  Haec  enim  feu  uiua,feu  mortua, fi  quis  uelit  infpicere  diffecando, 
uWebit  manifefte  'a  callo  quodam,  ueluti  uinculo  circunferipto  partes  offium  difeiiTas 
efle  conftridas,quas  fi  abraftrinqfradurat  profimdu  uidebunt  non  glutinatum.  Sic  igi 
tur  de  his  qua  diximus  ambigunt,nonnulli  augeri  dicentes,  non  tamen  coalefcere:qui 
dam  uero  etiam  coalefcere,  fed  raro  augeri .  Igitur  illa  defiderant,  quae  per  exefum  iimt 
ulcerata,K  nullum  uidi  taliter  affedum  cui  no  increuerit  caro.  Agglutinari  autem  illa 
qua  diuifa  funt,8C  non  difciira.Hac  enim  inuicem  differunt, quum  difcifla diuifionem 
habeant  uique  ad  finem  peruenientem,qua  nunc  Hippocrates  inquit  non  coalefcere, 
non  ob  id  tantum  quod  neruofa  funt,atcp  tenuia,  fed  quoniam  eriam  ex  eo  quod  talem 
hwent  naturam, labra  uulneris  non  funt  parum  diftantia  inuicem. 

BRASAVOLVS 

_  primo  Galenus  docet,  Hippocratem  dicere  ideft  augeri, quando  talis 

Jubilantia  generatur,  qualis  illa  qux  abfeifa  ideft  coalefcere  autem,  quan 

do  labia  difciifi  corporis  agglutinantur. 

s  E  c  v,N  D  o  docet,apertiffime  conflare, necg  chartilaginem,ne($  os  generari ,  fed 
an  agglutinentin: ,  ab  aliquibus  dubitatur, imo  dicimt  frada  ofla  agglutinari, &C  hoc  eb 
leperrpicuum. 


'B-RTIOi 


LIBRI 


EXT 


9+8 

TERTIO  Galenus  hocreprehendit,  namCquis  brutum  animal diflecetudmor/ 

tuum  ucl  uiuu, cuius  pars  aliqua  fratSa  callum  contraxerit,  is  manifefte  uidebit  callum 
fradas  offis  partes  tanquam  uinculum  ambire  atcp  conftringere,  Atliabraferi^frajJu, 
tx  profundum  non  glutinatum  inueniet. 

Q_v  ARTO  Galenus  refert  quofdam  efle,qui  de  his  quae  dixaat  ambigunt, utnon 
nulli  uoluerint  haec  augeri, fed  non  coalefcere;alij  uao  coalefcere  quidem,led  taro. 

Vbi  legitur.  Sic  igitur  de  ijs  quae  diximus  ambigunt,nonnulli  augeri  dicentes:  du* 
particulae  defunt,una  eft  coiuntffio  Et,alia  haec  particula  Aliqui.Graece  enim  habetur 

2™  pSecm/iiBm  Atyurriitr,  ideft,flc igitur 8c de 

tjs  quae  diximus  ambigunt  aliqui, nonnulli  quidem  augeri  dicentes. 

Vbi  legitur.  Sed  raro  augeri :  hxc  particula  Augeri,  huic  coniungenda  non  eft  qu* 
dicit  Raro, fed  fequeti  particulae  quae  dicit,lgitur  illa  defiderantnam  legi  debet,  Auge 
ri  igitur  illa  defiderant .  Illa  autem  particula  Raro ,  per  fe  fola  relinquenda  eft.  Etenlti 
Graecus  contextus  ita  habet,  arnt  Ji  rona/iwitttt  ideft,quida  uero  enam 

coalefcere,fed  raro.Poftea  fequitur,'7rSi  fiXi  ttSi  «l/sStut»  m  ^  eUsrti, 

ideft,illa  igitur  augeri  defiderant,  quae  per  exefum  funt  exulcerata. 

CLV I N  T  o  illa  augeri  docet  quae  exefa  funt  in  carnem ;  nunquam  hominem  ni>' 
dit  qui  exefus  fuerit,  cui  non  aeuerit  caro .  Illa  uero  agglutinantur,  quae  diuifa  funt,  8C 
non  difeilfa.nam  haec  differunt,quia  difcifla  diuifione  habent  uftp  ad  finem, quam  non 
eft  opuS  habere  diuifa. Hic  Hippocrates  de  difciffis  dicit, quod  non  coalefcunt .  Sc  hoc 
non  folum  ob  id  quod  neruofa  funt  8C  tenuia :  fed  etiam  quia  cum  labia  uulneris  tdia 
flnt,ab  inuicem  plurimum  diftant. 

(^bd  legitur,Et  non  difcifla ;  eodem  modo  in  Aldino  contextu  ntgatiue  habetur, 
i(Sa  «<>  7«  Sed  nofter  antiquus  contextus  affirmatiue  l^it ,  fcilicet  HjiiTi 

tlJsixiiianySHit ,  exquifitius  uidetur,fi  negatiue  legamusttamen  8C  affirmatiuus  cotextus 
inrecftum  ienfum  duci  poteft. 

Quod  etiam  legitur, Sed  quoniam  K  iam  ex  eo  quod  talem  habent  naturam;Grjce 
habetur,  «Jai  ks»  ot»  •7tuviaiJiu/-fS/  'ivrmy,  ideft,fed  quoniam  cum  fint  talia. 

Quod  fequitur,Labra  uulneris  non  fimt  parum  diftantia  inuicemtGracce  eft, 

-n!  Tpinas  aJasAs);/  tvK  Myy,  ideft,labra  uulneris  non  parum  inuicem  ab/ 
fcedunt.  Tuuerofidehis  exquifitioremdotfh-inam  habere  cupis,Galenum  legas  in 
libro  De  femine,qui  ubertimharumrerumrationes  aflert. 

APHbRISHVS  XX 

3 1  in  uentrem  fanguis  pr*ter  naturam  cflFunditur,neccfle  eft  fuppurari. 

BRAS AVOLVS 

Qjy  V  M  fanguis  propria  uafa  proprias  caiutates  exierit,  femper  conglobatur, K 
fi  extra  corpus  fit,  teporis  fpatio  putrefcit;fi  uero  in  corpore  contineatur,fed  extra  pro/ 
pria  uafa,  citius  putrefcit,ob  naturalem  calorem  qui  ad  putredinem  incitat,  quando  ue/ 
nas  exiuerit.nam  tunc  a  fua:  naturat  regimine  derelidus  eft:8C  hoc  non  folum  facit  fan/ 
guis,fed  8C  lac  femen.  Vnde  quS  Philotheus  huius  aphorifmi  caufam  red£ht,inquit, 
•n  Sttue  Ksa  ts  caTij!iiet  nglt  ri  ytJha  t*  ri-muy  ymySu/a  Sfty^nrtO.  ksce  cimrtu.  id/ 

eft.  Sanguis  8i.  femen  K  lac  ex  proprijs  locis  exeuntia  conglobantur  uelgrumefcunt 
aCputrefcunt. 

»V  a!  «iAiIu/  (&(«t  liiyySu  ^vaiy.  ideft,  Si  in  uentrem  ftngtiis  praeter  natu/ 
ram  effluxerit.]  Intellige  fi  fanguis  proprias  cauitates,hoc  eft  uenas  ipfas  exierit,tamen 
in  corpore  maneat .  Per  uentrem  uero  omnes  corporis  cauitates  intellige,  ad  quas  fan/ 
guis  qui  uenas  exierit,peruenire  poteft,quamuis  uocabtilum  mnAi* ,  ideft  uenter,infe/ 
riorem  uentrem  figniflcet:SC  ut  Galenus  in  Comentatione  edocebit, in aliquibusapho 
rifmorum  libris,  communiter  id  uocabulum  uenter  intclligitur,quia  non  habet  articu/ 
himtin  aliquibus  arnculus  adeft,&  tunc  uentrem  particulariter  annotat,  tamen  probat 

ut  commu/ 


APHORISMVS  XX  514J,, 

Ut  cofflunfter  acapiatwicjuam  fententia  SC  Philothcus  fecutus  cft,inqmens,TiKt 

atirnt  foaoTBW,  K9“  tsr’  «P^mSh!  i ?^0Ys,>tseS’  yi^iK}(y»S im7riiju.idt:(i,Quu 

dkm  (fnlicet  aphorifmoru  contextus)  articulu  habent,  quida  non habent:8i  fi  quidem 
arttculn  habeant.de  uentre  cibi  coceptaculo  fermo  eft;fi  uero  non  habeat, de  omni  ca/ 
uitate,K  in  utroi^  farno  uerus  eft.ad  quecun(^  enim  effluxerit,  corrupitur.  Oribafius 
uero  omne  cauitate  inteiligit,  inquiens, Hippocrates  in  hoc  aphoriimo  omnes  cauita/ 
tes  uentrisjuentriculu  appellauit;dicit<f  ,fi  extra  iiaia  exierit  fanguis  detentus,inconca 
uitate  alia  tabefacit, &:  inficit  calore  naturale, 8C  quia  prfter  natura  eft,fuppuratur,8iin 
iameconucrtitur.perfaniem  uero, omne  humore  auenis  exeunteintellige,  fedpotifsi- 
mum  fanguine,utpote  qui  ob  caliditate  K  humiditate,  quam  habet, facile  ptrefcfcprf/ 
fertim  quando  eftinloco  non  fuo,  &:  fibi  improprio,in  quo  anaturaregi  nonpoteft  Sd 
cofauari.  Scitb^id  quod  dicitur  pr*ternatura,ad  uentre  applicari pofle,  SC  ad  fangui 
ne.  ad  uentre,  quia  prtcter  natura  eft  uentris  SC  cocauitatis  qu*  non  fit  uena,  fanguincm 
recipere, SC  praeter  natura  fanguinis,qui  non  eft  naturalis  fi  uenas  exit,  uel  hociron  eft 
Cbinaturale  exire  uehas,8Cinlocum  alium  tranfire,8C  hic  eft  Galeni  fenfus.), 

G  A  L  E  N  V  S. 

Q.V ID  A  H  finearticulo  apud  Graecos  uentrem  fcribunt, nolentes  omnemfignifi' 
cari  cauitatem,  quibusa<toipulatur,  quod  praeter  natura  adijcitur,pei- quam  adfa 
(Sionem  tale  quid  oftendit  Hippocrates;fi  unquam  fanguis  a  propria  cauitate  in  aliam 
quamcunque  peruenerit,  ut  fanguis  permaneat  eft  omnino  impolsibile.  Sic  igitur' SC  in 
inflammationibus, SC  illis,quas  Grxci  lx;^v<t<»ff8jnominant, fieri  uidetur.  Ininflamma 
tionibus  quidem  per  minimas  partes  difperfo  fanguinc  ad  eas  quae  funt  in  mufctilis  ca/ 
uitates,quas  folaratione  c6templamur,in  ecchymofibus  autem,in  fpacia  effufo  qugua 
fis  circuiacent.  Suppurari  autem  non  eft  recfle  ditflum,  cum  nomen  fit  unius  mlitatip  nis  i 
in  fanguine  faSlae, quare  nonnulli  ipfum  ad  generalius  transferunt,  ad  corrumpi  uideli 
cet,hoc  ab  ipfo  dicetes  fighificari.  Sic  enim  uidetur  fieri  non  permanere  fanguine,  cum ; 
afuo  loco  excideritnaturali,  fed  aliquando  quidem  fuppurari,aliquado  uero  liuefcere, 
aliquado  in  grumos  uern,pracfertim  quado  in  magnS  cauitate  exciderit  praeter  natura. 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, quofdam  fine  articulo  xsiAifa,  ideft,uentrem,8C  non  lU) 
WiAifui  legere, dicentes, fine  articulo  omnem  cauitatem  fignificari,  8C  non  folum  caui- 
tillem,inquarecipiturcibus:SChiargumentumhaberepofliint,illamparticuIam,prac/ 
ter  natura, quae  inHippoaate  hunc  fenfum  facit.  Si  quandocp  fanguis  a  propria  cauita 
te,m  aliam  quacunq;  peruenerit,  impofsibile  eft,  quod  fub  forma  fanguinis  permaneat, 
unde  eode  modo  fieri  uidetur,SC  in  inflamationibus,8C  in  os, ideft,fanguine  coi 

leiSo  in  contufo  loco  namininflamationibus  fanguis  perminimas  partesad  mufculo 
tu  cauitates  dilpergitur.has  aut  cauitates  oculis  non  percipimus,  fed  mente  ipfa  concie 
pimus,in  ecchymofibus  uero  fanguis  in  fpatia  effunditur,  quae  uafis  circumiacent. .  ■ 
s  E  c  V  N  D  o  docetnon  recfte  dici  fuppurari, quia  nome  eft  unius  folius  mutationis 
in  fanguine  fa(3ac.Ideo  nonulli  generalius'exponunt,fcilicet  corrupi,unde  cu  languis  a 
fuo  naturali  loco  exit,nonpermanetfanguis,fed  quandoCf  fuppuratur,quando<j  liue/ 
fat,quando<5  in  grumos  uertitur,8C  hoc  potifsimumfiinmagnam  aliquam  cauitatem 
praeter  naturam  exciderit,  tame  in  proceftii  temporis  femper  corrumpitur  8C  punefeit, , 
Qjiodlegitur,  Aliquando  uero  liuefcere, in  Aldino  contextu  habetur  m-kA 
»t&a,idcft,aliqiiado  uero  denigrari,  fed  nofter  antiquus  contextus  duas  lediones  ha> . 
bet,8e hanc  alia  qua:  dicit  mk.  </tVtAii/!rs,S«i,  ideft,aliquando  uero  liuer 

fcere,quamle(flionemLeonicenus  habebauprobamus  nos  legendum  effenigrefeere. 

APHORlSMys  XXi 

I N  in&nientibus  fi  uarices,ucl  hxmorrhoides  fuperuenerint,inlante  folutio. 

LL  Bralauolus 


95» 


t  I  B  R  r  S  E  X  T 


BRASAVOLVS 

INFERIORES  partes  a  fuperioribus  dfucrtere  nulli  dub/ff  eft.Si  igitur  aliquiinS 
ai  fint,  cum  infania  in  capite  fiat,  fi  uarices  fiiperueniant  quae  in  auribus  funt,  uel  h» 
morrhoides  profluant,  quae  circa  anu  funt, foluitur  infania;  quiamataia,  qua  in  capite 
prius  erat,adhas  infimas  partes  diuatitur,K  etiam  cuacuatur, unde  per  has  (ut  Oriba 
fius  inquit)  fit  de  fupaiore  parte  ad  inferiorem  morbi  iblutio. 

Ti!(nftiaMt<ilv(!U77,idefi:,Ininfanientibus.]  ItaTheodorus,HermoIaus,8falij,hdciio 

c3biASi^iuvtiiSlioi<n  intapretantur.nam  inhelleboro  nigro  Diofeorides  dicit  iuuarefit/ 
}^ay)(oMKii,iziuvci>lii)st ,  ideft.  Melancholicos  intCTprctantur,&:infamentes.  Celfus  C3/ 
pite  decimoodauo  tattj  libri  de  tribus  infania  generibus  agens ,  multas  melancholie  ■ 
fpecies  compledinir,fed  de  his  tertio  libro  egimus.hic  fecunda  Galenu  intelligae  de> 
bemus  inianos  melancholicos,non  furibundos  a  flaua  bile  agitatos.Philotheus  qnocB 
melancholia  hic  intelligendam  iudicat,  inquiens ,  vuuiiiun'cui,TlwiiiKityyo?>.i«v^tyett,jt, 
«7»{  iti\ay^Mx.ii  yyiiu  yinrnu.  i  yOf  Kvzito!  i^cu/icc  txsaint  Iftij/  tS 

;^A«).iM(<Sj;!(.id^,NCc  uocabuloabufus  maniam  melancholia  uocaqquain 
melacholico  humore  fit, proprie  efh  Mania, alienatio  eft  eogitatiois  ex  flaua  bilefatS^ 

Kijiraj/.  ideft, Si  uarices.]  qua  funt  uena  latiores  (Oribafio  etiam  tefte)quas  ffpius 
pa  genua  ad  pedes  defeendere  uidemus.  S  unt  autem  uena  ipfe,  qua  ob  laborem  effe/ 
«fla  ftintlatiores, uel  quia  ftet, quales  in  baiulis  Krufticis  circa  crura  iape  uidemus:ini 

plentur  facile,8C  magna  ex  parte,humore  melancholico  graui,  apto  defcendae&  «&■ 
nas  extendere- An  uero  folum  circa  crura  fiant,dubiu  uidetitr.  Plinius  libro  undecimo 
capite  quadragefimoquinto  inquit  uarices  in  cruribus  uiro  tantu,muliai  raro.T aitien 
conftatuenas  etiamin  inguine  tumcfcere,intemporibus,in  uentre,in  teftibus,immoa 
Gracis  «if  G*«a»  unum  genus  ramicis  a  uarice  uocatur .  Recentes  herniam  uaricofam 
nominant,Lanni  uaricoTum  ramicein^quoties  uena  prater  modu  rqrletp  coglomeran 
tur,8i  medici  huic  generi  curam  adhibent, nam  inciduntur,&  extrahuntur.Si  quis  cu/ 
piat  fanari  ab  his  qua  in  cruribus  ilmt  uaricibus,fupra  tabulam  ligatur, ne  doloreperci 
tus  refugiat ,  poftea  in  duobus  alligatis  capitibus,id  totum  quod  inter  ligaturas  interia 
cct,excarnatur,8:;  ab  ftindimr.Plinius  loco  prpeitato  dicit,  CaiumMarium,quifepties 
confui  fuit,ftantem  fibi  extrahi  pa{Iiim,unum  homin?,  Oppius  author  eft.lllud  adden 
dum, ex  uno  tantum  crure  pafliim  effe  extrahi;  ex  altao  reculafle,dicente  medicinam 
morbo  efiegrauiorem.  Cicao  in  T ufculanis  quaftionibus  idem  teftattir .  Qiiauis  igi/ 
tur  in  altjs  partibus  intumefeant,  tamen  in  cruribus  potifsimtim  apparet-  Ab  Ariftotele 
dicuntur,  quamuis  alij  Ktf<ns!  uocent,&  Plutarchus  in  Martj  uita  hoc  nomine  'ipct 
ufus  eft-Nonnulli  ita  diftinxacjUt  '(/ua  fint  in  cruribus  iblum,  Kif«ii,in  toto  corpore, 
SC  etiam  in  cruribus.Vna  herba  eft,qua  a  uaricibus  nomen  fortitur,  nempe  xifo-osdid 
tur,alias  illam  elTe  putauimus,quauulgo  buglofla  uocatur. 

«  uSiyi«i/<(tr4i(/.idcft,  Vel  haemorrhoides  fiipauenaint.]  ideft,  Sanguini 

d€flt!xusexh3cmorrhoidibus,deauoaliasinhoclibro  egimus, 
riiiittu/tKs  T^ims.  idcft,Infam'aE  folutio.]  hic  enim  per  Maniam  infamam  intelligere 
portet,  de  qua  in  primaaphoriimi  particula  loquebamin-,qugab  atra  bilefatSa  fit.  Sino 
a bile.fituao  folutio, quiamateria ad oppofitum  locum diuatiturjKeuacuatur,  unde 
6f  a  Philotheo  dicitur  infaniam  folui  ■y?  Ao ns  ixxzinus  mSi  yyiii^  7»  Aoj^^  in! 
•msKtnios.ft^  H  ii)j/  ttiTKSKms  «/lyAsTta  mf/  xif traj/.»  dt' TOj,  oiV'®!'.  id 

eft.  Ratione  feaetionis  humoris,  ratione  tranfmutationis.bi  tranimutatio  quide  per 

uarices  oftenditur,fecretio  uero  per  haemorrhoidas,  quando^  tamen Sf  pa  uarices,  K 
per  haemorrhoidas  fieri  poteft. 

GALENVS 

HI  C  infaniam  illam  quae  proprie  melancholia  dicitur  uocat,  non  illum  quifit  ex 
bilefurorem-Eft  autem  uarix  cum  uen»  lariorcs  fiutin  coxis,&:  auribus,  quod 
ex  craflro,&:  melancholico  humore  contingit,adeo  quodpellete  natura  ad  partes  igno 

biliores  ecjs  quiinfaniam  efficiunt  humores,8ipraefertim  cum  melancholici  fuainqac 

aaid,didarumfequitur  palliorium  genaano,6i  infania;  folutio. 


A  P  H  O  R  I  S  H  V  S 


PHIMO  Galenus docetjinhocloco ab HippoCTateuocari iiewiW, fdcft,Infaiuam 
illam,  qu»  wopriedicifur  melancholia,  quae  ab  atra  bile  fit,  K  non  illam  qiij  fit  ex  bile,: 
qu*  foror  a  Larinis  nuncupatur. 

'SECVNDO  docet,  Varices  ede  latiores  uenas  in  cruribus  8C  coxis ,  quae  ex  craffo- 
JCmelancholico  fanguine  ita  fiunt, natura  etenim  ad  has  ignobiliores  partes  humorem 
infania  facietes  pellit,K  praecipue  cum  fuerintmelancholici  2C  crafsi',pdi(Sf  paffiones' 
gut,et<nlaniac  Iblutio  confequit,unde  medicus  re<!leoperas,inin(am'etibus  hjc  iritare 
(^lod  legitur,cft  aut  uarix  cu  uenac  latiores  fiunt. Graece  habetur  Ki^a-is  (debet. 

•wi' <f^‘J5‘fl',foeft,uarix  autem  eft  dilatatio  uenarum. 

'Quod  etiam  legatur, ex  craflb  K  melancholico  humore  cotingit,  Graece  no  dicitur 
humore, fcd  fanguine.ita  narep  habetur  &»  &iia-ns. 

.  Quod  etialegitur,  Adeo  quod  pellentenatura,  illa  particula, adeo  quodjUacat,^uis 
in  Graeco  codiceibi  adfitjSt  mMeliot  enim  cotinuatio  fit,fi  illae duaeparticulac  abfint.' 


Cb 


A  p  H  o  R  I  s  i 


Vscuncp  rupta  ex  dorfo  ad  cubitum  defcendunt,uena:  fedtio  foluit. 


. .  RV  JE  funt  in  antiquis  contextibus  huius  aphorilmi  lediones,una  quae  legit  fnyiia 
«,ideft, Rupta,  guae  in  Aldino  contextu, in  antiquo  noftro  inuenitur,6t  Galenus  in 
fopide  habuit,  ali)  legunt  «Aj/«it«-7K,ideft,dolores,quam  ledionem  probauit  Galenus; 
^uicquid  uero  horum  dicatur,  in  redam  fententiaduci  poteft.  QiiaecutJ  rupta  funt,  ut 
fanguisinruptionis  loco  fit  colledus,  Kex  dorfo  ad  cubitu  defcendat,nullaefi:  magis 
conueniens  regio,^  per  brachium  ducere, ideo  uenam  cubiti  fecabis,uena  fcilicet  baff 
licam,8C morbum  foluesiuel  fi  etiam  fit  dolor,  qui  ex  dorfo  in  cubitu  tendat,mifro  ex  ue 
ira  lan^ne  foluititr^quoniam  materia  illa  euacuatur,  quae  dolorem  faciebat. 

«ksok  fhyiiKTK  l*  msi  rMT»  Ht  ris  iyxmx!  ttst-mjicuveii  ideft,  QuaecuniJ  rupta  ex  dorfo 
adcubitosdefcendunt.]Philotheus  legit  insim  «hyxiutm  ideft, Qiiicunq; 

dolores  5C  rupta.immo  dubitat  quomodo  dicatji>'ijt«-7«,idcft,Rupta,inquies,a»i«  tK' 
^  rviiTnijeicw  ihyhiAXfU  ?itya  wfrKvSofivsp,  w  vAw  ixan  ■jpisnitSLix! .  ideft.  Sed  per  re/ 
^onfom  dolores  defcenderedicif,materiailluc  conuerfa.Oribafins  inquit  ex  uertebris 
accipiunt  officiu  futim  manus, Si  ergo  dolor  ftierit  in  cubito,  fignificatur  ipinalem  efle 
afFedionem,id<p  aut  ex  confifpatione,  aut  ex  pundione,aut  ex  alio  quotiis  morbo.In/ 
ctfa  ergo  uena  in  brachio  Ipfo,  foluit  doloremiquia  fiue  tumor  fit,  relaxatur,  qui  ante  op 
peimebat  uenas,8f  faciebat  dolorem,fiue  humor  detrahitur,fi'uc  conftipatio  relaxatur. 
Vnum  eft,potius  intelligendum  elTe  dolorem,  quam  ruptum.tamen  8^  firuptio  adfit, 
dolor  etiam  per  compalfionem  adeft. 

:  ♦Atf(i7»(4i!i,uel  ifM&i-niiix  ideft,  uene  fodio  foluit.]  quonia,  ut  Philotheus  dicit, 

ikS  y«f  ^'sQe  «  wA»  «vainj/  7re(a,S5,  mv j^oieiioy.  ideft,  Q.uoniam 
illuc  materia  fliDctt,K  oportet  per  conferentes  regiones  euacuationem  facere.  Scito  au 
temhpnc  dolorem  ex  multis  caufis  fieri  pofle.  quadoi^  ex  flatu  fit,  8f  inhoccafu,quan 
tum  fit  ratione  flatus,  nihil  prodeft  fodio  uenac.  At  quia  per  illius  materig  euacuatione, 
tnateria,quac  in  flatu  tranfit,fimul  euacuari  poflet,propterea  tunc  morbum  etiam  folue 
ret:quando<5  polTet  ex  pura  pituita,  uel  ex  bile  pura.In  his  cafibtts  uenac  fodio  etia 
non  competeret, mfi  ob  hoc  forte,  quia  hacc  materia  fimul  cum  fanguine  euacuetur.Vn 
d*  fi  uelimus  hunc  aphorifmum  uniuerfaliter  intelligere,  hanc  materiam  ianguineam 
«fle  intelligamus.quac  ut  plurimum  in  his  partibus  abundat, praefertim  in  uenis  illis  ma 
(oribus  per  dorftim  tranfeuntibus,K  quae  ad  brachia  peruenietes  inramos  ditiifac  funt. 

MGalenvs 

EL  i  V  s  quidamfcribunt.Qiiicuncpdolores,namruptumipfumdefcendere, 
unum  eft  impolfibilium.fiquidem  diuulfa,ac  rupta  mufculi  parte  carnofa,fit  rti/ 
ptum,  V  idetur  quidem  nonnunquam  manifefte  admodum,  colledus  inloco  ruptionis 
LL  1  fanguis 


fangufs,S^  difcufsione  fanatur.Reliqui  uero  qui  funt  in  dorfo  dolofes,ex  defluentehur 
rpore  generatur  folo  aliquando,  fed  magna  ex  parte  craflb,  ac  flatuofo  ^ftitiri afTodato 
que  excipere  oportet  at(5  cuacuare,per  uenacin  cubito  cxiftentis  fedionCjquandoliit 
apparet  Hues.Eft  enim  eius  prgceptu,  fccundu  q»  humores  repunt  fecere  ciiacuationes. 
Idem  aut  fignificant  3C  uerba  hacc.Eo  ducendfi  eft  qtio  repunt, per  loca  oportuna.Siaii 
tem  de  ruptis  fcrmo  eft  fcriptus  ab  eo,  eos  qui  faciunt  copatiendi  ratione  dolores  intcl^ 
figendum  eft  dici  ab  ipfo  defcendere  ad  cubitos,  non  ipfam  carnofet  partis  diuiConea, 
Et  quidem  fleri  poteft  ut  talis  uenae  fedho  utilis  fit  comuni  euacuatioms  ratione. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  illos  laudat  qui  legunt  oasft:  «Xyi(i«7a,ideft,  Qtiicunq!  dolores, 

Knpnf«j'i««7«,ideft,Rup  tinam  impofsibilceft  ruptum  defcendtte.Ruptu  enim  did 

tur,qi|ando  diuulfa,&  rupta  eftcamofa  pars.nos  autuidemusfangumem  in  ruptionis 
loco  manifefte  colledlu,  &  difciifeioe  fanatur;unde  Galenus  nullo  modo  probat  quod 

ruptu  legat  :tame  intelligetes,  ut  expofuimus  rupta,  quae  dolores  defcendeies  fecis», 
no  foluitur  ruptu  ex  fttftione  uenae, fed  dolor  is  (oluitur  qui ob  materia  defcendente  fit 
S  E  C  V  N  D  o  docet,  alios  dolores  qui  in  dorlb  fiut,  praeter  illos  qui  ex  rupto  inducun 
tur,ex  humore  defluete  aliquado  iblo  fieri, fed  ut  plurimiS  craflb  SC  flatuofo  ipiritui  aifo 
ciato,que  per  Ufnac  fediohe  in  cubito  euacuamus,  quando  ad  cubitu.defcendereuidi!/ 
mus, iuxtaHippoc.prjcep  tu, illuc  euacuanduefle  quo  humores  repunt  pacoueniehte 
regione,8f  fuperius  in  alio  aphoriimo  dicebat  ed  ducendS  efle  quo  reputg  locaoppor 
TERTIO  docet.  Si  deruptis  Hippocratis  lermo  fcriptus  fit,opusefleinte£'  (ttina. 
figere  dolores  per  compatiendi  ratione  ad  cubitos  defcendere, non  ipfem  camofec  par/ 
tis  dimenfionem.nam  fieri  poteft  talem  uenae  fedhbnem  utilem  efiTe^obid  quia  uniuer- 
falis  euacuatio  eft,  8f  non  ob  aliud. 

APHORISMVS  XXII» 

3 1  rimor,at<5  morilitia  logo  tpe  habetes  perreueret,cx  eo  atra  bilis  figniflcatnr. 

BRASAVOLVS 

MELANCHOLicvs  humorobfcurus eft,at(j ater,quo quiabundanttepetam' 
ramquandafimilemincidut,perquarimidi,moefticpefficiuntur.Caufaefi,humoripfe: 
effe<5tus,timor  8C  moeftiria.Cum  igitur  hunc  effedteuidebimus,timore  incp  atcp  moelM 
tia,8(:  ab  ali^iareextrinfecafe<ftanonfint,(ed  longo  tepore  perfenerauerint, tu  ex  hoc 
effeducaufam ipfam adeirepraedicito,fcilicetatrabilem,8e huc  efle  atrabilaria.  Secus 
eflet,fiextrinfecas  caufas  haberet,quac  timore  8C  moeftitiainducerenqutfi  dulees  filij, 
cariue  nepotes  morerentur,fi  hoftes  infenfiisimos  haberet,  qui  illu  interficere  tentareu 
tame  qUando  hate  etia  perfeuet  at,  fi  atrabilarius  no  fit,  atrabilarius  efficimr.D  uo  a® 
fimt  huius  aphorifint  ienfus.  Vnus  eft,fi  timor  attp  moeftitia  longo  tepore  perfeuerem, 
atrabileminduci,quiaexlongotimore,at(pmoeftitia,fanguine8ffpiritnscontaminafl 
peceflariu  eft.  Alter  feniiis  eft,fi  timor  ati^  moeftitia  perfeueret,fignS  cfle,quod  ab  atra 
bile  flant, qiuahjecdiuperdurarenonpotuifset,nifiintusfundamentuhabuiflent.Prt' 
mus  fenfus  de  metu  K  moeftitia  eft.quac  ab  extrinfeco  fint.fecudus  de  eifde,fed  quxab 
intrinleco  prodeant.  Celilis  himc  fecunda  fenftim  probare  uidetur.nepe  capite  feptimO 
fecundi  libri  pracftnte  aphoriimu  ita  refert.  At  fi  loga  triftitia  eu  logo  timore,  &  uigilia 
^  .»,.-5 .«.rr,  fnllVrt  aut 


fuerint uehemetiflime agitati, &:  fiiribudi,fedegritudoab  atra bile,K noa  fiauadepen 
deat.  Cu  eih  ex  fugaffata  bile  a^tanf  ,n6  fold  no  timet,  fed  etia  in  manifefta  pericula  te/ 
B(/ (foiSof.ideft,  Si  timor,]  fcilicet  diuperleueret,8f  nulla  adfittfmoris  (mercproflliar., 
caufejfitcp  timor  uchementionquam  is  habere  confiieuerit  qui  timet.  Tiipot  ^ 

foturo  aliquo  malo:  ita  enim  in  quarto  T ufculanarum  quacftionum  libro  timorem  de" 
finiuit  Cicero,  efle  motirnt  maliappropinquantis,8f  Ariftoteles  inEthicis. 

Km  7i*Aui  Tsirtf  l^otc  c^'nAtB,ideft,8C  moeftitia  logo  teporeperfeuerenfcl 

IntelUge 


APHORISMVS  XXni  9^} 

Inteffige  neto  per  moeftitiam,  triftina  quandam,qiiat  gaudio  opponitm.  Si  logo  tepore 
pf^ueret,fignu  eftno  efle  fadla  ab  extrinleco,fed  ab  intrinfeco  perfeuerate,qua&  Ci 
Jcto  in  quarto  Tufculanoru  prgdtato, aegritudine  flebile  definiuit,^uis  ipfehoc  nomi 
neMoeror  utatur,fed  moeror,atq!  mceilitiaide  funt.  Hic  uero  nonullas  ambiguitates 
occurrunt. una  eft,  an  alia  fint,pr«ter  hacc  duo  atrae  bilis  fymptomata,8i  fi  adfinr,  quae 
CntjSC  cur  illaHippocrates  no  cnumerauerit.Practerea  quacrendudl, quomodo  timor 
att^ffloeihtia  fiant, ideft, an  fit  totius  teperaturaitaconftituta,  quae  timore,  atqj  mceftt' 
tiainducat.  An  fit  obfcuritas  qu  jda,ab  hoc  humore  in  cerebrum  fine  aliqua  teperatura 
indudb- Adprimu  refpondemus,eflemuIta  alia  fymptomataatra  bilem  confequentia, 
quaea  Galeno  in  tertio  Delocis  affeAs  libro  capite  fexto  enuffleranir,8i  in  fine  quin/ 
tiD  e  lymptomatS  caufis,  8iin  D  efinitionu  libro  fibi  adferipto,  6C  ab  Aetio  libro  fexto  - 
capitenpno,K  a  Paulo  libro  tertio  capite  decimoquarto.  Simt  uero  hacc  quae  fequututj 
hqminu  odiu)  et  comunes  con^eflus  refugere,  folitudine  gaudere,  ipecies  in  cogitatio/ 
neuarias  habere, corporis gracilitas,nigredo,denfltas.Hippocrates  aut8ipr*di(Sain/  , 
diciajK  multa  alia  omifit(ut  refert  Galenus  peitato  tertio  De  locis  affedis  libro)quO/ 
nia  omnia  ad  hacc  duo  dedUcendaefle  iudicauit.  Galeni  uerba  hacc  funt.Proinderecfte 
uidetur  Hippocrates  omnia  ipforiifymptomata  ad  hacc  duo  coegifle,  timor?, K  moeflai  . 
tia,Kinfinc  quinti  libri  De  fymptomatu  caufis  inquit,In  omnibus  aut  unum  comuhe 
habetur, quod  Hippocrates^quocp  dixit.  Si  timor  moeliitia  diu  perfeuerant,  atr5  bile 
fignificatquippe  oes  praeter  ratione  moefti  funnquodfi  cos  interrogaueris,  quaobrem 
triftentur,nonhabetquodreipondeat.Paulus  etia  dicit,  Cacterueaede  cpmitnes<|pari 
ter  pmniu  funt  not3c,metus, moeliitia  profunda,  hominu  odiu  auerfio.  Non  mirS  igi/ 
tur  fi  ab  Hippocrate  haec  fola  duo  lymptomata  enumeratur,  quonia  his  tan^  fubgene 
rius  alia  continentur.  Ad  aliam  dubitatione, ex  his  Galeni  uerbis,quae  in  fine  quinti  1» 
bridelymptomatu  caufis  fiint,folutio  haberi poteft, ubi  dicit.  Quod  uero  atra  bilisjra/ 
nonalis  animae  arce  occupans,  timore,  moeliitia,  mortis  expedlatione  inducat,  nihil 

mirandum  ell  cum  uideamus  in  rebus  extemis,nihil  magis  ^  tenebras  nos  perterrefa/ 
cere.Si  igitur  quidpia  tenebris  fimile  rationali  parti  animae  circufundatin',homine  fem 
per  timere  necelfe  ell,utj30te  qui  femper  timoris  caufam  in  corpore  circunferat-  Quod 
.  em  nobis  extrinfecus  accidit,  cu  ambiens  nos  aer  uallifsimis  tenebris/uerit  obfcuratus, 
idmelacholicis  ab  intimo  corpore  erupere  uidetur,ocaipate  cerebru,  uel  ipfa  met  atra 
bile,uel  uapore  aliquo  melancholico,ut  in  mebro,  que  &  inflamantem,  8C  hypochon/ 
,driacumappcllant,euenire  uidemus.uthincfolutio  haberi  poflit,eireobfcuritate  indu 
;  (!lam,quac  timore  facit.  Sed  Auerrois  hanc  lententiareprehenderenititur.nam  in  quar 
tpfui  uoluminis  inferipti  Colliget  capite  quadragefimo,du  Ipecies  melacholijrecefet, 
his  uerbis  utituriSi  quando  Uriturmelancholia,8C  fiuntaccidetia  choler»  inipfa,  tunc 
eonuerotur  homo  ad  ferinos  mores, omnes  motus  ipfiusAjnt  praui,  SC  tirnorofl,SC 
,  haec  imprelTio  fit  in  anima  propter  coplexione  obfcuritatis  melancholiae.  Sed  nigredo 
eius  no  ell  caufa  huius,  ut  dicunt  medici,  quia  color  non  ell  caufa  fubllatialis  ad  corru/ 
pendas  uirtutes  ahimac,fed  hacc  caufa prouenit  ab  una  Ipeciemalae  complexionis,licut 
aliae  acgritudines,&  tu  Icis  quia  habitus  animae  fequutur  coplexionem  corporea  in  hac 
coiunSione.Et  qui  dicunt, quodanimaterreturpropterhumoremelancholicunigru, 

,  ficut  terreturhomO  in  obfcuro,dicut  uerba  cantionu:quia  aliqua  latfio  nonaduenit  ani 
mf  in  obfcuro,nifi  priuatio  fenfati  lenfu  uifibili,quia  no  tiidet  anima  in  corpore,  ut  pol/ 
fit  dici,  quod  fentiat  terrore  nigredinis  -Et  magis  foedum  eft' dicere  ut  uideat  extra,  quia 
anima  non  eft  extta,nec  intus.fed  eft  fciendS,quod  de  natura  huius  humoris  melacho/ 
lici eft,ut  ipllim  fequatur  h  jc  accidcntia,ficuti  de  natura  lahguinis  eft, ut  ipfufti  feqOan 
tur  gaudium  lactitia.Etdicemus  propterhoc,quod  languis  det  lumen  animg.&  hacc 
res  elimanifefta  illi  qui  aliquantulum  de  natura  guftauit.  Hacc  Auerrois,  ut  fecundum 
ipfum  relpondere  oporteat,nmore  SC  moeftitiam  malam  mialitatem  confequi,  quod  ta 
men  Galenus  non  it  inficias,ncc  Auerrois  ex  his  uerbis  Galenu  teprehendit.nam  iple 
per  id  exempla  de  tenebris  aliud  inferre  non  intendit,  ^  ex  mala  temperatura  illius  ge/ 

.  neris  atros  uapores  fieri, qui  fpiritus  inficiant,  K  tunc  confequitur  timor,non  quia  efle 
atrum  fit  huius  caufa,  fed  potius  elfe  melancholicum.  At  quia  rtielancholici  funt,  ideo 
LL  3  funt 


9^4  L  t  B  R  I  S  E  X  T  I 

funt  atri.Simfpiritibus  cerebri  tale  atredme  faciunt,  qiise  timoreiti  mducit.Q(iO(f{;jj; 
lenus  etiam  in  tertio  D  e  locis  alFedlis  libro  teftatur,  inquiens,  Moeftitia  nimfe  eos  in> 
ducit,  ut  odio  profequatur  omnes  quotquot  uidercnt,nun^  non  triffitiam  pr*  fe  feren 
tes,ac  terrentur,  ut  in  tenebris  pueri  atcg  ex  adultis  indocSi.  Sane  queadmoduih  exter/ 
nx  tenebrg  omnibus  fere  hominibus  pauore  inducunt, nifi  uel  audaces  admodUin,uel 
cdodifuerintific  atrae  bilis  color  mentis  fede  tenebris  fimile  reddens, timorem  effidr. 
etenim  fummis  tu  medicis,  tum  philbfbphis  in  confeflb  elf,  K  humores,  84  omnino  cor 
poris  temperatura  animae adiiones  uariarepolfejidquodnosquoqi  unico  comerttario 
docuinjus,quo  demonftratueft,  quod  aflimaepotetiac  corporis  teperaturam  feqiiiitur. 
Ex  his  igitur  luce  clarius  uidere  potes,  Galenu  hoc  teperaturae  attribuere,  84  non  colo/ 
ri,ut  color  eftifed  colori  ab  hac  tepet atura  dependenti. Oribafius  idetn  fentit,inquiens 
T imor  enim  fit  quoties  tindbe  fuerint  cerebri  particulae, 84  ueluri in  tenebris  fe  non  co 
gnofeente  natura,timores  accidiit.NoneftaCtopus  credere,  OribafiSuelle  tinduram 

ipfam  id  efficerejfcdeft  humoris  qualitas, qup  atros  fumos  cmittitEt  Aetius  capiteno 

no  fexti  libri  ide  teftatur  inquiens, uidemus  em  etia  extrinfecus  nihil  «queac  tenebras 
formidabile. ergo  ubi  ueluti  tenebrae  quaeda  rationale  animae  partem  detineSt,  necefle 
eft  homine  perpetuo  terrore  uexarftan^  terroris  cauiam  intra  corpus  circsierenteiti, 
ftcuti  obfcuriisima  nodie  infentes  formidant,  84  ex  adultis  imperiti,  ita  84  atrae  bilis  cd/ 
lor  tenebris  fimilis  rationis  fedem  obubrans  formidine  efficit.  Adde  Philotheu  heclo/ 
co  ide  lenfiffe,  cum  inquit  /tt wj  n  eJi,,/ioAi»s  ^  7»  «4«/ 

litifvnyiSfliiiyMJiTrccj^vs  7»  (rvsxm,v^  itan^f^ona-mtA  tk  roiwttew.ideftjMelancho 
■  licus  humor  ut  colore  tenebrofus  eft,in  capite  fpiritum  animale  inquinaqfurfum  in  mo 
rem  uaporis  delatus, 84  timore  facit,am'mi  aegritudines  facit, ac  ihfitu  calore  refrigerat, 
Sicuti  aut  conftitutione  eft  crafl[us,ita  diuturnos  morbos  facitlmmo  84  Auiceiina  ipfe 
in  libro  De  uiribus  cordis  tradlatu  primo  capiteodiauo  idem  cofirmat,ubi  inquit,  caii 
fam  triftiriae  effe  fanguine  craffiim,  turbida,  ex  quo  turbidus  ipiritus  generatur. legi  de/ 
bet  ater, non  turbidus,unde  84  color  ab  Auicena  ponitur, tan^  id  quod  triftitiain,84  ti 
morem  facit,ut  fuperius  dixerathoc  aute  facit,non  ut  principale  agens, fed  a  rnala  qila 
litate  humoris  id  facientis  dependens,  qui  humor  uel  per  effentiS  in  capite  continetur, 
uel  per  comunitate,  quonia  uapores  in  caput  afeendat,  ut  in  hypochondriaca  pafsione 
fieri  conftat,84  in  alijs  partibus  hos  fpiritus  ad  cerebrum  tranimittentibus. 

MiAaypjoAu®  j(  70  7iii?7i(/.ideft,ex  atra  bile  fignificatur.  ]  uel  tale  mdanchoIicum,quo 
niam  hacc  duo  iymptomata  timor  ati^  moeftitia  diU  perdurare  no  poiTunt,  nifi  fitintria 
leca  atra  bilis,  uelpereffentiam  in  capite,  uel  illi  comunicetur  ex  alia  parte  tranimiila. 
Melancholiam  uerohaec  fignificant  (  ut  Philotheus  inquit)quoniam  5ij>»At/ 

j-s tS Ti^^fSjOTjr/iAayjijAjasi/ ycvhmm  ■?  iyxi<piAt! 7^ yi 

jfyitiy.  ideft.  Et  hinc  ars  praedicit  quod  affedo  cerebro  melancholicus  fiet, 
quoniam  melancholicus  humor  in  ipfum  fertur,  tamen  hoc  ex  puris  etia  uaporibus  effe 
poiret,qui  afeendentes  cerebruinficiut.  Si  nero  dicas,  fi  illum  fenfum  fequamur,quod 
melacholicus  humor  ex  longo  timorefiat,84  longa  moeftitia, quomodo  ex  bis  fiet^Re/ 
lj3ondemus,itafieri,utinpraEcitato  Auicennac  libello  edocemin,  quoniam  ex  his  fpiti 
tus  ttn'bantur,84  intus  clauduntur,S4  uarijs  motibus  commouentnr,adeo  ut  tenuiores 
partes  relbluantiff,  84  craflioresacterreacpermaneant.Hacueromaleafficifltur,84fan/ 
guis  paulatim  inaaffari  incipit, 84  fieri  atrabilarius.  itaij  per  aliquod  temporis  Ipatium 
hi  ex  timore  84  moeftitiamelancholici  efficiuntur. 


SI  QV I S  non  ex  caufa  manifefta  metuat,aut  mceftus  fit,ftmf  atr*  bilis  cafiis  mani 

fefti, etiam  finondum  tempus  acceperint.  Sed  fi  propter  cauiam  manifefta  incipio» 

tes,  deinde  inueterafeant,  non  te  lateant  infaniam  fignificare.Nam  84  plores  uifi  fun™ 
rore  correpti  qui  ab  excandefcentia,uel  ira,  uel  maftitia  principium  habuere,  ipfofe» 
iicet  corpore  tempore  illo  prompte  fe  habente  ad  incidendiun  in  talespafsiOTe^. 


'XPHORIS/tVS  XXtII 


pRiS  0  Galmns docet, Si qiiis metuat, Kmamfcftacau6noadfit:uelli£moeftus^ 
fusemoeftitiac  eaiifam  non  haocat ,  haecfimt  atrebilis  maiitfeftaiymptomata,  modo 
diU  perdurent.naoofi  breuia  e(Jent,atram  quidem  fiilem  fignifi<:arent,fed  hic  atrabilari 
usnWupan^iK  ^ols***: <^‘*P°^‘f'onem  haberent, non  habitum. 

Quodlcgitur,etiam  fi  nondum'  tempus  acceperint,  gr*ce  ^  «  tv}(H 

Vi)i«-ideft,K  magis  fi  diuturna  fa<fia'flnt,K  hic  fenfus  uertis  eft.ille  i<ero,qui  a  Leoni/ 
cenodicitur.dlfaliiis,  wamfinondum  tempus  aCccperint.Nofter antiquus  contextus 
prius  ita  legebat'**  jrai  ti/j-s  Ki-^itiHs-tx^Ced  obelo  a  uiro  qtiodS  doeSo  confofiiis 
^Klegitut  fupmus  adduximus,  K  ita  habet  contextus  Aldinus. 

s  E  C  V  N  b  o  Galenus  docet,fi  ob  manifefiam  caufam,8£  extrinfecara  timor, &mcE 
ditia  flant,  quando  inueterafeunt ,  in  infaniam  ducunt.  Vili  etenim  funt  plures  furore 
correpti, qui  ab  excandefeentia  uel  ira,  ucl  moeftitia  initium  habuereitunc;  enim  cotpiis 
aptum  eft, ut  in  has  paffiones  facile  incidere  poflit. 

‘  Quodiegittir, deinde inueterafeant,  gr*ce  eft  KxirsTte 
uet»ataueluetuftefcenaa. 

APHoRisjavs  XXliIt 

^Iquod  inteftinofum  gracilium  dif£iridatur, non  coalefdt» 

B  R  A  S  A  •(1  6  t'V  S 

S  V  f  E  R 1 V  s  Aphorifmo  decimonoho  diiftuiri  eft,neruofas  partes, &leinihales,ob 
earitm  ficcitatem  non  coalefcere,  quando  liiri  adulti  fuerint,  fecus  eft  in  pueris .  Intefti/ 
na Kipfa  partes  flirtt  feminales,a  nenieac ,  &Cprgfertim  tenuia, quaemodicumhabent 
craflitiei.proptcrea  fi  difcindantur,ideft,effatli digna  abfcilione  aperiantur,non  coale/  . 
fcuntjK  hoc  nec  per  uiam‘primae,nec  per  tiiarh  fecundse  intentionis. 

EyrSjiciiiirc^HsiTrH  Siquodinteftinotn^aciliudilcindatur.]  SUnt 

uero  horum  inteftinorliih  difcilliones, inter  lethalia  uuihera  a  Ceifo  nliitieratac. 

s/vpipviif.ideftjNon  coalefcit.]  Ethoc  Ut  diximus, quia  abfdfapartes  nos  coniun/ 
guntur.nec  uulneris  ora,alitper  uiam  prima:  uiel  fecuhdp  intentionis  coeunt. 


JL1|2, uel  cerebro.Neftio  igitur  quo  paiSo, nunc  fruftra  fuerit  adferiptu! 
ipfum  profedo  uidimus  K  in  pluribus  alijs  aphorifmis,quos  melius  fueri 
BRASAVOLVS 
G  A  L  E  N  V  S  hunc  Aphorifmu  hic  fruftra  politum  dicit,  cilm  in  decimoriono  huius 
libri  Aphorifmo  feriptus  fit .  Ide  in  pluribus  aphorifmis  coritingit,qui  bis  &  ter  feripti 
funt,qUos  dcimere  melius  elfe  ducit .  pfopterea  huius  aphorilmi  caufenuncdicen/ 
da  non  eft.Sed  (utPhilotheus  etiam  dicit)  caTix  agfnxa  w«o7iii!iB«<fii>et<rK«f,W^‘/ 
yo>li,i7rluj  JjgiKsm  ost«i/ .  ideft ,  caufa  dida  eft  in fuperiod aphorilmo  dicente, Si  os  di/ 
fcillum  fuerit, 

APHORiSMys  xx-iT 


i  ad  Ititetioranon  eft  bonum  i  ab  interioribus 


Tj’  ryfipeldsab  exterioribus  uet 
•C,  autem  ad  exteriora  bonum. 

BRAS AVOLVS 

HipPocRAtES  pieruncp  Aphorifmos  nonnullos  defcribit.quifunttieluti  uni/ 
nerfalia  theoremata  ad  omnia  illa  qua:  in  eo  genere  continentur ',  ficiiti  pra:fens  apho/ 
’  ’  rihutu 


rifmus  eft  quia  Galeno  ex  his  indicatur,  qui  tanquam  exemplum  Termonum  tmiuerf 
iium  pofitus  flt.  nSquOd  in  eryfipelate  dicit ,  hoc  fimpliciter  in  pmnimorbo  intellioeT 
oportet:fi  eryfipelas,  quod  in  cute  eft, ad  intimas  &  principales  partes  conuertatur  bo 
nutri  non  eft.  nam  materia  quae  prteter  natura  eft, deignobiliori  loco  adnobilioreni  cm 
uertitur.  At  fi  inintrinfecis  partibus  fit,  ad  exttiniecas  tranfmutetur,  bonfi  cft.nem 
malign  jtnaterig  a  loco  nobili  ad  locuignobile  trafmutatio  fit.hoc<5,quod  in  wfipefe 

ab  Hippoaatedfcitur,  tanqua  uniuerlale  quoddam  theorema  adomnespaffloneillas 

referanir,  quae  de  locis  nobilioribus  ad  ignobiliores,^  de  ignobilioribus  ad  nobiliores 
tranfrniitantur,Philotheo  etiahic  dicente,  ^  ^^rew  cTiiy 

ea  t/a  'ijpimiiXj/oy,icyteSci/,oTt  AsccKvfctiiozLtt  «Attwiitffif 

er  »dt/et<e  »  vA«.ideft,Non  folum  Eryfipelas, fed  omne  aliud,  quod  ab  intw 

ad  extra  uertitur  bonu,quonia  mutatio  ad  ignobiles  partes  firmalu  uero,  quia  ab  igm 
bilibus  ^artibusadprin(:ipalesmateriatranfmutatur,uel  nansfertur.  * 

Efvena-iAar  ySjfXea  ■m6?rt^,!!x«j'«9o(;.ideft,Ignis  faccr  ab  exterioribus  adiijte 

iiora  ueiti  no  eft  bonu-  ]  P  er  interiora,  principales  partes  intrinfeeas  intellige,  qijai  'Ga 
lenus  in  principio  libelli  De  locis  affedis  locos  uocauitiquonia  omnino  fieri  pofleteo/ 
uerfio  eryfipelatis  ab  exterioribus  ad  interiores  partes,8C  tame  bbtiutn  eflet,fi  trarifinu 
tatio  fieret  'a  eme  ad  uenas,per  quas  materia  deinde  exire  deberet,  quod  fit,  quando  qui/ 
fpii  bilem  Eryfipelatis  ui  medicamenti  ettaatareintendit.  nempe  opus  eft  medicamen¬ 
tum  materia  illam  qu*  eft  circa  cutem  ad  extrinfecas  uenas  trahere,  quj  deinde  illamad 

inteftina  uehut, ut  corpus  exeat  .& ideo  per  intrinfeeas  partes  cor,  iecur,  ar  cerebrnintel 

lige,per  exteriora  cute,unde&(  ab  Oribafio dicitur  malu  efle,  quia aliquado aduitalia 

cocurrit.De  eryfipelate  alias  difteruimus!,  a  pura  bile  quadoc^  fieri  oftendentes,8C  tunc 

exulcerarerquado^  abilefanguini  mixta,  &  tucno  exulcerat,  uel  paru  quid  .exulcerat. 

</'[  t/a),«j'(«^ii/.ideft.  Ab  interiori  autem  ad  exteriora  bonum.]  Qu4  iit  Oriba 
fius  dicit,natma  ad  fuperficiem  fuperfluum  humorem  educit, quia  hat  partes  igribbi 
les  funt,nec  magnum  incommodum,  uel  uitg  diferimen  inferre  poffunt, 

,  GALENVS 

Non  folii  Eryfipelas,fed  aliud  quodcu(| ,  quodexprofundis,8i  principalioribus 
partibus  trasfertur  ad  cute,  bonu  efle  fignii  ac  caulam  debemus  exiftimare.Si  lie 
ro  cotra  ad  anteriora ,  8C  profunda  traftnutetur,  malu.  Sed  alia  multa  uidetnr  dixifle 
Hippoc.quaedam  ueluti  exempla  fermonu  uniuerfaliu,a  quibus  eius  quod  ibleteiieni/ 

'  re, experientia  pofliimus  habere  maiiifeftiorem.T alia  K  enim  exempla  oportet  efle., 
BRAS  A  VOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,hunc  aphorifmu  uniuerfaliter  intelligendum  tfle,&  n6  in 
folo  er.y fipelateiomnia  qu*  ex  profundis, 8£  principalioribus  partibus  ad  cute  transfe/ 
runtimefiebonum  fignum^bi  bonam  caufamie  contra  uero, malum. 

s  E  c  V ND  0  docetjHippocratem poiuifleciuaedamfimilia particularia uelutexon 
pia  particularium  fermonum ,  per  quas  nos  pofliimus  manifefta  experientiam  habere 
earum  rerum,  quj  euenire  folent. exempla  uero  talia  eflTe  oportet,  qualia  illa  quae  in  hbc 
aphorilmo,&in(equentihabentur.  ] 

APHORISMVS  XXVI  . 

Vi  in  febribus  ardentibus  tremores  fiunt,  dMirio  foluuntur. 

brasavolvs 

PEBRES  ardentes  exbile  fiunt,  quas  uenas  complet.  Ideo  ab%  frigore,  rigore,K 
tremore  cotingunt.  Atfiquadotf  accideritmateria  extra  uenas  fiipramufculos  tranfi 
mitti,  quj  acuta  fit  8t  pungitiua,  uis  nocumentu  perfenties,quod  hacc  materia  illi  infert, 
membra  quodamodo  cocutit,ut  expellat, 8i hic  eft  tremor ,  qui  per  nerueas  partesfit. 
At  fihacc  materia  adliuc  attenuef,K  in  uappres  trafeaqhi  petut  caput,^  deliria  faciut, 
. .  ,fqd  tame  treniorcs  ceflantiquia  materia  in  auras  tenues  refoluit.pptereaquib.  in  febri/ 
biis  ardentibus  tremores  fiunt,fi  deliria  fequatur,tremoresfolUBtin,8C  febris,  urhicfit 
or  doitremor  ardente  febre  Ibluit,  &C  deliriu  tremore,  dC  febre.  Oribafius  uero  diciunS 


A  P  M  O  R.  I  S  M  V  S  '  XXV i  nj 

panor  accidit, quia  materies  fcnfibiha.ioca  contingit, quae  aliquando  ad  fuperficie  eoa 
poratur.Ipia  quocp  materia, aiit  eius  qualitas  ad  cerebrii  afcedit,&:  deliriu  facit, K  foluit 
p^ore^Kriifm.QuicqiiidtamenfenfibilefueritjminuSfentit.Philoth.uerOjUtApho 
rifiiiumintcrpretrtur,hocpratludio  utitur, ijjst  <rSiy.imviyvtq«K®-,  Jtstj 

</S  «  xjtf^ajKt/etoi/  <A'  it  tx  /tW- 

T« riV^^it,iK)tsciJixs& «7mT0’  tlt  <f  Atfiflr.  Jlt-re (-(il/fa  ais  ■nina 
msif^ ip>iiS«s  iAmfiHS ,  dis  k-nnvs.ms«^TveixsJiu-iQxs-'Ti'n>f/ 
Jmf  “S'  *«"oO  ipiitoi  ^^«rTta,  ^«xstr»  Ai/s  it(/  xmsasa,  rnc  trtisrn»  itrirvjs 

itpi«iiit,^itit  £r  o(  Tjpojts»,!^  «  ^«)(!i7ri,TSTtt(j/ « jsirtw'*  fl  Xj/ 

iis,  fvli'’m^,')iSi.luiJi.vsiSiii»KSJi,  ^-n  m  Kvsssanam  (ccetit  t4u i;Alu/,idcft, 

Tria funt  in  corpore  principia,cerebrum,cor,iecur:&:  prindpaliilimum  quidem  cere^ 
br3,niagis  princ^ale  iiero  cor,  principale  aut  iecuriK  ex  cerebro  quidem  nerui,ex  cor 
de  arteriae,  ex  iecore  uenerob  id  natura  neruos  in  profundo  ordinauit,tanquapretioros, 
ucnasaatinfuperficie,tanquamignobiles,arteriasuerqmedias.hisitafeliabentibHS,fi 
in identefebre tremores  fiant,deliriafoIuit  ardentem  febre. Caufj  eiiim  febrem  facieii 
tes  in  neniis  quidem  funt,  ex  quibus  tremores ,  8f  delirium,  ideft  defipicntia  principtj 
mutuum  habet  afFe<fium,ueruntamen  foluit.in  morbo  aut,  fcilicet  eft  talis  folutio,quo.^ 
niam  principales  partes, puta  cerebrum,materiam  fufcipiimt. 

oiitCini' •nim  xd/Gin  •jpifcsi  j/iVti/if. ideft,  Quibufcucp  in  febribus  ardentibus  tre 
mores  fiunt.]  Tremores  ardentes  febres  finire  folent,  quia  ipfat  ex  materia  in  uenis  fa^ 
fe  funtjied  cum  tremores  contingunt,  materia  extra  ucnas  couertitur.Quid  fint  apud 
grfcos  ipi/toi  alias  a  nobis  dieSum  eft,  K  qu  jftt  ardens  febris ,  tremores  uero  ardentem 
febrem  folutmt, modo  fexto  die  non  contingant. 

•^KxavH  Avs.idcft,  Delirio  foluuntur,fcilicet  K  ardentes  febres,8f  tremores,  tamen 
hocintelligerenopoiriim,nifiperdelirin,paruudeliriumintelligat.namfiingesdeliria 
eiret,haec  no  folueretur,8C  hoc  per  uocabulu  ■^«xstth  oftenditur,  quod  diminutionem 
fignificare  uidetur,2f  paruam  dementiam,potiusquam  intenfam,&  exquifitam. 

G  A  L  E  N  V  S 

SIVE  Hippoaates  tales  fermones  fcripferit,  quaedam  ueluti  exempla  magis  gene/ 
ralium,at(^  umuerfaliura  fermonum,  fiue  ali)  interpofuerint ,  alijs  perquirendu  re/ 
linquentesjillud  tantum  in  ipfts  ob(eruabimus,quod  &  antea  di(ftum,8i;  nunc  in  febre 
ardentedocetiff.  Qiiac  enim  hanc  febrem  efficiunt  caufac  in  uenofo  genere  exift-ntes, 
quando  adn€niostransferuntiu-,primutremoresfaciut,c6patiente  uero  principio, etia 
deliria.Sicutiigitur  in  febre  ardentetranslatio,fic  &  in  omm'  alia  febre  poteft  fieri, fit:  o/ 
mnino  ex  arterijSjfiC  uenis  ad  neruos  transfluxiis  humorum  noxioru ,  licuti  rurfus  ex 
neruis  adhas.Improprie  igitur  ditSum  eft  febrem  ardentem  a  tremore  folui.Hacc  enim 
...L .  .1  , j  j  fuperuenientia  eoru  foluere  confiftentia,qujcuqj  omnino  homine 


us  fit  prima  periculola. 


arbhrattir  quibufda  fuperuenientia  eoru  folue 
hberant,  non  qua»  alteram  generant  paflione,  quae  nihilo  m 
ERASA  V  O  L  V  S.  , 

PRIMO  Galenus  docet,uel  fuerit  Hippocrates, qui  his  particirfaribus  fermonibiis 
ufus  fit, quae  funt  uniuerfalium  fermonu  exempla,  iiel  alrj  interpretes  hos  fermones  in/ 
ter  aphorifmos  Hippocratis  appoiiierint, alijs  perquirendum  relinquit,hoc  ibin  in  ipfts 
obferuans  quod  in  praecedente  aphoriftno  difilum  eft,etnunc  in  ardente  febre  dicetur. 

S  E  C  V  N  D  o  dicit,in  uenis  materia  contineri,  qu*  febre  ardente  fecit:quac  fi  ad  net 
uos  trafmittatur,primo  tremores  facit.  Si  adeo  extendatur,  ut  per  parte  poft  parte,prin/ 
:  cipium  neruoru  offendatur,deliri  etia  fiunt.  Quod  igitur  in  febre  ardente  dicitur,ide  in 
Omni  alia  febre  intelligi  poteftrquia  materia  ffbre  faciens,  a  uenis  fiC  arterijs  ad  neruos 
trafmitti  poteft,  K  tremores  facere.  Si  a  neriris  ad  eorum  principium,  &C  deliria  inferre, 
terti  o  docet, Improprie  dici febrem  ardentcatremorefolui,quiaHippocrates 
de  his  dicere  confueuiqqua:  penitus  auferunnir,folui,  quando  homo  liberatur,  K  nihil 
ahud  relinquitur,&  haec  fimt  ftiperuenientia  quae  hominem  liberum  non  relinquunt. 

(^od  Iegitur,ha:c  enim  arbitratur  quibufda  fuperuenietia,Illa  particula, arbitratur, 
1^  debet ,  nominare  confueuit  Hippoaates.  nam  gracce  eft  ikStk  yof 

iri, 

Aphori/ 


95* 


libri  S  e  X  T  f 
APHORISMVS  XXVII 


QVicuncj  fuppufari ,  aut  aquam  intercutem  patientes  uruntur, autfeantur  fi 
pus,autaquauniua(imeffluxerit,omnesmoriuntur»  ’ 

BRASAVOLVS 

nostris  temporibus  aquam  intercute  patientes  fecantur,fed  non  unmtur.NuI ' 
Ius  liero  eft,qu!  uel  mderit,iiel  audiuerit  fuppuratum  aliquem  elTe  uftum,a:nos  primi 
fuimus,  qui  poft  tot  annorum  intermifflonem  fuppuratS  uffimus,&  conualuit.  Qui  ue 
ro  fuppurati  funt,uel  aquam  intercute  patientes, fi  urantur,  iiel  fecenturjfi;  uel  uef 

aqua  umuerfa  effluxerint, omnes  moriuntur,  quia  natura  repentinas  has  euacuationes 
ferrenon  poiTet.nam  ingens  fpiritus  copia  refoluitur.  Muliere  quandam  uidimus  cum 
adhuc eifemus  adolefcentes ,  aquam  intercutem  patientem, qu*  magnam  aqua  coe¬ 
piam  geftabat.huic  fuis  blandis  &C  uanis  promiffionibus  circumforaneus  quidaardelio 
fuaferat,quod  fanaretur, fi  incifione  pati  poffet-haec  aqualiculi  pondus  ferre  no  potens 
fecari  elegit ,  &  hiemet  circumforaneus  hoc  onus  incidendi  iufcepit .  Aderam  ego  8£ 
nonulli  alij  probi  fcholaftid.hic  infolentillimus  uir  nulla  praeparatione  fat^  mulierem 
aperuit, totam  aquam  eduxitimmo  mihi admoneti  ne  femel  totam  aquam  auferret, 
refpondebat ,  tu  nihil  fcis ,  adhuc  tua  labia  fapiunt  lac ,  tu  mox  uidebis  ipfam  fanam< 
Qtiod  per  oppofitum  euenit.nam  cum  primum  tota  aqua  exiuit,ftatim  &  animalimul 
Cii  aqua  euolauit.  At  circumforaneus  hic  muliere  mortua  uidens,fumpto  pallioclancu 
Ium  aufugit.Eodem  anno,immoKeodemmefe,quenda  paupercula  uidimus,  quiam 
plifflmu  praeter  naturam  tumore  fupra  humeros  geftabacerat  aut  ulcus  cauu,K  omnia 
ulceris  labra, latera  lapidea  effedla  erant,  nempe  tartari  frufta  indebantur,  qiw  exi» 
merentur, Chirin-giciNatam  uocabant,quiiI!am  extrahere  tentarum, Sextarium  ucro 
noftrate  magnitudine  aequabat,  hic  pauperculus  nullo  alio  incommodo  afficiebatur 
quam  labore  gerendi  id  pondus.  At  chirurgici  illi  cum  ianitate  fpopondilTent,&  fcmel 
untuerfum  pus  extraxiilent,illico  is  pauperculus  morbo  anima  orbatus  eft.  Intcrini 
hi  chirurgici  iubebant  nonihil  in  huius  pauperculi  os  imponi,utreflcereMir.atillcobie 
rat;Situnc  eo  off^ciofundius  eflem,quonuncftmgor,nunquahi  tampubliciatqidomtf 
ftid  carnifices  impunes  enafiiTentinam  K  praedida  mulier,  8C  hic  pauperculus,  horum 
fidoru  medicoru  ignauia  periere.  Ad  rem  igitur  redeutes,  Philoth. dicit 
xifsAoj/®-,  (S  hicfermocuratiuuseftK  chirurgicis  cogrims, 

oasooi  tuTTWi.ideft,  Qtiicunq!  fuppurati.]  Suppurati(ut  hic  ctia  Galenus  docet)  ab 
antiquis  dicuntiir,quicun^  inter  thoracem  K  pulmonem  pus  cotentum  habent,  unde 
6C  Philotheus  dicit  amr  <A  ttoAi/  tti/o j/  «j  m  K<^d  mS 

ideft,  iiippurati  funt,  qui  multum  pus  in  thoracis  cauitatibus  habent;  quod  pus  poteil 
uel  ab  abfceifu  in  pedore  m anare,  uel  Jn  canna,  ut  in  a ngina,  ud  in  capite, K  ad  illas  par 
tes  materia  defeendat,  uel  ibifit  colledamatcria,quacddndeputruerit. ' 

H  v,^io9n»(si.idcii,  Yel  aquam  intercutem  patientes.]  pt  de  his  proprie fermo  fit, qui 
aquam  intercutem,ideft,afcitem  habent,  nam  hi  (ut  Galenus  dicit)  aqua  habent  inta 
peritoneum,  &  inteftina  contentam.Idem  fentit  Philotheus  inquiens  S.  m.t/ 

uy^cy  ^  ii%<ru  zd^-nvcu.is,K^  ^'rfi>(iii(,ideft,Hydropici  uero  illi  funt  quihumorem 
interperitonacum8dinteftinahabent.  ,  i 

Kalor'm.ideft,Vruntur.]  De  eoru  uftionequi  aquam  intercute patiuntur,pcrpauca 
ab  antiquis  dida  inueniri  polTunt.Qiiomodo  autfieri  oporteat, a  recetibus  no  obferia 
tur,  tame  apud  Hippocrate  uftio  inuenitur .  na  duobus  .tenuiffimus  ferramentis  ignitis 
parte  cutis  fuperiore  urebat  circa  umbilicu  ac  fi  eflent  duar  lineae, 8d  harS  una  in  umbili 
cum  trafibat-  uerba  eius  haec  funt  in  libroDe  locis  in  homine  no  longe  a  fineimedicar 

meta  quibusaqua  ea  purget, 8feducatur,propinato,pituitofiflima(p  porrigito.  Siuero 

ne  fic  quidem  leuetur,tcnuifflmis  ferramentis  quam  maxime  iiiperiore  cutis  parte  dua/ 
bus  lineis  urito  circa  umbilicu,  quaru  una  in  umbilicu  tendanquotidie^  quantu  uide^ 
tur,cducito.hoc  quidem  periculofiflimu  eft,fed  ih  tjs  etia  cupi  periculo  tcntandumift. 
V  ,  ,  namll 


'APHORISMVS  XJCVJI  ■  jf? 

pamfinandfceris  fanabis:fi  minus  (  quod  plerucp  uemt )  d/u  hocparietur.liuric  folum 
locude  hydropS  uftione  inuenire  potuimus, fcd  de  fuppura torum  uftione,  8Cantiquio 
tes  grfci)  8^  pcrtradarunt.  Galenus  hic  Hippocratis  libru  citat  de  fuppuratiSjta^ 

jnenita  urendi  non  fune,  ut  ferru  candens  in  pedora  penetret, fed  Ceifus  modum  docet 
utorfmofecudo  tertij  libri  inquies;fi  uehemetior noxa  eft,ac  necp  febricula,  necg  tuffis 
quief<nt,tenuariq!  corpus  apparct,uaIidioribus  auxilijs  opus  cft.exulcerandus  eft  ferro 
icandenn',uno  loco  fub  raento, altero  in  gutture,  duobus  ad  mamm5  utrancp ,  Item  fub 
imis  oflibus  fcapularum, greci  uocat, fic,ne  fanefccre  ul cera  linam us,nifi 
tulBfinita.Nos  antiqim  quedam  libru  habemus  adilon  8CCne  nomine, in  quo  tota  hyc 
cura  eft,Kper  figuras  etiapida,8<CIocaquaniridebent,funt  egregie  defignata.  Paulus 
Kipfelibro  fexto  capite  quadragefimoquarto  loca  notat,  quibus  aduftio  fieri  oporteat. 

HTVP(i»TO  idcft,  Vel  fecSt.]  De  fuppuratoru  fedione  perpauca  ab  antiquis  Icripta 
jnuflumus.Paulus  Aeginetadeilla  agitUfexto  ca. quadragefimoquarto  inquiesifunt 
fluifcalpdln  quocp  adhibere  audeat:  inter  quinta  K  fexta  coftam  trafuerfa  linea  pauhi 
ifitame  obliqua  cute  incidunt,  deinde  aculeato  cultello  coftas  fubcingete  raebrana  per 
forata  pus  excernunt,  ueru  K  ifti,&:  qui  u%  ad  pus  adurut,  uel  protinus  morte  infeunt, 
cS  una  cu  pure  uitalis  etia  fpiritus  uniuerfus  exinaniatur ,  uel  fiftulas  infanabiles  Indu/ 
ciint  HaccPaulus.Dehydropicorituero  fedione  multa  inuenifitur, fed  cutresfunthy 
dropisfpecies,Afcites, Tympania,  &  Anafarca,  Afcited^  Anafarcaperincifione  fed 
diuerfam  curabant  na  utPaulus  dicit  in  fine  capitis  quadragefimiodaui  tertij  libri, qui 
afeite  oppreflf  tenetur,nifi  alijs  iuuetur,in  ■^xK<y/Ti)<ny.,  ideft,  pundione  uel  pertufione 

ucniendu,ideft,uentreufcp  aquamperforanduabdomen  enim  trahendum, Sd  ita  facien 

dum  foramen, ut  id  quod  eft  in  peritonaeo,ab  abdominis  foramine  tegatur,quandopel 
lis  non  eft  anteipfum  dcduda,ita<5  extrahitur  aqua.hunc  extradionis  modum  diligen 
tiflimeponitPaulus  libro  fexto  capite  quinquagefimo,  ubi  S>C  fitum  edocet,  SC  locum 
pcrforandum,8d  inftrumentum,8C  norma  educendi  aquam  expulfu.Hippocrates  inii 
bro  Demorbis  qui  extra ,  quem  Galenus  Polybi  efle  iudicat,inquit(de  hydero,idcft, 
aqua  interente  agens)  (iUi  Svvm  ^  Jicums  A 

AmtraostTOi  iwTii.HV  j  «ifavoi  tj!)  -nv  oVqi «Aoj/, 

H  ’im^  i}3  liu  oA(j.oi,ideft,Et  fi  medicamentis  &C  ui/ 

dtmitietur,K  ipfius  uetermollefcat,fatis  eft.  Si  aut  no,  incides  aqua  auferre  facito.In/ 
cidittir  uel  itixta  umbilicu,  uel  in  parte  pofteriori  iuxta  ilia.hinc  uero  pauci  euadut.Cel/ 
fus  cap.uigcfimoprimo  tertij  libri  dicit  Erafiftrato  hanc  curandi  ufam  difplicuiftc.mor 
bum  enim  hunc  iodneris  putauit,idcoqj  ita  nullum  cfte  fanandum,  fruftracp  aqua  emit 
ti,qusuitiato  illo  fubindenafcatur.hiceft  modus  in  afcite,fcilicet  per  ■j§«*^T!(ffi(/,ideft 
pimdi'one,fed  in  hydropefubter  cute,uel  anafarca  alio  fecSdo  modo  utebatur, de  quo 
Aetius  capite  trigefimo  libri  decimi  agit  inquiensifecundum  Afclepiade  fifturas  circa 
internum  talum  infligere  oportere ,  in  loco  quatuor  digitorii  fupra  talum  eminente,  ea 
profunditate  qua  quis  in  uena:  fedioe  utatur.T ameLeonida  refert,qui  etia  alias  partes 
findit, ut  ferotu  tumefadu,femora,pudenda,locos  fupramanuu  iunduras.Et  Hippoc. 
noitibet  fieri  fedione  fupra  talos,icd  iuxta  ferotu,  SC  femora  uulnufcula,  ea^falemaxi 
me  cofricare  iubet.Hacc  Aetius  - At  nos  apud  Hippocrate  in  lib.De  locis  in  homine,le 
gimus,pueroru  aut  aqua  fubtercute  fic  curato,  turgentia,plena(p  aquae  quolibet  corpo 
:  «8  parte  fcalpro  fecato,crebrocp  non  multam  aqua  educito  fouetocp.K  lemper  quod  a/ 
pa:ucris,calido  medicamento  linito.  T amen  fi  quis  fit,qui  K  inftrumeta,  K  difleran 
,  di  modos  copiofius  fcire  cupiat,  Arabes  Iegat,nam  infhumenta  pida  oftendunt.HI 
uerofunt  Albuchafis,  Haliabas  Si  partim  Auicenna, 

ExfvyvSf  -P  iJiuZs  K9j><iii(/,7r«'’n.co:7niwuiU7i>.i;Sitotupus,uel  tota  aqua  effluxe 

rit, omnes  moriutin',]Galen, uftione  fuppurationi  attribuere  uidetur,8d  fe^one  afeiti, 
tamen  hoc  comune  habent.  Si  tota  exeant  uel  pus,uel  aqua,moriunf -hoctp  comune  e/ 
,tiaeftinaltjsFimi!ibuspalIi6ibus,inquib.naturarepentinasmutatioesferren6  poteft, 
quoniamagna  pars  fpirituu  fimiil  refoluif,8C(ut  Oribaf  didt)cu  inutilibus  fimul  utilia 
*xeunt.Pliiloth  -  uerohuiusreicau(amaflignat,quonia«.«^|>«<«irt7«fi>A[«<r<f«Aii^(a»f 


9<r,  LIBRI  SEXTI 

uerfales  SC  fubitg  mutationes  pericuIofat,tanquam  diflbluentes  uim ,  uel  ob  hoc  qS 
ex  uniuerfah'  &  fubita  euacuatione ,  ipiritus  uitalis  8i  animalis  euacuantur ,  exqqib™ 
iriors  fequitur :  ob  hoc  igitur  ipfum ,  uniuerlaliter  8C  fubito  &cere  non  oportet,  fed  f^, 
eundum  proportionem  uirium, aquam  etenim  &  pus  paulatim  educere  oportet  Ta 
meri  8Cfiantiqui(ut  ex  Celfo  uifum  eft)in  fuppuratis,praEdidlis  loais  uftionem-facaeut 
deantur,nos  infuppurato  inter  tertia  et  quartam  cqftaiieriiuffimHSjgil  euafitpotmfTet 
etiam,  fieri  inter  quartam  K  quintam  .  At  ad  has  Operatione^  deicendere  non  oportet 
nifi  omnibus  alijs  quae  fieri  poilunt,perfe<fh's,adeo  utis  qui  curatur,infiimma  Ct  dcfpe 
ratione.Aliquilimt,qiiicauterioineoIocofa<!lo  incidunt.  ^ 

G  A  L  E  N  V  S 

SVPPV  RATOS  praecipue  confueuit  nominare  qufpus  habent  in  ipacio,mtetllio 

raeem,  attf  pulmonem,  quos  quomodo  urere  oporteat  dicit  in  libro  depalfiontr 

bus,cuius  initia.  Pulmonis  arteria.Quida  uerohunc  librum  infcribuntdefuppuratis. 

ViSione  igitur  indigent  qui  plurimum  habent  pus,  adeo  utdefperent  perfpuiubnes 
polle  expurgari-Hos  uero  ipfos  &  difficultas  anhelitus  maxime  infeliat  exlociangif 
ftia,quac  etiam  nos  cogit  ut  eos  uramus.In  his  autem  qui  aquam  intercutem  patiuntur 
il|ac  quaca  graeds  ideft,punifiiones  nominantur,funt  magis  inufuinedt; 

c'orum.yerumhocuticpcommuneeltuftioni,ac  pundioni,quddinutracpHippocra/ 
tes  confulit  caueri  uniuerfam  euacuatione,  lic  enim  uidetur  contingere  iiti  aitDiSum 
eft  QC  ab  Erafiftrato  exquifitius,ac  plemus  de  his  qui  aqua  intercutem  laborant, ac  11  ip-  ’ 
fe  dicat,  fe  compertum  habuilTe  experientia,  uniuerfam  euacuationemfebres,ac  inori 
tfm  afferre .  liidemus  8t  in  alijs  partibus  acqueatep  in  thorace  quando  aliqiris  magnus 
tiimorfuppuratur  ,  periculolam  efle  uniuer&m  euacuationem,  cum  e  ueftigjp  dmiat 
miima,St;  uires debilitentur ,  SC poftea debilitas  ifta remedium nonhabeat; uidetur  in. 
his  pmpter  magnam  diftantiam  corporum,8C  puris  acriuidinem  ora  quorundam  uafo 
rrim  arteriolbrfi  effe  adaperta ,  quae  prius  ueluti  quoddam  embrilma  pus  continebant 
quo  uniuerfim  euacuato,multi  Ipirinis  una  cO  eo  exeunr,atcp  excernuntur.  Vnde  perri' 
clitantur.In  aqua  upro  intercutem  non  modo  ob  hanc  cau(am,ea  laborantes  offendum 
tiff ,  fed  Sf  durictes  uifceris ,  ut  quod  non  fubftentatur  ab  aquofa  fubftantia,  SCfeptimi 
tranfuetfum  deorfum  trahit, Sfuifceraqutc  funtinthorace. 

.  .,'brasav.olvs.  . 

p  R I M  o- Galenus  docetjquidi  proprteapudantiquosfignificethocnomenWeW 
i^eliSuppuratiteos  enim  fignificat,  quiinter  thoracemStlpulmoneminimopeSore; 
uel  in  utril<5  pus  contentum  habent.  At  quomodo  urantunipfe  in  magno  libro  docuit 
qui  incipit.pulmoms  arteriaun  quo  de  his  agit,8C  quem  librum  nomiulli  inferibunt  de' 
fuppuratis.apudnos  non  extat  hic  liber- 

Quod  legitiir,In  libro  depalfionibusjlegi  debet  inlibro  magno  depaffionibus,  grz 

S  E  C  V  N  D  o  illos  docet,  qui  uri  debeanthi  enim  fimbqut  plurimu  puris  inpe<ffi>  tt 
habet,  adeo  ut  per  fputa  expurgari  polTe  deberent .  hi  uero  magna  puris  copiababue 
cognofeuntur,  quiamagnaip  anhelitus  diffic'ultatehabentexlocianguftia,8d  quediff^ 
cultas,ut  eos  uramus,nos  cogit,  .i 

TERTIO  docet.  Inaqua  interente,  uftionem  in  frequenti  ufunonelle,ledpo0us, 
pundlionem  8t, apertionem  illam, quae  a  graccis  dicitur. 

Q_v  ARTO  docet, tam  uftioni  quampundiionihoceflc  commune,quod  inutratg 
Hippo  trates  confulit  uniuerfam  euacuarionemeuitandam-  .  , 

.Qjy  j  N  T  p  docet,Erafiftratum  de  his  qui  aqua  intercute  laborant, compettum  hae 
bmiTe,  uniuerfam  aqute  euacuationem  febres  ac  mortem  afferre. 

:  Illa  particula,acuipledicar3lngr3cco  contextu  uacat.  ■  ,  , 

SEXTO  docetjUon  folum  in  thorace,fed  in  omni  eriam  alia  parte,  quando  aliquis 
magnus  tumor  fuppuratur.efle  periculofam  uniuerfam  euacuationem.  nam  ffatim  ^ 
la  deficit,  8f  uires  imbecilles  redduntur  ,htec<5  imbecillitas  deinde  remedium  nonna/ 


beri  quo  refici  poffit. 


Septimo 


A  P H  O  R  I  S  a  V  S  XXVII  '  5#t 

septimo  infert,in his  ob  magnam  corporum  amplitudinem,  Bi  ob  puris  aaitu 
dinduora  quarundam  arteriarum  aperiri,  qute  prius  tanquam  operculum  quoddam 
pus  continebant  •  hoc  autem uniuerib  pure euacuato multi  Ipiritus  exeunt,  SC  excer-- 
nuntur,Kideo  illi  periclitantur. 

Quod  legitur, uidetur  in  his,legi  debet,  uidetur  igitur  inhis.  gracce  enim  eft  tuixt  w 

Quod  etiam  legitur,  V eluti  quoddam  embrifma,{n  Aldino  contextu  legitur  ehy  W 
WKMK  »» >  tdeft  ueluti  quoddam  operculum ,  fed  in  nofiro  antiquo  contextu  Aldina  le.> 
<!lio  in  margine  faipta  eft,in  contextus  uero  ferie  legitur,  Sica-ifiitSi/ffiiin .  ledlionem 
primam  magis  laudo ,  non  defunt  tamen  contextus,  qui  legunt  Leonice/ 

niis  habuit. 

Quod  etiam  legitur,  Vndepericlitantiir,  graece  eft  le»  diep  « JJAafjt  yini«i*is  Hit/ 

(«t»«)(/,idefl:,8irob  hoc  la:fio  fit  aegrotantibus. 

Deniep  docet,  quod  in  aqua  interente,  non.folum  ob  praediefla  laborantes  offendun.* 
tur ,  fed  K  durities  uifceris ,  QC  quod  ab  aquofa  fubftantia  non  fubftentatur,  dC  feptuni 
tranfuerfum  deorfum  ducitur,K  uifcera  quae  in  thorace  funt 
QuodIegitur,Ealaborantes  offenduntur, illa  particula Bauacat,8f  quodlegiturde 
crfum  trahiqgraece  eftwTKesrKjideft  detrahit,  uel  diueilit, 

apkorismvs  xxviii 

“Fy  Vnuchi  nec^  podagra  laborant, necj  cabi  fiunt. 

BRASAVOLVS 

EXPERIENTIA  conftat  himc  aphorifmumfimpliciter  uerum  non  elle,  nam  no^ 
(Iro  hoc  tempore  eunuchi  funt,qui  ob  herniam  ita  effeeSi, podagram  incidunt,  8C  calui 
fiunt, tamen  nos  eunuchos  no  habemus  a  puericia  ftatim  tados.  nam  eunuchi  antiqui 
tus  illi  erant(ut  Oribafius  inquit)qui  palatia  cuftodiebant,8f  coftituta  cibaria  habebat, 
uir^exeiSis  teftibus,naturf muiiebrisefricif,8f ideo taexciboruabftinetia, ^extern/ 
pcrie,qua  natura  eunuchoruhabetineq^  podagra  laborat,  ne^  calui  fiunt.na  podagra, 
caluicies  ex  intepei  atura  cotingunt.fed  Oribafij  tepore  fecus  erat,  quia  eunuchi  arti 

S  morbis  afficiebant  ,quod  nonabfimile  eft  podagrac.namin  otio  delicijs  uiue 
labore  no  exercebantur, Sfincopofite  uiuebant,ac  nuttiebathumore  craffum, 
qui  ad  articulos  decurrens,  articulare  morbupariebat.haec  Oribafius.  Seruabant  uero 
palatia, imde  nomen  habent  ab  <rt/v«  cubile,8f  habeo,  ne  fi  iimgerentur  principum 

nobilia  uxoribus,eas  impldrepofIent.Nonentm  credendum  eft,  quodadpalatia,ar 
mis  tuenda  ponerentur,  quonia  foemineg  funt  naturae,  K(ut  Hippocrates  in  lib.De  ft/ 
minis  genitalis  natura,  que  Galenus  Polybi  efle  dicit )  imbecilles  ideo  erant  pro  mtilie 
tum  cuftodia,ut  domos  ornarent,  mundarent, mulieribus  inferuirent.  que  more  ad.. 
hueferuat  Galli  utmulieribus  uiri  inferuiant,fed  eunuchi  nonfunt,  quonianoftra  ca/ 
tholicafides  id  fieri  uetat,praetcrqua  mente  8C  fpiritu.In  nofiro  antiquo  cotextu  in  prin 
cipio  huius  aphorifmiadeft  hacc  inferiptio  mic/lijfwf.idgft  de  podagra,  de  qua  8C  in 
hoc  aphorifmo,  SC  in  duobus  confequentibus  agitur. 

Ewi^i.idcft,Bunuchi.]  De  caftrandi  modis,K  Paulus,8C  Aetius  longius  diflerut, 
quam  a  nobis  referri  conueniat,Sf  Hippocrates  in  lib.  De  feminis  genitalis  natura ,  de 
«dem  re  agit.  At  in  duplici  funt  differentia,  quoniam  aliqui  a  pueritia  cafirabantin ,  ut 
in  perpetuo  muliera  feruitio  detinerenturialij  ob  enterocelem  caftrantur.De  primis  fer 
mo  Hippoaatieft.nam  illi  funt  proprie  eunuchi.  Secundi  uero  ob  g^itudine  potius  fl 
untjfed  omnes  eunuchi  fteminei  BC  imbecilles  efficiuntur, frigidi  in  uniuerfo  corpo 
re.Na  cor,iccur,&  cerebra,qua:  funt  tres  noftri  corporis  praccipug  partes,  ad  teftes  fa/ 
os  fpiritus  quos  habent  tranimittere  debent,  in  copia  non  (pernenda ,  Cerebra  enim 
fpiritus  animalis  copiam  tranfmittit.Cor  ipiritus  uitalis,iecur  ipiritus  animalis.  T eftes 
«eroaptinidinem  habent  retinendi  hos  fpiritus  (ni^er  coitum  illos  emiferint )  unde 
«lefcunt  ex  his  ipiritibus  tefteSjSf  totu  corpus  uiciflim  recalefaciat.  At  C  teftes  abfinti 
MM  Ipiritus 


5«i  L  I  B  R  I  S  &  X  T1 

fpiritus  non  retinentur, fed  euaneicunt  illuc  tranfmiffl,nec  calor  pa-toain»  fPiiiTs  tefle 
<!litur  .propterea  frigidiores  efliciuntur,8i  humiditates  minus  rcfoIuerepoiTuntiquani 
prius .  Ideo  frigidiores  BChumidiores  fiunt,  SC  albi,  aceffoeminati,  dC  crura crafl^ragC 
tumidiora  habent,&:  ampliores  nates,quam  fuapte  natura  haberent,  ob  humldas  ma, 
terias,  quae  ad  paries  infernas  facile  dekendunt 

»’ 7iT</'<cjji»i>jr-ideft,Ne(^  podagra  laborant.]  Vnde  SC  Ceifus  libroquarto  capitetd 
gefimoquarto  dicit,  raro  caftratos  corriperepodagram :  nam  podagra  fit  uelex  pedum 

imbecillitate, uel  uidlu  inordinato, Si  coitu nimio.Eunuchinonutebanturuiduinordi 

nato  ( immo  8C  nulli  homines  tempore  Hibpocratis, )  nec  uenere  utebantur, quia  uafa 
non  habebant ,  per  quae  femen  tranfire  poflit ,  ut  Hippocrates  in  libro  De  fOTinis  nar 
tura  docet.Raro  eft  quod  podagra  fiat,immo  rariffimum  ex  pedum  imbecillitate,  niii 
humoribus  exluxu  generatis  concurrentibus ,  Antiqui  uero  luxum  non  exercebant 
fedbene  coitu, propterea  Hippocrates  coitus  folum  meminit,&  no  luxus,  tamepoftffi 
(ut  Galenus  inquit)inordinato  uicSuuti  cceperunt,  incidere  podagra.  Vidimus  nupra 
Venetijs  eunuchum  quadraginta  fere  annorum  natum  T urcam,fine  barbajeHcemipar 
tum,ttmidum,8f  qui  articulorum  dolores  patiebatur.hic  ob  uinum  paflum  copidCfl^ 
me  epotum  hacc  difaimina  inciderat,  8C  fimul  ebrietatem.nempe  in  fua  patria  uinum 
non  bibunt, ita  Mahumeto  inftituente,  fed  in  aliena  patria,  clandeliine  tamen, ingurg(, 
tant.  Agitatio  illa  magna,  quae  in  coitu  fit,  debilitat  neruos,&articulos,quod  eunuchis 
ob  han  c  caiiiam  contingere  non  poteft ,  quib  us  &  fi  uifile  membrum  quandotj  eriga/ 
tur,8f  fpiritum  quendam,at(p  aquofam  materiam  emittant, tamen  non  eft  fanguis,nee 
agitatio  fit  in  principalibus  membris ,  deficientibus  teiHcuIis,  qui  funt  tanquam  folles 
omnia  membra  commonentes .  immo  eunuchi  rariffime  in  coitum  excitantur , 
men  excitari  poiTunt.IlluftTifllmus  dux  nofter  tubicinem  habet  fpadonem,qui  mira  de 
coitu  profitetur.nos  parum  credimus  ex  his  quae  uirille  dicit.  Philotheus  inquit ,  quod 

podagrici  non  fiunt  Im  ctu-nii  (/'(«rasityt/ 

.TTMisct^KCT^w 

/i/i  Ki^SSv/e tm-nk  ideft ,  Qironiam in  ipfis materig agitatio 

non  fit,&  motus,per  quem  confueuit  infingere  natura,  ad  inbecilliores  partes  mate 
riam  depellere,hoc  eft  ad  pedes,  hoc  autem  fit, quoniam  ipfis  uenereis  nonufi  funt.  i 
ovn  /paAx/i^oi  yivorna .  ideft ,  Nei^  calui  fiunt. }  Hippoaates  in  fexto  Bpidemio/ 
rum  poft  principium  ,  caluicieicaufam,  cerebri  confumptionem  facere  uideturtta/ 
men  fi  de  hac  re  plene  loqui  uelimus,  fcire  oportet,  caluicium,a  capillorum  cafu  diflerr 
re, quoniam  in  capillorum  cafu  iterurenafeuntunin  caluicio  minime:8f  capillorucaius 
in  omni  capitis  parce  fit,  caluiciu  uero  folum  in  anteriori  parte,Kfuperiori  Atcircalate 
ra,8f  in  parte  pofteriori  no  caluefeut  homines. fit  uero  capillorB  caius  multis  de  caufi», 
8f  a  caufis  quide  extrinfecis,ut  fi  quis  igne  caput  adurat,  uel  ferueti  lixiuio  fe  lauet,uel 
aliquo  pfilothro  medicamento, 8iexpilatorio  felauet,  (juod  nobili  cuidam  fuperiori/ 
bus  diebus  contigit ,  cui pfilothru fapo  datus  fuit,  ut  flauos  capillos  fibifacerrt :  onines 
tame  ufi^  ad  imu  decidere,  immo  nec  cutis  imm  unis  fuit,  fed  iteru  orti  funt  capilli.Cauf{ 
extrinfecte  notiffimae  funt .  Intrinfecae  uero  diuerfa:  efle  poiTuntjUna  poteft  effe  humor 

aliquis  corrofiuus,qui pili materia  corrodat, S^pili radice  excdat,quodm»llaaffe<!lione 

fieri  contingit,qua  alopecia  uocanchoc  tamen  caluicium  appellari  non  poteft,qubnii 
curata  alopecia,  capilli  iteru  nafcuntur.quandoq;  fit  a  naturali  cauia  capilloru  cafus,  K 
hoc  uel  a  capite  ipfo,ucl  amateria,uel  a  qualitate.  A  capitc,fi  meatus,quos  gracippros 
uocant, nimis  lati  fuerint,adeo  ut  materia  no  retineatur,  fed  exeat;uclfintadeoar<S/,ttt 
fumi  qui  in  capillos  couertuntur, exire  no  poffint.Si  a  materia  id  crir,  quia  acuta  cap* 
los  abfcindcns,ucl  craifameatusobftruens.Siaqualitate,  uelafrigida,  quaefumofa» 
euaporationem  conftringat,8f  pili  generatione  prohibeat,  unde  qui  adfunt, cadunt, 8t 
noui  no  nafcuntur.nam  frigiditas  poros  conftringit:uel  animia  humiditateporos  cla^ 
dente,ut  inmulieribus  contingit,^  pueristuel  a  mmia  ficcitate,quia  cutis  exiccatur.K 
tanqiia  tefta  effi  citur,  ut  per  eam  nihil  penetrare  poffi't,immo  fiquid  iam  adfuerit, 

cetur:uelanimia,quacmaterias  pilosracietesexurit.Nota^,  fifuperiusamata!ane 

ri  diximus, tamen  S(  hat  qualitates  cim  materia  intclligendg  funt.  Addunt  SC  aliudre' 


APHORISMVS  XXVHT  Sffj 

^gites, quando  qms  habuerit  cerebru  a  cranco  longe  diftans, quae  omnino  non  uidetur 
tonueniens,  congruae^  caufa,quia  cerebrum  femper  pelliculis  inhxret,qu£e  aaneo  iiv 
haerent.Nunc  morbus  quidam  per  Italiauagatur, quo  non  folum  capilli,  fed  totius  cor 
poris  pili  deddunt,  prikrolauulgo  nuncupatur,  uidetur  fcabies  gallicaremilla,tamen  eu 
tati  deinceps  renafcuntur.Adremigiturredeuntes,  cum  eimuchieffoeminatieuaferint, 
tapillos  feruant,  ut  mulieres  faciunt,  nam  ipfls  non  deeft  humiditas  ad  nutriendos  capil 
|os  apta,nec  tanta  eft, ut  meatus  obftruerepofflt.  Philotheiis  QC  ipfecum  Galeno  dicit 
non  fieri  caluos  eunuchos,  Wck/I»  a(nV,ig  mltMjJ  vy^aTiara 

iBifftlKriwTW  ^jAsSaiorTiti,  Trfilui  <}/ nts 

vittis,^  ipitAitXfXvrat,  Jjg.  v  «fyo\/  nit  5o  ojivijiji Aop  fl 

.^TreMiiitf  oiVo^iAvytKv.ideftjQuoniam  feminei  generis  funt,  &  multa  humiditate  ha/ 
bent  fuperabundantem,&  ad  capillos  affluentem,  ex  qua  capilli  nutriuntur,  K  crefeut. 
tamen  inhis  temporibus  SCpodagram  patiuntur, 8C  calui  fiunt, ob  otiofam  uitam,8t  ui 
dum  delicatum, multam  uini  ingurgitationem.  Antiquitus  indecora  res  ftiit  caluiti/ 
um,K  calui  in  derifuhabebantur,propterea  Cacfar  di(flator(ut  Suetonius  inquit)calui 
dj  drformitatem  iniquififlime  ferebat,  obtredatonim  fepe  iocis  obnoxiam  expertusj 
ideoi^SC  deficientem  capillum  reuocareauerticealTueuerat,  &ex  omnibus  decretis 
libi  a  fenatu  populoc^  honoribus  non  aliud  aut  recepit ,  aut  ufurpauit  libentius,  quam 
ius  laureae  coronae  perpetuo  geftandae  •  Legitur  enim  in  iocularibus  militum  carmini/ 
bus  in  Gallico  triumpho  uulgo  decantatis  illud  paflim  didumtMoechum  caluum  ad/ 
dudmus.  Synefius  fcripfit  libellum  de  laudibus  caliutij  per  quam  elegantem,  Chriftum 
feruatorem  noftrum  ciuum  fuifle  tradunt:  unde  K  Lucianus  in  eo  dialogo  qui  inferi/ 
bitur  Critias  (  Si  modo  is  eft  Luciani)eum  appellat  waipteAw/Tia*',  quafi  tu  dicas  recal 
uaftrum .  Ad  rem  igitur,  Hippocratis  tempore  haec  non  patiebantur  eunuchi,quac  ta/ 
menob  uidus  intemperantiam  nunc  patiuntur.  Arcum  nonnunquam  caluicies  ex  fic/ 
citatefiat, eunuchi  uero  ficcum  caputhabeant,ideouidebitur  eunuchos  calui cium  ind 
dere  debere .  quod  autem  ficcum  caput  habeant ,  ex  Ariftotele  fumi  poteft,  ita  quarto 
Problematum  libro  ptoblemate  tertio  dubitante ,  Cur  8C  qui  concumbunt,  8C  Ipado/ 
nes  qui  re  minime  utuntur  uenerea,acumine  oculorum  oftendimtur  .  Relpondet,  an 
quod  alteri  ob  libidinem,alteri  ob  excifionem  partes  fuperioresplus  iufto  exiccantur, 
quod  perfpicuum  in  his  ^ ,  quorum  opus  exquifitius  adminiftratur.  Afpedus  autem 
taleeltjhumoribus  uero  deorfum  dudis  fuperiora  ficcari  necefle  eft.Id  igitur  nimirum 
concubitu  fieri  patet ,  Spadonum  autem  aura  intumefcimt,  QC  alui  faciles  funt,  utpote 
cum  deorfum  de  humoris  copia  feuo  cet.  Vt  ex  his  uidae  liceat,  Ariftotelem  hic  dicere, 
in  fpadonibus  caput  exiccari ,  8C  materias  ad  aura  defeendere .  T amen  problema  hoc 
confidaantes,  nobis  uidetur  Ariftotelis  rationem  pafedlam  non  efle  cur  fpadones  acu 
mine  oculorum  offendantur; Sed  uaa  ratio  eft  humiditatis  abundantia,nam  humidita 
te  magis  abundant ,  quam  prius.  Et  licet  dixerit,  crura  fieri  humida,ideft  ob  humidam 
materia, quae  a  teftibus  non  continetur,fed  defeendit.  At  quia  crafla,ad  iundiuras  pene 
trare  non  poteft,  unde  in  ipfis  podagram  non  faciet,  nifi  in  uidhi  inordinatiores  flnt. 
Quod  fi  reclames,  Ariftotelem  fummumuirum  illa  dixifle,Relpondemus,huncPro/ 
blematum  librum  ab  Ariftotele  non  fuifle  emendatum,ideo  non  mirum,  fi  in  eo  multa 
feripta  fint,  qu  j  re  ip&  non  conftent.T amen  dicae  poliamus,  fi  mataie  in  eunuchis 
deorfum  defcendant,tamen8f  aliquae  furfumrehnquuntur ,  quae  cum  finteompadiae, 
non  defcendunt,fed  quia  oculorumhumiditates  tenuiores  funt,  propterea illae  defeen/ 
dunt,  tamen  cur  uae  non  uideant,  caufa  potius  eft  Ipirituu  obfcinitas  8d  craflities,quac 
ob  Caloris  dafedlum  in  eimuchis  inuemtur. 

G  A  L  EN  V  S 

"P  V  N  V  c  H  O  S  fedlio  tefticulorum  fimiles  efficit  feminis .  Sicuti  ago  in  ds  calui/ 
XL-ties  no  accidit,fic  necp  in  eimuchis  propter  temperatur  j  humiditatem.  Eunuchos 
quidem  Hippoaatis  tempore  podagra  non  laboraffe  uaum  exiftit.Nunc  uao  no  ita, 
propta  immodicum  ocium,8d  uidlum  intemperante.Res  aut  tota  ita  fe  habet.  Necefle 
*ft  pedes  natura  effe  imbecilliores  fi  quis  podagra  corripi  debeat ,  ficuti  8d  caebrum  fi 
morbum  comitialem  pafTurus  fit :  non  tamen  eft  omnino  necelfariura  altautrupati,fi 
MM  ,  2  niha 


nihil  in  uita  deli^erit.  Difces  autem  aperte  quod  imbecillitas  partis  no  fit  fufficiens  ad 
generandam  paffionem  ex  intermedio  tempore  acceifionum,  in  quo  nulla  fere  infeiian 

tur,quamuisnatiua  imbecillitas  continua  fit. ClarOautemSC  hoc, aiin  podagricis 

nifeftiiTime  apparens, quod  influente  aliquo  ad  pedes  humore  fuperfluo,paflio  genera/ 
tur.  Si  igitur  nec^  hic  humor  influxerit ,  liquet  quod  neq?  unquam  accidet  paflio  .  Non 
influet  autem  fi  ommno  uacans  fuperfluitatibus  corpus  extiterit  Erit  autem  uacans  fu 
perfluitatibus  fimediocri  utatur  exercitio ,  Sf  homo  bene  cibum  concoxerit ,  undeK 
defidix,8C  crapui  j  eis  nocent.Nocent  autem  Sipotus  multorum, &  fortium  iiinornm 

Sae  cum  aliquis  ea  ieiunus  potauerit.  Htec  enim  neruofam  fubftantia  prompti® 
tndunt,  ficuti  coitus .  Aetate  quidem  Hippocratis  pauci  podagra  laborabant 
propter  uita:  moderatiam,noftris  nero  temporibus  uiif  adeo  audiis  edulijs,  ut  nihil  eis 
addi  polTe  uideatur, infinita  eft  podagrarum  multitudO)  cum  nonnulli  fint  qui  nihil  ex/ 
ercitantur,  cruditatibus ,  atip  ebrietatibus  offendantur ,  &  ante  cibum  aflumptum 
bibant  uina  potentia ,  ac  uenereis  utantur  immoderatis ;  nonnulli  uero,  8d  fi  non  inhis 
omnibus, in  uno  faltem,aut  duobus  ex  his  qu*  funt  didla  delinquant.  Sed  cum  pecca/ 
tum  fuerit magnum,ffpius  in  uno  eorum  quas  diximus  deliquifle  fat  erit.Ob  hancigi» 
tur  caufam  etiam  eunuchi  podagra  corripiuntur,quamuis  nullum  habeant  ufum  uene 
reorum .  T alis  enim  eft  eorum  defidia ,  infatiabilitas,ebrietas<p,qudd  etiam  fine  uehe/ 
reis  podagra  corripi  poflunt .  Hasc  eade  de  articulari  morbo  exiftimes  didia, omnes  li 
quidem  qui  eo  laborant  magna  ex  parte  prius  podagrici  fiunt .  Accedit  8d  ad  has  cau/ 
las  ob  quas  pleriq?  incidunt  inpodagras,qudd  multi,  dC  patres,  Sdauos  habuerepoda/ 
^icos,in  quibus  femen  erat  uitiatumjatij  ideo  natis  uehementiorem  fecerunt  partium 
imbecillitatem. 

ERASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet.  Non  fieri  caluitium  in  eunuchis,  quia  tefticulorumfedlio 
eos  feminis  fimiles  reddit  ideo  ficuti  ob  propriam  temperaturam  feminis  non  fit  cal/ 
uitium ,  itaob  acquifitam  eunuchis, 

^  C^uod  legitur, Propter  temperatur  j  humiditatem ,  in  Aldino  contextu  feriptum  eft 
Jjk  V  xf  «etwr.ideft.propter  temperatur*  frigiditatem .  nofter  antiquus  conte/ 

xtus  prius  habebat ,  ^  riui  fl  (seiajt.ideft ,  propter  temperaturg  huraidila/ 

tem,fed  obelo  confoflus  eft ,  &  duas  Iedlioneshabet,una  dicifnvyfci/  alia  711 
truncp  dic  i  potdl,  nam  Sd  ob  humiditatem  pilis  fubminiftrantemcalui  no  fiHnt,&:  oh 
frigiditatem,  qujhumiditatemmultiplicarifinit. 

s  E  C  V  N  D  o  docet,  Hippocratis  tempore  eunuchos  non  laborafle  podagra,fuo  aii 
tem  tempore  ob  uidlum  intemperantem  Sd  otium  immenftim  laborafle.  ^  ■ 

Qiiod  legitur,  V erum  exiftit ,  legi  debet  extitit,  uel  fuiunam  gr  jce  eft,4i/ 
TERTIO  docet, eos  qui  podagram  incidunt,imbecilliores  natura  pedes  habereo/ 
portere,ficuti  opus  eft  eundem  cerebrum  imbecille  habere,fi  comitialem  morbum  inci 
dere  debeat,  tamen  fi  hic  nullum  fecerit  in  uita  fua  errorem,h  jc  pati  non  eft  opus.  Scias 
igitur  partis  imbecillitatem  non  efle  fatis  ad  inducendum  comitialem  morbum  in  infaf 
medio  tempore  acceflionum,in  quo  nihil  fere  infeftatur,quamuis  haec  natiua  imbecil/ 
-litas  continua  fit.eodem  modo  in  pedum  imbecillitate,  ex  fola  imbecillitatenunquam 

fiet  podagra, fed  opus  efthumorem  aliquem  adpedes  influere,fi  hec  paflio  fieri  debeat. 

Nunqua  uero  hic  humor  influet,  fi  hoc  corpus  fuperfluitatibus  uacabit,id(p  fiet  fi  me* 
diocri  utatur  exercitio  ut  apte  cibum  concoquat  nam  defidiae  8d  crapui*  his  obfuriqK 
multorum  atej  fortium  uinorum  potus, praefertim  fi  ieiunus  bibat.  Ferrariae  a  centtim 
annis  fupra  ob  uinorum  tenuitate  podagrici  non  erant,uel  rariflimi,  nunc  quia  uina  for 
tiora2idcraffioraeffc<fiafunt,mu!tospodagricos  Ferraria  gignit. tamen  pauciores  funq 
quam  uel  Bononiae, uel  in  alia  urbe,in  qua  uina  fortiora  funt, uel  nafcuntur. 

Quod  legitur,In  quo  nulla  fere  infeftatur,legi  debet  in  quo  mhil  omnino  infeftStur. 
nam  graece  eft  «Aaj  perturbantur. 

Qiiod  etiam  legitur ,  Si  igitur  necp  hic  humor  influxerit ,  legi  debet ,  fi  igitur  nun/ 
quam  hic  humor  influxerit ,  uel  fi  igitur  neque  hic  humor  unquam  influxerit .  grsKt 
enim  eft ,  cw  imJ^tTan  «t©-  u&ehv, 

‘  Quarto 


APHORISMVS  XXVIII 

Q^V  ARTO  Galenus  unuterfaliicr  de  omnibus  hominibus  intelligens,ihquit,  rem 
poreHippoci-atis,  paucos  fuifle  qui  podagra  laborarent  ob  uita:  moderanriam,fedGa 
leni  tempore  ufep  adeo  funt  aucta  edulia ,  ut  nihil  addi  polTe  Uidcanir  ■  a  Galeni  tepore  - 
ufipadhoc  noflnim  adhuc  funt  magis  autfla,propterea  multi  podagrici  intieniuntuii 
nempe  multi  liint  qui  corpora noncxercent, ebrietatibus  Sf  cruditatibus, quibus  offen 
dimtur,uacantes,&f  ante  cibum  uina  prepotentia  bibunt.a:  immoderata  uenere  unm/ 
tur.Alij,8i  fi  omnia  praedida  non  exerceant,  tamen  aut  unum  aut  duo  exercent,  At  fi 
uehementiffime  errent, unus  error  ex  praedidis  fatis  eft  ad  has  affediones  inducendas. 

Quod  legitur,  Promptiflime  offendunt,  in  Aldino  contextu  habetur  tiASfsin  yo^  ii> 
.7ji(«ii{.ideft)prompteem'm  implent.  Antiquus  uero  contextus  nofterprjdidam  ledio/ 
nem  in  margine  habet,in  ferie  nero  legit,  ,  ideft  prompte  enim  per-- 

cutiunt  uel  offendunt. 

Qjc  INT  o  Galenusinfert  ,ob  hanc  caufam  eunuchos  podagram  pati,Kfi  ulli  ue/ 
nereoru  careantinam  adeo  funt  infatiabilcs,  defides  8£  ebrtj,ut  etiam  fine  uenereis  poda 
gram  inciderepoffint.undeeunuchi  per  illam  met  caufam  podagra  incidunt,perquam 
kalij,unodempto,fcilicet  coitigquoutinonpofTunt.  Poeta  Graecus  appellat  Poda 
gramDeam  habentem  pauperes,  ad  quos  iiel  rtunquamilel  raro 

accedit,  extat  K  diftichum  ignoti  audoris  Graeci. 

AveilitAif  OiAt!)?, 

r^ntiTO  Svyirt/f  Avin/ii^iis  mjlxyfx. 

SEXTO  Galeniis  aphorifmum  ampliat.  Ut  haec  nonfblum  in  podagra, quae  folius 
pedis  affedio  efl:,intelligatur,fed  etiam  in  morbo  articulari,  nam  quihoc  morbo  Iabo> 
ranqut  plurimum  prius  podagrici  fuere. 

Deiliif  addit, qiiod  praeter  didas  caufas  podagricorum  accedit  bgeditas, quia  aliqui 
habuere  patres,  Sf  auos  podagricos,  in  quibus  femen  erat  uitiatum,  8C  ideo  liatis  uehe/ 
tnentiorem  pedum.  Se  articulorum  imbecillitatem  prjftitere. 


APHORISMVS'  XX 


jVtviier  podagra  non  Iaborat,ni(i  menftrua  defecerint. 


BRAS AVOLVS 

C  V  M  eunuchi  fceminei  generis  fint ,  fi  proprietates  aliquas  habifcrint ,  ea  ratione 
qua  eunuchi  fceminei  funt,eafdem  in  muliere  effe  oportet,  propterea  cu  eunuchi  por 
dagtim  nbb  pafiantur,mulieres  etiapodagranon  laborare  opus  efl,  Qtiod  in  hoc  apho 
rifmo  ab  Hippocraterefcrtur.Vnutamenobferuare  pportet,podagrano  inciderej  nifi  ■ 
inenllrua  defecerint,  quoniapratfentibus  menftruia,fuperflua  exeut,  qute  ad  pedes  pf  o>  • 
cumberepofrent,&fpodagram  facere.At  fimenfes  deficiat,  materiat  illa  ad  pedes  non 
modo  penetrare  poluintjfedSfquandocp  penetrat,8f  podagra  iriducunt, quod  utinam 
inmultisreligiofispotiusfierct,inquibus  materia  illa  in  caput  afeendit,  Kuehcmen/ 
pius  affliguntur,  quam  fi  podagram  paterenttir.quamuis  SC  in  mulieribus  feuiflimas  po 
dagras  uiderimusiCuigitur  menfes  defecerint,  &  hoc  praefertim  ante  ftatutu  deficiendi 
tempus,podagram  incidere  polTunt,  SChoc  (ut  Philothetis  inquit )  )(jrKsi;^viictitr7iAǤx/ 
&  tx  x^<^h  lisfi  xmgx,iy  xxvfx  /iieix  haMxa  &s  Xj^xsaiJ  xxn 
xiVjyryin-na  7nii/!aj^(t.idefl,Malorumhumorummultitudine  plena,  quammalorum 
humoruih  multitudinem  ,  natura  ad  imbecillas  partes  K  indigentes  Si  ignobiles  tan/ 
quaniquid  inutile  impellit ,  Sf  hinc  fit  podagra.  Seneca  in  quadam  cpifiola  conque*/ 
titur  de  luxu  fotrainarum  fui  temporis :  qua  fecerint  falfum  Hippocratem  afrerentenii 
feminas  podagris  non  laborare. 

XuuH  x  rre«i!aj^iet.ideft,Mulier  podagra  non  laborat.]  Adde  fi  fuerit  in  uidlu  modera 
ta,  non  potatrix ,  non  turbucinatrix  .  nempe  adeo  intemperans  efle  poflet ,  quod  noft 
fatis  elTent  menfes  ad  illam  purganda ,  quin  etiam  materia  fuperefTent  ad  inducendam 
podagram" apta,  ficutienim  noftro  hoc  auo  obuidum  immoderatum  eunuchipoda/ 
MM  3  graminei' 


ss«  L  r  B  R  I  S  E  X  T I 

gram  incfdimt.itt  ob  eandem  caufam  mulieres  illam  incidefc  poflimn 
Hyiii txA8jj-».ideft,Nifiillimenftruadefecerint.]  Nam(utOr3)aS 
us  inquit )  quoties  mulieribus  menftrua  profluunt ,  purgatio  eft  totius  corporis:fl  ue, 
ro  non  fluxerint,  redimdat  materia  humorum  in  toto  corpore,  gignunturmorbi,alE, 
quando  autem  aaflaipfa  materies  decurrit  ad  atticiilos ,  &  fit  podagra,  hac  Oriba/ 
fius.  Scito  autem  Hippocratem  intelligendum  eiTe ,  quando  menftrua  defecerint  an/ 
teftatutum  deficient  tempus ,  quod  eft  inter  quachagefimum  &  quinquagefimmn 
annum,  nam  ex  menflruis  non  folum  id  quod  in  muliere  gignitur  ob  foetus  nutrimei^ 
tum  euacuatur  quando  plena  fuerit,  fed  etiam  plures  fuperfluitates  euacuantur ,  qu*  in 
earum  corpore  iunt.  Celfus  non  dicit  Mulieres  non  incidere  podagras ,  fed  uigeCmo/ 
quarto  capite  libri  quarti  inquit,ca,fcilicet  podagra  raro  mulieres  mfi  quibus  mqiftrua 
UiprelTa  funt,tentat. 


MV  L I E  R  E  S  no  fiuntpodagricac  ratione  euacuationis.Oftenfnm  eft  enim  in-pre 
cedente  fermone,quod  nifi  humores  fuperabundauerint,ex  fola  partium  imbe/ 
cillitate  no  poteft  podagra  fieri.  Verum  rurfus  Si  hic  prius  quidem  erat  uerum,nbi8oa 
omnino  menftrua  defecilTent,  quia  parua  erant  delidfa  quat  aetate  fuperiore  mulieres 
admittebant,  nunc  uero  ob  eorum  magnitudine  quaedam  podagra  laborant  antequam 
menftrua  deficiant,  cum  nonnullis  pauca  exeant,  nonnullis  autem  uel  mediocria. 

BRASAVOLVS 

BRIMO  Galenus  docet.  Mulieres  no  inciderepodagramobeuacuationem.nam 

in  praecedenti  aphorifmo  oftendit,niC  humores  fuperabundauerint,exfolapatttum  im 
becillitatenon  fleri  podagram. 

s  E  C  V  N  D  o  docet, &  hoc  fuiflTe  uerum  tempore  Hippocratis,dcmorieribns  mem 
fes  habentibus,  quod  podagras  non  inciderint,  quoniam  in  uitSu  temperantes  erant, 8( 
paucos  errores  «ciebat .  Atnoftro  hoc  tepore  ob  inteperantie  magnitudine  mulieres 
podagras  habentes  uidentur,  Si  nos  nonnullas  uidimiis  faeuiffime  etiam  auciatas. 
Quod  legitur,  uerum  rurfus,  &  hic  prius  quidem  erat  uerum,  gr aece  eft  «a«t  xti-mS 

liu^ 


P  Ver  podagra  non  laborat , ; 


IS  M  V  s  XXX 
lafurauenereorum. 


HOC  magis  pcrpetu3nideturat<5ftatum,quamidquodinmuIieribus,Keunuchis 
ditfhim  eft.nempe  experientia  oftendit, pueros  podagram  non  fentireprius  quam  ucne 
reutatur-  Oribalius  etemm  dicit,  ubi  cum  muliere  rem  habuerint,  calor  fubtrahitiirjSf 
humores  commouentur,hoc<^  in  pueris  eft,enam  fl  uoraces  fint,ut  podagram  nonin/ 
cidant,fedbene(ut  Galenus  inquit)pedinn  tumores  incidunt,  8C  articulorum,nonta/ 
men  ueras  podagras.Venereutipoflimtpuctianno  decimoquarto,ucl  parum  ante,Hcl 
poft:  an  uero  utantur ,  in  eorum  arbitrio  eft.  ante  hoc  tempus  podagram  non  incidunt, 
nam  opus  eft  iuntfturas  imbecilllas  habeant  uel  natura ,  uel  exercitio ,  8C  mota  mafc/ 
rierum  ad  ipfas  qui  podagra  inddere  debent .  Athatc  iimdlurarum  imbecillitas  non eft 
ante  ufum  uenereorum ,  ideo  nec  podagra .  Adde ,  in  hac  aetate  fuperfluainCTcmen/ 
to  confumi.  ^ 

mus  »  7ic</'(ejf<(e.idcft, Puer  podagra  non  laborat.]  In  tertio  libro  a  nobis  ditftum  eft, 
quantum  puerilis  artts  cxtendatur.nunc  per  pueros,iItos  intelligit ,  qui  uel  in  illa  ae^ 
te  funt,inqua  coire  non  pofliinquel  fi  poflunt,tamen  non  coeunt,  at  iiigeCmum  quau 
tum  annum  non  exceduntNos  uidimus  magnificum  Alphonfum  T aifonum  quindt» 

cim  annorum  etatepodagra  laborantem.qua  etiam  aetate  laborare  coepit  llluftris  Clau 

diusRangonus:an  uero  prius  uenerem  exercuerint,ignoramus.Taflbnus  negauit  ft» 
lamexercuifle,anobisquandGCf  interrogatus. 

i£i  ,  Vel  (  ut  nofiet  antiquus  contextus  in  fecunda 


I  S  M  V  S 


A  P  H 


XXX 


I) anteufumuencrcorum, quia  nodum  eft  fadla  agitatio, etiam 
fi  habuerint  humorum  copiam.unde  Ka  Philotheo  dicitur,  bi^  sVi(<, 

JjfV  THS  JicurHS,hj *’ yinm W  m-nis ih  4*;).«  tay «ipitjiirluy. niMt 

Ji  ■n  •rr'>J'«y^Miny lii haja  tSi  bfaryi njct  •ms  Kivlinus  TSy  lc<pfoJ)<nuy,  «Trij» 

yuatjf  jitwoiivw TOp t/Aioi/, ly  lotTOjiAii^KinpTif  7n</tct!^B TVyB Utiris i^TtaSBi  SMU,iy  liu) 
mJliyfxi/  miicny,  ideft,  etiam  fi  excremetorum  pleni  fint  ob  uidhis  errorem,  quoniam 
in  ipns  conciifiio  non  fit  ob  Venereorum  abftinentiam*  At  poft  ueneris  uflim,  poda/ 
gram  incidunt  ratione  agitationis,  K  uenereorum  motus,qugmaterierum  fufionem  fa 
dimt,K  pedes  l3edunt,liipfos  ad  patiendum  difpofitos  efle  contigerit,K podagram  fa 
ciunt.Hunc  ordinem  igitur  habent.Eunuchi  non  patiuntur  podagram,ne9  mulieres, 
ne*  pucri,fed eunuchi  non  patiuntur,nifiob  uiiftum  intemperatum: mulieres,  riifiob 
defeSum  menfium:pueri,nifi  poftquam  uenere  uti  ceperint.T  amen  Celfus  libro  quar 
to  capite  uigefimoquarto  fimpliciter  dicit.  Raro  pueros  ante  fotminte  coitum  tentari 
podagra.Ipfe  igitur  hoc  fimpliciter  non  n^at,fcd  raro  incidere  dicit:  quandqij  igitur 
(ex  eius  fententia)  podagram  inciderepolUmt. 


G ALENVS 

Qv  O  D  magnam  uim  habeat  ad  podagrae  generationem  ufiis  uenereontm,liqiief 
etiam  in  pueris, 3f  ex  his  quae  paulo  antea  deeunuchis  dicebat.Eunuchos  itaque 
uidimtis  quofdam  podagra  laborantes,pucros  autem  non  uidirnus.Verum  et  fi  quis  ta 
Ii  efl: p afsione  correptus,  una  8f  genuum  articuli,  8C  manuum  intumuerunt, inftar  moj' 
bi  articularis  repentefatfli  a  plenitudine  ex  multis  cruditatibus  aceruata. 

BRASAVOLVS 

p  B  1 M  o  Galenus  probat,  ufum  uenereorum  ad  podagrae  generationem  uim  ma/ 
^am  habere, Si  hoc  duobus  argumentis,  unum  cft  ex  pueris,  aliud  ex  eunuchis,  nam 
hi  non  patiuntur,  quia  uti  uenere  non  pofllmt.Pueri  nero  non  patiuntur  ante^  ufi  fint. 

s  E  c  V  N  D  o  dicit,  fe  uidifie  eunuchos,  qui  podagram  paisi  fimt,  pueros  autem  nort 
utdinatfiquis  uifusfit  tali paftione  correptus, no  fuit  podagra  fimplex,fedfimul  K  ge 
mium  articuli.  Si  manuum  intumuerunt,  aefi  elTetartiailaris  morbus  repente  faiSu* 
a  multitudine  ex  multis  cruditatibus  aceruata, 


A  P  H  0  R  I  S  H  VS  Xxxt 

Dolores  oculorum  meri  potio,  aut  balneum,  aut  fomentum  aut  uen*  fedbq, 
autmedicamenturn  epotum  foluit. 

BRASAVOLVS 

E  T  fi  multa  fint  prxfidiorum  genera,  quibus  oculorum  dolores  lanari  polTunt,  ta/ 
m'en  Hippocrati  placuit  omnia  ad  quincp  genera  deducere,  quat  funt,  meri  porio,bal/ 
neum,fomentum,uena:  fedio,Sil  medicamentum  epotUm.  Omnia  aiia,qUa:  oculis  ap 
plicaripoflunquel  collyria  fint,  uelaquai,  uel  decodliones  ad pracdidla  quinque  dedu/ 
ci  polumt,  Celfus  libro  fexto  capite  lexto  tria  Iblum  remedia  ex  his  quae  ab  Hippo/ 
aate  dicuntur,  enumerat,inquicns,Curari  itero  oculos  fanguinis  detradHone, medica 
inento,balneo,uetuftilsimus  authorHippocrates  memoriaeprodidit-  Oribafius  uero 

Suor  folum  enumerare  uidetur,nam  dicit,  Sicuti  quatuor  funt  humores,ita  qtiadrf 
m  oculoru  dolores  fieri  intelligit  Hippocrates,  qui  fupradidlis  auxilijs  tolluntm-. 
At  re  uera  a  multis  caufis  oculorum  dolores  fieri  poIumt,propterea  tale  auxilium  prae; 
ftarc  oportebit,quale  expetit  caufa:ctenim  omnia  ommbus  doloribus  non  ualent,fed 
aliquibus  aliqua, 8d  aliaaltjs:Si:  ideo  Aerius  libro  feptimo  capite  giiinto  cu  hunc  apho 
rifinum  adduxilfet,inquit,Non  tamen  eide  homini  cuntSahatc  adhiberi  iubet,fed  alij 
fanguinis  millionem,alij  fomentum,alij  balneum,8d  alij  meri  potionem,  unde  &  Phi/ 
lotheusitadiftinguit,inquicns,  ««cfiaAtxtej-irtTiu, «  ^  (rviimcjami., 

it  Hvixst^  uA»  Stne  aoj,  ^y^B,  S  rncyeia  J^vnKiti/ 

/(ASl/Ttf .  i;  ivlttst  JivarK^ttmK  Hii  A«  miiii  thayUbjj  vfilw  \yis> 

irviiTta^Biu/  A,  isirixsc  rvyiTrtc^a  o  X  ivi  itteta  ,'rinisiy  iyKiip&iot 

MM  4  aairi 


JtfS  >■  L  I  B  R  I  S  E  X  T  I 

*  TJvi  ■TOBTO,7lAi3sJ  vAm  tpfVTJi  «  TB  TmVTt  O^liXn  miCT^Tt,  u  «aoTjITj  ^UfCi:^  ’ 

u  </lv!rKf  atria,  djsiqof.iiiir  ctw  iiTmy  soimsj/  n;  c(f  9fl:A/ii'a:j,4«$oj>of  i  ii^ansa.  ideft  Lir»* 
tLido  fitjucl  pcf  propriampafstonem,ucl  per  commumcationem  affec^ius.perprop,^ 
quidem  pa(Tionem,ut  quando  materia  circa  oculum  exiftens  turbat, uel  cralTaS^difli, 

cultcrmobi!is,ueItenuiaSC  acuta, ut  quando  tenuis  intemperantia  circaipfutneft  mi^ 

nimam  habens  materiam-  Secundum  compafsionem  uero,  ut  quando  oculus  ex  ima 
parte  compatitur, hoc  eft  cerebro:  uel  quodam  fimili, materia  copiam  habente ;  ncl  ex 
toto  corpore,quaIitate,uel  quantitate  humoris  turbata:  uel  ex  intemperie.  Qiium  igi, 

tur  caufaefintindifFerenteSiqiiibus  lippitudo  fit, differt  8C  curatio. Atquan^fint  ® 

ferentia, si  qliomOdo  curatio  fieri  debeaqih  exponendis  aphorifmi  particulis  ffanin  c 
docebimus. Galenus  in  tertio  Methodi  medendi  libro  parum  poftpriricipiuminquit 
fe  huius  aphorifmi  fententiam  experientia  reperifle,  &  quando  uno  prafidio,  SC  quan! 
do  alio  uti  debeamus-Medicos  reprehendit,  qui  in  oculorum  doloribus  opio  utimtiiri 
mandragora,  &C  hyofcyamo.  nam  ipfe  per  hac  medicamenta  ab  Hippocrate  enarrata 

curabat,  atque  fanabat.  At quia  Hippocrates  non  diffinxit,  quando  hoc  faciendum  ell 

fet,8t  quibus  cafibus,propterea  eodem  loco  his  uerbis  utitur, Noffi  profedlonon  mi/ 
nus  dC  illud,  cum  ab  ephebis  ufquemecum  fis  uerfatus  j  nec  fub  ullo  me.  tifquam  pra/ 
ceptore  uidiffe  eiulmodiopus,  fedidperme  ratione  excogitafle,  &  quam.  longo  tenv 
pore  aphorifmum  illumiDolores  octiiortim  meri  potio,  uel  balneum,  tiel  fomentum, 
uel  uena  incila, uel  purgatio  tollit,  confiderauerim :  quanquam  ex  reliqua  Hippoaatis 
diligentiafperanerim,ne  inhoc  quidem  uelfalfum  quidpiam,uel  quodfieri  non  pofsit, 
pr*cipi:id(^  fuiffe,quod  me  ad  inquifitionemincitauiqquod  ipla  Hippocratis  infiftes 
uia,inueni  quo  pafto  difeemerem,  quando  quomodoq;  didlorum  quoque  fit  utendum. 
Nosuerointerexponendaspartlculas,quibus  conueniant,edocebimus. 

ctf^a^nSiJ  cJ^uLas.  ideff, oculorum  dolores.]  a  quacuncp  catila  fadli  fint,uel  intrinfe/ 
ca,uelextrin(cca:uelcum  materia^  uel finemateria:uel calida  uel  frigida: uel  hiimida 
uel  ficca,fublcriptis  pratfidtjs  tolluntur,non  omnes  imo  prsefidio,  fed  pro  ratione'  cau/ 
fie  doloris  fiio  prafidio  uti  debemus,  tamen  unum  fit  ex  his  quinque  ab  Hippocrate 
enumeratis. 

Kxja-TuOTBffiVideft,  Meri  potio. non  tamen  inomni  oculorum  dolore  meri  potione  uil 
debemus;  quia  in  multis  doloribus  plurimum  qbeffet.namfi  materia  biliofa  fit, tenuis, 
6C  ualde  calida,  uinum  mirifice  obcffet,immo  in  hoc  cafu  non  folum  nondandum,  fed 
neque  odorandum.  At  folum  iiino  uti  debemus,  quando.(ut  CJalenusin  commento  di 
cit)  ocidi  funt  fqualidi,K  ueni,  qua  in  oclilis  funt, multum  tumida, fid  faiiguineplO/ 
na  appareant,  unde  8C  Paulus  libro  tertio  capite  uigefimofecundo  inquit,  Catenim  in 
quibu.sbrafsi  fangliinis  eff  intenfio  in  Oculorum  uenis,  fine  reliqui  corporis  fticconim 
redundantia, uino  in  potu  calorifico,  euacuandi  ac  obturandi  uimhabente.  At  nos  hoc 
potius  fieri  iiidicamns.quia  fanguinem  illum  cralTum  attenuet,  trias  aperiat  atq;  refol/ 
uat,^lod8i  Aetius  libro  feptimo  capite  fepnmo  arbitratur.Sf  AlexanderTrallianus 
libro  primo  capite  irigeflmotertio  inquit.  Si  quado  citra  plenitudinem  corporis  inflam 

matio,cumobftru<fiionecrafsi&;pituitofifanguinisorta.uideatur,ttmcpreientaneum 

prafidium  cft,fi  ante  omnia  temperato  calefaciente,  SC  qieatus  relaxante  balneo  laiie/  * 
tur  amotus, ^  deinde  uinum  potui  deturuininanquepotus,  cumalihs,  tum  ita  exhir 
bitus,ad  firigulas  quidem  corporis  partes,  maxime  uero  ad  caput  promptifsime  defer/ 
tur,rieque  talorcmodo  reficit  eas,  fed  extemplo  etiam  agitathumores  meatus  confti/ 
pantes  extenuando,  &  profligandotunaq;  opera^  locis  uiribus  deffitutis  eiuimodi  ro/ 
bur  inferfcut  facile  loca  obffrudla  aperiat,  quicquid  obffiterit  e  medio  extirpet-  V ^ 

rum  fempiefdi(ffomod,oconfiderandum,numlauacrum'expediat,nfcche,HacTrallia 

nus  -  At  tu  forte  dubitabis,  quod  nam  uini  genus  hoc  elle  debeat,  quo  in  hoc  cafu  Uti  de 
_  beamus.Aetiuspronobispracitatolocofatisfacitinquiens,  Vinum  craflbs humores 
permutatfiil  attenuat,fapc<5  ex  accidenti, illos  etiam  euacuat,quod  effeoportet  coIorO 
fuluum,fubffantia  tenue,neque  adeo  antiquum,  neque  uehementer  adftringens:  dan/ 
durntp  maxime  afllretis.intemperiemtp  ficcam  S>C  frigidiorem  habentibus.Si  iterumdU 
bites  an  uinum  diluendum  fit, uel  fine  aquabibendu,  Aetius  eodemloco  docet,aquam 


aphorismvs  xxxr  9^9 

'calidam,  fed  non  multam  elTe  mifccndam,  minusij  dilutum  llt,  quam  prius  dilui  coru 
fiteuerat  immoKeodem loco, fumendi modum  copiofioribusuerbis docet,  quam  ut 
a  nobis  opus  fit  in  praefentiarum  referri,  tamen  his  dandum  non  eft,  qui  conliicti  funt  a 
umopan.uinumigiturfitpaflIim,uelcreticum,uelexVefuuiomonte,quod  Graecum 
Romae  uocant,  copiofe  epotum,ut  multos  fumos  in  caput  mittat-  Scito  praeterea  hanc 
uini potionem  non  effe  faciendam,  nifi  prius  fada  fit,  aut  purgatio.aut  uenac  fedlio,  fi 
opus  ait.  Siuero  corpus  non  fit  plenum(utaTrallianonotatur)uinum  confeftimprg 
bere  potes.  Philotheus  etiam  in  propria  oculorurn  pafsione  uinum  exhibet,  inquiens, 
tJicTmSacuf  Aiysi  m](Z!  «Anf  «ixfaTSTreoia.TO 
iftfBf!  i™  vkIuj.h  to  v^etii/B[/,)(sa  iUxjotaoou.  ideft,propriam  autem  pafsionem,  ratione 
materiae  CTaflTac  uini  meri  potio  (  fcilicet  foluit, )  in  eo  quod  calefacit,  ec  attenuat,  &  ma 
teriam  difcutittuel  in  eo  quod  humedlat,  &  temperiem  affert. 

Si  uero  petas  cur  haec  ab  Hippocrate  diftindla  non  fint,  Galenus  libro  fexto  De  fim 
plidum  medicamentorum  facultatibus,ubf  de  Abroiano  uerba  facit,  K  empiricos  re/ 
prehendit,huic  dubio  metam  imponit,inquiens,Si  qui  uoluerint  artem  traaare  ratio/ 
ne, ijs  opus  eft  methodo  curandi;  nam  aliqui  damnum  magis,  quam  urilitatem  extali 
confequentur  narratione.Sane  Hippocrati, qui  in  aphorifmis  fcripfit.  Dolores  oculo/ 
tum  foluitmeri potio,aut  balneum,aut  fomentatio.aut  fangiiinis  mifsio.aut  purgatio, 
nec  adiecit  quos  nam  dolores  uini  potio, quos  balneum,quos  fomentum, quo,s  ftngui 
nis  mifsio,8^  quospurgatio;ignofcendum  forte  quis  arbitretur.tribus,  ut  arbitror,  de 
caufis.Siquidemaphorifticamfaciebatdo(ftrinam,in  qua  propter  breiiitatem com/ 
pendium  plerae^  ita  dici  concelTum  cft,8^  omnia  quf  dolores  foluunt,enumerauit,tam 
8ifi  non  definit,ad  quem  dolorem  quod  nam  ex  illis  congrueret;  tamen  multis  in  locis 
aliorum  librorum  occafiones  nobis  pracftitit,  diftindiones  in  tjs  qua:  hoc  pado  dicun/ 
tur,inueniendi. 

H  Airajidj/.  ideft,uel  balneum,]  fcilicet  oculorum  dolores  foluit,quando  fcilicet  ex  ib 
ia  intemperantia  fadi  fint.Philotheo  etiam  dicente  Tiu  <A'  J'v<rKfxmKv  -k  to  mi/ 

TOAoyu,  ideft,Intemperantiam  uero  balneum  eadem  ratione,fcilicetfoluit.Galenus  in 
his  folum  balneis  utitur.in  quibus  inflammatio  fola  dolores  facit.  Aetius  pr*citato  lo/ 
cofimulcum  uino  balneum  facit.  &  capite  fexto  eiufdcm  libri  feptimi  docet,  quibus 
balneum  conueniat,inquiens.  Congruit  itaque  balneum  quibus  oedematica  inflamma 
tio  circaoculos  ineft.  Eft  autem  oedema,  tumore  laxum,  tadu  frigidum,  colore  candi/ 
dum,humorcp  illi  influens,immordacior,acmfnus  calefcens,qui  quidem  oculo,neque 
ruborem,neque  extenfionem  affert;  euenit  fere  id  morbi  genus  in  fenio,  hycmali  tem/ 
pore,  ac  mulieribus  praefertim  pinguibus,  omnino  his  qui  pituitofi  cerebri  fuerint, 
Trallianus  quocp  prgeeitato  loco  balneum  uino  mifcet- 

a7r»eiV.ideft,uel  fomentum, uelfuffitus.]  namutituruocabulo  «-ve/»  profuffltu,ut 
in  illo  aphorifmoquintilibrifecit,  Suffitus  aromatum  muliebria  educit .  Leonicenus 
hancparticulamin  ftio  codicenon  habuit,  tamen  nos  illam  in  omnibus  Grateis  exem/ 
paribus  inuenimus,  in  duodecimo  Methodi  medendilibro,8i in  tertio,  K  in  fexto 
De  fimplicium  medicamentorum  facultatibus,  ubi  Galenus  hunc  aphorifmum  re¬ 
fert,  femper  hanc  particulam  inter  alias  enumerat.  Conftatque  untim  effe  ex.  potifsi/ 
mis  pra:fidijs,  quae  in  oculorum  doloribus  fieri  pofTunt,  Quod  Galenus  in  commen/ 
tatione  egregie  laudat,  Aetiiifque  decimo  feptimi  libri  capite,  timc  fomenta  adhiben/ 
da  effe  docet,  fi  crafsifsima  fordes ,  praefertim  in  principio  apparuerit ,  ut  attenue/ 
tur,  tiincque  a  balneis  peftitus  abftinendum,  quamuis  alioqui  fomentum  balneo  al/ 
fimiletur. 

«  if At£o»,(i(j,.  ideft,  uel  uenac  fedio.  ]  Scito  autem  uenac  fedionem  non  effe  per  fe 
.  remedium,  quin  etiam  alijs  complicari  pofsit.immo  &r  poftuenac  fceffionem,  quando 
opus  eft, balneo  utimur,fomento,uini  potione.Fit  autem  uenac  fedio,  quando  redun/ 
fuerit  fanguis  per  totum  corpus.  Aetius  haec  figna  ponit  miftionis  fanguinis  in  ocu/ 
lorum  doloribus,modo  non  adfint  coditiones  quj  fanguine  mittere  prohibet,  quando 
inges  dolor  oculos  afflixerit, 8t  plurima  extefio  ac  rubedo  uideatur,renitetia  ad  tacfiii 
'  .  at<pardo!: 


«erea  umucrfum  corpus  fangome  repletu  fuer^  Sed  hic  duo  occnrrut  ambigua, unmn 
eft  de  m^ionc  fanguims  ex  qua  uena  fieri  debeataliud  de  quatitate  fangoinS.qHj 

ci  debeat.  Aetttis  praccitato  loco  tiaic^  dubitationifatisfacit,pn'ma:,inquiens)Ve«aaa 

tem  quam  potifsimSfecare  oportet,  fiiperior  eft, quam  hiimeralei  .  ‘ 


atq?  ardor  adruerit,feruidarumc5  lachrymaru  copia  defluxerit,acttmior  corBiap,^ 

8C  coniundliuatunica  occupaiierit  prae  uehementi  inflamatione  oborta,gena  itaen^ 

Ix  ocidos  pofsint  occludere,  totatp  coniundliua  tntumefces  rubuerit,  acore 
rfum  corpus  fanguine  repletu  fuerit.  Sed  hic  duo  occnrrut  atnbicua^nnmn 

•qniedtt 
>Ve«aaa 

nos  c*apitis  iienam  uocaBms;'tamen  fadahac  uniuerfali  feflione,qnando(j  ad  occipM 
wenam  incidenda  peruenireoportet,quando<p  adfrontis  uena.  Secundae  uero  ambierf 
*ati  ita  fatisfacit;fe(Sionem9  ampliore  facere  expediet,  ut  craffiore  fanguine  euacuao 
animi  deliquio  maturius  inuedo,  pro  tinus  dolor  ardoixp  inflamationis  auferri  polD^ 
unde  opus  eft  fanguinis  euacuatione  copioiam  efle  oportere,  K  non  quatuor,  aut  quin 
que  unciarum,  ut  nunc  fere  Medicoru  uulgus  educere  confueuit.  Venae  autem  fedbola 
nat, quia  materiam  faciente  dolorem  enacHatpropterea  &C  a  Philothco  dicitur  ilii  gH 
yc^  mrS  ovitTniSaM  Atnrsew'  iipSxAiiimi  to  •neiatitfMs^ 

ideft,eam  enim  lippitudinem  dolorem  afferentem, quae  fit  quantitate  per  commmBB» 
nem  affedtjsjcurat  uenae  fe<f{io,rationcenacuationis. 

H  Ave.ideft,Hel  medicamentu  foluit.]  ut  hicPhilotheus  dieft,eum  dolorem 

^ui  fit7isi5,tdeft,qualitate,K  W!S(q>oifjideft,purgatio  foluitnam  «Tts,» 

iJloLH  «uTtitfe  iT(u/f7«a,ideft,euacuata  cauTa,  dolor  ftatim  ceflat.  Tunc  uero  purgatione 
«ti  debemus, quando  alfj  humores  praeter  fanguine  peccabut,8C  ideo  Aetius  capite  ho 
no  feptimi  libri  dicit,Inqrabus  tenues,mHltac9  lachrymae,aut  falfae  autacres,  aut  frigj 
dae,ertanauerint,imiuerfnm9  corpus  prauo  fucco  abundauerit,  caput*^  exaemento/ 
fum  fuerit, iugitercp  alutis  flfti  cofueuerit,  Si  inde  deprauatorii  humorum  midtttudo  ag 
gregari,ir^ens<j  dolor  infeftauerit  Sicuti  enim  in  mittendo  (anguine  plenitudine  cor/ 
poris,qiiam  plethoram  uocant,ita  in  purgatione  fuccorum  prauitatem  remouae  cogi 
tamus.Id^lentitPaHlHs,idem<p  Trallianus,Ita^  humore  c6fiderato,qui  peccat, me/ 
dicameBtnm,ut  exigit,  dare  oportet;Si  fi  pltires  fint  humores,  medicamentum  compo 
fltiim  fit,  ut  humorum  diuerfitas  expctit.Demedicametis  uerohis  humoribus  ftatntis, 
|#acfctipti  authores  egregie  differunt.  Vides  igitur  quomodo  iriuarijs  oculorum  Arforl 
bus  uarijs  praefidtjs  uti  debemus.Galenus  in  duodedmo Methodi  medendi  libro  non 
longe  a  principio,  cum  edocuiffet  effe  quaedam  fymptomata,  quae  adeo  ingentia  funqut 
fymptomati,  K  non  morbo-  opem  ferre  cogam  unquandb^  uero  fimul  nos  poffe  et  caa 
fe  &  fymptomati  mederi, hunc  aphorilmum  refert  inquiens.  At  fanguinis  mifsio,quae 
fcilicet  utres  non  deijcit, fymptomata  IpeiSatis  medici  opus  non  eft,  fed  eius  qui  totum 
affedlum  adimere  ftuderiad  eundem  modHm,SC  balneam,8i  purgatio,  SC  fomenta  caH 
da,8i  uini  potio,  quorum  omnium  Hippocrates  in  aphori(mis,Mbi  de  oculis  deletibus 
loquitur, his  uerbis  meminit,  Oculorum  dolores  meri  potio,  lauatio,  fomentum  caK» 
dum,uelpurgatiolbluit.Haccnanqueomniadumaffedusfanant,unaetiam  cumipfis 
doloret  fedant. 

GALENVS 

SI  N  G  V  L  A  horum  qoac  dixit,iiiagis  experietia.  Si  non  ratipne  aliqua  uidetur  miM 
Hippocrates  cognouiflemil  enim  mirh  fi  homo  dolens  cum  iffet  ad  balneum  dolo 
re  fuit  liberatus,  uel  fi  non  permiffiis  bibere  uinum,deinde  nulla  ex  hoc  fentiens  utilita/ 
tem  motus  eft  adbibendum, alioquinmultS  appetens  nini,8i pofthac  melius  lehabuit 
Sicutiigitur  aTplura  alia  quacmedici  hoc  modo  infpcxere,funt  abs  eis  fcriptaab%ali/ 
qua  determinatione,ita&hacc  mihi  uidentur  ab  Hippocrate, ne^  ut  rationali  dicente, 
dilpofttiones,ne9  ut  empirico,  cocurfus.  Vtilitas  autem  quaenobis  poteft  aduenire,ex 
fermonibus  hoc  modo  feriptis  eft  inquirentibus  di^ofitiones,in  quibus  meriporio,et 
balneum.  Si  fingulu  eorum  quaeferiatim  dida  funt,  utile  fit,  quod  Si  mihi  conrigit.Ni 
q>  ommno  fint  aliqui  oculos  dolentes,quor5  nonuUi meri  pouonibus,  nonulli  balneis 
iuuentutj  fidem  Hippocrati  adhibens  eram perfuafus,ncqj enim illudfcripfifletjfinon 
uidiffet Non  tamen  ab  aliquo  praeceptorum  tale  auxiliu  aliquod  animaduerti  fuilTead/ 
hib.itu.  Cum  ita^  omnes  quaeiuldn  difpofiuones  in  quibus  fit  neceflkiujnon  in  oculo 


APHOB-ISMVS  XXXi  97f 

tst)SS>(ed  &f  ifl  afifs  partibus  fieri  dolores,  deinde  mihi  ipfi  perfuafus  adinueftilTe,  hinc 
confideraui  earum  indicia  di!pofmonum,8i  poft^  etiam  his  aedidi,tunc  aufus  ium  re 
njediaaffcrredoletibus.Kprimumquideadolefcente  balnea ui, cui  medicus  nonabfcp 
nrionc  in  die  fecundo  ab  initio  uenam  fecucrat,8f  deinceps  curauerat  medicinis  quas 
«perientia  cognouerat,cum  infiamatioiblaobfideretoculos.  DolebataStuchemen/ 
^'mein  quibufda  infultibus,  in  quibus  aiebat  ipfe  fentire  fe  acutos  humores,  qui  um> 
uerfim  dmuebant  ad  oculos,  mox  poli  eorum  excretionem  uehementia  doloris  feda/ 
batur,nontamen  dolor  omniKO  cenabat,  hoc  illi  per  totam  quinta  accidit  diem, ma;- 
IUS femper  habens  incrementum.  Cum  igitur  dolorem  non  poliet  tolerare,me,8f  quen 
(Jam  alterum  ex  ocularibus  medicis  aduocauitin  urbeRomana  probatifsimS.llli  itacp 
uidebatur  utendum  efle  collyrio  quodam  ex  his  qug  emplallica  nominant  et  anodyna, 
ideft  dolorem  fedantia,cuiulmodi  fuht  quae  eX  Cerufa  lota,  Amylo,ai  Papauere  qom/- 
ponuntur,nam  fiemaxime  poliereprimi  per  emplallica  idquodinfluebat,  81  fimUlfen 
liim  torpefeere  per  infrigidantia  iperabat.  Ego  uero  ab  initio  fuipeda  habui  talia  medi 
camcnta,neqi  enim  uehem entes  reprimunt  nucSiones,led  excerni  prohibent,  atep  ideo 
fihufflores  fluentes  acres  extiterint, corneam  erodi  contingit,fi  uero  multi,magis  irita  • 
ri,acuehemcnter  extendi,ac  fi  rumperetur, ex  quibus, fiifi  medicamentum  fuerit  uehe 
menter  ftupefaciens,  dolores  impatibiles  excitantur.  Si  uero  fuerit  adeo  uehemeter  llu 
pefeciens,Utex  eo  oculi  maximam  inflammationem  non  lentiat,  neceflarium  ell  flmul 
quidem  lum  uiforiam  offendi,adeo  quod  cefsate  inflammatione,  uel  debiliter,uel  nihil 
omninOUideant,fimul  autem  8f  quandam  prteduram  difpofitionem,8c:  quj  difficulter 
fanaripofsitjin  oculorum  tunicis  derelinqui.  Cum  igitur  ita  nouiirem,at<p  animaduer^ 
terem  humorem  influentem  non  paucum, 81  fortiter  acrem,ac  calidum, primu  fomen/ 
to  utendum  cenfui,experientiygratia,tanquam  ex  ea  certius  cogniturus  qualis  nam  fo 
ret  difpofitio.Solet  enim  in  his  fomentum  ufep  ad  aliquid  dolorem  mollire, fed  alteram 
fltidioneaduocare.  Qua  enim  ratione  poteilid  quod  in  oculis  continetur  difcutere,ea.' 
dem eriam alteram  exuicinis  attrahere,  Verum^primum,8f  aquam  calidam,8t  fpotv 
giam  afferri  iufsi.  iE  ger  ipfe  fe  dixit  expertum  efle  tota  dieid  remcdium,primu  quidem 
doloremminuere,  fed  paulo  pofl  maiorem  facere,  qu|  ego  cum  audiflem  medicum  ocu 
larem  dimifi, pollicitus  ipic  expe(flare,8f  aegrlim  abicp  medicamento  frigido  a  dolore  li/ 
berare.  Cum  autem  folo  balneo  ufus  eflem,  ita  dolorem  fedaui,  quod  tota  node  dormi 
Hit*ger,8f  neque  femel  aliquem  qui  iuxta  dormiebant  aduocauit.  Ab  hinc  in  reliquis 
in  quibus  per  figna  cognoui,  influere  quidem  humores  acres  ad  oculos,non  tamen  cor 
pus  efle  plenum, balnei  ufu  dolorem  fanaui.  Alium  autem  quendam  adolefcentem  qui 
iampluribus  diebus  inflammationem  patiebatur  inoculis  rura  colentem,non  prope  ci 
uitatem  uidi,poflmodum  quoniam  pafsio  perfeuerabat  cum  ad  ciuitatem  ueniflet  fqua 
Jidos  habentem  oculos,  fed  ualde  tumidas, ac  plenas  fanguine  eas,  quae  in  ipfis  uenas 
erantteui  iufrfut  le  lauaref,ac  potu  uteretur  meraciore, 8f  ita  ie  Ibpori  traderet.Et  quP 
dem  fomnus  ipfum  profundus  inuaflt,  8C  mane  fine  dolore  furrexit,mihitfprasbuit  au 
daciam  in  quibus  fanguinis  copia  crafsioris  in  oculorum  uenulis  continetur  fine  ple- 
thorica  in  tota  corpore  diipofitione,uini  potione  diffundere  languinem,  atque  euacua 
re  potente, 8f  fui  motus  uehementia  obllrudiones  aperire.  Haec  igitur  ftmt  fortia  reme 
dia  doloris  oculorum.  Securifsimum  autem  fomentum  eftSf  omnino  aliquam  afferes 
utditatem,ucl  tanquam  fignum  ad  dignotionem,  uel  tanquim  caufa  fanitatis  oculorrf.' 
Qitandp  enim  nihil  omnino,  influit  in  oculos,  fomentum  diflbluens  eam  quae  in  ipfis 
cotinetur  iiiperfluitatem  eis  ianitatem  reflituit.  Cum  uero  adhuc  influit,  cum  primum 
adhibctiir  fuo  calore, ,  aliquod  affert  mediocre  leuamen,  fed  patrio  poft  dolorem  auget, 

Si  tunc  fit  fignum  dignofeitiuum,  ex  quo  nosdifpo{itionemcomprehendentes,ad  to/ 
tius  corporis  euacuationem  peruenimus,ipfo  quidem  (anguine  redundante, per  uenae 
fedionem,  fed  malitia  humorum  infeilante,  per  purgationem;  neque  enim  ell  difficile 
admodum  diflinguerealteram  ab  altera. 

:  ■  BR AS  AVOLVS 

PRIMO  Galenus  uidetim  fere  latenter  innuere,  ex  hoc  aphorifmo  parttam  ha/ 
beti  utilitatem,  nam  Hippocrates  fecundum  Galehtim  hxc  potius  uidetur  experien/ 

tia,quan| 


97»  L  I  B  R  r  S  E  X  T  I 

tia,qiiam  ratiope  cognouifle.nenipe  mirum  non  eft,fi  homo,cui  oculi  dolebant,  foeri» 
ad  balneum,  di  liberatus  fittuel  fi  non  permiflus  uinum  bibere,  poftea  bibens,  quia^ 

petat, etiam  liber  etur.nammedici  multa  talia  in^icientesjillafcriberefolentfineali^ 

probatione,ita  in  pr^ofito,  Galeno  uidenir  Hippoaatem  feciire,hsc  etenim  colS 
qu3c  experientia  iiidit-tamen  non  utitur  rationalium  uoce,qni  dictmt  ide^ 

fpofitiones:necempiricorum,qui dicunt  (rtui<^»o(«if,ideft,conciBrfus.  ’  ^ 

s  E  C  V  N  D  o  utilitatem  docet, quat  ex  huius  generis  fententijs  habetur.  Eft  auton 
ha:c,guianos  quaerimus  diipofitiones,quac  uini  potione  foluimtur,  quat balneo,  &  ita 
de  alijs,quod  Galeno  contigit-De  fententia  aut  ipfa,quod  fcilicet  ex  mni  potu  nonidU 

liberati  nnt,alij  ex  balneo,Hippo crati  credenda  efLquonia  id  non  fcripfiflet, fi  non  nit 

dilTet.HocfuppofitOjtan^  uero,  Galenus  diipofitiones  cofiderare  coepit, per  quas  no 
folum  in  oculo, fed  etiam  in  omni  parte  dolores  necefiario  fiunuPoftea  illarum  difpofi 
tionum  indicia  contemplaUis  eft,Kpoft$  indicijs  credidit,  aufiis  eft  afferre  remedia. 

TERTIO  cafum  quendam  refert  adolefcentuli  quem  balneauit.  Alter  enim  medi 
cus  illi  fanguinem  fecundo  die  detraxerat,  hoc  non  fine  rarionc ;  deinde  fuis  medi/ 

’  camentis  curauit,  quas  experientia  nouerat,  quando  inflammatio  fola  obfidet  ocii/ 

losbicuerodolebat  in  quibufdaminfultibus,in  quibus  ipfexger  dicebat  feperfentite 

acutos  humores,  qui  uniuerfim  defluebant  ad  oculos,  fed  ftatim  poft  eorum  excretio/ 
ne>dolorisuehementia  fedabatur.At  dolornon  ceffabatpemtuSj&hocilliacciditptj 
quintam  totam  diem  femper  crefeens,  undeadolefcens  dolorem  ferre  non  potens  Ga 
lenum  uocauit,8i  alium  quedam  medicum  ocularium  in  urbe  Roma  probatifsimunh 
cui  indebatur  emplaftico  coIlyrio,8C  anodino  utcndum,ex  cerufa  lota,amyIo,  Kpapa 
iiere  compofito.nam  exhoc  fperabat,per  emplaftica  poffereprimi  quod  influebat,  K 
per  frigida  polTefedari  dolorem-  Sed  Galenus  femper  habuit  hac  medicametafufpe/ 
dlaUiam  non  reprimunt  uehementes  fluxiones,(ed  excerni  prohibent,  unde  fi  fluentes  i 
humores  aaes  extiterint,  corneam  erodi  contingft;fi  multi,magis  iritari.  Si  uehfmen/ ' 
ter  extendi,ac  fi  rumperentur,  ex  quibus  nifimedicamentu  fit  uehementer  ftupefecies, 
ingentiffimi  dolores  fiunt.  Si  uero  medicamento  adeo  ftupefaciente  utaris,ut  oculi  in/ 
flammationem  non  fentiant,  opus  eft  uim  uiforiam  fimul  offendi.nam  ceflante  inflam/ 
matione,  autnihil  uidebit,autdiminute,8ipraduramquandam  difpofitionemacqufr 
retin  oculorum  tum'cis,qua  difficulter  fanari  poffitHac  nofces  GaIentis,Sf  fitnul  no 
fcens humorem  in  hoc  adulefcente  multum  eflej&l  ualde  acrem, ac  calidum:primo  ex/ 
periri  uoluit  fomento  ex  aqua  calida;nam  mollit  dolorem,  fed  alteram  fluflione  aduo^ 
caKdifcutit  enim  humorem  in  oculis  exiftetem,8i alterum  aduocat  propinquum.  Sed 
cum  Galenus  ipongiam  Si  aquam  afferri  iufsiifet,  ager  dixit  fe  tota  die  idremediu  ex/ 
pertum  efIe,quod  primo  dolorem  minuebat,fed  paulopoft  maiore  reddebat.T une  Ga 
lenus  ocularium  medicum  dimifit,K  promifitcxpecflare.  Si  agrum  abfcp  medicamen 
toftupefacienteliberare,u(tis<j  eftiolo  balneo,8i  ita  dolorem  fedauit,  ut  per  fotam  noi' 
iftemdormiretager,8inuIlumex  alsidentibusaduocaret.  Tunc  Galenus  femper  bab 
neo  ufus  eft,  quado  uidit  humores  aaes  ad  oculos  influCTe,8i  corpus  non  efle  plenunn 
Si  omnes  fanari  fimt. 

Quodlegitur,Si  papauae.InAldino  contextu  habetur  i^ixuva,  fed  in  noftro  antb 
quo  dua  funt  lediones,  prima  dicit  ideft,papauere,  alia  wsts,  ideft, cicuta, 

utrimque  legi  poteft. 

Qiiod  etiam  legitur,8i  fimul  (enftim  torpelcae  per  infrigidantia  iperabat.  iHa  patri 
cula,per  infrigidantia, legi  debet,per  ftupefacietia,nam  Grace  habetur  in  Aldino  con 
textu  vmfiasShnSm-n-  «lue  </j»  i£ii  i'<q>«(ii7Jx(fi/,idefi:,Si  fimul  lenfiim  torpefee 

repa  ftupefacientiaipaabat-tamen  innoftro  antiquo  cotextu  dua  funt  lediones,  una 
qua  prima  eft,  quam  Leonicenus  habebat, Si  legit  toj/  alia,  quam  fupaius 

ex  Aldino  contextu  retulimus.  Si  quam  magis  probamus,  ut  potius  le^tur  ftupefa/ 
cientia,  quamuis  iitruncp  dici  poflit. 

giodetiam  legitur, Adeo  quod  ceflante  inflammatione,  Grace  eft  Ssw 

Aa  liw  i!4i9«tA*iiiie,ideft,adeo  ut  ceflante  lippitudine, in  aliquibus  cotextibus  ha/ 
betuT/adeo  ut  celTante  oculorum  inflammatione,  .  , 

Quod 


QuodetMWegitufjSgeripfeexpertum  eflc  tota  die  idem  remediiim.  hic  de^  parti 
fii^Sscpius.nam  Graece  habetur  «Ttfo  7cviref£&^-m7i^aK.n»<A«  «A’  «Aw  « 

-Tii  jl3jj9«*i«7»r.  ideft,  atger  ipfe  fe  dixit  expertu  effe  tota  die  faepitis  idem  remediij. 

Q_v  ARTO  Galenus  alium  cafum  in  alio  adolefcente  defaibit,  qui  per  multos  dies 
in  oculis^flstnmationem  patiebatur, rura  auterh  colebat,  fed  pafsione  perfeuerante  ue 
nitad  urbem, oculos  habebat  fquallidos,&C  uenas,qu3cin  oculis  fimt,ualde  tumidas  ac 
fjngirineplenas.  Galenus  hunc  adolefcentem  lauariiufsit,  &  uinum  meracius  bibere, 
a  traderefe  fopori.  Somnus  uehemes  inuafit  ipium>K  mane  line  dolore  furrexit.pro/ 
pterea  Galenus  ex  hoc  lignum  accepit,  quando  uino  in  oculorum  doloribus  uti  debea 
Inus, quando  fcilicet  fanguinis  crafsioris  copia  inoculorum  uenis  continetur,  fine  to/ 
tius  plenitudine,  nam  uinum  inhoc  cafufanguinem  diffundit,  &euacuat.  Si  obftrtv 
(lUones  aperit. 

.  Quod  legitur,in  toto  corpore difpofitione,uinipotione,Iegidebet,Hti  uini potione, 
uelutendi  uini  potione;  quoniam  non  effet  conueniens  fenfus  abfi^  particula  uti,  &  in 
Grsco  contextu  habetur  ohs 

Denicp  Galenus  infert, haec  efleinoculoru  doloribus  fortia  remedia,  tamen  fomen/ 
tum  fumme  laudat  tanquam  fecinifsimum,  bC  quod  omnino  utilitatem  aliquam  affert, 
uel  tanquam  lignum,  ut  in  primo  cafu  fuperius  citato,  uel  taquam  caufa,  quia  refoluat, 
fitociilos  fanet.nam  fi  mhil  aliud  in  oculum  tranfmittatur,fomentum  id  fuperfluum  re- 
foluit, quod  prafens  efti K  fanitatem  rellituit.  At  fi  adh uc  aliquid  influatin-,tanicn  lena 
men aliquod  affert, quamuis  paulopoft  dolor  augeatur,  Ktunefignum  eft  dignofeiti/ 
uum.Tunc  enim  corpus  plenum  efle  comprehenderes,  ipfum  euacuamus,  fi  fit  fanguis 
ipfe  qui  fuperabundeq  per  uense  ledionem.  At  fi  fit  humorum  malitia  quae  infeftet,  per 
purgationem,  nec  multum  difficile  eft  alteram  ab  altera  diftinguere. 

Nota  hic,  quod  a  Leomeeno  interpretatur, Ipfo  quidem  fanguine  redundante,  Grse 
ce  eft  nfivlueih-i  iiXi 'ivn!.  Qiiod  etiam  Leonicenus  iiertit,  fed  malitia  humorum  inf&' 
liante,  Graece  eft  wxfjiyiiis  t/li. 

APHORISMVS  XXXn 


B  R  A  S  A  V  6  L  V  S 

r  A  C IL  E  eft  (illum  qui  caput  natura  humidum  habuerit, aiadeohumidum  trtdpe 
rationes  impediantur)  humidas  illas  materias  aduentriculum  defeendere,  SC  a  udltri> 
culo  per  inteftina  proficifeentes  alui  profluuium  inducere.Hoc  balbis  fecile  euenirepo 
teft,nam  K  ipli  caput  humidum  habent,8f  ualde  humidum,propterea  affedlione  tftam 
potifsimum  incidimt .  non  tamen  hoc  dicit,  quin  enam  alias  non  incidant,  led  qiriahSC 
fadliiis,necetiamhocdicit,qtiiaablcphocmorboeffenonpoiftt. 

ideft,  balbi.]'Homines  multis  de  caiifis  balbi  fieri poflunt,  ut-Galerius  ii4 
commentatione  docet,  primo  autem  uidere  oportet,  qiiid  fit  efle  balb  um.-  Graeci  ih  haC 
reuocabulamagis  propria  habent,  quam  Latini.nam illos  qui  didiones,  quae  pertVSS 
r.  incipiunt,  rede  proferre  non  poflunt,  Traulos  uocant,  8C  eos  qui  hoh  pofliint  i-ede 
proferre  p.8C  spfelizeftas.  Nos  iiero  lemperidemnomerihabemus,8i'eodem  tltimur| 
fiue  fit  unius  literac  error,  uel  alterius.Qiitergoliteras  aliquas  rede  non  prdferutltj  bal 
bi  uOcantiir,quaccUncpfintill*  literae-proptereauocis  uitiumnoneft,feddialedi,idell 
linguac.quando  enim  eft  uocis  uitium,  quia  fimul  exibiletur,  uel  fiat  aliquis  ftrepitUSj 
literac  non  mutentur, hi  blefi  dicuntur,  quamuis  SCblefitas  fit  etiam  dtaledi  uitium^ 
non  uocis,  tamen  nec  Graeci  omnibus  his  differ entijs  nomina  habet.nempe  aliqui  fiiht 
qui  dproferre  non  poflunt, aliqui  q.8C  u.per  f.  proferunt,alij  r.  aegre  pronunriant,prx/ 
fertim  fi  fimpliciter  proferatur.  Alteri  ueroliters  fiiungatur,  egregie  proferunt,  alf- 
qui  aberrant  in  litera  z.  allj  in  alqs.  Immo  SC  uitia  quaedam  gentibus  quibufdam  pecu/ 
U.afia  inucniuntur,nam  apud  nos,Comaclienfes  loco  huius  literac  z.ponunt  s.cuenim 


9-4  L  IB  R  I  SE  XTI  ^ 

profefre  iioluhtuenanzo, dicunt  uenanfb,  Kbrazzojbraflb.  Nondelmt,qui(},'(5j^ 
nis  principium  bis  terue  ingeminent,  8C  qui  finem  ac  fi  echo  refonent.  Alii  intcer^d' 
(Sionem  bis  repetunt  alij  tardeincipiunt,  cum  uero  inceperint,  fubito  perficiunt  alii  ‘ 
contrario, Qiiorum  differenuas  fi  quis  fcire  cupiat, per  feipfum  inueniat.  nam  &  Gr^ 
ci  dehis  nonmukafcriptis  dedere.  Aetius  libro  odauo  capitetrigefimofextade  Anrw 
loglofsis  agit,inquiens.  Aliquos  fieri  ex  natiuitate,alios  ex  aliqua  afreeiiontEx  nany 
tate  fiunt,  quum  mebranac  inferiores, quibus  lingua  innititur,  duriores  &  mntilaa  na.- 
tura  iunt  produdlac.exaffedlione  autem  ancylofis  bC  incuruatio  linguae  contingit  nra^ 
cedente  ulcere, cicatrice  dura  fub  lingua  relitSa.Qiiihoc  modo  affedifimt  difficul¬ 
ter  loquunmr,  Qiiare  etiam  Mogilali  a  Graecis  funt  appellati.  Qui  uero  ex  natnra  an/ 
cyloglofsi  raiftunt,  principio  quidem  tarde  in  fermonem  prorumpunt :  ubi  uero  loqui 
coeperint,  citra  obftaculum,  fatis  feftinanter  loquuntur.  Impediuntur  tamenin  pro/ 
iatiohenominum  aut  uerborum,  quorum  alias  difficilis  pronuntiatio  exiftit,  ueluti  in 
quibus  R.  aut  L.  aut  C.  literae  frequenter  occurrunt.Hacc  Aetius.  Apud  Philotbeum 
dialius  naturaliter  fit,  -Tisy^vs  ■niias, 

yttC^is  iras.  kMiwc  eu/irxAoifjSvos,  &s  iisi  ai/u.nycif  «t-ios,  yia 

mymKde  itm  Mxixiriy  oSfTtAa.ideft,  Aliquando  lingua  ad  inciforios  dentes  delata, 
firmata,  utpote  interiore  exiftente,  aliasm  ad  fuperiora  refradlatetenim  differentemo 
t«  pronuntiationem  faciens  dialecSum  perncit.Ex  his  igitur  quomodo  naturalis  diale/ 
dUis  fiat,  docet  Philo  theus,  at  quomodo  illa  fiat,quat  praeter  naturam  eft,confequcnti/ 
bus  uerbis  oftendit,  hicy  Ji  m  Jlia  yiyvcvrtu  sraSe  t4o  v 

it'  M/iiXxty (Avo,-n  'l-i^cy,  xs^ -jjoeu/Aiit-.o  tjowAnr^ias  it' ytviTm.  ^im jSf»/ 
’>F»<™><s>'’resj^j'0vvi«s7»s)'A<»’^«s,i6sM«^S«earasiwA£ssi(e/^t<SK!  siposT»:» 
(lai  mtuitoy.^UmH  lt.a}^KKa^Ii^«s,x^i■y^(l1€^«s.  x<ih!,ii xfir’  cdi-riiijXi^nylyxiifK 
fsy,  TO  yo^  ■nhtiia  Ba^uvsykiy  »  Awja-m  ca/xxHx&liuiu.  xmr^Sy/  -jjJKuAiet/ot  yinitu^ 

i  xsfi  iiiyi!  •/»iVw<»£f«Ta.idefl:,Sciendum uero quodduae fiunt, circa uocempaP 
fiones,  clangor  di  relbnatio;circa  dialetSiim,  id  eft,  literarum  cxprefsionem  etiam  duie 
pfelum  8i  traulum,  ideft,balbuties.  T raulifaus  autem  fit,  inter/dum  lingua  breuiote 
nata,  quam  conueniat,  utpote  non  bene  perueniente  ad  priores  Se  inciforios  dentes,, 
quibus  hmreat  ac  firmetur,  quod  quidem  rarum eft.Interdum uero  molliore  8C  humi/ 
dioreexifi:ete,uelperfeipfam,uelobcerebrum:multiftidine(fciliccthnmi'ditatis)cnim 
aggrauante  refledli  non  poteft,8i  hinc  fitTrauliimus,de  quo  8i  Hippocrati  fermo  eff. 
Multae  igitur  fimt  balbutiei  cauite,. linguae  breuitas;  quod  rarifsimum  eft,  ut  Galenus 
in  commentatione  dicit, Philotheus  etiam  referttquandocf  eft  ex  flccitate,  non  pq/ 
teft  efle  in  uno  tanta  ficcitas,  ut  ob  eam  balbuties  naturalis  fetuetur-  Tamen  Ariftote/ 
les  iftos  melancholicos  facere  uideturnonaProblematumparticula,probleinatetrige 
fimopeflauo,  di  confequenter  ficcos.  nempe  petit  quam  ob  caufam  qui  lingua  htefitant, 
melancholico  habitu  confiant.  Refeondet,  An  quod  propere  fequi  imaginationem, 
ijon  mTteffe  melancholicum  eft,haefitantes  autem  illi  tales  proculdubio  funt.  impetus 
nanque  dicendi  praeruit,anteceffit<5  facultatem  eorum,  utpote  cumanimus  uifa  fequa 
tur.  Baft>is  etiam  idem  accidit.hos  etenim  omnes  membra  uoci  accommodata  tardio/ 
ra  habere  certum  eft.  Indicium  uero  quod  tales  uinolenti  redduntur,  cum  fnas  maxi¬ 
me  imaginationes,  non  rationem  fequuptur.  Ariftoteles  ergo  balbos  potius  ficcos  fe/ 
careuidetur,  qu'amhumidos;attamenrarifsimum  eft,  quod  ex  ficcitate balbi  homines 
fianttetfi  fianr,perfeuerare  non  poliunt,  ut  Galenus  in  eommentarione  teftattir.  Et  re 
uera  fi  Ariftotelis  problema  quotidianae  experiennac  comparabimus, falfum  ede  depre 
hendemus  .  nempe  in  dies  balbos  uidemus,qui  atra  bile  non  abundant.  Putamus  igi/ 
nir',de  hisfolum  balbis  Ariftotelem  mentionem  fedftc,  qui  ex  imaginatione  funtta/ 
les,  quoniam  ea  cito  uerbis  expedire  tentant,  quae  imaginantur,  itaque  impediuntur, 
di  balbi  funt.  Alia  balbunei  caufa  eft,  naturalis  capitis  humiditas,  quae  linguz  neruos 
implet,  di  hoc  non  Iblum  pueris  contingit,  fed  etiam  adultis,  immo  aliqui  quandoque 
balburire  incipiunt,  qui  prius  non  balbuuebant.  Illuftriftimus  Duxnofter  cum  puer 
eflet,  non  impediebatur  in  fermone,  uir  fa<flus,ob  capitis  humiditatem  impediebatur, 
nunc  fere  nihil  impeditur.  8f  hoc  in  dies  obleruamus,fi  aeris  confiitutio  ficca  fit,  nihil 

tmpedinir 


APHORISMVS  XXXII  P7» 

j^rteditiff.  Sifiuinidaiparumper.  Atfiitiirufperamus  ut  nihil  deinceps  impediatur.Id 
lainen  impedimentum  non  eftiiera balbuties,  fed  potius  difficultas  quaedam  in  prolax 
tioms  initio  .prima  uero  ditSio  ne  prolata,  alias  foeliciter  profequitur.ex  capitis  humidi/ 
tatehocfiqliriguscneruos  impediente. 

vTi»  «AiVxpvrmfiaxjj»?.  ideft,  Ab  alui  longo  profltiuio  maxime  ca/ 

piuntur.]  InLeoniceni  interpretationelibrarius  hanc  particulam  longo,  practerijt.  luv 
ftidftasilla  qua  in  capite  eft,ad  uentriculum  tranfmittitur,K  a  uentriculo  ad  inteftina, 
itaque  alui  profluuium  confequi  neceffarium  eft.  At  quia  cerebrum  frigidum,materiac 
qu2  ad  ipfum  deueniuntjnon  coquimtur,fcd  ab%  iritermifsione  ad  uentriculum  trani/- 
wimmtur)fi  hanc  uiam  coeperint:&:  quia  iftud  in  cerebro  perfeuerat,tranfmifsio  etiam' 
ad  uentriculum  perfeuerabit,  K  ex  coniequenti  ad  inteftina.  Scito  tamen,  proflu- 
uiapotifsimum  fleri,  fi  materia  ialfuginea  fit,nam  ialfedo  illa  inteftina  ad  expellendum 
extitat  atque  proritat,hocq!  profluuium  a  recentibus  capitale  nuneupatur, quoniam  a 
capite  defluat.  Eandem  caufam  Philotheus  afsignajjit  inquiens,  xa  yif  iyKtcpicAv  m!» 
^  V^IUKIVT®',  %  us  o  TfxwMartt.k  yivi-na  ,f<{liiicri(cvr&-  aV  -Ajjyxsi^x^H 

jjwW TH!  Jiuy^o-rS^a!  »<mj  ust^iai/sHsms^/ 

ya^ithnlui  rSy  ynmay  tuins,  KsitvS  rlui  yAuTleuf  vTrtifyevm.okK^ 

meS©- «  ideft.  Cerebro  enim  linguam  humedante,  ex  qua 

Jraidifmus,  ideft,  balbuties  fit,  deftillante  in  uentrem,  longum  fequitur  profluuium, 
K  cum  lingua  humida  natura  fit,  uentriculum  fimilem  effe  conuenit ;  quoniam  altera 
tunicarum  ipfius  ad  linguam  communis  eft,  quibus  Sipropriapafsio  longum  proflu/' 
irimn.  At  ufiisefthac  particula,  Maxime, quoniam  alias  affedliones  patiuntur, led 

hanc  potifsimum  incidunt,  quando  ex  nimia  cerebri  hiimiditate balbuties  fequitur.Ta 
men  cum  nos  infinitos  fere  balbos  uiderimus,qui  non  modo  non  funt  capti  longo  alui 
^6fluuio,fed  nunquam  profluuium  perpefsi  funt,  propterea  nobis  in  mentem uenit, 
fiiinceffe  Hippocratis  fenfum,  non  quidem  balbos  profluuio  alui  maxime  capi ;  fed  ft 
capiantur,longoprofluuio  potifsimum  capiutur:  tamen  capineceffariumnoheft,cum 
hero  capiuntur,id profluuium  maxime  diutinum  eft. 


G ALENVS 

Si  C  V  T  I  pfelizefth3e,'ideft:  balbutire  linguae  uitium  eft  non  uocis,  fic  trauli/ 
zinyeiufdem  uerbum  ffgnificationis,  in  fermone  Graecorum  non  potente  lingu» 
exquifite  eas  dearticulare  uoces  quae  per  t-SC  r.  proferuntur,  qualis  eft  haec  ipia  traulo/^ 
fis, Khx  aliae  fimilcs,trechi,tribi,trachy,trocos,tripheros,8<:  quaecuncp  aliae  tales.  Hac 
fi  quidem  omnes  exigunt  linguam  fe  ampliantem,  ac  prioribus  dentibus  innitentem. 
Qiiando  igitur  in  quibufdam  fuerit  imbecillior,  peius  firmatur.  Si  fonum  t.  Si  r.  ne/ 
quit  dearticulare,  fed  ad  t- Si  l.facilelabitur.  Hoc  autem  Siti  poteft  accidere  quoniam 
fit  breuior,quamipficonueniat, quod  rarifsimumexiftit.  SedSiquiamolliorem,atcp 
humidioremhabet  temperaturam,quam  ob  caufam  Si  pueri,balbutiunt  cum  tale  ipfis 
tontingaqquale  etiam  in  ambulationemam  Si  hanc  nonnulli  eorum  neque  omnino  ha 
bent,  nonnulli  uerO  nOn  fufficienter,  cum  crura  nequeant  in  eis  propter  mollitiem  fir/ 
itiitCT  ftabiliri.  Qiiibufdam  uero  eorum  etiam  aetate  integra,  cum  in  loquendo  labora/ 
«ierint,balbutire  contingit, ficuci  Si  illis  qui  plurimum  tibia  cecinerint, Si  quibus  uirea 
bxmorbo  funt  debilitat*,  ficuti  Si  quibufdam  quibus  lingua  eft  uehementer  exficca/ 
^Verum  ficcitas  tanta  nulli  ineffe  poteft  qui  habitum  feniet  naturalem, atque  ideo  Ib' 
fiushumiditatis  immodicae  eftcafus  in  his  qui  natura  balbutiunt  id  linguae  detrimen/ 
tum,  cum  eius  mufculi  nequeant  firmiter  ftabiliri,  quod  eis  poteft  accidere,  uel  pro/ 
pterfuam,uel  propter  neruorum  imbecillitate, quos  uidelicet  a  cerebro  fufeipit.  Qiia/. 
re  &  ebrij  aliquando  balbutiut, tum  quia  multa  h  timiditate  perfunditur  cerebrum,tum 
quiaetiam  ab  ipfius  multitudine  pergrauatur.Contingetigiturhisqui  funt  balbi  natu/ 
taalterum  horum,aut  cerebrum  habere  humidum,uel  linguam, uel  utrimque.  Et  cc/ 
febro  quidem  talem  ibrtito  temperaturam  defluere  ab  eo  multas  par  eft  humidas  fuper 
fluitate,atque  inde  fluentes  in  uentrem  fufeipi.  Vnde  K  longis  profluuijs  homo  capi/ 
tiir.  Eingua  uero  admodum  humida  ex  natura  exiftente,8i:  uentriculum  talem  effe  par 
NN  a  eft,uc 


97«  '  L  f  B  R.  I  S  E  X  r  I 

«ft,utqiri  alteram  fui  tunicam  commimem  habeat  ad  linguamjimbecillisaoteinathB/ 
miditate  uentrkuli  propria  pafsio  eft  diutimium  profluuium, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet  ficuti  4iMid<S»,  ideft, balbutire,  eft  dialediijideft, lingua 
uitium,Knonuocis,ita8t  eftdiaIedlluitium,8Cnonuocis,quandoquMdi/ 

diones  illas  proferre  non  poteft,  qua  incipiunt  per  t,8C  r.  uttraehy,  trechi,  &DiniIji 
alias.nam  ad  has  proferendas  linguam  feipfam  ampliare  opus  cft,&:  gelafinis  dentibus 
inniti.  Atfi  in  aliquibus  imbecillior  fit,  peius  firmatur,  &L  fonum  qui  fit  a  t.Kr.  deani/ 
culare  nonpoteft,fed  ita  proferunt  ac  fit  &  I.  proferre  uideantur.  Sed  audi  8C  Arfllo/ 
telem  in  fecundo  De  partibus  animalium,de  hac  re  ita  dicentem,  Hfiiii  ouu  •jjo«uaJtk 
■m  yfccii/ixntyfrtl  fiH  Xfitraii^nsu  •n  tvjfOy.liJi  'J-tMoTWra 
H  cvTiiicBlui,  H  i^vt^Aivitc  kx  mj^y  iHu  ii^m/  <rvHixmui  ^o; 

'jljj  ,  ■ 

C^odlegitur,8f  fonum  1 8f  r.Graceeft  <f  ftjj-op,  quod  quidem  nomen  fonum  fi/ 
gnificat,fed  talem  qui  dearticulanonem  habeat 

Qiiod  etiam  Iegitur,facile  labitur,  Grace  eft 

s  B  c  V  N  D  o  docet,  hoc  etiam  contingere  poiTe,  quia  lingua  fuapte  natura  adeo  bre' 
uis  fit  ut  dentes  attingerenon  poflit,  quod  tamen  rarifsimum  efle  teftatut 

TERTIO  docet,Idem  contingere  pofle,quando  is  qui  patitur,molliorem  Si  humi 
diorem  temperaturam  habuerit, unde  8f  pueri  balbutiut,quia  humidi  &  molles.  Idem 
praterea  ipfis  in  ambulatione  contingitinam  ob  mollitiem  aura  firmiter  ftarenonpofi 
funt,propterea  fere  uacillareuidentur,at(^  balbutire. 

QV ARTO  docet,Id non folum pueris cotingere, fed etiam atate proue Aoribus,; 
atque  integris,ut  quandoque  dum  Iaborauerint,balbutiant:ficuti  illis  ufu  uenifie  coniA 
pertum  eft,  qui  diu  tibiam  inflarunt,  8f  illis  quibus  ob  morbum  uires  imbecilles  red/ 
dita  funt  ( 

Q_v  I  N  T  o.  Idem  euenire  docet  nonnullis,  quibus  lingua  uehementerexficcata 
eft,  addit  tamen  in  aliquo  tantam  ficcitatem  efle  non  poire,ut  naturalem  balbutiemfer 
uet,  ideft,  ut  diu  feruet. 

SEXTO  infert,hoc  efle  ibliushumiditatisiymptoma,quoniamIinguamufculifir 
miter  ftabiliri  non  poliunt:  idtj  contingit  uel  ob  ipforum  mufculorum,  uel  ob  neruo/ 
rum  imbeciflitatem,  quos  neruos  a  cerebro  fufeipit.  unde  experientia  tiidemus,  ebrio» 
aliquando  balbutire,  quia  cerebrum  multa  humiditate  perfunditur,  QC  etiam  ab  ipfiu» 
multitudine  pragrauatur. 

Qrod  le^tur.  Quod  ei  poteft  accidere,  Grace  eft  m!>»>  €^'  mi-mt,  ideft.  Quod  eisj 
namUlegamus  ei,^mufculos  referri  non  poteft. 

S  E  P  T I M  O  iterum  infert,  horum  trium  alterum  his  contingere  qui  balbi  funt,  nam 
uelccrebrumhumidumhabent,uellinguam,uelutrunqi. 

Denique  Aphorifmi  rationem  concludit, qup  eft.  Si  cerebrum  talem  temperaturam 
nadum  ut,ab  eo  multas  humidas  fuperfluitates  defluere,  quj  in  uentrem  fufeipiuntur, 
8f  bine  homo  diuturnis  profluuijs  capitur.  Si  uwo  ftngua  humida  fit,uentriculu  eriam 
humiduiii  efle  necefle  eft,  quoniam  8C  una  eiusnmicaaduentriculum  communicatur. 
At  cum  uentriculus  ex  humiditate  imbecillis  fuerit,  eius  propria  pafsio  eft  diiaumum 
profluuium.unde  uel  fit  ex  cerebri,uel  exlingua,uel  ex  utriufque  humiditate, necefle 
eft  diuturna  profluuia  confequi- 

APHORISHVS  XXXIII 


BRASAVOLVS 

LATERALEM  morbum  ex  omni  humorum  genere  fieri  polle  hihil  impedit,  tae- 

mene* 


Vi  aciduiTi  eru(3:ant,non  ualdetnotbo  laterali  corripiuntur 


APHORTSHVS  XXXrff  {>.77 

Bim  «  cali<lis  humoribus  frequentius,ex  frigidis  rarilsime  fieri  contingit. Qui  acidtinl 
niflum  eru<frant,taro  laterali  morbo  corripiuntur, quoniam  hic  ruiftus  acidus  ex  fi  igfr 
damataia  fit, ex  qua  lateralis  morbus  raro  contingit.propterea  limpliciter  dicere  con/ 
ucnit, qiri rudius  acidos  frcqUentCThabucrinqlateralimorbo  non  multum  capijPhilo- 
theo  etiam  dicente, «  ytnim, «  oji  j/  5ir<w  Tiu  nJ^ifAiyticeTt^ 

jiprtiw  f  «i™  ■aAiOKiiiJjvTK,  ideft, AddaCrUdlarib  fit,  uel  ob  frigi/ 

ditatcm  circa  uentrem  exiftentem,ucl  ob  pituitofum  humorem^  ipftm  tiehtris  dauit^ 
tem  implentem,?  oftea  fequitur  non  fieri  lateralem  morbum  eX  hoc  humore, ex  qtio  fit 
/acidus nidlus, quoniam  u  7iA^eA7>x«  Mant  ylyiria,  tALu' 

tpMytuf^xsc  yyiioii,  liga  o  'mmxtkius,  i  iddfl,  affedlib  lateralis 

'fxflaua  bile  fi't,ueruntamen  raro  dC  ex  pituitofo  hlimore,  8d  ob  hoc  dixit  Hippocrates^ 
nonfrequenter, 

01  t^v^vyiuiiJ^iiS-  ideft, Qui  acidum  erudiant]  ideft,  Qtiibiis  ritdlus  qtios  edtmt,act 
dum faporem referunt, ac  fi  acetum  uidcatur,5Chocnon  femel  fit,fcd  frequenter,  8d  ut 
plurimum.nempe  fi  rudius  acidus  raro  fieret,hicaphorifinus  Uerusnoncnet,quOniam 
eo  folum  tempore  in  uentriculo  humores  aCidos  haberent,  in  reliqtio  autem  tempore 
non  haberent.  ■ 

ovWttVuT»  7iM»T!«.idcft,nonUaldclateralimorbocorripiuntur.]  fedra 

fo,quia  lateralis  morbus  ut  plurimum  ex  bile  fit,  tamen  quandoque  contingit,  fed  ra/ 
fo, lateralem  morbum  ex  pituita  fieri, 8d  hi  tardius  fanantur ;  8d  cUm  fanifunt,  ex  facili 
caufain  eodem  loco  qui  prius  male  aff  edlus  erat, dolorem  fentiunt.  Illuftrifsimum  AI/ 
phonfumDucemFerrariactertiumcUraiiimus,  qui  laterali  morbo  ex  pituita  correp/ 
tus,  ipatio  triginta  quatuor  dierum  in  fanitatem  teftitutus  eft.  Sed  deinceps  qUOad  iu/ 
peniixit, in  eodem  loco  exminima  occafione  dolorem  fentiebat.  Scitoi^hic  intelligen 
dum  e(re,erudlationem  acidam  non  e(re,ob  acidos  cibos  ingeftos,fed  potius  ob  uelitri 
culi frigiditatem, ucl  ob  acidam pituitam,qux  in  illo  contineatur. 

''  G  A  L  E  N  V  S.  ■ 

AC  r  b  V  jM  erudlantes,hoc  eft  acidum  rudium  habentes,raro  inquit  capi  a  morbo 
laterali. Nam  quod  dicitur,non  Ualde,idem  oftendit  guod  raro,no  nullo  modo, 
ut  quidam  libri  expofttores  fcripferUnt.Didlum  aUtem  a  nobis  eft  ubi  de  morbo  latera 
lifermonem  habUimus,quod  hic  quidem  una  cum  flailis,  ac  rufiis  fit  Iputis  ex  biliofis 
humoribus  ortum  habehs.Hicuero  cum  fpumeis  ex  pitUitofis,ficuti qui  cum  nigris  fit 
Iputis,  ex  melaCholicis,qui  liero  cUm  rubeis  ex  ipfo  fanguine.Eft  enim  hic  morbus,  itv 
nammatio  mcmbran2,quac  fubcingens  nominatur,  aduemens.  Cum  uero  unaquaeque 
inflammatio  ex  alicuius  humoris  fiat  fuperabundantia, fecundum  eius  naturam, et  ipii 
tilpedes morbo  laterali  laborantibus  aduenit,&:  ipes  fallitis,  acmortis  habetur.  Non 
?tque  aute  membranae, ac  pulmo  funt  natura  aptae  humores  liifcipere,  denfa  fiquidem 
ell  membranarum  fubftantia,  pulmo  uero  parte  in  omni rarUs,  ac  laxus.  Quarehuic 
quidem  promptum  eft  omnes  fufeipere  humores.Membranac  autem  fubcingenri  plus 
biliofos.  Ob  hanc  igitur  caufam  quibus  pituita  natura  fupcrabundat,raro  a  morbo  late 
tali  corripiuntur, praefertim  fi  falfedinem,atcp  acritudinem  aliquam  fibi  adiunxerit.T a 
lis  enim  inteftina  mordens  iritat  ad  deiedlionem  in  qua  contingit  non  folam  pituitam, 
fedpiures  alias  etiam  iuperfluitates  excerni.Dicebat  uero  ipiein  libro  deaere,8i  aqua, 
8C  locis, eos  qui  habent  uentrem  natura  humidum  minime  morbo  laterali,  atque  alijs 
morborum  generibus  corripi. 

BRASAVOLVS 

^  P  K  I M  o  Galenus  docet, ab  Hippocrate  dici,  eos  qui  rudium  acidum  habent,  rarO 
a  morbo  laterali  capi,  quoniam  particula  illa,  nonualde,idem  fignfficat,  quod  raro,  8d 
nomutaliqui  interpretes  exponunt,qui  legunt,nunquam. 

s  E  c  V  N  D  o  docet, ex  lputis,lateralis  morbi  Ipecies  diftinguere.cum  enim  iputa  fla 
ua  funt,atqi  ruffa,hic  morbus  ex  biliofis  humoribus  ortum  habet;fi  Ipumea  fint,  ex  pi/ 
;tuitofis:finigra,exmelancholico:fi  rubra,  exfanguine. 

tertio  dicit, laterale  morbu  efle  mebranae  inflamatione,qum  coftas  fubcingit; 
lex  quo  habetur,  Galenu  depericulofifsimo,Sd  exquifito  laterali  morbo  uerba  facere. 

NN  3  Quarto 


978  L  I  B  R  I  S  E  X  T  I 

Oy  A  R  T  O  ea  quae  didta  fimt.ad  propofitum  applicatnam  cum  omnis  inflania^ 

tio  ex  alicuius  humoris  fupcrabundatia  fiat,  fecundum  humoris  naturam  qui  moi  bum 

facitjiputa  erunt, Sf  ex  Ipiitis  fpes  falutis  K mortis  accipitur.  “7 

Q_viNTO  docet,pulmoncm&mebranasinhumorumiurceptionedifFerrc  na 

membranae  ftibftantiam  dcnfam  habeqpulmo  autem  rarus  cft,  &  in  omm'  parte  laxt^ 
ptopterea  pulmo  omnes  humores  fufcipere  aptus  eft-  Membrana  autem  naturahabet 
ad  humores  biliofos  fufcipiendos  folum  aptam.nam  hi  humores  calidi  funt,8C  acuti  St 
facile  omnem  partem  permeantes.  ’  ’ 

SEXTO  Galenus  infert,  eos  qui  abundant  pituita,  raro  a  morbo  laterali  corripi 
nempe  in  membranas  facile  penetrare  non  pot  Aj  hoc  prtefertim  fi  falfedinem,  aw 

acredinem  aliquam iundamhabuerit:8f  alium  quendammodtimdocetquemhecma 
teriafacit.nam  adinteftinaprofedladeiciSionemiritat,  undenonfolum  pituita, TedK 
multae  aliae  deiediones  exeut,itaq!  ex  his  materiebusjpotius  fiunt  alui profluuia,  quam 
morbilaterales.Igitur  fecundum  Galenum  Aphorifmus  hoc  modo  ampliandus  cft  ut 
non  folum  qui  acidum  erudiant  raro  lateralem  morbum  incidant)  ied  etiam  qui  acre  e/ 
rudlant  atq;  falfum,raro  hunc  morbum  inciderepofllint)  ut  in  fummaomnepituitxge^ 
nus  homines  ad  morbum  lateralem  ineptiores  reddat. 

Denicp  ad  praedidlorum  corroborationem  Hippoaatem  adducit  in  libro  Deaere, 
aquis,Sd locis, dicentem  cos  qui  iicntrem  habent  naturahumidum,lateralimorbo non 
capi,necp  alijs  morborum  generibus.  At  fi  tu  hunc  locum  inuenire  uolHeris,in  pracita 
to  libro  non  inuenies,(ed  in  libro  De  capitis  uulneribus  inuenitur.Ex  quo  facile  depre 
hendi  poteft)illa  quae  in  libro  Dccapitis  uulneribus  feripta  funt,  ad  librum  De  aere, a/ 
quisj&  locis  pertinere)fuiire(j  ab  aliquo  prauo  feriptore  tranlpofita. 

APHORISHVS  XXXini 

QVicuni^  calui  funt, his  m^gna:  uarices  non  fiunt :  quibus  uero  caluis  uarices 
magnsE  fuperucniunt,hi  rurfus  capillati  fiunt. 

BRASAVOLVS 

D  E  caluitio  plura  a  nobis  didla  funt  dccimoodlaito  huius  libri  Aphorifmo.  Nuned 
lud  addemus,hoc  uocabulum  Caluum  non  folum  illum  fignificarc,  cui  defunt  capilli, 
8duero  caluitio  praeditus  fit,immo  8d  is  ab  antiquis  caluus  dicebatur, cm  capilli  proflue 
bant.Hippocrates  in hocloco  deucro  caluitio uerba  non  facit,fcd de  capillorum pro> 
fluuio,nam  fjs  capilli  non  profluut,  qui  femel  calui  effcdli  funt  nempe  ex  priuatione  in 
habitum  non  fit  re^relsio.  Philothcus  eandem  iententiam  (equitur  inqufens,<f 
J^vya  vtSt,  V  ris  «veraf,  iSi*  fss  dfk  7m6&‘tK‘!Tfu<nit  vmsavmc,  ««(/  ris  <ft’ 

5rtxf«i', »  iipiccmy .  »■78»  A  ij/ymy  tmlTX  tic  mSs,  <ljk  ytjiSufSy 

'my  w/ta  ilw  Kiifcchlui,  oi  n  muTim  iKTiyvxn  ms  r«St«  mtimy,  ided^ 

Nuc  caluos  dicit,  non  eos  qui  proprie  calui  funt,(ed  eos  qui  ob  morbum,  capillorum  ca 
fum  patiuntur,  ut  eos  qui  ob  alopeciam,  uel  ophiafim.Hi  uero  has  pafsiones  habentob 
malorum  humorum  abundantiam, fuperiores  capitis  partes  implentem,  quiquahtate 
fua  capillos  incidunt,8dh<ecfaciunt.Sen(us  igitiu:  Hippocratis  hic  cft,  ^ibus  capilU 
defluunt,  ijs  non  fiunt  magn*uarices,nam  materia  illa  ariabilariaSdacuta  quae  uarices 
aciebariin  capite  uertitur,8d  capillorum  radices  inddiriatcp  exurit>8d  deinceps  ad  au 
ra  non  proficifdtur.  Atfi  contigerit  hominem  cui  defluunt  capilli,magnas  uarices  inci 
dere,hic  iterum  capillatus  fit,  quoniam  illae  materiae,  quae  capillorum  radices  corrodee 
bant,ad  crura  defeendunt,  bC  caput  liberum  dimittunt,  unde  capilli  non  impediti,  ite/ 
rum  fuafpontenafcuntur. 

cxsmt  ideft,  Quicunq!  caluifunt.]  non  quidem  uero  caluitio, fed  quictmt^ 

capillorum  profluuium,8f  magnum  quidem  illud  habet,  ut  calui  nominari  pofsinqin» 
mo  uere  calui efficiantur,nifi  quandocp  uarices  fupenienerint. 

Tstcskti  «jnii  fitj-icAsij  j-iurToi.  ideft,  Iis  magnae  uarices  non  fiunt.]  ideft, crurum 


APHORtSMVS  XSCXIItf 


iicn»  ueherttflter  non  mttimefcimt,iamcn  mediocres  fieri  poflimt,  fi  materia  pro  par/ 
te  in  illis  crurum  uenis  fit,ai  pro  parte  in  capite.  Opuscp  eft  intcliijjere, quod  hic  medio 
crea»  atrabiliarium  materierura  copiam  in  corpore  habeat.nam  fi  magnam  copia  m  ha 
beret)  nihil  impediret,  notabilem  capiti  partem  dari,  Kmagnam  copiam  cruribus  e/ 
tiam  relinqui.  ^ 

owCioi Vt'  w  xifinil  i^i)^iwTO.idefl:,Qiiibus  Uero  caluis  uarices  fupcriie. 

nerint]  Leonicenus  in  fuo  contextuhabebat,  magn»,  quod  ihgrjcis  codiCibus,quos 
habeo ,  non  inueni ,  tamen  fubintelligere  oportet ,  fi  qui  fint ,  quibus  Capilli  deflu/ 
'ant,K  uarices.magnsfuperueniant,qu*uel  prius  dcfccerant,uelnort  aderant, nunci^ 
de  nouo  flant. 

ymvtra  </'«ffii(l/.ideft,Iirurfus  capillati  fiunt.]  (Quoniam  materia  illa  corro 
filia,  quae  hocprofluuium  faciebatjdiuertitur.Philotheoenam  dicente, OTtAii/TjoipijTrci/ 
iny  #  m^eexiu  ,  y^itiitcsliuoL  tLu  vxLu  toeTio. 

ideftjRurfus  capillati  fiunt ,  quoniam  ab  humorum  malitiai  quae  circa  caput  cft,liberi 
fiunt, Sd  materia  deorfum  tranfmutatur. 

G  A  L  E  N  V  s 


V  A  K  D  o  in  uiri  fapientis  libro  fermo  iniicnitur  aliquis  manifeftum  habens  men 
V  *dacium,non  fine  ratione  legentes  cotingit  dubitare,  K  primum  quidem  fibi  ipfis 
diftidere,quafi  neq?  illa  quj  fint  manifefta  nofeetibus,  deinde  fuipicari  ne  quod  falfum 
fuerit  intefiedlum.Qiiis  enim  nefeiat  caluiciUm  efle  paffionem  infanabilem  f  Sed  ne^ 
•ueram  quod  magne  uarices  caluis  nunquam  adueniant ,  ficuti  necp  quod  uaricibus  a<f 
iienientibuscaluicresceiret,nifl  forte,  ut  nonnulli  inquiunt,  uocatum  a  medicis  ca/ 


pilloruffl  defluuium  caluicium  nominet .  Illud  enim  cum  a  uitiofis  humoribus ,  fi/ 
cuti  quae  OphiafiS,8f  alopeciae,  paffiones  capillorum  nominantur  a  graccis ,  gene/ 
retur ,  cum  ijdem  humores  ad  crura  decumbunt,  polTunt  uarices  facere ,  K  capillos 
•  reftituere .  Si  enim  prius  a  uitiofis  humoribus  corruptis  eorum  radicibus  corrumpi 
contigerat,  nunc  fit  uerifimile,lit  eifdem  humoribus  alio  tranlpofitis  ad  primam  na/ 
turam  Capilli  redeant. 


E  X  V  E  R  B I S ,  quae  hic  a  Galeno  feripta  funt,  colligi  facile  poteft,  Galenum  non  fo 
Ium  fuillc  probum  philofophum ,  8i  medicum:  icd  etiam  in  moribus  futile  probatum, 
nempein  hac  commentatione  morale  quoddam  documentum  ledtoribus  praeftat,quan 
do  fcilicet  in  alicuius  fapientis  uiri  libro  mendacium  inuenerimus,  quod  palam  uidea/ 
tur ,  non  debemus  temere  talem  uirum  uirum  reprehendere ,  fcd  primo  dubitare ,  an 
reCIe  intelligamus :  deinde  liifpicari ,  ne  id  falfum  interiedum  fuerit ,  8i  ab  authore 
non  feriptum. 

S  E  c  V  N  D  o  docct,nullum  dubitare  caluitium  elfe  paffionem  infanabilem,  6C  prae/ 
terea  hoc  falfum  elTe,  quod  magn  j  uarices  nuni^iam  fuperueniant  caluis ,  id^  falllim 
.  elfe, quod  uaricibus  aduenientibus  caluitium  cefiet. 

tertio  Galenus  Aphorifmum  in  redum  fenfum  ducit ,  inquiens,  nifi  quis  in/ 
telligatper  caluitium  id  quod  nonnulli  faciunt,  fcilicet  capillorum  profluuium.  nempe 
hoc  profluuium  a  uitiofis  humoribus  fit,  ficuti  etiam  ophiafes ,  8C  alopecig:qui  humo/ 
res  fi  ad  crura  decumbant,  uarices  faccrepofliintjK  capilli  reftituentur-  nam  fi  prius  ca 
pilliprofluebant,ob  humores  quofdam  corruptos, eorum  radices  corrodentes, conue/ 
niens  eft  humoribus  ad  crura  tranfpofitis, capillos  in  priftinam  materiam  tranfire. 

Qiiod  legitur, capillorum  defluuium  caluitium  nominet,gracce  e(i,iiecJ'i§u(n^  w/xi 
(a,(f  «Ait*{iuin(/.utrunq!  nomen  caluitium  figmficare  uidetur,tamen  opus  t&txxx/ligxinif 
pro  capillorum  cafu  intelligere,  8C  non  pro  uero  caluitio. 


Aq 


ua  inter  cutem  laborantibusjtudls  fupcruetiiehS  malum. 

NN  4  Brafauolus 


9S0 


t  IB  RI -S  E.x  ri' 

BRASAVOLVS 

difficillima  eft,  K  fere  curatu  impoffibilis  aqua  intercus .  Superuenientr 
tufTe  qu*  ratione  aqusc  intercutis  cxcitetur,fignifiat  aqua  adeo  creuifle,ut  pene  ^ 
entem  fuffocet .  propterea  2C  malum  &  letale  eft .  e  contrario  fi  ob  dcibllationem  a  a, 
pite  fuperucniat  tuUis ,  quomam  is  per  folem ,  uel  per  pluuiam  ambnlauerit,  malum 
non  figraficatur ,  nifi  ea  ratione  qua  tullem  pati  malum  eft ;  uerum  cum  aqua  adeo  cre<‘ 

fcitjUtfeptum  trafuerfumcomprimereincipiat,SC(GaI  eno  dicente)alperam  arteriam, 
hiciam  fulFocatur.  Nostpfrequentiifimeuidiraus, aquam intercutem patientes  cum 

adtufiimperuenere.breuiobijlle.  ’ 

T<ii(nt/4»<<i7nH!ii<n.ideft,Aquaintercutelaboratibus.]  DeomnifpedeintelligipoC. 
fet, tamen  potiflJmum  uerus  eft  in  afcite, 

B«|  &ytvot^if  «jtfsVddeftjT  uflis  fiiperuemens  matum.]  Qtiae,fcilicct  ex  ui  morbila 
fla  fit.  nam  cum  Hippocrates  dicit  paUlonem  paflioni  fuperuemte,intelligitpafl}oncnt 
fecundam  rationcprimj  fuperuenire. 

Antiqua  ttanslatio  parriculam  quandam  habet, quae  ingraccis  codicibus  communi 
ter  non  inuenitur.nec  Galenus  initio  contextu  illam  habebat,  eft  autem  htcc ,  pneexL 
ftens  uero  fine  malo.  Graecus  ueroHagonenfis  contextus  hanc  particula  habeqtamtn 
non  dicit,finemaIo,immo  dicit  bonum,inquies  iw  <fi  ■3ifi>>i.yorvv<tt,«5'a9oi/.ideft,Tu(lis 
uero  prius  fafla,  bonum :  quod  abfurdum  uidetur .  nam  tullim  haberebonum  non  eft 
uel  prius  fit,  uel  pofterius  aqua  interente,  tamen  minus  malum  eft,  fi  ab  alia  caufa  fuper/ 
uenerit ,  quam  ab  ipfa  aqua  interente .  propterea  hanc  particulam  delendam  eftepmaf 
muSjSi:  obelo  confodiendam.  Quamuis  SC  Pfailotheus  in  fuo  contextu  illam  habueriq 
at(^  interpretetur,  dicit  enim,  <i)!»  V  , » jS»|  tb,,^ 

liiaW  Myu  «fSr  n  Jiakais.vsi^iy  Jilm 

nst-mfiai/LSangy Bifw. 

tuvAw^  nviylfjjixc'nv  «  Trv^ncyjviy  yrtTit^wy  ^  ur 

eiuy  &i  »  Si^ylvi-m  .ideft.  Ab  inirio  quidem  aquam  intercutem  patietibBS.tHfc 

fis  accedens  nihil  mali  facit,  quoniam  eft  partta  affeflio .  pofterius  uero  fnperueniens, 
magnum  malum  eft.  nempe  oftendit  humiditatis  multitudinem  in  tantum  aeuiffe  ut 
iam  &  alperam  arteriam  inuadat,  uel  apprehendat,  undetuins,g£  periculum  ne  homo 
fuffocetur ;  uel  multorum  fpirituum  abundantiam  fignificat ,  ex  quibus  fpiritualibus 
partibus  compreflis  tuffis  fit.  Putamus  nos  particulam  illam,  tanquamgloflOTaaddh 
lam  elTe,  SC  ab  Hippo  crate  non  politam,  quoniam  &  Celfus  capite  oflauo  fecundi  libii 
de  aqua  intercute  diflerens  inquitixque  in  ea  quo($  tuffis  Ipem  tollit» 

GALENVS 

SVPEKVENIRE  paflionibus  alias  paffi'ones,8£  caliis,  pnlcimedid  dicere  confw 
uerunt  quaccuncp  ipfius  paffionis  adaufljratione  contingere  conliieuerunt,  Talis 
enim  eft  Praxagorg  liber  de  ftiperuenientibus  infaiptus.Sicautem  h^nuncdetulTedir 
flumeft.  Neqjenitn  ctimexalia  fit  occafione  in  homine  aquam  intercutem  patiente 
tuffis  lignum  eft  exitialeded  quando  ipfius  morbi  ratione.  Cum  enim  in  paffione  tah'  ^ 
quofa  humiditas  tantam  adaufla  fuerit, ut  iam  alperas  occupet  arterias, deftidefuperae 
nit  tuffis,periculumimminet  ne  homo  haud  ita  multo  poftftranguletur. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  dodet.  Antiquorum  morem  efle,  cum  dicuntpaffiones  paflioni/ 
bus  fuperuenirejde  paflionibus  illud  intelligere,  quacratione  illarum  auflarum  fuperi 
ucniunuunde  5C  Praxagoras  librum  fecit,  quem  de  fuperuementibus  inicripfit 
S  E  C  V  N  D  o  docet  hic,Idem  intelligendum  elTe  de  tuffij  quae  aqu5  intercutem  pati 
enti,ratione  zqax  intercutis  fuperueniat.nam  tunc  fignum  exitiale  eft .  etemm  firatio/ 
ne  aqu*  intercutis  non  liipCTueniret,  exitiale  fignum  non  effit. 

TERTIO  cur  exitiale  fignum  fit,  quando  ex  afcite  prouenit,  caufam  aflignat.  quo/ 
niam  inquit  figraficatur  tantam  humiditatem  auflam  efle,  ut  alperas  arterias  iam  occu 
pet,exquofittuffls,Sipericulumeft,nehomobreuiftranguletur. 

Apho/ 


BRASAVOLVS 

NdNPAvfcA  funtprscfidia  urinae  difficultatem  iuiiaftttajK  ipfa  urinae  difficultas 
a  multis  fit  caufis ,  propterea  non  omnem  urinae  difficultatem  uena  fetfla  iuuat ,  fed  il/ 
lam  folum ,  quae  ex  inflammatione  in  urinaria  fiftula ,  aut  in  propinquis  partibus  fit, 
Tuep  eo  cafu  interiores  uenas  fecare  debes  non  exteriores ,  quoniam  operatio  magis 
dirciSeprocedit- 

AvffsetVideftjVrinse  difficultatem.]  Dequain  tertio  libro  ubertimepmus,KeiUs, 
caufas,afflgnauimus.In  praefentiarum  uero  illam  urinae  difficultate  intelligere  oportet, 
qux  e>c  multitudine  fit  inflammationem  facientej  ut  Galenus  in  feptimo  libro  docebit 
aphorifmo  quadragefimonono,qui  aphorifmus  magis  amplus  eft,quam  ifte.nam  dicit, 
urinseffillicidium  Si  mingendi  difficultatem  uim'  potio ,  &  uenac  f^io  foluit,  incidere 
autem  interiores.  *  ^  . 

«KiSrniih  AvH.ideft,  Venae  feaio  foluit.]  Qitbniam  illa  materia  illa  cuacuatur  quae 
in  inflammationem  ciurit ,  Si  quae  ipfam  facit  -  Tamen  fUiit  alia  plura  praefidia ,  fed  Si 
hoc  unum  eftiunde  Galenus  iubet  addendam  efle  coniun(flionem,8i ,  ut  legatur,  Si  ue 
ns  fe<5io  foluit ,  ac  fi  etiam  alia  fint ,  quae  praeter  uenae  fedionem  foluere  apta  fint, 
Sedhanc  difficultatem  ex  inflammatione  faAam,po_tiffimum  foluit  uenae  fe<fiio,Philo 
theo  etiam  dicente ,  uenac  fodio  JIvg-vqjLIxu  Tiun/jh^MyiiCvlu/,  kcwtMS'^ 

Aty(«9i/»c  tigtt  <fl.V(nselx!.  «e  feiS^vsia' Kvsmt! , « 

vSi  9iiiki<r<<llyyi)vng  Mvk,» »«'!*(‘“fAii«.ideft, urinae  difficut 
utem  per  inflammatione  fadam  foluit,8ihinc  ab  inflammatione  liberatus, libaatuf  8£ 
ab  urinae  difficultate.  Illas  autem  per  ueficae  imbecillitatem,  uel  per  difpofitionem  con;» 
uulfiuam  circumftringehtis  mufculi,uel  ob  lapidis  obftrudionem,nequaquam  foluit/ 

Tt/imy  «c  «irtB.idefl:,  Secare  uero  interiores.]  Scilicet  uenas  interiores  genu,  uel 
tali .  nam  (ut  Galenus  etiam  in  commentatione  dicit)  quando  affediones  iupra  iecur 
fucrint,Hippocrates  fanguinem  ex  brachio  mittere  confueuit:cum  uerofub  iecorefuc 
tint, uenas  inferiores  fecatjideft, illas  quae  ingenu,uel  in  talo  funt-Inter  has  aut  inferio/ 
tes  diquae  inuinfocp  funt,  alig  extrinfocae.  uauntame  utracp  ab  una  nafcuntur,  quf  una 
in  multas  partes  diflecatur .  nempe  in  poplite  quando^  eft  bifurcatio  in  duas  uenas, 
quandoqt  in  tres  fatis  amplas.  Galeno  uidetur  mhil  referre  fl  dicamus  interioresitamen 
nobis  uidenir  aliquid ,  quoraam  interiores  uenae  funt  magis  diredaead  locum  parieii/ 
tem ,  quam  exteriores .  Antiquus  Contextus  non  legit,  focare  uero  interiores ,  fed  hoc 
mqdOjfecareautem  uenam  quae  intus  in  talo  eft,  quod  in  nullo  greco  contextu inueni/ 
re  licuit,  ut  foilicet  talum  fpecificet .  Hagonenfis  tamen  contextus  ita  habet,  liitvay  A 
liieosxfAtfa.ideft  focare  uero  uenam  quf  interior  eft.Immo  KPhilotheus  eodem  mo 
do  legit ,  ai  intelligit  fodionem  in  talo .  inquit  enim  ^»wS9te  xtemvKsiK^g 

.ided,  fodionem  uenae  hic  abufiuetali  fodionem  fignificat.Nos  uero 
intelligere  nefeimus  quomodo  talus  inddendus  fit  nifi  uenam  intellexerimus ,  ^aein 
riloeft.Cur  autem  Hippocrates  addiderit  interiores, idem  Philotheus  ratione  afugnat 
•nquiensjsna  <A'  Atftt  So-cw  xfcr  {ii;.ideft,Interiorem  autem  uenam, 

illam  intelligit, quae  eft  per  reditudinem  renum. 


TT I C  formo  uerus  no  eftnifi,6<f,coniundionem  afllimpferfoita  ut  aphorifmus  talis 
jrjfiactDiffiailtatem  urinj,8C  uenae  fodio  foluit.  Re  uera  enim  8(  uenae  fodio  foluit 
4fficultatcm  urine, illam tiidelicet, quae  propter  inflarnmationemjKmultitudinemfitl 
Qitod  autem  didtitr :  focare  iKro  interiores  :  fi  de  ucnis  manuum  dicitur ,  caret  ueri/ 
rite ,  ne<p  confelTum  Hippocrati .  Videtur  fi  quidem  in  omnibus  libris  fuis  in  parti/ 
«us  quK  fupra  hepar  ftmt  ex  manibus  ianguinem  mittere ,  In  inferioribus  uero  eas 

qu£i^ 


S%x.-  LIBRI  SEXTI 

qoDein:gentr,tieIta!ofimt,(ecariiHbet.SiuerodehisipCs!p{umdixfffcarbifretnrSecj 

rcatitem  interiores ,  hoc  didum  paruam  nim  habet .  Ab  una  enim  amb^nafcunto 
com  ea  quae  in  genu  eft  trifariam  dimd  atuc,  quoniam  una  uena  ad  hocperneffit 
brum,noiT  ficuti  ad  manum  dux.  Metius-  itacg  CtSi  hunc  aphorifmum  nnumexa^ 
dis.  opinari. 

BRASAVOLVS 

FR I M  oGatenus  docet, huicaphorifmo  addenda  efleconiundidncm, 8?,  utdic*.- 
mus, 8^  uena  feda  iuuat. aliter  hic  aphorifmus  abfurduseflet ,  nam  SC  ranita  alia  urin* 

difficnttatemfolnunt.Atreuera,nenxfe<Siofiramnrinaedifr£cn!tatefornir,qti2cobm/ 

flammatione;  ob  multitudine  fit -  Huius  comentarionis  principii!  in  nofeoantiqoo 

contextu  ita  ad  uerbum  legitur,  ut  a  Leoniceno  interpretata  efi,  fcilicetxaos  o  aoj.#}  ^ 

yiif  'lih  v.in  Aldino  autem  contextu  habetur  s’<A'  zr>so  Aoy©-  vytiii  Iftir.id^jNe^  hicfer 
mo  fahus  eft .  nostphanc  ledionem  magisprobamus .  nam  cum  in  ap&otflniotrige&- 
moquartodixiftet,  illum  aphorifmnmnoeireuerum,htcquo<^  diciqnetjhicfenjioefl; 
HeruS)  ac  fi  cum  illo  continuationem  fecerit 

s  B  C  F  N  D  o  illos  reprehendit  qui perfecareintenores,nenarnm  manns  fedionent 
intelligunr.namHippoaatesinommbus  fuis  libris,  in  partibus  quxfuntfupraieciir, 
ex ma nibus  fanguinem  mi tticin partibus  neto  qugfuntfub  iecore,iubetfedionenifie 

ri  intiena  genu,  uel  tali. 

Quodlegitur,Necg  confeffum  Hippocrati eft)grjccefts’&’'oF»!isj'*t<J!*'«r<mc«)tj(t»t 
ideft, Netf  ponfentiens  Hippocrati,  uel  confentanetim. 

C^od  etiam  legitur,  Qux  in  genu,  uel  talo-funt,grfceeftii?? iyvmi  2  ,idefift®, 

genu,  uel  talo. 

TERTI  o  docet,  etiam  fi  intellexerimus  per  inferiores  uenas,genir,  ueftaliuenaSj 
hoc  erit  didum,quod  tiim  partiam  habebit.quoniam  anjbx  tienx  ab  tina  nafcunttir.ea 
denim  qux  in  genu  eft,in  tres  partes  diuidittir,  tamen  quandoep  folom  in  duas  diflka^ 
ttiriquoniam  8C  una  uenaad  hoc  membrum  peruenit,  &  non  dup,ficnti  dtie  ad  mantin» 
uenitmt-propter  hoc  Galenus  ftiadet,8Chtinc  aphorifmum  exhis  eflc.qtri  nonfuntab 
Hippocrate  conferipti,  fed  adicdumefle; 

Quodiegittir,  Sitiero  de  his  ipfis  ipfiim  dixiffc  arbitretur .  hicdeeft  particulaqtiis^ 
namgrectis  contextus  habet, a  Ts-roti  m  xamAto.  ideft ,  Si  ueruMte 

his  ipfis  ipfum  quis  dixiffefulpicettir. 


APHORIS-HTS  xxxvir 


angina  habito,(I  tumorfxatin  collo, bonum. 

B  R  A  S  A  V  o  L  V  S. 

H  6  C  E  S  T  unitierfale  th  eorcma,quod  ledorem,fi  attente  experiatur,  nunquamftf 
Iere  potcft,af{edionem  de  nobili  parte  ad  ignobilem  contimi.de  intrinfeca  ad  extrinfe 
cam  conuetti,femper  bontim  eft.  Cum  Angina affedip  fit,  qug  intrinfecas  fauces  occir 
paqpericnlofaeft.nempeinttis  latet.  At  fi  in  collo  ttimorextra  appartimqdiffiderenon 
debemus,  quia  quod  eratinperictilofo  loco  ad  tutiorem  contiertitnr.  '  ‘ 

ideft,ab angina  habito}  Eteftanginxlpeaespericiilofifliini 
illa ,  que  a  grecis  Kuuxyjf^  a  canum  uocentincupattir.8£  com  utitor  uerbo  habito,id^, 
occupato,paflionisintenfionefignificatjnhaccnimpafnonclongittidinemintelligd 
renonpoflumtts. 

ot  t<&ia  ^  V  •jjj«;^iA«,  «yaScy.idefl,  T umorem  in  collo  fieri  boninn.}  Ideft, 

in  parte  exteriori  colli, quia  materia  a  parte  intrinleca  ad  extrinfecam  monetur,  a  parte 
pmculofa  ad  tutam, 8C  ad  eam  in  qua  nihil  eft  periculi ,  propterea  bonum  cft.hic  mittit 
uocabulo  pro  tumore, ut  fxpitis  ftiperius  confueuit. 

Hic  eft  integer  aphorifmus,  ut  Leonicenus  in  fuo  cotextti  habuit,  K  Aldinus  habeb 
feidin  noftro  antiquoaltam  quadam  particulam  intienimus, illam  fcilicet 
^  ■n  vo<w<<it.ideft,extra  enim  uettitur  morbus .  ratio  eft  cur  bonu  fit,  qua  particula  ena 


'AP  H  o  R  I  S  M  V  S  'XXXVII  m 

JftHaConcnIi  contextu  muenies,K  in  Phflothei  cofextus  ferieltamen  uct  adfit,uel  ab/ 
^fentenriaperfefla  eft.  At  fi  Galenum  confiderabimiis  libro  feptimo  aphorifmo  quirt 
‘^^mo.uidebimus  ipfum  in  hoc  loco  nonhabuiile  hanc  particulinam  ibi  ponitur 
^flem  Aphorifmus  8C  Galenus  dicit, aliquem  in  eo  loco  hunc  aphorifmum  pofuille, 
ut  adderet  illam  particuIam,Extra  enim  Uertitur  morbus:  quod  indicium  eft,hic  in  fuo 

contextu  non  fuifle. 


Sermo  uerus  eft,  K  caula  in  promptu,  fi  quidem  eX  intimioribus,  8f  principalio/ 
ribus  partibus,paflipnes  confert  ad  cutem  transferri. 

G  A  L  E  N  V  S  hicdocet>Hippocratis  iermonem  uerum  efle,  8C  caulam  lnprofflptti_ 
exiftere,quoniam  bonum  eft  paffiones  ex  intimioribus  partibus  8C  principalioribus  ad 
cutanei  8C  minus  principales  transferri.ita  etiam  breuibus  expofitione  tranftgit  Phi/ 
lotheus  inquiens,«a»«  is  uSiwhivftt  iinisfi  u  «An.ideft, 

caufa  perfpicua  eft ,  quoniam  a  principalibus  partibus  ad  minus  principales  materia' 
tranfmutata  eft- 


APHORIS 


MVS  XXXVIIJ 


^  Aneros  occultos  omnes  melius  eft  non  curare.  Curati  enim  cito  percut ,  fton 
curati  uero  longius  tempus  perdurant. 


ERASAVC5LVS 

D  E  canais  a  tiobis  tertio  hbro  abunde  difputatUm  eft,qUoS  grSeci  &L  mcfxlvist  8C  tifcg 
MwiMfT*  uocant,  oftendimustp  ab  atra  bile  potiffimum  fieri:  fimultj  Celfum  adduxi/ 
mus  inter  cartCrumSi  carcinoma  talem  differentiam  faciente:  quod  cancer  ab  his  quae> 
extrinfecusadueniunt,oriatur:carcinoma  uefo  fiat  aliqua  interius  parte  corrupta.can/ 
crum^inuariaspartesdiftinguit,qusefuntuelutifuacfpecies,fcilicctineryfipelas,gan 
grena,&  ulcus  nigru.hic  uero  folii  addemus  aliquos  effe  fuperficiales  cancroSj  dC  non 
pr6fundos,de  quibus  hic  non  agit  Hippocrates,quia  8C  curari  debent, 8C  curam  admit 
nint.Alij  uero  funt  cancri  occulti  8C  profundi,  qui  in  cute,  8C  infupcrficie  parum  quid, 
h^ent,intus  uero  corrofio  magnalatet,8C  panduntur  uaftjlatebraciHippoctates  nunc 
iiihet  hos  occultos  cancros  SC  profundos  non  effe  curandos,  nam  fi  curentur,hi  qui  pa 
tiimtur  citius  pereunt, quam  fi  no  curentur.eos  enim  curare, eft  iritare  crabrones.nam 
opus  eft  rebus  uim  corroCuam  habetibus  uti,  QC  qu*  uim  habeat  incedendi  ad  profun 
da, ha:  aiit  res  materias  magis  mouent,Si  magis  acuunt, propterea  uehementius  cOrro/ 
dimt,8C  internas  partes  petentes  citius  necantidem  fentitPhiIotheus,inqiriens,fedho 
tiim  cancroru«(^4>ieA«w9id(n(/.TV74sii/  u^mAsr.oi^  x!  h 

Hihs  ^  iviSy,  Tn/JAci  t-rCf* 

ss  a  (5?P  KSiv  liivee  yif  m  if  OuiiXi 

ix»  ApgiiSjm  .?i*js  ne  Aut/  jgivefi  i^nAimf^^  ttstieceigaSviSU  j{A(u/.ideft 

hi  quide  calui  funt,  ideft,in  fiiperficie-illi  uero  occulti  in  profundo,  quos  admonet  non 
ciirare.etcnim  fi  diligente  curam  affequantur,  cito  necantur:quoniaipfis  incifione,  uel 
uflione  ulcp  in  nemorum  profundum  curatis,multa  alia  fymptomata  conieguuntur.Sd 
uis  non  fufficit.  Si  uero  non  curati  manent,hoc  aut  eft  parum  curati ,  fola  enim  apta  fa/ 
nandis  uulneribus  a  medico  accipientes,multu  tempus  perdurant ,  ex  eo  quodferinam 
bilem  mitigant, fcilicet  remedia  illa  uulneraria. 

oiaoem  yvnfot  wfxiwt^iMf^.i.C^iibufcucp  occulti  cacrifiot.]  Ideft  profundi, &  no. 
infuperficie.occulti  uero  intelligun^uelq  occultas  occupat  partes,utieeur,uetriculu, 
utera:uel  qui  in  corpore  profundas  radices  iecere,  ^uis  infumma  cute  incipere  tiideaf .  ’ 
uffo^modo  Hippoc.intelligedus  eftPaulus  lib.tertio  ca.  lexagefimofeptimodeutW 
cacto  ages, inquit, hic  fane  motb.immedicabilis  eft,  ceu  alibi  ipfe  quoi^  aflerit  Hippoc. 

Placandus 


9S4  L1BR.I  SEXTI 

Placandus tamenipfbrum dolor eft.Aetius  libro  decimo fejrto capite qna^agdan 
quarto  docet  qui  nam  cancer  is  fit,  quioccultus  nuncupari  debeat,  mquiens,  du*,^ 
tem  canCTorumftipremac  differentiae  funt.  nam  quidam  eorum  ulcere  carent^, 
exulcerantur.qui  ulcere  carent,  ab  omnibus  fere  antiquis  occulti  appellantur.FhiW 
nus  tamen  eum  priuatim  canaum  occultum  nominauit,qiu  in  utero,aut  inteftinis  con 
tingeretidemtp  Aetius  capite  quadragefimoqtiinto  eiufde  libri  canaosfinatunofed 
les  edocet,inqm'ens,omnino  uero  cancros  peclori  innatos  deplorare  oportet,  qucinad 
modum  qui  in  capite,collo,  humeris,  axillis,  S(  tnguinibuseucmunt,funtenim6iif|i 
infanabilcs.nam  praetsqua  quod  perfede  abfcindi  nequeut,  uerendum  eft,neob  mint 
ajn  languinis  eruptionem  inter  ipfas  manus  aeger  occumbat.  Qtii  nero  papillsfummi, 
tatem  inuadtjpt ,  affedae  partis  amputatione ,  facile  fanabmtur.  Philotheus  de  cancro 
haec  dicitjKsegxir^  IfStv  2j')£©',of  wetat  ri**  ■tot  sg«iKt  .„51  a*. 

xivv^KTi.H  TmS&^.yinTrXK/ikf 

e<M,«  voilwte  ;gA*e-«H^i>:^ojt(li;«j.idell,  Cancer  eft  tumor  praedurus,  qui  proprie  qni/ 

dem  a  flmilitudine  cancri  animalis  dicitur,  uel  quia  efferata  eft  haec  paffio.ft  autem  a  ni 
gra  bile  in  aliqua  parte  dominate, uel  a  flaua  bile  fuperal^ta.  Sunt  uero  alrj  autores  qid 
nolunt,  cancrum  dici  non  quidem  ob  fimilitudinem  cum  fluniali  cancro  in  figura  fed 
ob  folam  apprehendendi  fimilitudinem.  Ideo  Paulus  capite  uigeCmo  fexto  quarti  iibrl 
dicit  canai  aquatici  animalis  pedibus  Ipeciem  non  abfimilempraeferens  morbuSjUnde 
fada  etiam  huic  malo  nomenclatura  eft .  Alt)  autem  dicunt,  ita  dici  quod  acgemW  er 
uellatur  ab  his  quas  occupauait ,  partibus .  ueluti  cancer  aramal  pertinacius  retinet, 
qug  femel  corripuerit.  Aetius  etiam  libro  decimofexto  capite  quadragefimoquarto  di/ 
cit,  Antiqui  uero  cancrofum  ulcus  maleficum  Kfertnn  uocabant,  canaofum  qmdem 
appellatione  a  cancro  animali  tranfumpta.ea  enim  animalia  afpera  funr,K  pertinaciter 
dura,SCfi  quidpiam  chelis  ceperint,haud  facile  auelluntur.his  cancrofus  humor  allimi 
latur.  nam  prominet,  8C  taduirefiftit,  SC  difficultCT  tradatur,  qua  ratione  infanabilis  red 
ditur.  malefica  uero  8C  ferum  ulcus  nominatur  a  feris,malefids4  animalibus .  eft  enim 
fd  morbi  genus  proteruum,quod  curatione  efferatur,  8f  manuum  tadu  exacuitur.  Nili 
uocabuli  deflexio  prohiberet ,  ego  a  canibus  canaum  nuncupanim  fuadprem ,  nempe 
qui  hoc  morbi  genus  habent ,  fatentur  fe  ueluti  canes  fentire ,  qui  partes  illas  exedant, 
Nunc  nunc  mulier  hinc  difcedit,quaeinfiniftramamma  cancrum  habet,  fatetunjpar/ 
tem  illam  ita  exedi  ac  fi  a  canibus  dilaceretur. 

M»  d^itarifliai/,  fltATJsj/.tdeftjNon  curare,melius.]  Scilicet perfeda  cura,8f  illaqui» 
ad  canaum  exigitur .  Duo  enim  foli  modi  pafede  curandi  canaum  extant ,  uftio,  K 
incifio, quf  funt  opaationes  periculofiflimaeitamen non  negara  Hippocrates,  nos  uti 
polfe  cura  illa, quamblandientem  recentes  iiocant, mitia  quaedam  applicantes,quaefo 
Ium  dolorem  lenirent,  corruptionem  ac  exefionem,quoad  fieri  poflet,fedarent,at(p 
prohibaent.ut  canaum  demulceamus,non  fanemus.Qu»  uero  illa  fint.qusc  hocface 
repoffinriPaulum  bC  Aenum  precitatis  locis  legaeniliiTimpedit,  qui  ad  demulcendos 
cancros  multa  praefidia  in  feriptis  reliquae. 

©ii(ift?r<<l«(<i!e«»}«j.ideft.  Curati  enim.]  S cilicet  cura  perfeda,  quae incifione, aut u/ 
ftfone,aut  fimul  utrilij  fit, 

Tcejlity  «7roai«ntu.ideft,  Citius  pereunt.]  Nam  crabrones  iritant,8f  mataiam  tiche 
mentitis  corrodae  faciunt,  &  partes  illae  in  profundum  nimis  laeff  funt,adeo  utnonfit 
tutum  illuc  peruenire,nifi  in  mortis  difaimen  hi  qui  patiuntur, incidant. 

M«  tfi$i«!rrfl/o(tl!A/<u</t'.ideft,Non  curati  autem.]  Nifi  curab!andiente,8CqujfoIurado 

roAui;goM(/  cifjtTiAsiTij/.  ideft,  Longius  tempus  padinant.]  Ideft,  hi  diutius  fupaiii/ 
uunt,  quibus  canai  non  curanttir  fua  propria  cura,  fed  folum  cancro  blandimur, Si  do 
forem  fedare  conamur. 

G  A  L  EN  V  S  • 

OC  c  V  t  T  o  s  Cancros  dixit ,  uel  eos  qui  fimt  fine  ulcaatione ,  uel  abfeonditos, 
hoceftnonappareiites,quodrurfus  idemfignificat,acfidicaetur,  qtriinprofi^ 
do  corporis  funt.  Sed  8C  ctu  are  duplex  eft ,  Vnum  quidem  omma  agere ,  ut  particula 

patiens 


APHORISMVS  XXXVIII  !»SI 

patiens  ad  fanitatem  perducatur,  alterum  autem  eam  adhibereprouidentia  quae  paflio 
mcongruat>hoceft  ipfam  mollire, ac  miriorem  facere,K  tum  praecipue,  cum  adelt  exui 
£erario-T imc  enim  A  neceflariB,ut  fi  non  aliud  agamus, faltem  iamem  abluamus,  hiv 
uiido  aliquo  utentes,non  quocun<5,led  uel  per  experientiam,  uel  per  indicationem  in/ 
ucnto,quod  necp  putrefacere,ne<5  irritare  partem  patientem  fit  natura  aptum.  Ab  hac 
jginir  curarione,ne9  abfiftere  conuemt,  nei^  illi  qui  funt  fine  ulceratione  Canai  indi/ 
gent  ea.  Aliam  uero  quae fitper  fe(Sionem,uel  uftionem,quac folafunt  remedia  Cancro 
ruiti,confulit  ut  in  Cancris  occultis  non  adhibeamus,  quod  igitur  illi  qui  funt  in  parti/ 
buspenirioribus  talia  remedia  nondefiderant ,  etiam  experientia  docet  Equidemfcio 
omnes  qui  huiufmodi  Cancros  curare  tentarunt, magis  illos  irritaire,8f  breui  homines 
interemiife.Nam  8C  quiCancruminpalato  conftitutum,Si  infede,K  in  finu  muliebri, 
uel  lierunt, uel  fecucrunt,non  potuaunt  ulcera  ad  dcatrice  perducere.a:  homines  in 
cura  affli(flos,ac  maceratos,  ufi^  ad  mortem  pertulerunt,  quo  fi  nullam  curationem  ad/ 
hibuiilent  longiori  tempore  uitam  cum  minori  moleiiia  tranfegiffentTales  igitur  Can 
eros  nullo  modo  curare  tentemus ,  Ex  eis  uero  qui  in^famma  parte  corporis  haerent, 
illos  tantummodo,  quos  polTumus  una  cum  radicibus  ipfls,  ut  quifpiam  dixerit  refeca/ 
re.Neipemm  malum  eft,  ueluti  radices  quafdam  Cancri,  nominare  eas  quae  plenae 
funt  fanguinemelancholico  uenas ,  8C  uCf  ad  loca  circumiianria  diilenduntur .  Mtil/ 
ti  enim  magnae  autoritatis  medici ,  neque  hos  manus  opera  curari  permittunt .  Sed 
illos  tantum  qui  exulcerati ,  fimulque  laborantes  moleilant ,  adeo  ut  ipfi  ultro  manu 
cunridefiderent ,  8C  fimul  iiint  in  talibus  partibus  fiti ,  quas  polTumus  una  cum  ra/ 
dicibus  refecare,K  exurere'.  Qiiidam  uero  nec^  hos  amoliri  permittunt ,  fed  omnino 
abfiftcndum  confulunt  a  remedqs  potentibus  in  omni  natura  Cancri.  Qiiod  uero  Hip/ 

!  pocrates  nunquam  confuluiflet  curare  potenter  Cancros  in  partibus  corporis  penitio/ 
ribus  conditos, ex  ipfa  paffionis  natura  licet  coniedlari.  Si  uero  K  eos  qui  in  fumma  par 
te  corporis  harent  abfcp  ulcere,incertum  eft,  quantum  ex  uerbis  aphorifmi  conljci  po/ 
teft.Ipfum  uero  fcripferut  Artemidori,8CDiofcoridis  feiftatores,u%adeauerba,Non 
curare  melius  eft. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  quid  per  occultos  Cacros  intelligere  oportet,  cos  inquam 
qui  fine  ulcere  funt,  ut  dicebat  Aetius  fuilfe  antiquorum  fentenria,uel  abfeonditos,  hoc 
mqui  non  uidentur.  At  hoc  idem  eft  ac  fi  dicatur  eos  qm'  funt  in  profundo  corporis. 

S  E  c  V  N  D  o  docet ,  Curare  cancrum  dupliciter  intelligipofle ,  uno  modo  curare 
eftomnibus  modis  procurare,  utpars  quae  canaum  patitur,  in  fanitatem  reftituatur, 
Alio  modo  curare,  eft  ea  facere,  qux  folum  conuem'unt,hoc  eft  ipfam  mollire ,  bC  miti/ 
gare ,  fed  hoc  poriffimum  fit ,  quando  exulceratio  adfuerit.T unc  enim  K  fi  aliud  agere 
noluerimus, faltem  opus  eftfaniemabftergere,8Cabluere,aliquohumid9  utentes, quod 
per  experientiam  uel  indicationem  putrefaciendi, uel  iritandi  uira  non  habeat'.  Hippo/ 
CTates  hanc  curationem  non  negat,led  primam  damnat  Hippocrates ,  quae  eft  uera  can 
erorum  curatio  per  fedionem  uel uftionem  fedlam. 

C^iod  legitur,Hoc  eftipfam  mollire  miriorem  facere,  graeceeft 
■AjHsti  Tiyai/vsy  «1/7».  ideft  quod  quidem  eft  ipfum  mollire,  mitiorem  facere.  ..  ^ 

Quod  etiam  luitur ,  faltem  faniem  abluamus,  ibi  Galenus  utitur  uocabulo  «rj,' 

ideft  aquofam  fanie,  quae  uirulentia  a  recetibus  dicitur,  illa  proprie  in  cacris  uidetur. 

Quod  etiam  legitur,  fed  uel  per  experientiam ,  lege  fed  aliquo  uel  per  experientiam. 
'  TERTI  o  docet, experienriam  etiam  edocere,  cancros  exiftentes  in  partibus  peni/ 
tioribus  corporis  non  elTe  ita  curandos.nam  omnes  illi  medici,  qui  ita  curare  tentarunt, 
eancros  irritarunt,  SC  breui  homines  interemerunt .  ftarimi^  caius  quofdam  refert,  ut  11 
quis  in  palato  cancrum  hab  uerit,  uel  in  fede,uel  in  finu  muliebri,  quem,  curare  uelit ,  SC 
urat,  uel  fecet ,  ulcera  ad  cicatricem  perducere  non  poterit ,  Keofdem  afflidios  in.cura 
attp  maceratos  ad  mortem  ulq;  perducet.  At  fi  curam  npn  adhibueris  ,  longiori  tempo/ 
re  uiuet,8d  cum  minori  moleftia.8f  illi  qui  Galeni  tempore  ita  curarqnt,  liios  tegros  in 
hac  induxere,in quae  SCnoftro  tempore  induentur,  fi, ab  aliquibus.cirqumforaneis  can 
«oin  praedidis  partibus  affedis ,  ita  curentur .  nullus  emm  nunc  uere  medicus  can/ 
.  00  cri  occule 


j8«  L  1  B  R  I  S  E  X  T  i 

cri  occulti  ueram  curam  aggreditur. 

Quod  legitur,  Aliam  uero  quae  fitperfetflionem,  uel  uftione,qu3t  rolafuntremed' 
canCTorum,in  noftro  antiquo  contextu  dupliciter  legitur,  wna lectio eft,^ A' uj* 
■TiiirajcTVjUsa  icaisfr  aprgxiKBi/  («iKtTur. Alia  ledho  eft,  <A' U •jiSi Tvjtjap  ' 

*«lu<ria,a  fiora  wtf  *(Vw  ymySjici>  ‘dSiv  (K#t«7K,&  hoc  etiam  modo  legit  Aldinus  cotextut 
Eft  aute  ienfus,  Aliam  uero  qug  fit  per  feiftione  K  uftionem,qug  folo  canao  fatSo 
remedia.  Bxhiscf  cognofcerepotes,in  his  contextibus  elTe  aliquam  differentiam  pri. 
mum  contextum  habuit Leomeenus,  - 

Vbi  etiam  legitur,  86  in  finu  muliebri,  in  noftro  antiquo  contextu ,  duae  funt  leifho/ 

nes,unaeft,)(sifnn'^,V>'‘“«*«‘!'’<s^ira.ideft,86infinumuliebri,&hancle(f}ionemha 

buit  Leonicenus  •  Alia  ledio  eft,  quam  etiam  in  contextu  Aldino  inuenies, 

Tsi  jmiuKs^ .  ideft,  in  occulto  muliebri :  per  quod  nos  uterum  intelligimus ,  utram 
ledib  conuem’t.  ^ 

Qiiod  etiam  leffl'tur,urq)  ad  mortem  pertulerunt, hsce  particula,pertulerunt,  grace 
eft  im/iTsfw.ideft,  colliquarunt. 

Qjr  ARTO  Galenus  infert ,  tales  canaos  non  efle  curandos ,  fed  illos  qui  funt  in 
fumma  corporis  partemon  debemus  etiam  curare, nifi  totam  illam  partem  afeiftam,& 
ne  mortis  periculo ,  adimere  poflimus,  adeo  ut  omnes  cancri  radices  euellantur  :nani 
uenas  in  cancro  melancholico  fanguineplenas,radices  nunaiparepoffumus. 

C5_v  I N  T  0  Galenus  docet ,  multos  magnae  authoritatis  medicos ,  etiam  non  per 
mittere  cancros  illos  curare ,  quando  tota  Igm  pars  incidi  poteft: Sed  illi  folum  funt  cu/ 
randi,  qui  exulcerati  funt,  86  qui  ultro  oftendunt,  quod  curari  debeant,  86  in  talibus  funt 
partibus, quod  fimulcum  raAcibus  auellipoffunt. 

SEXTO  docet,  alios  egregios  medicos  fimpliciter  in  omni  cancri  natura  potenria 
remedia  prohibuiffe. 

s  E  P  T I M  o  ad  Hippocratem  reuertitur,  inquiens,ipfum  nunquam  cofuluiffe  cura 
re  potenter  canaos  in  partibus  corporibus  penitioribus  conditos ,  86  hoc  eft  ex  ipfius 
paffionis  natura;  At  de  cancris  qui  in  fumma  corporis  partefunt,abf®  ulcCTe,quidue/ 
htjincCTtum  eft,praefCTtim  quantum  ex  aphorifmiuerbis  contjci  poteft. 

•  VbiIegitur,potenter,innoftro  antiquo  contextu  dugledioneshabcntur,unaeft»»« 
VrxAasixdff .  ideft ,  pa  repulfionem,  alia  « jorisweof  .ideft,pa  concertationem,quani  in 
Aldino  contextu  inuenies,  86  Leonicenus  in  fuo  habuit. 

Deni(5  addit,Artemidori,86  Diofcoridisfedatores,hucaphorifmum  integrum  non 
fcripfiire,fed  folum  uftt  ad  illam  partem,non  curare  melius  eft. 

Quod  legitur  Dioicoridis ,  in  Aldino  contextu  eodem  modo  habetur, fed  innoftto 
'antiquo  legitin:  </li)<r*»e/<>l4i'.ideft,Diofcuridis,quodmagis  probo. 

Quod  etiam  legitur,  ilfqi  ad  ea  uerba,g:aece  eft  itjjt  t®. 

APHORISMVS  XXXIX 

Onuulfio  fit,uel  ex  repIetione,ueI  inanitione,itauero  86  fingultus. 


DECONVVLSiONE  uarijs  in  locis  ab  Hippocrate  in  hoc  aphorifinorum  libro 
mentio  faeSa  eft, 86  potilfimum  in  principio  quinti  libri ,  tamennullus  eft  locus,in  quo 
eiiis  generales  fpecies  exquifiteexplicauait,  prgta  ftunc,  fn  quo  dicit,  conuulfioii® 
exrepletione  quadDtp'fieri,quandocp  ex  inam'tione,86  eodem  modo  fi'n^iltus,qtnfpe 
cies  quaeda  connulfioms  eft,quado($  ex  repletione  fit,quadotp  ex  inanitione.  Gienus 
in  imdecimo  libro  De  fimplidum  medicamentorum  facultatibus ,  ubi  de  Caftoreo  a/ 
git, antiquos  iurereprehendit.  qiri  omne  couulflonis  genus  Caftoreo  fanare  uoleba^ 
cum  tamen  conuulfioni  ex  repletione  utile  folum  fit.uaba  eius  haec  funt,  Cactaum  fal 
luntur  medicorum  plericf  in  ufu  caftord,  cum  id  modo  confidCTant,partem  quampiam 
aut  tremae  aut  cpnuelli,  aut  fcnfu,motuue  priuatam,  aut  aegre  lentire,haud  fcientes  id 


AliiotiSMvs  "Sxxix  bsf 

genus  fyfflptoma  ad  diffimiles  fequi  corporis  affectus .  At  tu  ab  Hippocrate  dodJus  ex 
plenitudine  pariter  Si  inanitione  conuulfioncm  confeqlii ,  ubi  quidem  quscinneruis 
continetur  praeter  naturam  euacuare  confilium  eft,ibi  8C  bibendum  exhibe,  Kforis  cu 
ri  caftoreum  impone. ubi  uero  ex liccitate nimia  obtienetit  conuuIfi'o,fcitohocme/ 
dicamen  ilh'c  effe  aduerfiffimum .  Cxtera  Galenus .  Qui  in  fecundo  De  lods  affediis 
libro  capite  fecundo  ,.ubi  in  ddorUm  diftentionibus  Archigenem  reprehendit ,  tameil 
non  multUrti  ipfum  reprehendit  in  heruorum  doloribus ,  quos  ttocat  dolores  dure  diV 
ftendentes-VuIt^  Galenus  fuperfluo  additam  elTeparticuIamjdUre.hamutrincpherut 
diftehduntur,  honfeciis  qtiam  chordae  in  cithara.  Pofthaec  Cjilehushocmodo  profe/ 
qtiitur.  Quapropter  cithariftae,  cum  inftrUmentafuapoftitfum  repohereuoluerint, 
chordas  raaxaht .  nam  plane  confiat  eas  a  contrarljs  tum  caulis  j  tum  dilpofitionibus 
intendi,  flue  humidus  fuerit  ambieris  aer,  Ut  rigare  ipfas  K  implere  poflit,  flue  ue/ 
heitteftter  aridus .  ab  utracj  enim  ambientis  aeris  temperatura  ad  ultimam  tenflonem 
periieniUnt-Proiridereifie  dixit  Hippoaates,  neruorum  conuulflones,  SCaplenitudfe ' 
ne,K.ab  iriariitione  cuenire,utpote  per  quas  riertti  immodice, fcilicet  tenduntur .  T utp 
eundem  Galenum  lege  tertio  Delocis  affctfiis  libro,  capite  quinto,  ubi  illos  repreheiv 
dit,qui  derebus  matiifefie  appateritibus  certant:&  eo  loco  conqueritur,  quod  in  repro 
banis  ,  Keitponendis  antiquis ,  tempus  amittere  cogatur,  fie  ijs  etiam  refpondendo, 
qui  retSa  medicorum  decreta  euertunt,  quu  iniienierida  potius  eflent  ea,  quae  illi  lilen/ 
tio  praeterierunt  ,.Sf  ttel  haudquaquam  res  ipfas  definierunt ,  aut  ea  fine  demonfiratio/ 
Bt,  aut  flne  idonea  definitione ,  aut  non  fatis  abunde  explicauerimt .  Quemadmodum 
Hippocrates  ubi  neruorum  conuulfionem ,  iiel  ob  plenitudinem,  uel  uacuitatem  fieri 
dicit .  Etenim  uerus  efi  fermo  eius .  QUibus  uero  rationiblls  fulciatur ,  ut  fides  ei  ad/ 
hibenda  fit ,  non  popularibus ,  fed  dotSis  duntaxat  uiris  j  8f  qui  diligenter  primame/ 
didnae  rudimenta  didicerunt ,  notum  efi .  Hxc  igitur  cum  didiciflem ,  facile  mihiper/ 
fuafi  conuulfionem  fieri  ob  eas  caufas,  quae  ab  Hippocratae  didlae  funt.Sf  eodem  lo/ 
co  ^egie  docet  quomodo  conuulfio  fiat ,  8C  quod  motus  fit  contra  uoluntatem .  Ibi 
Galenum  lege,  qui  de  hac  re  pulcherrima  i fleriunobis  lierodb  breuitate  omnia  affer/ 
reuifum  non  eft.&  in  fexto  etiam  De  locis  affedis  capite  qturito  hunc  eundem  aphori 
fmum  adducit, &  fuum  in  hoc  loco  commentarium,  ubi  dicit;  etenim  oftendimiis  in  e/ 
narratione  eius  aphorilmi,quo  inquit,  Conuulfionem  a  plemtudinefieri,8C  etiacua/ 
tione,  quod  plenitudo  repletorum  corpora,8f  in  latum,  in  profundum  extendit,  fedi 
lonatudinem  abbreuiat.Brgo  quo  efficiuntur  breuiora,eo  magis  ad  originem  trahuiv 
lur.  At  nunc  ad  exponenda  aphorifmi  uerba  reuertamur. 
«rii<ri»M)'iVtTta.ideff,Conuulfiofit.]  Scilicet  tanqtiam  ex  materiali  caula. 
vOT5iA*{w«©^.idefi,Exrepletione.]  Quoniamnerui implentur, ad fua principia 
«ontrahuntur. 

H  rso  x^ttiCTiS-.idefi,  Vd  ex  inanitione.]  Ob  fcilicet  nimiam  ficcitatem,  quae  K  ipfa 
neruos  exiccaris  eos  ad  fua  principia  contrahere  facit ,  fed  contrario  modo,  ficuti  con/ 
trariae  funt  caufai,  de  quibus  modis  fuperius  ex  tertio  De  locis  affedlis  libro  capite 
quinto  per  exempla  chordarum  citharae  fcnptiim  habes .  Philotheus  Si  ipfe  quo  mo/ 
do  fiat,  edocet  inquiens ,  -eorfiS#  Jt»  j-in-m  cwKO-ttii.TihifS-na  -re  vTbf 

Ksa yAiWf siAjysfiRvdji  nTCcnu^v^  mmaei  caraivl,)!»^-^  « 

A  rwialyt&K  i^s  &!  ei  <}/ 

Iweif/.ideft,  A  plenitudine  quidem  ita  fit  conuulfio,  Nerueum  genus  craflis  8C  glU/ 
rinofismateriebus  impletur  Sf  repletu  intenditur,  8fextenfione  trahitur,utchordj.ab 
inanitione  uero  exiccatur,SC  ad  fe  ipfum  conuellitur,  ut  qui  in  febre  calefadi  euomunt. 

oCm  Av^^vyiios.ideS:,  Ita  uero  Sffingultus.]  SdIicetexinanitione,6f  repletione 
fitnam  fpccip  quadam  efi  conuulfioni3,SC  in  parte  neruofa  contingit, gf  tit  Philothe/ 
m  dicit ,  8(««  (m-eecriiiiJliii  jii&i<ns^sete«x'»  «wfeitTttt.  idefi ,  nifi  difpofitio  conuulflua 
in  ore  uentriculi  confiftatac  fi  uelif  fingultum  ex  inanitione,  8iC  repletione  eodem  mo/ 
do  fieri,  nifi  fit  affedio  quadam  conuulfiua  in  ore  uentriculi.  Galenus  odauO  ii> 
broDecompofitione  medicamentorum  fecundum  loca,  ubi  ponit  ad  lliolasfiomachi 
fubuafiones  paftillum  Amazonum ,  Illius  medicamenti  titulum  reprehendit  qui  efi 


SE  X  T 


S88  LIBRI 

Benefacere  inflationi  ftomachi,ardori,  &  cibum  uomentibus.  Tunc  habet  htec  uerb» 
Hippoaates  igitur  conuulfionem  fieri  dixit  a  repletione  Stinamtione,  adieifiunxi^ 
aphorifmo  in  omnibus  exemplaribus ,  fic  8£  fingultus .  Ego  in  commlfione  tertam 
caufam  praeter  euac^tionem  5C  repletionem ,  nullam  oppofitam  offendi.  Singultum 
uideo  etiam  praeter  haec  oboriri ,  nonnunquam  acribus  humoribus,  aut  famemedica^ 
mentofaftomachum  erodente, quas  fi  euomuerint,fl:atim  fingultus  ceflabitlam multi 
medicamento  ex  triplici  pipere  epoto ,  fi  ftatim  uinum  iuperbiberint ,  ommno  fingnb 
tiunr,  quorum  unus  fum  Si  ego  ipfe.Praterea  etiam  cibo  in  mordacem  qualitatem  cor.> 
rupto,nonnulli  fingultiunt,acquod  per  uomitum  ftatim  definimt,  omnibus  cogmtum 
eft.Non  defunt  qui  rigorem  in  ore  uentriculi  experti  fingulnant .  Maxime  autem  pne> 
ris  accidit ,  ut  continue  fingultiant ,  tum  ex  cibi  in  uentriculo  corruptione ,  tum  par/ 
tis  perfridhone .  Quod  fi  etiam  ex  nimia  inanitione  obortus  fuerit  fingultus ,  quem/ 
admodum  &  conuulfio ,  dignum  infpetSione  eft :  uerum  fi  in  pratfentia  hoc  confide/ 
rare  omittentes ,  eos  qui  experfnVlione,  aut  ciborum  copia grauantur,autacrimoma 
mordente ,  infpiciamus ,  uomitum  fane  inueniemus  abundehis  mederi,  qui  ex  copia 
aliqua,aut rofione  fingultiant,  caliditatem  uero  fjs  qui  ex  perfi-icSione.Vbi  uides  Galc* 
num  hoc  loco  fentire,  non  fieri  eodem  modo  ex  inanitione  Si  repletione  fingultumj 
ficuti  Si  conuulfio  .  Aliquis  autem  ambigere  pollet  inuemfi  tertium  contiulfionis  g^ 
nus,fcilicet  exneruipundlura  fadlum,  de  quo  in  decimo  Medendilibro  agit.  Si  illi  no/ 
mennonponitCumigituralijs  contra  diftinguatur,Sidiuerfam  etiam  habeat  curam, 
erit  tertium  genus.itacg  conuulfio  non  folum  fiet  ex  inanitione  Si  repletione ,  immo  er 
tiam  Si  exnerui  punrftura.Nos  autem  huic  ambiguitati  facile  refpondebimus,conuut/ 
fionera  e;xneruipund:ura  fadam >  uel  quae  nerui  punduram  lequitur,ad  conuulfio/ 
nem  derepletione  deduci.nam  ad  nerui  punduram  graues  dolores  Si  acuti  fequunturi 
'hi<5  in  loco  laefo  fiunt,  ad  quem  fanguine  Si  fpiritus  natura  tranfmittit,ut  dolori  firccur/ 
rat.at  aliud  quid  faciuntmam  neruos  implent.  Si  ad  fua  principia  retrahunt,  itacpfit  con 
uulfio,quam  ad  illam  de  repletione  ducere  oportenunde  Si  capite  nonagefimolecundd 
libri  Artis  medicinalis, inpunduranerui dicittum  potilTimum  conuulfionem  excitari, 
cum  nihil  extrorfum  expirat  obcaccato  cutis  uulnere,quia  nec  materisc,nec  Ipiritus  exi 
repolTuntjfed  potius  neruos  extendunt. 

GALENVS 

CO  N  V  VLSI  0,  Ut  Si  ipfum  indicat  nomen, conuulfis  fitadpropria  capita  mufeu 
lis,  ut  autem  clarius  diceretur  reuulfis,ficuti  etiam  eft  motus  eorum  fecundum  na 
turam, uerum  hic  haud  quaquam  fit  fine  animalis  appetitu.  Conuulfio  autem  paffio  eft 
inuoluntariaadfimilem  uenientibus  neruofis  partibus  in  eis  difpofitionem,  quameti/ 
am  in  mollibus  fadis  fecundum  appetitum  auumpferunt .  Nam  ex  repletione  fit ,  (l* 
cuti  etiam  in  excedentibus  fecundum  humiditatem  aeris  ambientis  conftitutionibus 
accidit  chordis .  Nam  8f  propter  hanc  caufam  faepe  rumpuntur .  Sic  autem  SC  in  fic/ 
cioribus  conftitutionibus  afficiuntur ,  nam  in  fe  ipfas  colliguntur ,  ac  conuelluntur  o/ 
mnia  neruola  corpora  uiolentius  exiccata ,  ficuti  quae  ad  ignem  longo  teitipore  lo/ 
ra  calefiunt,  fimile  quid  patiuntur ,  Sf  quae  fol  aeftiuus  exiccauit .  Conuulfio  igitur  nort 
abfij  ratione  a  contrarijs  fiteaufis ,  fingultus  uero  concedatur  conuulfio  ftomachi  no/ 
minari ,  quando  aliud  fuerit  fermonis  propofitum.  Quando  uero  hoc  folum  fiudueri/ 
mus,ut  paflionis  fubftantiam  cognofeamus ,  melius  fortaiCs  fuerit  rion  conuulfionem 
nominare,  fed  quendam  motum  eiufdem  cum  uomitibus  generis,  intentu  autem  di  illd 
uehementiore.Namftomachus  appetens  eoru  aliquid  quae  in  ipib  continentur  expelle 
re, ad  duos  monetur  cafus :  uehementiorem  quidem  in  fingultibus  >  mediocrem  illoiii 
uomitibus :  fi  quidem  in  uomitibus  appetit  ea  tantum ,  quae  in  uentriculi  fpacio  latiori 
continentur  expellere, In  fingultibus  autem, ea  quaefunt  in  ipfius  ore  penitiora.  Per 
ftomachum  nunc  a  me  intellexeris ,  nonfolum  eum  qui  ita  proprie  nominatur,fed8t 
uentriculi  os .  Qiiae  enim  in  hoc  continentur  ipfo  appetente  uentriculo  expellerej  fin/ 
gultus  fit.  Quod  uero  eorum  quar  difficulter  excernutur,8f  quacuelutiabforpferituen 
triculi  os,  fiat  per  fingultus  excretio,difcere  licet,  ex  his  quae  quotidie  eueniunuorr^ 
bus  fere,  ud  magis,  «el  minus .  Si  enim  folum  quid  acutum,  uelutiPiper  deglutie/ 


APHORISHVS  XXXIX  9S9 

fiat,  liue  aliquo  alio ,  poftea  ninum  biberint  aqua  calida  temperatum, 

ftatim  fingultiunt ,  calore  quidem  potus  piper  ad  interiora  deuehente ,  eius  uero  acu/ 
tieuentriculum moleflante.  Vnde conatur  motuuiolentiore  rem  infeftantem  cxpel/ 
lere.Oftenfum  eft  in  libro  de  caulis  cafuum,qudd3C  tufl}s,K  ftemiitatio,8^  rigor  exta 
fibus  motibus  lint. 

BRASAVOLVS, 

PRIMO  Galenus  docet,  earxcriiiy  ideft,  coniiuRionem  ut  nomen  ipfum  indicat, 
fieri  (ontirtiitrfflp ,  ideft  conuulfis  ad  propria  prinapia  rnufculis .  C^od  fi  clariUs  dicere 
uelimus,  dicere  oportet  «/«amufiiiiiiap.ideft  euulfis  uel  reuulfis.unde  ficuti  mufculi  mo/ 
tum  habent  fecundum  naturam ,  qui  fine  animalis  appetitu  fieri  non  poteft ,  ideo  uo/ 
luntarius  eft :  ita  conuulCo  per  oppofitum  paflio  eft  inuoluntaria ,  in  qua  neruofe  par/ 
tes  ad  fimilem  difpofitionem  ueniunt ,  quam  in  motibus  fadis  fecundum  appetitum, 
ideft  uoluntarijs, apprehenderunt. 

Ineo  quod  legitur, Sicuti  etiam  eft  motus  eorum  fecundum  natura, nofter  antiquus 
contextus  duas  ledibnes  habettprima  eft  illa, quam  Leonicenus  in  fuocotextuhabuit, 
fdlicet  uiTTTifKw  TsivPl  itlfinytsu  mvn  xiVeOTt.  Secunda  lecftio  illa  eft,  quam  habet  con/ 

textus  Aldinus,8f  efthac,07rili  ijn/ffiptsii/ «wwis  «rtioit. 

Quod  etiam  legitur.  Quam  etidm  in  mollibus  fa<!lis,-errqr  eft  librarij  manifeftus,ld 
gi  etmim  debet,  ^uam  etiam  in  motibus  fadlis •  graece  enim  legitur,  hv^-  km/  -nk xset 
cfitltaKulmaii/  lhxi^Scu/iiJ  .  ideft,  quam  enam  in  motibus  fatfiis  fecimdum  appetitum 
alilimpferunt. 

s  E  C  V  N  b  o  docet,  conuulfionem  exrepletione  eodem  modo  fieri ,  ficuti  contin/ 
git  in  tempeftate  htimida  chordistnam  ob  hanc  caulam  Ikpe  rumpuntur  Jn  ficcioribus 
autem  conftitutionibusinfeipfas  colliguntur  chord*,8ilitafaduntomnianerUofa  cor 
pora.Idem(5  pariuntur  nerui  quod  lora  longo  tempore  igne  calefacfla,a:  quae  fole  »fti/ 
uoexiccatafunt. 

,  Vbi  legitur, Sicuti  etiamin  excedentibus  Sfcllla  particulaetiam  ingraeco  cdntexttt 
ab^jnamdicit,)tK9w7r!)s^Ttaj\ai7(^fti:MwTO{,8£  reliqua.  < 

TE  R  T  r  d ‘infert, cottuttlfione  fierino  abfq;  ratione  a  cotrartjscaufis,led  defingultu 
concedi  poteft  quod  ftomachi  tpnuulfio  appelletur ,  quando  non  eft  proprius  de  fin/ 
giiltu  fermo.  at  cum  determinate  de  fingultuuerba  facere  .noluerimus ,  utfingultus 
lubftantiam  cognofcamus ;  forte  melius  erit  fingultum  non  uocare  conuulfionem, 
fed  potius  ipfum  ponere  in  genere  uomituiim,  at  fit  magis  intenfusqujm  uomitus. 
Et  quod  hoc  uerumfit  apparet,  quia  uentriculus  aliquid  eorum  qu*  in  iplb  continetl/ 
tur ,  expellere  appetens ,  ad  duos  moueturcafus ,  quorum  uehementior  eftinCngul/ 
tu, minus  uehemens  iri  uomitu-  nam  iri  uomitu  aliquid  expellere  tentamus ,  quod 
eft  in  iplk  uentriculi  catritate,in  fingultu  id  expelli  tentatur  quod  in  uentriculi parieti/ 
bus  continetur. 

Vbi  legitur,  Sed  queridam  motu  eiufdem  cum  uomitibus  generis,  deeft  hf  c  particula 
quidem. nam graece habetur, «Hixl-vx Ktvmy, ^ /dieV «"W iiArx!,  ideft,  , 
Sed  quendam  motum  eiufdem  quidem  cum  uomitibus  generis.  ^ 

Vbi  etiam  legitur ,  uchementiorem  quidem  in  fingultibus ,  mediocrem  illo  in  uom( 
fibus.illa  particula  ill0,legi  debet  uero.namgrgcus  contextus  ita  habet  (rif 

Vbi  etiam  legitur, &  ea  quaEfuntinipfius  ore  penitiora,  grgcehabetur,)(s«7if 
5st  ^  («ibpl.ideft,^  ea  quae  funt  in  ipfo  in  profundo. 

Q_v  ARTO  docet,Hic  per  hoc  uocabuluift  nori  Iblum  intelligendam  efte 

tauitatcm  illam, quae  ftomachus  proprie  nuncupatur,fed  K  ipfius  uentriculi  os,  ftoma 
chus  dicitur .  omnia  enim  quae  in  ipfo  oreuentricuii  continentur,  quando  uentriculus 
ipfeilla  expellere  appetit,  id  per  fingultum  facit.  Et  fi  qm's  in  hocdubitartt,an  per  fin/ 
gultum  illa  expellantur  que  difficulter  excerni  jrofluntjSf  que  ueluti  firitin  ore  uentricil 
li abforpta,dicit,hoc  experientia  probari  pofle  ex  his  qu*  quotidie  in  aliquibus  magis, 
in  aliquibus  minus  uidemus.Nam  fi  quis  aliquid  acutum,uelut/ piper  deglutierit,  fiue 
cum  meile ,  fiue  alia  re,  poftea  uinum  biberit  aqua  calida  temperatum ,  ftatim  fiugtil/ 
00  3  tit.nam 


titnam  potus  calor,pipcr  ad  interiora  uehit,  quo  fua  aeutie  ucntriculumolcflaiitei^ 

triculus  rem  hanc  infeftantemuehementioreniotu  expellere conatur.Galenusueroai 

libro  D  e  fyny  tornatum  caufis  oftendit ,  tufiim ,  fternutationem ,  &C  rigorem  ex  tali, 
bus  motibus  neri. 

Quod  legitur,  Oftenfum  eft  in  libro,  legi  debet  oftenfum  autem  eft  in  libro.nam  cre 
ce  hietur 

APHORISMVS  xt 


QVibus  dolor  circa  ilium  fit  abfcj  inflammatione ,  his  febris  fupernenies  mor 
bum  foluit. 

brasavolVS 

Ci_v  o  T I E  s  praecordia  dolore  afficiuiuur ,  tamen  ob  inflammationem  nonfit,  ner 
celle  eli  ipfum  efle,  uel  ob  obflrudtionem,  uel  ob  flatum,  uel  ob  aliquS  intemperietntled 
ut  plurimum  eft  ob  flatum,plecun<p  etiam  ob  obftru<Sionem,fi  febris  iuperneniat ,  do/. 
lore  ibluit.namli  flatus  ftt,refoliHtur:n  flt  obftru<Sio,febrili  calore  aperitnrififit  intemx 
peries  potiflimufrigida,ad  temperie  deducitur,  propterea  dolor  foluitur .  Sed  hocprjr 
cipue  in  flatu  uerum  eft.Philotheus  modos  omnes  enumerat,guibus  dolor  in  praecor/ 
dijs  coiitin^erepoteft,inquiens,>'m-Ti)tt  ^  gintu  *  o^»,  *  <phiyiiovlui,ti  <H  tjvnVt. 
Aoe, «  ejjst  liarSf&T^  (p^-iyncrUs  10K  •1$'  •liliaif, 

<  mv&-  •fjm-TVi  tk  «X^cc niMif loei  ,  igu  vhHS  1(sk 

i/^vriifce<nmi,6  Ttv^irnl  Aus  liu  iJ^la ,  bisT (/jtfXvetii  -nv  mcywi yyi^ig,  %)' 

tvH\!  tliu  J^va-K^xineu/,^^ c^tjiopeii  -M  (pvaat/ln  H-nSKitflCTtir.ideftjfit  aut  in  ipfis  dolor,orieb 
inflammationem,uel  ob  Ery  fipelam,uel  ob  humoris  cralTitiemjUel  ob  craflbrum  fpM 
tuum  abundantiam. Si  igitur  fine  inflammatione,  S>C  alijs  fimilibus  dolor  circa praecor/ 
dia  fiaqfed  forte, K  flatum,  &  materij  craflrtiera,K  frigidam  intemperiem,febris  fuper< 
uehiens  dolorem  loluit,  ex  eo  qudddilToluit  aafrumhumorem,quodintemperieme»' 
ringuit ,  quod  fpiritus  flatuofos  difeutit.  Si  ergo  tibi  aliquis  occurrat ,  qui  ex  praediriia 
caufis, praecordiorum  dolorem  habeat, calidis  uti  poteris, fi  febre  correptus  non  fitiCel 
fo  praefertim  capite  decimo  tertij  libri  ita  dicete ,  Ergo  fi  fine  inflammatione  dolor  eft, 
nihil  impon^dum  eft ,  hunc  enim  ftatim  ipfa  febris  foluit.  Atfinecp  inflammatio,ne(> 
febris, fed  tantum  praecordiorum  dolor  eft,  protinus  calidis  8C  ficcis  fomentis  uti  licet* 
quibus  utimur  ac  fi  febris  fuerit, 

OK^Sioi  91^  VI  .  ideft ,  Quibus  labor  circa  praecordia  fifij 

Non  autem  drea  Ilia,  ut  Leonicenus  uertitinam  ut  friperius  ditftum  eft,illa  quae 'agrpa 
dicuntur a  Celfo  uertuntur praecordia.  Aliqui  contextus  nonhabenfis»’ 
;(o't'<^o»«,fed  legSt  r>  iw^j-aspMi/.itacp  legebat  in  fuo  cotextuPhilotheus.nani 

hocmodo  expom't,7reVoji  wAb  xtiu  ,  ysmiyxsfut/Ji  miSoAs  nsxm  tk 
ideft,  laborem  uocat  dolorem ,  hypogaftrium  uero  in  uniuerium  omnia  praecordia, ut 
hic  duo  habeantur.  Vnum  eft  uocabulum  graccum,labor,quod  tamen  pro  dolore  intcl 
ligi debet,  undeCelfus  interpretatus  eft  dolor.  Aliud  eft,  quod  &  fi  legamus  hypoga/ 
ftrium,  opus  eft  nos  intelligere  praecordia .  Sint  uero  hi  dolores 

«1^  <}iAty/xor*f.ideft,  Sine  inflammatione.]  Adde  tu,8C  fine  Eryfipelate,K  fine  mor 
dicatione,fed  uel  ab  obftru(ftionc,uel  intemperie  frigida,  uel  flatu. 

rinim  TTVgiV!  A</«  r»!"  mlrPi/.ideft^His  febris  fiiperueniens  morbumlol 

«it,]  Quoniam  fi  calor  obftrudtionem  aperit(quamius  febrilis  calor  non  multum  ape/ 
riat)  fi  intemperies  frigida  calore  in  temperata  deducitur .  Si  a  caloreflatus  difciititur, 
neceffe  eft  febrem  quae  calor  eft ,  haec  quae  praedida  funt,agere,8i  ita  remouendo  cau- 
fem  afledum  curare.Nos  uero  aphorifmumporiffimum  intelligimus  in  flatu, 
GALENVS. 


SE  Qjr  I T  V  RquideSifadmorliisdolor,fedcofuetifi.mtmor(iisnomine,nodolbr« 

tales  caius  appellare.  Fit  aut  dolor  ^pter  quanda  fimile  inflamationi  dtlpoCtione. 


AfHfiftISMVS  st  $pi 

Sic  aut  nominata  cft,  qitonfS  SC  Eryfipelata  dolor  coftquiftir.Qitmi<lo  igititf  tio  Ob  ta 
leffl  dilpofitione  dolor  ilium  oecupaucritj  8C  morfus  fenfus  abfuerit,  relinquitur  ut  do^ 
|orfiat,uel  propter  obftrudWonemjUel  propter  ipiritumflatuofum,  uel  aliquam  interna 
pcriem  in2qualem:qu3e  febrilis  calor  aptus  eftnatura  fanare, bfc  quidem  incidens,e3c/ 
^uans>at<5  difl[oltlens,haec  uero  ad  temperaturas  acqualitatemperducensi 
■BRASAVOLVS 

PHIMO  Galenus  dubium  remouetjquo  quifjjiam  ambigere  poflefjfnqiriens, dolo 
tcs  fequi  ad  morfus, tamen  fupraueniente  febre  fupra  dolore  ex  morfu  nOn  foluitur  do 
lor.Relpondet  Galenus,  Antiquos  cofuetos  eflenominaredolores  ex  motfu.morfus, 
a  non  dolores.propterea  hic  dicens  dolores,illosexclufitqui  funtex  morfu. 

-  s  E  C  V  N  C  o  docet,  fieri  etiam  dolorem  ob  quadam  difpofitionem  inflammationi 
fin)ilem,quac  ita  nominata efl:,quoniam  SC  Eryfipelata  dolor  confequitur. 

TERTIO  docct,quando  dolor  ob  talem  difpofitionem  non  fuerit,  nec  aderit  f^/ 
fos  morfus,  opus  erit  fieri  dolorem,  uel  ob  obftrudione,  Uel  ob  fpiritum  flatuofum,  uel 
ob  aliqua  intemperie:K  haec  omnia  febrilis  calor  aptus  efl:  natura  fanare,htec  quf  fune 
cbflrufa,8i  ipiritumflatuofum  incidens, extenuans, atqp  diflbluens:  haec  uero, id&iiv 
temperiem, quaefcih'cetffigidafit,ad  tempmturae  aequalitatem  perducens, 

APHORISMVS  XLI 

VibuCunq?  fuppuratio  in  cofpot-e  exiftens  non  innotefat,  his  ob  cfafsitudi 
V^nemputis.aut  loci, non  innotefeit,  , 

BRASAVOLVS 

N  E  C  E  S  S  A  R I V  H  efl,  hunc  aphorifmum  de  fuppuratiOhe  illa  intell/gefo,  qiiae  in 
omni  corporis  parte  fieri  pOteft,  non  aut  de  illa  qUa  homines  fuppurati  dicutur,  quibus 
inpeflore  puris  copia  colleiSa  A  quamuis  Celfus  capite  feptimo  fecundi  libri  de  illis 
fqipuratis  his  uerbis  loquatur.  Omnis  etiam  fuppuratio,quac  nondum  oculis  patet,fie 
deprehoidi  potefl:.6<:  figna  quedam  ponit,  quibus  manifefte  deprehenditur,  Celfum  d« 
fuppuratis  intelligere,  qui  inpedlOrepus  cOhtentum  habent.  At  inhocloco  Hippo/ 
tratis  fentetia  eft,Qui  in  aliqua  corpOriS  pattepits  habefj  tamen  non  percipiatur,  id  fit 
uel  ob  loci  cralsitiem,fub  quo  pus  dl,uel  ob  ipftus  pUris  crafsitietcum  enim  in  profun/ 
da  aliqua  corporis  partepus  genitum  eft,plerunip  anfaiSSfitpus  dubitatur.Indciaue/ 
to  quod  faeSu  fit,  funt  febris  remifsio,&doloris,uelablatio,K  Adigitis  fupralocupre/ 
matiir,inundatio  quaedaperfentitur,  8C  loci  mollities,  SC  albedo  quaedam  liKida  curis. 
Pollet  etiam  pus  in  aliqua  prominente  parte  efle,  tameft  non  eflet  notB,  fi  adeo  crafTum 
fit, ut  illa  pars  ad  exiturS  non  ueniat,  fed  fere  immobiliter  maneatiSi  tuc  pus  efl,  pure  pi 
tuitofum.Philotheus  hic  dicit  hgstiiimii  rui  c  Aoyif  .ideft,de  abfceisibus  nunc  fer/ 
mo.Intelli^t<p  per  locum,pellem  extrinfecapi,  carnem  tegentem,  qiig  fit  adeo  crafla  ut 
innottfcefenonpofsit.haec  funteius  uerba,  tnw  itH  ccm/ 

W{ViJiS7al,</‘sAs(  H  •mjfVTXTa  yif  umyis  &!  ^ 

a  TV)(i  arat  Siytcriji,6s uv 

f«,  XKt£ehv>}imtisgV(piiiiLij<u.tcii  otii  Jiim/cii  'dity  ^  tu  moitifn  um  a7n!i»/t«,H9“»*<t’re/ 
Wf  «UTKf  «iTias  »*  yritm  JiMvirirsc  irvo  womTi«,tx7i  w/a 

UxMx!  fiym,  xsu  ««'xti;  nv^iiii.ya^nfjois  oiw  o  ?toyo!  liat  yafv^yiw  tstoj/  yt 

ritTHirm  ^  yoyty  amiViAfioiii.idefl:,  Si  abfcelTus  non  fnnotefcat,hoc  efl  non  intumue/ 
rint,uel  puris, uel  pellis  crafsitiem  oftendit.  crafsities  enim  utin  profundo  manes,nun/ 
^  quam  intumefcet;fi  contigerit  pellem  habere  crafsitudinem,  SC  efle  duram  SC  impeng/ 
trabilem, utilia  quae  efl  in  calcaneo,8Cin  extremo  talo,ipfumintumefcerenonfinit.  SI 
i^'turpusincorporefit,ideftabfcefliis,  8Cnonintumefcit,obhas  caufasnonintumef/ 
ritapfumuero  cognofees  quado  fuppurat  ex  inaequalitate  rigoris,  SC  exfebre  ordinem 
nonferuante.  Chirurgis  igitur  fermo  congruus,  ut  horum  chiriugiam  cognofeentes 
per  rationem  perficiant. 

OO  4  Wowo» 


itamiin  Mmcvit  tcy  ^  to  caiian  <t«  kgokiiiuvB.  ideft,Quibufcunquefiippunitio  ■ 

corpore  exiftcns  non  innotefcit.]  ideft,Qiji  habet  abfceffunijK  in  aliqua  corporis 
te  pus,  tamen  non  appareat, nec  tumoremfecerit,fed  aequalitas  fitin  illaparte,*^  coU 

a  fuo  naturali  uarius  non  fit.  ^  >  lot 

TsTvoiffi  ^  ttvx,  h  <7«  TBTr»,!/*  fee<w/i<Ki/s.  ideft,ijs  ob  crafsitudineia  nu 

ris,aut  lod,non  innotefcit,]  ideft,dugfoIae  funt  caufac,  cur  non innotefcat^  apparet 
una  eft, puris  crafsities,qua:ita  intenfaflt,ut  ad  circunferentiamnonmoueatur,  Kfiib 
digitis  in  und  j  modum  non  palpitet.alia  eft,  loci  crafsities,quatpusad  cifcunferentram 
moueri  non  finit,  8C  etiam  nullam  facit  eleuationem.  Si  ueroutrunque  adfuerit, tanto 
minus  innotefcet. 

G  A  L  E  N  V  S 

DVPLEX  eft  huius  loci  faiptura,  Kdupiex  expolitio,  SCutracp  non  caret  rado, 

ne.Nam  Sipropter  puris  crafsituAncm,&:  propter  loci,  fatpius  occultatur  puris 
in  aliquo  loco  comprehenfl  notitia.  Retfte  ergo  nonnulli  fcripferunt .  His  propter  loci 
crafsitudinem’jnonnulli  uero.His  propter  puris  crafsitudinem  noninnotefeit. 

"  BRASA¥OLVS 

s  C I T  O  Galeni  contextus  eodem  modo  non  legille  ut  noftri  faciut,  nempe  unum 

habuit  Galenus, quiitalegcbatjQuibufcuniffuppuratio  in  corpore  exiftensnonim® 

tefcit,ijs  ob  crafsitudinem  puris  non  innotefcit.  Alium  habuit  hoc  modo  legente.  Qui 
bufcuncp  fuppuratio  in  corpore  exiftens  non  innotefcit,  rjs  ob  crafsitudinem  lodnS^ 
notefeinunde  duas  illas  caufas,quas  fn  eode  contextu  nos  habemus,  ipfein  uarijscon 
textibus  habuit.a:  ideo  Galenus  dicit,huius  loci  duplicem  efleferipturam,  Stquodu/ 
tra<p  ratione  non  caret,  quoniam  propter  puris  craftitudinem,8i:  propter  loci  cralfim 
dinem,fape  non  cognofcitur,an  pus  fit  in  aliquo  loco,in  quo  tamen  eft.  8i  ideo  no  im> 
merito  aliqui  dixere  ob  puris  crafsitudinem  non  innotefcere,aiij  ob  loci  crafsitudine. 


.  AP.  HORIS  MVS  XLM 

M  Orbo  fegio  laborantibus,®  fiat  hepar  duratn,fnalum, 

BRASAVOLVS 

D  E  morbo  regio, atque  eius  Ipeciebus  in  quarto  libro  a  nobis  non  pauca  explanata 
funt,qti3c non  folum  fieri  exbileflauaifed  etiam  ex  nigra  docuimiis.hicputamus  Hip 
pocratemde  morbo  regio  ex  flaua  bile  fedlo  intellexiffe,  quamuis  &  adnigram  bilem 
ampliaripofsit.NblqueHippocratemil3inteHigimus,Si  quis  regio  morbo  iam  labo/ 
ret,Si  iecur  prius  durum  non  habuerit, ideft,  quia  materia  a  iecore  ad  circunferentiara,, 
uel  a  lienis  ad  circunferentiam  tranfmittitur.  At  fi  deinde  iecur  durum  fiat,  tantam  ad/ 
effemateriae  copiam  fignificatur,  ut  inflammationem  inducere aptafit,,uel  duritiem, 
proptereamalumefttquiaut  Aetius  libro  decimo  capitefexto  docet,  Si  fcirrhus  incU 
piat,faEpe  curatur,atinueteratumnimquamcurauit,nequealium  quempiam  qui cura/ 
re  eum  pofsit,uidit;fedputat  femper  praccefsilTe  inflamationem  ante  fcirrhum  Aetius: 
differtep  fcirrhi  durities,ab  inflamationis  duritie,  quiain  fcirrho  eft  multo  durior,  8C  ad 
himc  tumorem  lequitur  iqua  intercus:8f  quantp  ma^s  crefeit  fcirrhus,  non  potcftfen 
tiri  ob  aquae  copiam  quae  in  corpore  genCTanir-Idem  Aetius  eodS  libro  capite  decimo/ 
feptimo  quomodo  fiat  regius  morbus,oftedit,8ideie€oris  duritieagit.Idem  facitPau/ 
Ius  libro  tertio, capite  quinquagefimo,  qui  etia  capite  quadragefimolexto  eiufde  libri 
de  iecoris  duritie  aqua  interentem  gignete  egerat.Hippo crates  ih  libro  De morborim 
decretorio,hepar  duru,bonufacit,ftd  hoc  eft  infebre  intenfa,S^  in  diebus  iudicatorijs. 
uerba  eius  haec  funt.  Quibus  in  febre  non  fereda,K  ueh emeti  feptimo,  uel  nono,  uel  de 
cimoquarto  morbus  regius  fit  probu  no  eft,niflprgcordia  dextera  dureftat.qd’ no  mm 

tu  ,pbamus,^uispoiretaliquarationemuniri.Na&Celfus  libro  fecudocapiteoebauo 

inquit,-  At  in  morbo  arquato  durii  fieri  iecur  perniciofiisimu  eft.  Cur  uero  malum  fit,ita 
Philotheus  edocet:<fiAij.j/i>v«ss<m{9«  7«  «Ttrcn  (/'va-nfecnice/yiviT^ 


APHORISMVS  XLII  '  9JJ 

$i-r?  ifuux'}^\jvixt.  im^uh  }iyMi/,Kixri'ns  <rx^.tfiv  j^nSa:  -n  ««(oV. 

,»)««  KSivsirixyaii  ifflcc  «ui  y^tanaiSty  t«S  ipttpis.ideii. 

Cum  in  iecore  inflammatio  fit,  circa  ipfum  (fcilicet  iecur)  fit  mala  habitudo,  ex  qua  bi 
lis gencratur,quaeper totum  corpus delata,morbumregiumperflcit:pofteamorbo  re/ 
gioperfeuerantc,fi  tempore  contigerit  craffiim  humorem  congregari,  SC  exhoc  iecur 
durumfieri,maIum>quoniam  ex  necefiitate  malus  habitus,  K  aqua  intercus  iiiperue/ 
niqmalum  affedum  inducit,8i  in  fanguinem  nutrimenta  non  uertit. 
j,  ■Tvimy  iKT^tiaiot.  ideft.  Morbo  regio  laborantibus.]  qui  iecOris  inflammationem 

confequatur.  ,  ,  , 

idefl:,Iecurfieridurum,malum,  quomam inflamma/ 
lio  in  fcirrhum  ttanfiuit,  ex  quo  deinde  fiet  aqua  intercus, 

GALENVS 

Mo  R.  B  V  M  regium  hoc  loco  dicit,  qui  fit  ex  hepatis  inflammatione:tfic  enim  du/ 
riries  oftendit  «rxi/fami/,  ideft  tumorem  pracdurum,uelinflamationem  inhepa/ 
te  btirtente;quemadmodum  QC  fine  hac  contingit  quidem  aliquando,  propter  eius  ob/ 
ihudionem  morbum  regium  aduenire,  contingit  &  ipfa  natura  quandocf  per  modum 
crifeos  ipfum  humorem  ptuperantem  in  uenis  contentum,  ad  cutem  expellente. 


BRASAVOLVS 

.  c  V  M  morbus  regius  ex  multis  caufis  fieripolsit,nunc  primo  Galenus  de  eo  fermo 
nem  fieri  docet, qui  ex  iecoris  inflammatione  ft.nam  ex  duritie  tumorem  pratduru  cO/ 
gnofcimus,uel  inflammationem  quae  in  iecore  eft. 

:  '  Qtiod  legitur,  tunc  enim  durities  oftendit  (r*ij>anni/, ideft,  tumorem.prfduruffl  uel  in/ 
fiammationem  in  iecore  exiftentem:in  Aldino  contextu  hxc  uerba  funt  initium  com/ 
mentationis  Galeni, nam  in  ipfo  hoc  totum  deeft  it» 

iS  iiiXvi  Atya.  Qiite  etiam  Leonicenus  in  fuo  contextu  habebat,  8i  in  noftro  antiquo 
funt,  fcilicenmorbum  regium  hoc  loco  dicit,  eum  qui  fit  ex  iecoris  inflammatione,  uer 
ba(5prteaddu(fta  Gr*ce  ita  leguntur,  «  o-x^xfoms  Tlu/i«cuii«  (fMyiuviu 

«  Bveu  -n  nirAet)',^vi)(/.ideift,T unc  enim  duricies  oftedit,  inflammationem,  uel  fcir 

thum,  ideft  tumorem  praedurum,»  iecore  efle,  nofter  tamen  antiquus  contextus  non 
«•s(/fi)(/,fed  o-xissiffii' dicit. 

s  E  C  V  N  D  o  docet, etiamfinehacinflammatione,morbumregium  quandoquefie/ 
ri.  nam  SC  obftrudio  morbum  regium  facit,K  quandocj  natura  per  modum  crifis  hu/ 
morem  fupetabundantem  in  neruis  contentum  ad  cutim  expellens  morbum  regium 
facit. 


A  P  H  o  R  I  s  H  VS  XLIII 


QVicum^  lienofi  a  difficultate  inteftinorum  capiuntur,his  fuperueniente  Ion/ 
ga  difficultate  inteftinorum,  aqua  intercutem ,  aut  leuitas  inteftinorum  adue 
nit,8£  moriuntur. 

BRASAVOLVS 

.  oy  I  diutinam  lienis  duritiem  paisi  funt,lienem  obfirufiimhabent,quia  durities  ai 
Conculcatis  humoribus,  &  crafsis  in  lienis  uenis  conCftit,  unde  eius  attracftiua  uis,  K 
conco(Srix,aut  amiffae  funt,aut  adeo  imbecilles  redditae,ut  eoru  officio  fungi  non  poC- 
fintimde  opus  eft  lien  multo  tempore  nonexpiugaiTe  iecur  ab  humore  atrabilario,qul 
in  ipfo  infingulfs  codionibus  generatur,  propterea  iecur  paulatim  imbecille  efledum 
fft:feamateriacillte,qu*alienenonattrahuntur,inteftinorumdifFicultatempariunt,  a 
naturaper  inteftinatranfiniflae,  quae  inteftinorum  difficultas  fi  diu  perdurabit,  necefle 
«ft  continuo  iecur  magis  imbecille  fieri,adeo  ut  amplius  fanguinem  non  gignat,  fed  a/ 
quamrquac  partem  illam  occupat  8C  implet,  quae  inter  inteftinaadiacetjSi  abdomen,' 
unde  aqua  intercus  fit,  denique  moriuntur,  uel  ex  iecoris  imbecillitate ,  uentriculji 
Uis  imbecilla  redditur, itacj  ibi  parum  uel  nihil  immutati  tranfinittuntur,&  etiam  moti 

neceflariiuu 


i!eee(Iantmiett.HaceampIeab  AetioK  Paulo  curari edocenhw,Si eorum  generatio. 

nes  explicantur. 

ciont  carf^lwaAn.  ideft,Quicun(5lienofi.l  hi  ucro  lienoli  dicuntur,  qui  Ifenis  dnrt. 
tiemhabenf,non  quae  nunc  coeperit,fed  diutinam,  dC  quam  diu  palTus  fit.HippoctS 
in  libroDemorbis  qut  extr^IienOforum  hominum  indicia  defaibit,inquies,Qui 
gnum  lienem  habet,  fi  biliofifint, mali  coloris  funt,mala4  ulcera  cottahuBt,maW^ 

olet,  emaciantur,Iiendurefdr,femper<5eiufdemmagnitud£ui£eft,,  cibaria^  non  d^ir 

tuufiuero  pituitofi  iintjininus  hocpatiutdr,lien4  modo  crefei^modo  deaefeit  Apud 
Grajcos  repetitur  ao-A(u/'«<(l-*ify(i)p^i)i;,ideif,lienpraedurus,&iHos  carALintii  Uocw 
qui  ex  atra  bile  liene  obftrudlum  habentLatinieoseofde  lienofos  nocant,tinde&  luc 
Philotheus  dicit  (mkhuiiAiS  bo-ij/  li  i^vnt  ikiii  oj-ioji  t* 

»«,  ideft,Lienofifunt  exmelancholico  humore  tumorem  in  iplene  habentes, 

«Ai(ri6i»Tiitt.  ideft,Ab  inteftinorum  difficultate  capiutm.]  qustdutn 
breuis  elt,nihil  habet  periculitfed  dum  diutina  efficitur,  periculofa  eft,  propterea  8C  i 
Philotheo'  dicitur,  otui  twxwxg**»  <f  bctkwi  TjSt  «tris  «AaSm  c/'t/iry.74<'«  viv 

fiff,  <ratt7^»fiHel)arA<ljr,fuCT^icc®  iyaShyy  u<^u4  SS^yin-nx  m-ms,  « 

«Tw^AuuTOt.  ideft.  Hi  igitiur  fi  caufa  naturaliter  euacuata,,ob  feruorem  humoris,  intdE> 

norum  difficultate  capiuntur,brera  quidem  bonum,  longa  autem  non  bonuimEteaim 

aqua  intercus  ipfis  fuperucniquel  lienteria, &  moriuntur,  , 

ideffi,  ijsfnperueniente  diutina  flitefii. 
norumdifficaftate.J  poit  fcilicetillambreuem,uelindpiathec  longa,8i;  continuo  per/ 
(euerennatri  fenilis  Hippocratis  hic  eii,perfetieranteinteffinorum difficultate; 

vc^ad-tTrtj.ii.eTCe.  ideft.  Aqua  intercus  iiiperuenit,]  lecoreatfeo  imbedIBfa(So,at 
non  fatffiuificeqfed aquam  pariat,8d  ideo  a  Philotheo  didtur:w.^io'f  -n  «J-eSv 

raj/  v  TH  mTuS  K<^aim,<rvyK<jv7sfSiii!  tiP  tinfvm  ideft.  Aqua  intercus,  quidem 
fitjobidquodiecurmultaeukcuatione  debilitatur.  Simul  etenim  naturaliscaloteiia/ 

«Aa5VT^(V,H9««m'».uu'7ia.  ideft,ueIinteftinorumIcuitas,Simonuntur,Jqu3cfltde/ 
bilitatouentriculo,  Philotheo  dicente,  TreMiaxif  iycesi^aSlifia  tS  «i/tm  Ac  jw,  w 

Aa^r^sicf  yiVtTO,  ideft,  Sape  autem  ^  uenter  eadem  ratione  debilitatur,  2d  fit  ieuitai 
^eftinorum, 

.ffAi-Errvs 

OP  O  R  T  V I T  hunc  aphorifminn illi  praeordinarim  quo  dicitlLienofis  difficulta* 
inteftinorum  fiipertieniens  bonum.  Sed  hic  quidem  inter  fequetes  feribiturpoft 
quatuoraliOsintermedios.NobisaHfemneCeflarinmiamipfiusmeminiflc.Quicunm 
enim  lienofi  runt,hoc  eft  qui  durum  habent  Iienem,his  fuperueniens  difficultas  intefn 
norum  ibluif  diiptSfitionem,  quando  feilicet  ratione  tranipofitionis,  atq  euacuationis 
humorum  crafl'orum(,ac  melancholicorum  lieni  infertorum  euenerit.  Sed  quoniamf» 
pius  huiulmodi  euacUationes  ultra  modum  extenduntur,  8d  noxiae  funt  laboranohus, 
conuenienter  Hippocrates,  quem  finem  habeat  immoderata  difficultas  inteftinorum, 
oftenditiquar  talibus  aduenit  diipofitionibusdafis  fiquidem  inteftinis  a  tranfitu  uitio/ 
forum  humorum,8i  uis  eorum  laborat, 8f  temperies  natitii  caloris  aboletur:ob  hac^ 
tur  caulam,  K  aqua  intercutemiSi  leiutas  inteftinorum,  fuperueniunt.  Leuitas  quidm  , 
inteftinorum,  ex  fola  inteftinorum  Ifefione.  Aqua  uero  intercutem, propter  hepatis  co/ 
pafsionem,atq  Iieriis,8d  omms  uenofl 'generis. 


P  R I H  o  Galenus  docet  Aphorilmum  quadragefimumodlauum  hm'us  libri  ht^ 
praeordinandum  elTe,  qiii  eftdienofis  difficultas  int&norum  fuperueniens, bonum  eft 
autem  aphorifmus  pott  quatuor  fequentes  politus,  fed  nobis  fuit  neceifarium,  ipna» 
meminiiTe. 

.  Quodlegitur,oportm'tilIufflaphorifinumhuicpraeordinari,inAIdinocontextuiW 

habetur,  rirs  «^ceto^tcoV^^^rcffjideftjOportuit  huicaphorifmum 


A  P  H  O  R  r  S  M  V  S  X  L  I  n  55? 

flium  pr*or(3i'nafi:iit  fcnfus  fit,  quod  ille  debeat  huic  praeordinari, non  quod  hic  illi,  ut 
Leoniceni  interpretatio  dicitlSfofter  tamen  antiquus  contextus  duas  ledhones  habet, 
prima  eft  illa,quam  Leomcenus  uerrit,fdlicet  tpghu  -nii  iipteia-iicy  l/ 

xS»v.  ahera  lecfHo  eft  illa,  quam  habet  contextus  Aldinus.  Nos  Aldim'  ledbonem  ma/ 
CTS  probamus,  quam  illam  Leoniceni.  nam  hoc  uerum  eft,  quod  quadragefimusoda/ 
uus  aphorifintishuicpr3cpom'debeat,nonhicilli. 

s  B  C  V  N  D  o  docet,Lienofos,ideft,eos  qui  diu  Uene  durum  habent,ff  difficultatem 
intelbnoru  incidat,lienis  durities  foluitiir,  quado  fcilicet  haec  difficultas  eftper  trafpofi 
tione  craflbruhumoruatrabilioibru  lieni  inlertorS,  qui  adinteftinatralmutaf.fed  quia 
hx  euacuationes  frequeter  diu  perdurat, 8d  laboratibus  iimt  noxif,proptereaHippoc, 
linedocet,quehabetimmoderatainteftinorudifficultas,q{llisdifpofitioibusc6tingit. 

Quod  legitur, Qui  durum  habent  lienem,addi  debeqdiu,  ut  dicatur, qui  diu  durum 
hatot  lienem.  Graece  enim  eft  ideft,  Quicimeji 

'  lienem  diu,uel  longo  tempore  durum  habent. 

tertio  docet, quod inteftinis  a  tranfitu  uitioforum  humorulaefis,  eorum  uis  la 
borat,8i  temperies  calidi  naturalis  aboletur,  unde  fit  inteftinorumleuitas,8i  aqua  in' 
tercus.leuitas  quidem  inteftinorum  ex  fola  ipforum  laefione,8t  etiam  uentriculi.  Aqua 
intercus, ob  hepatis  atij  lienis  compafsionem,8C  totius  uenofi  generis. 


/'^Vibusexftillicidiourin*  ileos  fuperuenerit,  in  feptem  diebus  pereunt,  nifi 
Vv  febre  fupetucniente,fatis urina  fluxerit. 

BRASAVOLVS 

GALENVshunc  aphorifmum  additum  eire,8ir  iplius  cognitione  Hippocrate  nurt 
quam  habuiffe  putat. Qiiid  uero  dicere  uelit,fe  ignorare  fatetur.  At  Hippocratis  fenfus 
eft, Qui  ileum  ex  urinae  ftillicidio  patiuntur,faeua  habent  fymptomata,propterea  in  fe/ 
ptem  diebus  pereunt, quia  primu  diem  iudicatorium  trafire  non  poftlint,  tamen  citius 
moripolfent.  Atfi  febris  ruperueniat,quae  craflas  materias  attenuet,  ut  urinte  uias  ape/ 
riat,urina(^  multa  fluat,non  moriuntur,fed  in  prilbna  fanitatem  reftituuntur.  Auicena 
libro  tertio  fen  decimafexta  tradlatus  quinti  capite  uigefimonono ,  hic  Galenu  repre/ 
hendit,  cum  ipfe  potius  reprehendedus  fit,  qui  Hippocrate  male  adducit,  nempe  dicit, 
inquit  Hippocrates  cum  accidit  ex  diftillatione  urinae  iIeos,moritur  ille  cuius  eft  in  fe/ 
ptimo,niuaccidatfebris,&;  currat  cum  eafudorplurimus,fed  Galenus  ignorauitcau/ 
famin  hoc-  Haec  Auicena.  T u  uidere  potes  ^  inepte  8C  falfe  Hippocrate  adducat,  qiri 
nullam  de  fudore  mentionem  fecit,  fed  de  Ibla  urinae  multitudine-  fudor  enim  ad  iliu  aut 
panim,aut  nihil  facit.  SC  cp uis  ipfe  dicat  Galenum  huius  rei  caufam  nefciuiire,tame  nec 
ipfe  caufam  ullam  afsignauitj^a  fubneiSere  debuiffet,  fi  tam  celebre  uirum, qualis  eft 
Galenus,reprehendereuoluiiret.Innoftro  antiquo  contextu  ante  hunc  aphoriimu  ta/ 
lis  inferiptio  praefixa  eft,u^  sAi»,ideft,  de  ileo, qui  eft  in  gracilibus  inteftinis  dolor,  de 
quo  fuperiusfa  tertio  libro  difleruimus.Philotheus  intelletftum  quorundam  adducit, 
inquiens  Tiris  uSi  aMa  Atj^oj  yiVtiSni;  liui w  yvnSjii* 
•«jo  tii/mii »  yin-na  cui«Jii<nt  ^is  o»  h^.cu/x 

Anat « liti  ymiiUiHS,  vA  ygnais  yivi-na  vA  ».  oAi/ 

ytsxtf^^ittisfdyyosJ^usjTriit  tihy  ^ayyise/it,S  ycif  Hiiij><ug^»,aTM 

« >ISiliVii>y,iiai  11«  Ttvfivs  yc(f  ■mii-nu  ths  At^uia 

-fk  \yt^^xyyi-A  y  vK  tutiK^Kiis  Ixxairt^ ,  ayx 
iiy.SmsfiXrtipyrM'  7JvM.idcft,Quida  in  ileo  dicunt  urinjftillicidium  fic  fieri.  Inteftina 
aalla  a  aafsis  SCglutinofis  humoribus  obftruuntur,&i;his  obftrutflis  ad  iecur  diftribu 
tio  no  fit.  cum  uero  diftributio  non  fiat,  nec  humoru  generatio  fit,  deinde  necp  urinae  fe/ 
cretio.hinc  pauca  gutta tim  emanat,  quod  eft  urinx  ftillicidialdecp  molefta,in  fepte  eifi 
diebus  patiesmoritur, nifi  febris  fuperuenerit.Si  emfuperuenerit,materi?  effufionefa/ 
tit,8iipfam  attenuat  attj  incidit,SC  obftrutfias  partes  referat, 8C  urina  fufficieter  exc«-/ 

nit,quod 


nit,qiiod  fane  bonum  eft.  Noniilli  quidem  ita  dixere.hi  «ero  ex  urinae  ftillicidioileun, 
non  faciunt,  fed  ex  ileo  potius  uringftillicidium,&:  ideo  non  abrePhikstheusprof^ 
tur:  0  Ji  iTTTatcfaTf!  uSi  sfifjyxzia  ■ny  aMcy  uSiriSi-nu,  tcja  Cfcili 

sx  st/lwtnaTKI  •nS'  eMi.i^^XiTtayc^  nwecjatUKCi  jr^vTi iy-ipSy  ^ 

fcis  avM  t4u  U^iapy,HSUyii  mn  djg.<p«vS  -my  eAto{r,  *  Sfaf/vila.  hg 
^«tvtna,  ideft,  Hippocrates  uero  in  ftranguria  ileum  fuperaddit,  SC  redle.  etenim  ni^ 
ma  (fcilicet  die)  ilei  fpecies  non  fiticontingit  enim  ufque  ad  quatuor,uel  quinque  dies 
in  inteftinis  obftrudionem  ellej  8C  non  elTe  ileum  apparens.  Vrinac  uero  ftilliddiu  a  ptj 
nus  diebus  appareat,  ut  Philotheus  id  fentire  uideatur,  ileum  quidem  tunc  etiam  fuifc 
quando  urinae  ftillicidium  apparebat,  at  apparere  non  uidebanir,  quia  non  multum  ot 
fcndebat,proptereaftinicidiS  uifum  ^  fuiue  prius,  cum  tamen  prius  non  eflet.Tamen 
uidetur  fatis  obfcurus,&  aliquid  in  eo  defiderari. 

cnsGtcty  Ik  spxjf^aetr?. ideft,  Qiiibufcunc^  exftillicidio  urinae.]  hoc  uidetur fignili, 
care  ac  fi  urinae  ftillicidium  illi  caufa  fit,  8C  ideo  Galenus  imaginari  nefcit,  quomodo  id 
fieri  pofsit,nifi  dixerimus,materiam  craffam, urinam  ne  exeat,impedire,&etiamgraci 
liora  inteftina  obftruendojileum  facere,  unde  in  hoc  ienfu  intelligere  oportet,  uellietj 
ex, ideft, poft  urinae  ftillicidium  ileum;uel  eX)ideft,poftcp  urinae  ftillicidiS  coepit,  etiam 
fiat  ileos.K  tuc  re  uera  maior  eft  dolor,  quia  urine  impedimcntu  adeft,K  etia  ilei  dolor. 

sAwij  4uij'5!'»7iiU.ideft,Ileosfuperuenerit.]  non  tamerationeftillicidmied ratione  fui 

ex  materia  ahqua  craifa  obftruente,quae  forte  etiam  urinx  ftillicidium  facit. 

^  iy-i^yaiy  «TroMiuuTta.  ideft,Infeptem  diebus  pereunt.]  ob  morbi  inteConem, 
qui  duas  partes  occupat.  '  ’ 

«V  jn/ftTTSi  uSiymi&i-s  «Air  r>  Jjej/  y  v«.  ideft,  mTi  febre  fuperueniente  fatis  urinre  flu/ 
xerit.  ]  ut  fibris  craflbs  illos  humores  obftruentes  diflbluat,  8C  attenuet)  K  per  urinae 
uiam  tranfmittat,  tamen  p‘er  crafsiora  inteftina  ad  aniun  reda  eunt. 

G ALENVS 

IN  I L  E  o  nihil  exit  inferius, ne^  fi  quis  acerrimo  utatur  clyftere.  Vomitus  aute  fter 
coris  aduenit  his  qui  exitialiter  fe  habent.  Qixod  igitur  interclufa  uia  exitus  haec  paf 
fio  fiat,&l  quod  in  tenuibus  inteftinis,  non  aute  crafsis,  omnes  fere  fetentur,K  quidem 
quod  propter  inflamationem,8<: propter  obftrudionem  ftercoris  ficci,  uel  humorum' 
crairorum,atcp  tenacium, didum  eft  apluribus.Mihi  uero  uidenn-  inflamationem,  uel 
durum  tumorem,  uel  ab  fcelfum,  tantam  facere  pofle  loci  anguftationem,  ut  nihil  pofsit 
ad  inferiora  tranfinitti.Qirod  autem  humores  aafsfatc^  tenaces  in  caufa  Cnt,  non  ad/ 
modum  mihi  uidetur  probabile.  Verirni  8fhoc  fi  libeat  ponito,  K  fi  quid  aliud  dicatur 
praeter  hoc.Verum  quod  uidetur  omnibus  quiaphorilmosexpoftierunt,admodumihi 
uidetur  difficile  aeditu.  Aiunt  enim  quod  uefica  inflammata,anguftia  loci  fada,ex  c6/ 
iprefsione  in  inteftinis  pafsionem  affert, quae  ileos  nominatur. Ego  uero  multos  me  pip 
to  in  tota  uidiffe  uita,  nonnullos  tantum  periclitates,non  paucos  uero  etiam  mortuos, 
nonpotetes  mingere, quibus  tunemanifefte  omnibus  fecundum  propriam  drcimfcri/ 
ptionem  plena  uefica  apparebat,adeo  quod  fupra  modum  erat  extenta,  &  dolor,  utpar 
eft,indeacaefcebat,  quorum  tame  nullus  fedus  eft  ileofus.Qiiornodo  igitur  quifpiam 
linquam  perliiaderetur,  ob  ueficae  inflamationem  anguftiore  fado  inteftino,  ileon  pro/ 
ueniref  Non  magis  fane  quam  ex  tumore  uteri  in  muliere  grauida.  Atqui  ufipadilia 
eius  tumor  extcnditur,8i  magis  premerepoteft,atque  anguftare  inteftina  tenuia,  uefi/ 
ca  uero  fi  in  tumorem  attollatur,  foltim  poteftredum  premere  inteftinum.  Qiiidam 
uero  etiam  dicunt  abfurdius  quod  febris  ftipcrueniens  conferat  ileo.  Nam  febris  qui» 
dem  in  inflamatione  ueficae  non  abft^  ratione  fieret,  quin  quanto  illa  maiGr,ac  grauior, 
tantum  augeri  febrem  contingeret  cum  cafusflt  inflammationis.  Ileos  uero  ut  ipfi  aiut 
ex  inflammatione  ortum  habuit, 8i  unam  tantum  fpem  habet  folutionis,  inflammatio/ 
his  ceflationem,cum  qua  etiam  febrem  fedari  eftneceflarium.Bonum  igitur  fignufola 
tionis  earu  quaefiint  in  ileo  pafsionu,eft  febris,  uelremifla,uel  ibltita.  Necuero  fi^u, 
hecp  caufabona,ipfa,uel  fuperuenies,uel  auda.  Nouimtis  em  folu  illis  morbis  cofme 
febre,  qui  ex  frigiditate  fiunt, aliquado  ibIa,aliquando  cu  humoribus  crudis,pituitoCs, 
etflatuofis  ipiriub  us.Melius  ita^  fi  fateamur  nos  igtforare  qu  j  in  hoc  aphotifino  Hip/ 

pocrates 


APHORISMtrS  XLliit  997 

dixerit  Ned^  enim  ratio  eorim  indidat  tleritatem,nedg  experientia  docetTer 
autem  nihil  habemus  ad  fidem, fi  unqua  tahs  aegronis  fit  uifus,aut  ab  Hippocra^ 
te  aut  ab  aliquo  alio;ne(p  em'm,neq!  fi  legitimus  fit  hicaphorifmus, habeo  dicere.  Mul 
fiwdinem  igitur  humorum  crudOrUm  una  cum  multa  frigiditate ,  melius  eft  talium  in 
ileo  cafuum,qui  didli  funt,caufam  arbitrari. Sic  eram  tantum  modo  febris  eflet  medici' 
jjj^(ji]|)dfitionis,8i  retentarum  urinarum  euacUatio,  Sic  enim  confueuri-e  cralfe  dC  plii 
titnd^t?  omnes  fimul  ipfis  concoAs  euacuari, 

ERASA VOLVS 

Prijh  o  Galenus  docetjin  ileo  nihil  excerni.etiam  fi  quis  acerrimis  clyfterijsirta/ 
tuf.  Adde.fi  qui  exitialiter  fe  habeant, ftercoris  uomitum  habere;nam  interclula  exitus  ■ 
uia  per  inferiori  fit  h  jc  pafliotquod  omnes  fetentur.  Addentestp  fimul  hanc  paffionem 
in«acilioribus  inteftinis  fieri,  Sinon  in  craffis.  Saepius^  Galenus  edocuit,  uel  ob  id’ 
flammationem,uel  ob  obftrudionem,quat  uel  a  ftercore  ficco  fa<Sa  fit,uel  a  craffls  hti' 
niotius, uel  tenacibus  ileon  fieri. 

VT)i  l^iur.  Quod  igitur  interclufa  uia  exitus :  legi  debet.  Via  itjferiori  exitus.Natrt 
fu^or  Uta  eft  aperta.8i  Graecus  contextus  dicit, on  ase«tt*AsirjjS^W  ^ 

Jlvj  ideft,quod  igitur  interclufa  inferiori  uia  exitus. 

Vbi  legitur^Et  propter  obftruiftionem  ftercoris  ficcifin  noftro  antiquo  cotextu  firnt 
dte'letfhones.*Vha(i(9t‘  «w  xswfevfsfM.  quam  letflionem  SClieonicenus  ha 

bS;  Altera  ledid  eft, « w  KS7i*tf  o-i<Ase<&.  ideft,  uel  propter  obftrudhonem 
ftercoris  duri.  Aldinus  contextus  eodem  modo  habeqhoc  dempto, quod  copulatiue  Ic 
git,Et  propter  obftrudionem. 

Quod  etiam  legitur,  Vel  humoruni  aaflbrUm  at^  tenacium :  Graece  eft,  » 

jra!Jtiai'.J'i«'na .  ideft, Uel  tenacium  humorum, uel  craflbrum,nam  ex  omnibus 
his  caufis  ilei  fieri  cotifueuerunt. 

s  E  C  V  N  D  o  docet,fibi  uideri  in  illis  inteftinis,infIammationem,uerdurum  tumo.' 
rem,  uel  abfcelTum, tantam  loci  anguftationem  facere  pofte,  ut  nihil  poffit  ad  inferiora 
tranfinitti. 

‘i^od  legitur,  V t  nihil  pofsit  ad  inferius  tranfinitti,  in  noftro  antiquo  contextu  duae 
leftiones  funt,una  eft,  as  n  imJig  Ksna  A»:  Aldiftus  contextus  loco  huius  parti 

legit  Si  iddit  hanc  particulam,  quaereueraad 

d^3^erat,h«ec  eft  le<ftio,quam  fecutuB  eft  Leoniemus. Altera  lecftio  eft ,  &s  ii«Ay  vstv» 
Ai^%[tS«cAiiaSrttmTt,  idcftutnihilquandoi^pofsitadinferioratrahfinitti. 

TERTIO  Galeno  probabile  non  uidetur,  quod  crafsi  humores  illa  faciant  quae  ab 
Hippoaate  in  aphorifmo  dicutur,  tamen  nori  plurisfecit'  fi  hoc  dicatur,8i  etiam  aliud 
quid  praeter  hoc. 

'  Qiiod  legitur, Non  admodum  mihi  uidetUr  probabile,innoih-oatttiquo  contextu 
dupliciter  legitur, uno  modo,  anus*  alio  modo,  avmavdJk 

asTuSitiioj/arm.  ideft,Non  adeo  uidetur  qtrid  petftiafibile  efle. 

Qv  ARTO  Galeno  id  creditu  difficile  uidetur,  quod  omnibus  Aphorifinorum  iri/ 
terpretibus  uerum  effe  uidetur.  Volunt  enim,qUod  inflammata  uefica  ex  copreflione, 
aijguftia  loci  feda,in  quibufdam  inteftinis  paflio  fiat, quae  ileos  uocaturifed  ipfe  fetetur 
femultos  in  fua  uita  Uidifle, nonnullos  periclitantes  foIum,multos  mortuos  non  poteri 
tes  mingere, qui  habebant  plenam  Ueficam,Ut  oculis  uidebatur,  SC  dolor  eos  multu  in/ 
feftabat,  tamen  non  funt  effedi  ileofi.  unde  credere  non  poteft  ob  ueficae  inflammatio/ 
nem  inteftino  anguftiore  fedo  ileon  polle  fleri,fiCUti  etiam  ex  tumore  uteri  iri  utero  ge 
rentenunqua  fit  ileositamen  uterus  extetus  ufep  ad  tenuiora  inteftina,8c:  ad  hypochon 
dria  pertingere  poteft,  fed  Uefica  fupra  inteftinum  redum  folum  comprimere  poteft. 

Quod  legitur.  Verum  qiiod  uidetur  omnibus,lcgi  debet, uerum  quod  uidetur  fere 
omnibUs.Grace  etenim  eft,  aXi’  ixava^  ^  «man 

Quod  etiam  legitur,  Anguftia  loei  feda  ex  comprefsione  iri  inteftinis,lcgi  debet,iri 
quibufdam  inteftinis. Gratce  enim  eft,  tjo-i  -ff/  ideft,In  nonnullis  inteftinis. 

^  Qiiod  etiam  lcgitur,Atquiufcj!  ad  ilia.Grxce  eft,  at  faepiiis  didUm  eft 

a  nobis,hypochondria  interpretanda  elTe  pr:ecordia,8C  noft  iliai , 

PP  ayiNTiS 


998  LIBRI  SEXTI 

Q_V  I K  T  O  alios  reprehendit, qui  abfurdius  adhuc  loquunturinam  dicunt  febt?  r 
peruenicntem  ileo  conierrc;K  re  uera  ex  inflammatione  ueficjc  fit  febris,qns  tanto  i " 
tenfior  eft, quanto  maior  erit  inflammatio.febris  etenim  in  hoc  cafu  eft  MammatioiS^ 
fymptoma.unde  ut  hi  dicunt  ileos  eft  ex  inflammatione, K  ipes  famtatis  eft  ut  inf^” 
tio  ceiTetjfed  inflammatione  ceflante  febris  etiam  ceflat.  Et  ideo  bonum  indidepaffl^ 
num.quac  in  ileo  funt,  eft  febris  uel  remifla  uel  folutatpropterea  fupueniens  febris  non 
eft  bonum  Cgnum,nec  bona  caufa, etiam  fi  noua  non  fupraueniat,fed  augeatur .  Nam 
febris  folum  illis  confert  morbis,  qui  fiunt  ex  frigiditate,  quandoq?  fola,  quando»  cm 
humoribus  frigidis  pituitofis,8£  fpiritibus  flatuofis.  Vnde  dicit, melius  elTe  dicae  nos 
ignorare  ea  qua:  ab  Hippocrate  in  hoc  aphorifmo  dicuntur:  quoniam  nec^  pofluntta/ 
tione  probari, necj  experietia  uideri .  Ex  hoc  tatium  addamus, nihil  efle  c«ffi,fi  etijj, 
Hippoaatesjuel  aliquis  alter  fimilemaegrotuuidttit.Imd  Galenus  nefcit  dehocapho 
rifmo  quid  dicae  debeat.an  fit  Hippocratis  legitimus.  ^ 

SEXTO  ipfe  expolitionem  quandam  aflSgnat,  quae  uaa  eft,  fi  qu*  altera  uaa  fit* 
Melius  eft,  inquit,  arbitrari  horum  caufam  eflfe  multitudine  humorum  crudorum  uni 
cum  multa  frigiditate.In  hoc  enim  folo  cafu  febris  eft  dilpofitionis  prafidium,  K  etiam 
pradi(ftarum  minarum  euacuatiothoc  enim  modo  urina  aafla:,K  etiabi  materiE,ipfii 
concotftisfimuleuacuariconfueuerunt.  ,  . 

Quod  legitur,Et  retentarum  urinarum,  in  Aldino  codice,S£  in  noftro  antiquo  legv 
tm,  «fytfiitiitTirfep.  fed  in  alio  legitur  R£«|/Jli!iv(/,ideftdi(ftarum. 

APHORISMVS  XLV 


VI 


Lcera  quxeunque  annua  funt,aut  etiam  diuturniora, os  abfcedeteefl;niece& 
farium,SC  cicatrices  cauas  fieri. 


BRASAVOLVS 

OSSA  inhumano  corpore  funtbafis  at(p  fundamentum  totius  machina, imo mhil 
aliud  efle  uidetm  humanu  corpus  fine  anima ,  quam  oflTa  ordine  quodam  colligata,  8C 
carne  induta:&  ideo  fupra  omnia  olla  adeft  caro,in  qua  hulcera  luinqquae  fi  per.a^^ 
ideft  diu  perdurauerint,imd  pleruncp  annum  non  expediant ,  necelfarium  eft  oigvnl 
fubicdiHm  corrumpi, 8d  eius  fquamas  exire:  deinde  materia  expurgata,  &  cicatrice  in> 
dudia,fieri  non  poteft,quin  fit  caua  cicatrix, quia  olfis  portio  fub  illa  carne  deeft. 

tAw*  cHsm  j-inata.  ideft,Hulceraqua:cun(^  annua  fiunt.]  ideft,hulceraill* 

qu*  per  annum  durant. 

« l^amp.ideft.  Vel  qua:  longius  tempus  habent.]  Vt  uno  iierbo  intel 
figamus  hulcera  diutmna,Sd  quae  diu  perdmauerint,8d  ad  cicatrice  induci  non  potue^ 
re. de  quibus  a  Philo  theo  dicitm,tsMii  jjwia  tAx»  Beli»  m 

.i.fciedum  uero  q,  hulcera  antiqua  funt  phagacdpnica,telephia,6^  chironiaj 
8d  ph^acdpmca  quidem  dicutur,quia  exedunt.Tetohia  autem  ab  eo  qui pafliis  eft,fd 
iicetTelepho.Chironia  uero  ab  eo  qui  fanauit.At  Ga’cnus  haec  nomina  defpextt,quo 
niam  haec  omnia  apud  antiquos  in  genere  phagaedaenica,  ideft  exedenria,  uno  nomine 
nuncupantm.  Sed  fuere  pofteriores, qui  in  has  peeies  diftindlione  fecerunt.  Vnum  eft, 
hulcera  ifta,quae  annua  funt, uel  eriam  diutmniora,eire  maligna:fed  tamen  non  eflere/ 
ponenda,uel  inter  antbraces,uel  inter  phaga:daenas,uel  inter  herpetes,  ad  quas  fpecie# 
omnes  alias  reducicfed  efle  talia  hulcera, qualia  fingulis  diebus  in  experieria  uidemus, 
potilfimum  in  cruribus,  quae  funt  mali  habitus,8d  confolidari  non  polfimt.  Cur  uero  in 
hulcerediu  confolidario  retardetur,multa:  poliunt  elTe  caufae:quadocp  eftmultamatee 
ria,quac  ad  hulcus  defluit,^  praua  eft;  8C  hoc  efle  poteft,quia  corpus  erit  ualde  plena, 
ut  in  his  qui  aquam  interentem  patiuntur:quadocp  eft,quia  hulcus  eft  in  parte  glandu: 
Iofa,ad  quam  continuo  humidac  materiae  fluunt;quado^  eft  ob  malam  membri  tempe 
riem;cum  em'm  membrum  fit  male  temperatiun ,  uis  quae  cicatricem  inducere  deberet 


APHORIS«VS  XLV  ,959 

jtameffl  occrefcere  fadens,non  bene  operatur:quando(^  fitob  regimen  uicSus  praimm 
ordine, quo  is  utitur  qui  uulneratus  eftiquadocj  ob  quaedam  extrinfeca  quae  oc 
(iiirunt,conibbdatio  fieri  non  poteft,ut  cum  aliquis  ulcus  habes  in  tibia,  lapides  fepe 
oftnditiquadocp  fit,ga  prius  fuerit  os  detedS,poftea  aeiierit  caro,at  os  prius  putrue' 
litjtunc  fanari  non  poteft,nifi  os  abfcedat.fmd:fl,quadQC5  fanari  uideatur,  non  eft  tiera 
finitas,  ut  in  multis  uiderelicetrquadocp  contit^it,  quia  ulcus  filhilofum  efFeCHum  eft, 
Tamen  in  genere,  quando  ulcus  ita.diuperdiBat,.ut  plurimu  error  eft  in  ofle,qiiod  taa 
quam  bafis  K  fundamentum  carnis  ,  ipftm  aefeerenon  finit,necg  os  obtegere,  Philo/ 
dieus  ex  praedtatis  caufis  nonnullas  refert,inquiens,nonconfoh'dariulcera, « cj*  vh^j 

vjfW  ^  i/lvrKieeirim,»  i(9«  ^  cii^s^.j^y>vyeu/,H  i  luvcif 

Otfxie  Jima  iga  -fS?  hiSj/i  ideft.  Vel  ob  humidam  materiam  in  ip 

fum  confluentem,  uelob  intemperiem,ud  ob  exeflonem  uel  depaftionem  quandam  et 
putrefadionem  inipfo  fadam.quae  non  folum  carnes  tentat,fed  8C  penetrat  ufi^  adipi- 
fa  ofla.De  histg  ulceribus  Celfus  ubertim  tradat  libro  quinto  capite  uigefimofextQ,si 
Paulus  libro  quartoicapitibus^uadragefimoquarto  SC  quadragefimoquinto. 

«wp  a<ets«<aa£.  ideft,. Os  ^jfcedere  eftneceflarium.]  Quia  dC  fi  caro  fupra 
ospleruncg  induda  uideatur,8f  cicatricem  elle  fadSm,  tamen uel  illuc  currente  mat^ 
ria,uel  oflTe  iam  male  afFedo,Sf  carnem  male  aflSciente,iterum  ulcus  naicitur,ita(^ 
pe  ac  fatpius  fit,  quo  uf^  illa  offis  fquania,aut  portio  abfcedat,8f  caro  crefeat.  quod  ita 
fit,nampaulatim  inter  illam  offis  partem,  quae  abfcedit,aiC  os  ipfum  carne  inducit,  qu* 
paulatim  crefcehs  os, uel  eius  fquatnam  ad  cftcunferetiam  tranfmittitia:  hoc  continuo 
facit, quoad  ipfa  offis  portio  exieritlquod  in  dies  experietia  fieri  compertum  eft,ied  po 
tiliiimum  in  cruribus,‘brachfjs,8f  capite.imd  cum  chirurgici  uident  ulcus  alicmiis  ad  d 
catticem  peruenire  non  poffe,praedicunt  os  abfceffinum  efle,8£  hoc  ut  citius  fiat,a  me 
dico  procurari  poteft.muItacp  a  Paulo,  Aetio,  Celfo  ad  hoc  propofitum  feripta  fiint: 
fed  extremum  prxfldium,&:  id  quod caeteris,pratftantius  eft,  eftadualisignis,qui  cito 
es,quandodetedumfuerit,abfcederefacit.Philotheus  dicit, neceffarium  effeos  abfce/ 
dere,8f  quia  aliquis  totum  os  intelligerepoffet ,  proptereaipfeftatim  dicit,  «joi  Atsd' 
/«;os£(/,  ideft  uel offiumfquamas. 

K«  TKt  2fA«f  naiAcc!  j^fccSoi.ideftjEt  cicatrices  cauas  fieri.]  Nam  offe  deficiente,8i;'p.ar 
te  illa  imbecilli  reddita,  in  qUa  fiat  cicatrix;nec  offis  loco  calUis  crefdt,  nec  caro  in  tan/ 
tumtumorem  erdeit,  ut  aliam  carnem  aequet,propterea  dcatrices  causefiunt;ut  etiam 
dicit  Philotheus,  c/fei  k  lavnlieofi  4st/ao/!ii!j'«(».ideft,Quoiuam  pars  auub 

6,  carne  repleta  eft,  8C  ad  cicatricem  peruenit ;  unde  ad  aequalitatem  peruenire  non  po-- 
teli  cum  partibus  illis  quae  propinquae  funt.  Scito  tamen  cicatrices  concauas  adaequa.- 
litatem  arte  reduci  poffe, ut  Paulualibro  quarto  docet, capite  quadragefiraoodauo;fed 
hoc  fieti  no  poteft  une  dolore,  unde  Gelfus  in  fine  capitis  uigelimilexti  quinti  libri,  iru 
quit,  At  fi  uel  excreuit  cicatrixi  uel  concaua  eft,ftultum  eft  decoris  caufa  rurfus  dolo 
rem  K  medicina  fubftinete;alioqui  res  utrife^  fuccurri  patitur, fiquidem  utracj  cicatrix 
exufcerarifcalpello  poteft, fi  medicamentum  aliquis mauult.  Idem  efficiunt  copofitio-- 
Hes  hae  quae  corpus  exedunt  cute  exulceratalfupra  eminetem  carnem, exedentia  medi/ 
camenta  contjcieda  funt,fuper  concaua  implentia, donec  utrucj  ulcus  ftnae  cuti  aeque/ 
»ur,8f  tum  cicatrix  inducatur.ut  hinc  uideas  caua  hulcera  ad  aequalitate  dedud  poffe; 
imo  plerimq?  contingit,prgfertim  in  adulefcentibus  &:  pueris,eriam  ablato  offe  cauam 
cicatricemnon  induci,ut  nos  non  femel  uidimus ;  imo  unum  nunc  curamus ,  a  quo  8C 
oflis  portio  exiuit,  8C  non  folum  cauam  cicatricem  non  fecit ,  fed  caro  magis  excreuit 
qitoopuseflet,  ,  ' 

GALENVS 

Qv  .ffi,  C  V  N  QV  E  ulcera  longo  tempore  manent,  uel  cicatrice  nullo  modo  adue/ 
niete,uel  fi  facfta  fit  rurfus  refoluta,nihil  uidelicet  medicis  in  curatione  delinquen 
tibus,necefle  di,uel  propter  influxum  uitioforum  humoru,  uel  propter  dilpofitionem 
in  membro  contradam  tempore  ex  humoris  influentibus ,  uel  ob  aliquam  paffionem 
offis  in  eo  loGQ  corrupti, difficulter  fanari,  Alia  itacj  ulcera  femper  maiora, 8C  deteriora 
fiunt) at<5  hxc  omnia  Phagedenas, ideft  exedentes  antiquinominabant,  Cuidam  lierp 
PP  t  pofterio/ 


lOOO  LIBRI  SEXTI 

pofteriores  ea  diftinguere  cogitarunt  propriam  fingulis  dantes  appellationem  S(  n 
dam  eorum  chironia  nominantes ,  quaedam  telephia,  quaedam  phag*d*nas  ’  &  ,1^ 
adhuc  curiofas  magis  afferentes  appellationes. Nobis  uero  fufficiet  ex  his  qq»  aliqi^ 
loci  occupant  circuftantisjnonulla  quidem  herpctas,ideft  repentes  nominare, quySf 
fummas  tantfi  partes  cutis  occupauerint, alia  uero  phagacdacnas,  quae  came  fubie^to 
corrumpunt.  Quod  enim  putridiim,at<J  depafcens  a  nonnullis  ulcus  uocaturjnon^ 
propria  ulceris  differetia,fed  pafflo  implicita,ex  ulcere,at(^  putredine.  Scimus  autem 
quod  K  abfcp  ulcere  putredo  ipfa  per  fe  ipfam  in  multis  corporis  parnbus  coftitin^ 
Vocatur  aut  &  anthrax, ideft  carbo, ulcus  efcharofum,cui  iungitur  multus  corporum 
drcunftantium  feruor.Hacc  igitur  propriam  habuere  appellationem, amhrax,phag*, 
dacna.K  herpes. Quaecuncp  uero  ulcera  fiunt  fine  didtis  cafibus,h*c  ipfa  per  feWafo/ 
lebant  antiqui  ulcera  tantum  nominare,  de  quibus  nunc  Hippocrates  loquitur,  dehis 
peculiariter  edocens, quod  qujcirn^  talia  funt  ulcera,in  longum  incidunt  tempus. Vi 
detur  autem  expaientia  rationi  adftipulari,K  multa  fatpius  ex  hoc  genere  ulcero,  cum 
poft  multum  tempus  fuerint  ad  cicatricem  perdudla  rurfus  inflgmantur,ac  difrumpua 
tur,ipfarum  cicatrice  foluta.Fit  aOt  hoc  talem  aliquam  ob  caufam.Quando  ex  adhibi/ 
ris  medicametiSjCato  quae  oflifuperiacet  patienti,  exiccata  contraxerit  cican'ice,ftania 
quide  integra  fanitas  reftituta  uidef.  Rurfus  uero  paulatim  aliqua  influete  fanieex  ofle 
corrupto,in  parte  pemtiore  iterum  adtienit  inflammatio,  SC  puris  generatio  confeqw.^ 
tur,a  quo  cicatrix  eroditur,caro  uero  exulceratur.  Quacnam igitur  efl: talifi fanatio ul/ 
cerumfNon  profedlo  alia,qubm  ab  ipfo  faipta  in  libro  De  ulceribus, 8C  a  nobis  in  ter/ 
tio  De  arte  curatiua  fuit  demoftrata.  Nam  ulcera  omnia  exiccari  oportet,pr:ecipue  ue 
to  in  quibus  patitur  os.  T erminus  autem  eft  ficcitatis  ut  abfcedat  pars  cius  qua  eft  ui/ 
tiata.  Quare  non  abfcp  ratione, tantum  fieri  cauas  cicatrices  contingit,  quantam  hiue 
ritabfcefliis  craflitudinem. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  tarditatem  reducendi  cicatricem  in  ulceribus  ad  tres  catrias  de/ 
ducit,modo  medici  non  delinquant.  Vna  eft  uitiolbrum  humorum  influxus .  Alia  eft, 
difpofitio  in  membro  ex  humoribus  influentibus  tempore  cotracfta.T ertia  aliqua  pali 
lio  oflis  in  illa  parte  corrupti. 

s  E  c  V  N  D  o  docet, omnia  aha  ulcera  fieri  maiora  8C  deteriora ,  ab  antiquis  imd 
uocabulo  nuncupari  phagscdacnas.ideft  exedentes :  fed  recentes  curiofa  nomina  inue/ 
nere,diftinguentesinlpecies,fciIicetincbironia,telephia,Kphag:edaEnas, 

TERTIO  ipfedocet,fatiseffe,exctrcuftan^s  loci  que  occupant,  nominare,ut  ali 
qua  ulcera  dicajrtur  herpetes.!. repentes, quado  in  cutis  fuperficie  fintralia  phagfdsni^ 
dici, qua:  carnem  fubieiSam  corrupuntmam  ulcus  id  qtiod  putridum  eft,K  depafcens, 
non  eft  propria  ulceris  difFerentia,fed  eft  implicita  paluo  ex  ulcere  attp  putredine.mam 
&  ipfa  putredo  abfcp  ulcere,per  feipfam  in  multis  corporis  partibus  ponit,  ulcus  em'in 
eft  cum  folutiohe  continui,  uel  perfeifta,uel  imperfetSaiputredo  uero  pleruncp  eftinall 
qua  parte  fine  folutione  aliqua  cStinuiiideo  putredo  paflfo  eft  circa  ulcus,non  aut  uer» 
ulceris  differentia, quamuis  ulcera  per  putrida, non  punada,quandoc^  diftinguatHiw 

Quod  legitur.  Quando  fummas  tantum  partes  cutis  occupauerit. Graece eft,<r7ir(i;^ 
uSimA»!  «  KpSi  Knr  Kwn  fiivcf  -n  cflli/ue,  ideft,Quandoquidem  fuperficiaha  fuerint, Kia 
ipfa  fola  cute. 

Q_v  ARTO  ad  id  affirmandum  quod  dixerat,  ftificet  quod  putredo  non  fitulceris 
differetia,fed  pallio  quaedam  circa  ulcus.dicit  etiam  anthrax  .i. carbo  ulcus  efcharofum 
elfe,  cui  multus  feruor  circiJftantiS  partiu  iungitur,ficuti  putredo  iugitur  depafcetibus» 

Qiod  legitiff, Vocatur  autem  &  anthrax: Graece  eft  ««aeTea  </57i  icja  «rSjafjideftuO 
catur  autem  quid  8C  anthrax,ac  fi  dicat  anthrax  habet  quid  adiundum. 

Q_V  i  N  T  o  ihfertjhaec  propriam  appellationem  habere,anthrax,phagatd3ena,her/ 
pesrfed  extera  ulcera  prxter  hxc,funt  illa, de  quibus  nuc  fermo  eft  ab  Hippoaate.quj 
ab  antiquis  fimpliciter  &  fine  aliquo  addito  ulcera  nuncupantur .  hsc  illa  funt  qu* 
diu  perdurant.  Nec  iftud  folum  ratione  habetur,fed  8£  experientia  comprobari poteft, 
cum  multa  ex  his  ulceribus  ad  dcatricem  ueniunt,iterum  inflammStiir  K  difrSpunti» 

foluta 


A  P  tf 


S  S  X  L 


joluta  dcatricetidem  contingit,fi  in  ofle  fuerit  corruptio,  K  ex  medicamentis  exiccan/ 
tibus  indudfa  fit  cicatrix, uidetur  fanitas  reftituta.  At  ex  ofle  cornipto  quxda  fanies  in 
carnem  tranfmittitur ,  qu*  iterum  inflammationem  facit  puris  generatio  fit,  a  qua 
cicatrix  eroditur, caro  exulceratur. 

Quod  legitur,Pofl:multum  tempus  fuerint  ad  cicatricem  produ(3a,legeperdut5a.’ 
^uod  etiam  legitur.  Aliqua  influere  fanie  ex  ofle  corrupto.illa  particula, fanie,Gf* 
ce  efE  uero  didum  eft  elTe  pus  aquofum  K  imperfedum.  < 

Quod  etiam  le^tur,  A  quo  cicatrix  eroditur, cmo  uero  exulceratur,  Graece  eft,  «jS:/ 
(Jtir  «Ajrj/  lA' TMy  oagiw :  ideft.  Comedentis  quidem 

totam  ftipetficiem,  QC  carnem  mordentis .  tamen  in  noftrb  antiquo  contextij  funt  dux 
.  Ie<aiones.Prima  illa  eft,quam  habuit  Leonicehus,qux  ita  dicit,  «<rier  Ar  'tiy 

,  wAiii/jUiisrwf  rsy  ,  Secunda  ledio  eft  illa,quam  fuperfus  citauimus,exedeny 

tequidemcicatricein,exhulceranteautemcamem.  . '  :  .!i 

D  enicp  interrogat,  quxnam  fif  horum  hulcerum  foiatio  .Relpondct  illam  cflt^  qux 
pofita  eft  ab  Hippocrate  in  libto  De  ulceribus, ,K  quam  ipfe  in  tertio  De  arte  curaildi 
libro  oftenditiNam  omnia  iilccra  exiccari  debent, S  illa  potiflimum,in  quibus  os  pati 
tuTiK  terminus  'ficcitatis  fit, ut  uitiatapars  abfcedat;  ideo  non  fine  ratione, tantft  fle/ 
ri  cauas  cicatrices  contingit, quantum  oflis  abfceflus  craflitudinem  habutrit, 

A  P  H  6  R  I  S  M  V  S' ■  X  L  V  I  '  ■ 

Qvi  gibbi  ex  afthmate,aut  tu0i  fiunt  i  ante  pubettatem- moriuntur.  ' 

-  BRAS'AVOL.VS  .  '  „ 

V I D I M  V  s  nos,noh  lemel,puer0s  cx  deftillatione  a^edirs  permcante;qux 
,  tullim  faciebat, 8C  anhelitus  difficultatem, gibbos  effedos  efle,  tamen  diu  fiiperuixere, 
■qUi  tam  in  anteriori  parte,  quam  in  pofteriori  gibbum  habebant,  nam  pedoris  cauitas, 
ex  ui  materi*,  forte  rtiotus, magis  dilatata  m,  quam  contreniret,  adeo  ut  in  anteriori 
K  pofteriori  parte  eleuationes  faceret.  Si  ueluti  tumores,  in  longitudine  uero  abbreuia 
retur.hic  tame  ab  Hipp. dicitur  eos  qui  ex  afthmate,auttufli  gibbi  fiunt, ante  puberta/ 
tcm  mori,  quia  in  his  anhelitus  fit  ualde  diffidlis,nec  pedus  praue  affedu  crefcere  po> 
teft,fed  pulmo  ST  cor  crefcUnt,propterea  diu  perdurare  non  pofliintjcitoij  moriatur. , 
insrn  vSsL  ideft, Qiii  gibbi.]  Tres  liint  apud  antiqiros  gibborum  differentiae  vSonKcg 
At,  dC  primi, quos  i/fiovf  Graeci  uocant,8i  Lvipii/c,  ac  Lvfmi!  etiam  no> 

minare  folent,  a  Latinis  gibbi  dicuntur,  quando  ipina  extrorfum  fleditur,  ut  tumor  fij/ 
pra  dorfum  uideatur,unde  8C  vjiei  eft  fupra  cameli  dorfum  tumor.  Aoji/Im  uero  Gr*ci 
uocant  illos,  qui  oppofitamdifpofitionem  habuerint,  quado  Ipina  introrfum  fleditur, 
ut  cauitas  in  Ipina  fiat, Si  in  pedore  tumor, a  Latinis  regibbi  dicutur.Illos  autem  Grae/ 
d  u-iaMutatMi!  nominant, qui  in  unum  latus, uel  dexterum  fit,uel  finiftrum,fleduntur, 
quos  Latini  obliquos  appellat.  Adeft  Si  quartum  genus  compofitum,quod  in  dies  uu 
demus  quando  ipina  extrorfum  fleditur,  ST  etiam  pedus,  nos  uulgo  hos  uocamus  an/ 
te, Si  retro  gibbos,Latine  dici  pofllmt  una  gibbi  Si  regibbi.In  praeferitiarum,Si  fl  Hip/ 
pocrates  de  gibbis  folum  loqui  uideatur,  tamen  ad  regibbos,  obliquos,Si  utrini^  gib/ 
bos  ampliari  debet  aphoriimus.Nam  fub  hoc  communi  nomine  im,  8C  gibbi  pleruc^ 
omnes  hae  differentiae  intelligunturttamen  tres  folae  ab  antiquis  numerantur, quas  hoc 
modo  hic  refert  Philotheus,  »  f  «vij  ^  ia  oWoOjttsa  ksiAst»  vw  w 

o«(««^sTOiAof<daojt,«  uk  TOjjAoj-ioijiifiUiBrAa-nUiriaiAiWf.  ideft,  ipina  ad  pofte 
tiora  fleditur,8i  uocatur  curuitasaiel  ad  anteriora.  Si  nominat  finuatio  uel  cernuitas; 
iiel  ad  latera,K  uocatur  obliquitas.  Gibbi  uero  ab  extrinfecis  caufls  quandoq?  fiunt, 
biquadocp  ab  intrinfecisiab  extrinfecis  quidem, ut  ab  idu,cafu,graui  pondere.  Si  fimi 
libus.ab  intrinfecis  uero(ut  Galenus  inquit)ob  parua  tubcrcula,qug  ex  materia  facie/ 
te  afthma  uel  tufli  fi'unt.haec  tubercula  aliqiiam  partem  occupat,  ad  quam  Si  uertebras  ' 
trahunt, unde  gibbofitatem  faciunt.Idem  Philotheus  fentit, omnia  fere  a  Galeno  acci/ 
ptensjnam  dicit,  «ito  h 'txsKinsj»  i®'  ij«>Kit7K{«7J*»«7i*)«ud  •Tt&HyxySflvyimtu.B  Ssi 
PP  5 


1001  t  1  B  R.  I  SEXTI 

w&KSWjww»  Iw  sj-ic  A»9»,»  f  uAsw  «  Ustteu  ^9Tta,i9l^f^1^  4  ^- 

5^  Ttit  nuiiAtriMis ^asovJlu>i.ay  tpyiiit  htv^tj!  ^»3»,*  <pMy^vk-rin  «f  s«ilitT©-,4Bi^ 
ytdu-lHf  ^oiiUiuiiilAiirTta  4{  ■re  trt) «  tn^w^vAsi.S  uSf  tic  tw  ’ 

^viuc ir(& «w r%ut</ltrtait •^S'  carwiAvJiiaytK  fin  iA>tt*7ta »{ uft  tk toia  si  carir</lvAti,Sia 
a  9i»5«f,t(9tc  Avcarmx  IjnSdsAsi/Sa,»  7«  «Sfi*  At^-m.j^VtTO  aiw  t» 
^sK(!a-?S!mmM>iuy,-^lujicw7mx^l^y  «  vA» t»  ^ny^ati©-.» 

(«i^'©-  mit&  vy  SMj>«ti(S:>B«f  yiViTtajlxxeivojiiSj!»  «tf  ipa^jait!  ey 7»«« .ideft/edhic 

exceflusjideft  h jc  natiirg  exorbitatio,uidelicet  ^bbofitas.uel  a  caufa  extrinfeca  fituel 
ab  intrmfeca.  8C  ab  extrinfeca  quidem ,  ut  fi  ab  idu  lapidis  uel  ligni  excelTus  fiat:ab  in/ 
trinfeca  uero,quando  in  ^ondyloru  coniundliombus  tuberculum  crudum  fue 

ritjUel  inflammatio.Tunc  enim  in  latitudinem  quomodocimc^  fa(3is,fpondyli  ad  inte/ 
riores  partes  contrahuntur  angina, uel  ad  exteriores.  Supponatur  igitur  circa  fpondy 
lorum  coniundiones  tuberculum,  ex  hoc  ad  intra  fpondyli  contrahuntur, unde  thorax 
coardatur,8f' anhelitus  difficultas  cofequitunquae  afthma,idefi  fuljairium  uocatur,  Fit 
igitur  in  interliitio  fpondylorum  afthma:uerumtamcn  fi  aalTa  Ct  tuberculi  materiaSi/ 
quidem  tenuis  pars  materiae ,  fcilicet  ex  ipfo  circa  thoracem  adduda  fuait,per  afperas 
arterias  feaeta,ideft  defluens, tuffim  facitT u  uero  bene  confidera  hunc  authore,quia 
latis  difficilis  in  hac  parte  uidetur. 

ecS««T©-.  ideft,ex  afthmate.]  Non  quidem perfeuerans  afthma,quia  illi  citomo/ 
riuntur:fed  materia  qu*  afthma  faciebat,ad  fpondylos  pamutata  eft, 

»  Rvxp!  >'iMr7ta.ideft,uel  ex  tuffi  fiunt,]  Vt  etiam  materia  quae  tuflim  facit,ad  Ipondy 
los  8C  dorfuffl  tranfmuteturtnon  autem  quod  haec  fimul  habeant ,  tame  omnes  gibboi 
quos  uidimus, tales  femper  habebant  8C  habent  anhelitus  difRcultatem, 

7j®  tSs KjSsc  i7m'JAui«twi.ideft, ante  pubertatem  moriuntur.]  Hic  enim  luppom'tur  hos 
effe  ante  pubertatem.  Huius  partis  tenfus  duplex  elfepoteftiunus  quod  hi  ante  paber/ 
tatem  moriantur.qui  lenfus  uerus  non  eft;nam  aliquos  uidimus  iuuenilem  artate  etiam 
pertingere.  Alta  fenfus  eft, quem  illi  Galenus  tribuit,applicates  illam  particulam  An/ 
te  pubatatem,fupaioribus:&C  non  illi  parti.  Moriuntur,  ut  fenfum  faciat,  Qiii  ex  afth/ 
mate  uel  tufli  fiunt  ante  pubatatem  gibbi,moriuntur.forte  Hippocratem  daidae  po/ 
tesiquoniam  K  redi  ipu  moriuntur ,  Proptaea  Galenus  expom't,cito  mori .  nam  qiil 
gibbi  fiunt  ante  pubertatem  adhuc  crefeut,  8C  omnia  illorum  membra  fimul  aefeunt, 
dempto  thorace, qui  amplius  non  aefeintame  membra  quae  in  ipfo  funt,  cor  fcilica  8£ 
pulmo  crefeunt:  cum  uao  thorax  ipfe  non  aefeat jmaior  refpirandi  neceffitas  fit ,  hinc 
cito  moriuntur.  Vnde  Hippocrates  quando  moriatur  non  detaminat,  fed  cito  mori  di 
cit:tamenAuicenna  libro  tatio,fen  uigefimafecunda,ad  hocfe  detaminare  uidetur, 
qiiod  antequam  expuant,moriatur.  Galenus  uao  iblum  intelligit,quod  hoc  cito  fiat, 
Bt  Philotheus  eandem  caufim  refat,cur  cito  moriSturtquia  fine  augmento  mana  tho 
raxtpartes  uero  quae  in  eo  funt,augentur:  lea  misiy  IjiiJut»  ^ytoii  787iiit.  id^, 

Et  his  non  prodeft  natinalis  caloris  abundantia,  Philodiei  contextus  in  fine  non  didt 
im!iLWU'n(t,  fed  TtAdbTuaf/, 

GAEENVS 

Gibbos  folaHippoaates  nominare,  quos  nunc  omnes  homines  connexos  ajv 
pellant.  Nam  K  uae  ds  eft  fpina  in  parte  poftaiore  connexa.  Conuexo  i^m  op 
pofite  dicitur  cauum,gibbo,regibbum.  Sedhacc  quidem  de  fola^inaGratci  ^cutjilla 
uao  de  omnibus  -Oiiomodo  uero  gibbofitas  fiat,ipic  narrauit  in  libro  De  articuhs,fi/ 
cuti  K  de  regibbofitate  SC  obliquitate  ati^  concuffu.  Hae  enim  funt  propriae  attj  praid 
puae  fpinae  paflionestatq?  oportet  illum  qui  uult  illarum  paflionu  habae  notitiam,his 
qua  in  eo  libro  fcribimtur  plenius  incumbere .  Nunc  uao  a  nobis  dicentur  ea  qua  ad 
propofitum  aphorilmura  uidentur  utilia.  Gibba  fit  ^ina,ah'quando  propta  idum,aiit 
cafum,gibba  etia  fit  propta  quadam  tubacula  d£ira,qua  in  parte  antaiore  cofillmt» 
a  quibus  fi  quando  una  uatebra  trahitur  ad  antaiora  recurua  fit  eo  loco  ipinatita  ec  ii 
plures  fuerint  fe  ordine  confequentes. quando  uao  non  fuerint  continua  ha  qua  ten/ 
duntur  uertebra,gibbofitas  fit  tantum  partibus  retro  tendentibus  quantu  uertebra  ex/ 
tenta  limt  ad  interiora  reflexpjnam  hoc  fiai  uidetur  in  omnibus  duris  medioaita  tea 


APHORISHVS  XbVI  ,00, 

jjjjUeloti  calamis,  Uiminibus,uirgis,&:  onmibus  alrjs  huiufcemodi ;  8£  ditffS  eft  de  his 
nknius  in  expofitiombus  libri  De  articulis.Nunc  uero  eos  qui  gibbi  facfii  funt  ex  afth/ 
^ate  8t  tuflr  antepubertate  cito  inquit  interire.  Ne(^  enim  uult  in  his  thorax, ut  ipfe  di 
xiquna  cum  alijs  augerhatcp  ideo  magna  anguftia  premutur  ea, quae  relpirationi  obfer/> 
uiuntinftrumeta.Omnibus  quidem  comurie, qui ipote gibbi fa(ftifunt,hoceft  quibus 
fine  i<Su  uel  cafu  ^ina  paila  eft,propter  dura  tubercula, K  cocoqui  difficilia, tales  fieri, 
Sed  cum  multa  fit  in  tuberculis  fecunda  tumore  atcp  duricie  SC  locu  in  quo  confiftunt 
difrercnria,qu2e  quidem  fimul  dura  ac  magna  funt  coftituta, flarim  difficilem  &ciut  ho,; 
oiimbus  refpiratione.Quae  uero  ex  fuo  humore  aliquid  ad  afperam  mittunt  arteria,red 
dunt  tulficulofos.  Veru  ^ae  talia  funt,  ut  mittant  ex  fuo  humore  aiiquid,non  funt  dura 
txquifite,atcp  ideo  neceflariu  eft  eis  aliquado  fuppurari,8f  homing  occidere.  Qiig  uero 
nihil  mittat,ex  craffis  humoribus  ortum  habent,at$  ob  id  dura  funt  &  incotSa.Si  Ion/ 
go  permanent  tempore  ante$  fuppuretuf  jattp  ideo  non  perimuthominem.Qux  uero 
fina  cum  tuffi  ortum  habuere.properant  ad  fuppuranone,atcp  ideo  funt  exitialia.Sic  dC 
qiKtcucp  cum  diffidii  anhelitu  fiunt  j  fiJnt  his  qui  adhuc  aiigentur  perm'ciofa,ud  enini 
ii*c  magna  funtAiel  in  loco  thoracis  ad  uita  opottuno  •  C^ado  igitur  pulmo,  ura  cum. 
corde  in  talibus  augeatur, locus  aut  contineris  minor  effidatur,necp  coftae  augeatur, K' 
inter  fleiSendum, propter  gibbqfitate  thoracem  faciant  anguftiorem.necelTariu  eft  tan/ 
mm  in  hreui  tempore  fieri  anhelitus  difficultate, quod  homo  cprrE^itur.Nam  fi  nondd 
gibbofitate  fupetueniete  propter  folos  tumores  extra  natura  difficileth  habebant  anjie 
limm,quid  debemus  expe<flare,cum  tubercula  fint  tempore  adaucfta :  thorax  aSt  fit  fia/ 
(Sus  anguftiorjQuod  igitur  cum  multa;  fint  Ipirandi  difficultates,  folam  illam  Hippo/ 
crates  dthma  cSfueuerit  nominare, iri  quo  cotingit  fatis  crebrum  anhelitu  fieri,  clarum 
admodum  exiftit.  Vocat  aritem  nunc  homines  oi  «s/imi  sp,ideft  arihelare  id  quod  fit 
in  curfibus  6C  uehemetioribus  exercitijs ,  Hippocrate  autem  pofteriores,K  pailionen» 
aliquam  diuturna, nonnulli  fimpliciter  afthma  npminant,nonnulli  otthopniam,quan> 
do  ab%  febre  aegroti  iugiter  anhelitum  habent  difficilem, 

^bRasavolvs 

PRIMO  Gateniis  docet,qui  nam  gibbi  ab  Hippocrate  dicantur.  At  pro  exquill/, 
tiori huius  partis  intellecSioHe, melius  eUet  Graecis  uocabulis  uti, quam  Latinis.  DieSu 
eft, haec  tria  uocabula  idem  fignificare,fcilicet  gibbum:  propterea 

hic  Galenus  dicit  Hippocratem  nominare  confueuifle  Ms,&C  iljps,quos  niinci 
omnes  homines  Lvirit  uocant.Quoniamuere  in  eorum  pofteriori  parte  fpina  fit 
7«.ie»5TO  quidem  opponitur  ajitoj/  ideft  cauum,v£^  autem  uel  ituifa,ideft  gibbo, a»  asj> 
AV,  ideftregibbum.deinde  Galenus  docet,  ejUop  8C  AsfcHV  de  fola  dici  fpinri,ideft  efle 
folas  gibboiitates,quac  in  ipina  fiunt;fed  Lvfny  nefri  folum  efle  gibbofitatem  in  fpinas 
imo  K  in  omni  altera  re,  quando  curuum  fignificare  uolumus  7ti/f  «p  dicimus.  At  in 
fpina  folum,  8C  i/5cy  diceremus,  asia»,/  prmterea,ideftcauu  de  omni  re  dicitur,' 
&  non  de  fola  ipina,fed  AsfiftV  de  Iblafpina  dicitur. 

_  s  E  c  V  N  D  o  docetjHippocratem  in  libro  De  articulis  edocuifle  quo’nam  mod6 
fiatgibbofitas,regibbqfitas,8iobliquitas.nam  hae  funtprgdpue  fpinac  paffiones.opuS 
eft  eum  qui  harum  paftionum  notitiam  habere  percupit,  librum  illum  perfedle  legere, 
nos  aut  in  praefentfarum  illa  edoccbimus,quat  ad  propofitu  aphorifmu  utilia  uidentur. 

_  Quo(i  legitur,  Atep  concu(ru,in  Aldino  contextu  legitur,  ks»  aiintas,  in  noftro  amf 
dquo  1(9«  nitinu!.  In  alio  codice  abeft  haec  parricula,quod  magis  laudamiri. 

TERTIO  docet,  wtft  i&fi/Ttu  f  ideft  quomodo  gibba  fit  ipina.ahquado  fit  Si 
eaufa  extrinfeca,ut  ab  i<Su,uel  cafu:aliquando  ab  intrinfeca  ob  quaedam  tubercula  du/ 
ra,quaE  in  parte  anteriore  confiftunt,  a  q  uibus.  fi  una  uertebra  ad  anteriora  trahatur,  fpti 
na  in  eo  loco  r^tba  fitreodem  modo  fi  fuerint  plures,fit  gibbofitas,  tantum  partibus 
'i:mo  tendentibus,quantum  uertebra  exteta  funt  ad  interiora  reflexaihocc^  experien/ 
tia  indetur  in  omnibus  mediocriter  duris, iit  funt  calami, 8f  uirga,8i  fimilia .  De  hisqj 
Omnibus  abunde  in  libro  De  articulis  diximus.  Vbi  legitur,  A  quibus  fi  qiiado  una 
uertebra  trahit  ad  anteriora, rccurua  fit.hac  particula,recurua  fit:Grace  eft  asji/liita: 
nos  potius  interpretaremur  regibba  fit,qm'a  A«j(ili  Ladneregibbi  dicuntur. 

PP  4.  tlac 


'  Hxc  patticuIa,Qiiando  uero  non  fuerint  continua  hx  qu*  tendqnfia-  uertebt»' 
honnitUis  codicibus  hac  particula  abeft;tamm  in  Aldino,K  in  noftro  antiquo  inu4i 
tur;qiiippclegunt,  i7Wt;tas5CTi/Ka»A(B(iin'  xarifiiboi ofopi/IvAsi.  ■ 

Vbi  le^'tur,Nam  hoc  fieri  uideturinomnibus  duris  mediocriter  tentisjin  noftro  an 

tiquo  codice  dua  funt  letftionesmna,  ofKWU  uSi  Trcui-my  aip  -n  <rxh«fiii  «TeimtTsri/ 
fecunda  feiSio  habetur  etia  in  Aldino  codice,K  illam  magis  probojqua  efthac 
ifKmiymi  iSt  TTcu/mii  iSo»  ifr  rKfiiifiS^  (iwelDot  j-irof^oi/.in  qua  lecftione  abeft  hacpartici^ 
la,  tentis.  Videtur  igitur  in  omnibus  duris  hoc  mediocriter  fadum. 

Q_y  ARTO  aphorifmi  rationem redditihi  cito  moriutur.quoruam  thorax  una  cum 
alijs  partibus  non  augrtur,  ideo  premuntur  magna  anguftia  inftrumenta,  qujc  refpira/ 
tioni  feruiunt .  Hoc  igitur  commiine  eft  omnihus  gibbis ,  qui  ab  mtrinfeca  caufa  faisi 

.  funtjob  dura  tubercula, cocodu  difficilia  tales  ftunt.uerum  quia  tuberculaintumo 

re  &C  duritie  multum  differunt, in  loco  iri  quo  confiftunt:  ideo  magna 8C  dura  dilftci; 
iiorem  faciunt  rtfpiratione.  quae  uero  aliquid  ex  fuo  hutnore  ad  afpa-am  arteriam  mit/ 
tunt,tufflculofos  homines  faciunt.  At  quae  aliquid  ex  fuo  humore  mittnt,nonfuntes/ 
quifite  dura.Ideo  opus  eft  fuppurarqK  aliquarido  hominem  interficere.Quse  auKmii 
.hil  mittuntyfunt  ex  eraffis humoribus,&  funt  dura  Si  incotSa,8i  longo  permane?)ttqn 
pore,antequamfUppurentur:propterea  hominem  nonnecant,led  quae  cumtulliftmul 
na(<:untur,8i  fuppuratione  properat, Si  ideo  funt  exitialia:eodem  modo  Si  omnia  quit 
cum  difficili  anhelitu  fiunt, funt  perniciofatqiua  uel  magna  funt,uel  in  loco  thorads  ad 
uitam  opportuno. 

•  Quodl'egitur,Neejenimuult:Gracceeft, 

Qiiod  etiam  legitur,  Vna  cum  alijs  augeri:Gracce  eft,  i(p<^St 
^od  ftatim  fequitur,Difflcilem  faciimt  homimbus  re^irationem;Gratce  €ft,diffi/ 
Ciliorem,  e/Itiaapsstf»?  «uiriist  is«  tfj/olftTta. 

Vbi  etiam  legitur,  Atcg  ideo  neceffariu  eft  eis  aliquando  fuppurarf,Si  hominem  oc/ 
cidere.illa  particula  Aliquando,poni  debet  ante  particulam  Hominetiit  legatur,Et  ali 
quando  hominem  occidere,  nam  Graece  ita  legitur,  lu/ityiiucif  mttk  ixam 

triui^nn  Jt  Ksti  aoj/ 

Quod  etiam  legitur,  Quae  uero  una  cum  tuffi  ortum  habuere .  legi  debet, Quae  uero 
(utdixi)unacumtuffi  ortum  habuere.nam  Graece  habetur, 

QjyiNTO  Galenusinfert,quuminhispulmq8icoraugeantur,8^thoraxpotius 
decrefcat:quia  quum  fleditur  6b  gibbofitatm  anguftior  fit,ne<^  coftae  crefca,neceffe 
eft  breui  tempore  tantam  fi'eri  anhelitus  difficultate,quod  is  qui  gibbus  effedus  eft, no 
ceflkio  peritiK  hoc  cito, quia  fi  exfolis  tumoribus  prkter  naturam,  difficilem  habebat 

anhelitum,quid  expedare  debemus  cum  tuber cula  furit  tempore  adaudaithorax uero 

fltfedusanguftiorC  . 

SEXTO  Galenus  docet,  quid  apud  I^po  cratem  fitafthma,de  quo  in  tertio  librd 
abunde  egimus.Eft  uero  talis  anhelitus  difficuitas,in  qua  fatis  creber  anhelitus  fitiimo 
8C  illa  anhelitus  difficultas,  quae  in  curfibiis-SC  exercitns  uehementioribus  fit,  uocaOT 
?i«S(i(«ra(/,ideft  anhelare.  Sed  qui  poft  Hippocratem  faipfere  dicunt  etiam  effepaffio 
nem  diuturnam.  Alrj  funt  qui  fimjiliciter  uocantafthma,alii  orthopnoean,quadoaegrC» 
ti  ab%  febre  iugiter  anhelitum  difficilem  habent. 

Qiiod  legitur,'  TO«s/aalrej/  per  s,  legi  debet  a^iu&vaii  jjer  S,  ' 

Et  quod  dicit,  Orthopm'a;Graece  eft,  orthopnoea.  • 

A  P  H  O  R  I  S  M  V  S'  X  L  V  I  I  . 

QVibufcunque  ucn®  fedtiojUeI  purgatio  cutn  medicamento  connenit>ho9 
uere  purgarc,uel  uenam  incidere  oportet. 

ERASAVOLVS 

cj_v  I  «gritudine  aliqua  laborant, quae  uel  per  tienae  fedionem,ueI  per  medicamen/ 


A  P  H  0  R  I  S  « 


lutn  epotum  (anati pofflt,hi  ftatim  medicandi,  8C  fecanda  ucnamec  expedhndum  uer, 
quia  oocafio  praeceps  eiiiled  tunc  (iatim  agendum,  quado  indigent.  Cum  uero  ab  Hip/ 
poaate  hic  uer  expetfletur,  cum  Gdeno  inferre  oportet,  de  his  no  feciffe  uerba  Hippo 
cratem,qui  *gri  funt ,  fed  de  his  qui  in  aeftate  folent  aegrotare  aliqua  aegritudine :  inter 
bos  uero  aliqui  lunt,qui  per  uenae  iedionem:aliqui  per  medicamentum  epotum  ianan 
tur.per  quodcunCp  fanentur,id  uere  exercetouit  fimul  praemoneamur, in  uere  homine» 
purgandos  eHe,uel  fanguinem  auferendum, fi  opus  fit.  Galenus  uero  quando  opus  fit, 
gi  quomodo  cognofcat,in  libro  Qiios  oporteat  purgare,infcripto, edocet ;  nam  fi  hxc 
agant, fiepe  a  facuis  morbis  praiferuatur.  Vnde  Philotheus  dicit, 

OSi  ^  ufta-if  «A*  «f  fTf.iJA’ » j.i « iAmfccMt  vytcu.Kiv-rar,H  moimi 

iJAi/Ja wc5<&«!  ruitifife  3iA»Si»eti(W'f  Vomit,»  muimitois  (S  lyiSi» 

(i&n  sroSoirni.i.pracferuatiuus  fermo,8C  in  his  qui  dubie^ 

«  cum  periculo  fani  funt,dicitur .  Sed  hi  qui  dubie  fani  funt,uel  humorum  quantitate 
hoc  patiutur, quibus  uena  fecare  confert,ob  id  ne  morbis  repletionis  capiaturiuel  qua^ 
litate, quos  6c  medicari  oportet,ob  id  ne  in  differentes  ac  multiplices  morbos  incidant.  • 
.  inimm  AuHomwV.  ideft,Q.uibufcun(^  uenae  fetilio  conuemt.]  Quia  uafortim  plenis 
tu^inem  habeant, 

.  H  tpxfiiXKSi  ideft.  Vel  medicamentum  conuenit.]  Quia  humores  corruptos 

hahiitjK  mala  qualitateaffedlos. 

-  TsrafnpSfS-ifi^Kaxiiyai;»  ^As&oo/ieyjj».  idelf.  Hos  uereptirgare,ueluenaminci/ 
dere  oportet.]  Vt  fcilicet  a  morbis  pra:feruentur,in  quos  incidere  poflent.  nam  ut  Phl^ 
lothem  dicit,hoc  fieri  debet,  tTraM  Tin  *  caiiimy  ifyg^c/ 

(IW? ,  in  -il-vfie  'rto  Mfty  Imtfigvint  ■fg!  wo(«eAi«  T«f  «JijnQc  ms  JlwtJtta!,«!iS<e 

fiittoi/  ideft,  quoniam  tunc  non  eft  caliditas,quac  corporum  dillblutionem  fa/ 

cii,ne<^  frigiditas  morfum  humoru  inferens,non  inaequalitas  perturbans  uiresjled  ma,' 
gis  medium  temperamentum .  Vnde  uere  purgare  potius  conuenit,  8C  uenam  fecare,^ 
alf)s  temporibiis.Galenus  in  principio  illius  libri, cui  infaiptionem  fecit  Qiios  purga/ 
te conueniat, quibus  mcdicametis  Sd  quo  tempore, iiibet  primo  fanos  non  eife  purgan/ 
dos, quia  aegre  purgatio  fuccederetia:  cum  medicaffletum  non  inueniat  humorem  fibi 
obnoxium.ianguinemSf  carnes  colliquat.Poftea  addit,  Atfani  quidem  adhuc,fednifi 
euacuati  fuerint, aegrotaturi,pracueniendi  funt,&C  ineunte  uere  inaniendi, uekniftb  fan/ 
guinc.fi  multitudinentel  data  potione, fi  humoruin  corruptela  morbi  capi  Ibleant.No» 
etenim  podagram  St  articulorum  dolores,inter  initia  tamen  qui  netp  adhuc  circum  at 
riculos  nodum  fecerant,eiu(modi  cuacuatione  complures  annos  inhibuimus :non  pau 
cos  infuper  comitiales,  attonitos,  melancholicos,  8C  huius  generis  alios  diutinos  affe/ 
Aus,qiios  diximus  modo,euacuando  feruauimus.multis  itacp  pituitam,  altjs  amarS  bO 
lemiquibufdam  nigram,non  paucis  aquofe  excremeta,ad  impendentis  morbi  qualita/ 
tem expurgare  conducittmultatp  uirorum  mulierum  exempla  Galenus  ponit, quos 
amorbis  prxferuauit;de  quibus  etiam  in  Gommetarione  mentionem  facit:imd  docet, 
quibus  mcdicametis  uti  oporteat,  quomodo  incedcndumjdiueribscp  affert  cafus,iii 
quibus  uena  feiSione  indigemus, in  quibus  medicamento, de  hellcbori  prapara/ 
tione  atep  fumptione  perpulchra  defcribinK  quomodo  is  qui  fumpturus  cft,accingere; 
le  debeat. Scito  pfatereain  uere  efle  multos  humores  hyeme  colletSos,  quia  homines 
penius  edunt  hyme,quam  altjs  temporibus .  lidem  quoi^  homines  uere  magis  robu/ 
Iti  funt,  quam  alijs  temporibus :  nec  adeft  ftigiditas,qaa  adftringat ,  8C  euacuationes 
prohibeatmecp  caliditas,qua  nimis  relaxet,  propterca  ad  generales  euacuationes  prae/ 
louatiuas,uernum  tempus  cateris  commodius  eft;  BC  quamuis  in  altjs  temporibus  for 
te  aliqua  fint  intentiones  ad  euacuationem ;  non  funt  tamen  ita  generales ,  ficuti  eft  in 
•^particulariter  ob  aliquas  imminentes  dilpofitiones  prauasinomni  tempore 

galenvs 

Ll  Q_V  E  T  quod  in  eis  qiii  adhuc  lani,led  agri  futuri  ftmt,iufi  euacuetur,nunc  fe» 
mo  habetur  Hippoaati,  Hos  enim  oportet, ut  anticipemus  euacuare,uere  adue/ 


S  E  X  T 


niente,  iiel  per  uenae  fc(fHon€m,fi  plenitudinis  palTionibus  fubijciuntur.uel  per  pqroa, 
tiortem,fi  eis  quae  ex  corruptione  proueniut.  Nos  ita<$  plurimos  ita  feruauimusYaS 
qui  longo  ante  tempore  fingulis  annis  morbis  capiebantur.  Sed  8i;  podagram  8C  m» 
bum  articularem  adhuc  incipientem, &:  nondum  poros  circa  articulos  faciente,ex  taU 
euacuatione,  multis  iam  annis  fieri  prohibuimus .  Eodem  modo  &  fangumis  fcuitio, 
nem, morbum  comitialem, apoplexiam,  melancholia  .  Si  alias  huiuicemodi  diutmjuu 
palfiones  in  multis  hominibus  per  di<3am  euacuatione  fubftulimus  .Vena  itaif  fe(3i(, 
commune  auxilium  eft  earum  qusc  ex  plenitudine  fiunt  dilpofitioninn :  purgatio  uero 
lic,fi  quidem  fecundum  genus  inaudias,unum  quoddam  auxilium  exiftit ,  non  tamen 
fccimdum  fpeciem.Nonnulhs  fi  quidem  conferthumores  pituitqfos  euacuare,nonnuI 
lis  uero  amaram  bilem, nonnullis  atramjnonnullis  ferofam  fuperfluitate,fecundHnija 
turam  earum  quae  confueuerunt  fupetuenire  paflionum.Exempli  gratiaialiquis  fihgu, 
lis  annis  incidit  in  melanchoham,nifi  purgetur,  &  res  mira  uifu,  quomodo  morbo  iam 
incohante,ftatim  homo  perfentit  primam  eius  generationem,  6C  ego  aduocatus  purgo 
‘  humores  atros  Si  ceflat  protinus  melacholia;8C  huic  homini  ex  purgatione  ambo  hac 
optima  euem'unt,quod  fcilicet  8<:  fuperfluitates  expelluntur, 8d  quod  ex  aaitudlhe  eo/ 
rum  quae  excernimtur,  paulatim  aperitur  os  uenae, quam  uocant  haemorrhoida,  &per 
eam  etiam  excernitur  pafs  ahqua  fanguinis  uitiofi,  confueti  euacuari,quo  reteto  fuper/ 
uenit  melancholia .  P  urgo  igitur  ipfura,non  uere  tantum,  fed  etiam  autumno;8C  licuii 
dixi,fi  ex  contemptu  aliquando  purgationem  omiferit.  Si  morbum  non  anticipauerit, 

cafus  perfentit  paffionis.  Sic  8C  mulierem  quandam  fingulis  annisjuere  incohantejimi 

liter  euacuans  cum  aliquando  tumorem  cancrofum  in  m5milla  pateretur,fptti,at<5  fte 
quenti  cum  medicamento  purgante  atram  bilem,adhibita  euacuatione, ad  lanitatepa:,> 
ditxi.Et  fi  quando  purgatio  omitteretur, dolore  profundum  fentiebat,8£  me  aduocato, 
ftatirh  uolebat  euacuari.In  altero  elephante  incohantem,primum  per  uenae  fedionemj 
Si  purgationem  fanaui,K  fingulis  anms  rurfushuic  fufficit  una  purgatio,&  ea  omilTa, 
fetim  paflio  innotefcit.  Morbi  itaft  huiufcemodi,atri  humoris  exigunt  purgationem. 
Comitialis  aute  Si  apoplexia  8£  anhelatio,pituitoC.E  t  articulares,  fi  cum  multa  fuerint 
caliditate, amara bilem  uolunt  euacuari,fi  uero  cum  frigidis  tumoribus, pituitam.Qui/ 
dam  alitis  tempore  pftiuo  femper  febribus  ternatus  corripiebatur.  Sed  multis  iam  annis 
non  febridtauit,  quonia  a  nobis  purgari  circa  fine  ueris  anticipauit.  Sic  enim  melius  eft 
tales  euacuare,ficuti  illos  qui  morbo  comitiali,apoplexia,mclancholia,&articulari,K 
alijs  palfionibus,qu3e  ex  craflis  humoribus  generStur,praeftat  circa  ueris  inifiaeuacua/ 
re,  de  gbus  omnibus  feorfum  a  nobis  fcriptu  eft  in  illo  tra<ftatu,qui  infaibif,dehis  qui 
tierno  tempore  egent  euacuatione.eft  aut  ifte  traiSatus  pars  totius  falubris  tradationis, 
BRASAVOLVS 

'  ■  PRIMO  Galenus  docet  hunc  Aphorifmum  intelligi  oportere  in  lam‘s,qui  tamen 
funt  futuri  aegri,nifi  euacueiitur ;  opus  enim  eft  hos  uere  euacuare,uel  per  uenae  feto 
nem,fi  adfuerit  plenitudoluel  per  purgationemjfi  corruptio  in  humoribus .  Addit^  ft 
multos  ferualTe  fanos,  qui  prius  fingulis  anms  acgritudimbus  capiebatur,  Si  podagram 
incipientem  enumerat, &  morbum  articularem,  SC  multos  aliosmorbosjquos  tu  legee 
te  poteris,a  quibus  nonnullos  praeleruabat. 

■  Quod  legitiff.  Vere  adueniente :  Graece  eft,  «f©*  «eficJttwT©' ,  ideft,uere  inuaden/ 
I  te,ingrediente. 

Quod  etiam  legitur.  Si  plenitudinis  paffionibus  fubtjciunturjGraece  eft,  e  artsS»»» 
KiTc&MrnivnaMoiMini'.  ideft,fi  plenitudinis  morbis  capiuntur. 

'  s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet ,  uenae  fedionem  efle  commune  auxilium  diipofine/ 
num,quae  ex  plemtudine  fiimt .  Pingatione  ueroffi  de  purgatione  in  genere  loquaris) 
'  efle  quidem  unum  auxilium,  non  tamen  fecundum  ipeciem,nifi  dicat, purgatio  in  ge/ 
here  eftpurgatio;tame  in  Ipecie  funt  mult»,ficuti  funt  multi  humores,qui  purga?! 
fununam  humori  pituitofo  altera  purgatio  conuemt ,  altera  biliofo,at$  anabilario,  a. 
ferofus  humor  fuam  habet,ideo  fecundum  humoris  naturam  purgare  oportet. 

TERTIO  Galenus  plura  exempla  deferibit  diuerlbrum  hominum ,  quos  praelete 
tlabaqpartim  uenae  fcdione,partim  euacuatione  per  medicamentum. 


Pritnw» 


APHORISHVS  XLVli  ioof 

Primitin  exemplum  eft  de  qucdam,qirifinguh's  annis  incideratmelaneholiam  niil 
pUrgareair,K  quod  Galeno  mirum  uidetur,  eft  quod  hic  homo  ftatim  primam  ntorbi 
generationem  perfentiebat,&il  Galenum  uocabat,qui  illum  ex  purgatione  atrorum  hti 
morum  praeferuabatrduocp  huic  contingebant  bona,primo  euacuabantur  fuperfluita^ 
ies,fecundo  ex  humorum  acredine,  uenx  haemorrhoides  aperiuntur, ex  quibus  portio 
jjiquauitiofifanguinis  cuacuatur,quoreteto,meISchoIia  fuperueniebat.  At  Galenus 
iUumbis  purgabat,  uo-CjK  autumno ,  8C  fi  aliquando  pu^tionem  omififletifympto/ 
mata  pafsionis  incidebat.Hunc  cafum,8i:  fequSteSjidem  Galenus  in  libro  Quos  opor 
^purgare,infcripto,  ad  uerbum  fere  pomt.  Hiceft  praecipuus  locus,in  quo  loannes 
J^lanardus  fundamenta  iecit,quodaloe  uenarum  ora  non  aperiat,fed  fint  acres  hiimcv 
res,  qui  ab  aloe  mouentur .  Nos  nero  de  hac  re  innofiro  limplicium  examine  egimus^ 
concedentes  acres  humores,fiialoen,8C  multa  alia  id  efficere, 
i  Secundum exOTplumeft  demulierequadam,qu*ahquandO  ttimorenj  cancroftiiii 
^imammilla  patTebaturihanc  uere  purgabat,  forti  medicamento  atram  bilem  euacuan 
«e,pofteaquim  ipfam  iafanitatemreftituerati  8C  fi  euacuationdn  quandoij  omifilftt, 
profundos  dolores  fentiebat. 

Vbi  legitur,Forti  ate^  frequenti  cum  medicamento  purgante  atram  bilem  adhibita 
euacuatione  ^  fenitatem  perduxi;in  noftro  antiquo  contextu  duse  funt  let!}iones,una 
iy  i^vfds  Lyiaxnts  la^nur».  ideft,  Qu^rri  la/ 

nauimus  faepe-fbrtitq- euacuantes,medicamento  atram  bilem  purgante.  Altera  le<frio, 

quam  habet  etiam  Aldinusco4ex  eft,  «j/  iccnc/tltu 

T ertium  exemplum  eft  de  homine  qui  elephantem  inchoantem  habebat, &  qiii  prfr 
mo  per  uenx  fedionem,  purgationem  fanatus  eft,  cui  fingulis  annis  fulTiciebat  una 
pHrgatib,qua omifla,ftatim pallio innotefeebat,  i 

QJV  AR T  O  Galenus  docet,morbos inprjditftis cafibUseniimCTatos,fcificetinme 
tancholia,tumorc  cancrofo,&  eleph5tc,atrx  bilis  purgatione  indigere.  Atmorbu^co/ 
jmitiaIis,apoplexia,S)CanheIatio,pituitxpurgationeindigent.  Cum  igitur  nonullos  cu 
tabis,qui  has  paffiones  inciderint,  uel  ad  ipfas  falcem  prom'  fuerint,  quado  eris  inuere^ 
inhis  pituitam  purga,&  R  expedieritjidem  facies  in  autumno .  At  morbi  comiti^Sp;fi 
cum  caliditate  fint,  indigent  purgatione  bilis ,  fi  cum  tumoribus,  purgatione  pituitx, 
hos^  humores  uere  purgato.per  articulares  uao  omnium  articulorum  morbos  intelll 
ge,K  etiam  podagricos.nam  8i  ipfi  articulares  futit 

,  QJfiNTp  Galenusaliu  cafumrefertjdequodamquifingulisxftatibusfebreter/ 
tiana  corripiebaturimulti  autem  fiiht  anni,quod  non  febficitauit,  quoniam  circa  flneii 
uais  purgabatur.Et  hoc  ideo  faciebat  Galenus,  quia  bilis  eft  in  illo  tempore  geiieratC 
nam  finis  uais  quodammodo  acftatis  naturam  lapit. 

SEXTO  docet, eos  qui  habent  tertianam  febrem  efle  euacuandos  in  fine  uaisiqui 
uao  habent  morbum  comitialem, apoplexiam,melancholiam,articularem  morbum* 
&  pafsiones  alias ,  qux  a  cralsis  humoribus  fiunt ,  debent  in  uais  principio  euacuari* 
quoniailli  humores  funt  geniri  in  hyememnde  non  eft  opus  expedhre,  quod  moueana 
tur,8i!  frias  paffiones  faciant:propterea  in  uais  principio  iftos  purga .  Dicit  aute  qUod 
de  his  egit  in  libello  De  his  qUi  uano  tempore  egent  euacuatione,qui  libellus  eft  pars 
totius  fSubris  tra(ftatiom’s.Is  uao  eft  fuperitis  addudus  pa  hunc  titulum.  Quos  opor 
teat  purgare,  quibus  medicametisjSi:  quo  tempore.nam  hic  liba,fi  confidattUr,eft  hri 
•us  aphorifmi  commentatio,  nam  non  folum  docet  quod  uae  purgandu,8f  qUi  fint  illi 
quos  purgare  oporteat,fed  eriam  quibus  medicamenn's,8^  nonnulla  medicamenta  re> 
‘ert,prafatim  heIIeborum,K  eius  prxparationem. 

Hic  Galenus,  in  prxdtato  libro  folu  quatuor  cafus  refert,nos  pollemus  centuri* 
«iumaare,de  his  qui  fingulis  armis  a  uarijs  affedibus  purgari  pratlaUanturtSC  fi  noii 
purgentur,  affedus  illos  xftiuo  tempore  incidunt. 


PHORISMVS  XLVIit 

inteitinotutn  fupenicriicns,  bonum < 


SEXTI 


H.V  N  C  apJiorifmum  fiiper/us  interpretatum  habes, nempe  eft  huius  libri  quj tj, 
gefimustertiusjubi  K  Galenus  dicit,hunc  illi  praccedereiinteftinorum  etenim 

tas, talis  inquam,  qux materiam  illam  euacuet,quac  praedurum  lienem  facit, eft  bot^ 

indicium,  qina  materia  de  liene  ad  exitum  per  inteftina  tranfmutatur ;  fed  opus  efth 

intelligere,quado  non  perieuerabit  diu.fi  em'm  diu  perieueret  quadragefimitertnap^ 

rilmi  ftntentiam  incidit,  fcilicet  uel  hydrops, uel  inteihnorum  lenitas  ftqreruenieM» 
morientur.  -  ■ 

.  Tiim  carfituiAeiy ,  ideft,Lienofis.ll  In  prxeitato  aphorifino  illos  liefiofosdi;xiqm 

qui  lienem  prxdurum  habenqunde  8ihic  Philothemthciq 
2(li'«tJ^/6iftW«ir‘;i5''»®t*ideft,LienoilbsioiiicitpraidtB:UtttlienemhabenteS.'  .■■  ■■■  ■ 

AvejvTtei»  idifb,Difficultasihteitoorum  fuperucriiensbom^ 

'Modo  longanon  lit,ftdtantoqux  materiam  in  hene  contentam  ^n^et.Bonunl  ue 
ro  eft, ut  Philotheus  dicit,  ^  Aoj.aiaJfjttwrsKrtSi?  r>!/ 

ideft, Ratione  tranfotitatiohisjmelancholicum  humorem  infufum 

Ipleni  effundentem. 

L-i'.'.  ■  .'.-fejALEKV-S-----  .  ' 

PAV  L  o  A  ti ¥e  A  hunc  aphorffrnum  expofuij-cum  lermo  habebatur  deapho/ 
'riimb  in  hfie  mbdum  fcriptoiC^iicunq}  lienqfi  a  difficultate  inteffinorum  capiim, 
tur his  longa  fadlaihteftinbruim- difficultate ,  aquaintercutem  fiiperuenit,  ud  leiiitai 
inteftinorum  SC  motiuntur.  Quare  ifii  imprxfent&um  propOfito  niilfa  feft  alia'  b£W£> 
tio  neceffaria,  ,  .  ,  ,  ■ 

■  ..  .  ■  '"ffE. A'SA V.bLV^-  ''' ■  :/r 

•  'C3 'a  L  E  N  V  s  '  hunc  aphorifmum  abfcp.iritefp'retaU'oheidimittit,ad  Aphoriftn5i^t& 
dragcfimumtertium  nos  rcmittcns,in  quo  expofihb  huius  habetur.Inillo  enim  diceba 
tiif,'Qiuicun(^  lienofi  ab  inteftinorum  difficultate  capiuntur,  his  longa  fadlainteftino/ 
rimfdifficultatc,aqt(aihtercutemfiiperiicnit,autlc’uitas,intcftinoru,8imoriuntur.prbA 
pterea  hic  dicebat  niihc  aphorifmiim  (Ilum  ^rxetdere,  quia  prius  quam  fit  fa<Sa  longa 
inteftinorum  diffiaiItas,opuseft'diffitculfatcminteftiiiOfumeffefaaam,&  in  principio 
cftbbnumiquumincipitprolongariieffrcitufrtialurrii'"^  • 


vVicunque  morbi  podagrici  fi'unt,hi  fedktaiin  quadraginta  diebus  inflarat 


^SHASAVOLVS  . 

:  N-,©N  E  ST  op  VS  nos  putare;  Hippocratem  fimpliciternoluiffepodagricorum 
inflammatione  in  quadraginta  diebus  fanari.Nam  experientia  docet,  &  ante  decimum 
quartum  diem  pleruntp  fanari,ec  etiam  poft  odtiagefimum .  Proptefea Hippocratem 
intellige  de  podagrico  morbo,  qui  non  fit  cofirmatus.Nam  hi  qui  confirmati  funqrna/ 
terias  craflas,glutinolas  &  gypieas  habere  ftilenuqux  diii  petfeuerant .  Nei^  etiam  de 
his  loquitur.qiii  incipiunt, quoniam  ante  quadraginta  dies  fanantur:  fed  eius  fermo  de 
his  eft  qui  in  medio funt ,  ut  qutnecfunt  confirmati,nec  nunc  incipiunt .  Sed  iam  pef 
multas  uiees  inflf  rnatio  fada  fit  ;Hi  igitur  podagrici morbi  in  quadraginta  diebus  in/ 
flammationem  fuam  fedatam  habent, &  finiunt,  i ; ;  jSdfus  capite  uigefirnoquarm  libri 
quarti  de  articulorum  doloribus  in  manibus  pedibusi^  agens  hxc  utrbahabequbido/ 
lor  inflammatio  ie  remiierutiquod  intra  dies  quadtaginta  fit,nifi  uirium  hominis  ao 
ceffit, modicis  exer citationibus, abflinenoa,  untSioBihusleuibiis  utendum  eft .  Iti  qtii/ 
bus  uerbis  habes  non  intelligere  in  quadraginta  diebus, led  intrahoc  ipatium.  Hippo/ 
crates  etiam  in  libro  De  morborum  decretorio, inquit ,  Si  qui  morbi  podagrici  fiant, 
quadraginta  diebus  pleruncg  eorum  inflammationes, pituita^  fiftuntur,tametfl  longo 
tardoue  decretorio,  tamen  in  melius  plerunque  tendente,  ut  ex  his  manifefte  oftendat 


APHORISMVS  XLIX  ,  1009 

(loc  non  ede  perpetuum.  Aerius  idem  putairit,morbum  intra  Tparium  quadraginta  die 
fum  finiremo  autem  pra:cife,quadragenmo  die;nam  libro  undecimo, capite  nono, ubi 
docet,  quare  multo  tempore  aut  pauco  morbus  duret ,  caufam  reddit  ex  humorum  di^ 
oerfitate .  Poftea  addit,in  podagricis  aute  8C  arthriticis  appellaris  ufcg  in  iuniSuras  per 
altum  replerio  ex  fluxione  contingicuna  cum  hoc  quod  nerui  permadefcunt,&  diften 
duntur:item<j  ligamenta  8C  pellicul*,omnia<j  circumcirca  fitatatcp  ob  id  fatpe  ufcp  ad 
quadragefimu  diem  morbus  extenditur ,  etenim  cum  etiam  ceflauerit  fluxus, ne<$  am/ 
piius  ex  fuperius  feratur,repletae  adhuc  multo  humore  exiftentes  iundura:,eum  ad  cir 
cumfita  membra  delegant.  At  uero  fi  tenuior  fit  fluxus, celerrime  agri  fanatur,nifi  ma^ 
le  ommno  curentur.  Quod  11  uero  quis  ex  medicis  ueram  methodum  ignoratibus  per 
refoluetia  femper  omnes  inflammationes  curet,non  in  quadraginta  tantum  dies,ied  SC 
in  quadringentos ,  SC  in  omnem  reliquam  agri  uitam  inflammariones  extendet .  Hac 
Aerius.  Vnde  SC  a  Galeno  etiam  in  Commetatione  dicitur  in  quadraginta  diebus  fini/ 
re, fi  nec  medicus  erret, nec  ager .  Proptaea  8C  hic  Philotheus  dicit,  md'ayeixH! 

Kfft  oeija  T(Ui7»f  Atyat/,  Sn  ^ 

ttmrtaH  a 

ctji.a  HSU  Hi^^pHy  kgtpAiyiicu/ 

fnity  5»  i  xtiiiCyMm  tk  ^  iJU!  -fS/  giim  <ruuiAi<TiuiiiJ 

enuaMs  SKKjvaSJm  7»;  mi ntuiAiiriM!  litTninvm.Sj/ 7j>05Wp  (/oAif  aj iia,7« snejsj 

V>f07»T©- 771  3-t«te07«7J, 10(1  «1,50;/ ■7J=57nlpKSU<«J.lfft43(sllu,T5*.  ideft,dc  dii/ 

politionibus  podagricis  nunc  dilferit,  SC  extremum  iplarum  tempus  definit,  inqutens, 
quod  in  quadraginta  diebus  inflammatio  ceflat,8i  abfcedit.Etenim  fi  quod  fluit,  tenue 
extiterit, citius  inflammatio  fedatur .  Si  uero  crafllim  SC  glutinofum,in  pluti  tempore, 
uerumtamen  qua  longiffima  cft,non  longe  a  quadraginta  diebus  inflammationem  fe/ 
dat.  Et  caufa  eft,  quoniam  humiditates  iplas  in  dearticulationibus  circundantium  liga 
mentorum  per  euaporationem  euacuare  oportet, K  ea  qua  in  ligamentis  incidere,  qua 
enim  ratione  agre  aliquid  in  fe  humiditatis  externa  propter  denfitatem  fufcipiunt;ea/ 
dem  ratione  SC  uix  dimittunt. 

oioW  M(Aicyzni«  vomtt^ara  ylirmim.  id6ll:,Qiiicim(^morbipodagricifiunt.]OmndS 
Graci  contextus  quos  uiderim,ita  legunt-Nonnulli  aute  recentes  legere  uolunt,Qui/ 
bufcucp  morbi  podagrici  fiunt.quam  ledlionem  non  probamus,  licet  in  uerum  fenfiim 
duci  polfit.Non  probamus  autem,  quia  in  nullo  codice  ita  habetur,  Sub  morbis  autem 
podagricis  arthritides  etiam  intellige,atcp  ifchiadas:  de  quibus  tertio  libro  abunde  egi/ 
mus;K  Paulus  libro  tertio,  capitefeptuagefimoodauotSC  Aerius  libro  duodecimo, ca 
pite  fexto,8C  per  multa  capita  fequentia. 

hsttst^isewnu,  idefi:,bi  ledata  in  quadra 
ginta  diebus  inflammatione  finiunt.  ]  Intellige  in  aliquo  die  in  toto  hoc  ipatio  cotento. 
Scito  etiam  non  terminari  femper  in  quadraginta  diebus, quando  eft  confirmata ;  ne« 
illuc  peruenirc, quando  incipitjuel  forte, quando  eft  confirmata, iudicaret  Hipp.  id  elfe 
fa<!te,nel  uitio  medici, uel  uitio  segri;unde  li  nullus  erret,ctiam  fi  fit  confirmata, in  x  l 
diebus  inflammatio  celTariuel  intelligamus  Hippocratem  de  fola  inflammatione  intel/ 
ligerc,quodfedetur .  At  quod  deinde  materi*  aliqu*  adhuc  relbitiend*  relinquantur, 
de  hoc  non  curat  Hippocrates,modo  inflammatio  ipfa  quadragefimum  diem  non  per/ 
ringat.Et  quamuis  inflammatio  calidum  humorem  importare  uideatur,  tame  de  omni 
intelligitdicet  nonulli  per  hxc  uerba,fedata  inflammatione,putarint  Hippocratem  hic 
foliim  de  podagra  calida  intelligere,^  non  de  frigida .  Galenus  tamen  in  Commenta/ 
tione  oftendit,in  omni  podagrae  genere, Si  in  omni  iunduraru  dolore  hoc  elfe  uerum, 
utftatim  uidebimus.Et  fi  petas  quae  fint  illa, qugfaciunt  magis  diuturnas, Si  magis  bre 
ues  affediones  podagricas.Dicemus,efle  materias  cralfas  Si  tenues,molIes  SC  duras, li 
qnidas  Si  glurinofas,  SC  etiam  eile  uires  uitales,quaE  naturali  calore  innituntur,8i  quae 
funt  huius  rei  caula. 


P. 


C3  ALENVS 

«Agricorvm  inflammatio  fludione  fit  ad  articulos  decumbetcthanc  atv 
1  fludionem  fiifcipiut, primum  quidemloca  arriculationu, deinceps  circunftatt 

Q.Q,  ti* 


S  E  X  T 


tia  omma,uf^  ad  cutcm .  Quia  uero  impleri  dicimus  articulafiones.Iiquetftij  q  ou- 
ipfis  circiSiacent  ligamenta  extendi  efle  neceffarium.Neruos  igitur, 8C  chordas  noS 
rationabile  in  ipfis  inflamari,  fed  ibliun  dolere,  cum  fimul  articulationes  extendunt»' 
argumento  quoniam  uifus  eft  nunquam  podagricus  pati  conuuHionem,qiis  frequeji 
ter  folet  in  neruorum,ac  chordarum  inflammationibus  adueniretuerum  intentio  ftna> 
tionis  in  eis  commimis  eft  omnibus  inflammationelaborantibus,quonia  diflblui  oBor 
tet  id  quod  ad  pedes  defluxerit,  fi  quidem  tenuiorem  habuerit  fubftatiam  tempore  be 
uiore,u  uero  cralTamjUel  tenacem  longiore:&  longius  adhuc  tempus  requiret  fi  fimul 
craflum,ati^  etiam  tenax  illud  quod  defluxit  exiftitiultra  tamen  Ipacium-dieriim  qua/ 
draginta  non  prorogabit  curatio  inflammationis ,  fi  uidelicet  &  medicus  in  fuo  opere 
non  aberrauCTit,8C  aeger  illi  in  omnibus  obedierit .  (^ae  uero  camofas  partes  occupat 
inflammatio, morboru  acutoru  fubijcitur  termino, diebus  fcilicet  quatuordecim:quo/ 
niam  camis  fubflantia  mollior  eft,ac  rarior  natura  ligamentorS,unde  tardius  iijlanj 
mari  incipit  natura  ligamentorum, chordarum, atcj  rieruorum  ex  idu,.8i  longiori  tent 
pore  ad  confiftennam  inflammationis  perueniunt,ac  tardius  fanantur. Qua  enim  ratio 
ne  uix  aliquid  in  fe  humoris  externi  fitfcipiiit  cum  dura  fint  ac  denfa  huiufcemodi  par 
tes,hac  ipfa  ratione  cum  difficultate  dimittut. Quapropter  Hippocrates  podagricis  in/ 
flammationibus  terminum  integra  folutionis  non  diem  quartudecimum,  fed  quadra/ 
gefimum  pofiiit,quia  qui  in  articulationibus  humopes  infunt,per  ligamenta  ipfas  aiti/ 
plexantia  oportet  per  modum  uaporis  euacuari,8C  qui  etiam  in  ipfa  ligamenta  incide/ 
runt.  Meminit  aut  &  in  Prognoftico  qiiadragefimi  diei, ut  in  quo  iudicantur  quaeS* 
necg  iam  funt  diuturna  exquifite,ne($  acutorum  minimum  exciderut ,  Didum  autem 
eft  plenius  de  talibus  in  tradatione  dierum  iudicatoriorum, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,quomodo  in  podagricis  inflamationes  fiunt,netnpe  fiimt 
materia  ad  articulos  pedum  decumbente,  hanc  uero  materiam  primum  recipiunt  arti/ 
culorum  loca,  deinde  omnia  circunftantia  loca  ufij  ad  cutim.  quia  uero  articulationei 
implentur,8t  ,  ideft  ligamenta  qux  circumiacent,extendtmtur,iindeneriil 

chordae  in  his  non  inflammantur,  fed  bene  dolent,  quia  fimul  cum  articulationibus 
extenduntur .  Iftud  hoc  argumeto  probari  poteft,  quia  nunquam  podagricus  uifus  eft 
qui  conuulfionem  pafllis  fit ,  tamen  ipfa  frequenter  fieri  folet  in  neruonim  8C  chorda/ 
rum  inflammationibus. 

Vbi  Icgitin,  Podagricorum  inflammatio  flimione  fit  ad  articulos  decumbete,de^ 
particula,pedum,  K  in  plurali  legitur  in  codice  Aldino  inflamationes,K  in  fecundale 
dione  noftri  antiqui  codicis.In  prima  uero  ledione  in  fingulari  legitur  (fKvymvk  Grae 
ce  igitur  feriptum  eft,  « rei  «t  ■«  itfSfit  w/ 

•z«<rKimjon& ywtmu.  ideft,Podagricorum  inflammationes  fluxione  fiunt  ad  articulos 
pedum  occupante,  8C  manifefte  apparet ,  pro  podagricis  neceflarium  efle  pedum  arti/ 
culos  Ipecificare. 

Quod  etiam  legitur.  Sed  folum  dolere,  cum  fimul  articulationes  cxtenduntur,legl 
debet,cum  fimul  articulationibus  extenduntur.Grscce  em'm  legitur, 

KTsnSm  ivit  ojfcf  dfMrtciif/ 

S  E  C  V  N  D  O  docet,intentionem  fanationis  in  his  illam  efle  quar  communis  eft  om 
nibus.primo  enim  id  diflfoluere  intendimus  quod  ad  pedes  defluxerit.Id  fi  tenue  fuerit, 
breui  tempore  diflolueturjfi  aalTum  fit,  longiori  indiget  temporerfi  tenax,  longioriifi 
craflum  fimul  8f  tenax,adhuc  tempore  longiori  indigebit;tame  inflamarionis  curaoo, 
nunqua  prolongabitur  ultra  quadraginta  dies,modo  no  erret  medicus, ne<|  ipfe  agen 
Vbi  legitur,Et  longius  adhuc  tepus  reqm'ret,fi  fimtd  crafltim  at$  etiain  tenax  illud 
quod  defluxit, exiftit.deeftparticula,multo:  Graece  emm  legitur,  xsi  mav  ta» //«»»!'>« 
«lufksv  Ksu  myy^imivu  liccxsti^v,  ideft,  K  longius  adhuc  multo  tempus 
requiret,fi  fimul  crafllim  atep  etiam  tenax  illud  quod  defluxit,  exiftit. 

tertio  docet,inflammationem  qua:  in  camofis  parnbus  fit,  acuti  morbi  termi/ 
num  ingredi, qui  eft  intra  ipatium  quatuordecim  dierum.nam  carnis  fubftSria  eft  mui/ 
to  mollior,  at($  rarior  ligamentorinn  naturaiSC  ideo  ex  idu  etiam  tardius  inflammat^ 


A  P  H  O  R  I  S  H  V  S  X  L  I  X  ion 

nertrijKgamenta  &  chordac,at(|!  diu  perfeucrant,ante^  ad  inflamationis  confiftehtiam 
ptnieniant,8C  ante^  fanetur.nam  hx  partes  eadem  rarione  fupcrfluitates  quas  recepe/ 
re^cum  difficultate  dimittunt,  cum  fint  durte  ac  denfaciqua  etia  difficultate  eafde  fuper^ 
flui«t“  recipiut.  unde  8i  difficulter  redpiSnSC  cu  receperint, difficulter  etia  dimimmt. 

Q_v  ARTO  Galenus  ex  his  caufam  infert,  quare  Hippo  aates  non  dederit  deci' 
inumquartum  diem  terminum  inflamationibus  podagricis :  fed  quadragefimum.  quia 
l]umores,qui  fimt  in  articulationibus  per  ligamenta  ipfis  amplexantia,  per  modum  ua 
poris  euacuari  oportet :  imo  &:  illos  per  modum  uaporis  euaciiari  oportet ,  qui  in  ipfa 
ligamenta  inciderunt. 

Denicp  Galenus  dicit, quadragefimac  diei  mentionem  feciffeHippocratemjUtih 
qua  iudicatur  morbi  qui  non  funt  acuti  exquifite,  &C  etiam  illi  qui  extra  terminum  acu 
torum  ueniift.  De  his  uero  Galenus  in  libro  De  diebus  iudicatorijs  plene  locutus  eff^ 
&  Hippoaates  de  his  agit  in  fecundo  Progrtofticorum  libro. 

Quod  legitur,NecJ  acutorum  minimum  exciderimt,lcgi  debet,& acutorum  termt 
num  exciderunt,nam  Graece  habetur,  •mi/  ideff,Et  acu 

torum  exceflerunt  terminum. 

APHORISHVSL 


X  Vibafcunque  prociditur  cerebrum  >  his  necefle  febricm  dC  bilis  uomitum 


EXTORTA  huius  aphorifmi  b  Grgco  in  Latinum  uerfio  recentes  aberrare  fecit, 
tpfi  enim  in  antiqua  translatione  habent,  quibufcunque  cerebrum  furfiim  concutitur, 
quo  uerba  coegere  illos  Siculas  gerras  excogitare :  Sed  in  Leoniceni  interpretatione 
nugas  aliquas  inuenire  non  eft  opus ,  imo  breiii  8C  fecile  id  nobis  proponit  Hippocra^ 
tes,quod  in  prodicendo, cognofeendo  proficiet :  fi  alicui  cerebrum  pr£ecidatur,ne/ 
ceffarium  eft  hunc  febrem  incidere,  quia  eft  membrum  ex  prineipalioribus,  SC  ex  mk' 
gna  communitate  cum  ore  uentriculi ,  necefle  etiam  eft  bilem  per  uomitum  emitti.  Eft 
autem  cerebriprocifio  in  profundum  excifio,Philotheo  dicente, 
fiis©-  •»«*() ,  ideft  profeiisionem  dicit  incifionem  per  profundum,  8C  per  altitudinem 
cerebri.T  ucp  omnem  cerebri,ideft  fuo  fubftantiae  incifionem  intelligere  potes, uel  ma 
gna  fit, uel  parua.  Celfus  libro  quinto  capite  uigefimofexto  uulnerati  cerebri  figna, 

eius  membrano  ponens,  inter  ipfa  differentiam  facere  non.uidetur .  Inquit  uero,fin 
cerebrum,  membranauc  eius  uulnus  accepit ,  fanguis  per  nares, quibuldam  etiam  per 
aures  exit, ferecp  bilis  iiomitus  infequitur,quorundam  fenfus  obtunduntur,appellati<5 
ignorant,  quorundam  trux  uultus  eft ,  quorundam  oculi  quafi  refoluti ,  huc  atep  illuc 
mouentur,fere^  tertio, uel  quinto  die  delirium  accedit,  multorum  etiam  nerui  ifteiv 
duntur.  Ante  mortem  autem  plericp  fafeias, quibus  caput  deligatum  eft,lacerant,ac  nii 


dum  uulnus  frigori  obfjciunt.Febris  uero  non  meminit  Cellus,tanquam  illius  quo  ne 
ceffario  confequif. Paulus  libro  fexto  capite  o(ftuagefimoodauo,uulnerati  cerebri  hec 
figna  ponithomo  fubito  decidit, obmutefcit,faciem  diftorquet,  tum  bilis  uomitus,fan 
guinis<5  per  nares  8C  aures  effufio  infequitur :  albus  etia  quidam  humor  8C  pultaceus, 
fi  aditum  habuerit,pcr  uulnus  exit.  Hipp.in  principio  primi  libri  De  morbis,de  uulne 
nto  capite  hoc  dicit,Bilis  uomitus  febris^  fuperuenit,qirid<5  corporis  lyderaf,perit<5. 

mimm  A  i  tyLipab®-  «^foTri».  ideft, Quibufcuncp  prociditur  cerebrum.  ]  ideft,ipfa 
cerebri  fubftanria:K  ut  Philotheus  dicit,  km  tj»©-  Ti&ifim©-  xKWfxTJxif  «naf 
W«.ideft,ab  aliqua  caufa,quo  fada  fit  extrinfecus,per  profundum  incifum  fit.Quod 
fieri  non  poteft,nifi  &  eius  membrano  procifo  fint. 

TsTMuifi  AijyLt  TTVfiTiit.  ideft.  His  necefle  febrem.  ]  fcilicet  fuperuenire,  quia  cerc> 
brum  membru  principale  eft:quod  patitur ,  cum  corde  colligantia  habet  per  multas 
«enas  &  arterias, unde  in  incifione  putredo  fit, Si  per  uenas  Si  arterias  fumi  putrefeen 
tes  continuo  cordi  comunicantur,^  febrem  faciunt. Galenus  Iblum  hanc  caufam  red/ 
dit,quia  eft  principale  membrutSi  etiam  Philotheus  dicens,febrem  fieri,  oji  <fMypt<u 
tau  A-ri/  Lvaty  «tmiimtg,  i.  propter  hoc  quod  ipfum  inflammat,  cu  fit  principalis  pars. 


SEXTI 


,  V<3pi)  bilis  uomitum  fupenienire.]  Nam  cerebro  patienteob 

coIligantiam,quam  habet  cum  ore  ucntricuh,in  duobus  magnis  neruis ,  necelTe  efto 
ucntriculi  pati,  eo  paticte  propinquae  partes  illuc  tenuiores  partes,  quas  habent,&  illj! 
quae  facilius  currere  poirunt,tranfmittunt:hat  autem  funt  bilis,  &C  euam  tefte  Galeno, 
ferofa  fuperfluitas.nam(  ut  Galenus  dicit)raro  fola  bilis  euomitur  fine  ferofa  fuperflm' 
tate  mixta.hinc  abfeifo  cerebro  fit  languinis  uomitus.Nos  uidimus  &  pituit*  uomita 
fieri, propterea  putamus  illos  humores  euomi,qui  tunc  in  uentriculo  funt,im6  SCuidi/ 
mus  cerebrum  praecifum  habentes, qui  nihil  euomuere.Philotheus  eSdem  caufamafli 
gnat,  fcilicet  fieri  bilis  uomitu,  sneSaest  t  »Sl'e«o  j;  to  £J  (iiaijj. 

,0»  siiuc  yasfis  it  nvgct  ^  tfv<ny  /tAsra-jj  (3  ,(S  u&  n  Lyiiafi  ^ 

w^irxsAs'^  (Tvf^ctcw,^  is  w&-^!i;p).i.quoniam  neruotuni 

principio  patiente, omnes  partes, K  praefertim  os  uentriculi,  tan^  id  in  quo  fimtmulti 
nerui,fecundu  natura  mouentur,8C  perturbantur,  K  in  euacuatione  omniu  humorum 
confluxum  excitat,8C  biliofa  tanqua  tenuiora  praccurrunr.T amen  fi  in  uentriculo 'pr* 
foerit  pituita,ipfa  poteft  in  uomitu  praecederetde  febre  autem  illos,quos  curauimus,K 
nunc  unum  in  cura  habemus,ex  praecifione  cerebri,ftatim  in  principio  fckem  necefla 
rio  non  incurrunt, fed  aliqui  cum  idu  mox  febre  capiuntur,  aliqui  prima  die,aliqui  fc 
cunda,aliqui  quarta,aliqui  u%  ad  feptipiam  hyeme  peruenerutquod  non  mirum  eft, 
ham  hi  alioqui  erant  fani,8i  probos  huihores  habebant  8C  nondum  erat  foda  piitredo! 
poftquam  uero  ccKpit,fimul  SC febres  coepere .  Dicit  uero  Hippoaates,neceirariaeft 
febrem  fuperuenire,non  autem  quod  fimul  fiatDilputatio  praeterea  fit  apud  recentes, 
fi  aperta  caluaria  fumi  exire  pollent,  quibus  putredo  mixta  eft,  an  fieret  febris,  nonnul/ 
li  putant  hunc  pofle  ufe^  in  fanitatem  abfcg  febre  progredi.nos  autem  dicimus, 8C  fi  alf 
qui  putridi  fumi  exeant,tamen  multos  etiam  per  uenas  dC  arterias  perungere  cor. 

GALENVS 


PR  C I S  O  cerebro  aduenit  febris  ea  ratione  comimi,qua  quolibet  membro  prin 
cipali  patiente  inflammationem,fublequitur  febris.Bilis  uero  uomitus  fit  compa/ 
tiente  uetriculo  propter  eius  cum  cerebro  communicationem,  ore  praciertim  ipfius  ad 
quod  terminatur  ex  cerebro  effatu  digna  quaedam  neruorum  coniugatio.  Gonfueuere 
quidem  8C  aliter  in  magnis  doloribus, ate^  moeroribus  fortibus  ad  uentriculu  fluere bf 
liofa  fugfluitas,8f  multo  magis  cu  ipfe  male  affedus  fuerit.  Ad  ea  em'm  quae  talia  funt, 
feruntur  partium  proximarS  fuperfluitates,  quae  prxfertim  tenuem  habent  fubftatiam, 
qualis  eft  ipfebiliofus  humor,atcp  una  cum  eo  quaccui^  ferofa  fuperfluitas,qup  faepius 
in  uomitibus  bili  comifcenturtK  raro  admodii  accidit,  ut  bilis  exquifita  euomatur,cui 
ferofam  fuperfluitate  non  uideamus  admixtam.  Apparet  autem  8£  in  fanis, cum  diu  a  cl 
bo  abftinuerint,pracfertim  in  illis  qui  natura  funt  biliofiores, tales  in  uetrieulum  humo 
res  admitti,quod  &C  ipfius  morfus  df  uomitus  manifeftant.non  folum  aut  cerebro  uub 
naato  euomunt  homines  bilem,  fed  K  dura  membrana  drcuftante,quae  cum  inmultii 
partibus  fit  cerebro  agnata, citiflime  ei  comunicat  proprias  pafliones.Erafiftrati  autem 
fedatores  cum  ipfas  membranas  uelint  efle  principia  neruorum,  membranam  aaflio/ 
rem  inquiet  non  fuse  naturae  ratione,  fi  fola  nt  uulnerata,  tales  afferre  cafus.  Si  uero  ufep 
ad  cerebrum  uulnus  peruenerit,  quoniam  ambae  membranae  prius  illud  admiferinqlic 
nuper  didarum  fequi  paflionum  ortum  fatebuntur.  Dixi  autem  Erafiftrati  fedatorw, 
.8f  non  ipfum  Erafiftratum  talia  diduros,  quoniam  cum  iam  fenex  effet,  ut  illi  inqmt, 
fcripfit  libre>s  Diuifionum,in  quibus  cerebrum  efle  neruorum  principium  demonftrar, 
iiit.Didum  autem  eft  de  his  in  Commentarijs  de  Hippoaatis  fedione. 


PRIMO  Galenus  docet,  cur  febris  fiat,a:  inquit,  ea  ratione  communi  fierfquafit 
principali  membro  inflammationem  patiente ;  femper  enim  ad  inflammationem  alicu/ 
rus  principalis  membri  confequitur  febris. 

;  s  E  c  V  N  D  o  docet,bilis  uomitum  fieri  ob  comjiafsionem  otis  uentriculi,propte* 
qiiandam  magnam  neruorum  coniugationem,qu<E  a  cerebro  ad  os  uentriculi  ttndiV 
TERTIO  docet,  cur  bilis  uomitus  fiat,  quia  non  folum  in  prxeifione  cercbri,fed 
etiam  in  magnis  doloribus  attj  moeroribus ,  biliofa  fuperfluius  ad  uentriculum  fluere 


{ola,5C  tanto  magis  fluit, quanto  uentriculus  ipfe  magis  patitur,  nam  ^o  compaticntc, 
fugetfluitates  proximarum  partium  ad  ipiiim  deferuntur, 8C  pracicrtim  illat  fuperfluitax 
tes,qu*  tenues  funt,qualis  eft  bilis  8C  ferofa  fuperfluitas,quae  cum  bile  mifceturtimd  fi 
uomitum  confiderabis ,  raro  purm  bilem  euomi  uidebis ,  quin  ferofa  fuperfluitas  illi 
mixta  non  fitrimd  QC  fam’,qui  diu  a  cibo  abftinent,  in  uentriculo  fimiles  humores  colli/ 
gunt;fi^  hoc  pratfertim  in  natura  biliofisthocij  manifefte  deprehenditur,  8i  ex  oris  uen 
mculi  fflorfu,qui  no  m'fi  a  bile  fieri  poteft:8C  denicp  ex  ipfo  uomitu  ocuhs  bilem  ipfam 
eftendente.  Quod  legitur,  Commifcentur;leg^in  fingulari  Commifeetur. 

cs_y  ARTO  Galenus  docet  bilis  uomitum  cotingere,non  folum  cerebro  ipfo  uul/ 
BcratOjfed  dC  dura  membrana  uulnerata,qute  fit  in  mdtis  locis  cerebro  agnata, 8C  quae 
citiflime  proprias  pafliones  cerebro  communicat. 

ci_v  I N  T  o  docetjBrafiftrati  fetfhtores  non  dicere,fieri  uomitum  bilis  fi  dura  mem 
brana  praecidatur,  ob  id  quia  cerebrum  compatiatunfed  ob  propriam  membranae  natu 
lam.nam  uolimt  neruos  ab  hac  membrana  oriri,8C  no  a  ccrebro.propterea  ratione  hu/ 
ius  membranae, non  ratione  cerebri,  os  uentriculi  compati  uoluere,ad  quod  duoma 
gm’nerui  tendunt.Et  fi  dicas  etiam  praecifo  cerebro  bilis  uomitum  fieri,inquiunt  ratio/ 
ne  membranae  fieri,  quia  caebru  procidi  non  poteft,nifi  prius  &  dura  8C  mollis  mem/ 
brana  praecidantur. 

Quod  legitur.  Non  fuae  naturae  ratione ;  legi  debet  Affirmatiue,fcilicet  fuae  naturae 
ra0one,qm'a  Erafilirati  fe(flatores  uolebant  id  fieri  fuae  naturae  ratione,  nonper.cere/ 
bricopaflione.Et  praeterea  cotextus  Graecus  affirmatiuelegit,<i^i  /xti»  liui  tmw  (fvmi/, 
SEXTO  oftendit,cur  dixerit  Erafiftrati  fe<Satores,K  non  ipfum  Erafiftratu ;  quia 

ait)dicuntipfum  libros  diiredionum,quum  fenex  eiret,compofuiire :  in  illis  uero 
mm  elTe  principium  neruorum  demonftrauit  Sed  de  his  Galenus  dixit  in  Com/ 
mentattjs  De  fediione  Hippocratis. 

Quod  legitur,  Scripfit  libros  diuifionum:  potius  legendum  eft  SceSionum .  Graece 
enim  eft,  #  NamS£fidixrefisdiuiuonefigmficet,inpraelentiarum 

potius  interpretari  conuenit  feiftionem,per  qua  humani  corporis  ledione  annotamus. 
Quod  etiam  legitur,  Didium  autem  eft  de  his  in  Commentarijs  de  Hippoaaris  fe/ 
Abnedegi  debet ,  Didum  autem  eft  de  his  ampUus  in  Commentarijs  de  Hippocratis 
fedione.Grxceemm  habetur,  AtAtxTta  Ji  uSiaAMi/ j»  Teif  •rit  (■jnrsxjitnss 

APHORISMVS  LI 


Vicunque  fani  dolore  capitis  repente  capiuntutjKftatim  muti  fiunt, K  fter/ 
tunt,in  feptem  diebus  pereunt,nifi  febris  apprehenderit. 


ERAS AVOLTS 

H I  c  aphorifmus  ad  ea  prxdicenda  quae  futura  funt, optimus  eft,8d  ad  curatiua  par 
tem  plurimum  confert:  nam  qui  ita  fani  funt,ut  nulla  in  ipfis  uideaturlaela  operatio,  8C 
repente  capitis  dolore  capiantur, 8f  poft  hoc  ftatim  uocem  amittant  atep  ftertunt,  hi  in 
feptem  diebus  pereunt,nam  haec  fymptomata  fieri  no  poirunt,rafi  multa  materia  in  ca 
pite  fit,  quae  cerebri  uentriculos  occupet,  haec  enim  in  principio  dolorem  facit,poftea 
fenfus  aufert,  unde  K  apoplexiam  incidunt,  quae  cum  fit  morbus  peracutus,  feptimum 
diem  tranfire  non  poflimt,quin  pereant, uel  lanitati  reftituantur.  At  cum  haec  ^edio  a 
frigida  8C  humida  caufa  fiat,propterea  fi  febris  apprehenderet, quae  eft  prxter  naturam 
caliditas ,  hi  euadere  pollent .  nam  hac  caliditate  frigidam  8C  humidam  materiam,  qux 
affedionem  inducebat, refolui  contingit,  nili  ergo  fuperuenerit  febris,  feptimum  diem 
tranfire  non  poflunt. 

Huius  aphorifmi  alFedio  potatoribus  pleruncp  cotingit,ideo  cum  Gratci  continuis 
compotationibus  uterentur, Sf  prxpotentia  uina  haberet,  propterea  in  hacc  diferimina 
f*pe  incidebant, 8C  ideo  Hippocrates  in  pluribus  locis  huius  aphorifmi  mentionem  fa 
'  QQ.  }  cirprimo 


1014.  LIBRI  SEXTI 

cit.primo  enim  in  fecundo  libro  Demorbis,  quem  Galenus  Hippocratis  eiTeticnn 
^t,in  principio  dicit :  cum  dolor  caput  repente  corripit,  confcftimtp  uocem  interefc'^ 
iiiresi,  feptimanus  hic  moritur, nifi  ignis  iuperueniatrquod  fi  fiat,fanefdt ,  Per  ien  ** 
uero  febrem  intelligitjnam  SC  fua  lingua  ignis  uocabulo  utitur, inquiens,  »(> 

ideftjnifl  ignis(ideft  febris)apprehenderit.  Statim  Hippocrates  huius  rei  caufam 
affignare  uidetur,inquiens:Patitur  autem  hgc,quum  ipfi  nigra  bilis  in  capite  mota  S 
fluit,  8C  maxime  quatenus  plurimat  uenulte  in  ceruice  dC  pedore  funqdeinde  pollridie 
ftupefcat,uires(5  amittat, quum  fanguis  refrixit.fi  uero  fortis  adeo  fiqiiti  fangumem  ca 

lefiat,fiueporredis,fiueperfefangnentollitur,ipargitur,mouetur,ipirat,ipwnefcit,bi/ 

iis  feparatur,&nefcit9.  fi  uero  uires  non  habeat,magis  frigetrquum  uero  penitus  refri/ 
xit,calor^  eius  defecit,  cogitur,nec  mouetur,fed  perit.fi  uero  temulentia  htec  patiatur 
etenim  eadem  patitursperitqj.Hic  igitur  uiderepotes  Hippocratem,qui  ex  atra  bilera^ 
tionem  redditNos  uero  ex  pinrita  neri  diximusitame  non  negamus, etiam  ex  atra  bile 
pofle  contingere,prscfertim  pituitae  mixta.  Additi^  unum  hoc  loco  Hippocrates,quod 
in  aphorifmo  non  eft.fcilicet  uires  eflfe  imbecillas .  Idem  Hippocrates  paulopoft  ih  eo/ 
dem  libro  de  eodem  fere  agens,inquit,  Si  fanuS repente  caput  dolitet, mutefcatip  &  fer 
tat,hiet:quem  fi  quis  uocet,non  fentitifolum  gemiqmultu  mingit, nihil  inde  refipiftit: 
qui  nifi  febris  corripiat, feptem  diebus  peritifi  uero  corripiat,pleruncp  faneibit,  Etnon 
j3b  re  dixit  Pleruc^,  qm'a  etiam  non  eft  necefiarium  fanefcere.Doceti^  eodem  loco  Hip 
poaates  hunc  morbu  fenes  magis  quam  iuuenes  uexare.Poft  haec  pofita  cura  eqndem 
cafum  in  ebrietate  defcribit:de  qua  fuperius  aphorifmu  fecerat  Hippocrates .  Idem  ha/ 
betur  apud  eudem  authorem  in  tertio  De  morbis  libro,  cum  in  principio  inquit, Cum 
grauis  capitis  dolor  repente  per  exordia  mutum  &cit,prgfertim  cum  temulentia  feqle 
ptimanus  hic  perit,quod  minus  temulentis  euemquti  muri  pereant.Hic  igitur  8C  de  te/ 
mulentis  8C  de  non  temulentis  intelligiqponiti^  differentia, quia  temulenti  rarius  muti 
pereimt.Idem  Hippocrates  prope  finem  libri  De  morborum  dccretorio,eandem  canti 
fenam  refert, inquiens,Quibus  lanis  caput  fubito  dolet,mutefcunt  ac  ftertuntjdiecffe/ 
ptirao  pereunt,  nifi  febris  fupercapiat .  In  fine  etiam  illius  partis  quarti  libri  De  ratione 
uidus  in  morbis  acutis,ubi  de  altero  anginae  genere  loquitur,  de  uocis  defedu,qui  de/ 
cimoquarto  die  in  febribus  fit,&  etiam  in  alijs  diebus,diirerit,Galenus  preterea  in  fine 
libri  Debono  corporis  habitu,  ubi  oftendereuoluitrepentinas  omnium fimdionB re/ 
folutiones  per  praecipua  unam  indicari,de  eo  qui  ftatim  mutus  fit,uerba  facitifed  men/ 
tionem  non  facit,quod  prius  caput  doluerit.eius  uerba  haec  funt,Cum  quis  fubito  mu/ 
tus  redditur, uenarum  interceptiones  corpus  infeftant.Repentinas  em'm  omnium  fiin/ 
diionura  refolutiones  per  praecipuam  unam  indicauit.Interceptiones  autem  plenimdi/ 
nem  dixit,  cum  uidelicet  uenae  perlpiratu  nullo  refrigerantur.  Vult  autem  ipfe  ex  uena/ 
rum  interceptione  fieri  mutum :  led  hoc  fieri  pollet  ab  alia  caula,quae  non  eflet  in  capi/ 
te.tamen  cum  uehemens  capitis  dolor  praeeat,  ut  in  aphoriCno  dicitur,ab  alia  cama, 
quam  a  capite  fleri  non  poteft. 

oiomiin|/  v)'iiiv»in{i.idcft,quibufcun^  lanis.]  Sed  quomodo  fani,fi  repente  capitis  do/ 
Iprem  incidunt  C  Sunt  fani  apparenter,  &C  etiam  uere  fani  quo  ad  adiones,  at  intus  ha/ 
bent  caufas,qu:e  repente  aegritudinem  Inferre  poirunt,nempe  multos  humores  craflos 
atque glutinofos  in  cerebro, eiusue membranis. 

4t4i«afi.iden:,repete  dolores  in  capite  fiunt.]  Vel  quicBip' 
fani  dolore  capitis  repente  capiunturait  Leonicenus  interpretatur.Intellige  uero  dolo/ 
rem  intenfum,qm'  fit  in  toto  capite,  K  proprie  dolorem,  quem  recentes  aggrauariuuni 
iiocant,2d  qui  hunc  hominem  fere  ftupidum  reddat, aciei  ingenij  obtufae,  quo  note/ 
tin-  elTe  materias  aalTas  atque  glutinofas  in  capite  contentas. 

KcU  sntf  ymvTta,  ideft,Et  ftatim  muti  fiunt.]  At  quomodo  feiemus,!»! 

dolore  capitis  uexari,fi  abfcp  uoce  eruntc'Refpondcmus,antequam  muri  effedi  fint,d£ 
capitis  dolore, qui  repente  apprehenderat, conquerebanturrimd  hic  derepentino  capi/ 
tis  dolore  coqueri  debuit,mox  uocem  amittere.*  ut  diebus  fuperioribus  nobili  Comitt 
tudouico  Sacraro  conrigit,qni  de  repentino  capitis  dolore  conqueri  coepit ,  & 
mutus  effetSus  cftinam  apoplexiam  incidit,  Sb  in  feptem  diebus  cum  retniiSSSnpfco^ 


APHOR.ISHVS  Li 

deCdcrarf  capit.Quod  dicit  «ijiumi,  fine  uocc  figniflcat,K  non  proprie  tniiti:quia  mu/ 
nnon  audiunt,nec  imquam  loqui  pofluntifed  hi  fi  fanantur, iterum  loquuntur. 

.  Ket  i-Et  ftertunt.  ]  T ame  non  eft  uerum  ftertere,  fed  potius  eft  anhelitui  im 

pei'tus,qui  libere  exire  non  poteft,  unde  in  uia  fonitum  illum  quafi  ftertentis  facit. 

^  (bi>»«<-»«i.ideft,In  feptem  diebus  pereunt.]  Nam  apoplecSici  efflduft 

tur,&r  apoplexia  morbus  eft  peracutus,  qui  feptimum  diem  non  traiifit, 

.  ideftjNifi  febris  apprehedcrit]  Quae  etiam  adeo  uebemens  fit, 

Bthas  materias  quae  apopl^iam  fadSt,refoluere  polfitjdebetij  elle  debilis  apoplexia: 
nam  fortem  foluere  impolfibile  eft.D  ebihs  igitur  apoplexia  fanari  poteft  fuperuenien/ 
te  fdire, humores  attenuante,  SC  ad  neruos  propellente.  Ex  hac  enim  febre  uel  non  mo/ 
riuntur,  uel  non  in  feptimo.  Nam  Hippocrates  fimplidter  non  dicit  hos  non  mori;  fed 
non  mori  in  feptimo.  Sed  intellige  etiam,  quod  fanentur, ut  eius  fententij,  quas  ex  alijs 
fuis  libris  fuperius  adduximus,oftendunt,febris<5  fuperuemes  intenfa  efle  debet,  unde 
in  libro  De  morbis,febris  illa  quae  in  hoc  cafu  fuperuenire  debet,uocatur  iruf  .L  ignis* 
tamen  non  eft  opus  adeo  intenfam  efle, ut  uires  derjeiat,  quia  hic  poftea  ex  febre  morer 
fetur,8t  cirius  etiam,quam  ab  hac  debili  apoplexia.Philotheus  tonus  aphorifmi  rario/ 
nem  ita  reddit, isaAsrliitf  «^Ay^7iia,i((a  ToiiTiu  aij/s  TOt  t/w  •«/ 

j»®”  xvitiMi»  TtvS^iA«Tay  «Aa»? 

iifi  iyitipeeAsv,»*  it»  tKniii-asiTtu  n  Jiwct/ut  mi!  riUjoif.ifsa  kifmlet  ym-nu^n  m  </l»Asi  twiamj» 

■  'imi>s!'f^Sv'T«S7«f^!t-tta,giy^v<ny»m&iSm(ryiit  «'«stm» uftj-iVsTOi.i/lrAstiTta » 

KfB  hfSfiKnaviny  itu/  tu«  7rvg%-ni  uu\!ictlli» ,\m  yi^ -mvfvni  cu/g^va  tIw \smKa(3/!lut 

‘  i/ihu  9»  V»  4siJ«As,  I(SM  Af^uia,t(sB</!i«iJ05a,  KS“  ioAva  •ny  StJvgTey.  idcft,De; 

apoplexia  uerba  facit;K  hanc  dicit  principi)  intenfionem  fiue  incrementu  ac  fummtiiri 
&  finalem  uigorem  efle  afferentem,  fcilicet  interitum,  huius  igitur  principium  declara 
tur  ob  repentinum  dolorem, faeSum  ab  humore  graui  6f  glutinofo  j  Poft  modo  ipiritir 
’  bus  crafsis  effedhs ,  K  perfeda ,  ideft  ualida  obftrudione  cerebri  fa(fla,non  amplius  ad 
•  -  neruos  uis  ac  robur  emittitur.SiT  uocis  priuatio  fit.  Quae  declarat  morbi  incrementum 
fcu  intenfionem.  Si  igitur  haec  fiat,ft:ertunt,idcft  uioleta  reljiiratio  fuperuenit:K  fic  der 
claratur  finalis  ille  uigor.Nam  moriuntur,nifi  febris  inuaferit;  fi  enim  febris  inuaferit, 
fubieda  in  capite  materia  refbluit  S£  attenuat  ac  difcutit;SC  ne  mors  accidat,  prohibet< 
eAPENVS 

Mv  T  o  s  folet  Hippocrates  nominare,  non  eos  tantum  quflbtis  l*ditur  uox,ue^ 
rum  fecundum  exuperantiam  quahdam.  Una  cum  eiUs  laefione  dat  nobis  intelB 
gendas  omnes  quae  flint  fecundum  eledionem  operationes .  Nonnunqiiam  igitur  illii 
oblacfis  non  interit  fenfus .  Quos  igitur  ipfe  mutos  appellat ,  contingit  efle  fentientes^ 
Sed  fepius  utraq?  patiuntur, K  talem  affedum  Ubcant  apoplexiam .  Eft  autem  &  harc 
alia  quidem  debilis,aha  uero  fortis,atcp  ideo  dixittSolucre  apoplexiam  fortem  impoC" 
fibiie, debilem  uero  non  facile .  Videtur  autem  nunc  fortis  apoplexiae  indicium  appor 
(uifle,quod  ftertere  dixit, quod  etiam  profunde  dormientibus  accidit  fecundum  diipo/ 
jitionis  fimilitudinem,fecundum  diuerfum  quidem  utrifm  modum.Nihilominus  qua/ 
tmus  aliquid  habent  commune, iit  ftertant  cofequitur.  Eft  autem  commune  ambobus 
pus  quae  fit  per  neruos  operatioms  debiIitas,K  didum  eft  de  his  amplius  in  ea  quae  de 
locis  patientibus  inferibitur  tradatione.  Nunc  uero  quatum  ad  expolitionem  aphorife 
mi  fufficiet,dicetur  a  nobis.  Quibus  fanis  dolor  in  capite  repente  aduenerit,caufam  re> 
ferre  oportet  imprimis  ad  fpiritum  fiatuofum .  Sed  iam  bC  ad  influentis  uniuerfim  ma/ 
feris  multitudinem,  quam  &  nunc  ad  cerebrum  fuifle  delatam  indicant  cafos  qui  poft 
dolorem  fuperuenerunt,  per  quos  SC  quod  fit  quaedam  materia  pituitofa  commonftra.* 
tur,at(p  idcirco  febris  fuperueniens  foluit  difpofitione,ut  quae  calefacit,  extenuat,atc9 
refoluit  fpiritum  flatuofum,a;  pituitofos  humores.Fit  autem  hoc  normunquam  tribus 
diebus, aut  quatuor,nonnunqua  uero  pluribus.non  tamen  ultra  dies  feptem^quia  par» 
eft  principalis  .Tales  uero  partes  non  ^u  tolerant  fortes  fimul  ac  diuturnas  pafsiones* 
ut  faepius  oftendimus, 

Q5i  4.  BRASAd 


101$ 


S  E  X  T 


PRIMO  Galenus docct,Hippocratem non foIiimiHosuocare  iifiScM,  idefi(in» 
uoce,quibus  uox  laeditur,  fed  per  exuperantia  quadam  femper  intell/gere  folet  onuies 
operationes  quae  funt  fecundum  ele<!l:ione,guandoc5  uero  illis  Ijfisjnon  interit  fenfus  • 

S  E  c  V  N  D  o  dicit,  illos  contingere  eirelentientes,quos  aphonus,ideftfineuoceaD 
pellat,  tamen  utracj  fepe  patiuntur,&  talis  alTedlus  apoplexia  uocatur.  ^ 

TERTIO  apoplexiam  in  debilem,&:  fortem  diftinguiqoftendens  nuncHippocra 
tem  de  debili  intelligere,ut  oftendit  id  uerbum  f  ideft  ftertere.nam  qui  perfetS* 

apoplexia  detinentur,nonftertunt,ne(p  curantur ,  led  ftertere  etiam  contingitprofiav 
de  dormientibus  fecundum  dilpofitionis  fimilitudinem ,  At  fecundum  diuerlummo^ 
dum,SC  diuerfam  caufam. 

Q_v  A  R  T  o  docet,ftCTtere,quod  in  ^oplexia  eft,8f  quod  in  profunde  dormiente 
bus,habere  quoddam  commune, quod  eft  debilitas  operationis,  quae  per  neruos  fit.de 
hac  autem  re  Galenus  tertio  De  locis  alfedlis  libro  capite  decimo  de  apoplexia,8C  eius 
modis  agens  dilTerit. 

Q_v  I N  T  o  ad  aphorifmi  expolirionem  conuertitur,inquiens,fi  fam',capitis  dolo» 
re  capiantur,necelle  eft  ad  Ipiritum  flatuofum  caufam  referre,  dC  ad  materiae  multitudi» 
nem,quae  uniuerfim  influit, 8C  quae  ad  cerebru  peruenit,  ut  ex  his  fymptomatibus,qu* 
poft  capitis  dolorem  fequuntur ,  facile  conieoari  poflumus ,  per  quae  fymptomata,  & 
quod  fit  materia  quaedam  pituitofa  oftenditur,8Cpropterea  fuperueniente  febre  difpa- 
lirio  foliiitur.nam  febris  calefacit^extenuat,'  8C  Ipiritum  flatuofum,  pituitofos^  humo» 
res  refoluit. 

Vbi  legitur,  Caulam  referre  oportet  in  primis  ad  Ipiritum  flatuofum,deeft  una  par/ 
ticula  fcilicet  praecipue  uel,maxime.nam  Graece  habetur  ptcAiste  asarr  ATuc 

lii.  M-ricw.  ideft, Caufam referreoportetpraecipueinfpiritum flatuofum. 

D  eniqi  Galenus  docet,hoc  quod  in  aphorifmo  dicitur, non  fieri  praecife  in  feptimo 
die,fed  quandoc^  in  tribus  diebus  aut  quatuor ,  quadoc^  in  pluribus,tamen  nunquam 
excedunt  feptimum  diem, quia  pars  illa  quae  affeifta  eft,principalis  eft.partes  uero  pria 
cipales,  fortes  fimul  ac  diuturnas  pafsiones  diu  tolerare  non  polTunt. 

APHORISMVSLII 

O  Portet  uero  K  confiderare  oculorum  in  dormientibus  fufpe<ftiones.Nam  G 
quid  album  commiflis  palpebris  (ubinljaicitur,  neque  ex  alui  profluuio,aut 
medicamenti  potione  iftud  contingat, malum  eft  lignum  Si  letale  u^de. 

ERASAVOLVS 

H 1 1  aphorifmus  totus  prognofticus  eft,  imo  ab  Hippoaate  primo  Proghoificd 
rum  capite  quarto  fe<3ione  decimaquarta  pomtur.  H*c  autem  fimt  eius  uerba,Coii 
fiderari  conuemt  hunc  in  modum  fu^ediones  etiam  oculorum  per  fomnum :  fi  quid 
enim  candidae  partis  fubapparct  commiflis  palpebrisinec  alui  fluor,autmedicametuBl 
in  caufa  fit :  nec  etiamita  dormire  confueuit,  uitiofum  iudiciu  exitialetp  admodum  elb 
Eadem  pr^cife  in  hoc  aphorifmo  repetatur,8f  Galenus  in  fuis  primi  Prognofticoruirt 
commentarijs  diffiifius  quam  hic  pracadduda  uerba  intemretatur,  tamen  tota  rei  ratid 
hic  ponitur.  Eft  autem  fenfus.  In  aegris  praefertim  qui  febre  correpti  funqquomodd 
habeant  oculos  dum  dormiunt, obferuare  oportetiquippe  dormietes,genas  claufas  fia/ 
here  folent.  At  fi  febriens  commiflis  palpebris,non  bene,  necp  integre  committere  poft 
fiefed  nefeio  quid  albi  infpiciatur,quia  parum  apertae  fint ,  eft  fignum  malum  K  ualdi 
letale. nam  fignificatur  has  partes  ex  ui  morbi  efle  adeo  exiccatas,  ut  claudi  no  poflint 
Scito  tamen, fi  hoc  ex  alui  profluuio  contingat,aut  ex  epoto  me<i[camento,quod  capft 
tis  partes  imbecilliores  reddiderit ,  nullum  inconueniens,ne(^  letale  eft.  Philotheiri 
praecedentem  aphorifmum  8C  iftum  ita  coniungit,ut  unum  faciat, &  una  fbla  commeil 
tatione  utatur,ac  fi  hic  aphorifinus  praecedenti  deferiiiat,  ita  fcilicet  quod  ilh'  in  fepteni 


APHORISJIVS  Lli  1017, 

oculorum  in  dormientibus  fuljjediones  confiderare.Ve» 
ba  eius  hscc  iimtjin  comentatione  praecedentis  aphorifini  pofita;  aA/^  rtavey  jj»  ®!  mg 

jfg^ieutg  •?  nvjvti  uKjjyyof^VjiSi^idtrj-TtB  7t  ’j&  A^V*»  ii«  U  ^/fowf  j»  tpecf 

|ut)»5i»iritf  MrWjj^cAsOTp.i/isAsi^' srwTtA#  «Sjvewf  iAsonTOj/ (<vdi/,(S  1^  Tltrop  ^  TJP  aKif 
m  fiUixSiiyxSiy  oiinacy.JiiTiiiiuiiUltu  Jlnhattiai^uuaiayi 
iddi,  uerStamen  confiderare  oportet,K  oculorum  fulpetfh'ones:fi  enim  fiiperiiemente 
febre,aliqua  pars  albi  appareat,non  ex  alui  profluuio  uel  mcdicameti  potioiiejaliquod 
nioleftum  c6tingat,oftendit  enim  fummam  mufculorum  claudentia  imbecillitatemj  SC 
propter  hjc  edam  totius  corporis,  fl  autem  quid  albi  non  appareat,  bonum  fignum  eft; 
qu^am  uim  robuftam  oftendit.T  amen  8C  fl  Philotheus  hunc  aphorifmu  febri  prscce 
dends  coniungat,efi:  per  fe  dC  fimpliciter  intelligedus,8C  in  omnibus  febribus  prognd.' 
fiicus  eibCelfus  hunc  aphorifmu  libro  fecundo,  capite  fexto,fed  breuioribus  uerbis  re/ 
fertliiam  de  indicijs  mortis  agit,&:  pluribus  indicijs  pofitis,hoc  etiam  addit,  Per<5  fom 
num  palpebra:  non  committutur ;  fed  inta  has  ex  albo  oculorum  aliquid  apparet,nec^ 
idfluens  alnus  expreffit .  Celfus  de  epoto  medicamento  mentionem  ullam  non  facit,i 
quia  per  fluentem  aluum  illud  intellexit,  nam  medieamentiim  epotum  id  ob  aliud  non 
&cit,nifi  quia  euacuat,8C  materias  ad  infernas  partes  trahit, atcp  debilitat. 

■E)Bars[/4;fi«-  ideft.  Oportet  autem  conflderare  i  i  fdlicetfl  quis  tentetpafedle  de 
s^o  quid  futurum  fit, praedicere. 

'  K«  «t  vOTiKjiaCTat  ■?  oiJ)3«A(i<yi/  ^  ■jtiny  v/rvcimy,  ideft.  Oculorum  in  dormientibus  (uC 
pei5iones.]ideft  quomodo  oculi  dormientium  maneant.  Nam  &  fi  in  aegris  multa  fint 
prea  oculos  Prognoftica  figna,ut  fl  bene  uideant,uel  non:fi  obtorti  flnt,uel  nontfl  taf 
diadmotum,uelfeftini:fl  concaui,ueI  prominaites,  hic  folum  Hippoaates  iudiciuip, 
ferre  uoluit,  quando  funt  claufl ,  8C  dormiunt,  fecundum  modum  quo  committuntur, 
$ihas  uocat.vffii^Kinatf,  quafi,fulpe(Siones,cum  eniiti aliquid  albi  apparet, fufcicere  ut 
dentur. Galenus  in  decimaquarta  primi  Prognofticorum  fediione,dicit,quid  fint  fufpq 
jffiones  per  hacc  uerba  edocai  ab  Hippocrate  1  fl  quid  enim  fubapparet  candid*  partis 
commillis  palpebris.  ■  j 

«(/  W  Ti  -nSi  A AxJ  ¥  i5Ai<j!«^'»[/,i.nam  fi  quid  albi  comiflis  pal> 

pebris  lubinfpicitur-]  Commiflis  qHidem,fed  non  bene  commilus.Hoc  autem  albi(ita 
enimlegi  debet, &  non  album)uideri  non  poiret,nifl  palpebrae  effent  parum  apertae, SC 
non  benecomilTae.quod  fit, uel  ob  ficcitate,uel  ob  potentiae  ipfas  monetis  imbccillita/ 
tem:iiquidem  ex  nimia  flccitatc  fit,  eft  peflimS  indicium:K  hoc  facile  uidetur  in  palpea 
mis,qu|  natura  ficcae  iiint.fl  uerp  ex  imbecillitate  fit,peflim2  etiam  eftmam  totum  cor 
pus  imbecille  e(Ie  figniflcatur,&  cerebrum  ipfum  quod  (upereft  palpebris.  , 

...  ^  iK  i/jjfiiciiuimTt  .i.Nec  exalui  profluuio  contingat.]  quia  ex  alui  profluuio  buml 
ptas  qua  in  cerebro  eft,exiccatur;qua  exiccata,  palpebrae  etiam  extccaturfitac]^  inepte 
clauduntur.  At  hoc  non  eft  malum  fi.gnu,quia  K  fl  exiccetur,illa  ficcitas  eft  qb  humidi 
defedumrnonquod  materiae,qua  in  palpebris  funt,exiccentur ,  ut  fit  quando  ex  ui  feV' 
wis  exiccantur.Et  fl  petas  cur  hoc  fl^um  in  uigilantibus  non  cofideretur.Rcfppnde/ 
inus  id  ede  ift  caula,  quia  non  tenent  oculos  claufos,  SC  quia  uigilantes  libera  uolunta/ 
tem  habent, qiia  pracipere  poteft,ut  conatus  fiat,8C  oculi  claudatur.Hoc  anno  milleft 
mo  quingetefimo  trigefimoo(ftauo,plus  ^  ducetos  dyfaitericos  curauimus,in  quibus 
nonihil  albi  fubfpiciebaf  dum  dormiebant,inter  quos  pauci  obiere, 8C  altj  fiiperuixetea 
fjoptaeain  omni  genere  profluutj  hoc  fignum  tanquam  certum  fumi  non  poteft. 

» iK  (^i/omimngs.uV^A  ex  medicamenti  potione]  fcilicet  hoc  contingat,  etia  non  eft 
fignum  certutnam  K  ui  medicamenti,  cerebri  humiditates  deorliim  trahUntin',8£  palpe 
bra  &iccatur,8C  earum  uis  moriua, ut  Galenus  primo  PrognofticoriS  dicit,imbecillior 
*edditlif:prespterea  non  eft  malum  indiciB.i.exitiale.  Alia.ab  Hipp.primo  Prognpftico 
mm  referStur,  fcilicet  qi  non  fit  ita  dormire  c5iiietus,quia  hoc  nec  bonu  nec  malO  flgni 
ftcarepoteft.Nonnulli  reperiunf,qui  ob  palpebraru  breuitate,ucl  ob  uapores  afcedena 
tes  oculis  apertis  uel  femiapertis  dormire  cofueti  funt.In  hoc  genere  funt  ebrii,qui  femt 
aptis  palpebris  dormiat:&  hoc  etia  puerulis  lubricos  uetris  parietibus  cotingere  folet» 
temeiananf.nosindies  puerulos  curamusjin  quibus  aliquid  albtfHbapparet,8(.fanan& 
V  ..  Galenus 


,0i8  LI.BRI  SEXTI 

Galtnus  primo  PrognofticorS  uniuerfaliter  ita  copleifliturtnon  dTemalum  figng  nii, 
do  ab  extrinfeca  caufa  hoc  fiatrcft  autem  malum,fi  intrinfecam  caufam  confequann”^ 
ideft,MaIum  eft  fignumj&  letale  ualde.lni?i 

do  ab  intrinfecofiat,quiafignificaturnimia  exfebrisuftjonepalpebrarumficcitas  ud 

nimia  imbecillitas, uel  utruncp  fimul.  Dubitant  nonnulU,  cur  in  ethica  8C  phthifi  hoc 
albi  non  appareat.Rerpondent,quia  ficcitas  in  ethica  contingens,eft  magis  uniform;. 

&  confuetudinaria-  Atnobishocdubiumabfurdi(nmumuidetur,quippeinethica8£ 

phthifi  quando  funt  prope  mortem ,  imo  8£  fi  non  fint  adeo  prope,nonnihiI  albi  conv 
miliis  palpebris  dum  dormiunt  fubinlpicitur.  quod  nos  uidimus  fexcenties,8C  obfena 
«imus;tamen  non  eft  necelTariumjhoc  indicium  in  ommbus  ef[& 

GALENVS 

AV  T  ob  palpebrarum  ficdtatem,aut  propter  potentite  ipfas  mouentis  imbedllu 
tatem  aliquid  albi  fubinfpicitur,cum  oculi  integre  claudi  no  poflint,  Ob  hoc  igi 
tur  ipfum  in  alui  profluas,  medicametorum  purgantium  potionibus  oculorum  i 
bedinis  aliquid  fubinipicitur,quado  dormierint;  nam  totum  corpus  exiccatur,&uires 
fiunt  imbecilles  ex  talibus  euacuationibus.Plus  autem  ficcitas  in  palpebris  innotefeit, 
quoniam  funt  natura  iiccsc .  Sicuti  ergo  coria  exiccata  difficulter  extenduntur, eodem 
modo  fimiles  corporis  partes.  quidem  quod  potentia  exiftente  imbecilli  non  pof 
fint  exquifite  oculos  claudere,fed  netp  os,undehiantes  dormiunt, liquet  unicuique  td 
naturam  diligentius  animaduertere; 

BRASAVOLVS 

E  R I  ii  o '  Galenus  caufam  unam  reddit,  cur  aliquid  albi  fubinlpiciatur .  Eft  autem 
quia  oculi  integre  claudi  nonpofllmt,  quod  ob  duas  caufas  contingit;una  eft,ficcitas; 
altera'efi:,p6tentiae  mouentis  palpebras  imbecillitas. 

SECVftDd  docetjin  alui  profluut)s,8f  in  ,  idell  in  medicamentis 

epotis,aliquid  albi  in  oculis  fubin^id  quando  dormierint,  quippe  ex  his  euacuationi. 
bus,K  totum  corpus  cxiccatur,8C  uires  imbecilles  fiuntEt  n  petas, quare  no  eft  ita  ma 
Ium  in  his  ficcitatibus  ex  profluuio  alui,8f  medicameto  q)oto,licuti  fi  Cmpliciterfint 
Relpondemus,ex  epoto  medicamento, uel  profluuio  breui  ceflant,8C  non  habent  in  fe 
ipfis  anfam  profequendi .  At  fi  ex  morbo  fiat,8C  totius  imbecillitate,  quia  adhucpetfe^ 
.  «erant,8i  imbeciliitas,8f  genarum  ficdtas;propterea  malum  in  his  eft, 

TERTIO  caufam  afflgnat ,  cur  ficcitas  magis  appareat  in  palpebris  quam  in  alijt 
locis,  quia  funt  natura  ficca:;  nam  eadem  eft  in  palpebris  ratio,  qualis  eft  in  corijs ;  cum 
enim  exiccantur, difficulter  extendimtuf ;  eodem  modo  K  palpebrar,quando  exiccan» 
ttir,  difficulter  extenduntur. 

oy  ARTO  experientia  uerum  efle  docet,fi  m's  fit  imbecilla  oculos  exqirifite  claiv 
dere  non  polfint ,  imo  he($  Os;nam  hi  hiantes  dormiunt,  ut  manifeftu  eft  unicuitj  rem 
ipfam  diligentius  confiderare  uOlenti. 

In  Commetationis  calce  deeft  particula  hxc  Volenti,qu»  debet  efle  ultimum  Com 
mentationis  uerbum.Chalcographus  incuria  omifit,nam  Leonicenus  imperfedafena 
ientiam  non  fedflet,8C  in  Graeco  contextu  adeft  particula,  jBaAaSjlTt, 

APHORISHVS  LlII 


DEfipientis  qus  cum  rifu  fiunt,  fecuriores :  qus  uero  cum  ftudio ,  perico/ 
lofiores. 

BRASAVOLVS 

15  E  defipietia,  qua:  a  Grtecis  didtuTjmulta  a  nobis  fuperius  dilputata 

fimtetenim  funt  quaeda  mentis  alienationes,  inter  quas  aliquae  funt  placidae,  quieta:,K 
cum  tifu;aliae  perturbatae,uiolentae,8C  cu  folicitudine.Illa:  quae  cu  rifii  fiunt,magis  fecU 
rac  funt,i.minus  malae:nam  a  materia  magis  benigna  depedent ;  unde  minus  malas  efle 
cotingit  At  fi  cum  ftudio  ateg  triftitia  fuerint,funt  periculofiores,  quia  a  materia  magis 
maligna  ortu  habet, Philotheus  definita: defipietia, quatuor  dus  Ipecies 


s  LUI 


iflfinitsflntjtnquiens,  ^ixificrmn  Hiitf  ixeSati  ^yiaiii.TtluTXsJi  eiB|>  rw^putr. 

('»''»  yiniut  aA^gnetraiiU  n^oiuis  S^^ittcaias  yuti^.tsi  A  «»»  a<f<>J^/ 
^,t4  V  «e«M8>K9“  5f«<r©'Ksa  vHeia  iSi  ITS  TiAaoH  Si^iucina  yuatiSLitJksi  A  Ai  «Si&ij/  <r^» 
« If^i  itetiAm  ■J]f>«r©',u&  jtwtiAs  SipitttAif  ymi&lm  t«  ittAay}Q^iiisv  yytti.crat 
f/  «»('<“’*  j^AiiT©"  sn(/>ffiri^«A»^iusnV-<fto7>  u&'  Si^futAiz  yivmTra,&fiit/ 

tn/xASs  t^lrtpx^^s^^cK,A^■nu3ia■tf<l^^  SipiutAxyivm/nuafttf/ 
jiStiia  tu  /«»te;S  A»f  .i.defipicntia  autem  eft  rationis  alienatio.huius  autem  quatuor  funt 
differentiat.eft  enim  mediocris,qu£  folaflquerum  fine  caufa,ex  leni  aduftione  facSa-eii 
a:  alia  uehementior,ex  quo  perturbat  K  audaciam  &C  iniurias  intendit, ex  multo  maio/- 
n  aduftione  fada.  eft  uero  K  alia  uehemetiffima ,  ex  quo  eft  ferinis  moribus,  ex  fumma 
aduftione  fa<fta,caufa  atrabilarij  humoris. Omnium  igitur  harii  ill*  quae  cum  rifu  funt, 
fecuriores  funtiquoniam  ex  uix  apparente  aduftione  liunt,a  fanguine  concitatae. Qua/ 
cuncj  uero  cum  ftudio  fiunt,periculofiores  funtrquoniam  in  uehemeii  aduftione  fitmt 
bt  bile  flaua  concitata.  Nota  tamenhunc  Philothei  locum  mutilum  uideri,  ut  qui 
promittit  quatuor  defipientiac  differentias ,  fed  tres  folum  uidentur.  Satis  difficilis 
Tu  illum  confidera. 

a1  mifxiffsirwjcu,  ideftdenpientia,dementia,captionesmentis.]In quibus  cogitati/ 
ua,atc5  extimatiu*  uis,uel  fecundum  Gracos  phantafia  deprauantur.Idij  fit  ex  uapo 
pbus  in  cerebrum  afcendentibus,qui  a  materiebus  melancholicis  eleuaturjbt  in  capite 
fomati  rationem  perturbant, 8C  fecundum  materierum  naturam  fumi  eleuantur.qui  di/ 
ueribs  defipientia  modos  faciunt.Sunt  enim  infinita  fere  defipientia  ljjecies. 

Ai  ytAuoT©-  ywoALiicu.  idM,(^tz  cum  rifu  fiimt.] Illa  cum  rifu  fiunt,qua  ex 

atra  bile  per  adiftionem  fanguinis  fada  generantur,  nam  in  hac  bile  atra  fanguinis  na/ 
tura  quodammodo  mixta  eft.Propterea  non  eft  adeo  ficca  8C  aridaj  nec  adeo  frigida  ut 
alia.  Vel  fiunt  ex, atra  bile  fanguini  comixta,  aque  enim  fanguis  eft  atra  bilis  frenum, 
ficutibilis.  Ha  uero  dicunt  cum  rifu,quia  hi  gaudent, fperSKSt  fatuitates  quas  agunt, 
debono  aliquo  prafcnte,uel  futuro  funt,8C omnibus  allidentibus  folatium  praftant, 
nempe  noxia  non  parant.  . 

iir<f«AKd>ou,idefi:  fecuriores.]  Non  quidem  fecuriores, ut  Galenus  diat,quia  ha  fim 
pliciter  fecura  finnnulla  enim  defipientia  fecura  eft,fed  funt  minus  periculofainam  hi 
pofliint  facile  domari  8d  ciirari,  quia  humor  eft  magis  ad  curationem  fufcipiendam  p^, 
ratus  8C  minus  rebellis, quam  is  qui  in  alijs  defipientia  generibus  uiget. 

MA  ttiTti  taxAk.  ideft.Qiia  autem  cum  ftudio.]  Hoc  eft,illa  uero  qua  cum  trifti/ 
tia  quadam  funt,Si  cum  alicuius  mali  prafentis  tiel  futuri  cogitatione,  qua  ex  atra  bile 
fiunt, uel  ex  bilis  aduftione, aut  ipfius  atra  bilis .  In  noftro  antiquo  codice  funt  dua  le/ 
(ftionesiuna  iam  dida,(«</Sfii7«  azrai/'«f.ideft,qug  autem  cum  ftudio.Sf  hanc  ledionera 
habebat  I,eonicenus,KAIdinus  codex  habet, SC  Theodorus  eode  modo  habuittnam 
uerfit, deliria  qua  cum  rifu  accidunt,  tutiora  cpiam  qua  ferio.  Alia  ledio  eft,  m  A  mAx. 
(owSticv,  ideft,  qua  uero  cum  fletu.hac  ledio  mihi  non  difplicetmam  fletus  rifui  oppo 
nitur. Conflat  autem  in  hac  fecunda  aphorifini  parte,  Hippocratem  oppofitum  dicere 
Uohiiflre,quam  in  prima  didum  fit. 

ideftpericulofiores.]Namfiuntabhumoremagis  renitenteK  magis 
prauplunde  K  difficilius  curantur, 3f  grauiora  incidunt  fymptomata, 

GALENVS  _  ■ 

NV  L  L  A  quide  defipientia  fecura  eft, minus  uero  periculola  qua  cum  rifti  fiunt, 
ficuti  temeraria,  ut  ipfe  nominat, omnium  periculofiflima,in  medio  autem  am/ 
bariim  funt,qua  cum  ftudio  fiunt.  Fiunt  aut  omnes  patiente  cerebro,fiue  primo  8C  per 
feipfum,fiuepCT  copatiendi  rationem.Dtfferunt  aut  inuice  per  caufas  ipfas  efficientes, 
Quacuqj  enim  ex  fola  fiut  caliditate  fine  humore  uitio(b,fimiles  quodamodo  funt  eis 
qua  ex  ebrietate  contingunt.  Qiiacucp  uero  ex  flaua bile, cum  ftudio  perficiunturlipfa 
uero  multu  exufta,  ut  iam  magis  ad  atra  bilis  natura  accedat,  funt  infenia  fatis  furiofa. 
Nam  oportet  ad  memoriam  reuocare ,  ea  qua  iri  alijs  locis  de  atra  bile  prafiniuimus, 
quod  quadam  ex  ea  flaua  bile  fuperaffata  gignitur,qup  omnino  moleftillima  eft.  Qiia 
Uttp  ex  fanguinis,  ut  quilpia  dixait,fcce,cralfior  quidem  eft  illa  fecundu  fubftantia,  fed 

plutimma 


plurimum  difFetes  prauitate  qualitatis.  Didum  autem  eft  quod  eam  quae  cft  ueluti  fei 
fanguiniSjCum  uolumus  cxquifite  loqui, nondum  atram  bilem  nominamus.fed  humo 
rem  nielanchoIicum.Nominibus  uero  abutentes,K  atram  bilem  aliquando  uocanuu, 
quoniam  C  non  prius  euacuetur  paulopoft  atra  futura  eft.  ^ 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, nullam  efle  fecuram  defipientiam,nam  omnes  fimt  cura/ 
tu  difficiles, fed  illae  minus  pcriculofac  funt,  8C  facilius  curantur,  quae  cum  rifu  fiunt,8C 
tres  defipientiarum  modos  enarrat.has  cum  rifulSi  temerarias, quae  funt  omnium  peri 
culofifsimac :  8C  illas  quae  cum  ftudio  funt ,  quae  inter  illas  quae  cum  rifu58C  temerarias 
mediat  funt.Temerariac  autem  a  Galeno  Sjiaa-aia  uocantur. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,omnes  delipientias  fieri, uel  cerebro  primo  patiente, uel  aliqua 
parte  patiente,8C  ipfo  compariente, 

TERTIO  do  cct,per  efficientes  caulas  inuicem  differre,  quae  funt  uel  mala  quali 
tas,uel  humores  adufti. 

CLy  ARTO  docct,iIIam  quae  fit  ex  fola  caliditate  fine  humore  uitiolbjefle  illi  Cmi 
lem,quae  ex  uitiolb  humore  contingit. 

C^uod  legitur,  Ex  ebrietate ;  legi  debet,Ex  potu  uini .  Nam  Graece  habetur,  iSi  w 

Wi>  mnaii/. 

QV I N  T  O  dicit,  illas  fieri  cum  ftudio,  quae  ex  flaua  bile  orinnir,quac  fi  nonfitmul 
tum  adufta,defipientiam  intenfam  non  facit.  Si  uero  fit  adeo  cxufta  iit  ad  atrae  bilis  na/ 
turam  fere  accedat,infanias  fatis  furiofas  facit. 

SEXTO  iubet,illa  in  memoriam  reuocare,quf  in  altjs  locis  de  atra  bile  dida  fun^' 
quandam  fcilicet  eius  Ipeciem  ex  fuperaflatione  flauae  bilis  fieri,8i  h  jc  eft  omnino  pe6 
lima,  illa  nero  quae  ex  fenguinis  fece  K  cceno  fit, eft  quide  crafsior  in  fubftanria,qiKm 
illa  quae  fit  a  flaua  bilc,tame  eftmulto  mitior, 8i  habet  qualitate  multo  minus  prauam. 

Vbi  legitur.  Quae  uero  ex  fanguinis(ut  quilpiam  dixerit)  fecc,decft  uocabulum  coe 
no,nam  l^i  debet, qux  uero  ex  fanguinis  (  ut  quifpiam  dixerit )  cocno  Kfecc.Gracce 
enim  eft,  k  -WMitcn®- in twamt-ns  ksk ifvyct. 

SEPTIMO  notat,bilem  atram,  quae  eft  ueluti  languinis  fex,non  debere  dici  bilem 
atramjfi  exquifite  loqui  uelimusifcd  nucupari  debet  humormelancholicus,quando(p 
autem  nominibus  abutetes  ipfim  atra  bilem  HOcamus,quia  fi  noneuacuetur,in  atram 
bilem  tranfmutatur.  de  illa  uero  lermonem  habuit  iri  quarto  Aphorifinoru  libro,apha 
rifmo  tiigefimoprimOjUbiSCnos  de  illaubertim  differuimus. 

APHORISMVS  LIIIX 

Jn  acutis  pafsionibus  quae  cum  febre  funtjiudbuofa  fufpiria  nialum< 

BRASAVOLVS 

A  c  V  T  JE  pafsiones  cum  febre  apud  Hippocrate  funt, lateralis  morbus, peripneii/ 
nionia,phrcnitis,&i  fimiles  aliaelfi  in  his  luduofa  furpiria,idcft  fpiritus  ingeminationes 
&  difficultates  tales  fiant,  ut  relpirare  cogat, K  Ipiritum  ingeminare,  pedoris  partes  ex 
febrili  calore  cxiccatas  elTe  fignificatur,quod  malum  eftinam  eft  uel  c6tiullio,uel  fimi/ 
lis  couullioni  paflio,uel  uirium  imbecillitas,unde  is  Ipiritum  attrahere  non  poteft .  uel 
Igitur  aliquae  harii  fimul  fint,  uel  omnia,ueI  unu,malu  eft,led  quato  plura,tanto  peius,' 

^  mmy  iftm  waSi/xun.  idtft,In  acutis  palIionibus.]Inter  has  autem  aliqute  funt  cum 
febrc,aliquae  fine  febre .  Suntij  acutse  paffiones  illae, quae  habent  faeua  rYmptomata,8£ 
qu*  cito  finiunt. 

Tein<<4-«!u»{S!>S.ideft,  Quae  cum  febre  funt.]  Vtoftendatle  de  illis  paflionibus  acu 
tis  uerba  facere,  quas  febres  concomitantur. 

fli  Lh(uj6tii)<flas  xuamnat. ,  Ki»i(sV-  ideft,Luduofa  fuipiria,malum.]MaItim  inqu3,quia 
quum  in  febre  fint,  ex  repletione  efle  no  pofl'unt,ideo  funt  ex  inaniticnc.Vnde  uel  ob 
pedoris  ficcitatem  fiunt, uel  ob  conuulfioncm,  uel  ob  potentiae  mouentis  imbeciUita/ 


APHORrSilVS  LIIII  tait 

fiant, fanpermalueft.In  alio  enim  quarti  libri  apboriimo  (cft 
ivtem  fexagdimiiso(ffauus)  Acit,  In  febre  fpiritus  offendens,  malum,  conuulfioncm 
jPimflgmficat.ubi  idemintelligebatper  offendentem  fpiritum,  quod  hic  intelligitper 
jiKSuoSm  fcflicet  ingeminatum  fpiritum,  qualis  is  eft,  quem  plorantes  faciunt.  Cii  ue/ 
fo  «'«a-Msrelbiratione  fignificet,  nobis  uideretur,  Hippocratis  uerba  ita  uerteda  etfe, 
Luiffuofas  relpirationes,  non  autem  fufpiria,  quia  ut  plurimum  fponte  fiunt  fufpiria, 
quamuis  8C  inuito  quandocj  contingant-  Sunt  uero  ludfuofae  relpirationes,  non  ille  ne 
eeffario  in  quibus  fit  ludfus.fedluiflui  fimiles,  quiareipiratio  ingeminatur,cum  una  ui 
ce  motus  ille  perfici  non  pofsit. 


Infantes  fepe  uidentur  quo  plorant  tempore  inijjirantes  inlpiratione  interrup/ 
ra,  flante  interim  thorace, deinde  rurfus  id  quod  deeft  adij  ciente.  Quod  ipfe  in  6pi^ 
demijs  in  hunc  modum  dixiuDuplex  intra  reuocatio,ueluti  fuper  infpirantibiis.SC  ac/ 
cidithocnonnunquam  potentia  fetigata,nonnunquam  ex  duritieinftiumentoru, non/ 
nunquam  uero  ambabus  caufis  flmul  conuenientib  us,  fed  &:  aliquando  propter  aliqua 
mufculorum  pedloris  fimilem  c6uulfionidilpofitionem.nam  Sirus  imbecillis  quando 
fcmelnequiuerittanmm  thoracem  attollere,quantum  animali  eflnecelfarium,  irime/ 
diaftatoperatione,primum  quiefcens,deinde  fic  iterum  cum  impetu  feeffert.Duru  ue/ 
ro  inftnunentum,  cum  non  prompte  fequatur  potentiam  attollerem,  ab  ipfauibratum 
tilolenter  attollitur.De  difpofitione  autem  fimili  couulfioni,  quid  oportet  dicere  quod 
talem  faciat  reipirationem^Si  igitur  frigus  mufculos  thoracis  apprehenderit,  uel  etiam 
neruos,durities  quatda  inflrumentis  adueniet.  Si  motus  conuulfioni  fimilis,qua  febris 
fua  eft  apta  natiora  fanare.  Si  calida  auxilia.  F ebre  uero  cum  his  exiftete  non  poiliimus 
caufaremufculoru  thoracis,fiue  neruorum  fi-igiditate,fed  uel  duritiem  qug  fadla  eft, uel 
uitiumimbecillitate,uel  conuulfioni  fimilem  difpofitionem-Quicquiduerohorum  in 
caufa  fit,non  eft  bonum  ut  in  morbo  acuto  contingat.  Si  itaqt  defola  tadla  motione  in/ 
ftrumentorumrefpirationi  obferuietium  ludluofareipitatio  ab  ipfo  didla  fuit,  iam  ad  fi 
liem  expofitio  peruenit.  Sin  autem  &  cum  tali  aliquo  fonitu  uult  tadam  contingere  re/ 
fpirationem,  qualis  flentibus  accidit,  ultra  didas  caufas  quandam  .oftendet  dolorofam 
Afpolitionem,  ex  qua  ueluti  flentes,  uel  gementes,uel  aliquem  mixtum  ex  utrifqi  fo/ 
num  edentes,in  hunemodum  relpirant. 


PRIMO  Galenus  ut  exponat  quid  per  luduoia  fulpiria  intelligere  oporteat,  de  in/ 
faitibus  exemplo  tribuit,qui  cum  plorOt,  interrupte  refpirant  thorace  flante,Si  deinde 
id  quod  deeft  adij ciete, 8^  reipiratione  perficietetut  ingeminatio  qugda  uideatur,hoccg 
ipfeinlibroEpidemiorumpofuit,inquies,Duplexintroreuocatiouelutiinrpiratibus. 


s  E  c  V  N  D  0  docet,  hanc  ingeminationem  cotingere  quando^  ex  imbecillitatcpo 
tentiaE,quando(5  ex  inftrumentorO  duritie, quandoij  ex  utrifep  caufis  flmul,  quandoc^ 
ob  aliquam  di^ofitionem  in  mufculis  pedoris  conuulfioni  fimilem. 

TERTIO  oftendit, enumeratas  caufas,luduofa  fufpiria  efficere, Si  primo  de  imbe 
cillitate  uirium  certum  eft,  cum  uires  tantum  extollere  nonpoffiint,  quantO  eft  animali 
necelTarium.in  media  operatione  fiftit.nam  primo  quiefeit, deinde  iterum  maiori  impe 
tii  mouetur.Ita^ingeminat,ut  fimilis  ploranti  puero  uideatur.  Secundo  apparet  inftrii 
menti  duritiem  hoc  efficere  pofle,  quia  fi  non  prompte  fequatur  attollente  potentiam, 
propter  duritiem  uiolenter  attollitur,Si  quafi  uibratur.T ertio  non  eft  opus  probare  de 
difpofitione  fimili  conuulfioni,quod  faciat  interruptum  hunc  fpiritvr,quia  manifeftum 
eft,pr3cfertim  cum  fit  fimilis  conuulfioni  ex  inanitione,  qux  periculofifsima  eft. 

Q_v  ARTO  Galenus  docet,hoc  non  pofte  intelligi  in  aphorifmo  in  frigida  diipqfi/ 
tione.nei^  in  humida.Certu  emm  eft,fi frigus  thoracis  mufculos,uelneruos  apprehen 
derit,his  inftrumetis  duritie  quandam  innafci-Et  etia  fuperuenire  poteft  difpofitio  con 
«ulfionifimilisttameninhis  aphorifmus  intelligi  non  poteft,  quiahaec  afebrefanaret. 
febris  etenim  apta  eft  materias  illas  frigidas  refoluere,  uel  frigidj  qualitatem  demere, 
itaej  malu  non  eflet,fi  cii  febre  eflet.  unde  cum  in  morbo  acuto  fit  febris,  alia  difpofitio 
induci  no  poteft,  quam  uel  durities,  uel  fimilis  couulfioni  paftio  ex  flccitate,uel  uirium 


I6ii  LIBRI  'SEXTI 

tabecillitasjfed  quicquid  hora  in  caufa  fit.bonu  non  eft,  qf  in  acuto  morbo  cotingat' 
(3_v  I N  T  o  docet.  Si  intelligamus  per  ludluofa  fiifpiria, morione  iftam  infirum^, 
ru  refpirarioni  feruienri3,iam  habes  aphorilmi  expofitione.  At  fi  per  luSuofa  fufpinnl 
Ia  intelligas  quae  praeter  morione,aIiquid  etiahabet  fonitus  8C  eiulatus, qualis  eftin  pio 
faribus,pter  caufas  ia  afsi^atas,dolorofam  quanda  diipofirione  oftedet,  ex  qua  tan» 
fletesjuei  gementes,  uel  mixtu  quendSfonu  ex  utrifcp  facietes  inhuncmodurelpu-aiJ 
fcilicet  &  ingeminares  (piritum,K  etia  cum  fonitu  dolorofo,  qualis  fit  in  ploranriS 
Quod  legitur,Si  itacp  de  fola  tada  motione, legi  debet  defola  didlamotione.nacoii 
textus  Graecus  ita  habet,  a  /aW'  ooD  /iow  nc  xivlmus. 

A  P  H  o  R  J  S  M  VS  LV 


Doforespodagi 


;ricijUere,&:  autumno  magna  ex  pattemoucntur. 


ERASAVOLVS 


N  V  L  L  A  funt  anni  tempora,  K  nunaepartes,in  quibus  humores  magis  moueltur ' 
^  uer,8t  autunus.  nam  in  hyemc  ob  frigiditate  intus  latitant,  in  jftate  ad  circunferentii 
difflati  funt,  &  per  externas  partes  uagatunfed  in  uere  ab  intrinfecis  partibus  ad  exuin/. 
(ecas,in  autumno  ab  extrinfecis  ad  intrinfecas  mouentur;  propterea  facile  quod  in 
his  temporibus  ad  aliquas  imbecilliores  noftri  corporis  partes  decumbant, quales  funt 
pedes,8i  ideo  uere  SC  autuno  dolores  poda^ici  magna  ex  parte  mouentur.nam  pitui^ 
tofi  humores,  K  alij  hy  eme  geniti,  in  uere  eIiquantur,K  ad  illas  partes  tranicurruf,quas 
imbecilliores  inueniuntjn  autumno  ob  acftatis  uicSum,quia  multos  horaeos  frudius  co 
mederuntjK  uis  concodrix  eft  imbecilla, propterea  multi  etiam  humores  geniri  funt, 
qui  poftea  in  autumno  ad  intrinfecas  partes  commonentur, unde  ad  pedes,  aut  manus 
decumbunt,autad  aliamembra,K  arthritides  faciunt. 

w  «t(/I<tjjiw.ideft,Dolores  podagrici.]  per  quos  omnes  omnium  iunduraru  dolo 
res  intelligitiSf  omnia  noftri  corporis  partium.In  antiqua  translatione  hicaphorifmus 
itA  legitur.  Podagrica  SC  maniaca  uere  SCautumno  mouentur  ut  in  pluribus,  tame  nec 
antiquus  codex  nofter,necAldinus  habet  illam  particula, maniaca^  atinhagonenCco 
dice  ita  legitur  ■7«  Ttti/la^txKH^iicwiKci  KfivttTtCt  TreAv.tame 

fi  hicadfithjcparticula,nihilrefert,quoniaSCin  uere  ratione  motus  humoris, 8Cinau 
fumno,cumab  jftate  fuperaflante,tum  ab  ipib  autumno, cuius  qualitas  eft  atrabilatia, 
mania  fieri  poteft,8C  in  his  temporibus  maxime  fluLnam  8C  ipfe  Hippocrates  libro  ter/ 
rio  Aphorifmorum  aphoriimo  uigefimo  dixit,in  uerefieri  </ca/iK«,ideft,furores58C  ^ 
culorum  dolores:  in  aphoriimo  uerouigefimoiecundo  iterum  dicit  in  autumno  fieri 
liWiKX,  8C  coxendicum  dolores. propterea  fi  hsce  particula  aphoriimo  addita  fit,  uel  ao 
addita.nihil  refert,  quoniam  K  ipfa  uera  eft. 

Ts  «j(&-.ideft,uere]  mouetur.quoniam8Cmateri3cqueinhyemegera1ta:lunt,coino 
uentur,unde  SC  a  Philotheo  dicitur:  <rtJ Aojas  -ja  «et  toStk  tc  Kirccwrat,  Mtj  itvwe 

^  «(7»  cvTi  o-viitiitf  us  ns  vAfsylnnit, nju  kg 

'tSy  •liiruy.yiSi  iis  cc&^as,tTinsi  tss  7n!<y?«f.ideft,hac  paisiones  in  uere  rationaM, 

lirer  mouentur,  quoniainiplo(fcilicetuerc)mediocriter  calido  exiftente  fit  effufio  ma/ 
teriac  per  hyeme  antea  congeftac,8C  a  locis  fortibus  ad  debiles,hoceft  pedes  detruditur. 

K(«  msi/itTiijrdf»,  uel  iliSiMa-ajsitii/UTOt.ideft,^  autuno  ttiouentur-lqUiaSCfit  humo, 

tum  motio  ad  extrinfecas  partes,&  ob  atftate  quae  prscceisit  membra  imbecillafimqSC 
praccellcrefi-udus  horaei,  qui  multos  humores  putredini  aptos  genuere,  K  ob  pldrem 
aeftatis  debilitantem  m's  concodrixerat  imbecilla,pnde8C  Philotheus  dicit,  xsufiWHS* 
^ira  tpStvoTrifa,  nfctx&iyAiSoc  ms  izra  Jlvrx^ttmX!  .rvTXf 

yif  Aiififit  Ttxw-na  KS^  xir  «Syrar,  ngu  wth  Temsf  <ft»x«/ 

fiRvM  7n(/!i^mr  wtisffu/.aAAaf  Tt  tipa  </J(t  7*  y/  cuito  imxAaiiSra  ttui  ^ 

»®;tv/i/iK<'.ideft,eqUidem  bC  in  autUmno,  quoniam  uires  ab  inaequali  intemperie  proftef 
iruntur:his  enim  proftratis  uarij  humores  generantur, 8C  ad  imbecillas,  atque  eaS  qtia: 


APHORISHVS  LV  lo*} 

jjQrfufflfuRt  partes  impulfi  podagram  &ciimt.Aliter<j  quoiuammiplb  malorum  hu 
mohim  cop‘a 

igik-n  mfiv.lta.  habet  Aldinus  codex, nofter  uero  antiquus  &i  iA»raAv,ideft,utplu 
fitavm,  magna  ex  parte.]  nam  raro  eft,  quod  in  atftate,  uel  hyeme  moueantur,  tamen 
fluandotp  etiam  in  his  temporibus  mouentur. 

^  GALENVS 

•pj  o  D  A  G  R I C  JE  pafsione^ficuti  K  omnes  alire  articulares  uere  augetur-^atq!  ideo 
W  ipfe  fuper ius  in  enumeratioe  morborum  uemalium,  etiam  articularis  comemirut» 
in  quibus  fdlicet  etiam  podagrici  continentur. Excitantur  quide  aliquando  di  autum/ 
no  his  quibus  per  scftatem  tempore  quo  frudus  maturantm-  uitiofi  aliqui  humores  fue 
rint  coaceruati.  Oftenfum  enim  a  nobis  eft  in  commentarijs  de  potentqs  naturalibus, 
quodfingulis  parribus,ficuti  aliae  potentiae,  ita  &  illa  ineft,  quae  materias  infeftas  excer 
nitlnfeftant  aute  aliquj  fua  multitudine  aggrauantes,aliae  uero  extranea  qualitate.  Se/ 
eundum  utruntp  igitur  his  qui  hiberno  temporein  ui<5u  deliquerint,poftmodum  uero 
diuturnae pafiiones  excitantur,  fijfis  humoribus,  mox  a  fortibus  adloca debilia  detru 
lis,Secundum  alterum  uero  tantummodo  autumnali. 

BRASAVOLVS 

p  R  IMO  Galenus  docet,pafsiones  podagricas, fteuti  ftmpliciter  omnes  articulares 
nere  augeri,  prdpterea  in  tertio  Aphoriimorum  libro  aphoriimo  uigefimo  Hippocra/ 
teS  in  enumeratione  morborum  ueris  de  articulari  morbo  mentionem  fedt,fub  hoc  au 
tem  morbo  podagrica  pafsio  continetur. 

■  s  E  C  V  N  D  O  docet, podagricas  pafsiones  quandotf  autumno  excitari,fed  hoc  po/ 
tifsimum  in  his  fit, quibus  per  aeftatem  tempore  quo  frudus  maturantur,  uitiofl  humo/ 
fes  coadunati  fint.Galenus  ex  his  didis  uidetur  inferre  uelle,raro  inautumiio  fieri.No 
bis  autem  uidetur  hoc  certam  regulam  non  habere  de  comparatione  ueris  8C  autumni: 
nam  miiltos  indies  uidemus, quibus  folum  in  uere, alios, quibus  folum  in  autuno, alios 
quibus  in  uere  K  in  autumno, alios  quibus  quaterinanno  has  pafsiones  mouentur.nec 
iftud  tibi  mirinn  uideatur,  nam  fi  medicam  artem  exercebis,facile  experire  poteris  ali/ 
quos  in  seftate  folum.  Si  aliquos  folum  in  hyeme  hos  affedus  incidere. 

TERTIO  docet  quod  in  libro  De  potentijs  naturalibus  oftedit,omnemnoftri  cor/ 
poris  partem  quatuoqpotentiashaberejSi  inter  alias  hab  ere  uim  expultricem,  quxinfe 
lias  materias  excernit.  , 

'  A  R  T  o  docet,  aliquas  materias  fua  qualitate  infeftare,  aliquas  fua  quatitate.Illi 
quiinhyeme  delinquetesiriuidu  humores  coaceruarut,8i  propter  quantitate,8ipro/ 
pter  qualitate  mala,  adueniete  uere  diuturnas  pafsiones  incidunt,  humorib  us  fufis  a  lo 
ds  fortioribus  ad  imbecilliora.Inautuno  aut  hxc  non  cotingunt  ob  quantitate  Si  quali 
tate,fed  folu  fecundu  alteru,fcilicet  qualitate,  tame  Si  ob  quantitate  fet  etia  morbi  diu/ 
ttuniinautuno,8ipodagrae,qm'aSifiaftaspracce(rerit,qu*exficcat  humores,  pcefsit 
etiScocodricis  uirtutis  imbecillitas,Si  pcefcrehorarij  frudus,quoru  oesfere  implet. 

A  P  K  b  RI  S  M  V.S  LVI 


T  N  morbis  mielaricholicis  ad  h*c  pericufofi  decubitus,  ftuporem  corporis,  uel 
JL’  conHulfionera,uel  furorem,  uel  excitarem  (ignificant. 

BRASAVOLYS  ,  .  ,  . 

RECENTI  ORES  huius  aphorilmi  interpretes  Hippocratis  lenfum  huc  efleputa/ 
Emt.Subitae  mdancholicoru  morborum  mutationes  fiintperieulo&, quoniam  unura 
l^his  quatuor  quat  fequuntur,inducunt. Hippocrates  autem  demutanone  quideme/ 
i^chqlicimorbi  uerba  facit,fednon  de  fubita  mutatione,  undeSi  hic  iPhilotheo.  dici 
1(9«!»^  (ifnesanas  vAyr  7»f  •^s<rs<riiscd/7S,  i(S“  ijfe/ 
ideft,  N  unc  de  melancholica  difputa^  &  de  matenae  mutatione 
,  •piam  praecedente,  &  fuccefsione  aliorum  morborum.  Erit  igitur  Hippocratis  fenfus; 
ih  melancholicis  morbis  materiam  adhfc,iddi:,adhas partes  decumbere  pqi^dfuia 


ton  L  J  »  R  I  SEXTI 

eft, nam  fignificat, aut  apoplexiam, aut  conuulfioncm, aut  furerent, aut  csatatenuEifl 

petas  ad  quas  partes,  en  fi  ad  oculos,  caecitatem  fignificat:fi  ad  neruos,  conuulfionemtfi 
ad  cerebri  uentricuIos,apopIexiam;fi  ad  cerebri  iubftantiam,  uel  minyngas,  (iiroran. 
idcft, atram biIem.unde&aPhiIotheo ita  praccifecxponitur^dicentejo^n 

■nycs  kf  <rx;'i.s  u  -nirnTH  vXh  ^  iumiidiy  as  mA,  uBrxMuvct.a  ayos  tss 
«$feA*cis ^i)(6HmiaTvifhuiny.a  AtS^-m  vAj^it,wrKiritiss,  ris  ^ 5rt«9e yxvoyXim.a  At^, 
AeasUt^yitl»  W  «OiAws  TOj/  lj-*iijKA»i;,«s  o-Sycc  x»hiin\/,hD-}Afjicw 

•Ti!iilu/fiytcs,kiimi.aiuwlK»,'rxnsiiiuovoiiic^(iiMlwiti>^tcy%>Mw.ideR,QuonamSnUr 

quo  a  melancholia  occupato, talis  materia  per  tranfinutationem  ad  haec  decubuait,pe 
riculofumdt  ad  oculos  delata  fit,  caecitatem  facittfi  ad  neruos,  conuulfiones  illas  que  ex 
plenitudinefiunt;fi  autem  uehementer  obftruxerit  cerebroru  uentres,quos  corpus  uo 
cant,apoplexiam,ideft,morbum  attonitum  facit :  at  fi  ad  pelliculas,  furorem  facit,  hoc 
cft  uocatam  melancholiCut  ex  his  totius  aphoriimi  intelledus  facile  haberi pofsit.Ga 
lentis  aphorifmi  intentionem  ueluti  notam  omifit. 

Toiin/iiAitj-pieAiasiiOTuraftitni/.ideft, Inmorbis  melancholicis.]  quicunqiillifint  uet 

in  cerebro  per  eflentiam,uel  in  alio  membro,  ut  eft  hypochondriaca  pafsio. 

'OrmA  i&ixivAauoi  <u  K7ni<r*Wtts.  ideft,  ad  haec  periculofi  decubitus.]  ideft,pericii/ 
lofifuntmaterierum  defcenfus.  adhacc,ideft,adhas  partes, quae  fequuntur,  uel  adhos 
inorbos,qui  fequiintur, 

«  «an  TTAji/iiu/ .  ideft,  uel  Apoplexiam.]  ideft,  attonitum  morbum,  non  ftuporem  cof/, 
poris,ut  Leonicenus  interpretatur.fit  autem  hic  morbus  quandotj  ex  atra  bile, ut  Ga/, 
leniis  in  comentatione  teftatur.fed  quod  coegit  Leonicenum,  corporis  ftuporem  inter 
pretari,fuit  uerbum,quod(eqiiitur,fcilicet  mst  oB^twios.namfimpIiciter  non  dicit  Apo/. 
plexiam,fed  corporis  apoplexiam  .  At  no  utdetur  elTe  aliqua  corporis  apoplexia,fed  bc; 
ne  corporis  ftupor  inuenitur.  Codicem  qiiendam  uidimus,qui  illam  parriculam  -rti  ao 
i»«7»r,illi  coniungebat  liV  -7«iA,ut  dicedum  uidcretur,ad  haec  corporis,ideft,ad  has  cor. 
poris  particulas,  <(!r  •7« A  nceix  iit  tmitx-ns.  ideft,ad  has  corporis  particulas.tamenquic 
•^uid  iit,  etiam  fi  illa  particula  corporis  ad  apoplexia  referatur,  apoplexia  eft  in  toto  cor/ 
pore,cum  principium  neruorum  totius  corporis  occupet,  fiet  autem  apoplexia,  cere/ 
briuentriculis  ab  illa  materia  occupatis. 

» (w-xcryiij.  ideft,  uel  conuulfione-]  neruis  ab  hac  materia  occupatis,  bC  plem's,hsec^ 
conuulfio  ex  repletione  nuncupabitur. 

'  « ftoeiia/.  ideft,  uel  furorem.]  per  quem  interpretes  non  iterum  furorem,  fed  melan/ 
choliam  intelliguntrquia  uerus  furor  exbileflaua  fupetaflatafit,tunc<5fit,  cum  cerebri 
pelliculas  occupauerit. 

H  riiifUamy  miAcuvs.  ideft, uel  caecitatem  fignificat.]  Si  hic  humoroatlos  pertingat* 
Hunc  aphoriftnum  ita  quandoc^  intelligebamus,in  morWs  melacholicis  decumbere,- 
K  no  moueri,  fed  iacere  diu,  eft  periculoftim  ad  hoc, quia  fignificat  unu  ex  quatitor  enu 
meratiSjimmo  adde  morbu  comitiale, que  fub  apoplexia  intellexillc  no  dubitamus* 


EI  V  N  T  quide  K  propter  pituitofum  humore  apoplexiae,  Sf  c6uulfiones,8i:  egeita/ 
tes  oculoru.  Fiunt  aut  &  propter  melancholicu,  quoniam  comunis  uttt%  eft  etal/ 
lo,non  tamen  furor  eft  pafsio  comunis.  Nunquam  enim  haec  ex  pituitofo  humore 
ortum  habet, cum  ad  eum  humor  iritans,ac  mordens  exigatur.  Tales  autem  funtfem/ 
per  quidem  flaua  bilis,melachohcus  autem  humor  non  femper,ied  cum  fupramoduffl 
«xuftus,autpua-efadus  malignam  induerit  acritudinem. 


PRIMO  Galenus  docet,haec  tria, Apoplexiam,c6uuIfionem,6f  caecitatem,  obpl 
tuitofiim  humorem  fieri,  hoc  uerum  eft  ut  plurimumttame  quandoqi  etiam  fiunt  oh 
mefancholicum,quoniam  eft  comunis  utrifi:^  fcilicet  humoribus  craisitudo.  hoc  uoea 
bulu  crafsitudo  in  ncfti  o  antiquo  codice  legitur  are;,»?, ideft,  crafsitudo,in  Aldino  u» 
to  vnihi,  ideft, pafsio.  Nos  potius  laudamus,  ut  legatur  ideft,  crafsitudo, quiau 

pafsio  dicatur,non  poteft  dici  utrifi^  cSfint  treyiafsiones  numeratae,nifi  dixeris,quoq 
intelligitpiifsione.idcft,  prsedidias  pafsiones  eflecomunes  utrifij  fcilicet  humoribus» 
'  tatnpitu^ 


A  P  H  0  R  I  s  ii  ^  S  L yi  i  bi? 

taflipituitolb,^ttielancholicp;tame  fi  legas  crafsitudo,  non  eft  opus  inteffigae  quod  ’ 
fit  jcqualis  a^situdoin  pitmtofo  &  melacholico ,  fed  quod  utricp  humores  lunt  drafsfi 
S  E  C  V  N  b  O  Galenus  doceqfurorenon  efiepafsione  comunem,  quia  furor  nun^ 
fitpcpiWftofohumore.Nam  femper  exigitur  humor  iritans  ac  mordens, qualis  eft  fla/- 
ua  biliS'”^*^  etia  melancholicus  humor  hoc  femper  efficttepoteft,  fed  fdlUm  cum  pri/ 
tet  modum  exuftlis,  aiit  putrefadhis  malignam  induerit  acritudinem.  Haec  feciida  pars 
fiiadere  uidetiir,  quod  in  prima  legendum  fit  pafsio,K  rioh  crafsitudo,  qiiomam  ffatiiri 
poft  primam  partem  feqUiturjfurorem  no  efle  pafsionem  eSmunemi  fcilicet  iitrifij  hu 
moribus, ficuti  funt  aliae  numorataepafsiones.  hici^notaiii  aliquibus  Contextibus  legi 
furorinredd.In  AldirtOj8Cinh6flTO  antiquo  in  obliquo  dl  mi  inca/Us  USi  usi ' 

»(ji,ideft,hontamen  eft  cdmmlinis  furorisifcilicetpafsio. 

Quodlegituti  Nunquam  enimhicjlegi  debet  ntinquairiehtmhSCpafsio,  Quippe 
Graecehabetur  TiiTT» 

A  P  H  o  R  t  S  il  VS  tvii 

A.Popicxi*aui:efiuritjmaxime^uacjrage(im6anno  iifi^adlexagelinaUni; 


BRASAVOLUS 

G  A  L  E  N  V  s  ipfe  teftis  eft,  ex  pituita  apoplexiam  iit  plur/mu  fieri,  quae  tamen  in  hae 
setatea quadragefimo  anno ufep  adfexagefimUm  ndnmUltipliCatur.  jdeoinhac  aetate' . 
rationabile  non  uidetUrapbpleXiasfieri,fcd  potius  in  ultimo  fenio  cotingere  debet,  ut. 
interfio  libro  feriptum  efi:,&  Aetius  libro  fextd  capite  frigefimofeptimo  ex  Archigene 
dicit, in  fenio  plerunqj  fieri.propterea  nos  in  hSc  modiim  dicamusj  CUm  apoplexia, S£ 
ex  pituitajK  bileatrafiaqde illa  nunc  agit  Hippocrates  qUac  ab  atra  bile  ortum  habet. 
In  hac  autem  aetate  a  quadragefimo  ufcf  ad  fexagefimum  annum,  atra  bilis  plurimii  ui 
get,unde8ipotifsimuin  hac  aetate  apoplexia  ab  atra  bile  capi5tur,8Cideqa  Philbdidq 
hic  dicitut,  tM  CCS  no^i^xwrcc  tmi/  |.  n  mi  tesTiAnf iitt  KjsiteAa^uBAs.  on 

nxMstc  HXr  o  Jiyiiiijh  m  imyyT^-n  l/wjijit-ilaij/,  4*^»^ 

pw  4#3A»/(«,)8£t  wtSwruiii' 

tS iiTTrcicgira.  ideft,  a  quadragefimo  anno  uicg  ad  fexagefimum  apoplexiae  pafsio 
deprehendit, quoniam  melacholicus  hUmor  in  ipfis  maxime  abundat,  qui  fua  crafsitie 
obftruehs  apoplexiam  facit,  fit  autem  St-a  pituita  prKcipue  apoplexia,  fed  de  his  no  eft 
ftrmo  Hip^aau'  nunc.T ameii  fi  alicui  placeret  de  illa  etiam  quae  ex  pituita  fit,  intelH 
gere, is  dicere  habet, hoc  fieri  per  accidesjficuti  de  multis  morbis,qUi  in  hac  aetate  fiut, 
a  Galeno  in  tertio  libro  per  aeddens  fieri  dicuntur,&  non  ratione  statum,  led  ratione 
inordinati  uidlus.nempeiuueUili  aetate  tranfa<Sa,in  qua  erant  inordinatifsimi,in  fua  illai 
inordinatione  perfeuerat. cUffl  uerO  ex  aetatis  progreflii  imbecilliores  fiant,  apoplexias 
ex  pituita  incidere  polTunt.  T amen  cum  Galeno  potius  fentiedum  eft,  de  his  uerba  fa/ 
cere,quae  dx  atra  bile  funt.nam  hic  humor  in  hacatate  Uiget,8i:  magis  etiam,  ^  in  quv 
cun$  alia,qiriainiunioribus  iion  fiunt,  iil  fenioribus  uis  cocodirix  eft  nimis  imbecilla, 
«7nn)A»jt77)ui</l'.i.attoniti,uelapople(fliciaut.]dchisdgens,quiapoplexiaincidunt'i 
MaAisit  yrofTia.  ideft,Maxime  filmt.  ] 

tTtsjj/.  ideft, a  quadragefimo  anno.] 

t|«(B»w.ideft,u%  ad  fexagefimum, Ipralertim  deilla  mx  ab  atrabilefit.Sci 
to^  illam  particulam  <i«A(sa  determinare  pofle  uerbum  fiunt,  SC  hanc  particula  a  quiP 
dtagefimo  anno,  quam  particulam  potius  determinari  arbitramur.  * 

GALENVS 

No  N  omnem  apoplexiam,fed  nuper  didhm  tantummodo,  qute  ex  atra  fola  fit  bi 
le,  contingit  aduenire  his  qui  didam  agunt  aetatem,  quoni^  in  his  maxitne  ai. 

.  bundat  atrae  bilis  humor,  quemadmodum  etiam  in  autumno.  Quod  fi  uolumlis  fimpli 
citer  pronuntiare,  plures  fenes  laborant  apoplexia.  Si  igitur  fermo  debeat  efle  uefus, 
iungendus  eft  cum  prioreaphorifmo,acfiitadiceretur.Inmorbis  melancholicis  adhfc 
RR  3  periculofi 


lois  librisexti 

pericutofi  decubitus,  ftupotem  corporis  qui  homines  occupata  quadrageCmo  anno  ' 
ufcg  ad  fexagefimura. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docetjHippoaatem  de  omni  apoplexia  intelligendum  non  eflk 

fed  de  illa  fo!um,quac  nuper  diiSa  eft,  ex  atra  bile  fe(fh.hi  enim  qui  in  hac  aetate  funt,fo  ' 
Ium  hanc  incidunt,  quoniam  atra  bile  ab  undant,ficuti  in  autumno  abundat, hi  uero  au 

.  s  E  c  V  N  D  o  docet,Si  deomni  apoplexia Cmpliciter  mutiare  uelimus,aphorirniu» 
non  erit  uerus,nam  plures  fenes  apoplexia  laborant, quam  qui  funt  in  actatea  qua<^ 
gefimo  anno  uiipadfexagefimumjconftituti. 

•  TERTIO  docet,  Si  aphorifmusueruseffedebeatjOportereipfum  cum  praecedenti 
AphoriTmocoriiungere,8Cdicere,Inmorbismelancholicisadhaec  periculofidecubi/ 
tus.apoplexiamenimcorporisfaciimt,quaehomines  aquadragefimo  annou%adfex/ 
agefimum  occupabit. 

Quod  legitur.  Stuporem  corporis, nos  potius  legendum  putamus  apoplexiam  cor/ 
poris, tamen  Hippocrates  Iblet  nominare  refolutionem  apoplexiam, 8C  quando^  aul 
apople(Sicum  dixit.  ;  .  . 


^  I  otnentutti  exddat,necenario  pi 


APHORISMVS  tVIII 
lutrefcit. 


B  RASA  V  O  I,  VS 

o  M  E  N  T  V  M  illapellis  eft  prKpingm's,quamuulgtrs  Reteuocat,in  quafuiltaiecil 
fcula  inuoluunt.  Ab  Arabibus  zirbus,a  Graecis  IwtiAdoj/  nominatur, peritonao  quo/ 
dammodo  colligatur,  inteftino  colo,K  liene,  extenditur  iiipra  uentriculum,  iecur,  lie/; 
riem,  ec  inteftina  adinguina.decidit  quandoif,  et  in  faotum  incidit, facitfj  genus  il 
lud  ramicis, quod  a  Grjcis  i5'7iA()*iAs,ideft, omenti  ramix,uel  ztrbi  herma  fecundum' 
Recentes  nuncupatur,  tam  en  8C  in  inguina, in  umbilicn  defeendere  poteft,  &rami/ 
cem  ibi  facere.  Cum  uero  in  unam  harum  partiu  deciderit,non  eft  opus  putrefcere,ini 
mo  fi  fit  in  feroto, poteft  in  iritx  finem(etiam  fi  is  diuuiuat)perdurare,  tamenno  cor 
rumpitur.propterea  hic  apud  Hippocrate  opus  eft  intclligere, excidere,ideft, extra  cOr' 
pus  exire, non  quidem  totum,  fed  partem.Nam  fi  aliquis  uulneratus  fi't,8f  aliqua  omen' 
tiportioappareat,neceflariu^putrefcere,cumftatimabaerepercullafuerit.Idcome/ 
dici  tridentes  omenti  parte,illam  ftatim  incidere  folent,K  reliqtiu  introminere.Nos  in 
duobus  uulneratis,  quamcuncp  partem  intromittendam  iufsimus,  tamen  non  putnic» 
re.Ratio  autem  quarepumefeat,  eft  quia  eius  naturalis  calor  ita  imbecillis  efficitur,  iit 
eius  humiditatem  feruare  non  pofsit,  5C  regere,propterea  calore  aliquo  intrinleco  ege^' 

quo  reguletur,  qui  in  ipfo  putredinem  inducit-Qtiodfi  dixeris,  extra  corpus  ita  cito  Il3 
putrefcere.Reipondemus  uerum  ellc,qula  non  adeft  caliditas  quae  corruptionem  pro/ 
curat, cum  fit  illi  impropria.Philotheus  hicdicit  imTdtiii  «ftip  t»  ftjK 

m<t  -ms  ^  myccs^t.rirs  TreAAttxif  ^  tw  ysenyitsfw  i^intisytyyvlcci,ix 

cuii  oi7r7w*g(CT«ffy>  fc*7rt7^ftit<pe  vTbssySyasfCfcetpixvSSyte*  ideft,  Ometumeft 

pinguis  neruofa  fubftantia  inteftinis  Sfuentriculo  fuprMofita.huius  faepe  in  inferio/ 
riuentreuulncre  illato  pars  aliqua  excidit,  8f  quoniam  facile  patitur,  aeri extrinfeco 
expolita,  celeriter  ut  putrefeat  neceflTe  eft.  lubet  igitur  Hippocrates  partem  quae  exci/ 
:derit,ab(cindere  uel  praeddere,  &  fic  uentris  futura  uti.  T amennos  nunquam  incide/ 
remus,modo  diu  non  fuerit  extra  corpus, fed  inte^um  linentes  introduci  iuberemus. 
.Quod  in  duobus  fieri iuisimus,K  fanari  funt.  Vidimus  8f  qmbus  abfcila fuerit  omenti 
porrio,lanitati  reftitutos,  tamen  inter  hos  unus  qui  nobifeum  confiietudinem  habebat, 
'deinde  apte  concoquerenon  poterat,  nec iftud  ab  re  erat,quia  uentriculi  calorem  coii/ 
feruat,  SC  a  natura  uipra  inteftina  poCtum  eft  ut  illa  humeAet,  K  magis  lubrica  feriati 

ut  feces 


'  APKORISMVS  LVIII  loi/ 

ntfeces  per  inteftiiu  facifius  difcurrcrc  poflint  j  dC  ad  anum  tranfmttti  ut  exeant.  Vidc^ 

ISautem  effefacca  quscdam. 

Siomcntum  excident.]  SciIicetextracorpus,nonautem 
eara  fuum  locum  foIum,quia  in  Epiplocele  extra  proprium  locum  eft,  tamennon  pu 
ttefcitatexirenonpoteft,nifiisfituulneratus,a  quoexit. 

Ar*)'*»  is&jrliuiw  ideft  NeceUe  eft  computrefcerejquia  ex  aeris  frigore  eius  natura 
Jcffl  calorem  amittit,  qui  deinde  non  poteft  magnam  eius  h  umiditatem  conferuare.ideo 
calore  non  fibi  proprie  aduenienteputrefcit,  SC  hoc  cito  fieri  uoluntauthores,atnos 
iullimus  introdud omentum  quod  exiuerat,in  duobus, K  fani  effediifunt. forte  Hippo 
ciates  intelligendus  eft,quando  diu  extra  fuerit,non  quando  parum,  quicquid  a  Philo 
theodicacur.ipfe  enim  ita  putat,  cum  experientia  oppofitumoftendat.  Hippocra/ 

tes  himc  aphorifmum  in  prindpio  primi  libri  Demorbis  ponit ,  fed  hocmqdo  dicens, 
fi percuffi omentum  excidat,neceffario  putrefcit.  Paulus  libro  fexto  capitequinqua 
cefimofecundo  modum  incidendi  omentum  oftendit,  iubet^  no  effe  incidendum,nifl 
Aderimus manifcftamputrcdine.Inquitigitur,atuerocumembrana  abdominis  rupta, 
opientSprolapfhfti  eft,confiderari  debet  an  pars  eius  aliqua  humida,  aut  nigra  fit,  id<^ 
totuptius  fupra  emortua  parte  laqueo  inierto,  ne  fangiiinis  profufioe  periclitetur.infta  . 
uinculum  excidendum  eft, tum  in  infimo  confutionis  fine  uinculi  capita  funtinferenda,  ' 
fiqut  dependeant, quo  facilius  cum  pureorto  reijcientur,  eximi  poflint. 


T^AOP  TERfermonisbreuitatem  falfus eflp liidebitiir  aphorifinushisqiiinonre/ 
Jf  fleipfum  inaudierint .  Quod  enim  dicitur  huiufinodi  eft .  Quando  exciderft,hoc ' 
eft  quando  nudatum  fuerit, K  extra  peritongum,  ideft  membranam  abdominis  interio 
rem  omentu  exierit, non  contingit  ipfum  ad  locum  proprium  refti tutum  fanum,  &  fal/ 
uum  fieri,ficuti  fi  aliud  aliquid  extra  promeretur,  ueluti  inteftinum,  aut  aliqua  uifceris 
^ra .  Illa  S(  enim  nili  longo  tempore  frigefiant  quando  uulnus  in  parte  uentris  fupe/ 
riorefa(ftumadcicatricemperduciumfuerit,priftinamrecipiunttemperaturam.Om,cn 
tumuero  etiam  fi  minimo  nudetur  tempore,redu(ftum  putrefcit,  quam  ob  caufam  me/ 
dici  pattem  illam  quae  fuerit  nudata,  folentrefecare.  Hanc  igitur  fententiam  habet  apho 
nfmus,licet  eonfufius  in  uerbis  didis  proponatur.  Si  quis  uero  aliquando  uidit  omen/ 
Bmi,quod  paruo  tempore  extra  prodierit,  deinde  ad  fuum  locum  redudum,  non  pii 
truerit,perpetuam  quidem  non  efle  probabit  Hippocratis  enunciationem.Illud  tamen 
f<ruabit,quod  magna  ex  parte  folet  accidere,  commune  eft  huic  aphoriimo,  ad  alios, 
ih  Hippocratedidos  perpetuum  quoddam  ex  figura didionis  oftendenn,quamuis  res 
ipfae  nonfemper  eodem  modo  eueniant, fed  raro  aliquando  aliter  accidant, 
BRASAVOLVS. 

■  p  R  r  H  o  Galenus  docet,hunc  aphorifinu  falfum  uidert ,  nifi  quis  rede  intellexerit, 
ham  quod  ex  aphorifmo  fumitur.hoc  eft,  quando  omentum  adeo  denudatu  fuerit  ut  fit 
«xtraperiton3Eum,fanum  zt<f  faluu  intromitti  no  potcft,ficuti  alia  membra, quae  extra 
4d  aerem  pofita  fimt,hf  c  enim  introducuntur  fana.nam  inteftina,aut  alicuius  uifceris  fl 
bra  extra  corpus  pofita, nifi  longo  tempore  frigefeant,  quando  uulnus  ad  cicatrice  per/ 
ducitur, &  ipfaquoqj  priftinamianitatem  recipiunt.  Secus  eft  in  omento, quod  etiam  ft 
hwhimo  nudetur  tempore,hoc  eft  detegatur, ut  aerem  offendat,!!  intus  reducatur,  pu/ 
trefcit,8i;  ideo  medici  partem  illam  denudatam,priufquam  intromittat,  refecarefolent, 
haceft:igiturGalenifententia,quamiiis  in  uerbis  confufus  efle  uideatur, 
Quodlegitunextra  peritonKum,ideft,mcmbranamabdominis  interiorem.  Atperf/ 
tongum  nOn  eft  membrana  abdominis  interior,  nam  abdomen  membrana  fuam  habet 
ipfum  tegentem.peritongu  deinde  eft  fub  illa  membrana.Intelligoij  omennim  exire  pe 
titonacum,ideft  peritonaeum  ipliim  8f  epigaftrium,uel  hypogalfrium  fecundum  locum 
ih  quo  fuerit  uulnus. 

'  Vbmiamlegitur,Inparteuentrisfuperiore,ibi  Galenus  utitur  uocabulo  ilutj-ijffep, 
quodlignificatpartem  uentris  ab  umbilico  fuperius. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  no  audens  e  diredo  Hippocrate  reprehendcre,dicit,fi  quis  ui 
wit  omentu ,  quod  paruo  tepore  extra  prodierit,  Qi  deinde  ad  fuum  locum  tedudum 


non  putruerit, hic  dicere  poterit  Hippocratis  orationem  non  efle  perpetuam  &  tmiow 
falem;tamenhocferuare  oportebit, quodmagnaex parte  hoc  contingit.  Nosteftesim 
mhs,in  duobus  foiflTe  inttofflifliiin  omentum,tamen  fanitati  refhturi  funt,6C  fnam  pro, 
priam  temperaturam  acquifiuere,quia  illi  omm'a  uit*  munia  egregie  habebant,  &ficn 
ti  prius  inte^aiimmo  unus ,  cui abfcifa  fuit  omenti portio,  conualuit  quidem, fedi^ 
c^s  tegre  concoquebat ,  SC  adhuc»gre  concoquit,  ’ 

'TERTIO  Galenus  notat  Hippocratis  more  in  multis  aphorifmis  &  mnius  rebus  ' 
qui  ex  figura  diAonis  proponit  aliqua  tanquam  p«petua,quamuis  res  ipfe  eodem  mo 
do  femper  non  eueniant,fed  raro  aliquando  aliter  contingant,  immo non  ab  rehocfa, 
cit  Hippocrates, quia  illa,quaein  pluribus  funt,  in  fecundo  De  Phy  fico  auditu  ab  Ari 
ftotele  naturalia  uocantur .  nempe  res  natur*  ,  uel  femper ,  uel  ut  plurimum  eodem 
modo  fiimu 

APHORISiiVS  LIX 

QVibufcunt^  a  coxendicum  dolore  Hiofcfiatts  excidit  coxa, &rutlusi[ncidfe 
his  miiccoresfupetueniunfc. 

B  R  A  S  A  V  O  L  V  S 

Cjv  I  Ifchiam  patiuntur ,  ideft  huius  partis  dolorem ,  quem  latini  Coxendicum  do/^ 
lorem  uocant ,  fi  pr*ter  dolorem  os  cox*  acetabulum  uel  cotylam ,  uel  pyxidem  fm 
am  exeat,  deinde  incidat,  ideft  intus  recipiatur,  poftea  exeat,  ex  hoc  iudicare  de> 
bes  humores  fuperueniile ,  ideft  partes  iftas  efle  muccore  plenas ,  8C  hos  muccores 
iamditt  partes  iftas  occupaflei  qu*  habent  ligamenta  fottiflima .  Si  enim  tunefolum  il¬ 
luc  eurrerenf,coxamexirencceflfarium  noli  eflet,ideft  os  coxf.namtigamenta  illa  tam 

cfto  nonmolliuntur,  ideo  opus  eft  pituitofam  materiam  pr*fm'flc,  qn*ligamenta  emol 
liretihisueromollioribuseffedlis,os  cox*ihcidit,SC  exciditfacile.Nuncpueramquen 
dant  curamus  ,  cUi  os  cox*  excidit,  quoniam  humida  tempora  uigenr ,  qu*  toiofert 
hOcannoi55S.iliguere.Atcumtemporaficciorafiunf,cox*osincidit.unde;nihilalind 
m  hoc  Aphorifmo  docet  Hippocrates ,  quam  cum  cox*  os  ftium  acetabulum'  ingredi 
SC  egredi  nidebifflus,ftatim  iudicabimtis  muccores  8C  pituitofos  humores  in  hocloco 
efle  congregatos,  ideo  Philotheus  dicit  txaoi 

S  (flois  mSi  ipAtypi(t,mva  lacmigl^s  cUs  «ire» 

tA"S?v  oJ(sii!(nia,i(^reK'Aiji.(j(m5^««>«'J<tAa7ii'«iij>».ideft,  Congregata  enimillucforle^ 
fortuna  in  coHcaiiitate  in  qua  cox*  dearticulatio  eft,  pituita,  ligamenta  qtiafiitrigar,  S 
esidem  mollialacft,'&:  inde  exit ,  8C  rurfus  illabitur  ( ideft,  ingreditur)  cruris  caput, 
Galenus  in  principio  duodecimt  libri  De  ulli  partium ,  docet  omne  hgamentom  efle 
«deo  duru,  ut  tuto  fimUlcolliget,8C  moueri no  prohibeat,  nei^  facileabrumpatur.Po/’ 
fieaGalenusfeiJiiitiu-i  quinetiamhoc  audis  ah  Hippocrate  dici .  Qfiibus  hmtiiitas 
fubmitrita  eoptofior,  humedat  corpora  circa  articulos ,  facile  his  artuum  capita  exi> 
iliinteoS  Itero  quiprg  horum  .corporum  duritie.prohibiti  funtmoueri ,  non  puto  tela/ 
t«t,quiim»idea3  qpiotidiequantoperea  motuimpediuntur'H*c  Galenus,  ubiuides 
hufeaphorifinifentenriamrcferri.  ^  ‘  ' 

oas tomi'  ,  Quibulcum^  a  coxendicum  dolore  infeftatis.] 

■  Gr*ci  ijtiiivcoxam  uocanf,ab  i^is  uero ,  ideft  a  coxa  i^i«<Ace  dicunt  dolorem  grauifl*' 
inumin  coxa.  Galenus  in  Definitionibus  fibiadfcriptis ,  dC  iftintrodudorio  fibiadr 
fefiptoAciC,: coxendicem  dolorem  diutiu-num efle,  nec  facile folui,  per  temporisin/ 
terualla  repetentem  a  coxa  ai^femora ,  poplites,  furas ,  8C  imos  pertingens  talos,  latjni 
(ut  apud  Plinium  tridere eft) coxendicem  diccntes,quandocp  locum  ipfum  intelliguni» 
quandotpdblofemifiCtrlfiem^m-hoc  loco fenfationem.PauIus libro  tertio  capitef^ua 
geflmo  feptimo  didt  eoxendicis  dolorem  efle  de  genere  arthritidis ,  rufi  quod  inh.^ 
4-et  cox* .  Illius  caufa'  eft  aaflus  SC  pituitofus  humor ,  qui  in  coxendice  cimei  inftar 
‘concretus  'infiditi  SC  articuIatdQolor  uero  eo  malo  obnoxios  aftherOmatis  bubu/ 
,,  mtifloco 


A  ?  «  0  R  I  S  il  V  S'  tl2f  »»1| 

^loco  ad  genua  U%mfeftat.  In  plmfcp  autem  ii% ad  cxt/mutn  pedis  catcaneum» 
uero  libro  duodecimo  capite  primo  de  hac  re  copioflus  agit, nempe  fimpliciter 
uerum  non  eft,  quod  dolor  uiip  ad  extremos  pedes>uel  ad  genua  tendat,ied  iiarios  dolo 
ris  afFeiSus  facit, in  uarqs  hominibus.nam  hoc  malu  quadocp  eft  in  uicinis  mufculis,  S£ 
maxime  in  lumbis, ibiip  iiuuiim  habere  uidetur.  aliquando  affeiSipnis  initiu  ab  ipfa  iim 
(Uura  exorditur.  Quandoip  etiam  contingit,  ut  ucrtebri  dolore  fere  ftiblato,  circa  popli' 
tem  Iblum  afflitftio  haereat.alijs  aut  iitxta  talum,  quibufdam  aut  totum  crus  dolore  afflt 
gitiff,  mutos  item  circa  inguina  dotor  figitur ,  8d  tunc  fane  ucftca  i^fa  moleftiam  tranft 
^ens ,  urinat  difficultatem  inducit ,  K  tunc  maxime  totum  crus  a  coxendicibus  ufcp 
ad  calcaneum  dolorem  profert.  Verum  fi  etiam  aliqua  alia  pars  corporis  agitetur.  Sta/ 
timif  omnes  caufas  fubiecit  Aetius ,  ex  quibus  coxendicis  dotor  fieri  poffir ,  iftquicns, 
Generant  autem  hanc  affedhonem  aifiduat  cruditates, immodicus  rei  uenereac  ufus: 
aliquando  etiam  deambulationes  concitatiores,  SC  hatmorrhoides  fupreflg,  SC  uometv 
di  confuetudo  intermifla,&  purgationes  menftrug,  aut  etiam  aliat  familiares  exaetio/ 
nes  impcditgjSi  exercitiorum  contemptus .  Sed  Hippocrates  ipfe  in  libro  Demorbis 
qui  extra,fere  in  medio  dicit; coxendicum  dotor  cum  fit,  coxenicis  iundlura  dolitat,  a/ 
cetabulum,  fummae  nates  ,  tot3<5  crus, In  libro  uero  Demorbis  qui intus,prope  finem, 
de  coxendice  ex  ambulationeper  folem  fadla  agens,8C  de  illa  etiam  quae  ab  alfjs  caufis, 
dicit.  Coxendicum  dotor  de  illis  praecipue  caufis ,  &  alijs  gignitur  prxterea  multis,  fi 
diutius  quis  fub  fole  iierfetur,8t  eat,coxendice3cp  calefiant,  humorqi  horum  arriculo/ 
rum,&  aliorum  acftuficcefcat,8i  cogatur.Quod  fic  efle  cohietftor,  languens  enim  fle/ 
(Sere  hos  articulos  Si  alios  prae  dolore  qui  ineft,  nequit,  digiti  compinguntur,lumbos, , 
uertebras, quae  (ecundum  coxendices  funtmaxime  dolet.  Coxendices,inguina,genua, 
grauis  SC  aeftuofus  dotor  uexat .  .Si  quis  eum  moueat ,  prae  dolore  uehementer  gernit, 
quandocg  neruorum  conuulfioni  frigus  SC  febris  fuperuenit.  Coxendix  etiam  bile ,  pi/,; 
tuita, (anguinetj  gignitur, tanquam  omnibus  his  malis  laboret,fimiliter  dolitat :  quatv 
doij  etiam  fi-iget,  SC  leniter  febrit.  Poft  haec  eius  curationem  profequitur  Hippocrates,, 
E/is«T«  It  araAii/  4(i«5^«.ideft,Excidit  coxa,6C  rurfqsfncidft,]  Ita  ut  faci/ 
leosexeat,facile(pinnoducatur.  Hippocrates  in libroDeIuxatis,hochumiditatiattri 
buit,pracfertim  iduando  hoc  eft  abfc^  inflammatione, 8C  idem  facit  in  hoc  aphorifmo  di 
cenSjTicrfsiffii/  livfai  ut^ymrrm .  Nofter  antiquus  codex  legit  ^yivtvTcu,  quod  ad  Hip/ 
poetatis  fenfum  nihil  facit ,  ideft.  Iis  mucores  fuperueniunt ,  uel  congeniti  funt .  Nam 
tit  in  libro  De  luxatis  inquit,delfchia, ideft  coxa  loquens ,  inquit ,  Qiiibus  autem  fora# 
fineinflammatione  crebrius  excidit,  hi  liquidioreSC  humidiOre  ertireultThtur,ficnl5 
manus  pollex, qui  maxime  fuaptcnatur4txcidit,  quibufdam  facilius  uel  difficilius,  qui/ 
bufdanj  fpes  eft ,  uel  metus  celeritis  excidere ,  quibufdam  fatpius  excidit ,  SC  plura  alia 
ibide  hac  re  ab  Hippoaate  dicuntin .  tu  librum  iffum  integrum  lege,  fi  tibi  menti  fit 
coxendicis  luxationem  ad  libellam  intelligere ,  SC  etiam  aliorum  ofllum :  fed  hoc  bs. 
abfcp  inflammatione  excidere  debet,  SC  fine  aliquo  cafu,fi  mucores  effepraedteere  debe 
atSunt  uero  mucoreshumidac  materi5pituitoik,gl.utinof3c,mucis  fimiles,  quas  Hipui 
pocrates  hic  uocauit  mune  recentes  greci  genus  quoddam  prunorum  ap/ 

pellant ,  quod  uulgtis  febeflen  htstninat ,  SC  iftud  ob  hanc  rationem ,  quia  uifei  quod/ 
dam  genus  ex  eofit.  hic  autem  ambigere  poteris  j  an  hic  de  utra  offis  luxatione  fermq 
fit,  an  non.  Relpondcmus  ,,Iuxationem  (ut  idem' Hippocrates  in  libro  De  luxatisdo/ 
cet)in  coxa  quadrupjicifer  fieri  ift  interiore  partem;  &hoc  frequentius  fit  quarti  aliqua 
alia.  Recentes  dicunt  iii  partem  domefticamfieti  j  in  quo  caiiicrus  longius  efficitur: 
quandcK^  fit  in  exteriorem  Jrartem ,  tamen  rarius  cohringit,&  tunc  crus  eftbrcuius, 
quahdoi^  in  anteriorem  uel  pofteriorem  partem  firj  quod  rarillime  contingit  .Tamen 
alter  eft  modus ,  quo  poteft  rotundum  foeminis  caput  a  cotyla ,  quae  di  coxae  finus,  ita 
excidere  ut  laxetur  articulus,non  luxetin-,quodRec«ites  eloiigarionem  neruorum  ap 
pellant.  Arbitror  Hippocratem  in  hoc  aphorifmo  hunc  excidendi  modum  potiflimum 
intelligere,  quauis  SC  ad  omnes  alias  luxatiSis  ipecies  ampliari  poffit.  Sed  haic  luxatio  a 
pituitofis  humoribus  atep  humidispotiirimumfit,qui mucorum  naturam  habent,  luxa 
none, qua  exarthrema  uocat  Paulus,  didt  coxg  folG  contingete.T ame  SC  nos  experiea 

tiauidc» 


IBM  SEXT 


Opus  igitur  eft  de  patientibus  exarthreina,tdeft,  luxationem, ‘S:  ptfarthremadddl  '* 

coxedicelaxationem,  aphorifmuintelligerejquoniautrun^exmuccofisKpituitfeS 

humoribus  coringere  poteft.T amen  quia  ab  Hippocrate  dicit  excidere  K  incidere  crf 
faepe  fleri  oportere  fignificat,propterea  ipfum  potius  intelligo  in  pararthremate  iA 
laxatione,^  luxatioe.fed  ta  laxatio,^  luxatio  claudicarefaciimt.  Galenus  pr*tCTeafa 
comentatione  oftedere  uidetur  fermone  efle  de  laxatione,  &  non  de  luxatione.  Inia» 
lione  etiam  flt  logius  crus,fed  non  per  illum  modum, per  que  longius  fiqquando  iam 
tenorem  partem  luxatur,fed  eo  folum  modo,  quo  ligamenta  longiora  diduntur. 

G  A  L  E  N  V  S 

SAc.  P  E  in  articulis  humor  pituitofus  aceruatur,  quem  muccorem  appellant,  a  quo 
inadefada  articiSlationis  ligamenta  laxiora  redduntur ,  atque  ideo  facile  a  (auitate 
articulus  excidit,  &  rurfus  non  cum  difficultate  inddit,qua;  nunc  ait  aeddere  his  qui  ita 
niorbo  laborant  coxendicum.Qnando  autem  coxam  ait  excidere,  articulum  coxe  de/ 

bemus.intelligere, quomodo  etiam  inlibro  de  articulis  dicebat;Humeriarticulunumo 

modo  notii  lubricare,ac  fi  dixillet  articulum  fecimdum  humerum. 

B  R  A  S  A  V  o  L  V  s. 

p  R I H  o  Galenus  docet,fepein  articulis  pituitofum  humorem aceruari,  quem («J 
§ccAr ,  ideft  muccum  uocant ,  a  quo  madefadia  ligamenta  laxiora  redduntur ,  &  propte/ 
rea  a  cauitatefua facile  excidunt,  at<j  incidunt,  nunc  ifta  contingere  dbtit  jjs  quiita 
dilpofiti  funt. 

Quod  legitur,  quae  nunc  aitaccidereijs  qui  ita  morbo  laborant  coxendicum ,  gnece 
habetur,  •nisin)  t^xsitSLiais  o-vfiStuvaii Qronuncait 

SEC  VNDO  Galenus  docetjcum  dicitur  coxam  exddere,  coxae  articulum  intdfe 
gendum  efle,flcuri  ab  Hippocrate  in  libro  De  articulis  didum  eft;  humeri  autem  arti/ 
tulum  uno  rriodonoui  lubricarejac  fi  dixifla  articulum  fecundum  humerum. 


APHORISMVS  LX 


I  Vibufdinc^  a  coxendicum  dojore  mplettansdiuturno  excidit  coxa,  his  cras 
cabefdt,^  claudicanc,(i  non  urantur.  , 


,  .  ^  ERASAVOLVS...; 

HI  C  aphorifinuspracedentitungendus  eft ,  ut  Galenus  in  commentatione  fade^ 
eiusuertofententia  talis  eft:quidiucc>xendicudoloreafficiuntur,8f  excidit  coxa,etetiS 
inddit,  crus  tabefeit :  quonia  tota  hf  c  pars  imbecfllis  &da  eft,8i  ligameta  ob  intenfum 
d(?Ioremi&:ob;muccores,quosin,prgcedentiaphortfinofuperuenirediceb3t,8Cobfit' 
giditatem  induiftam,quo  illorum  meatuS pbftrudiones  fiunt ,  per  quos  nutrimentum 
ad  cruris  partes-deferri  oporteret,hi<p  claudicant.namhacparte  imbecillioreredditjfu 
-  pra  quasttotum  corpus  flrman'debec,&  cum  coxa  lunulacetabtdura  exiuerit,elat)dh 
care  necelTeeft  nifl  urantur-nam  ptf  uffibhem  pituitofe  materig  refolimtur,8C  aus  foc 
tius  redditur,  atqi  ligamenta  j  &  ebftrudi  meatus  aperiunturipropterea  per  hunccuta/ 
tioms  modum  fanari  poftiini,  8Cnonperahum,TamenPaulus  Aegineta  librofexto 
capite  lio.  oppofitum  dicere  uidetur .  nam  dicit, eos  quibus  diu  exciderit  coxa,  non 
pofle  lanari .  hoc  tamennoneft  aphorifino  oppugnans ,  quia  nunc  excidere poffet ,  SC 


^^•«^'‘^JS^rw^id^ftjQuibufcunij  a  coxendicum  dolore 

tnfeftatis  diuturno.]  Vthaecpawicula  diuturno  coxarii  dolorem  determinet,  nam  non 

eft  opus,  coxam  iaradiuextuS^ed  tunc  exiulffe  fatis  eft,  8C  hoc  fadium  fit  ab%iOTam 

inationej  SC  abf(^  cafu ,  fed  fponte  ex  emollirioneinloco  ob  humores  fupraueniente» 
&dh,quiiigamentairrigant,8C«molliunt.  ^ 


APHORISilVS  tic  leji 

os  coxae  uel  coxa-]  Exit taquam  pfopKuni  acetabii 
lumradonehtimidprM  humorum,  qui  illuc  decurrerint- 

■”  <r*(:A®'.ideft,Iis  crus  tabefcit.]  Ideft  >  extenuatur ,  Knirtrimentum 
non  redpitjob  imbecillitatem  K  obftru  Aonem  a  pitinta  fadlam,  quae  nutrimentum  ad 
jnis  ire  non  finit,  unde  extenuari  opus  eft. 

lCia;[«Air'7Tu.ide^  Et  cldudicant,  ob  imbecillitatem, quam  iri  crutchaberit,tiiOtinb 
(nuniin  coxa. Si  Hippoaates  in  libro  De  locis  in  homine ,  dicit;  ctimcp  humoris  plu/ 
rimum  ilhic  defluxerit,multum  claudicanttcum  parum,nDn  adeo  afficiuntur ;  Nrit^ 
nullum  effe  remedium,  quo  curari  poffit,  quia  fimt  confonati ,  pr*ter  id  quod  ab  Hip/ 

pocrateftatim  dicitur. 

‘  Ett»»  x«uS«fcn(/.ideft,Nifi  urantur.]  Qjiod  fit  caderiti  ferro,  c5  hi  fliht  in  hoc  corifirriia 
tiiitkf  ut  Paulus  dicit  li.  tertio  cafeptuagefimoieptimo  tribus  aut  quatuor  locis  fiat .  In 
fffto  aut  lib-aduftione  fupra  crus  facit. Hippocrates  ipfe  in  lib.  D  e  morbis  qui  extra, de 
coxendicu  dolore  uerbafaciens  dicit:fi  uero  locum  unum  dolor  uexet ,  quem  medicae 
nientanonpellant,linamento  locum  perurito.  Aerius  libro  duodecimo  cap.tertio  mul 
tos  lifionis  modos  in  hoc  cafu  refert,  qui  tum  per  ferreos  cauteres  igni  candefatlios  ^ 
untjtum  per  ea  quibus  uice ignis  utimur ,  K  qua  uocantur  potenfialia  cauteria, qualia 
nunc  fiunt  etiam  potentiora  quam  antiquitus  inuenta  effentT ame  Aerius  omnia  htec 
fiditfilpra  coxK  iuntfiuram ,  SC  CelfUs  libro  quarto  capite  uigefimofeciindb  dicit:  ulti/ 
nuiiri  cft,K  in  ueteribus  cuio^  morbis  efficaciffimum, tribus  aut  quatuor  locis  fuper  co 
xam, cutem  carideritibusferrametis  exulcerare.  Celfus  igitur  fupra  coxam  adurit.  Hoc 
dixi  quoniam  recentes  in  capitis  commitfura  hoc  faciunt.lllud  autem  eif,  quando  deflil 
xus  a  capite  prouenit .  Philotlieus  &C  ipfe  aphorifmum  hoc  modo  interpretatur ,  xw  Jj» 
5IA«^©' fSlia  •^hnna  vaiAoemf  rSi  o-xt A»f,  «kp AxSitfB  S 

«Tping/a  tpvaty  s^hSLjj «i  Kivltnais .  iia  /uHe  tfSiVa  -n  o-xt A©- ,. 

^^nAifTta  ■fS'  ■VOTI)  ,  ico/  y.»  xtuiSamy  KMiSHmy ,  TiTay 

myxeif.»  yHf  Kctuns  tHu  yvfxriifm^xo-cuf  fygxim  x^lxiAxTrtcva  sSpiiiviot  ymv^ 
•mti(rauA(ni<it,x^-70'AifiiX  ^  ifvmy  k^KPcSitewna.tm^simii  sx st»  Ixpwp^a  » 

«if«A«  mSi  yi«gx  fc»  xsiAotxt©-  .  ideft ,  Et  fi  ob  mucoris  multitudinem  coxa  plena  eo 
quod  detritum  eft  manet,  cruris  claudicatio  fiet.feqliiturautdenccefTitateSi  malahabi 
tudo  qUK  xipofQtx  dicitur.  Qiiamobrem  motufecuridum  naturam  priHatuf,ficquiderii 
contabefeit  crus,  8C  claudicat  ob  ea  quae  coxendicem  perturbant,nifi  Urant.  Si  uero  U/ 
rant,nihil  horum  pariuntur.uftio  enim  mucorem  illapfum  cxiccat,8d  confumit,&  foli/ 
da  fiunt  ligamenta  bC  cutis,  bC  in  id  quod  eft  fecundum  naturam  r^ituuntur ,  bC  dein^' 
ceps  coxae  caput  a  cauitate  amplius  non  excedit. 

GALENVS 

B  V  N  c  aphorifmum  non  debemus  a  fuperiore  feiungere ,  fed  ipfum  coiungentes, 
ita  unum  audire  fermonem.  V ult  enim  dicere  quod  a  coxendicum  morbo  mole.' 

, quibus  propter  muccoris  multitudine  articulus  excidit  bC  rurfiim  incidit, neceflS 
tium  eft  proceflli  temporis  os  contabefeere ,  nifi  prius  urendo  muccoreth  eSticcemtts, 
quodin  libro  de  articulis  conftilitfieri  in  brachio  iugiter  excidente,  nam  SCnunCeadc 
m  fermonis  uis,cu  ipfe  fuadeat  aduri  quod  fecundum  coxa,  ut  in  lib  .  de  articulis  docO/" 
bat,w6c  id  quodmuccofum  abfumatur,K  ut  laxitas  curis  ad  qu3  articulus  lubricabat, 
tn^s  ex  aduftione  cotra<fia,ardiet,K  prohibeat  traiponi.Quod  fi  ob  multitudine  muc 
coris  extra  filum  locudiu  coxafteterit,  eftquideiamhoc  cruris  claudicatio,neceffario 
contabefiet,  ut  eti5  alijs  folet  accidere  priuatis  motibus  qui  illis  funt  fecundum  naturi 
BRASAVOLVS 

P  R  t  M  0  Galenus  docet,  hunc  aphorifmum  no  efle  a  patcedenti feiungendum,fed 
illihocmodo  Continuanduta  coxendicu morbo  moleftatis, quibus  jppter  mucoris  mul 
titudinem  articulus  excidit, rurfus  incidit,neccflariu  eft  proceffu  teporis  crus  cotabe 
^^,nifi  prius  uretes  mucore  exiccemus.quod  inii.  De  articulis  Hippocrate  docuifle 
tcftatur  Galenus  inbrachio  iugiter  excidetetftd  inquit, eande  efle  uim  fui  fermonis  hic 
in  coxa,quae  aduri  debet, ut  id  quod  muccoium  eft,abfumatur,&  cutis  laxitas,proptcr 
qua  articulus  lubricabat,  ex  aduftione  contradla  magis  ardlet ,  bC  traniponi  prohibeat, 

Vbilegitulf 


lo;x  LIBRI  SEXTI 

Vbi  Neeell&rium  eft  pro  ceflu  temporis  os  contabefcere.legendum  dlom 

non  os.nam  grgce  habetur ,  (wityKduif  Hit  ;g«r(o  ifStvet/  r>  «-«U©- ,  ideft ,  necell^tmi 
procelfu  temporis  crus  contabefcere.  ** 

S  E  C  V  N  D  o  docet.  Si  ob  muccoris  multitudinem,diu  coxa  extrafuumlocumptr 
feuerauerit,h*c  eft  claudicatio,^  crus  non  nutrietur,  ut  alijs  partibus  contmgetelStt 
quacfuis  motibus  fecundum  naturam  priuantur,  " 

Qiiodlegiturnece(rariocontabcfcet,gracceeft«>(!iAj!W<rs<ft'e^<a<«}«jf«u7«)(5Ji’ 
^«.ideft  ,  confequ^autem  &  ipfi  ex  neceflitate  innutritio ,  uel  (ut  Plinius  ext^t 
hoc  uerbum  «■jjpii®!*)  non  fentire  nutrimentum.  ^ 

Quod  eti^  legitur,  Vt  etiam  alijs  folet  accidere,legendum  eft,  ut  etiam  alijs  omni 
bus  folet  accidere,  Graece  etemm  eft,WS«  ksk  wt  «JAoit  «tresij,. 


SEXTI  LIBRI 
E  I  N  I  s. 


AD  MAGNIFICVM  COMITEM  BONI* 

FACIVM  BIVILA  Q_V  AM  COMPATREH  CA  ■ 
RISSIJMVM,  ANTONIVS  MVSA  ■’ 


VLLVS  EST  inhac  inclyta  urbe  Magnifice  CompatCT,quaiv 
tumuis  a  Mufis  &C  Gratijs  auerfus,qui  tenon  colat,  ueneretur,ac 
obferuet.Idueropotiflimum  faciunt  linearum  cultores,quibus  Ii 
berali  quodam  animofaues,  quorum  dignitatem,quatum  in  te^ 

•  ris  K  amplificas. Quid  igitur  ego  acSurus  fum,cui  tuacpradfcin 
uirtutes  ex  loi^  confuetudine,  quam  alteri  cuiquamnoriores 
it:8f  tui  probilwni  mores  familiariter  perlpe<fH,ex  illa,  qugiam 
I  inter  nos  coalui^amicitia^non  pofllim  te  no  fummopereama 
re,fufpicere,at<f  obferuare,  8C  ueluti  tuba  8C  clariflimo  praeconio  de  tepafftmprfdica/ 
fre,tuaq!  gefta promulgare.  At  cum  h«amoris,8f  benetiolentiae  coniunAones  nullius 
prope  momenti  effe  uideantur :  certe  no  adeo  fint  ftiturg  diuturng,  nifi aliquo  certote/ 
(limonio  innotefcanttpropterea  utanimum  noftrum(quem  tamenfcio  te  iam  diu, uel  a 
primis  radicibus,  ut  quidam  inquiunt,  nouifle)  certius  acilluftriuscognoicas,ftatui^ 
mus  hunc  ieptimum  laborem  tibi  infcribereacdicarejtibi  inquam  benemerentf,  8£  qui 
gratiam  aliquam  ipfi  operi  tuo  iudicio  es  allaturus.  Acdpefgitut  Compater  Magnifice 
munufculum  hoc, non  quidem  te  tanto  uiro  dignum,  fed  qualecunt^  ab  amiculi  manu 
prodire  poterit.  Speramus  tamen  tibi  non  diipliciturum,no  tam  fuo  gem'o,fua(5  elegan 
tia,qiBmtiia  fingulari  humanitateacmodeftfaltumob  uehementem,quomeprofecu^ 
tus  es  amorem .  Qiialecuncp  ergo  fit  hoc  munus ,  fperamus  te  lacta  fronte  accepturum. 

§iuod  fi  feceris,  8f  nos  interim  alia  forte  intiugratiam  meliora  moliemur.  Vale®* 
ompater  benigniflime. 


ANTONII  MVSAE 

BRASAVOLI  medici  FERRARIEN' 

SIS  INSEPTIMVM  LIBRVM  APHORIS/ 

morum  HippocrausS:  Galeni,  Commea 
caria  di  Annotationes. 

N  HOC  SEPTIMO  APHORISMORVM  LIBRO 
multa  ab  Hippocrate  edocentur, Si  illa  quidem  adeo  dffin, 
da, ut  certum  aliquod  dici  non  poflit  quod  agatur. Tamen 
in  ipfo  nihil  fere  feriptum  eft ,  quin  ad  pratdidoriam  par/ 
tem  duci  pofliqproptereahic  uniuerius  liber  prognofticus 
cenfendus  eft .  etenim  plura  qu*  in  Prognofticorum  libro 
ab  Hippocrate  didafunt,  referuntur, &  idemplcruncpre/ 
petit  quod  in  alijs  libris  praedidum  erat,  multoscp  fuperue 
nientes  morbos  enarrat.  Nos  uero  Hippocratis  feriem  in/ 
terpretandam  fufeipiemus ,  fi  prius  Gdem'  praefationem 
exponemus. 

G  A  L  EN V  S 

OMNES  fere  qui  antea  faipferunt  expofitiones  aphorifmorum ,  circa  initia  qui/ 
dem, ultra  id  quod  utile  fuerit, fermonem  extendunt,  ied  in  proceflu  remittutur, 
ita  quod  primu  quidem  ad  utile  tantum  progrediuntur,mox  citra  hoc,8f  tandem  lupra 
modum  abbreuiant  expofitiones,  adeo  quod  necg  animaduertat  plures  aphoriimos  efle 
nothos, K  in  propatulo  fallbs.  V erum  ut  qui  funt  in  di^utationbus  fatigati  prompte  ad 
omma annuunt, ita  &C  ipfi  omnes  admittut  quofeunt^  feriptos  inuenerint  aphorifmos, 
ad  ultimam  ueniunt  in  fuis  expofitionibus  breuitate  obliti prioris  loquacitatis.  Nos 
uero  K  alias  ipforum  abfurditates  conati  fumus  euitare,  8i  omnes  ex  aequo  ftuduimus 
facere  expofitiones,  quae  8C  iteritatem,  &C  artis  intenderent  utilitatem,  8C  interpretando 
netj  ad  extremam  febreuitatem  contraherent(Hoc  enim  libro  conuenit  non  libri  expo 
Cnoni)ne(p  ad  tantam  prolixitatem,  quantam  illi  faciunt  in  principio  expofitionupro/ 
traherentur.  Optimum  uero  in  fermonibus  omnibus,  quod  Si  feritat  medioaitatem  in 
una  qua^  tradatione,hoc  a  principio  ufep  ad  finem  feritare  laborauimus, 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  interpretum  quorundam  morem  arguit,  qui  in  fuarum  commetl 
tationu  prindpijs  fermone  fitum  etiam  praeter  utilitate  extendunt ,  deinde  in  progreflii 
folitm  utilia  ponunt,  cum  mox  magis  progrediuntur,  adeo  expofitiones  abbreuiant,  ut 
nihil  fereinipfls  confiderentmec  animaduertant,  plures  aphoriimosnothos  efle,  alios 
in  propatulo  falibs .  Sed  hi  ita  faciunt ,  itt  illi  qui  in  longis  di^utationibus  funt  fatigati, 
hi  enim  ad  omnia  annuunt,  ita  3S  ipfi  omnes  admittunt,  quofcunqj  feriptos  inuenerint 
aphorifmos, SCad  ultima  ueniunt  in  fiiis  expofitionibus  breuitate,  cum  tame  in  princi/ 
pijs  fuerint  loquacilIimi,nec  confiderat  an  fentetig  flnt  Hippocrate  dignae, uel  no  fint. 

Quodlegitur  adeo  quodnecg  animaduertant  plures  aphorifmos  effe  nothos,legi  de/ 
bet  quofda  aphorilmos.gracce  enim  eft<&f  lih  A  Stj  viSci  acn^^vioi.ideft.  A/ 

deo  ut  necg  animaduertant  quofdam  aphorifmos  eflenothos. 

s  E  G  V  N  D  o  docet,fe  expertu  efle  alias  horu  abfiffditates  euitare,  8C  ftuduit  omneS 
fuas  expofitiones  ex  aequo  facere ,  quae  8C  iteritatem ,  Si  utilitatem  artis  intenderent.ut 
dum  interpretaremur,ad  extremam  breuitatem  non  ueniamus,quiahocnon  conuenit 
expolitioni,  led  Iibro,nc(^  etiam  faciamus  tantam  prolixitatem,  quantam  illi  faciunt  in 
principqs  fuarum  expofitionum.Nam  nos  ftuduimus  feritare  id  quod  eft  optimum,  SC 
momnire,8i;inomnitra(Satione,fciIicetmedioaitateferuare.Hoc  igitur  ^Galenus, 
8C  nos  in  noftra  commentatione  ufip  in  finem  feruare  contendemus. 


APHORISHVS  I 

Jn  morbis  acutis  frigus  partium  extremarum  malum. 


MORBI  aCiiti  breues  funt.ac  ueh ementes, 8C  raro  fiunt, qmh  febrem  non  intermit/ 
tentem  iuntSam  habeant.  Si  quis  tali  morbo  affedlus  fit ,  conueniens  cft  totum  corpus 
incalefcere,  nifi  fafta  fit  in  uifceribus  inflammatio,  ad  qu5  fanguis  totius  corporis  fluat, 
tunc  enim  extrema  fanguine  priuata  at(^  calore  manent,  fed  extrinfeca;  partes, ad  quas 
fanguis  8C  humores  omnes  confluunt,  uruntur.unde  cum  in  morbo  acuto  extremarum 

partium  frigus  perfenties,dehocpatientemaIeiudicato, quia  opus  eft  magna  eifeinui 

fceribus  inflammatione, &  uires  imbecillas.  Galenus  libro  tertio  in  primum  Epidenuo 
rum  ad  hoc  propofitum  dicit, extremorum  frigus  a  morpi  initio,fimDl  cum  uehemetit 
fima  febre fadu,fummeperniciofum  eft  indiciu.fedhocfereideminno  intermittetefe/ 
bre  ab  eodem  Hippocrate  aphorifmo  quadragefimo  odauoquarti librifcriptueft.nam 
qui  infebribus  nonintermittentibus, exteriores  partes  frigidas  habet,  neceflarium  eft, 
utinterioreshabeat  calidas,8Cfiti  premantur,  quodexperietia  conftat.namextrinfec* 

partes  frigidjperfcntiuntur,pra£rertimextrema,fed  intus  ipfidicutperfentireuftionem 

SC  calore  uehementiflimS-.  Celfus  quotp  lib.fecundo  ca.oAauo  in  nne,ubide  notis  que 
in  quocf  morbi  genere,uel  ipecicpcricula  oftendunt,inquitpericulum  mortis  eire,fiin 
magno  dolore  extremae  partes  frigeant.K  in  fine  dedmiquarti  capitis  eiufdem  libri  di- 
cit;in  malis  iam  ac^ume(reteftatur,ubi  exterior  pars  corporis  friget,interiorciifiti  ea/ 
let.immo  &  ipfe  Hippocrates  uigefimofexto  huius  libri  aphorifino  de  particulari  mor. 
bo  acuto  agens  dicit,inforti  dolore  uentris  partium  extremarum  frigiditas  malum. Ga 
[enus  uero  in  eodem  loco  aphorilmi  caulam  facit,  magnam  in  uifceribus  inflammatio/ 
nem.Immo  SC  Celfus  lib.fecimdo  ca.  quarto  de  malis  atgrotantiufignis  uerbafolufaci 
ens  no  dicit  malg  efle  fi  extrema  frigeat,  8C  intrinfeca  fint  calida,fed  SC  e  contrario  fi  ex 
trema  calida  fint,8C  uentre,  atep  latera  frigeat .  eius  uerba  hgc  funttmali  etiamorbi  fignu 
eft,nimis  celeriter  emacrefeere,  caput, 8d  pedes ,  manust^  calidas  habere ,  uentre  ^la¬ 
teribus  frigentibus,aut  frigidas  extremas  partes  acuto  morbo  urgente. 

Philotheus  uero  hic  dicit  lAymtiUiuij  e$?At^(Sa:.ideft ,  de  fuperuenientibtis  di/ 
fputari.  de  his  uero  ipfe  in  prtecedenti  libro  dilTeruit,  fiif  ea  quadruplici/ 

tCTdiciexpofuit. 

Ev  ■mny  o/iojj/umAtafff.ideft ,  In  morbis  acutis.]  In  illis  inquam  qui  cum  febre  funt, 
immo  Philotheus  febres  iprasacutasinteIligit,inquies,-«OTi7j8i-7iaS'  <^7mSttti<riitue 
iftiv  ojvf  srvgs-Ttf,  a*jii)T!fef4il'.ideft,hicigitlir 

fupponit  morbum,  qui  eft  febris  acuta,  a:  in  hac  fymptoma,  quod  eft  extremitatum  fri/ 
gus.T u<p  per  morbum  acutum  illum  intellige,qui  uehemens  eft,8f  qui  ficuahabet  fym 
ptomata,  uel  dolorem, uel  anxietatem  miram. 

Yv|if«*fajTi)eti»i/  ideft,Frigus  partium  extremarum.]  Philotheus  ita  expom’tfh^s 

partium  extremarum,  neris»  iActKTVfiiiiy,fivis,aTai/,ii^  «nku!  -rlSlaJtmiAtmi»  yceiui/  «'f'' 
iptui^K!  a»7j«f.ideft,hoc  eftdigitoru.narium,  auriu,  KfimpIidterluperficialiSparrium 
fine  manifefta  caufa.nam  fimanifefta  caufaadeiret,ut  fi  aqua  frigida  fe  abluiflet,  aut  in 
locofrigdo  detedius  permanfiflet,  no  efletadeo  malu.Sed  cuRecentes  dicat  frigus 
hocpriuatiuumeflTe.nosilludfacimus.Sd  ueru,  Kpofitiuum  frigus,  ex  caloris  defeau 
fadlum.nam  hic  imbecillis  eft,K  calor  naturalis  fimul  cu fanguine  8ffpiritibus  intus 
ad  inflammationem  retratSus  eft,uel  ad  dolorem, quando  dolor  ob  aliam  caufam,quam 
fit  ipia  inflaromatio,adfucrit. 

K«K5V-ideft,Malum.  ]  Qiiia  fignificat  uirium  defe<Sum,K morbi  intenfionem^unde 
SC  Philotheus  dicit.xexsi'  Evasit  oAUe(oi/,d!»A;7j> 

mm»!  I Ans  -7»  dtyx  tiuj-nt,Kcu/TCVS'yv  hanivia  -ra  -d-t/ri-rw.ideft,  Malu  SC  perri 

ciofum,oftenditur  enim  naturalem  calorem  imbecillem  cfte.febris  etenim  ipfrim  reftm 
guere  nouit;  uel  inflSmatio  memorabilis  in  iecore  8C  uentricuio, quae feruore  more  cu/ 

curbitul* 


A  P  H  O  R  I  S  H  V  S  I  »3? 

ojAituI*  fangirinem  ad  fe  ipfum  trahit,  8C  ideo  extremae  partes  dffdiiftg  infrigidantur. 
Scito  autem  de  hac  extremorum  fri^ditate,  quando^  dici  ab  Hippocrate  malum  quan 
jjtale,  qiricquid  uero  dicatur,  nihil  refert .  quoma  cum  letale  dicit  Hippocrates, 
n^flario  mori  non  intelligit,  ut  in  quarto  libro  Galenus  bis  docuit. 

GALENVS 

IS  morbis  diuturnis,  qui  praefertim  funt  fine  febre, 8i  hyeme,8f  atate  femli  partes  ex/ 
tremas  corporis,  ueluti  nares,aures,pedes,8i  extremas  manus  frigidas  fieri  mhil  ab/ 
(urdunuNon  tame  in  acutis  eilmediocre  malum,fed  cafus  fatis  exinalis,  quod  magnis 
accidit  uifcerum  inflammationibus  .  Acutos  autem  ipfe  ait  uocari  morbos  quorum  fe/ 
bre&tnagna  ex  parte  continua  Cmt,in  quibus  cum  fuerint  fine  magna  inflammatione, 
nedum  extrema frigeicere,  fed exuri  contingit.  Cum  uero  inflammationis  calor  adeo 
uehemens  fuerit,Ut  ad  fe  trahat  per  modum  cucurbitula  ex  toto  corpore  fanguine,his 
qui  itafe  habent  uifceraperuruntur. Extrema  autem  partes  frigefeut  propter  defedium 
fanguinis  ad  uifcera  fe  recipientis ,  8C  eorirni  plericp  necp  tegumenta  tolerant  propter 
incendium  quod  in  uifcerefentiunt. 

BRASAVOLVS 

.  PRIMO  Galenus docet,indiuturm'smorbis,prgfertimquifinefebreIlmt, non efle 
abfurda in  hyeme,K  atate  fenili  extremas  partes,hocefl:nares,aures,pedes,^manus 
frigidas  fleri, propterea  ab  Hippocrate  non  ab  redidium  eft,in  acutis  morbis. 

S  E  C  V  N  D  o  docet,hoc  in  acutis  non  efle  mediocre  malum,fed  fymptoma  exitiale.' 
nam  iftud  in  uehementifflmis  uifcerum  inflamrnationib  us  contingit. 

Vbi  legitur.  Quod  magnis  accidit  uifcerum  inflammationibus, legendum  eft  quod 
uehementiffimis  accidit  uifceruminflammationibus.namgracedicitur  o-ija 

TERTIO  docet, ab  Hippocrate  illos  uocari  morbos  acutos ,  qui  ut  plurimumha/ 
bent  febres  non  intermittentes  fimul  annexas,  in  quibus  etiam  fi  inflammatio  no  fit  ma 
gna  ,non  folum  non  frigent  extrema,fed  peruruntur.  •  , 

clvart  o  docet,cumaccidatinflammationiscaloremadeouehementemficri,ut 
ex  fe  fanguine  ex  toto  corpore  ueluti  cucurbitula  trahat, his  uifcera  peruruhtur ,  Sd  ex/ 
tremat  partes  fi-igefcimt  ob  fanguims  defe<Sum,qui  ad  uifcera  fe  recipit, Sf  ex  his  aliqui 
necj  tegmetatolerarepofllmt,ob  inceiidiS,quod  in  uifcere  eft.  Adde, natura  ad  locum 
illum  dolore  affedte  fanguinem  Ipiritum  tranfmittere,  etia  fi  locus  ille  no  atttaheret. 
Ut  malo  occurrat.  Adde, uires  ipfas,quaE  tunc  neceflario  imbecillae  funt. 


aphorishv 

In  ofle  sgrotante  caro  liuida  malum  eft. 


BRASAVOLVS 

IN  humano  corporeofl^  omnia  carne  contedlafunt, praeter  dentes.Siigiturosfgro 
tet,Kcaro  qug os  tegit  liuida  effecSa  fit, malum  eft.  Nempe fignificatinoffeputrefadlio 
nem  effe  peflimam ,  8d  naturalis  caloris  qiiandam  uelun  extindlionem  defedum. 

Eon  n>«»(r«t'Zi.idcft,In  ofle  aegrotate.]  QuacS<5  fit  illa  offis  egritudo,uel  fradio, 
l)dptitrcdo,uelfimilequid.Celfus  capitefecundo  odaiii  libri  de  omnibus offium aegri 
tudinibus  haec  dicit,  Omneautem  os  ubii'niuriaacceffit,autuitiatur,  aut  finditur, aut 
hngitur.aut  foratur, aut  colliditur,aut  loco  monetur, Id  quod  uitiatum  eft,primofete 
pin^ucfit,deindc  ucl  nigrum  uel  carioilim. 

Ai(/!v«,  xstioV.idcft,  Caro  liuida  malu.]  Nifi  piTa  frada  fint,uel  colIifa,uel  fcifla, 
uel  a  fuo  loco  dimota, nihil  aliud  poteft  ipfis  contingere, quin  8C  carni  contingat.K  pri 
us  caro  fuerit  male  affedaiuel  raro  eft  quod  offa  putredine  afficiantur,  nifi  ortu  habue/ 
8£  a  Celfo  proedido  loco  dicitur,  quae  ftipernatis  grauibus  ulceribus . 
aut  }iftulis,his(5  tiel  longa  uetuftate,Hel  etiam  cancro  occupatis,  eueniunt .  Cum  ergo 
csmale  affedtim  eft,8C  fuperiorem  carnem  Uliidam  uideamus ,  fignu  eft  putredinis,8f 
S  S  i  naturdis 


naturalis  caloris  defcflus,5i;  putredinis  etia  offis  effatu  dignj:  quia  opus  nos  mteHisen- 
cameratione  offis  liuidam  effedla  effe,8i  no  ratione  propria, nec  etia  ab  extrinfeco  ^ 
percuffione,  uel  a  re  aliqua  fimili.K  ideo  hoc  mal3  eft,  quia  mala  putredine  in  olfe  fimrf 
ficat,  8C  etiam  talem,  quae  carnem  putrefcere  faciatpoftea  e  contrario  caro  in  os  rea^ 


3S  ipfum  magis  putrefieri  faciet, quam  fi  ex  fe  ipfo  corruptionerr  _ 

us  malum  elTe  dicit, quoniam  «/IhAstto  <rSiin! 

vimiuc-  ideft ,  declaramrhiccaliditaris  fecundum  naturam  «tintfiio,  Kmor^ 
bum  mali  habitus  efle.  Scito  etiam  multa  alia efle ligna,  quibus  deprehendi  potcft' 

os  corrupta  efle, uel  qusemala  flntin  olle  corrupto,ut  Snt  loci  fetor,nimia  carnfe 
lities,fenfusincamefuperiori,uelablatus,uelhebetiorredditus.  Celfusodhuo  libro 
capitefecundo  in  hoc  cafu  hgc  dicit;<mortet  autem  ante  omnia  os  nudare  ulcereexcifo 
Intelli^e  uero  totum  illum  liuorem  erfehulcus ,  poftea  fequitur ;  fl  latius  eius  uitiuni 

eft,  quW  hulcus  fuit,  cMnem  fubfecare,  donec  integrum  os  undiq)  pateat,  de  liuido  coe 
lore  in  quarto  libro  egimus, is  eft  qui  plumbo  afflmilatur. 

GALENVS 

NO  N  enim  in  mediocribus  offitim  IjftombuSjfed  fortibus  putrilaginibus ,  talis  fpe 
cies  coloris  circnftatibus  aduenit  carmbus,  extindlo  in  eis  fcilicet  calore  natiuo. 


BRASAVOLVS 

D  0  C  E  T  in  praefentiarum  Galenus  talem  coloris  Ipeciem,  fcilicet  liuidamin  came 

ficrinonpofte,nifiadfitputrilagouehemens.naminmedioaibus  putrilaginibus, 8i  in 

mediocribus  offium  laefionibushic  color  fieri  non  poteft,nec  aduemre  confueuit,  ete/ 
nim  fit  in  eis  extindo  calore  natiuo,propterea  opus  eft  efle  magnamputrilaginem,quf 
etiam  carnem  corruperit, K  eius  natiuum  calorem extinxerithic  uero  per  colotem  pab 
lidum  etiam  fubmgrum  inte!lig(mus,af  nigrum  Kuiridem,  dC  omnem  breuib«scolO(< 
rem,  qui  naturalis  caloris  mortificationem  fignificet. 


APHORISMVS  III 

uomitu  (ingultus,8£  oculorum  rubor,  malum. 

BRAS AVOLV  S 

s  I  contingat  aliquem  euomae,tunc  materiae,  quae  in  uentriculo  funt,expurgantur.' 
At  fi  poft  uomitu  fingul  tus,  uel  fit,  uel  iam  fadus  perfeueret,  Sf  fimul  fit  cum  oculorum 
ruborc,prauum  fignum  eft.naim  ex  his  abfceflum,  uel  in  cerebro,uel  in  uentriculo  effe 
fignificatur.nempe  uomitus  materias  illas,qup  in  uentriculo  funt,euacuans,a  fingulra 
potius  liberare  deberet,  cum  uero  hoc  nonfacianneceffe  eft  aut  cerebrum  quod  eft  ner/ 
iiorum  principium,aut  uentriculum  pati  non  medioaem  inflammatione.  At  ex  horum 
duorum  membrorum  paffionibus ,  8C  fingultiis  fiunt ,  8C  circa  oculos  rubores, tamen 
hi  magis  fequimtur  cerebri  inflammationem,quam  uentriculi. 

Esn  Avjf  .ideft,  A  uomitu  fingultus.]  Ac  fi  dicatfingultus  qui  uomitufflfequi 

tur,malum  eft,  ut  particula  uA  pro  poft  interpretanda  fit,  non  tame  quodfit  opus  quan 
do  uomit,fingultum  haberetquia  uel  habeat,uel  no  habeat,modo  uomitufequatur,ma 
Ium  eft .  undc8C  Celfus  capite  quarto  fecundi  libri  de  malis  aegrotantium  fignis  agens 
hunc  aphorilmum  ita  refert.multa  mali  morbi  figna  affert  poftea  hoc  addit  aut  poft  uo 
mitum  fingultu  effe, uel  rubere  oculos.ipfe  uertit  particula  uul,ideftpoft.  Si  uero  fingul 
tus  uomitu  lequatur,necefle  eftlecudum  GalenS,aut  cerebru,aut  uentriculum  inflam/ 
mationem  pari.propterea malum  eft.  Atnos  alio  etiam  modo  interpretemur;  cum  uo/ 
mitus  materias  in  uentric  ulo  exdfentes  euacuet,  conueniens  eft  ut  illas  excellenter  eua 
cuet,  quare  uentriculi  partes  adeo  exinanitas  relinquit,  utin  fingultum  exinanitione 
incidant.  Cum  uero  fingultus  fit  conuulfionis  fpecies,8f  conuulfio  ex  inanitione  mor/ 
talis  fit,eria  fingultus  hic  malus  erit.  Ut  tota  malitiae  caufam  in  id  folu  referamus,  quod 
flat  ex  inanitione  conuulfio,  8C  non  quod  ob  repletionem  fit  fada  in  uentriculo  inflam 
matio,qux  fingultum  excitentamen  fi  more  Galeni  intelligcre  placeat,  nihil  refert .  In 

fingultu 


APHORISMVS  III  1037 

gngultueriaexmaniuoncoculirubrificripoflruntrationecopaflionis.Philothwshoc 

nMWO e3cponft:t/iS’f  Av'y| «ncf «  7mS&-  4Sk  «JMc  ■ji-irta.tiA  yof  tS 

«/ItTV  y  <W7W  7»  *piA0Te)2t  *73S1  H  VAy .  ool  </fe'  ^  AvJ^Off  ^(WTHTH  VCJCC  Ttf 

^  5^  1(117»  Auj-J  uSfyjOKTf,  ItjlEXSIt',  Wsi/I»  4*  4xV;«7I^!S  (UeiK  AtJ-O)  </t'  ^  XSlAoTyT©',  UO» 

jjjjjj(,(iie4si;,«7e(  Sft  lio  kojiju'  tiS  7o/«t^»#it7*AS^  k  vAj.ideftjUomituSjSi  lingultus  am.' 
bo  ftomachi  paffiones  funt,fcd  loco  differunt  m  uomitu  enim  materia  eft  in  ipfa  ftoma 
ebi  cauitate,  at  in  flngultu  in  ipfa  ftomachi  fubftantia.  Si  igitur  poft  uomitum  fingliltus 
(upenieniat, malum, quoniam  aparteno  principali, dico  a  cauitate,  ad  principalem  par 
teffl,fcilicet  defertur,idcft  materia  in  ftomachi  fubftantiam  tranfitipropterea  inflamma 
tionem  inducit,uel  abfceflum ,  &  hoc  per  fe  eft  malum ,  etiam  abftf  oculorum  rubore, 
nama  Galeno  hoc  addi  dicitur  utaugeatur  affetftio. 

KMiifSaA/nitsv^soqiatioV.idefi^Etoculirubrijrnalum.]  Non  eftautem  opus  oculos' 
feperefferubros:led  fi  fint,malu  cft.CeliLis  difiungit  dices,  uel  oculi  rilbri.poffunt  aut 
oculirubrifieri8Ccummateria,&fincmateria,8fa  caufaextrinfeca,&:  ab  intrinfeca,de 
quoruboreperplura  in  tertio  li.egimus,cCi  de  lippitudine  fermone  habuimus.hic  opor 
tet  fecundum  Galenu  de  rubore  intelligere  ex  fumis  eleuatis  facfto,  uel  ab  inflammatio 
Be,quf  intientriculo  fit,uel  adilpofitione,qU3cin  cerebro  fit,inflammationi  flmilis.Phi 
lodieus  uero  fentire  non  uidetur,  quod  inflammatio  fit  aliquo  patfto  in  cerebro ,  fed  ex 
uentriculo  compati  cerebrum  affirmat,  8C  propterea  oculos  fieri  rubros,  eius  uerba  hf  c 
o£f 9«A(i(ii  uuij-irotiXK)!  iui IjtiTi»  T^cuiTto  wixcu).  <nwi7m 

Afccfiltrti  tJ; 

vA(u/  kjk  Jjg.nS'^T^  dia-iojTuiifvSgiii  j-mvTOi.ideft.&f  certeoculi  poft  uomitum  rubri  fu 
periieniertes, malum ,  ob  eandem  caufam.  Cerebru  enim  uentriculo  inffammato  com/ 
patitur, K  id  manifeftum  ex  oculis.hi  enim  materiam  fufcipientes  8i  ab  ipfa  affcdi ,  eoe 
dem  modo  rubri  fiunt.utPhilotheus  unum  fignum  ab  alio  diftinguat, quod  ante  ipfum 
fecerat  Galenustetenim  malum  eft,fi  poft  uomitum  fingultus  fiat,8t  malum,fi  poft  tio 
mitumocuri  rubri  efficiantur, 8f  perfeuerent.nam  fi  non  perfeuerarent,malSnon  effet, 
fedidfolum  ex  uomitus  uiolentia  confecutum  effet.  At  fi  utruntp  adfuerit,peius  eft. 

G ALBNVS 

Qv  A  L I  s  pallio  eft  conuulfio  mufcuhs ,  talis  eft  fingultus  ftomacho,  qui  humori 
bus  infeftantibus  aduenitnonnunquam  totum  ipfum  uentriculum,nonunquam 
os  eiiis ,  &  gulam :  quos  per  uomitiones  abijciens ,  ftatim  a  fingtiltu  liberatur :  qiri 
fi  netp  per  iftas  ceflaucrit ,  duorum  alterum  offendit ,  uel  fcilicet  cerebrum  neruorum 
pnncipium ,  uel  uentriculum  pati  non  mediocrem  inflammationem .  Rubor  uero  o/ 
culorum  utrani^  fequitur  difpofitionemffed  pracdpue  illam, quae  in  cerebro  exiftit  fimi 
lis  inflammationi. 


P  R I H  o  Galenus  docet,  talem  fieri  paflionem  ftomacho  flngultum,  qualis  conuul 
fio  eftpaflio  mufculis. 

Qiiod  legitur.  Talis  eftfingultus  ftomacho,Iege  talis  fitlingultus  ftomacho.nam  grj 
ce  legitur  ^  yivt-TWi  i  Aw}.|.ideft,T alis  fit  fingultiis  in  ftomacho. 

S  E  c  V  N  D  o  docet,fingultu  fieri  quandocp  totum  uentriculum  humoribus  infcftan 
tibus,  quandocg  os  uentriculi,8f  gulam,  at  quando  hoc  contingit,iuhemus  fieri  uomi/ 
tum,fl  fponte  non  fiat. ut  his  mateiriebus  euacuatis, ftatim  a  fingultu  liberetur. 

Qiiodlegttur,Nonnunquam  totum  ipfum  uentriculum ,  nonnunquam  os  eius ,  8f 
gulam,grace  eft  tutc  (ito  ohhu  ilm  ks  iMm/,  iSt  tw  ttoAAcc  Ji  ■m  w  xh^, 

idcft,quando9  quidem  totum  uentriculum,utplurimum  autem  os  uentriculi,&:  ftoma 
chum,uelutLeonicenus,guIam.namquodgrjciuocantOefophagum3fftomachum, 
latini  gulam  Si  fiftulam  cibalem  dicant. 

tertio  Galenus  docet.  Si  ob  uomitum  fingultus  non  ceflaucrit,  unum  duorum 
neceffario  oftendi,uel  cerebrum, quod  eft  principium  neruorum,  uel  uentriculum  pati  • 
non  mediocrem  inflammationem. 

Q.V  A  R  T  o  docet ,  oculorum  ruborem  ad  utrancji  (equi  diipofltioncm ,  fed  illam  ■ 
prtefertimfcquitur,qusein  cerebro  eft, inflammationifimilis, 

SS  3  Aphori 


LIBRI  SEP  TIM 
IPHORISMVS  IUI 


fudore  horror, non  bonum. 


BRASAVOLVS 

C  V  M  natura  indicationem  aggreditur, fi  perfcdla  effe  debeat, opus  eft  in  finem  ofm 
perfeueret.Cum  igitur  aliquis  arger  fudauerit,  K natura  ab  hoc  opere  ceiTet,  SCmatei^ 

as  illas, quas  expellere  deberet,retrahat,illxinquamhorroremfaci0t,  quod  malum  eft* 

quia  fignificatur  aut  naturam  impotentem  effe  ad  expellendam  materiam.aut  effetaiv 
tam  copiS ,  ut  magna  pars  intus  manens  horrores  faciat.  Celfus  capite  quarto  fecun/ 
di  hbri  hunc  aphorifmum  ita  refert. primo  ponit  multa  mali  morbi  figna,  inter  alia  dicit* 
autpoftfudorem  horrefcens, fcilicet  malumfignumeft. 

Ewi  K^»i!7i.ideft,A  fudore.]  Hoc  eft  poft  fudore,  qui  fit  iudicatorius,K  in  die  etiam 
iudicalorio,inquo  natura  omnem  uim  ftiam  ponit, ut  materias  per  fudores  emittat ,  8C 
emittere  non  potens, ftipra  mufctilos  manent,K  horrorem  faciunt. 

<i>ei*9.ideft,Horrcir.]  Ita  Theodorus  atcgLeonicenus  interpretantur,^  ante  hos  uid 
rai  Celfus,qui  etia  id  quoda  Graecis  fi'j'©'dicitur,horror,  uertit.  Nos  alias  docuimus 
htec  tria  per  ordinem  fe  habere  fij'©*,  ijeix».  ideft,  frigus,  rigor,8t horror, fi 

recentes  fec|uamur,fi  CelfHm,frigus,horror,inhorror,ut  per  hocnome  maius  quid  de* 
notetur,  quam  fit  horror.  Philotheus  ita  hic  didt  o 

vtaaiiimif^TifiLu  eliC  «'■n&roiaifviilMr 

«KsAjdBaB  ’A,tp<ie/x,  S^r.i/IsAsi  joy  7rMS&-vBCKeiM«!, 

ya  xjiasiifleief  -piiSnu  »  vo<r»(i«.ideft,fudor  ftiperueniens  morborum  liberatione  fert,  At 
non  quicunq?  contingens ,  fed  qui  a  prouidentia  naturae  faditis  eft .  Si  igitur  fudorfiat, 
Knonfequaturalleuatio,fed  horror  potius,malum.oftenditenimfubiacentismateri« 
multitudincm,8i  morbum  ratione  malihabitus  fieri. 

ow  j5!iso(/.idcft.  Non  bonum.]  Dicere  autem  noluit  malum  effeiquia  aliquo  interue 
niente  cafu,&fi  bonum  non  erit,  tamen  nec  malum  dici  poterit. 

G  A  L  E  N  V  s 

Qv  o  D  itidicatoria  quae  noniudicant,partim  mortaIia,partim  male  iudicatia  funt, 
ab  ipfo  didu  eft,  quonia  natura  in  huiufccmodi  dilpofitionibus  morbo  fuccubit. 


G  A  L  E  N  V  s  hic  docet,  alias  didum  efte,  iudicatoria  quae  non  iudicant ,  pattim  efie 
lctalia,partim  male  iudicare;8C  ratio  eft, quia  inhis  difpofitionibus,in  quibus  itacontin 
git,  natura  fuccumbit  niorboietenim  contra  naturam  agere  non  poteft,  contra  quamft 
potuiffet,fudorem  expuliirer,8C  rigores  noninfierret. 


APHORISMVJ  V 

A  furore  difficultas  inteftinorum .  uel  aqua  intercutcm ,  uel  mentis  alienatioii 
bonum. 

BRASAVOLVS 

s  I  Q_v  I  s  furore,  quem  graccittewiW  dicunt,  captus  fit,  ST  inteftinorum  difficultas  fu 
|jerueniat,matcri3,quae  furore  faciebat,diuertitur,at(p  euacuatur .  At  fi  fiataqua  inter/ 
cus,laltem  diuertitur  •  fi  uero  ex  furorefiat  ecftafis,ideft  mentis  alienatio,materiafuro/ 
rem  faciens  ad  codione  uelo citer  mouetur:propterea  quodcuc^  horSlequatur,bonHm 
flgnum  eft.nam  fiMificat,uel  diucrti,uel  euacuari,uel  concoqui  materiam. 

z-miiMiv.idedjl  furore,uel  mania,  uel  in  ipfo  furore.]  Fitaut  furor  (uthber  Galeri 
tntrodudorius  Galeno  adfaiptus  docet)ex  bileflaua  fuperaflata,  unde  &C  Philot  dicit 
KveiW  aiwKe  U yiviTru.ided,  furor  propriecx 
fiauabiieredundantein  cerebro  fit.intellige  uero  flauam  bilem  ftiperaflatam  effe. 
AvcrjvnSjiiwdeftjInteftinoru  difficultas,]  Quae  cum  poft  furore  fit,  uel  in  ipfo  furore 

tnateham 


Ji  P  H  O  R  r  S  M  V  S  V  10J9' 

(n2teriama  capite  ad  infernas  partes  diuerti  {ignificat,af(^euacuari,qnod  bonueii.  Sii 
perius  uero  di(f?Bcft,inteftinoram  difficultate  quandoqs  a  bileflaua  ortu  habere,  quan^ 
^que ab  atra,8i illa  cfi:ualdefa:ua,qiiae  ab  atra  bilefitexbilefuperailata.hocigitur  erit 
bonu  ratione  furoris, atrationedifficultatis  inteftinorunon  erit  bonu,  quiainteftinoru 
difficultas  eft  morbus  latis  feuus.Pliilotheus  hocmodo  iequitur,  «aK*  «"'r»  «  vAt  a  ix/ 
gvSiifci  Miyxsiflic  i(S“njrirT!i)><t,7maii'i/<;iv77iJiW,ideft,Sediplamateria,fl  ad  uemrem 
fi  inteftina  defluxerit, inteftinoru  difficultatem  facit, tame  ibluit  furorem.  Celfo  etiam 
iibro  qtiatto  capite  tertio  dicente,  Aluus  quoc^  diicSa  fepe  fuperiores  partes  refoluit. 

i  ideft,uel  aqua  intercus.]  hacc  quocf  affetSio  materia  a  capite  diuerti  fignifi 
cat.non  fit  aut  aqua  intercus  ex  materia  illa  biliofa  fiiperaflata,  fed  quia  illa  tendit  ad  ie 
cur,K  eius  tiimconcotSrice  adeo  iiibuertit, ut  malas  codiones  incipere  faciat,  di  cofc 
queter  aquam  aggregare  incipiat,  unde  Si  a  Philotheo  dicitur:®  Jt  -Trfis  v 
ms  r»t  cduuainais  KS“  vJjaunrx  S^yx^iTVtltiiTfuy,  ideft.  Si  uero  ad  iecur 

(fcilicet  materia  illa  que  furore  faciebat  decurrat)  poteftatis  ianguine  facietis  imbecilli 
late  facit,  K  aqua  inter  cute  inducit  mediocre.hoc^  bonii  efi  ratione  furoris,tame  non 
impliciter  bonum,  quia  fignificatur  naturam  robuftam  principale  partem  exoner  are. 

«lt<<5<[nf,«>«^ip-ideft,uel  mentis  alienatio, bonum.]  Galenus, &  alij  interpretes  uo 
luntecftafim,ideft, mentis  alienationem  efle  pafsionem  intefiorem,quam  fitfuror.hoc 
autem  bonum  eft,  licet  iit  morbus  intenfior,  quia  caufie  efficientes  uehementiori  mo/ 
tumouentur.Kmorbumitafinire faciunt.  Galenus  inintrodudoriofibi  adfcriptotii/ 
detur  furorem  ixsanus  fpeciem  facere.  Verba  eius  hacc  funt  -ns  Ji  t/ui  Jiavoicu/  tJt/ 
si<Mis,<Hvo  fiSi  TX  y-iKxyyeAU,  ideft,duac  quidem  funtaliena/ 

tionis  mentis  infighes  fpecies  circa  mentis  excurfum,furor,6i:  atrabilis.Tamen  creden 
diim  eft,quod  in  hoc  loco  Hippocrates  aliud  diuerftim  intellexerit  a  furore, uel  maius 
quidfecundum  Galenum,ut  uoeabulumecftafis  fignificare  uidetur,et  hocllt  bonum, 
quia  acceleret  fanitatem  K  aliquid  minus,  quod  fcilicet  minus  malum  fit,  quam  furor. 
§iantiquiores  percurramus,  quid  de  ecftafi  loquantur, apud  eos,  hos  phanaticos  nun/ 
cupari  inueniemus  .nam  aliqui  erant,  qui  circa  templa  difeurrentes  uaticinabatur,poft/ 
quam  tympanorum, tibiarum,aut  cymbalorum  fonitum  audicre.K  in  noftris  facris  li/ 
teris  illi  funt  ecftatici,qui  diuino  afflati  fpiritu  cxtraferapiuntur,  ut  de  diuo  Paulo  legi/ 
tur.  unde  Si  ditius  Auguftinus  in  fua  fupra  pfalmos  interpretatione  dicit;  ecftafis  ex/ 
celfum  mentis  fignificat,  quae  fit  uel  pauore,  uel  aliqua  reuelatione  in  qua  omnes  fari/ 
difuere, quibus  arcana  Dei  mundum  iftum  excedentia  reuelata  funt,  ita  ut  de  eoriim 

memoria  laberentur  interna.  Nos  igitur  in  propofito  intelligamusixsaoii,, maiore  mor 

bum  eire,quam  furorem, fed  breuiorem,  8C  qui  codionem  K  indicationem  acceleret, 
propterea  bonum  efle.  unde8f  a  Galeno  in  Definitionibus  fibiadferiptis  definitur  tx/ 
sKoif  per  o’Aiyij|jopii>(/7<tu/i'«(',ideft,adbreuetepusfurore.Philotheus  hic  dicit  Ixsxmyd- 

TTCIS,  TsnsiKivvaty  rct^xyliu'  x&viSxi  ^  -n  afKyiicy^  ctomim  kuxis  yivl, 

•m,  «  vvf  «/luo-^iof  »  wpo  mi>  ^cfvxyii,  ideft.  Mentis  alienationem  uero  facit,  hoc  eft 
motum  perturbationem  iudiciumfaduram,  fecundum  quod  didum  eft,  ^libuf/ 
cunqueiudicatiofit,his  nox  difficilis  ante  accefsionem.  undePhilotheus  perccftafiin 
perturbationem  talem  intelligit,qualem  illi  habet, quibus  ftatim  fiiturafit  crifistde  qua 
node  nos  in  fecundo  libro  abunde  feriptum  reli^uimus.K  non  intelligit  aliquam  men 
th  alienationem,qux  iit  longe  maior  quam  mwi*,  ideft,furor.Infertqp  Philotheus,  tsu/ 
nxiTI-niS-nyuSiiixi/iay^HTTU^xyxSiyyhiy.ksxvyionxrjsyo^yLceiv  ma  iyxi(pxhi!,uSi xxv 
fcii^ty  liitinyx-m  a  vA«.  ideft,  Si  igitur  in  furore  tale  quid  fiat,bonum  eft,  a  cerebro 
mim  principalifsima  parte,  ad  minus  principalem  materia  conuertitur.  Nec  egopofi 
uim  a  Philothei  lententia  digredinam  iatis  abiiirdum  uidetur,Hippocratem  uoluifle, 
bonum  efle  fi  maius  malum  accrefcat:quamuis  excufationem  illam  habeamus, efle  qui 
aem  maius,fed  poftea  breuius,8f  finit  cum  eamentis  alienatione  fimul  furor. 


D 


IFFICVLTATEM  quidem  inteftinoru 
tioms  ratione,  efle  ftnoris  fanationcm,non 


m,  uel  aquam  inter  cutem,  tranimuta/ 
eft  extra  rationem,  cum  a  capite  noxtj 
SS  4  humores 


1040  LIBRI  S  E  X  T  I 

humores  transferantur  ad  infcriora-Mentis  autem  alienario  tantu  abeft,  ut  fit  furoris  fe 
lutio,quod  quifpia  ma^s  diceret  effe  inaemetu,K  quide  fi  uere  Hippo.  continuu,at<g 
uchemente  furorem  alienatione  metis  nominauiL  Qiieda  no  uimus  a  furore  medio^ 
quo  prius  detinebatin:  fui(Ielibaatum,unde  ratiotinando  perpendimus  ex  uehementi 
motu  caufarum  efficietium  furorem,  folutionem  fuifle  fubfecutam,  quemadmodum  in 
morbis  acutis,  uehementifsimi  cafus  iblent  aliquando  bonas  criies  operari. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docct,rationabilee(re  difficultate  inteftinoru,  8C  aquam  intercu 
tem  efle  furoris  fanatione  ratione  trafmutationis  materij  ad  has  partes, qiua  humores  a 
capite  ad  infernas  partes  tranfmittantutjfed  de  alienatione  mentis  non  folum  non  uide 
tur  quod  fit  furoris  folutio.immo  potius  uidetiff  elTe furoris  augmentum. 

s  E  c  V  N  D  o  ambiguitatem  foluit  inquiens.  Si  Hippocrates  uehementem  furore, 

8C  continuum,  i>tsKcni/,idcft,mentis  alienationem  uocauit,nos  unum  uidimus  qui  a  fu 
rore  mediocri  quo  detinebatur,  t>tsKin,ideft,uehementer  fiirore  fuperueniete  liberatus 
eft.unde  exhocnos  collegimus,ob  uehemetem  motum  caufarum  furore  efficientiun» 
folutionem  fubfecutam  fuifle,  ut  in  acutis  morbis  pleruncp  contingit, quod  fymptoma 
ta  uehementifsima  folent  quandoip  bonas  iudicaiones  facere. 

Quod  legitur, Quendam  nouimus,lcge,  Sic  quendam  nouimus,  Gr  jce  emm  eft,»b 

APHORISMVSVI 

In  morbo  diuturno  faflidium  cibi,  81  deiedlioncs  (incerx, malum. 

B  RASA  V  o  L  VS 

I N  morbo  diuturno,  tali  uidus  genere  uti  debet  aeger,  ut  in  fine  11%  perdurare  pot 
fit.  nam  diuturnus  morbus  quadragefimum  diem  excedit.  Si  quis  ergo  fit,  cui  in  morbo 
diuturno  fatietas  quaeda  fuperuenerit,&:  dbifafl:idiu,Kprscter  hoc,ea  quae  excernit, fin 
cera  fint,humiditati  non  mixta, haec  malu  portendunt,  &  de  iftofperare  non  oportet, 
quonia  tiis  appetitiua  imbecilla  effeda  efl:,8i  intrinfecae  partes  exuftae  funt.Infexto  eria 
libro  aphorifmo  tertio  malum  efle  iudicauit  in  longis  inteffinorum  difficultatibus  inc/ 
dias  ex  fafl:idio,utiturq!  eodemloco,ficuti8Chic  uocabulo  kgnria. 

ideftjln  morbo  diuturno.]  cuiufcunij  generis  fit  hic  morbus  uel 
inteftinorum  difficultas,  ut  infexto  libro;uel  fola  fcbris,uel  quaecuncp  alia  pafsio  etiam 
fine  febre 

«*<iiTi!(.idefl:,Fafi:idium  cibijUel  appetitus  deiedlio,]  cibum  quodamodo  iiidere  no 
poffe,malum.namuirtutis  cocodricis  imbecillitas  fignificatur,  8i  tunc  potifsimiipra/ 
uum  fignum  ell,  quando  id  fimul  fuerit,quod  feguitur.  Philotheus  uero  dicit  malu  efle 
cibi  faftidium  Arni  Aixitu  t*  xcIuths  «Syvafir »  JluLxim.  u&'  ^«orie  jjovop  (ungfKiru, 

«  k7m)i.«y«s  'rt>  romjiaTtj.idefi:, Quoniam  uis  ex  hac  imbecillis  efeda,ad  Ion/ 

gius  tempus  fufficiens  efle  non  poteft,  uel  tifc^  in  morbi  liberationem. 

K«  exet-mi  ■imyu^Hnis  h»H9\!.  ideft,Et  deiediones  lincerg  malum.]  ac  fi  dicat,  fafti/ 
dium  cibi  malum  A,fed  longe  peius  eft,  fi  deiediones  fincera:  fuerint.  Galenus  uocat 
finceras  deiediones  illas  quae  non  fimt  mixtae  aqtiofghumiditati,  fed  funt  purae,  uel  mo 
do  fit  bilis  flaua,uel  atra,  uel  prafinea,uel  illa  quae  aerugini  afsimilatur,  femper  unus  fo/ 
Ius  humor  ab  Hippocrate  fincera  deiedio  uocaturtquaecunq;  praedidarum  fit, omnem 
naturalem  humfditate  a  febrili  calore  exuftaefle  fignificatin-.  Antiqua  translatio  nonle 
giqdeiediones  fincerac,  fed  legit  Deiediones  cholericac.Idemt^  in  codice  Graeco  hago  • 
ncnfi  habetur,fcilicetio“;)(;^“‘ifw'j5ro,t“S"‘"‘^‘dtlf,biliofae  deiediones;  quod  etfiiieru 
fit,na  biliofae  deiediones  malu  portendunt:tamen  Hippocrates  ita  arde  nonloquitur:  ■ 
quia  8C  multa  alia  excrementa  pura  id  facere  pofTunt-Philotheus  ita  exponit,malu  efle 
deiediones  finceras,  Aon  /Anhiai)/  TitcrnAi  toj  ofluuiiiiu!,  //««71  nstnjfzmt  “! 

Momfj  ifvci^  rii  41^'iiSitt.idefi:,  Quoniam  oftendutperfeda  potentiae  im/ 

becillitate  non  amplius  alterantis,ne(J  amplius  concoquetis,  neij  amplius  cotinentis. 


APHORrSHVS  VI  »641 

Ut  deinceps  fecundum  naturairideiedlioncs  deferantur,  undenihil  prohibet  per  flnee^ 
ras deiedHones  illas  intelligere, quae  non  funt  alteratac, fed  eft  cibus  parum, uel  nihil  imr 
nutatus,  quod  oftendit  adhuc  maiorem  turturis  imbeciUitatem. 

FA  S  T  ID  I V  M  cibi  ipfumper  feipfumprauneiU^ii  iri  morbis  diuturnis.  Na  in 

his  qui  a  talibus  morbis  funt  euafuri,  contrarius  afreeSus  iblet  accidere,  uehemens  '  'V 

fcilicet  ciborumappetentia-Quare  cibi  faftidiumhaudqua^  bonum  eftfignum.Mub  A 
fo  uero magis  quando  fuerintpraugdeiectiones.Sinceras  uero  deiedhones  nominatiit 
impermixtas  aquofac  humiditati,  qih  folus  humor  euacuatus  deicitur,  fiuefit  biliofus, 
fluemelacholicusjfiue  porri  colore  pr3cieferes,fiue  bilis  quaeeruginoianominatur.Na 
ddeifhoes  huiufcemodi  exufta  elfe  oem  natiua  humiditate  a  calore  febrili  demoftrant. 

PRIMO  Galenus  docet,  a#inT(W,ideft,  cibi  feilidium  in  longis  morbis  per  feipfum 
elTeprauum  fignum,8i  fi  non  adfuerit  aliud  fymptoma. 

s  E  c  V  N  D  o  docet, Illis  qui  in  morbis  longis  fanari  debent,  non  contingere  cibi  fa 
(b'dium,fed  potius  oppofitum,fcilicetuehcmentem  ciborum  appetentiamrunde  fafti> 
dium  ciinonefl:  bonu  fignum,fedmulto  peius  eft,quado  deiediiones  flneera:  fuerint. 

tertio  docet.  Illas  uocari  flneeras  deiediiones,  quae  non  funt  mixtae  aquofaehu 
ffliditati.Sed  is  humor  qui  euacuatur.fit  folus, quicuncp  ille  fit,  uel  biliofiis,  uel  anabi,. 
iariusjuel  prafinus,uel  acruginofus,  quoniam  iftac  deiediones  oftendunt  omnem  nanV 
uamhumiditatema  calore  febrili  ellc  exufta.  nam  humores  ab  ipfo  enumerati  funt  ex 
aduftionefa(fti,quamuisprafinus  8f  aeruginofiis  color  pofsint  etiam  fieri  ex  firigiditate, 
ut  apparet  in  parietibus  quos  fol  illuftrare  non  poteft,  Kin  humido  loco  fiti  funt.  T a^ 
men  hi  humores  ex  frigiditate  fadli  biles  dici  non  poterunt,  fed  humores  qui  potius  e/ 
timtpituitofi,  ,  ^ 

A  P  H  O.R  I  S  M  VJ  VII 

j^XmuIta potatione  rigor, &:  defipientia,  malum. 

B  R  A  s  A  V  o  L  V  s 

s  I  quis  ex  multa  irini  potatione  defipiat,nonmirum;quia  fumi,  qui  exuino  ekuan 
tiirlimul  cum  ipiritibus  8C  fanguine  caput  implent, calefaciunt,Sf  phantafia,atcp~Com 
munem  uocatiS  fenfum  corrumpunt.  Sed  miruin  hoc  eft,qHod  rigor  conringat,qui  cx 
frigorefieri  folet,8C  in^  ex  frigore.nam  mmia  uini  copta  natiuu  calore  fuffocat  attp  ex/ 
tinguitqui  fuffbcatus  calore  a  uino  induiSuper  corpus  non  defert,fedporius  extrema 
frigent, &C  rigores  ac  tremores  fluntmon  quodhi,  cu  infaniat,id  dicere  fciant  feferigere, 
fed  afsiftetes  extremitatu  frigus  perfcntiut,8C  ipfum  tremere  uidet;hoc<p  malu  eife  cer/ 
t3eft,cafignificet  caloris  natiui  fuffbcatione  dC  defeda.Nec  mirfi  fit  fi'  uinu  calidurigo 
rem,8C  frigus  inducat, cum  Galenus  libro  fecundo  De  morboru  caufis  ide  facere  calo 
re  K  frigus  hoc  exeplo  utens  oftedat.  Magna  quide  lignoruftrues,fi  coferfim  exiguae 
flamac  inijciatur,ob  immodicas  quantitatis  exceirum,eS  fuffocabit.  At  fi  nulla  penitus, 
aut  pauca  admodu  ligna  fuppeditabis,tabefcereflama  uidebis.unde  K  Ariftotcles  ter 
tio  Problemata  libro  problemate  primo  dubitat  Cur  uina,  cum  calida  fit,uinolcri  non 
calet, fedfrigent,&l  dolore  latera,  caeterist^huiufmodiuirijs  excipiatur.  Refp6det,An 
quod  multBhumoris  curefrigerata  eft,multa  frigoris  cocipit,ita  ut  calore  fuperet  na/ 
turalet^t  etenim  fimile  intrinfecus  carni,utfi  ueftis  nimio  madefacfta  humore,rigorem 
proinde  acrius  frigoris  admittat.Ide  proponit  in  quinto  problemate  eiufde  libri,  fed  iri 
,  qwto  problemate  diffuftfsimehac  re  peragit, ita  dubitas.  Cur  ebripfi  tremat,K  eo  ma 
gis  quo  liberalius  meru  hauferint.  abfurda  em  id  elfe  uideri  poteft,  quandoquide  uina 
calefaciedi  uim  habeat,8f  tremor  ex  frigore  prateipue  Ibleatprouenire.Itaipqui  rigent 
maxime  tremat,  fed  tamen  multi  camero  tantn  cibi  gratia  uteretur,  tremores  uehemen 
tes  adeo  exceperat, ut  homines  premetes  reijceret,8^  aquaperfufi  calidanihil  fentiret, 

Ide  repetit  problemate  uigefimoquarto  eiulde  libri, quod  oftedit  Ariftotele  libra  illuna 
rionexpurgalfe  medis,na  quater  eandem  cantilena  non  ceciniflet.  Omnes  tamen  ibtu/ 


tiones  in  hoc  uergSt, quod  naturalis  calor fuffocatur,  proptercapofimultapotSrfcoe 
inalu,etdenpietia.^uis  defipietiafimpliciterno  efletmagnumalu.TuAriaotdisfoiu 
tiones  cofiderama  in  huius  aphoriiini  explicati6e,8t  copiofifsimus  cofufifsimus  eft 
Ik  mKvmnHs.  ideft,ex  multa  potatione,]  fcilicet  uim‘,no  aquar.Multa  tame  fimt  cet 
uiflarS  di  zy  thoru  genera,  que  fere  f  que  inebriat  ut  lunu  facit, tame  uino  nihil  excellen 

tius,8C  quod  hominibus  seque  placeat  CiJuero  Hippocrates  limpliciter  dicat  potano/ 

ne,de  uini  potatione, &  no  aquat(ut  notat  Galenus)intelligereoportet,^uis  no  addat 
;'iunu,quia  illeefFe<flus,fciIicetdeflpietia,nonfit  exac(ua,$uis  rigor  ex  aqua  fieri  pofsit 
fyt}.  ideft,  Rigor.  ]  qui  fit,  quonia  naturalis  calor  a  nimia  uini  copia  ingefti  fuffocaf 
6i  per  rigorem  frigus  intelligo  att^  tremore,  ut  Ariftoteles  etiam  in  problematibus  ani 
pliat  lpie  enim  tam  de  frigore,  quatn  de  rigore  8i;  tremore  dubiu  facitPhilotheus  uero 
dicit  rigorem  fieri  wAmji  hsk  xijfVitXiiiii  u3t  m  Tipoiujijj»* 

€Z«  luSiraj**  7?  aiJijtoTST»  75?  «frif.  ideft,  calidis  materiebus,  acutisij, 8C  mordicanti/ 

bus  ad  rationales  8C  fenfitiuas  partes  uini  caliditate  diffufis. 

•  Ki«5^«4i5o<n«/'!r,ttftiis[i.ideft,8Cdefipietia,maIum,]praEfertimfiadfueritrigor,namri 

goreabfente  non  eft  adeo  maIu.AttuneintelIigasdelipientia  confirmata,fed  tale, qua 
fem  habent  ebrij.de  quibus  Ariftoteles  tertio  Problematu  difleres  dubitat,  cur  ms^s 
errent  qui  non  funt  exquifite  cbrij,quonia  de  ebrqs  exquilite  did noMoteft  quoddeli 
piant,  cum  fint  ueluti  lapides  fopiti,tame  K  in  his  iierii  cft  fi  rigeant,  eflemalurinuno  SC 
magis  malu  quam  in  femiebrijs,qui lingua  errat  nam  hi  quifuntperfedie  ebrij,ampIio/ 
re  uini  copia  ingeftd'e,qux  natui^e  calorem  facilius  fuftocare  potuit  Aphorifmus  er/ 
go  de  utrifcf  ebrtjs,fcilicet  8C  dehis  qui  perfecfte  ebrq  funt,8i  de  femiebrijs  intelligi  po/ 
teft.ueruntame  cum  deperfedleebrijs  dici  non  pofsit,  quod  delipiat,  propterea  Hippo 
aate  de  his  potius  intelligamus,  qui  no  n  funt  exquifite  ebrij.Philotheus  dicit  defipien 
tiam  in  his  fieri  m  «’*««  tiSI  &i^n(iu'<flu<rx^aaicu/  ipi-miiSjhi  7»  iyxt<filus, 

tdeft,propriauini  caliditate,  cerebro  ad  calidam  intemperiem  conuerfo.  Deni^Philo 
theus  infert,  «(iiJuoiuiTWUTte  apt**  7»  mhvmnx,  v^J^r(uiv7rSi>&shliuni 

fiiiJ^i«in«j,ideft,  Ambo  igitur  haecmala  fuperueraunt  multae  uini  potationi,  8i  ob  cali- 
ditatis  exceflum.  tamen  ratio  ultima  dC  uera  eft  naturalis  caloris  fuffocatio,  qux  ex  co/ 
pia  ingefti  uini  fit:co  enim  ita  natiuus  calor  extinguitur,  ut  a  nimio  oleo  accenfus  lych/ 
nusfuftocatur. 

GALENVS 

/'"X  V  o  D  quidem  multa  potatiosnon  aqux,  fed  uini  potionem  fignificat, unicuique 
V  /mam'feltum.Defipiunt  autem  ex  talibus  potionibus  aliqui  capiteoppleto  pluri/ 
moi^guine,  ac  fpiritu  calido.  Ob  hanc  ipfam  uero  caufam  di  calidiores  redd5tur>pr  j 
cipuequide  caput, ied  di  corpus  uniuerfum.Pauci  enim  ex  ipfis  iunt,qui  cu  defipien/ 
tia  rigeant,in  quibus  calor  natiuus  non  acceditur,fed  ob  multitudine  extinguitur,ficu 
ti  ignis  lignoru  multitudine  fuperiniedla,  lucernx  flama  oleo  uniuerfim  iupetfufo. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, hic  ab  Hippocrate  per  7n>Av7rtmIto,ideft,potationent,uinl 
potationem  intelligi,  non  aqux,utunicuic^intenigenti  patere  poteft. 

S  E  c  V  N  D  o  docet,  aliquos  ex  his  potibus  defipere,  quonia  caput  plurimo  (angui/ 
ne  ac  (piritu  calido  oppIetur,unde  di  ob  hanc  caufam  calidiores  redduntur,fed  porifsi/ 
mum  caput,8C  etiam  totum  corpus  ex  uaporibus  uini  ipiritibus  fanguim'  comixtis, 

TERTIO  docet,paucos  ex  his  e(re,qui  cum  effedli  defipientes  rigeant,  calor  nati/ 
uus  non  iit  accefus,  fed  ob  multitudine  extinguif .  Sicuri  ignis  facit,  qui  lignorii  multini 
dine  fuperietfta  extinguitur,  8C  lucerna:  flama  oleo  uniuerfim  fuperinfuio.Ide  &citn» 
turihs  calor  magna  uini  copiaingefta,qux  ipfumfuflbceqSC  rigores, atej  frigus  faciat 
APHORISMVS  Vlir 


Tuberculi  intus  ruptione,exolurio,uomirio,aut  animi  defcftio  fit. 

BRASAVOLVS 

S  N  omni  humani  corporis  parte  tubercula  fieripolUmt, tamen  in  prefenriarum  Hij» 

poaaa 


APHORISilVS  ITII  104J 

pocrati  placmt  de  eo  nimore  foliim  uerba  facere,  qm'  m  uentriculo  eft,  8C  hoc  ex  uomiV 
Iti  oftenditur.nam  tumore  in  quacunq!  aha  parte  Air upto,  euomi  necellarium  non  eft: 
ili  quis  dixerit  etiam  in  fiftula  cib  ali,  fi  rumpatur,uomitG  inferre;  led  nos  hic  per  uen^ 
triculuffl,  totum  intelligimus  ufep  ad  os.  Cum  igitur  tubercula  intus  in  uentriculorum^ 
piwr.necciliuio  hate  lymptomata  confequuntur,exolutio,a:  animi  defedio,quae  funt 
Tymptomata  omrabus  tuberculorum  diiruptionibus  communia,  K  uomitio,  quod  eft 
lymptoma  proprium  oftendens  inucnniculo  ucl  uentriculi  partibus  adefle  tubaculu. 
Iduao  quodeuomitur,eftpus  etuberculo  exiens. 

ifvtMTt!  aera  f  «/«t.  ideft,  a  tuberculi  intus  ruptioe.  ]  hoc  eft  ad  tuber  culum, quod 
intus  in  uentriculo,uel  adiacentibus  partibus  difruptum  fit.Illas  uero  adiacentes  partes 
elTcintelligo, e  quibus  pus  manas  in  uentriculi  fundum  colligitur .  difruptio  autem  ucl 
per  uim  medicamenti  fada  cft,uel  a  natin  a  ipfa,  ^iiac  tuberculum  ad  caput  deduxerit, et 
dmitg  ad  exituram.  Qiiid  uero  fit  tuberculum  cfii/.cc  a  Graecis  nuncupatum,  latis  in  ter/ 
tio  libro  didlum  cft.ad  hanc  dilfuptionem  nccellario  haec  lymptomata  confequuntur- 
Infiveii.  ideft, exolutio.]  quae  eft  fymptoma  confequens  difruptionem  cuiufcunque 
tumoris  praeter  naturam, in  quacuqp  fit  parte,  modo  puris  effatu  digna  copia  exeat,  quae 
exolutio  eft  quidam  femideletSus  am'mi,&;  quae  potifsimum  fit  quando  pus  uniucrfim 
Kaffatim  exiuerit,fimul  etenim  ipiritus  exeunt. 

« tum!,  ideft, uel  uomitus.]  quoma  materia  ifta  qu»  abfcelTum  egreditur,  kictriculi 
cauitate  riJpitur,  naufeainducit,ad  qua  feqtiitur  uomitus.&  hoc  eft  propriuindiciu, 
quo  fignificatur  abfcelTum  elle  in  uetriculo,uel  in  partibus  ad  uentriculu  attinentibus  - 
« Tram-i-vx^v.  ideft,  ue!  animae  defecftio.]  alq  contextus  habent  idcft,animi 

defedlus.caeAm  funt  palsiones  ob  exitu  Ipiritus  fa(ftae,qui  cum  pure  exit,haecqj  ab  exo 
lutione  differt, quia  magis  intcnfa  eft.Nofter  antiquus  codex,K  ille  quem  Theodorus 
at$  Leonicenus  habebant, Simulti  altj,hunc  aphorilmu  difitmtftim  legimt,hoc  inqua 
modo,exolutio,uel  uomitus, uel  animi  defetftio.tame  Aldinus  codex  copulatiue  legit, 
exolutio,K  uomitus,8i;  animi  defedlio.Necefiariumq;(mco  quide  iudicio)copulatiue 
legere, quia  exolutio,  uel  animi  defedus  ad  oftendendum  efte  in  ticntriculo  dilfuptnm 
abfcelTum  non  limt  fatis.nain  quocuncp  loco  difrBpatur,exolui  poirunt,8C  ad  animi  de 
fe<flaEuenirc.Sidiliundimintclligereuelimus,non  cftopusnos  aduen-iculitubcrcu/ 
Iumdetcrminare,fed  SC  de  alijspartibus  intrinfecis  eftuera,naminalqs  partibus  exolu 
tio,Kanimi  defedio  fiut.nobis  magis  placet, quod  copulatiue  legatur.Philotheus  per 
tuberculumintus,idintelhgit,quoduelinuentriculo,uel  in  thorace  fit.eius  uerba  haec 
funt,'»  MyiitSb/cv  ■ntiity  uuripv/ia  v  aera, an  ^  thij  Sff^iiai!,an  '}/-nis 

susif  Tt/>oV nvrvoy  ny 

r*,l(96i Ttiu nfif Aleur (UnU^rr^mta  AamSviiiiw.nxZrra crwmv/ 

•m  j^tAirref,  ethhu  &s  6iiu>^yiiiHi/aii  sm .  id^,  Qiiod  (in  aphorilmo  fcilicet) 

di(4um  eft,  tale  eft:  Qiwd  fi  tubercula  intus,  fitic  in  his  quae  nutriunt,fiue  in  his  quae  re/ 
Ipirant  partibus,fortuitu  ad  uentricula  uel  thorace,8i  repente  difrumpatur,pus  ad  pul 
«nonem,8i  ad  cor  fertur, ueJ  aliqua  qualitas  ex  iplb,8^  exolutione  facit, at(5  animi  defe 
(Sura  haec  igitur  omnia  infefta,  lieruntamen  Hippocrates  non  dixit,  tan^  confelTum. 
Forte  de  omni  tuberculo  intrinfeco  intelligi  poffct,deilIo  quod  in  uetriculo  eft  per  uo 
initum,de  illo  quod  inalijs  partibus  per  exolutione  K  animi  defetftum.  In  iecore  enim 
&  liene  diffolutione,  in  thorace  animi  defeflu,  K.quadocj  morte,  in  uetriculo  uomitu 
inducit.Nos  illuftrilsima  Alphonfum  Ferrariae  Duce  in  cura  habuimus,  in  cuius  uen 
triculo  tubercula  diif  upta  efl:,hic  habuit  copularim  omnia  fymptomata  enumerata,  im 
«no  K  mentis  alienatione,  SC  Aia  multa  lymptomata.  Si  fecBda  die  a  difruptione  morte- 

GALENVS 

Tvsercvlvh  nommauit,quod in alijs ipfe folitus eft uocare fuppurationem. 

Intus  uero  ipfius  ruptionem,  ad  ucntriculum  dicit,  ad  hanc  enim  confeqtiitur  uo/ 
niitus,ficuti  tuberculorum  in  thorace,atque  pulmoneruptio,non  uomitiones,  fed  ex 
necefsitate  quidem  tufsim  excitat ,  fed  faepius  etiam  ftrangulat,  quemadmodum  fup/ 
purationum  ad  inteftina  ruptiones, puris  faciunt  deiedionem.  Commune  aut  omnium 

ruptionum 


1044  LIBRI  SEPTIMI 

niptionum  efl:exoItitio(^,  et  animi  dcfedlus,propteruitalis  ipiritus  exactionem  utali, 
bianobiseftdemonftratum.  ’ 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, ^v(io:,ideft,tubacuIuhicab  Hippoaatedid,nonidDuod 

propriephyma dicitur, ideft,tubacuIumdto  ad  exituram ueniesjfedfuppurationeni. 

idell,quodcuncf  genus  tumoris,  quod  ad  fuppuratfonem  iienait.  ^ 

s  E  c  V  N  D  o  docet, ruptionem  intus  intelligendam  eflead  uentricuIum,quoni5  ad 
hanc  confequitur  uomitus.  Sicuti  ad  ruptionem  tubaculi  in  thorace  SC  pulmonenon 

fequituruomitus,fedbenetufsis,8i%ieftrangulat;Kficutiquandofuppuratioininte 

ftims  fi't,puris  deiedio  fequitur,propterea  opus  eft  intelligae  difruptionem  in  uentri/ 
culo  fadam. 

TERTIO  docet  animi  defedum,  8C  exolutionem  elle  comunia  fymptomataom/ 
nium  ruptionn,quonia  uitalis  ipiritus  cum  pure  fimui  excanitur  ut  alias  ab  ipfo  fupe,. 
riusdemonllratumefl:, 

APHORISMVS  IX 


Piofluuio  fanguinis,deljpientia,ac  conuuIffo,maIum. 


ERASAVOLVS 

A  Qjr  A  C  V  N  Q_v  E  noftri  corporis  partefangms  adeo  copiofe profluxerit,  utde 
fipientiam  faciat,malum  eft:quia  id  fieri  non  poteft,nifi  uires  imbecilles  effedst  fintSi 
etiam  ex  profluuio  conuulfio  contingat,  malu  eifeconftat;  quia  eft  ex  inanitione  con/ 
uulfio,de  qua  K  in  quinto  libro  aphorifinotatio  dicebat,  Vbi  fanguis  plurimus  fluxe/ 
rit  fingultus  aut  conuulfio  fupraueniens,  malum,  hic  uao  defipientiam  addit,  de  qua 
in  quinto  libro  mentionem  non  fecerat. 

i&'  (uiJix-n!  yutfB.ideft,  A  fanguinis  defluxu-]  hoc  eft,poft  ianguinis  defluxu,fit  a  qua 
cuncp  parte, uel  a  naribus, uel  ab  hemorrhoidibus.uel  ob  illatu  uuInus,8C  copioiefluat 
ncq>c£^j>i!(««/Videft,Defipicntia.]  paquamintelligeuniufcuiufipuirtutisinninfecte 
iudicatiuaedefe(Su,qiudefe<Sus  ex  uirium  imbecillitate  confequitur.imbecillitas  uao 
ex fanguineamiflofit,proptaea  Hippocrates  in fineprimilibriDe morbis, dicit,  San 
guis  qui  in  homine  eft,  plurima  prudentiae  parte  confat,  quidam  totum  dicut.  Non  eft 
aut  h|c  defipientia,de  qua  hic  fermo  eft,uelfuror,uel  ecftafis,(edpotiusobtuDo  qufda 
intelle(ftualiuuirtutu,ad  qua  fenilium  etiaobtufiones  confequutur.  QuendSuidimm, 
qui  ob  defluxu  ianguinis  narin  obtjt,hic  ante^  obiait,ad  iniWlbiiitate  quandafaeet 
corporis  ftupore  deuenerat,  nullatj  medicametorum  ope  iuuari  potuit,  tamen  probos 
meAcos  habebat,8i:  dodiores  qui  tunc  Ferrarip  extarent,cum  fempa  alma  patria  no/ 
ftra  prbbifsimis  medicis  fcateat.  Alium  uidimus,  cui  temporu  uengabfcifse  fuae,8t  hic 
conuulfus  mortuus  eft,  cum  nullo  pra:fidio,nec  igne  fanguis  reftingui  fifti  potuit. 

Kae  mrxa-iioSjWxsf.  ideft,Et  conuulfio,malum-]  uttuncp  per  fe  malu  eft,  fed  fi  ambo 
in' uno  reperiantur,peius.haEcaute  conuulfio  eft  ex  inanitione intelligenda, qua  Gale 
nus  putauit  lanari  non  pofle.PhiIotheus  idem  fentit  inqmens,  ^ttiulix  hkya  cm  w  it- 
Ittgfxylx  ygvsita  c§-  DI»  Jlltmn  (/Dei»  ■?  oo(/«7«f,uai  tiu/T!)  xHSfLTsSkas  asrxxitis-iVP^V-^yff 

xygvmixl 

‘TTgoyi.ytivtx!  th  «y/iJa», ig  jDiruuy,»’*  ddAio;/  lutiofi.i.hic  dicit, quod 

fi  profluuiu  Ianguinis  ex  aliqua  corporis  parte  fiat,8i  ex  hac  couullio  confequetur,ma 
lum.non  enim  ex  plenitudine,fed  ex  ficcitatefequitur.  Si  autem  exficcato  caebrq(ui/ 
giliauide!icetfupauenienteeuacuatione)fiatKdefipientia,etiammaiusmalum. 

GA  L  E  N  V  s 


HI  c  aphorirmusmagnamnobisafferturilitatemadpafuadendu,quodaIiquan' 

do  fiat  defipientia  ex  defedu,  quo  manuu,  ac  pedum  tremores.Hatc  liquide  meffl 
bra  propter  potentiae  ipia  mouentis  imbecillitatem  infirmas  habent  motiones,  cae/ 
brum  uacillatjpropterquod  necj  uehemens  eft  hoc  defipientiae  genus,fed  mediocris, 
atep  ut  quifpiam  diceret  delirantis.Ipfe  fiquidem  folet  medioae  infaniam,  deliriunomi 
nare-  Si  ago  couullio  aliquando  tali  defipietig  c6iungatur,omnino  falus  eft  delpcrata. 

Quaedam 


APHORISHVS  IX  lO+y 

Qlixdam  igitur  exemplaria  cum  Et,com'un(5ione  fcripta  funt-quaedam  uero  cum  illa, 
obdiflundliua  nominatur,  Vel ;  fecundum  quam,  etiam  deflpienria  non  bonus  eft 
^us  poft  ftnguinis  fluxum, etiam  fi  fola  contigericmulto  autem  magis  conuuIfio,ueI 
fi  abfcg  defipientia  fadia  fuerit.Maximum  uero  malum  eft  ambarum  conuentus,quan/ 
do  K  ex  immoderata  euacuatione  couulfio  cafus  eft  admodum  exitiaUs,  nam  denpien 
na  minus  mala  eft. 

BRASAVOLVS 

,  -PRIMO  Galenus  docet,nos  ex  hoc  aphorifmo  hanc  utflitate  habere,  quod  ex  eo 
perfuaderepoirumus,defipientiam  aliquando  ex  defediu  fieri,  eo  modo  quo  manuum 
SC  pedum  tremores  fiunt;nam  hacc  membra,  ob  potentiae  imbecilhtatem  ipfa  mouetis, 
motus  imbecilles  habent,8f  cerebrum  uacillat:  unde  8C  hoc  defipientiac  genus, de  quo 
hic  mentio  fit,non  eft  uehemes,fed  medioaetac  fi  ipfe  dixerit  delirium,  quippe  medio 
cem  infahiam  folet  Hippocrates  nominare  delirium. 

Quod  legitur,Qiio  manuum  pedum  tremoresflegi  debet.  Simili  modo  quo  ma/ 
nuum  K  pedum  tremores-nam  Graece  habetur,  iflrau  vis  iedA«  ipiiuis~ 

'(^iper  to«,  pedes  K  manus  intelliguntur. 

Quodetiamlegitur,Delirantis:Graeceeft,  A»f5<Af.  ]Etquoddicit,Delirium:Graece 
eft,  Hoc  autem  uocabulum  /«f©-,  ntigas  fignificat;8C  Ajtfaicdjif,  nugator.  Vnde 
&apud  Ariftophaiiem  in  Pluto  habetur,  Afpiij(A»faf,ideft  Nugas  nugaris.T amen  Leo 
niceniis  egregie  ad  aphorifmi  propofitu,  deliria  interpretatus  eft;quod  forte  ex  niigarS 
genere  cognofeiturmam  hunc  nugari  audientes  ftatim  dicimus  defipietia  captum  elTe. 

s  E  C  V  N  D  o  docet, fi  conuulfio  aliquado  tali  defipientiae  iuneSa  fuerit,falus  eft  om 
hino  defperata.  Quaedam  funt  exemplaria  quae  copulatibne  Et,habent:alia  habet  Velt 
fed  etiam  fi  defipientia  fola  fit,  non  eft  bonurn  fymptbma  poft  fanguinis  fluxum ,  Con/ 
fiuIGo  liero  fi  fola  fadia  fit,eft  multo  peior  defipientia.  At  fi  ambo  conueniant,maximS 
malum  eft:quoniam  couulfio  ex  immodica  euacuatione  fimpliciter  fymptoma  eft  ual/ 
de  letale,etenim  defipientia  minus  mala  eft,  . 


0  R  I  s  w 


rs  X 


i^j^B  ileo, uomitus,finguItus, defipientia, uel  conuulfio,malura. 

BRASAVOLVS 

■R  ARIS  s  IME  fitileos,quinillioccumbant,quiiIeocorreptifunt;attuncillos  co/ 
gnofees  in  fummo  diferimine  eflfe ,  quando  aliquod  horum  fuperuenerit,uomitus,fin/" 
gultus, defipientia,  uel  conuulfiotnam  cum  hacc  apparuerint,  fignificatur  agritudinemi 
in  uigore  fummo  eire,3Cuires  ualde  imbecillas.  Ex  aliquo  igitur  horum  malum  priedi 
cereoportet.Peius  uero  cft,fi  ex  his  nonnulla  iunda  fint ;  peUimum,  fi  omnia  concure 
rant,K  in  unum  concertent. 

i®  sAi».  ideft,in  ileo.]  dum  hic  uehemens  dolor  uexat.Eft  autem  ileos  grauiifimus 
morbus,quigraui(nmafymptomatafecum  fert,nam,ut  Paulus  libro  tertio, capite  qua 
dragefimoquarto  dicit,Mifcrabili  fiquidem  morte  tandem  enecantur, co  morbo  deten/ 
Ii, alui  retrimeta  per  os  reddentes.unde  Philotheus  dicit,  sAmc  Hhy  Wf©-  ns 
ideft, ileos  eft  uomitus  ftcrcorisiac  fi  ipfe  per  ftercoris  uomitiS  ileum  defimre  uideatur. 
Tamen  Galenus  hic  in  Commetatione  dicit,quandocp  ileum  fine  uomitu  efle.Nos  ue 
ro,uf($  ad  hoc  tempus(funt  autem  uigintiduo  anni, quod  hanc  artem  exercemus)non/ 
diim  uidimus  ileon  fine  uomitu:fit<5,ut  dicit  Paulus,ex  cruditatibus  retentis  dC  corrux 
ptis,K  obftrudo  excrementorum  exitu :  fit  quandoi^  ex  letalium  uenenorum  potutfit 
SC  ex  inteftinis  in  ferotum  defccndentibus:fit  etiam  ex  inteftinorum  inflammatione;2C 
Galenus  ut  plurima  ex  inteftinoru  inflammatione  fleri  iudicauit.  Sunt  autem  in  noftro 
corpore  diuerfa  inteftinorum  genera,  in  tenuibus  inteftims  fit  ileos,  ut  Celfus  dicit  capi 
Wdecimotertio  quarti  libri,ex  inflamatione.Diocles  Caryftius  tenuioris  inteftini  mor/ 
bum  uocauit  plenioris  sAicy,  ut  Celfus  notat:tamen,ut  deinde  dicit,qui  fu6 

tempore  dchac  te  loquuntur,motb5  tenuioris  inteftim'  eAMr  uocant,plem'oris;g,/)«t/. 


,04«  LIBRI  SEPT.IMI 

Grsci  authorcs  non  diftmgiuint  ileon  in  (pedes  aliquas  ueras.:  fed  id  faciunt  Atabes- 
nam  Auicenna  decimafexta  tertrj,tradatu  quarto, quinc^  huius  paflionis  rpeeies  oiiv 
nicrat.una,in  qua  ftercus  per  os  exit  cacteris  peior.fecunda,in  qua  fetidus  ludor  per  to/ 
tum  corpus. tertia,in  qua  anhelitus  eft  fetidus .  quarta,m  qua  erudatio  eft  fetida  quin/ 
ta,in  qua  exit  fetidus  flatus  per  infanas  partes.Verum  hacc  (unt  fomnia, potius  quam 
huius  paflionis  Ipecies.In  ileo  enim  femper  fpiritus  fetet;8i  hsc  fpecieru  diliindiontm 
facere  non  poflTunt .  Celfus  exquifitius  fecit, qui  diftinxit  non  quidem  in  fpecies,fed  in 
partes  ex  loco  obflrudionismam  fi  obftrudho  fit  in  parte  fuperiori  gracihoris  intellini 
exit  cibus  per  uomitum:fi  in  parte  inferiori,  exit  ftercus.  ’ 

ideft  uomitus.  ]  malum  fenum  cft,K  letale,  nam  qu*  defeendere  deberent 
afeendunt.  Sed  hic  dubium  fieri  pollet, an  fi  hi  cuomant,fcmper  ftercus  euomant.  Re/ 
fpondemus,  Celfum  egregie  feriptu  reliquilTe,  fi  in  parte  fuperiori  fit  inflammatio,noii 
exire  ftdrcus,fed  cibumifi  in  inferiori, exire  ftercus .  Tamen  pollet  hic  ambiguitas  inci/ 
dere,deloco  in  quo  ftercus  recipit  formam  ftcrcoris :  nam  fi  efletin  colo, cum  colonflt 
poft  gracile  inteftinum,  nunquam  uideretur  polTe  exire  per  uomitum  ftercus ;  fed  quia 
hic  non  eft  locus  difputandi  nane  materiamtpropterea  dicamus,omm'no  non  elTe  perfe 
dum  ftercus, fed  cibum  corruptum ,  qui  nondum  ftercoris  perfedam  formam  acquifi/ 
uerit.  Stercus  enim  in  inteftinis  formam  acquirit,8f  ultimam  perfedionem  habet  in  cof 
lo .  Nos  in  his  quos  ex  ileo  curauimus,fetidiffimas  materias  exire  uidimus .  Recentes 
hanc  paffionem  ex  fui  uehemetia  uocant,Domine  mifercre  mei.  An  uero  hac  materiie, 
quas  exire  uidebamus,eflrent  perfedum  ftercus,an  non  eflTentjiudicent  alij .  Id  certum 
eft, tetrius  olere,quamftercus.credoob  corruptionem  additam :  erantij  ftercore  liqui/ 
diora  in  mediocritatem  redado .  Celfus  praecitato  loco  dicit,  in  ileo  adijeitur  petitui» 
uomitus  biliofus,mali  odoris  aut  uarius  aut  niger. 

Avj-f,  ideft  fingultus.]Et  ipfe  malus  eft, quippe  qui  fit  ex  compaflione  oris  uentticu 
Ii :  ficuti  etiam  uomitus  fit  ex  compaflione  magna  uentriculi ,  adeo  ut  uentriculus  ipfe 
pati uideatur. Nos  fempeLuidimus  inhis  euomentibus  alui reaementa  Ipecieinalt' 
quSm  fingultus  habere;  imde  in  hoc  morbo  ut  plurimum  fimul  iungtmtur  uomitus  dC 
fingultus.Philotheus  dicit,  a  eii  «•lunu  ns  xmas  ths  yasfis  «  muim  aiijj.» 

OTJiei.i.fi  igitur  ftercus  uentriculi  fubftatiam  attigerit, morfus  inducens,fingultum  fatit, 
Vetfectffcnulu,  ideft  defipientia.]  (^ae  &  malum  eft,  nam  ea  fignificatur  nocumetunt 
cerebro  communicari.unde  8C  a  Philotheo  dicitur,  a  </lt  mn  iriui 
(wai  antfdc  iJili’  jrafic  iH  ot/rlcai  iluiiui yiivttuAde&fi 

autem  quandoeg  acuti  uapores  fiirfum  ad  cerebrum  elati  fuerint,  fiqtiidem  ad  fubftan/ 
tiam  ipfam  peruenerint ,  defipientia  fit. tamen  non  iblum  ex  uaporibus  afeendentibus 
hqc  fit,fed  etiam  ex  compafTioneiquadoquidem  gracile  intcftinu,8C  uentriculus  mem/ 
braneruofa  fint,quaeacerebro  ortumhabent. 

»,ai7itcrjioc,itsiittV-ideft,Vel  conuulfio, malum.]  Fit  uero  couulfio  tum  quia  cerebrum 
compatitur, quod  eft  nemorum  principium:tum  ob  dolorem  pungitiuum.quo  neruo/ 
&  pars  afficitur.Philotheus  cum  dixiilet,fi  fumi  illi  acuti  circa  ceriri  fubftantiam  uer/ 
lentur,  defipientiam  fieri,addit,  a  Jt  srafxc  m  vfiJfa  lin  anaciut.  ideft,  fi  uero  ad  neruos, 
fcilicet  peruenerint  uapores,  conuulfio.  Tamen  non  eft  neceflarium  hacc  omnia  in  ile» 
fimul  adeflelimd  Galenus  docet, uomitum  quandocg  abefletquodtamennos  nondum 
Uidimus,nifi  intelligat  in  remifliffimis  ilei  doloribus,, 

GALENVS 

IN  ILEIS  nihil  defeendit  ad  inferiora ,  K  hoc  eft  proprium  infeparabtlepaffiomV 
Vomitus  autem  non  femper  adeft,fed  quando  exitiales  funt,8i  fi  uehemetius  diftor 
queantur,ftercu3  cis  afcendiqatcg  fingultiunt.  fluidam  uero  defipiunt,8<:  couellunnir 
compatiente  ncruorum  principio  ftomachi  paifioni.  hacc  uero  mihi  fieri  uidentur  inte/ 
ftinis,in  quibus  paifio  talis  cxiftit,a  fe  expellere  ftercus  appetentibus.quando 
dinc  temporis  coepit  moIcftare,8f  non  potentibus  fe  exonerare, propter  eam  quae  lad* 
eft  in  partibus  inferioribus  obftrudioncm,  fed  coatflis  contra  naturam  uiolentcr  meiW 
ri,8C  ad  loca  fuperiora  materiam  noxiam  extrudere. 


BRASA/ 


104.7. 


P  ft.  j  h“o  Galerius  Jocet, nihil  defccnd^re  in  ileis,imo‘hoc  efle  proprium  quarto 
Oiodo  Huius  paffi'onis,ob  inflammationem,  uel  obftrucfrionem  tenuioris  inteftini. 

S  S  C  V'N  p  .6  .docet, in  hac  pafflone  uomitutri  femper  non  adefle,fed  Iblum  adefle, 
qu^ddfunt  exitiales ,'  8ifi'ueheinen'tius  difcrudentur  ^  atqtie  ftercus  eis  afcendat,ac 

flngultiant.  «  '  •  ■  -  n 

Quodlegitur,Et  fi  uehemeritius  difiorqueannu, ftercus  eis  afcendit.  Graece  eft,  i(^ 
«iiwf  esroe^^tTOi.  ideft,Et  fi  plus  lacerantur- S^  fter;* 
cus  eis  'afcenditT amen  nofter  antiquus  codex  iri  prima-leiSiorie  ita  habet ,  leie  »(i  uui/ 

tertio  docet, quofdamdefiperejKconuelli, quianeruorum principium fto/ 

maaio.cornpatituj-. 

qvart  o  docet,  moeri  fibi  haec  fieri  inteftinis,in  quibus  talis  paflioeftftercits  • 
ecpeUeteapp.etentibus,quando  temporis  longitudine  uexare coeperit,  atrion  pbffunt 
fccxbnaareob  obftrudionem,  quae  in  inferioribus  partibus &&eft,  unde  coguntur  • 
uioienter  contra  riaturam  moueri,8C  ad  fuperiora  loca  noxiam  materiam  extrudunt  ii 


'Morbo  lateraii ,  inflammatio  pulmonis ,  malumi 


,  VA.Rll  funt  huic  aphorifmofenfusattributi:unuseft,fi  haec  particula  MaIum,aU 
feratur.fenfustp  fit, pulmonis  inflammationem  morbum  lateralem  plerucpfequi,& an 
minmfitjUel  non  malum, ab  Hippocrate  iion  dicatur.  Celfus  uidetur  hanc  fentetiam 
fequilham  capite  feptimo  fecudi  libri  hunc  aphorifmum  ita  refei  t,  Poft  lateris  dolores 
uitia  pitlmonu .  Conftat  deinde  malum  eflejquia  pulmonis  inflammatio  peior  morbus' 
ecquam  lateralis  mOrbusrquia  materia  in  paniculo  tegente  coftas  contenta  minus  pe 
riculofa  eft,quam  in  pulmonis  fubftatia.  Alter  fenfus  cft, addendo  particulam  Malum, 
uel  non  addendo,&  illam  iiibintelligetes.Si  poft  lateralemmorbum  pulmonis  inflam/ 
matip  fequatur  malum,  quoniam  materia  de  loco  minus  periculofo  in  magis  periculor 
fum  tranfitSC  tunc  pulmonis  inflammatio  laterali  morbo  aduenire  dicitur,  &  non  fu/ 
peruemre.Philotheus  idem fentit inquiens,  «srfiSl/eiDf^^^TwtaAStfcif  i/ftWi 

yavn^^-av^lMvice  Sty»  fef  a-rSVi/oM.KHKijrS'  uSi  «a 

wtipsmeis  jri/Sl/Voi/*.  i.lateralis  morbus  in  pellicula  ftib/ 

cingete  coftas  fit;P  iilmonis  autem  inflammatio  in  pulmone.malum  igitur  a  morbo  Ia/ 
terali  pulmonis  inflammationem  fieri, quia  a  parte  ignobili  ad  magis  prindpalem  nia/ 
teria  couertitur, pulmonem  inquam.T errius  fenfus  eft,prariente  laterali  morbo, pulmo 
nis  inflammationem  fuperuenire  malum  effeiquoniam  8f  notatur  adeo  magnam  mata 
tix  copiam  abundare,  ut  fatis  fit  pro  laterali  morbo,  Sf  pulmonis  inflammatione  indu/ 
cenda:K  quia  malus  morbus  8C  fetius  malo  8£  feuo  morbo  fuperadditur. 

«&■  5iA(fl)ei7j</>.Nofter  antiquus  codex  habet,  u®  5iASljel'nyl®-,ideft  a  morbo  laterali,, 
uel  in  morbo  laterali.]  Si  primam  interpretationem  fequamur  poft  morbum  lateralem 
pulmonis  inflammatio  fequetur.Si  iecudam, pulmonis  inflammatio  laterali  morbo  fu/ 
perucniet,nam  illo  etiam  prafente  fiet. 

.  irituwrSlwriai.intKsii .  ideft,Pulmonis  inflammatio  malum.]  Vel  quia  mofbus  mor/ 
bo  addit,  uel  quia  ex  minus  periculofo  in  magis  periculofum  mutatio  fit .  Celfus  libro 
quarto,  capite  feptimo,huius  morbi  hanc  efle  coditionem  dicit,  P  ulmo  totiB  afficitur, 
hunc  cafum  eius  fubfequitur  tuflis, bilem  uel  pus  trahes,pr*cordiorum, totius^  pedo 
tis  grauitas,fpiritus  difficultas,maghac  febres, continua  uigilia,cibifaftidiura,tabes.Id- 
genus  mali  plus  periculi, quam  doloris  habecHic  autem  morbus,ut  Paulus  docet  ca/ 
pitetrigefimotertijIibri,eft  pulmonis  inflammatio ,  qu*  fit  uel  ex  ualentiore  a  capite 
ineam  partem  deftillatione,  uel  ab  angina,  uel  ab  aftlimate,  uel  a  morbo  laterali,  uel  ab 
alijs  morbis  pleruncp  ortum  habet.de  ipfa  uero  fuperius,his  plura  egimus,  , 


L  1  B  R  1 


T  !  M 


lO^-S 

IN  PLVRIBVS  quidem exemplaribusjin fine aphorifiTiiadieSiimeft,mafijin.ln 

quibufdam  uero  ita  fimpliciter  feribitur,  A  morbo  latmli  inflammatio  pultno^ 
uolentibiis  illis.qui  in  hunc  modum  fcribunqnon  quod  fit  bonum  uel  malum, pulmo 
nis  inflammatio  morbo  laterali  fuperueniens,ipfum  docere :  fed  fimpliciter hocunum 
tantummodo, quod  morbus  lateralis  foleat  in  pulmonis  inflammationem  tranfmutaiii 
uel  morbo  laterali  pulmonis  inflammatio  fuperuenire.Hacc  aute  tranfmutatio  fit 
do  priore  ceflante  morbo,aduenit  alter.  Superuenit  autem  quado  altero  manenteldra 
adijcitur.uerum  hoc  in  loco  uidetur  Hippocrares  de  fuperuenietibus  agere,quibus  fta 
tim  hoc  ineft  quod  mala  fint,  adeo  quod  fi  etiam  hoc  uerbum  Malum,  non  adijeiatur 
uel  fubaudiendum  eft ,  fecundum  modum  a  communi  di(Sum,uel  potentia  oftendieft 
exiftimandum .  Omnis  enim  huiufcemodi  fuperuenientium  confiftentia,nc(^  paruos 
net^  mites  infequitur  morbos, fed  malos  at^  malignos.Exempli  gratia,ftan'm  in  diffij 
in  aphorifmo  paffionibus, quado  nonpotefl:  is  qui  morbum  facit  lateralem  in  coftis  ha 
mor  c6tineri,pars  eius  aliqua  ad  pulmonem  fertur.  Ad  inflammatione  quidem  pulmo 
nis  morbus  lateralis  non  admodum  confequi  folet ,  quoniam  fi  mitis  fuerit  inflainmaf 
tio,omnis  humor  noxius  per  iputum  expurgaturiin  perniciofis  uero,  antequam  coli* 
patiantur, ftrangulat  aegrum. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  notat, in  pluribus  exeplaribus  additam  efle  particulam  Malum,’ 
in  aphorifmi  finelin  quibufdam  uero  no  additur;uolunt  ab  Hippocrate  dici,necg  quod 
bonum  fit,necp  quod  malum,pulmonis  inflammatione  laterali  morbo  fuperuenireifed 
hoc  folum  ab  Hippoaate  fimpliciter  dicitur, Morbu  lateralem  in  pulmonis  inflamma/ 
Cfonem  tranfmutari  folere,  uel  morbo  laterali  pulmonis  inflammationem  fuperuenire/ 

S  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet,  quado  tranfmutatio  fit  priore  ceflante  morbo,8C  alio 
aduem'ente, Utimur  uocabulo  Aduenire :  at  quando  primus  morbus  permanet, 8«:  altet 
etiam  fiat, dicitur  (iiperuenire. 

TERTIO  docet,  Hippoaatem  de  morbis  fuperuenientibus  loqui, ut  confideranti 
praecedetes  aphorilmos,K  alios  confequetes  patet,  unde  Galenus  potius  laudat,quod 
intelligamus  manete  laterali  morbo,&:  pulmonis  inflammario  fupeniemat,  cui  morbo 
hoc  ftatim  ineft, quod  malis  eftipropterea  fuperfluum  uidetur, fi  malum  addatur,quo/ 
niam  iam  explicatum  eft, etiam  U  non  adijeiatur ;  nam  fubintelligere  opus  eft,  ut  com/ 
munis  eft  intelle<Sus,&:  potentia  oftenditur. 

QV ARTO  docet,quando morbis alijs morbi fuperueniut,fuam confiftetiam tio» 
fequi  mites  morbos ,  fed  magnos  K  malignos,  ut  eft  in  praefenti  Aphorilmo  fcrifsum, 
quando  humor  qui  morbu  laterale  facit,in  coftis  contineri  non  poteft, aliqua  eius  para 
ad  pulmonem  fertur,8i:  fimul  cum  morbo  laterali  pulmonis  inflammationem  facit.  • 
(^od  legitur,  Sed  malos  atep  malignos iGraece  eft, 
cft,led  magnos  auj  malfgnos,non  autem  malos, 

'  Quod  etiam  ftatim  fequitur,Exempli^atia;Gr»ce  eft,  «V,  ideftficuti. 

ci_y  I N  T  o,  quia  aliquis  dubitare  poflet,nunquid  ad  pulmonis  inflammarionemla 
teralis  morbus  confequatur .  Galenus  relpondet,  non  admodum  confequi  fblCTe,licct 
quandocp  pofI!t,fed  rariflime.&i  hacc  eft  caufa ,  quia  fi  pulmonis  inflammatio  fit  mias, 
omnis  humor  noxius  per  iputum  expurgatur.  Si  uero  fit  intenfa  inflammatio  8C  perni» 
ciofa,scger  ftrangulatur  antequam  materia  illuc  perueniat,ut  coftat  patiantur. 

Quod  legitur,Patianf;lcgi  potius  debet, Compatianf. nam  Grarce  habet, <rvi»ais5e(', 

A  P  H  o  R  I  S  M  V  S  X  I  I 

A  Pulmonis  inflammatione  phrenius,nialum. 


ET  HIC  morbus  ex  fuperuenientibus  intelligipofIct,8f  etiam  ex  aduenientibos; 

ex  fuperuenietibus  quidcm,ut  Galeno  placet,  C  pulmo  a  calido  humore  inflammario/ 

nem 


A  p  H  d  R  f  V  s  ■  X  i-r  1049 

pjP^pjtfatur;  rtiufti  ua^ores  ad  caput  deferuntor,  qui  cerebrum  implent  K  phrenitim 
inducuntrtamen  poteft  Si  aduenire,  fi  materia  tranfmutatur  (quod  difRcillimum  eft)  a 
nultnone  adcerebru,&r  poft  pulmonis  tnflammanbne  phreniris  iequetur,  hoc  inquam 
^quia  ad  nobilius  membrum  materia  tranfmutatur.T amen  melius  eft  inteljt/ 
bere  quod  morbus  fir  fuperueniens.  Secundam  expofitionem  datam  Philotheus  ftqui 
mraiatii  dicit, iSi'  mmsunsyl-^n  ySs ytf  riSi  ws  ■TAi^ifas 

fsioT©'  srfA/jKBj/  \ylivfi\s  e*vf otiif ©•.  fdeft,ad  principaliore 

partem  ifiatma:  traniltio  fadla  eft:  quanto  enim  pulmo  principabor  eft  pellicula  tcgen> 
tecoftSs.tatb  cerebrum  principalius  eft,fcilicet  pulmone;Celfus  capite  ieptimo  fecurit 
di  libri  aduenientem  morbum  effe  indicar, ubi  praccedentetii  aphorffihum,  SGtftum ita 
irf^ppft  lateris  dolores  uina  pulmonum.poft  haec, infania, 

■  'iSi  ideft,a  pulmonis  inflammatione.]  Vel  in  pulmonis  inflammatiO/- 

ne;de  qua  alias  in  hoc  libro  uerba  fecimus.  •  ■  ■  '  -■ 

*{5»i7ifjW!i»V.  ideft,Phrenitis,malum,]  De  phremtide  etiam  fupaius  abunde  difl^ 
fuimus,quamJCelfiisinfaniamuocant.  ... 

Qv  a  ND  o  a  calido  humore  fit  inflamario  pulmonis, qiia:  multos  uapores  tranD 
mirat  ad  caput,  cerebrum  implet  uaporibus,8i  facit  phrenin'dem,alia  autem  com 
munia  funt  ad  prius  ditftum  aphorifmum,non  huic  folum,fed  etiam  fequentibus. 
brasAvolvs 

p  RiM  p  Galenus  modum  docet,  quo  fit  phrenitis :  fit  inquam,fi  a  calidis  hiimorft 
biispulmonis  inflammatio  fiattnam  tiinc  uapores  multi  eleuatiffjqui  ccrebriim  peten/ 
tis  ibi  conglobantur,  K  phrenitim  feciunt.  ’ 

s  E  C  V  N  D  o  docet, efle  multa  alia  comrnunia  ad  ditftum  aphoriimum,nonhuic  Ib/ 
lum,fed  etiam  iequetibusiunde  multa  alia  funt, quae  fupetueniut,  uel  fupetuenire  poft 
funthis  morbis, K  morbis  cohiequetibus  in  alijs  aphorifinisttamen  de  his  iblum  nfeo' 
tionem  facit  Hippocrates,  qui  frequenter  contingunt. 

.  Qiiodlegitur,Sed etiam  fequentibustnofter  antiquus  contextus  in unalecftionCeo/ 
dem  modo  habet,iaa«  1(9« wfiijisfilf.In  alia  uero  letftione  idem  legit,quod Aldinus  coa 
textuSjia» /tw  r>«  ideft,fed  etiam  hoc  in  fequentibus. 


xfttbus  fortibus  conuulfio  aut  diftentio, malum. 


BRASAVOLVS 


:.X>  V  P.L  E  X  erat  huius  aphorifmi  lecftio  apud  antiqtiostquidam  legebant  .  Ab  atfttr 
bus  fortibus:quidam,a  imlneribus  fortibus ;  quicquid  dicatur, ucrum  eft,  8C  in  bonum 
fenfum  duci  poteft.Marinus  antiquus  Aphorifmorum  interpres  intelligebat  de  uulne/ 
tihus  fortibustquonia  de  capitis  icru  aphorifmus  etiam  qui  fequitur,pertra(ftat.  Illa  ue» 
td  funt  fortia  uulnera,  quae  in  membris  maxime  fentiemibus  dC  principalibus  fiunt,  8£ 
quia  difficulter  curantur  SC  feua  faciunt  fymptomata ,  fi  in  hoc  uulnere  conuulfio  fiat, 
aut  diftcntio,malum.nam  fi  ex  nimia  fanguinis  euacuatione  fint,ex  inanitione  funt.hs 
uero  conuulfiones  letales  indicantur.  Vnde  bC  in  fecundo  quinti  libri  aphorifmo  dice/ 
bat, Conuulfio  ex  uulnere  letalis  eft.  Atquiapoflet  etiam  cx  repletione  fieri  conuulfio 
ex  forti  uulnere,in  quo  fit  puneftus  neruus ,  bC  illuc  tata  materiae  copia  fluxerit,  ut  facfta 
fit  ex  repletione  conuulfio-Nos  uero  putamuS  Hippocratem  de  iiulnere  non  efle  locu 
tum,quia  in  quinto  libro  idem  fere  dixerauquamuis  K  fi  de  uulnere  intelligamus ,  ue> 
rus  fitaphorilmi  fenfus.  Alij  codices  legunqa  fortibus  aeftibustquam  lecSionem  Gale^ 
nus  laudat, Krra  antiquiflimi  medici  legebanuTuncqj  fenilis  eft,  In  uchementibus  ca/ 
IqribuS  fi  conuurfio,aut  diftentio  fiat,malum  eft:quia  neceflario  funt  ex  ficcitate  bC  ina 
ninone, hac  uero  llint  letales. 

ideft,ab  teftibtis  fortibus.]  Vel  poft  fortes  tcftus.  nam  Celfus  ca^ 
TT  }  pire 


pite  feptimo  Tecundi  libri  hunc  aphorifinum  ita  refert.Poft  magnos  fcniores  corporis, 
neniorum  rigor  aut  diftcnrio.  tamen  ipfe  non  dicit,  quod  malum  fit,uel  bonumtSb 
Ium  hacc  fequi ,  6^  in  illo  capite  de  notis  loquitur ,  quas  aliquis  in  fingulis  morborim 
generibus  habere  pofflt.  Sed  ambigere  poires,quid  intelligendum  fit  per  fortes^ 

ftusran  fcilicet  caliditates  extrinfecaciuel  intrinfecae.  Celfus  intelh'git,m^os  corporis 
feruores.  Per  feruores  uero  apud  ipfum,intelligo  febres  intenlas.Quam  fententiMSC 
Philotheus  fequutus  eft,  inquiens,  -nvnst  an  Lmaiii/i»  •avfiia.Jj»  -A 
vi&ttt.  ideft,Hoc  eft  ab  ardente  febre, quoniam  ex  ficcitate  fiunt.  Alij  mtelI{gtmt,calo> 
res  extrinfecos  intenfos  ex  aere  ambienteialij,  calores  ex  cauterijs,fii:  candentibus  ignt 
ferris  fados .  Quomodocuncf  intelligatur,  femper  eft  malum ,  quando  funt  ex  fic^ 
te  conuulfiones. 

carxriti!  S  T6Ta»^,i(([ia^.  ideft,Conuuino,autdiftentio  (  aut  rigor, fecundum  Cet> 
fum)malum,]  Nempe  funt  ex  inam'tione,quac  letalia  efle  Hippocrates  prodidit. 


Mv  L  T,i  expofitores  ita  fcribi  hunc  aphorifmiim  cognotierunt .  Marinus  ueto  j 
uulneribus  fcribit.  Et  enim  fequentem  aphorifmum  ait  fibi  adftipulari ,  Verum 
quidem  quod  a  uulneribus  fortibus  fiunt  inflammationes,ac  conuulfiones, Sed  quum 
omnes  fere  expofitores,  praecipue  uetuftifflmi,illam  norint  fcripturam,quachabet,Ab 
aeftibus  fortibus,Melius  eft, ut  nos  etiam  eandem  exponamus.  Quidam  igitur  pro  sftj 
bus,febres  intellexerunt :  nonulli  uero  ambientis  feruorem  ita  nominari  dixerunnalij, 
pro  cauterijs  efcharis.Sf  omnes  uerum  dicunt.Superueniut  enim  his  omnibus  haud 
quaquam  ad  borium  diftentiones  ac  conuulfiones,  propter  nauorum  ficcitatem,quas 
Eximus  efte  difficillimas. 

BRASAVOtrS 

PRIMO  Galenus  docetj.huncaphorilmum  a  multis  cxpofitoribus  ita  legi,  utfip 
perius  fcriptum  eft. 

SECVNDO  docet,MarinumantiquumAphorifmorum  interpretem  non  legere, 
9  fortibus  aeftib,us,fed  a  fortibus  uulneribus.8f  dicebat  fequentem  aphorilmu  huic  fuit 
fententiae  adftipularimam  de  idu  loquitur. 

TERTIO  docet, id  omnino  uerum  efle,in  fortibus  uulneribus  inflammationes  afc 
que  conuulfiones  fieri .  At  quia  omnes  expofitotes,8C  potiffimum  uetuftiffimi  habuc> 
runt  hanc  faipturam,a  fortibus  aeftibus  .*  propterea  ita  iubet  intelligendum  Hippoaa/ 
tem  at($  legendum.  Celfus, qui  longo  tempore  Mte  Galenum  fcripfi't,nonlegibafaul 
neribus,fed  fauoribus. 

Quod  legitur.  Verum  quidem  quod  a  uulneribus  fortibus .  legi  debet,yerum  qui« 
dem  quod  8C  a  uulneribus  fortibus.ubi  uides  illam  particulam  Et,  efle  fere  neceflari^ 
quae  in  Graeco  codice  ponitur  ita  dicente,  «AsStt  /Jti  tiw  A  Ait 

eft.  Verum  hoc  in  udiementibus  uulneribus, 

Q_v  ARTO  accingit  fe  ad  exponedam  illam  particulam,ab  aeftibus  fortibus-K  no 
tat  aliquos  per  fortes  aeftus  febres  intellexifle:alios,aeris  ambienns  feruorem:alios,cw 
teria  efcharas .  iudicatcp  orrmes  uerum  dicere ;  quia  ad  hxc  omnia,  conuulfiones 
diftentiones  ex  ficcitate  fequuntur,quas  difficiliores  efle  dixit. 

Quod  i^itur,Difficillimas;Graece  eft,  ^MTBurutevt. 


Xn  capitis  iiftu  obftupefcentia  Si  defipientia.tnalum. 


SI  QJiriS  capite peraiffusfit,8fobftupefcatueldefipiat,fignum eft cerrfjrum^ 

fe  laefum,quod  malum  eft.nam  principaliflimum  eft  noftri  corporis  membrum. C>lfus 
capite  feptimo  fecundi  libri  hunc  aphorifmum  ita  refert,  Vbi  caput  uulneratum  eft,de/ 


APHOR.IS«VJ  XIIlT  loyi 

Iirium.Ipfe  intelligit  ddirium  feqmilcd  an  bonum  ud  malum  Ct,hoc  loco  non  determi 
nat.  Conflat  uero  nunquam  elle  bonum,  facratiflTma  partem  attj  pededlifllmam  panV 
ifk-vyi  Slr  idefl,In  idhi  ad  caput.]  Alij  codices  habent,  'eih  nr 

laaxhx!.  idefljin  capitis  i(flu:ut  Leomeenus  uertit.  Per  iflum  uero,perciifnonem  intet- 
|ige,qu*  uel  contuderit, uel  inciderit.  Et  fi  petas,  de  qua  parte  capitis  Ioquatur;nos 

^Udter  in  omni  parte  hoc  intelligimus.T amen  PhilOtheus,parHculariter  tempora/ 

ltspartesipedficat,inqUiens,  dsAoi  wu  tmi  wvmvSiji/iu.itvTuij  stAst/ 

0  tylaipoK^,  5»Tirt)^y»5irTq>«iJfoirtu/»  i(ga  tK7iA»fiCi«TO  ixtien!  inaMvSa, 
tAaixny  ^  ■wi'  dSp  ow  /tivtii  wxpiii  £>«o«75)i/'i(ti'.  id/ 

tft,Oftendit  enim  temporales  mufculos  paflos  efle.his  em'm  percuifis, cerebrum  com/ 
patitiir.faine  defipientia  SC  ftupor ,  ideft  mentis  alienatio  iequitur .  Impoifibile  enim  eft 
dicere, cerebrum  patimam  hoe  non  ibium  malum, fed  etiam  letale.  Nos  uero  unum/, 
quencj  capitis  idum  in  quacimej  fit  parte  intelligimus,  etiam  fi  fada  fit  indfio  ufep  ad 
cffcbri  fubftantiam,K  membransc  abfeifae  fint. 

idefl  ftupor.  ]  uei  obftupefcentia.  Ita  ut  apertis  oculis  maneant, nihilt^  lo/ 
quantur,  quod  ex  idu  lit,qui  cerebrum  concuflerit .  Poteft  autem  hic  ftupor  magis  BC 
minus  efle  intenfusfideo  maius  SC  minus  malum  fignificabit. 

«jntffBfsscttue.itftKsV*  ideft,. Vel  defipientia  (  uel  delirium,ut  Cdfus  interpretatur) 
malum.]  Podusqs  legendum  di  difiundiue, ut  Graecus  contextus  habet,  qutocopu/ 
latiue,ut  Leonicenus  uertit.  quia  unum  horum  adefle  fatis  eft ;  imo  fi  unum  adfit,aliud 
abeft,fi  ita  fint,  ut  a  Galeno  in  Commentatione  declarantur.Per  defipientiam  uaoidd^ 
liriumintellige,itaut£a  dicant,quatnonfintrationi  confentanea, 

GALENVS 

De s I p I E N 1 1 A  quidem agnofeitur !oqiicntibus,agentibus'ue nihil confenta/ 
neum  rationi.  Obftupefcentia  uero,quando  nem  aliquid  dicimt,  neij  agunt,led 
apatis  ofulis  quieti  manet,fimiles  his  qui  ex  timore  lunt  attoniti.  Quod  uero  haec  om 
niahuiufcemodi  fiant  cerebro  patiente,mam'feftum.  Oftenfum  emm  eft  in  eo  efle  ani/ 
mse  principatum.  Si  igitur  in  fine  aphorifmi  fcriptum  fitsmalum,  liquet  quodrededi/ 
dum  fuit,  indicio  enith  limt ,  ^od  idus  intra  ad  cerebrum  penetrauerit ,  Si  uero  non 
fcribatur,nos  nihilominus  polTumus  fubaudire,ficuti  antea  diximus  a  comuni.  PolTu/ 
mus  autem  8f  quia  huiufcemodi  cafus  una  indicant  cerebri  laefionem,  magnitudinem 
paflionis  confiderare. 

BrXs AVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  quid  intelligendum  fit  per  ideft  defipien/ 

liam.nos  defipientiam  cognofcimus,quatido  uidebimus  homines ,  aut  nihil  loqufan); 
nihil  agere  quod  rationi  confentarieum  fit. unde  hon  ab  re  Celfus  interpretatus  eft,ddi 
rium.nempe  qui  ita  agunt,  delirant, 

SECVNDp  docet,efle  ideft obftiroefcentiam,quandom'hiI agit hoffl» 

nihil  dicit,fed  quietus  apertis  oculis  inanet,ijs  fimilis,qui  ob  timorem  fimt  attomhj 
Quod  legitur.  Sed  apertis  oculis.Grxce  habetur,  itMic  mt  o4i9«A>, 

(f^f.  ideft,  Sed  reclufis  oculis. 

Quod  etiam  legitur.  Similes  tjs  qui  ex  timore  funt  attoniti :  Graece  habetur,  iiioute 
««It  ■wS  /mw  'ixTihaysinii.  ideft.  Similes  i)S  qui  pr*  timore  obftupelcunt. 

tertio  docet,certumefleomniahaccer£bropatietefieri,namdeclaratum£ft,’ 
in  cerebro  efle  partem  animat  principalem. 

Quod  l^tur,Animatprincipatum:Graecc  eft,  ni  ideft,  animat 

prindpalis  pars. 

Qju  ARTO  dicit,fi  addita  fit  particula  Malum,in  fine  aphorifmi,  rede  didum  efti 
lignum  eft,  idum  ad  cerebrum  ufque  penetralle .  At  fi  non  fcribatur,illam  fubau/ 
dire  oporteCut  fuperius  diximus,  fiibintelligcndam  efle  tanquam  communem  particii 
lam  multis  aphoriftnis. 

Denicg  addit, quum  hacc  lymptomata  cerebri  laefionem  indicent,  nos  pafliom's  ma/ 
gnitudinem  confiderare  polTumuSjSf  fecundum  illam  indicare, 

TT  4.  APHO/ 


I B  R I  SEPTI 


A  P  B  O  R  I  S  i! 


,A-  Sanguinis  fpiito, putis  fputum. 


BRASAVOLVS 

NOSTER  antiquus  codex  non  habet  particulam, malum,  Aldinus  habetitaBioj 
uel  adiit, ucl  abfitifemper  fubiritelligenda  eft .  Si  poft  fanguinis  fputum ,  puris  fputuai 
fequatur,malum  eft,quia;iignilicatur  pulmonem  ad  fuppuratione  deuenifle;  qnoniani 
de  fangutne  a  pedore  uenientc  uerba  facit, nerripc, ut  Philotheus  dicit,  tCii  sx-^S^Sonji*, 
«•*£(/  liteiui/vmTiSvnu,  qiifiSm  v  «£;«».ideft,Nunc  ex  partibus  thoracis  fanguinem  defa 
-ti  fuppomtGalenus  in  introdudorio  fibi  adfoiptOjde  locis  ex  quibus  fanguis  emanat 
agens, tres  elTe  didt.  primus  iuxta  tonfiUas  j  unde  minore  cum  periculo  fanguis reiict/ 
tutjfaciliuscp  fiftitur:lecimdus  afpera  arteria,at(5  hic  morbus  curationem  difficulter^ 
cipit,plenuscj  periculi  eft;tertius  pulmo,  ubi  minus  omnibus  pracfidij ,  magis  periculi 
affedus  habetrcomitatur  enim  maxime  fuppuratio,K  tabes, fi  Hippocrati  fldemsdhi/ 
bemus, cuius  uerba  hasc'funt,Sanguinis  fputarionem  pus,hoc  tabes,tabem  uero  mon 
fequitur.praefentis  &:  fequentis  aphorifmi  fentetiam  ponit,imd  dl  fimuUegidcberenn 
uS'  ia>(tT©-  •Hfvim  -  ideft,  A  fanguinis  Iputo.  ]  Qiri  fanguis  aut  a  pulmone.aut  exali/ 
qua  thoracis  parte  exeat,  uel  per  uenac  fradionem,ueI  per  exefionem,uel  per  refudatio 
nem, uel  per  oris  uenarum  apertionem.ai  perfeueret.nam  fi  aut  fenjel ,  autbis  conte. 
gaet,purisiputum  fequi  non  effet  opus,  ■  ■  ; 

vvw^vns,  ideft,Puris  fputum.]  Aldinus  codex  addit,- itsnoV,  ideft  matum,nonp0< 

teft  autem  puris  iputum  contingere,  nifi  fada  fit  aliqua  in  pulmone  exulceratio,ueI  in 
aliqua  thoracis  parte.icd  conuenientius  ait  Galeni  Commetatione  perleda,in  fequen 
ti  aphorifmo  hunc  etiam  confidaare, 

GALENVS 

QV  O  D  omnis  haec  enumaatio  fit  eorum  quae  proprie  fiiperuenientia  ubcantir; 

de  quibus  Praxagoras  unum  uolumcn  faipfit  haud  paruum,manifeftum  effeaf 
bitror  ex  ipfo  aphorifmo.Necp  enim  omne  fputum  fanguinis  feques  habet  fputum  pu/ 
rulentum,fed  quod  malignum  dciftit;tale  autem  eft  omnino  ex  pulmone, 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,manifeftumeffeexaphoriimo,  quod 
ideft,ha£c  enumeratio,  eorum  fit  quae  proprie  fiiperuenientia  uocanturjde  quibus  Prai 
xagoras  magnum  uolumen  fcripfit. 

Quod  legitur,Dc  quibus  Praxagoras.legc,De  quibus  K  Praxagoras.nam  coatex/ 
tiis  Graecus  ita  dicit,  toei  tifxfxycfxf,  quod  conuem't;nam  &  hic  de  fupaueniehtibuslcl 
quitur  Hippoaates.  ’  ’ 

S  E  C y  N  D  p  docet,no  omne  fanguinis  ^utum  poft  fe  puris  Iputum  habff  e,fed  fee 
liiin  fanguinis  iputum  malignumlquod  magna  ex  parte, ex  pulmone  eft. 

Vbi  legitur.  Sed  quod  malignum  exiftitideeft  particula,  iblum.  nam  Graece  legitur; 
«jiuc « i(s»KS«8!if  ('orr.  ideft, quod  malignum  iblum  exiftiu 

Quod  etiam  legitur, OmninoiGraece  eft,  w  Imsntp.  ideft,magna  exparte.itai^pw 
tius  intapraanduin  eft,^  omnino.quomam,ex  magna  parte  ita  eft,&  non  fempa, 

A  P  H  o  R  I  s  M  V  S  X  V  I 

Puris  fputo  phthifiSjSi  fluxusiquutn  ucto  fputum  retinetur, moriuntur. 


SI  H  V  N  c  aphorifinum  rede  confidaare  uoluaimus,K  neceffitatem  cofequaitf 
unum  ex  his  ad  aliud ,  opus  eft  intelligere  fanguinis  fputum  efle  ex  pulmone .  dah* 
puris  iputum  ex  pulmone.  tSc  enim  poft  puris  iputum  iequitm-  phthifis,qiua  pus  illlM 
cx  pulmonis  exulceratione  prodibat .  Pulmonis  uero  exulceratio  confiimptionetnoC 
phthifim  facitiin  phthifi  uero  quandoqi  capilloru  defluxus,  quandocj  unguiS,quifl°? 


.  AP  HORIS  HVS  Kvi  Io«, 

Btntris  fiuht,iJuafido  fdlicet  funt  morti  propmqui.T  unc  iiao  potiflimitm  moHuhturi 
otiando  iputaretinentin-j etenim  facilius  eo  tempore  fuffocantur.Philotheus  prxcedcn 
jphQrifmum,8t  iftiim,imum  facit;  fimultj  hoc  modo  commentatur,  dicens,  fup/ 
^ni  (iiguinem  ex  thoracis  partibus  deferri,  c^tfi-na  ^ f «/Vj «  AiSiuciy, « cu/ecsvitoi/ 

^.aSi.ouuTifiSt  atiixr&‘ at «ftaAottu  n: tIm 

ijaiij/  KSKsrd»  Ttfiins  iTTitia-rm-JH! S  iSfiiiimou!7Ss-!^vnanH7mfi<Au 

«Aoi/yi  ireSiuttwrHfKyimra^TisifSinni^ineygiUtTm.  idcftj 
Defertur  autem  uel  per  uenae  fradionemjUel  exefionem,uel  apertionem.  In  fputo  igO 
ttff  fanguinis  multiplicas  iter  facit  materiae, 8C  materiam  in  pus  mutat,&f  fanguims  (pu 
tum  fequitur.  Hoc  autem  fputo  in  tranfitu  permanente  uitalem  Ipiritum  hebetante,  bC 
cumiipn  fuppeditetur  per  totum  corpus(  fcilicet  fpiritus  uitalis  )  eliquatio  uel  tabefe> 
flio  fit, quae  pftthifis  nuncupatur .  T amen  uidetur  in  fecundo  uerfu  deprauatus  Philon 
theus.  Pro  perfediori  autg  huius  aphorifmi  intelledione,id  annotare  oportet,quod  a 
Paulo  capite  trigefimoprimo  tertij  libri  fctibitur,  fanguinis  fputum  ex  multis  partibus 
fieri  po(re,ex  capite, ex  uentriculo,ex  pre,ex  cana.Cum  uero  a  pulmone  eft,ita  cogno/ 
fcitur;eftfanguis  foumofus,fubcandidus,  K  ex  interuallo  abfcj  dolore,  anguftia^exe 
trahitur.ex  nullo  fanguinis  fputo  phthifis  fieri  poteft,nifi  uel  ex  pulmone  fit,  uelex  al/ 
tera  parte  tamen  ad  pulmonem  defcedat,8f  illum  exulceret ;  An  uero  hi  fanari  poffirif, 
prsffftim  quando  fiint  in  principio,  Hippocrates  in  primo  libro  De  morbis,  docet, in^ 
quicns:pulmo  bC  ex  his  purulentus  redditur, cum  cius  uenae  latore  franguntur;  qux  fi 
aalTa:  funt, plus  fanguinis  emittunt ;  fi  tenues,  minus,  qui  in  pulmone  putrefcit,pusq^ 
efficitur.tempore  uero  procedente  pus  fyncerum  quandotp  lpuit,quando<^  cruentum 
fan^inem, purum  quandO(^.  Quae  uenafi  cralfior  eft,cum  plena  eft,  fanguinis  frifflii/ 
Ia  fpuit,pus(5  crafnim,pituita  putrefada.hic  fi  per  morti  exordia  hoc  corripiatur  prius 
^am  uena  ftnguinem  emittat,  ualdcue  laxetur,priusquam  extenuatus  iaceat,caputqj 
corrumpatur  corpus<^  tabefeat,  curetiu, mortium  hunc  euadet.  Si  uero  negligat,h3cci5 
Omnia  uel  plurima  patiatur,  uel  ijs  qu*  dixi  ante ,  uel  plurimo  fanguinis  uomitu  penV 
hit.Hscc  Hippocrates.  Aenus  libro  odauo  capite  quinquagefimonono  u%  ad  ca/' 
put  fexagefimUmfextum  de  fputo  fanguinis, Si  quid  ipfum  fequatur,ubertim  agit. 

.  wvs  ideft,a  puris  ^uto.]  Qiiod  potifflmum  a  pulmone  prodeat. 

«uSiJif,  ideft  phthifis.  ]  Qtiam  nonhuquam  Celfus  tabem  Uocat,fequitur.Etehfm  pus 
■pulmonem  exulceratum  efle  figniflcat;eo  autem  exulcerato  phthifis  feqirituf. 

Kiu  fiins(nofter  antiquus  codex  habet  fumOf  )  ideft  bC  fluxus.]  Galenus  per  fluxum 
eapillorum  profluuiu  intelligit,uel  etiam  uentris  defluxum .  nam  cum  in  extremo  uita: 
funt,uentris  defluxu  incidunt,at<^  capillorum,  Hippo cratein  quinto  libro, aphorifmo 
duodecimo  dicente,Quibufcunquc  tabe  laborantibus  capilli  a  capite  defluunt,  tjs  alui 
profluuio  fuperueniente,morfuntur.Si  aphorifmo  decimoquarto,  a  tabe  habito  proflu 
Uium  alui  fuperuenicns,letale.Hic  igitur  opus  eft  per  fluxum  uel  capilloru  profluuium 
intelligere,quod  fit  ex  nimia  corporis  bC  capitis  ficcitate,quia  capilli  amplius  nutrime.' 
tum  non  habent  uel  alui  profluuium,  quod  fit  ex  nimia  iririum  imbecillitate,  dehis  ue 
ro  nos  plura  egimus-libro  quinto.Philotheus  etiam  hic  dicit,  «  di  -nmi/TH  vstiiif 

ideft.  Si  autem  talis  fiat  defluxus,  ut  Uel  capillorum  Uel  uentris  fluxus  fiat,peius :  nam 
uires  prociduas  offendit. 

ideft,  cUin  Uero  fputum  retinetur.  ]  Ob  eam  caufam  quia  iil 
pulmone  congregatur,^  uis  expultrix  non  eft  amplius  apta  expurgare. 

is5v«Kr>®viii(/,  ideft  moriutur.]  Nani  tanta  huius  materiae  copia  in  pulmone  abundat, 
«t  moueri  non  pofflt,fed  necelTarium  fit  patientes  cito  fuffocari. 


QV  A  H  proprie  Gracci,K  praefertim  Athenienfes  hofflinant phthoen,hanc  nunc 
Hippocrates  phthifim  nominauit,qU5  pulmonis  ulcera  infanabilia  confequitur, 
totius  corporis  cum  febre  parua  extenuationem.  Fluxum  autem  aut  de  capilloru  deflu 
uio,aut  de  humida  dixit  dcie<Sfone:ambg  enim  confueuerut  euemre,  cum  tabidi  ad  exr 
tremu  mali  perducuntur,altau  ex  ficcitatc,altcra  ex  potcnrise  debilitate. Quod  uero  in 

fine 


fine  fcribitur,  Si  autem  fputu  retineatur, moriutur, modum  mortis  bftendit  illonim  m  • 
exphthocmoriunttir.Eoufc^ehimextenuatiuiuunt,donec  pereaqusexpuunt,!^ 
flint  pulmonem  expurgare .  Cum  uero  intus  manent,  obferantur  quidem^*  fpin^ 
patientes  ucroftrangulantur.  •  .  ‘ 

'BRA:S  AVOLVS 

P  R I M  6  Galenus  docet, nunc  ab  Hippoaate  phthifim  uocari, totius  corporis  a, 
tenuationem  cum  pauca  febre,  quam  infanabilia  pulmonis  ulcera  fequuntur,  K  quam 
Graeci  uocabulo  proprio,8i  praefeftim  Athenienfes  nominant.  ^ 

s  E  c  V  ND  O  dbcet,quod  per  f</i7j(/,idcft  fluxum,aut  capillorum  defluuium, aut  alui 
profluuium  intelligit.  nam  haec  duo  tabidis  contingere  folent  cum  in  extremo  funrca/ 
pillorum  quidem  profluuium  ex  ficcitate,  alui  uero  profluum  ex  uirium  imbecilhute, 

T  E  R  T I CS  docet,id  quod  in  fine  aphorifmi  feribitur.  Si  fputum  retineatur,moriun 
tur.Mortis  modum  quo  moriuntur  oftendere,  hi  qui  tabidi  occumbunCnam  eoufi»  la 
uuiit  extenuari, quoufe^  pofliint  per  ea  quae  expuunt,pultnonem  expurgare.  Sed 
intus  manent,uiac  ipiritus  clauduntut,8C  patientes  ftrangulantur,  unde  mortis  modus 
firangulatio  dl. 

APHORISHVS,  XVII 

Jn  hepatis  infiamtnationefingultus,  malum, 

ERASAVOLVS 

Omnes  hi^horifmi  Si  qui  partim  didi  funt  &C  partim.dicunturjabiqueparticuli 
Halum,legi  poHmnut  folum  fuperuenientia  edocerent;  tamen  8C  quia  illa  femper  mj 
la  funt,propterea  non  ab  re  eft,fi  etiam  malum  addiderimus.  Si  iecur  inflammationem 
patiatur,  quae  effatu  digna  lit,K  intenfo  calore  affeda,  fingultum  fuperuenire  certg  di 
nam  fi  effet  parua  infiamatio,non  fuperueniret,eft  uero  malumtquia  fuperueniente  fin 
gultu  oftendtur  magnam  efle  inflammationem,quac  uentriculq  etiam  communicatHr. 
Hippocrates  quinto  Aphorifmorum  libro,aphorifmo  quinquagefimoodauo,hu^ 
aphorifmi  mentione  facit.uelhic  aphorifinus  eft  illius  parsinam  dicit,Redo  inteftinoi 
aut  utero  inflammatione  patiente, urinte  ftillicidium  accidiqK  renibus  purulentis  uri/ 
nae  accidit  ffillicidiu :  hepati  autem  inflammato  fingultus  fuperuenit.  In  illo  aphonfino 
ubertim  docuimus,  quomodo  fingul  tus  iecoris  inflammationem  fequatur,86  quam  im 
fiammationem  fequeretur  cuiu%  partis,an.gibba,an  concauaetnam  multum  mffettitj 
gibba,uel  in  concaua  inflammationem  fieritnam  in  gibba  hoc  efficere  non  polTeqfdli' 
cet  fingult3,nifi  inflammatio  tam  magna  effet, ut  ad  concauam  partem  perueniret,inip 
necp  ex  inflammata  cocaua  fingultus  fieri  poteflr,nifi  inflammatio  fit  magna.  Cdfus  ca 
pite  feptimo  fecudi  libri, inquiqfrequcns  flngultus,K  praeter  confuetudine  continuus, 
iecur  inflammatum  eiTe  fignificat.ut  hic  Celfus  non  de  fuperuenientia  fingultus  ad  io- 
coris  inflammationem  Ioquatin-;fed  ex  hoc  figno,quod  eft  fingultus,  iecqris  inflamma 
tiqnem  effe  iudicat ;  SComnes  antiqui  medici  in  magna  iecoris  inflammationc,CnguV 
tum  pro  figno  ponunt. 

uSi  (fMyiidvi  tSi  ssraT©-.  ideft,in  iecoris  inflammatione.]  Sub  qua  K  eryfipelamiiV 
telligc,8t  opus  eft  magnam  inflammationem  intelligere,quam  Graeci  «fAojfflinii  uocant , 
ab  aeftu  quem  facit ,  de  quibus  Paulus  capitequadragefimofexto  ter^  libri,  6C  Aerius 
libro  decimo,  capite  tertio, in  quo  loco  praeter  lingultum  m ulta  alia  figna  refert,  , 
Avyftusuaii.  ideft,Singultus,malum.]  Nam  fingultu  fuperueniente  opus  eft  inflam/ 
mationem  effe  magnam :  K  ideo  malum  eft,8C  caufa  eft ,  ut  Philotheus  dicit,quomam 
Stj  Khii 

Sfis,  <3  syviyu^xiiSlj/ii!  m-fjyinhiT^  Svj  o^sAoi  iJiAoyump  w  'iK6ipttclcn(k 

"r5  yasifa,^  Avjj/«7wis.ideft,multam  effe  plenitudinem  oftendit  atej  exten/ 

fionem,  ut  anguftia  uiq?  ad  ipfum  uetriculum  perueniat,8i  ipfb  coardato  fit  fingultus; 
ucl  quoniam  oftendit  igneam  inflammatione, quae  partes  quae  circa  uenuiculum  fun^ 
SC  eius  os  calefacienSjfingultum  facit. 


GALE-f 


APMbilisMVi 


X  V  t  t  iijf 


DI X I  antea K omnes hi fcriatim fcnpti aphorifmf.de calibiis docet, qiri paflid 
nibus  au<Sis,8f  iam  deterioribus  fe<flis,fuperucniiSt.Quomodo  igit  nunc  fingub 
tus  nepati  inflammatione  parieti  dicitur  fuperuenire  Cnon  femper^necp  quomodolibct 
paricnte,fed  quando  ad  magmtudinem  attollitur, feruete  inflammatione,iri  quo  feruo/ 
«ftomachus  ad  compaflionem  trahitur,  nonnunquam  communium  neruorum  ratiW 
ne quifunt,utipfe  docuitin  feeudoEpidemiarum,brcui(fimi. Quare  tunc  folumcomx 
paiCo  fitftomacho  ad  hepar,quando  inflammatio',SC  maxima,  8t  peflima  fuerit,K  qui/ 
bile  fatis  caUda,  8f  multa  in  huius  uifceris  inflammationibus  genita, ac  cofluente 
•  giinteilinorum  principium,atque  ita  fuperfluitante,  atque  ad  ucntriculum  recurrente 
tontigit.os  eius  morderi,atquc  ideo  firigultire.  Nonnulli  uero  arbitrantur  magnitudt/ 
Item  infemmarionis  ucntriculum  premere,  ac  fingultum  facere  j  non  habente  exitum 
(puitu,quemadmodum  inqUiunn 
^  BRASAVOLvS 

,  S  R IM  O  Galenus  docet,fe  antea  dixilTe.quod  omries  aphoriimi  leriatim  feriptf  de 
paflionibus  fymptomatibus  loejuiintur ,  quae  fuperueniunt  palllonibus  ipCs  autflis:. 
,  unde  8C in  praefentiarum  dicitur  fingultum  inflammarioni  iecoris  fuperuemre ,  8d  hoc 
non  femper,nee  in  omni  paflione,fed  folum  quando  palfio  magna  fuerit,SC  inflammaA 
tio  adeo  ignea, ut  fimul  ftomachus  compatiatur. 

,  Quod  legitur,  Qtiomodo  igitur  nunc  fingultus.Gr  jece  eft  Sms  ciZmnuii  id/ 

eft,Sic  igitur  K  nunc  fingultus. 

,  s  E  C  V  N  D  o  docet, quomodo  ftomachus  compatiatur  juolens  quod  nonnnquant 
.  communium  nauorum  ratione  id  liat,qui  funt  brcuiflimi,ut  in  fecudo  Epiderniorum 
dixit.  In  hoc  autem  cafu  folum  fit  compaflio  in  ftomacho  a  iecore,  quando  inflamma/ 
tio  maxima  8C  peflima  fuerit. quandocp  uero  compatiturj  quando  bilis  calida  8C  multa 
in  ieddris  inflammatione  genita ,  8C  ad  principium  inteftinorum  confluens ,  deinde  ad 
■  uentticulum  regurgitans.os  eius  mordet, fingultire  facit 
.  .Qiiod  legitur,  Superfluitante.Graice  ^  isimaa^oi/W.i.emergente  in  fuperficiemj 
TERTIO  quorundam  rationem  ponit, qui  dicebant,magnitudinem  inflammatio 
nis  ucntriculum  premere,8i  fingultum  faccrc,ij3iritu  exitum  nonhabente .  hos  tamei» 

.  potius  defpicit, quam  probet,  nam  in  fine  addit,quemadmodum  inquiunt,  ac  fi  dicats 
ipQ  ita  dicunt,quamuis  uerum  non  fit 

.  Qiiod  legitur,Inflaromationis,legi  debet,inflammationis  iecoris.nam  Graece  habe/ 
.  tur,  !»}  •nPwJiritT®', 


APHORISMVS  XVIII 

Jn  uigilia.coniiulfiojuel  defipieniia. 

.  ,  BRASAVOtVi 

V 1 G I L I  /E  humana  corpora  extenuant,8C  exiecant,unde  illud  Ouidianum^' 
Extenuant  iuuenum  uigilatae  corpora  noVles, 

Quae  fi  diu  pcrieuerent,conuuIfionem  inducere  poflunt:exiccatis  etiam  neruofis  partt 
busjuel  cerebro  exiccato  defipientiarri.Que  mala  funt^ etiam  fi  ab  Hippocrate  in  apho 
tifmo, malum  non  addatur, nam  ab  eodem  Hippdcrate  in  calce  libri  fecundi  De  ratio/ 
ne  uidlus  in  morbis  acutis,de  irigilia  haec  dicuntur, Ingens  uigilia,ut  cruditatem,inco/ 
«Sionem<5  tum  ciborum, tum  potionis  efficit:  fic  in  diuerfam  partem  tranfinutatio  cor/ 
pus  refoluitK  uelut  decotSum  reddit,  capitis  grauitatem  inducit 
uft-  ideft  in  uigilia]  Quae  fcilicet  magna  fit,8C  petfcueransinamfi  per  unani 

folamnoflcmquilpiamuigilaret ,  haccnonfequerentur.  Vigilia  uero  Sd  cum  febre, 3i! 
fine  febre  fieri  pot&.  de  ea  quat  cum  febre  fit,  Paulus  libro  fecundo, capite  quadrageli 
Wpfecudo  dilTeritDe  illa  uero  quae  fine  febre, libro  primo, capite  nonagefimoodhuQ. 
&  cum  febre  fit,  haec  quae  dicuntur  ab  Hippocrate  citius  fieri  poffunt,  quia  febris  ipla 
^ficcitatemadiuuat. 

Smeo-ft»# 


I0s6  tIBRI  SEPTIMI  ' 

ideftconuulfio.  IQiiacfcflicetex 

dicit,  JioTJ  iffit I«f 07»7»  J^tTm-nu  j-if tiSta,»  yof 
ficcitate  fieri  oftenditur.uigilia  enim  ficcitai 

» sTKfaiff oirtu/^xifoV-  id^, Vel  defipietia,malum.]  Quoniam  &  ipia  ex  ficdtate  eft 

tmo, ut Philotheus dicit,  s  ' 

ySi  frj-ivHT©- .  ideft,Si  aut  K  defipientiafuperueniat,peius,nam  ficcitatisin^i 
oftendit.  Galenus  autem  uidetur  fere  uoluifle  conuulfionem  defipientia  peiorem  e^ 
nam  in  fine  commenti  dicit  fe  uidiflTe  aphorifmos  diligenter  fcriptos ,  in  quibus  deerat 
particula  defipientiaiaddit^, hic  Hippocratem  folum  enumeraflepeffima,  quarfiipcr! 
ueniuntac  fi  dicere  uoluerit,defipienna  non  effe  adeo  malum .  propterea  dicamta  p# 
defipientiam  duo  intelligi  pofre,8C  ueram  defipientiam  ex  ficcitate  fa<3am,qu*eft 
ge  peior  conuulfione;  K  quandam  mentis  alienationem ,  8C  quodammodo  uacillatio, 
nem,  quae  eft  potius  quaedam  cerebri  laflitudo  ex  ui^lia ,  haec(^  non  eft  peior  conuub 
fione,namexfomno  cito  abijt,uera  autem  defipientia  facile  non  abit.  CelfusgCip, 

fe ,  qiii  ante  Galerium  fcripfit ,  hunc  aphorifmum  referens  non  ponit  hanc  partrcnlain 
defipientia.  nam  libro  fecundo  capite  feptimo  dicit,ubi  uigiliatorfit,neruorumdifteiv 
tio.In  capite  autem  quarto  eiuldem  libri  diciqpeffimum  tamen  eft,  ft  lbmnus,nea  no» 
du,ne($  iriterdiu  accedit, id  enim  fere  fine  continuo  dolore  efle  non  poteft. 

GAEENVS  1 

QV I D  A  M  &  hoc  loco  malu  fubiungunt.Nos  uero  prius  diximus,quod  13  etiam 
non  fubiungatur, potentia  continetur. Cur  uero  immoderatis  uigilijs  conuuUio 
luccedat,aut  defipicntia,manifeftum  eft  huic  qui  priora  meminerit.nam  ditfhim  eft  ab 
ipfo  Hippocrate, conuulfionem  ita  a  repletione  fieriificuti  ab  euacuatione.  Ex  his  ali> 
tem  qux  maxime  euacuant,8i  exiccant,uigilix  fimt,  at(^  ideo  conuulfionem  ex  licti/ 
tate  faciunt,  ac  defipientiam  immodicae  ficcitatis  ratione,ac  praeterea  quia  in  longis  til 
gilijs  biliofior  redditur  languis.In  quibuldam  tamen  exempIaribus,8C  qiudem  diligeB 
tilfime  faiptiSjhic  aphorilmus  feriptus  eft  line  uerbo,delipientia,hoc  modo  uidelicet} 
In  uigilia  coriuulfio ,  quia  ut  arbitror ,  peflima  quae  fuperueniunriab  Hippocrate  fai/ 
buntur  hoc  loco. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, quofda  huic  aphorifmo  addere  tnalumtSf  nos  nullu  exei» 
plar  uidimustcui  haec  particula  defuerit;tam’en  K  fi  non  addatur,fubintelligenda  eft, 
s  E  C  V  N  b  o  dicit,  mamfeftum  efle,  cur  ex  immoderatis  uigilijs  conuulflo  uel  dell/ 
pientia  fiant,  fi  quis  in  memoriam  illa  repetat  quae  ab  Hippocrate  fuperius  di(Sa  funlj 
Iple  uero  conuulfionem  diiHnxit,in  eam  quae  eft  ex  repletione;8C  eam  quae  eft  exinani 
tione.  Vigiliae  uero  ex  tjs  funt  quacmaxime  euacuant^  exiccantipropterea  conuulfio/ 
nem  ex  inanitione  K  ficcitate  facere  poirimt,8C  etiam  ex  ficcitate  defipientiam .  Adde, 
quodinlongis  uigilijs  fanguis  biliofior  efficitur.  ■  '  '  . 

Quod  legitur,Manifcftum  eft  huic  qui  priora  meminerit,potius  legendum  eft,ei, 
Quod  etiam  legitur,  Nam  didurn  eft  ab  ipfo  Hippocrate ,  legendum  eft,8C  ab  ipfo 
Hippocrate.quoniam  Graece  legitur,  V, 

TERTIO  docet,in  aliquibus  exemplaribus  etiam  diligentiffime  feriptis  abeffeil/ 
lam  particulam  DefipientiatbC  id  in  caufa  efleiudicat,quia  peflima  quae  fuperueniun^’ 
ab  Hippocrate  fcribuntur,ac  fi  uelit  conuulfione  efle  peioremttamen  K  fuperius  Cei/ 
fum  adduximus, qui  hunc  aphorifmu  referats,particula  illam  Et  defipientia, practerijE' 

APHORISMVS  XIX 

In  offis  exurione,eryfipeIas, 

BRAS AVOLVS 

I N  hoc  loco  potiflimum  addendam  eflfe  particulam  malum,  Galenus  iudicat,qB®* 
fimpliciter  uerum  non  eft,poft  offis  exutionem  eryfipelas  conlequi.imd  pleruntj 
exuta  offa  abftp  eryfipelateitamen  fi  fiat, dum  os  exutum  eft,  malum  eft.  nam  hoefier» 


ficcitate  eft. Mala  autem  eft,  ut  PhHothci 


(jon  poteft,ni{i  cum  Uehementi^utrefadionc,  qu*  in  carne  colblidatiofteftt  JSrohiberj 
SC  os  adeo  male  afficit,  ut  opus  ut  os  ipfum  abfcedere :  propterea  fiunt  ulcera  annua,  &: 
etia  diuturniora,  de  quibus  in  fexto  libro  agit .  'At  ne  ideo  putes  eryfipelam  in  detedo 
ode  malam  efl^ut  in  tedo  bona  fit.  Philotheus  ante  hunc  aphorilmum  alium  habet, 
quem  huc  adducere  non  erit  moleftum:quamuis  in  nullo  Gratco  contextu  ipfum  inud 
nerim:hic  uero  eft,  iiri  ideft.  In  lethargo  tremor,malum. 

At  ne  quicquam  defideres,8C  luhil  nos  intadum  relinquamus, haec  eft  Philothei  conv 
fnentatio,quam  huic  aphorifino  facit,  e  A»9Kj>>'©'  tylaipichci)  truuisic^ 

ayillitXT&‘  i^KiKmrm.nifM\>  itirm  »  otcS©-  yinnuXM  Tfv 

(t©- ifuriitiUfil/iivi  u^rifxhis.J^sMiyo^  itoautlui mxtiim v\Lj,S>! hju so  rfflTjoSoj/ yii/ 
3^©-  m  aA!if»<JS  atfifite.itA©*  A'  •^{■fSyccipceiiriuSy  ^h/ 
As3Kf3/«  )(ji!xsi/’iip»,cJot^  AaouS  «twifoy  fsfoTJww,  ideft,  lethargus  paO 
fio  eft  circa  Cerebrum  conftituta,  ex  humida  dC  frigida  materia  generationem  habensj 
ex  qua  8f  inexpergifeibilis  8C  uix  expugnabilis  ^or  cum  imbecillitate  naturalis  ipiri/ 
tus  acquiritur,  uerutamen  poft  lenem  febrem  pallio  fit :  fi  igitur  in  lethargo, tremor  ap/ 
pareat,malum,ideftpericulofum.Nam  oftenit  tantam  efle  frigidam  mataiam,qu£  &C 
dorfi  partes  occupet,&  hinc  neruofum  genus  ob  repletionem  conuellitur.Qiiidam  ue 
ro  alter  aphorifmorum  expofitor, tremorem  in  lethargo  malum  dixit, quomam  immo/ 
dicam  ficcitate  oftendit,Hacc  Philotheus  in  hoc  aphorifino, quem  in  nullo  Grteco  co/ 
dice  inuenire  potui. Sf  quod  mirum  eft,in  antiqua  Conftantim'  Aphricani  translatione 
adeft  Galeni  commentatio  fupra  eundem  aphorifmum,  quam  hic  referre  ftatHimus,ne 
ali3de  quaerere  cogaris,fi  tibi  animo  fit  illam  uidere.Dicit  igitur(in  illa  barbara  tranfr 
latione)  Galenus ,  Lethargia  eft  apoftema  in  puppi  cerebri ,  ex  materia  phlegmatica 
generatum ;  tremor  igitur  in  ea  malum  eft ,  fignificat  enim  materiam  propter  inconnV 
nennam  fui,ad  neruos  motiuos  deuenifle,  qui  a  parte  pofteriori  funt  magis,  ut  didum 
eft  alibi,  ex  cuius  infulione  nerui  funt  remolliU,  ut  fpiritu  non  omnino ,  fed  aliqualiter 
deficiente,nec  neruis  ut  in  paralyfi  ommno  remollitis  uirtute  r^itiua  membra  furfum 
ferantur.se  qm'a  nerui  remolliti  non  fufficiunt  dare  membris  fuffleientem  Si  firmam  fe 
dem  Se  ftabiiem,membra  iterum  fua  grauedine  defcedunt,  ex  quibus  motibus  contra/ 
rijs  fit  tremor, quia  materia  uentofitatis  refolutamiryngas,Se  neruos, qui  ab  eis  oriun/ 
tur,mouet, se  concutit, unde  tremor  fit-Hatc  eft  annqtia  huius  Commentationis  Gale 
ni  interpretatio, quae  Se  fi  barbara  fit,Se  Apolline  indigeat,  tame  melius  eft  illam  ita  ha 
bete, quam  nullo  modo  habere.nam  putamus  hunc  aphorifmum  Hippocraticum  elTe, 
prsefertim  fi  hoc  modo  intelligatin:.  Si  manente  lethargia, tremor  fiat,malu.nam  figni/ 
ficatur,tantam  materiae  copiam,  ut  una  portio  fatis  fit  pro  lethargia  leruanda,Se  alia  ad 
neruos  tranfinitti  polTit.  At  fi  poft  lethargiam  tremor  fieret,  uel  fuperueniete  tremore, 
lethargia  abiret,bonum  elTetjquia  mataia,quac  in  nobiliori  loco  erat,ad  ignobiliorem 
tranfmittitur.Nunc  uero  ad  aphorifimim  in  principio  propofitum  redeamus. 

tTrt  osM(/,f.iAM«8,uel  ut  altj  contextus  habenti.in  offis  exutione.]Hoc  eft 

quado  os  detedum  fuerit.nempe  omma  noftri  corporis  ofra,practer  dentes,  teda  funt. 

ffvmnAxf,  ideft,Eryfipelas,uel  igms  facer.  ]  qui  ex  biliofa  materia  fit.  Adde  malum 
eHe,quia  uehemens  putredo  fignificatur,  in  qua  ncceftarium  eft ,  os  male  affi'ci,poftea 
difficulter  in  lanitate  perducitur .  Intellige  uero  eryfipelam  efle  in  carne  8C  non  in  ofle: 
tamen  Paulus  capite  feptuagefimofeptimo  fexti  libri  iubet,  quando  os  foliatum  eft, 
elTe  defecandum.Philotheus  hunc  aphorifmum  hoc  modo  interpretatur,  •4-i/iom! 
i'j&(fv<nHsv  7Wj>«j3  Abamst©*  si^ni.lai/  sr  tTrt  osMi;  7»  sijiiaa  ntfxwi/  Ksii  JttgitXT^ 

Wf  t^fijS/Sees  mfKIK.o  jij>  tfvnTnhxt  voioifiitT©' ylyvna.  ideft,  D  enuda/ 
tio  eft  priuatio  naturalis  indumenti .  Si  igitur  in  offis  denudatione, uel  carnium  Sf  pel/ 
lis  priuatione  fuperucniat(fcilicet  eiyfipelas)malum  eft.  Oftendit  enim  affluetiam  ma/ 
terisc  magis  fangmneae,  quae  fuprapofitas  carnes  exedit  at($  abfumit.  eryfipelas  enim  i 
fanguine  flauibiliofioti  fit, 

VV 


GALE/ 


BRI  SEPTIMI 


GALENVS 

HOC  IN  loco  maxime  oportet  fubaudiremalum.neC^  enim  hoc  didt  quod  r 

per,  aut  magna  ex  parte  exutis  offibus  eryfipelas  fuperueniatinam  potius  con^ 
rium  uerum  eft,quod  ita  parietibus  oflibiis  raro  fuperuciut  eryfipelas.  Sed  quod  cafus 
prauus  eftjolTe  nudato  carnem  circunftantem  uideri  ab  ery fipelate  apprehenfam, 
BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,in  hoc  aphorifmo  potifflmum  fubaudiendum  efle, parti, 
culam  malum, 

s  E  c  V  N  D  o  docet, hic  ab  Hippocrate  no  dici,quod  femper,uel  ut  plurimum  exu 
tis  offibus  eryfipelas  fuperueniat.nam  hoc  falfum  eft,imd  potius  contrariuranamoill 
bus  denudaris,raro  fuperuenit  eryfipelas- 

TERTIO  docet ,  hunc  effie  Hippocratis  fenfum ,  Olle  denudato,  fi  drcumia, 
cehs  caro  ab  eryfipelate  capiatur,e(Ie  cafum  prauum.nam  uehemens  putredo  fignffic» 
tuTjOb  quam  Si  os  compati  neceffarium  erit- 

APHORISMVS  XX 


eryfipelate, putredo, aut  fuppuratio. 


H I  D  V  o  aphorifmi  ita  fe  confcqUuntuf,non  qUod  per  ordinem  necellario  fian^ 
fed  fi  eryfipelas  in  offis  detedione  adfit,malum  cftffi  uero  eryfipelas  uel  cum  offis  dete 
dione,uel  fine  detedione  adfuerit, cui  putredo  aut  fuppuratio  iiiperueniat, malum  eft; 
nam  fignificatur  ignem  hunc  lacrum  malignum  eife ,  aliter  non  haberet  iundam  tam 
magnam  putredinem.Si  quando  huc  perueniut,Celfus  libro  quinto  capite  trigefimo/ 
fexto,dicit,quod  igne  indigent,ut  locus  aduratur. 

tTrt  ifuoia-tAitTi  utmiMy.  ideft.  Ab  eryfipelate  putredo.]fcilicet  malu  efttquia  often/ 
ditur  natura  adeo  imbecillam  efre,ut  has  materias  praefernare  no  poffit,  neputrefcant, 
uel  faltem  impotentem  efle  ad  ipfas  refolucndas ;  &C  adde,  putredinem  in  hoc  cafu  fieri 
non  pone,mfi  fimul  membrum,in  quo  fit, corrumpatur  6C  exedatur. 

H  iK-mvvns .  ideft.  Vel  fuppuratio,malum  eft,  ]  Quia  fimplicis  eryfipelatis  natura  eft 
cutaneas  partes  cum  pauciiuma  corruptione  exulcerare ;  deinde  paulatim  procedere, 
Sf  cutaneas  partes  impetere,  K  quoad  putredo  fiat ,  8C  membrum  inpus  conuertattir, 
erodere,ut  plerun(^  aduftione  opus  fit,quam  Celfus  praccitato  loco  fleri  docet  Philo/ 
theus  hoc  modo  aphorifmum  interpretatur,  itu/  Iji/mVaat 

7Cvra,JlH?si!  ati-n  xiiut  cuTti-na  j/rfijfy  vchh  mugit  (rS4il  ylnita,  »y  monJit» 

iunctKfX/ns  ftiyaM  k  fUuitfa!,n^  ctf)(imi/iTttitttriKit/7il  G;a-iiW[/vAfc4i,i(s!i  8} 

sruai/  iiiTXll«M.a!/,lu>u/Ti(VSy/  IfvmTriPtccTi  siw  rmu« 

yif  itfutsiSw  arm  o  ideft.  Si  eryfipelas  fiat  8C  parriliter  totum  corrumpit,ma/ 

nifeftum  eft  fanguinem  tempore  corrumpi, hinc  noma(ideft  ulais  depafcens  quod» 
dam)8C  corruptio  fit, quam  putredinem  Hippocrates  uocatSi  autem  uis  permutetur, 
8C  corruptam  materiam  mutare  incipiat, 8f  in  pus  c6uertere,8i  hinc  fuppuratio.  In  ery 
fipelate  igitur  fi  haec  fuperueniant, malum,  nam  oftenditur  eryfipelas  malignum  effie.  ■ 
GALENVS 

CL  A  R  V  M  eft  Sf  in  hoc  fermone,  quod  malignis  eryfipelatis  haec  fiiper/; 
ueniunt 

BRASAVOLVS 

GALENVS  in  hoc  breui  commento  id  folum  dicit,certum  efle  fine  dubio,hace 
fcilicet  p  utredinem  SC  fuppurationem  malignis  eryfipelatis  fuperuenfre, 

APHORISMVS  XXI 

A  Forti  in  ulceribus  pulfu ,  profluuium  fanguinis. 


BRASA/ 


A  P  H  O  R  I  S  M  V 


X  X  i 


ios4 


BRASAVOLVS 

M I R  V  M  cft  de  recentibus,  qui  hunc  aphortfmum  interpretari  tentant ;  nam  quod 
malum  eft,bonum  faciunt:  itac^  aphorirmum  intcIligunt,profluuium  fanguinis  a  forti 
pulfu  in  ulceribus  bonu  eft: etenim  per  ipfum  defluxum,  K  pulfus  ipfe,&  laefio  tollunx 
niripropterea bonum eft.Sed quam mirehallucinetur,unicuicp  Hippocratis  uerba in/ 
telligenti  clarum  eft.nam  64  fi  Galenus  non  cocludat  an  bonum  uel  malum  fit,  tamen 
Philotheus  malum  cfle  edocet.84  re  uera  malum  eft, quia  per  uiolentiS  uenat  rumpum 
tur,  84  fanguis  profluit,  ideft  uehementer  exit .  Vnde  hic  aphoriftnus  84  cum  particula 
An, £4  fine  illa  legitur,84  intelligi  poteft.nam  fi  in  ulceribus  fuerit  pulfus  fortis, ut  arte 
tix  que  in  ulceribus  mouentur,ob  laeftonem  quam  ulcus  infert,motUm  frmucntent,84 
magis  deuentjpraefertim  quia  illuc  multi  humores  calidi  mouentur,  necefle  efthsc  ua 
fathfrumpi, 84  fanguinem  prodireiqui  quum  ab  arteria  exeat,  non  poteftnifi  uehemen 
ter  exire,  84  ab  eius  pulfu  excitari:  uel  quum  hic  pulfus  fit  cum  aliquo  dolore,  hoc  uio/ 
lento  arteriarum  motu  aliquae  uenae  frangantur, 84  ita  fanguis  profluat,  ac  ft  Hippocra/ 
tes  oftedere  uelit,profluuium  fanguinis  fortem  in  ulceribus  pulfum  fequi,84  non  fe  de¬ 
terminet  an  bonum  fit  uel  malum. Qtiam  fententiam  Celfus  fequi  uidctur  libro  fecun/ 
do,capite  fepnmo.mam  hunc  aphorilmum  itarefert,  Vbi  uehemeter  uen*  fuper  ulcera 
mouetur,fanguinis  profluuium  erit.T amen  ab  re  non  erit, fi  malum  fiibintelligere  uo/ 
luerimus,  pracfertim  quum  Hippocrates  de  fuperuenientibus  paflioniblts  uerba  faciat: 
fuperuenientes  uero  uel  femper  augent  praecedentes,  uel  funt  eis  peiores. 

iSi  Ti^vym  i»  -nmii  'ihKimy.  idcft,a  forti  in  ulceribus  pulfti.]  qui  fit  ab  artei-ia  iii 

ulcerofa  parte  exiftente ,  in  qua  caro  arteriae  motum  ferre  non  poteftifed  dolet  dum  at¬ 
tollitur  ^  deprimitur  arteria:propterea  pulfus,motus  quidam  cft  arteriarum,  unde  84  a 
Philotheo  dicitur,i«^VfOi<  ^rcyuyttii/  <rcfvytui'ri</lti  oAuIuUjsticw  ylmtu 

a-ifvyiiUCTicfitul^^y 

I&liopfxym  Sbi/.Tiji-raj/  ^,071  «f  Atj-tioi-iu/  (nyisla/  <^c/taKvVTea'^  tA*a  J&j/. 

XS-n  uS!  xtfvyiuBy  i  diticj^ayttt laiasiiiuSams  yivi^, 

K/upx  aiui  ww  •  ideft,  fortiftimum  pulliim  uocat  doloreni  piilfiitilem,  qui  aliter  non  fit, 
nifl  magna  inflammatio  concurrat  arteriae  adiacens .  Si  igitur  fupra  ulcus  pulfatilis  eft 
dolor,K  fanguinis  profluuium  fiat, malum  eft.primum  quidem,qiioniam  inflammatio 
nem  maximam  oftendit  ulceri  exiftentem.  fteudum  uero, quoniam  in  talibus  pulfibus 
profluuium  (anguinis  fieri  demon(h:atur,ore  arteris  adaperto,ambo  autem  mala. 

tlifttfixyh,  ideft  fanguinis  profluuium .  ]  fcilicet  fit.quod  84  malum  eft, quum  de  fu¬ 
peruenientibus  in  prsfcntiarum  agat  Hippocrates, 

G ALENVS 

IN  VLCERIBVS  inflammatis  pulfus  fit  noii  fereftte  came  incumbente  arterfjs  if- 
larum  motum,fed  dolente  quado  fc  attollentes  exciderint.  Eft  enim  huiuimodi  pul 
fus  fenfus  quidam  cum  dolore  ex  arteriarum  motione  fa(3us,quas  necp  ab  initio  lentie 
bamus,  quum  membra  fc  haberent  fecundum  naturam,  tum  quia  eorum  adhafus  non 
eft  moleftus,tum  quia  in  fpatio  laxiore  mouerur.Membris  uero  inflammatis, 84  loci  an 
guftatio  84  difpofitio  dolorifica ,  triftem  afferunt  laborantibus  fenfum  ex.motu  arteria- 
rum,quem  no  iblum  medici, (ed  omnes  homines  pulftim  appellanf.  Videtur  autem  84 
hic  arteriarum  motus  augeri  in  talibus  difpofitionibus.Ofteftim  fiquidem  eft  in  Com- 
mentarijs  de  potenefis  naturalibus,  quod  m  quadam  in  ipfis  uis  aliena  excernens,  qua 
84  fudores  criticos,ideft  iudicatorios  facit, 84  profluuia  fanguinis,84  alui  inferioris  deie 
<ftiones,84  quacuncp  alia  huiufcemodi.  Secundum  hanc  igitur  uim,nonnunquam  ue- 
hementius  natura  operans,magnum  84  uiolentum  arteriarum  efficit  motum,appetens 
illa  qua  molcftant  expcllerc,atque  ita  profluuium  fanguinis  facit, 

PRIMO  Galenus  docet,in  inflamatis  ulceribus  ob  id  fieri  pulfum, quia  caro  qua 
incumbit  arterfjs, earum  motum  non  fert,  fed  dolet, quia  arteria  fe  attolentes  incidunt. 
Quod  legitur,Exciderint:legi  debet, inciderint.nam  Grace  eft, 

S  E  c  V  N  D  o  docet, hunc  pulfum  cfle  fenfum  quendam  cum  dolore  ex  morione  ar/ 
teriarum  fadum .  At  fi  ambigeres,  cur  prius  non  offendebat  hic  motus,  tamen  aderat, 
VV  n  Refponde- 


Refpondere  uidetiir ,  non  Tentiri  antequam  adfuiffet  ulcus,  qufa  membra  erant  feom 
dumnaturam:cumueroitafunt,  earum  adhasfus  non  eft  moleftus,  &  etiam  in  lajd 
fpatio  monetur.  Sed  cum  membra  inflammata  funt,  8C  locus  anguftatus,  SC  difpofi?* 
qua:  dolorem  affert ,  adfuerit ,  laborantibus  triftis  affertur  fenfus  ex  arteriariini  tnot^ 
quem  non  folum  medici, fed  omnes  etiam  homines  pulfum  uocant. 

Quodlegitur,Adha:fus.Gratceeft  ideft  conuerfatio,confuetudo 

TERTIO  dicit,huncarteriarummotiimhisdirpofitionibusaug^,„amincom. 

mentarqs  Depotentqs  naturalibus  didum  eft,  mipfis  uim  quandam  elTe  aliena  cxcer> 
nentem, &  hanc  uim  iudicatorios  fudores  facere,&  fanguims  profluuia,8C  alui  inferio 
ris  deiedioneSjK  quaecuni^  eiuidem  generis  alia. 

Q_V  AR  T  o  docet,naturam  ui  illa  expultrice, quandoi^  uti  uehementiore,&:ina/ 
gnum  ac  uiolentuin  motum  arteriarum  efficere,  ea  expellere  uolentem,  quae  infeftant 
unde  fanguinis  profluuium  facit,  ’ 

Quod  legitur,  Vehementius,in  una  noflri  antiqui  codicis  ledione,&  in  Aldino  ha 
betur.ffifoi^ooT^iiiijin  alia  legitur,  <rijno^oo7tiji«,8C  tunc  ad  t^uuicfuif,i,ad  uim  rrferri  debet 

APHORISHVS  XXII 

A  Ventris  dolore  dinturno  fuppuratio. 

gkASAVOtVS 

IN  tAJESENTlARVM  per  ajiiAiw,  ideft uenh-em,ue!ipfiimuentriculum&l/ 
telligamusjuel  totum  inferiorem  uentrem,parum  refert .  nam  in  his  omnibus  aphorift 
mus  uerus  eflepoteft.Si  quis  in  uentre,uel  in  partibus, quae  circa  uentre  funt, dolorem 
habeat  diuturnum,fuppuratio  confequituriquoniam  dolor  ex  his  folum  caufis  fit  fcilu 
cet  uel  ex  frigore,uel  ex  aliqua  inaequali  intemperie  circa  uetrem,uela  flatu,uel  ab  aal 
moma  mordaci,uel  ab  inflamatione.At  fi  diu  perfeuerct,&:  non  abeat,omnibus  etiam 
a  medico  adhibitis  qiiac  opportuna  erunt,a  flatu  fieri  non  poteft,nec  ab  aliqua  inrempe 
rie,nec  ab  acritudine  mordaci, quoniam  haec  omnia  facile remouetur,nec  diuperfeue/ 
rare  poflTunt  his  adhibitis  quae  conueniunKigitur  ab  inflammatione  fiet, fed  inflamma/ 
tio  temporis  proceffii  ad  exituram  Sf  fuppurationem  neceflario  ueniet,  nifi  is  qui  pati 
tur, morte  praeueniatur ,  antequam  ad  fuppurationem  perueniat .  per  inflammationem 
uero  no  folum  ueram  inflammatione  intelligimus,quae  ab  humore  calido  fit,fed  etiam 
abfceflum,qui  a  pituita  fiat. unde  8C  a  Philotheo  dicitur,  j-iVfnawiSr  »4«  asiAitc, 

}(yiiSy  vwtTiStTiu  ilui  uf  {u/.cWTs  uSi  mKvy  vmy  srajaTartTKi.tip’ «{  Rpa  •tAnJixiit  ■avi/ 
7ni!inies-<mavnayc^%^j^oriu,i(^asivvei'titm£«Xiinu.  ideft,Dolor  circa  uetremfit,ne! 
a  flatuum  multitHdine,uel  a  tenui  SC  acuta  materia,  uel  a  crafla  8f  pituitofa-Hic  igitur 
cb  humorum  craflitudine  dolor  fupponitur,ipfa  enim  in  longum  tempus  porrigitur,» 
qua  eft  liippurationis  expetSatio. tempore  enim  corrumpitur,  &  in  pus  tranlmutatur. 

,  i(Auiv  otAvksh'»  .  ideft,  A  dolore  diuturno.]  Qui  uel  ob  inflammanonen?,uel  ob 
abfcelTum  ex  craua  8C  glutinofa  materia  facftus  fit. 

# 1&  asaifu/ .  ideftjEorum  quae  circa  uentrem  funt.]  Non  autem, ut  Theodo/ 
rus,8C  Leoniccnus,a  uetris  dolore  diuturno.nam  efle  poifet  in  partibus  quat  circa  uea 
trem  iunt,SC  non  in  ipib  uetrc.imd  aphorifinus  ad  omnes  noftri  corporis  partes  am/ 
pliari  debet,PhiIotheo  etiam  dicente,  Aoj.©-  eiiuvoy  uSi 

4®  wKvnsyieiov.  ideft,E  t  fermo  eft,non  folum  in  uentre  cibum  fufdpien/ 
te  congruus,  fed  8C  in  omni  parte. 

ixTTvvm!,  ideft  fuppuratio.]  fcilicetfequitur,fi  morte  non  praEuenianturifubintellV 
gendum  uero  eftjmalum  effe. 

GALENVS 

Si  V  E  frigus,fiue  omnino  aliqua  inaequalis  intemperatura  circa  itentrem  fuerit ,  ft' 
ue  uentus  flatuofus,fiue  acritudo  mordax, fieri  non  poteft  ut  in  longum  extenda^ 


A  P  H  O  R  I  S  H  V  S  X  X  I  i  ,’o6i 

(ur,  fi  omnia  drca  acgffi  oportune  flant,  quia  hoc  m  omnibus  famonibus  talibus  fub^ 
audire  oportet.ReliMuitur  igitur  quod  adhuc  dolor  perdurat  propter  inflammatione, 
quae  temporis  proceflu  fcilicet  iiippurabit,  nifi  hominem  morte  pracripiatinam  bC  hoc 
'iubaudire  oportet  in  omnibus  Termonibus  talibus. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  caufas  refees,ex  quibus  dolor  fleri  poteft, omnes  excludit, pra:/ 
ter  inflammationernam  fi  dolor  fiat  ob  frigus, uel  (ut  breui  complcdattir)  ob  aliquam 
aqualem  intemperie  circa  uentrem,uel  ob  flatum,  uel  ob  aaitiidinem  quadam  mor.- 
•dacem,fieri  non  poteft  ut  in  longum  tempus  dolor  protedatur,  fi  medicus  omnia  agat 
circa  *gru  quae  expediutmam  in  omnibus  talibus  fermonibus  hoc  intelligcre  oportet.  ' 

Quod  legitur,  Siue  aaitudo  mordaxiGraece  eft,  a*  sieipi  w ait  J'«Kvic/ltis.ide(iJiue 
acritudo  quaedam  mordax. 

SECVNDO  docet, doloremhimcpropterinflammatione  adhucperfeuerare,qui 

temporis  proce(ru,(cilicet  fuppurabit .  hoc  aiite  fadct,iufi  homo  prius  moriatur,  quam 
«ad  fuppurationem  perueniat.  Etenim  necelTariUm  eft  &L  hoc  in  oihhibus  talibus  fermo 
nibus  fubaudire. 

Quod  legitur,  Nifi  hominem  morte  praeripiat;  Gr*ce  eft,  /ti  t^^cav-ris  ksSxfaif 
•tt!  MiSgumv.  ideftjNifi  homo  morte  prxueniatur.adtlerbiim  ita  eftjNi  prxueniente 
mori  homine. 


■jAul  Deiedlione  fincera, difficultas  inteftinorunii 


BRASAV.OLVS 

QV V M  puri  5C finceri humores deijduntur ,  neceflarium eft, uel efle purum lam 
guinem,uel  pituitam,uel  bilem, uel  atrambifem.  Sanguis  purus  non  biliofus  inteftinp 
rum  difficultatem  facere  non  potcft,nec  pituita  non  falfa  eandem  facere  poteft,  fed  fola 
bilis, uel  atra  bilis,  uel  falfa  pituita  id  facere  poflunt.  Qjiado  igitur  finceri, ideft  puri  de/ 
jjciuntur  hi  humorcs,bilis  fcilicet, uel  atra  bilis,  uel  lalla  pituita, 8f  inteftinoru  difficul/ 
tas  fequatur.malum  eft;quia  difficultas  inteftinoru  ex  bile  fadia,  periculofa  eft.codem 
modo  ex  falfa  pituita, ex  atra  bile  letalis. uiide  Paulus  libro  tertio,capite  fexagefimofe/ 
eundo, de  difficultate  inteftinoru  ex  excrementis  fada  dicit .  Qir*  primum  quidem  bi/ 
fiofafunt,K  uaria,deindeiuxta  proportione  cruenta,8f  poftr emo  purulenta, cuiufmo/ 
di  ex  cadaueribus  effluere  confueueruttfed  quae  ex  atra  bile  ortum  habet  difficultas  in/ 
teftinorum  exitialis  eft, cum  exulceratione  cancrum  infinuans .  Et  Aetius  libro  nono, 
capite  quadragefimotertio.  Si  a  flaua  bile  dyfenteria  oboriatur, fere  in  totum  ipfam  cu/ 
camus;  fi  uero  ab  atra  bile  initium  fumat, fiquidem  ratione  iudicatioms  febrilium  mor/ 
borum  atrabilis  excernatur,  tranfitucp  fuo  inteftinum  diftendat, etiam  hanc  curare  non 
defperamusifi  uero  fua  lponte,nullo  praecedente  febrili  morbo,ncc^  concodione  bona 
apparente, atra  bilis  excernatur,immedicabilis  dyfenteria  ex  ea  oborta  cxiftit,nihil<5  a 
sanao  exulcerato  differt, eftq;  omnino  letalis. 

ial  «xttTO  -innjiiagiaa.  ideft,a  deiedione  fincera  8C  pura.]  Quae  non  fit  mixta  aquo/ 
faehumiditatiVfed  fit  unus  purus  humor.non  poteft  autem  elfefolus  Sf  dylenteriam  in/ 
ferre,nift  fit  biliofus  uel  atrabilarius  uel  pituitofus  ialfus,unus  ex  his  humoribus  folusj 
fincerus  uocatur;ut  etiam  fuperius  apborifmo  fexto  didum  eft.  In  morbo  diuturno  fa/ 
ftidiumcibi,&:  deicdioncsfincerac,malum.  Antiqua  translatio  non  legit,  finccra,fcd 
bilioia .  8f  aliqui  Graeci  codices  habent,  iiSi  pjAiaeJa  .  quod  certe  uerum  eft, 

fed  aphorifmus  magis  ardatur,quam  ab  Hippocrate  fiat ;  nam  ipfe  in  omni  fincera  in/ 
telligit.hi  uero,  codices,folam  biliofam  ipecificanunifi  uocabulum  illud  tam  ad  atram,, 
quam  ad  flauam  ampliemus.Incidimus  8f  codicem  quedam,in  quo  legitur,  u&  «/Jix-ra 
'aim;t®f"«*'jideft,adeiedionc  immixtaitamen  idem  funt  immixtum  Si  fincerum.  Philo 
theus  uero  dicit, (cxecnij/  AtJ-s  -rtib  vsiu/-ns Ksu  ituy«  tjc 

VV  }  AiTrojiif^ 


Kii  tlBRl  SEPTIMI 

At»uV  ideft,  Sincenm  ddecSionem  uocat,  euacirationem  omnium  humorum  txptt 

tem  SC  immixtam, quae  tranfitu  fuo  fuper  inteftina  morfus  8C  exefiones  faciens, diffiS 

tatcminteftinorummeritofacit,quodmoIeftumcft.  ’ 

ideft,  Inteftinorura  difficultas.]  fcilicet  fuperuem'tEt  fiue  Malum, jddi, 
tum  fltjuei  non  fit  additum, fubintelligerc  oportet, 

GALENVS 

Detectiones  (inceras  folet (ut dixi) Hippocrates nominare,impermij[Ctt 
aquofae  humiditatt':qu  j  ibium  habent  (incerum  illum, qui  infra  deijcitur  humor 
(iue  Iit  naua  bihs,liue  atra.  Nihil  igitur  mirum,C  in  taUbus  deiedionibus  aliquod  imo 
ftinum  exedatur, 

BR.ASAVOLVS 

IN  HAC  breui  Commentatione  Galenus  docet,  ab  Hippoaate  dici  deieAbnes 
icKelftut,  ideft  finceras,  illas  effe  quae  funt  impermixtae  aquofae  hunuditati,qux  unum 
£)!um  humorem  excernunt,  K  illum  quidem  purum  &  fincerum,  uelfit  flaua  bilis,  uj 
atra .  Nihil  >^'tur  mirum  fit, (i  in  his  deiedtionibus  aliquod  inteftinum  exedatur, 8(  di& 
(icultas  inteftinorum  (iat, 

APHORISHVS  XXIIIl 

Jn  oflis  pr*cifione,defipientia,fl  in  uacuutn  apprehenderit. 

BRAsAV6lVS 

M  V  t  T  A  funt  humani  corporis  offa ,  tamen  K  fi  Hippocrates  fimplidter  de  oflls 
praecifione  fermone  habeat, opus  eft  intelligere  in  capitis  oUe ,  fi  praecino  fada  fit, qua 
«fcp  ad  illam  cauitatem  pertingat ,  quae  miaingas  SC  cerebrum  continet,  ftupor  &  defi/ 
pientia  confequi  poflimt :  quae  fi  confequantur, indicium  eft  aut  miringas  ipfas,aut  ce/ 
rebrum  efle  lacfum.  Pofltint  uero  effe  lxfa,uel  quia  fimul  incifa,uel  quia  materia  fit  fub 
ofle  colle(Sa,8C  putrefada  ftuporem  8C  delipientiam  faciens, quod  malum  eft .  nam  ex 
hoc  multi  pereunt:8C  ideo  uel  malum  exprefle  pofitum  fit,uel  non  pofitum,  fubintelli/ 
gedum  eft.  In  decimoquarto  huius  libri  aphorifmo  de  percuffionc  loquebatur, dicens, 
In  capitis  idlu  ftupor,uel  defipientia,malum.hic  uero  de  praecifione  loquitur, quamuis 
SC  ille  locus  in  prgeifione  intelligi  poflet.imd  Celfus  libro  fecudo,  capite  feptimo,apho 
rifmum  ita  refert,  Vbi  caput  uulneratum  eft,  delirium. 

«Si  oslov  (  alter  contextus  habet  sjafaKsw?  )  ideft.  In  offis  praecifione.]  quaii/ 

do  fcilibet  uulnus  alicui  illatum  fuerit  per  rem  incidentem, 

ideft  ftiqjor.]  Haec  particula  in  Leoniceni  codice  non  aderat,ne(5  in  AltU 
no,  necp  in  prima  leCfrone  noftri  antiqui  adeft :  in  fecunda  uero  ledione  habetur,  8C  in 
Philothd  contextuiimd  ipfe  in  fua  Commentatione  illam  repetit,inquiens,  yntSSit  (ft 

«rolj.itjts  sntf )/in7«a,n9K  id' 

cft,Hic  dicit, quod  fi  capitis  os  prxciiiim  fuerit, ut  diuifio  ui^  ad  ipfam  cauitatem  per/ 
ueniatjideft  ufep  ad  omnia  quae  cerebrum  continent,  defipientia  ex  neceffitate  flt,8C  fta 
por.uel  modo  adfit, uel  non  adfit,m'hil  refert. 

Km  ideft,Et  defipientia.  ]  fcilicetfuperuenittnonqUiaidneceffariaBI 

fitjfedfifuperueniat,  ^ 

ideft.  Si  in  uacuum  apprehenderit.]  Alij  codices  habent  Lfnif,  alq 
at  quo  ad  rem  ipfam.nihil  eftmam  Hippocratis  fenfus  eft,In  offis  capitis  praed 
fione ,  quae  ufep  ad  illam  cauitatem  peruenerit,ih  qua  cerebrum  continetur,  ftupor,K 
defipientia  fuperuenit.non  quidem  neceffariotfed  Uel  fi  colletfta  materia  fub  craneo  iW 
putrefeat,uel  fi  membranx  ipfie  laeiac  funt,3C  hoc  malum  eftsetenim  mors  plern^  con/ 
fequitur;nam  SC  cerebrum  ipfum  compati,necelIariumcft. 

galenVs 


APHORISMVS  XXIlil  106, 

continet, fi  defipientiafiatmam  iam  pallio  proxima  cxiftit  membranis,8i  carebro.Ma^ 
rinnsswtem  nefcio  quomodo  legedum  feorfum  exiftimatjn  oflis  prscdflone  defipien/ 
tiarSC  rurfus  feorfum  fadt  principia  aphorifmi  fecimdi.  Si  uacuum  apprehcndericadijV 
dms  ipfi.  Ex  potu  medicamenti  conuulfio, mortale .  ita  quod  totos  aphorifmus  talis 
fiat,  Si  uacuum  apprehenderit  ex  medicamenti  potione  conuulfio,m0rtale.  Rationabi 
liter  enim(inquit)hoc  dici,Semper  enim  fadhm  ex  euacuatione  conuulfionem  damna 
ti  ab  Hippocrate.  Sed  hoc  qmdem  redle  Marinus  inquit,  quod  propter  immodica  eua^ 
cuadonem  faiSa  conuulfio  eft  exitialis .  fic  igitur  5C  laiSa  ex  potione  medicamenti,  eft 
exirialis.  Verum  non  am'maducrtit,quod  fermonem  priorem  lalfum  oftenditlnam  apW 
te  felfum  eft, quod  in  oflis  pratcilione  dclipientia  fiat .  Nem  enim  ex  ahcuius  offis  alte/ 
tius,necp  eius  quod  cerebrum  tegit,praccnione  dementia  lequitur,antequam  ad  mem> 
branas  pallio  pertingat, 

BRASAVOLVS 

.  PRIMO  Galenus  docet,os  capitis  intelligedum  eire,quod  fimplicitet-  non  fit  prsfc> 
cirum,nec|  utcunqi  contigerit,fed  ufcj!  ad  intrinfecam  fuperficiem,quaE  cetebrum  coii 
enet, fi  dflipientia  fiat, malum  eft .  nam  pallio  eft  propinqua  membranis  8£  cd-ebro,uit 
nicelTarium  fer^  fit  hate  paffionem  commimicare. 

SECVNDO  docet.  Marinum  fecifle  hunc  unum  integrum  aphorifmum ,  In  offis 
pratdfione  defipientiatdeinde  facit  fecundam  partem,alium  efle  aphorilmum,fimul  A-* 
Iam  com'ungens  cum  fequenti  aphorifmo,  inciens.  Si  uacuum  apprehenderit  ex  potu 
medicamenti  conuulfio,letaIe ,  Bt  hoc  non  elfe  extra  rationem  dicebat  Marinus, quii 
conuulfionem  ex  inanitione  faiftam  iemper  damnauit  Hippocfates. 

TERTIO  Galenus  in  hoe  Marinum  laudat,  qui  dixerit,  couulfionem  ex  inanitio/ 
nefadam  ob  immodicam  euacuationem  efle  exitialem .  nam  K  exirialis  eft,  fi  ex  potu 
medicamenti  fatfta  fit  .Tu  uero  ihtellige  medicamentum  egregie  euaciiansjnam  fi  mo/ 
ueret,8i  non  euacuaret,  fed  humores  ad  aliquas  neruofas  partes  duceret,  opus  effef  ex 
repletionepotiusfieri  conuulfioncm,quam  exinanitione, 

Q_v  ARTO  Marinum  reprehendit  in  fuo  primo  aphorifmo,qui  erat,in  offis  pracci 
Cone  defipientia  fit  nam  nullum  os  eft,quod  praccifum  demetiam  inducere  poffit;imdl 
netg  ad  os,  quod  cerebrum  tegit, fi  incidatur,lequitur  demenda, nifi  pallio  ad  membrai^ 
nasfaltemperueniat 

APiiofcisMvs  xxr 
T\X  medicamenti  potione  conuulfio ,  letalis  eft, 


BRAS A VOLVS 

Q_v  I N  r  o  Aphorifmoru  Iibro,aphorilmo  primo  K  quarto,hm'us  loci  toendat^ 
adeo  enucleate  explicauimus,ut  in  praefentiarum  interpretatione  non  indigeacfimulc^ 
omnes  conuulfionis  caufas  adduximus ,  oftendentes  quomodo  ex  epoto  medicametoi 
conuulfio  fiatlK  quod  illa  de  qua  nunc  agit, ex  inanitione  fit,quam  Hippocrates  leta/ 
lem  femper  praedicauitSi  mmc  de  mente  excidat, iterum  repetit :  ut  medicus  in  praedi/ 
cendo  fit  prouidus;  nempe  uidens  ex  potione  medicamenti  fupra  modum  euacuantis, 
ic  neruos  exiccantis  conuulfionem  fierijmortem  futuram  praedicat .  Vnde  8C  Hippo/ 
crates  in  Bpiftola  ad  Democritum  de  helleborifmo  dicit,  conuulfio  poft  ueratrum  leta 
lis  eft;fi  in  magna  purgatione  fuperueniat, malum  eft,Philotheus  uero  letale  dicit,quor 
niam  dlstei  ferjoTOTtr,  idm  immodicam  ficcitatemoftendit. 

ae  (petfiuaama-iH!  ideft,  Bx  medicamenti  potione  conuulfio,f  eta/ 

le.  ]  Nam  fit  immodica  eHacuatio,quat  praeter  modum  nerueas  partes  exiccat,8C  adeo 
contrahit,ut  ex  inanitione  conuulfionem  inducat, 

MEDICAMEVTi’  (,^ones,8C  medicationes ,  confueuit  Hippocrates  proprie 
nominare  eas  tantum ,  quae  cum  piftgantibus  fiunt  medicamentis .  Quod  ueroi 
conuulfio  quie  fit  iftis  fupra  modum  euacuantibus,letalis  cxiftatifi  quis  eorum  memi/ 
nit, quae  fepius  a  nobis  funt  di<fta,non  ignorat, 

VV  4. 


BRAS  A/ 


S  E  P 


PRIMO  Galenus  docet, Hippocrate  per  (pe^iutxsmmiti.i.medicstneti  potiones* 
medicationes, illas  proprie  folum  appenafle,qiia  cum  purgantibus  fiunt  medicamen 
S  E  C  V  N  D  o  docet,  fi  quis  illa  memoriae  ieruet,  quae  ab  mfo  faepius  didla  funt, 
ignorat  conuulfionem  quae  his  fit  fupra  modum  euacuatis  elTe  letalem. 

APHORISMVS  XXVI 

Jn  forti  dolore  uentris, partium  extremarum  frigiditas, malum. 


IN  PRIMO  huius  libri  aphorifmo,qui  hoc  modo  incipiebat.In  morbis  acutis 
gus  partium  extremara,malum  efle,prgfentis  aphorifmi  caufam  affignauimus,qui  uni 
uerfalis  non  eft,ficuti  primustfed  in  uno  acuto  mprbo,qui  eft  uentris  dolor, frigus  par/ 
tium  extremaru  malum  efle  dicitinam  hoc  frigus  fieri  non  poteft,  mfi  fit  magna  inflaia 
matio  in  uifceribus ,  ad  quam  totus  fanguis  SC  fpiritus  eant, ut  morbp  oppugnentipto/ 
pterea  extremas  partes  fanguine  fpiritu,&l  confequenter  calore  uacuas  relinquunti 
.Celfus  uero  in  fine  odaui  Capitis  fecundi  libri ,  Illum  praeter  fpem  ponit, cui  in  magio 
dolore  extremae  partes  frigent.Iple  uero  uentris  dolore  non  fpecificat,tamen  nullifunt 
uehementiores  dolores  ijs  qui  circa  uentrem  funi;  quauis  Plinius  libro  uigefimoquin/ 
to  Naturalis  hiftpriae, prope  capitis  ter^  fine  de  doloribus,ita  diftinguat&C  dicat,Qui 
grauiffimi  ex  his  fint,difcernere  ftultitia  proprie  uideri  poteft, quum  futis  cui(j[  adpra/ 
iens  quifep  atrociffimus  uideatiir.Et  de  hoc  tamen  iudicauere  aui  experimento,  Afper/ 
timos  auciatus  efle  calculorum  a  ftillicidio  ueficac,proxim  u  ftomachi,tcrtium  eorum 
qui  in  capite  doleant,non  ob  alios  fere  morte  confcita.Nos  uero  ftomachi  dolore  oitj/ 
nibus  altjs  praemittimus, K  per  ftomachu  inteftina  etiam  intelligimus,  experientia  hoc 
monftrante;quoniam  nec  ex  capitis  dolore,  nec  ex  calculorum  dolore,  ita  cito  obeunt 
homines, ut  ex  ftomachi, uel  gracilioris  inteftini  dolorefaciunt.  hoci^  indicium  cft,cal/ 
culi  dolorem  non  efle  adeo  grauem,ut  gracilioris  inteftini  uel  ftomachi  eft, 

, ,  uoi  ip  TtK^a  rlui  siii  AiW.  ideft ,  In  forti  dolore  eorum  quaj  funt  circa  ueiv 

trem.]  T ucp  intellige  omnium  eorum  qu*  funt  circa  uentrem.  nam  hic  dolor  in  uennj 
culo,  in  iecore,  8C  in  inteftinis  efle  poteft:fcd  non  eft  fortis,  mfi  magna  adfit  in  illis  parti/ 
bus  inflammatio,ad  quam  ftnguis  5C  ipiritus  decurrunt,^  partes  extremas,K  quae  ui 
circunferentia  funt,  exangues  dimittunt.  Philotheus  dicit  hunc  dolorem  fieri,  oji  (fhv 
j/wrWjUSfsrsnr,»  igvm!riMTuJ'tt  cytisy,  ideft,  Ob  inflammationem, uel  herpeta,ueirar 
morem  eryfipelatodcm. 

'  «:iff«7»eiiBi'4'vf»f5'«t>oV-iflfft5P3>'iinniextremafumfrigiditas,maItim.]NanihafCfri» 
giditas  fieri  non  poteft,nifi  adfit  magna  inflammatio,ad  quam  ob  dolorem  SC  calidita» 
fem  fpiritus  K  fanguis  mouentur :  uel  ob  uirium  imbecillitatem, quae  ex  doloris  int^ 
fionefequatur.Vnde  h  Philotheo  malurn  e(redicitur,quoniam  J'iiKai  kSyisiai  •nff  W 

ifvitv  (pMyitovLii  «fuStyoytHTie  <DkIiu  nxigt  «ysTna  -nSmee 

uSiiahvimcaia  ■m  a«f«  .i.oftendit  caloris  innati  imbecillitate, uel  infigne  inflammationej 
qum  cucurbitulae  modo,ut  didium  eft,fanguinem  trahens  extrema  frigida  derelinqmc’ 
GALENVS’  ' 

Fit  q_videm  flCficuti  fupra  didumeft,ob  magnitudine  inflammationis  in  uf' 
fceribus  partium  extremaru  frigiditas .  Fic  autem  8d  propter  animae  defec5um,uel 
quia  calor  natiuus  extinguatur,uel  quia  propter  multitudine  ftranguletur,8d  tum  pr» 
cipue,  quum  frigida  fuerittfit  autem  8d  propter  dolorem  uehementem,medias  corporis 
partes  occupantem, ob  quem  natura  in  feipfam  contrahuur,  dC  ad  eam  conftquitur  fan 
guis,  non  folum  extremas  corporis  partes  derelinqucnslf  ueluti  pedes  8d  manus  K  ca/ 
put,fcd  8d  cutem  uniuerfam  .Caufam  iginir  quandam  particularem  dixit  Hippoctates 
hoc  in  fermone  partium  extremarum  frigiditatis,  ficuti  8i  in  pluribus  alijs  fermonibus 
hoc  ipfum  fecifle  oftendimus;8C  nihil  mirandu  illum,  qui  primus  multa  adinucniqnoi» 
omnium  fimul,fed  fingulorum  particulatim  feciflTe  inuentionem. 


APHORISHVS  xxvi  to6f 

BRAS AVOLVS 

primo  Galenus  docet  (ut  fuperius  etiam  fecerat)  extremoru  fn'giditatem,ob  in> 
(lammarioms  magnitudinem, quas  in  uifceribtis  eft,quandoc5  fieri, &:  quandoi^  ob  ani 
ni2  defetSo'-  6C  in  defedu  anima  frigiditas  illa  ex  duobus  fieri  poteft, uel  qiua  natiuus 
calor  cxtinguitur,uel  quia  ob  multitudinem  ftragulatutjK  hoc  prafertim  fi  multitudo 
Ctfrigida-Fit  etiam  hac  extremorum  frigiditas, &  ob  uehemente  dolorem  medias  cor 
noris  partes  occupantem:nam  in  dolore  natura  contrahitur, ut  affetSioni  occurrat .  na^ 
^am  uero  non  folum  fanguis  ille  qui  in  extremis  eft  partibus  cocomitatur  j  fed  etiam 
ille  qui  in  Uniuerfa  cuti  &  toto  corpore  continetur. 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  docet,hic  ab  Hippocrate  particulare  caufam  frigiditatis  ex/- 
tremarum  parrium  dichnam  folius  fortis  doloris  metionem  facit,  BC  aliarum  caufarum 
non  meminit, ut  in  alijs  etiam  rebus  pleruCg  fecit  Hippocrates.T uqi  in  hoc  Hippoaa^. 
tem  reprehendere  non  debes,  quoniam  quum  ipfe  primus  multa  adinuenerit,  non  facit 
,  omnitan  fimul  metionem,fed  Ungulorum  quandoqi  particulatimmt  ex  his  Hippocra^; 
tem  excufet,qui  caufas  omnes  frigiditatis  extremorum  hic  non  enuraaauaik 

APHORISMVS  XXVII 

j^^Vlieti  utero  gerenti  fi  tentio  fuperuenerit, facit  aborfum. 

SRASAVOLVS 

nos  fuperius  quinto  libro, aphorifmo  qiiinqliagefimoprimo  oftendimus,in  anti> 
qua  translatione  eile  hunc  aphorifinum  cum  qUadam  Commentatione  Galeno  adfcrfr 
pta,quam  tamen  in  Graecis  codicibus  nuquaminuenire  potuimus.  Sed  uidimus  illam 
elfe  Philothei  commetationem.proptcrea  in  hoc  loco  Philotheus  praefentis  aphorifml 
nullam  mentionem  facit,  utpote  qui  ipfum  quinto  libro  interpretatus  fit.  Si  mulieri  ute 
to  gerenti  tentio  fuperueniat,quac  a  Graecis  dicitur, abortit,  nam  opus  eft  fu/* 

pra  uterum  comprimi ,  SC  ualde  commoueri  mulierem,  atcj  frequenter  exurgere,  quaS 
omnia  abortum  procurare  folent. 

riu/iu*!  }v  j-itsei  ideft,MuIieri  in  utero  habenti]  fciliceflbetum. 

TayiSkiiO!  lK7pS<riu  mis.  ideft,Tentio  fuperueniens  abortumfacit.]Eff: 

nero  tentio  inanis  K  crebra  egerendi  uoluntas  SC  appetetia.  Leoniceno  placuit  uti  hoc 
nomine  tentio.  Paulus  libro  tertio,  capite  quadragefimoprimo, eodem  fere  modo  defl> 
fiit,T enefmon  multu  efte  defidendi  impetum  &  cupiditate,paucis  admodum  fequenti 
bus  excremetis.  Aetius  etiam  libro  nono, capite  quadragefimotertio, ita  definitiEftau.» 
temtenefmos  egerendi  promptitudo,quaE  difrerri,atm  euitari  non  poteft,Dicitur  uero 
Js*  'rt>TQva&ta,quod  eft  conari.  Vnde  dC  Galenus  inifagoge  fibi  adfcripta  tinefmon  fie> 
ri  diat  in  redo  inteftino,  quem  Latini  longanonem  uo  eant :  nempe  inteftinum  hoc  in> 
flammatur  QC  conatus  continuos,^  cupiditates  defidendi  fadt.  At  in  Defim'tionum  Ii' 
bro,qui  etia  Galeno  adfcribitur,facit  hanc  paffione  in  ultima  longanonis  parte,  quan-* 
do  multos  habet  defidendi  impetus  SC  cupiditates,8C  exigua  profluant  excrementa. 

Celfus  libro  quarto,capite  decimoodauo, Graeco  nomine  utitur,dicens :  Eft  autein 
aliud  leuius  omnibus  proximis, de  quibus  fupra  didum  eft,quod  Tsvaxiiiy  Graeci  uo/ 
cantiidnei^  acutis  necj  longis  morbis  annumerari  debet, quum  SC  facile  tollatur.nei^ 
unquam  per  fe  iugulet.  In  hoc  seque  atque  in  torminibus  frequens  defidendi  cupiditas 
eft,aeque  dolor  ubi  aliquid  excernitur :  defeendunt  autem  pituitac,muccis<^  fimilia:in/ 
terdum  etiam  leuiter  ftibcrucnta,fed  his  interponuntur  nonnunquam  ex  cibo  quoque 
rede  coada .  Si  hic  Celfum  confideremus, uidebimus  comparationem  facere  inter 
tinefinon,  8C  tormina ,  ideft  difficultates  inteftinorum,  quod  ab  antiquis  accepit  t  nam 
ut  ex  Galeno  fumi  poteft  in  Commentatione  primi  ^horifmi  fexti  libri ,  Erafiftratus 
•euitatem  inteftinorum  in  n  es  partes  diuidebanin  difficultatem  inteftinorum, in  Icuita 
teminteftinorum,SC  in  Tsi'ifir(r<((/,quemLeonicenus  tentionem  uertit,Erafiftratuscg  ti/ 
nefrnon  elfe  dicebat,  cum  biliofa  mixta  cum  fanguinolentis  atej  muccofis  excernatur^ 

Vnda; 


106$  LIBRI  SEPTIMI 

unde  apud  Erafiftratum  erat  ipedes  profluiiij  alui  ab  alijs  diftincfla.K  re  uera  nos  omn 

docg  tincfmon  uidimus.tamen  ad  aliquam  profluuij  uentris  fpeciem  duci  nonpom^ 

QL  in  meipfo  expertus  fum  pati  tinefmon ,  QC  nihil  unquam  exiuit  per  quod  modiS 
ma  illa  defluxio, uel  inteftinorum  leuitas,uel  difircultas,  uel  diarrhoea  nominari  pofflr 
tamen  fi  ad  unam  fpecicm  ducere  uoluiirem,ad  diarrhoeam  porius  quam  ad  aliam  fpe) 
ciem  deduxiflem,  quia  parum  quid  albi  cum  fecibus  exibat, id  falfam  pituitam  effe  con 
(labat.  Plinius  etiam  femper  Graeco  uocabulo  utitur  tenafmos,8i;  per  c,  quiaipfe  le 

git  •Awa<rm,non  rarA-iior.  fedhoc  ad  rem  nihil  facit,  uel  tenafinos,  uel  rindmos  dica/ 

tur.Plinius  libro  uigefimoodlauo,  capite  decimoquarto,  tenafmon  definire  uidetur  ud 
faltem  defcribere,inquiens ;  T cnarmos,idefl:  crebra  ZC  inanis  iioluntas  egercndi.ulde/ 
turcp  colligi  poffe  ex  P  linio  libro  trigefimofecudo,  capite  fexto,  duplex  effe  tcnafmi  ge 
nusiunum  cum  exulceratione,aliud  abfcp  exulcerationemam  de  oftreis  agens  dicit,^ 
dem  codla  cum  mullo,  tenalmo, qui  fine  exulceratione  fit,liberaLut  alium  effe  condet, 
qui  cum  exulceratione  fit.  Hippocrates  poft  principium  libri  De  morbis  qui  extra  in/ 
quit,quum  tenefinos  capit,fanguen,muccum,faniem<$  demittit,uentriculuscf  inferior 
laborat:  tuncep  maxime  quum  uti  egerat,  defidet .  Paulopoft  dicit ,  Morbus  autem  hic 
ijfdcm  fit,  quibus  8C  difficultas  intelBnorum;mitior  tamen  eft,8l  breuior,minus'ue  leta 
lis.  Puto  Celfum  ex  hoc  Hippocratis  loco  accepilTe.in  quo  SC  ipfe  t^ippocrales  tenat 
mon  inter  alui  profluiria  numerare  uidetur,tamen  tinefmos  uere  eft  ega^di  uoluntas 
fine  aliqua  uel  minima  emifftone.  At  ipfa  affedlio  confiftit  Iblum  in  continua  egerendi 
uoluntate,fic^  humoribus  acutis  &:  falfis,qui  fui  uefWium  relinquunt  fupra  inteftinS, 
ideo  ut  plurimu  fimul  cu  alui  proflutnjs  fiunt, St  potifftmu  cum  difficultate  inttftinor& 
GALENVS 

Circa  inteftinum  quod  redlum  nominatur  tentio  fit,eSdem  habens  caufan),ac 
difpofitionem  quam  in  difficultatibus  inteftinorum  fufeipiunt  illa  qux  fuperius 
iacent  intcftina.Hxc  autem  paflio  nomen  accepit,  ut  inquiunt  ab  illa  qux  fit  in  ea  ten/ 
tione,ob  quam  cum  cacare  uehementer  appetant  continue  exurgunt.Ob  talem  igitur 
tentioncm.atcp  moleftiam,8t  totum  aliud  corpus  laborat,  fed  prx  exteris  matrix,qux 
cognata  eft  reflo  inteftino.  Nihil  autem  mirum  fi  propter  uehementes,  ateg  frequentes 
exurrefliones,  conceptus  abortitur, quando  Si  ex  alijs  omnibus  fortibus  motibusjat^ 
doloribus  mulieres  grauidx  folcnt  abortire. 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docct,TeKfl/po(/.  ideft  ternionem  fieri  circa  inteftinum  illud  quod 
ideft  reflum  uocant. 

s  E  C  V  N  D  o  docet, eandem  effe  tinefmi  caufam,qux  eft  in  inteftinorum  diflSciilta/ 
te,8f  eandem  effe  diijjofitioneminam  illa  fufcipit,qux  in  fuperioribus  inteftinis  fimt. 
Qiiod  legitur, Sufeipiunt  illa  qux  fuperius  iacent  intcftinaiGrxceeft, 

TJ  \sii^KsiiSLiui/  ideft,  Sufeipitaliquodexhisqux  inteftinis  fupra/ 

pofita  funt. 

TERTIO  docet ,  hanc  paflionem  rwmen  habere  ab  ea  tentione  qux  in  ea  eft ,  ob 
quam  quum  uehementer  excernere  appetunt, continuo  exurgunt 

Q_v  ARTO  docet,  ob  eam  tentionem  uniuerfum  corpus  Iaborare,fed  potiffimum 
matricem,qux intefbno reflo  cognata eft,at($ propinqua.  Vndenonmirum eft, fiob 
uehementes  Si  frequentes  exurrefliones  coceptus  abortitMr,nam  K  utero  gerentes  ex 
omnibus  alijs  fortibus  motibus  atep  doloribus  abortire  folent. 

APHORISMVS  XXVIII  . 

C^Vando  os, aut  cliartiIago,auc  ncruus  abfeinditur  in  corpore,no8  augetur, 
BRASAVOLVS 

H I  c  aphorifmus  nulla  interpretatione  indiget,  quoniam  libro  fexto,aphorilnio  de/ 
cimononojipfum  diffufe  interpretati  fumusinempe  feminaria  membra  neij 


■io6f 


APHORISHVS  xxyiii 


ne*cbalefamt  abfdfa,ob  ficcitatem  fuam, exceptis  qiAbufdam  pueris^ 

«««!'«  ^  ly  (miHcnyiK  mfiira.  idal,Quado  os, aut  char.. 

■Ugo  aut  ncruus  abfeinditur  in  corpore,non  augetur.  ]  Qitia  funt  membra  feminalia,, 
^da  dC  ficca,PhiIotheo  etiam  dicente,  ><9*1»?«,«  o»  «f  1«  tnr^V 

^©.  t;ts  lio  ideft.  Quoniam  funt  frigida  8f  licca,uel  quom'am  ut  didum  eft,a 

(Regenerationem  habent. 

*  GALENVS 

Et  AiC  aphorilmus iaiii faiptus eft antea, his uerbis , Quando difeiflTum fuerit 
os,ueI  chartilago,  uel  neruus,  uel  maxilla  tenuis,  uel  prarputium ,  netf  augetur, 
nets  coiefcitjSC  nos  in  fexto  Commentario  ipfum  antea  expofuimus. 

^  BRASAVOLVS 

G  Ai.  E  N  V  s  huius  aphorifmi  interpretatione  prtetermifit,  quomam  in  fexto  libro, 
aphorifmo  decimonono  eius  ratione  edocuerat,  quSdo  ab  Hippocrate  dicebatur,  cum . 
djfcilfum  fuerit  os,uel  chartilago, uel  neruus,  uel  maxilla  tenuis ,  uel  praeputium, necp 
augetur,ne<$  coalefcit.fcito  tame  quod  hic  dicit, uel  maxilla  tenuis, Grxee  eft,  «  j-wSs 
ideft.  Vel  tenue  maxillae, Leomeenus  uero  in  aphorifino  fmi  libri  prtedtato 
eammet particulam  interpretabatur,  genae  particula  tenuis .  fed  quomodocuncp  inter.'; 
pretetur,uel  de  gena, uel  de  maxilla, uerus  eft  aphorifmusmam  SC  oculi  gena,8f  tenuis; 
maxillae  pars,8f  labia  fi  abfGindantur,non  coalefcunt,necj  augentur. 

APHORISMVS  XXIX 


QVi  alba  pituita  detinetur,  fi  fortis  uentris  fluxus  fuperuenerit,  a  morfari 
liberatur. 

BRASAVOLVS 

A  S  T I  cj_v  I  o  R  E  S  medici  Idtcophlegmatiam  Ipeciem  quandam  hydropis  nomi/ 
naVunt,quam  pofteriores  Sf  hypofarcam  8f  anafarcam  dixere,  ex  pitiiitolis  humoribus 
utplurimum  fadlam.  Si  quis  igitur  hac  detineatur, 8C  fortem  uentris  fluxum  incidat, ab' 
hoc  morbo  liberatur:quoniam  materiae  ilte  quae  morbum  fa ciebant, euacuantur. 

«(/  vrai  ideft.  Si  ei  qui  ab  alba  pituita  detinetur.]  hoc  eft,ab’ 

ea  aquae  interentem  lpecie,quam  leucophlegmatiam  antiqut  uocant  nam  Celfus  libro 
tertio, capite  uigefimoprimo,de  aqua  intercutem  agens, in  tres  ipecies  illam  diftinguit. 
Nam  modo  uentre  uehementer  intento  creber  intus  ex  mptu  ipiritus  fonus  eft  modo 
corpus  in*quale  eft ,  tumoribus  aliter  alitercp  per  totum  id  orientibus :  modo  intus  in 
unum  aqua  contrahitur,8f  moto  corpore  ita  mouetur,  ut  impetus  eius  conlpici  poflit, 
primum  rujiwiuiirlui^  fecundum  uel  vtanminsi,  tertium  «irxiiLu  Grae 

ci  nominant .  Eft  ergo  alba  pituita, Ipecies  illa  aquas  intercutem, quae  etiam  fubcarnofa 
uocatur,g<:  a  Grascis  MbiexpMy/iieTix .  Vnde  &C  Philotheus  dicit, 

ST©.  0  ^iy©•7sl^  iTrrtKidra.  ideft.  De  aqua  intercute  leucophlegmatia  hic  fermo 
Hippoaati  eft .  Hippocrates  in  ultima  parte  quarti  libri  De  ratione  uidlus  in  morbis' 
acun's,de  duabus  folum  aquae  intercutis  fpeciebus  mentione  facit,fcilicet  fubcarnofe, 
»eius  quae  ex  flatibus  fit,de  aquola  non  agit:tamcn  in  alijs  multis  locis, 8C  in  quarto  Ii 
bro  De  morbis,de  aquoftt  pedarim  tradat.  Paulus  libro  temo, capite  trigefimooda/ 
uo:8C  Actius  at(^  Trallianus  (iiis  Iocis,dc  leucophlegmatia, ideft  alba  pituita  differut, 
ideft,  Fluxus  uentris  fuperuenerit  fortis-]  Et  non  modo  for 
fts,fed  etiam  qui  diu  perfeueret,8C  in  quo  pituita  SC  materiae  cralTac  hunc  morbS  facien 
tes  exoluantur.  VndeaPhilotheo  dicitur,fortem  diarrhoeam,  tstisj  ijF 
w&  ideft,  Hoc  eft  per  extenftonem  temporis  fadammam  fi  ibliim  per  unum 

uel  duos  dies  fieret,non  elTet  necefle  confequi  quod  dicit,  fcilicet 

Aw«  T&u  voCi75(/.  ideft,  A  morbo  liberatur,  ]  Quia  totailla  materia  exit, quae 
leucophlegmatiam  inducebat  tPhilothco  etiam  dicente,  A  morbo  liberari,  'y  Aoj-m 
nS  UxjvoiiSTa  aii  rtnTmiji  («tjW ,  ideft,  ea  ratione,  quod  caufa  qu*  morbum  facit, 

euacuatur 


cuacuatUTjfcilicet  pituita  illa.  Hic  uero  unum  annotare  debes,  quod  alias  a  probis  utri, 
dicitur, profluuium  uentris  in  aqua  internite  efle  letale  indicium .  Sed  confiderand 
eft  profluuin  an  fit  cum  integris  uiribus,uel  cum  imbecfUibus.  Si  cum  integris  fit 
per  prodeftifl  cum  imbecillibus  letale, quia  non  eft  natura  excretio,  iedpodus  uiol 
tus  quidam  exitus  ob  uirtufis  contentiua  imbecillitatem, 

GALENVS 

CONSVEVERE  SCalij  medici  quandam  aqua  intercutis  fpeciem  albam  cimi, 
tam  nominare, quafi  uidelicet  fit  etiam  pituita  Iiuida,uel  tanquam  fiii  quidem  m 
tione  fit  femper  alba,fed  propter  mixtionem  quorudam  aliorum  humorum  uenim  mu 
tet  colorem,  Poteft  autem  bC  ficuti  in  libro  D  e  articulis  fcripfit,  uertebra  qua  in  fpm  j 
funt,non  taquam  fint  alibi  uertebra,uolens  diftinguere,  fed  fimpUci  utens  adieiSi^ 
ita  SC  hoc  in  loco  abfque  diftin(Sione,albi  fedfle  adieAonem .  Hoc  autem  ex  fotti  altrt 
profluuio,uel  diutumo(utrunque  enim  fcribitur)  folui  alba  pituita  fupaabndantiam 
commune  eft  ad  multa  ^ia,qua  ita  ab  eo  dida  funt, 

^  BRASAVOLVS 

R  R !  H  o  Galenus  docet,non  folum  Hippocratem,  fed  etiam  alios  me&cos  unam 
aqua  intercutis  ipedem,confuetos  elfe  nominare  ideft  albam  pitul 

tam:ac  fi  dicere  uelint  elTe  enam  pituitam  liuidamluel  taquam  ipfa  ex  fin  nanira  4  feni 
per  albaded  ob  mixtionem  aliorum  humoru  uerum  colorem  mutetTamen  intellieete 
poiTemus ,  ficuti  in  libro  De  articulis  intellexit,  quando  dixit.  Vertebra  quainfpiia 
funt,non  tanquam  eflent  alia  uertebra  extra  ipinam,  qua  ab  his  diflinguerentur,qu* 
in  fpina  funt,fed  utens  illa  fimplici  adie(!lione;eo'dg  modo  bC  hic  fine  aliqua difiinno/ 
ne  mbi  fit  adieiSio.  Philotheus  ipfe  didt,  «rj»  it&t  in/ 

isa  Tnhii/ivii/  q)Atj./ia,«  r>  oy  &l  v  yisx  AdDiit' j/.  ideft,  Albam  uero  pituitam  di 

xit,uet  per  difbndlionem  alteri  oppofitam;nam  of  repetitur  h  tiida  pituita, nel  quod  ita 
exiftat,ut  lac  album. 

SEC  VNDO  Galenus  docet,hanc  particulam  Ex  forti  alui  profluuio',ucl  exditi/ 
turno,ut  alij  contextus  habent,ibliii  albam  pituitam, effe  commune  ad  multa  alia,qi» 
ita  ab  eo  dida  funtmam  fuperius  in  fexto  libro  multa  dixit  qua  curantur,!}  alui  proflu/ 
uium  fuperuenerit .  Ideo  huic  alba  pituita  hoc  non  eft  propria  cura,red  eft  communii 
Sf  multis  aliis. 


APHORISMVS  XXX 

QVibus  in  alui  profluuiis  excrementa  fpumofa  funt,  his  ex  capite  pimit 
ta  defluit. 

BRASAVOLVS 

G  A  L  E  N  V  S  hunc  aphorifmum  indiftiniflum  efle  iudicauit,  bC  cius  ientefiam  apud 
antiquos  interpretes  fatis  dubiam  fiiifle,quom'am  ipfi  uiam  inuenire  nefduerunt,  quo/ 
modo  excrementa  fpumofa  ex  capite  denuuntttamen  H^pocratis  fenfus  eftjQui  ptoi 
fltiuijs  alui  uexati,  excrementa  fpumofa  habent,his  neceilarium  eft  pituitam  fadentcni 
profluuin  ex  capite  dcfluere;nam  ipuma  fit,  tum  ex  flatu  pituita  mixto, tum  ex  uia  Ion 
ga;nam  bC  ma^a  at($  longa  rei  humida  agitatio,  fpumam  facit,  ut  in  mari  uenris  agi/ 
rato  contingit .  Fit  uero  ipuma  ex  humiditate  bC  flatu .  Philotheo  hic  etiam  dicente, 
oj  vjfi  ^^Trv^Viuer&irvyUema.im/eiwi^  70« oJicffaiW  wf  tvfjV* 

yiSi  07,  vjf ot  Ji-.m  'fv^of  <&,(/,«  Ji  4v^x  ijaoif iSj;  'f/ivim.  <«•*, 

Spuma  ex  humiditate  bL  flatu  componitur .  Si  igitur  in  profluuijs  appareat,confenta/ 
ncum  eft  a  capite  profluere.etenim  cerebrum  his  duobus  abundat, eo  humido  quidem 
per  (ubftantiam,  hoc  flatu  uero  per  temperaturam .  per  fubftantiam  quidem,  quomam 
humidum  eft, per  temperaturam  uero  quomam  frigidum  eft .  Frigida  autem  tempera/ 
tura  flatuum  eft  genaatiua,  . 


APHORISMVS  X  X  X  loSf 

JusTGiuil'  «if  m  ^  Totf  ojJjsj jJiW .  tdeftj  Quibus  in  alui  profluuijs 

ocaoneut^  fpumoia  funt  ]  Illa  uero  funt  excrementa  Ipiimow,  in  quibus  lunt  multae 
(jijl^^qutefierinonpoirunt,ninexcomixtionehumiditatis&flatusper  multummo^ 
tum, ut  in  mari  fit, quando  commoUetur:K  in  IebetibtiS,quartdcs  feruentjnam  8C  com/ 
morio, K  calor  agitans,  atep  attenuans  in  lebetibus  Ipumam  fecit. 

contextus  habet  hgK!frttHifi,ztfen 
(iis  eft ,  «js  cx  capite  pituita  defluit .  nam  a  longinquo  loco  defluere  Oportet ,  fi  Ipumo^ 
(ie(redebeat,utexuehementimotu8t.impetuofo,longa^uiabullaefiant,uel  quiane/ 
cellario  pituita  flatui  mixta  eft.  Sed  dere  ipfa,an  hoc  fit  Certum  fignum,uel  incertu.  Di 
dmus, omnino  in  alui  defluxibus  a  capite  prouenientibus  femper  Uidimus  excremeta 
fpumofa.K  caufam  eflcputamtis  pituite  natura,qu*  ex  capite  ad  uentriculum, deinde 
adinteftina  tranfmittitur,quac  facile  in  flatu  pro  fui  parte  uertatut.immo  hoc  fiat  in  uia, 
poftea  defeendens  cum  mixtione  pituita  fimul  Si  flatus  bulla  fiimt,  qua  mUlta  fimul 
colle<Sa,ipuma  funt.  tamen  fi  flatus  in  uentriculo  fit,aut  in  inteibniSj  proflttuium  fpu/ 
mofum  elfe  poteft,8i  tamen  a  capite  non  prodibfcpropterea  quado  cognofcere  UOlue/ 
ris  ana  capite  prodeat, prater  hoc  fignumjetiam  COnfidera, an  doleat  uel  doluetit  prius 
caput)  SC  profluente  h  umOre  minuatut,  aut  celTet. 


Ho  c  indiftinde  didum  eft,forent  enim  aliquando  excremeta  Ijjumofa  ipfrituofd 
humore  ex  capite  ad  uentriculum  defluente .  Fieret  autem  SC  uafis ,  qui  adipfum 
pcrueniiint  illum  effundentibus.Fieret  etiam  quando  in  ipfo  Uentriculo  uriam  habens, 
ut  quifpiam  diceret  caufam  contentiuam,  quomodocunq! excernatur,  aut  fiat,  antece/ 
dentes  uero  plUres.Eft  autem  huius  pituita  cailfa  cotentiua  flatuofus  ipiritus,drimhu/ 
mori  commifeetur  uehementem  habens  monim  Si  irtaqualem,ita  quod  Si  ipfedilf  um 
pitur  Si  pituitam  frangit  in  multas  partes  Si  paruas .  Talis  Uero  motUS  ipfiUs  eft  caufa. 
Si  propria  natura,Sinonnunquam  multitudo  caloris.  SieSi  inhis  quaehxanturappa 
ret  Ipuma,  Si  maxime  cum  tenacem  habuerint  naturam.  In  mari  etiam  uiolefttiaUentis 
agitato.  C^ii  uero  arbitratur  a  pulmone  ad  uentriculu  peruenifle,  at<p  ideo  ipfam  uideri 
fpumofam, nefeio  quidinquientdehis,  quibus fiunta  CapiteadpulmonemfludioneS 
mamfeftx.  Oportet  enim  Si  inhis  alui  excrementa  e(Iefpumofa,uerum  hi  nec^  fpumO/ 
fa  per  fedem  excernunt,  necp  cum  tufli  expinint.  Si  tamen  faepius  manifefte  quae  funt  in 
uifcere  afperaE  arteriae  funt  eo  oppletat,quod  defluxita  capite, quod  iam  ConcodlUm  eft 
purifimile,fed  fpumofum  minime.  Sed  oecp  omnino  ex  pulmone  ipUmofiim  fanguine 
expuunt.  Videnir  itai^  cum  ex  propria  fubftantia  uifceris  fimul  quicquam  effertur,  fen 
guinem  elfe  fpumofum.  Sed  Si  qui  morbo  laterali  laborant  aliquando  fpumofum  expil 
imufedraro.His  uero  etiam  rarius  qui  inflammationem  pulmonis  patiuntur,  calOtCaU 
tem,utmihi  uidetur,intemperato,at<5  igneo  in  patientibus  partibUs  aggregato.  Si  ue/ 
to  quod  a  capite  defluit  ad  alperas  pulmonis  arterias,  ut  nonulli  Uolunt ,  permeat  ad  in/ 
feriora, primum  ad  uentriculos  cordis  ipfum  peruenire  oportebit, poft  hoc  duortim  al> 
terum,primumper  cauam  uenam  ad  gibba  hepatis,  deinde  illinc  ad  caua,SS  ita  per  pof 
tas  ad  inteftinorum  inuolucra:  aut  primum  quidem,  ad  magnam  arteriam,  deinde  fic  ad 
illam  quae  eft  in  mefenterio .  Et  quomodo  adhuc  fpumofum  remaneret  fanguini  mi/ 
xtum.  St  tot  cum  eo  uenas  pertranfiense’ 


PRIMO  Galenus  docet ,  Aphorifini  fententiam  indiftinSlam  elfe .  nam  St  fi  alu» 
profluuium  ipumofum  fit,ftatim  inferrenon  debemus ,  quod  ex  capite  fit  nifi  alta  quac> 
dam ligna  praenouerimus .  Nam  hoc  uerum  eft,‘  quandotj  Ijairituolo  humore  ex  capitO 
ad  uentriculum  defluente, excr ementa  fpumofa  fieri; tamen  SSfluntexcremehtafpumo 
Qualis  qu*  ad  uentriculum  penjeniunt  illum  effundentibus .  fit  SS  quandoi^  una  exii 
ftenteinuentriculo(utitadicam)confentiua  caula,8C  pluribus  antecedentibus.eftUe/ 
m  huius  pituitae  contentiua  caufa ,  flatuofus  ijjiritus ,  habens  uehementem  motum  82 
inaequalem  dum  uentus  alicui  humori  commifeetur,  undeneceftarium  eft  ipfum  (piri/ 
rnm  flatuofum  diftumpi ,  S2  qui  etiam  pituitam  in  multas  paruas  partes  diftumpat,  82 
ideo  talismotus  eft  illicaufafpmn».  Si  propriafuanat«ra.quandocfi  etiam  calorismul/ 
•  :  XX  titudo 


titudofpumam  facit, ut  cum  res  aliqux  ebulliunt, ficutiin  his  qu3ceIixatur,ob  calor 

fpuraa  uidetur.Inmari  uero  uiolentis  uentis  agitato, fitproptermotumK  commi»'"* 

nem  fimul  flatus  &  aqua  portionibus  fracSis. 

Qiiod  in  principio  legitur,forentenim  aliquando. Grace  e&jyimn  Mmrn. 
ideft,  fiunt  enim  aliquandOjfieri  enim  poiTimt  aliquando.  ' 

C^od  etiam  legitur,  fieret  enim  quando  in  ipfo  uenBricuIo  unam  habes  ut  qmTpiam 
diceret  caulam  contentiuam,Graceeft  «-vsidtiV!’  «V  h9“  i}?7 
<0f  w  T(t,  i^fixirica/  truoixTixfu/',  ideft.  Fieret  em  quandoc^  &  iaipfo  umtriculo’ 

una,  ut  qtiifpiam  dixerit, habens  caufam  contentiua.  Cum  autem  in  prjfentiargde  con 
tetiuacaufa,fermo  inciderit,Scireoportet  apudrecehtiores  medicos  magnam  atcanii/ 
ram  difficultatem  exagitari, de  fgritudinum  caufis.  Nam  qui  Arabes  feqminnir,fimul 
cum  Arabibus  in  omni  morbo  tria  caufarum  genera  inueniunt.  unum  uocant  primiti/ 
uam  caufam,  K  ifla  ell  quae  extrinfecus  morb  um  facit,  aut  ad  morbum  mouet.  Aliud  di 
citur  antecedens  caufa,  &  eft  illa  caufa,  quae  in  corpore  exifiens  morbum  facere  apta 
eft,&i  nondum  facit.  Tertium  uocant  coniundlam  caufam,  8f  hanc  dicunt  efle  qiianv 
cunque  caufani  quatin  corpore  eft, iamadfu  morbum  facit:ut  exempli  gratia, fi  quis 
per  folem  ambulet,  K  humores  accendantur,  qm’  alioqui  ad  inducendam  febr^  apti 
erant,fedrealiquamouente  indigebant,  caufa  primitiua  eft  fol;  antecedens  uero  eft  ib 
le  humor,  qui  ad  febrem  inducendam  aptus  erat,  antequam  induceret;  coniuntfta  cau¬ 
fa  eft  humor,  qui  iam  adlu  febrem  facit, fi  per  aliquot  dies  haec  febris  perfeneretthumor 
qui  eft  in  corpore,  &  qui  febrem  facere  debet  antequam  faciat,  femper  eft  caufa  antcce-- 
dens,  cum  uero  facit, left  caufa  coniundla.  Sed  Recentiores  qui  Galeni  dogmatafe- 
quuntutjdicunt,  apud  Galenum  nbninuenirinifi  duo  genera  caufarum,  antecedeteri» 
fcilicetSf  primitiuam  .  &,reuera,fi  Galenum  confiderare  noluerimus,  ubi  de  caufis 
mentionem  facit, uidebimus  omnino  duarum  caufarum  mentionem  facere,  nam  infe/ 
eundo  Denjorborum  caufis  libro  poft  principium,  cum  de  multis  morborum  caufis 
in fpeciepertradairet, dicit,  ymMy  omi  ImcviMrnsljfiin&a  my 

1rf»KS/iSLi'oy,tKfls!s  ■my  xTikxy  vixmiiiTuy  HTray  tcc!  TifOrJ-rf.Jlraf  my  Trysxjt/ 

^(t^KHKiy .  iAy  y^x.^ioy  Tstf  im  tks  ■Jif  tmytalai,  iSi  iviti»  ««sia/ 

Sio-ot ,  iks/iXx  M  xstT  tw-n  v  ^xoy,  «t  ttw  i/lgS^adi,  a-n.  ifflU  xivltoas  cfvny,  «tiw 

KS«W7«j3itA/ 

-n  a-Hita,  ■jrfcwnc^ytvTXn  -apotUfjCjKTixac  wKiciy  diTie.  ideft,  (  Si 
Copum  imitari  uelimus)  redeamus  igitur  ad  id  quod  propofitum  nobis  erat,  nempeut 
fingulorumfimplicium  morborum  caufas  explicemus,  tum  praecedentes,  ttimproca/ 
tardicas,  ideft,  euidentes.  neque  enim  fuerit  abftirdum  dilucidioris  dodrinae  gratia  eas 
huiulmodi  pominibus  diftinguere.  eas  igitur  quae  in  animali  ipfb  confidunt,  fiue  a£< 
fedus  fint,fiue  adiones  prxter  naturam, caufas  nominant  morbum  prxcedentes.Qjig 
liero  extrinfecus  adueniunt,fi  uehementer  altcrantur,immutantcp  corpora,  ea  interim 
procatarchontas,interimprocatardicas  caufas  appellant.  Vt  ex  hoc  Galeni  loco faeb 
le  conij  cere  pofsis  folum  efle  duas  caufas,  xigtsye^as,  quas  aliqui  interpretannir  prp' 
cedentes,  aliqui  antecedentes,altj  corporales.  Tij-snj-afiSvaj  Cicero  in  tertio  Definibus 
interpretatur  produdas,promotas,praepofitas,uel  praecipuas.  Sed  de  nomfmbus  cura 
non  fit,modo  re  ipfa  conueniamus.  &C  Tij-natTap quas  aliqui  interpretantur  eiib 
dentes,  aliqui  extrinfecas,  alfj  primitiuas .  has  etiam  hic  uocat  Galenus  u? 

■7«j,  quas  aliquiinterprctanturpr2eincipientes,alrjinitiates,utHermolaus  facit. Apud 

Galenum  igiturmanifefte  apparet,  inhoc  loco  folum  efle  duas  caufas,  K  in  hoc  loco 
nullam  aliarum  caufarum  mentionem  facit, cum  tamenidfaccredebuiflet,  Kadpnfe' 
dam  dodrinam  neceffarium  fuiflet,  fi  alias  caufas  praeter  has  duas  effe  putaret,praefet/ 
tim  quia  hic  liber  eft  De  morborum  8C  fymptomatura  caufis.prius  igitur  caufarumge/ 
nera diftinguere  oportebat,pofteaadparticulares  caufas  defeendere.  Praeterea  inprie 
mo  Methodi  medendi  libro,  cum  de  morborum  caufis  n-adaturus  fit,  dicit.  Quartum 
uero  ab  his  genus ftatuito,quodfitinfalubriumcaufarum,atque harum,  quae  quidem 
in  animalis  corpore  confiftunt,  ^cxyvyStias,  ideft,  praecedentes,  uel  (  ut  Recenti  di/ 
eunt)  antecedentes.  Quae  extrinfecus  nfownfjitTixre, ideft,  (ut  Recentes  inquiunt; 


APHORISMVS  XXX  I07I 

-primiouas.uel cxtcmas;SC  inhoc Ioco,mquo  poriisimum deomnibiis  catriis menno/ 
nemfaccredcbuifl«,foliimmemmitantecederis,8C primitiuac.  conmncSam  uCToprac^ 
terijrac  fi  nunquam  nouifTet,  quod  K  in  alijs  multis  locis  &cit.  Adde  Si  lioc,librum  de 
caims  procatardicis  feciile  Galenum,  in  quo  quidem  de  antecedentibus  mentionem 
jacit,nunquam  ucrode  coniundis.  Immo,  quod  maius  eft,  in  libro  De  plenitudine, 
contra  Hcrophili  quofdam  fedatores  difputatjSi probat  non  dari  catifam  mum-ntilu/, 
id^,cdntcntiuam,uel  (ut  Recentes  dicunt)  coniundam.Diciti^  fe  difputafle  contra 
jecentes  quofdam  ftoicos  de  haere,  8C  oftendifle, illos  ignorare  quid  per  caufem  con/ 
tentiuam  intelligant.  At  quia  Recentes  dicunt,  caufam  contundam  illam  elTe,  inter 
quam,  SC  morbum  nullae  interfunt  caufie,  propter  hoc  probemus  hanc  caufam,  inter 
quamK  morbum  nulla  interiacet  caufa,efle  caufam  praecedentem  apud  Galenum, 
nam  in  libro  Artis  medicinalis  capite  oduagelimoodauo  iecundum  Leomccni  parti/ 
tionem  hoc  modo  legitur,  lam  enimfadum  atque  exiftentem  morbumetirareopor/. 
tet,  fed  qui  nondum  quidem  eft, at  futurus  eft,  eum  ne  fiat,  ab  illo  qui  in  corpore  eft,af/ 
feduprohibere conuenit.eius  aut  qiri adhuc  fit,  quod  quidem fadum  eft,curare:quod 
autem  futurum  eft,ne  fiat,  prohibere  oportet,  prohibebitur  autefublato  affedu,  a  quo 

rdem  confueuit.  T alis  uero  aftedus  caufa  antecedens  uel  praecedens  nominatur.  Fa 
s  uero  iam  morbus  curabitur  foluto  eo  afFedu,a  quo  primum  ea  quae  fecundum  na 
niram  ^  adio  l2ditur,quem  quidem  K  ipfum  morbi  eflentiam  dicimus  effe.  Ex  qui/ 
btis  Galeni  uerbis  facile  colligitur,  inter  morbum  K  antecedentem  uel  praecedentem 
Gaufamnihilefle  medium,  namis  aftedus  apud  Galenum,  a  quo  primu  laeditur  adio, 
Ka  quo  fit  morbus,caula  antecedens  uel  praecedens  uocatur.lllud  etiam  addere  decre/ 
nimus.Caufe  coniundac  naturam  efte(fi  illani  quis  efte  putet)cum  adeft,morbum  ad/ 
cfte,K  cum  abeft,abefte.T amen  Galenus  libro  primo  Methodi  medendi  dicit,  eius  af/ 
fedus  qui  adionem  impedit,  caufaepofliint  quidem  etiam  non  efte,  pbfllint  autem  8£ 
adhucmanere.at  cum  coniunda  caufanonpofsit  abcffe,quinmorbus  auferatur,etiam 
hacc  coniunda  aaura,apud  Galenum  caufa  non  erit.  Et  fi  fugiat  quis  dicens  illam  non 
efteconiunds  caufe  naturam,is  atoto  fcopo  aberrat,  nam  Auicena,  8C  mox  Recen/ 
tes  omnes  illam  per  hoc  definiunt.  Haec  funt  quae  caufam  nu/ixTixIw,  ideft,  contenti/ 
uam  apud  Galenum  inueniri  negant.  T  amen  funt  alia,  quae  ex  oppofito  certant,  nam 
commentatio  quam  pr»  manibus  habemus,  non  folum  oftendit  caufam  contentiuam 
'  effe,fed  cuius  aftedionis  Iit,  docet.  Adde,  non  efte  nomen  nouum  hoc  otu/ixt»/ 

.  *«,  ideft,  caufa  contentiua,fed  apud  antiquos  extitifte,et  erat  ante  GaIenum,immo  Ga 
lentis  inlibro  contraIulianumdicit,hoc  nomencaufaccontentiuaeaftoicis  coepifteldo 
cete^  fui  temporis  recentes  id  nomen  non  rede  ufurpafre,tame  ne  ipfe  de  uocibus  con 
tendere  uideatur,ino  nomine  utitur.  Poteft  8b  in  huc  ordinem  introdudorius  liber  ad/ 
duci  Galeno  attributus,in  quo  dehac  caufa  itadifterit,  (ruuixittisi/ KSiy  x 
STKfts»  KSfi  10  c^iufxiMx,>iVi'na,  &i  a-xiohai'}-,  i(pK  jStAsf,  ideft,  caufa  contenti/ 

■  ua  illa  eft,quae  cum  pt  aefens  eft,  K  morbus  praefens  eft;  K  cum  aufertur,  etiam  morbus 
foluitur,utfpina,Sb  telum.  Certum  uero  eft  hanc  definitionem  caufac  praecedenti  com/ 
peterenonpofte, quoniam  pleriincp  ea  abIata,morbus  adhuc  perfeuerat.  Igitur  conten 
tiuac  uel  coniunda  folum  competit,  &  confequenter  ima  erit  caufa  apud  Galenuma 
pracedente  diftinda.  Inhunc  ordinem  illud  referendum  eft,quod  inDefinitionum  li/ 

•  bto  Galeno  adferipto  legitur,  fcilicet  cnunKyiHsy  ro/ 

ny^wcuixyhoy  S  <nwcu/tufa,is  0  ^  *vra  Mj®',  idefti  Cotentiua  caufa  illa  eft, qua  cum 
prafens  cft.prafentem  quoque  morbum  feruat.cum  uero  abeft,  morbum  quomieati/ 
fert, ut  in  tiefica  lapis.  Ex  quo  loco  non  folum  habctur.eontentiuam  caufam  efte,  fed 
etiam  definitur.  Nos  igitur  hanc  dubitationem  foluere  nolentes  dicamus  cum  Nico/ 

!  laoLeoniceno  caufam  conitihdamapud  Galenum  non  inuenfri.  At  cum  conflet  in  a' 
liquibus  locis  a  Galeno  contentiuam  uel  coiundam  hanc  caufam  poni,propterea  ftm 
pliciterproferMum  non  eft,  utfecit  Leoniceniis,  non  efte  apud  Galenum  caufam  con 
iundamtfcd  ut  in  libro  conu a  lulianum  habetur,  ipfe  non  uult  nos  eo  nomine  fimpli/ 
citer  uti  debcre,red  foliim  in  his  qua  efte  habent  dum  fiunt  lnhis  enim  dicerepotes,  il 
Iam  efte  antecedentem  cau!am,  qua  opem  morbo  liibminiftrattK  contentiuam,  ucl 


coniimdlam  illamjqux  fub  ipfo  iatn  eft .  Illae  uero  fcntenriae,qux  ex  Galeno addircun^ 
tur  in  libro  de  plenitudine,ad  aliud  propoCtum  efle  iiidentur,8C  qua  ex  libro  definitio 
num  uel  introdudlorio  referuntur,  Galeni  nonfunt.nam  coftat  in  illis  libris  multa  effe 
quae  Galeni  dogmati  ex  diametro  oppugnant,  immo  inhis  ipfis  Definitiombus  exen^ 
pia  SC  uana  funt ,  &C  G  aleni  dogmata  peruertunt .  nam  lapis  in  uefica  eft  morbus ,  non 
morbi  caufa  apud  Galenum;fpina  uero, aut  telum,  funtextrinfecaccaufeBreuibus  iai 
tur  inferamus,  apud  Galenum  folum  elle  contentiuam  caufam  in  bis  qua  elTe  habem 
dumfiunt. In  morbis  uero  quiiam  conftant,  non  eft  alta  caufa  quam  pracedens,8i 
fi  quis  contentiuam  in  his  etiam  inuenire  uoluerit,certe  conflabit  efle  morbinnipf^ 

8C  a  morbo  non  differre .  Hac  obiter  in  hac  G^eni  commentatione  didla  ftnt .  nam  a^ 
lias  hanc  rem  diffufiffime  tradlaturi  fumus ,  pfafertim  cura  inciderimus  magna  circa 
hancrem  dodlifllmorum  uirorum  diffidiajfcilicetdodliffimi  uiri  SebaftianiMonttt^Si 

celeberrimi  LeonardiFuchfijMarchipnumBrandenburgenfiumArchiatri.NBnc  iri 

tur  Galeni  commentationem  profequamur. 

Quod  etiam  legitur,  talis  uero  motus  ipfius  eft  caufa,  lege  ipfi  eft  caufa  SC  non  ipCiisj 
namgrjcedicitwm/bef.  , 

s  E  c  V  N  D  o  Galenus  nonnullos  reprehendit,  qui  dicebant  ideo  effelpumofa  eicre 
menta,  quia  apulmone  ad  uentriculum  deueniat,  feddehis  miratur  Galenus,quQniajn 
cum  a  capite  ad  pulmonem  fludliones  fiant,  oportet  in  his  alui  excrementa  efle  fpumoe 
faffed  non  funt  fpumofa  illa  qusc  per  fedem  excernuntur,necg  cum  tuffi  expuuntur;ta/ 
men  ftepe  uidemus  afperas  arterias  quae  inpulmonefunt ,  illius  materip  efle  plenas  qu« 
a  capite  defluxit, nam  concocftum  eft,&: puri  fimile,8C nullam  habet  fpumam,immo  ex 
pulmonefemper  fpumofum  fanguinemno  expuunt,acfolum  fpumofustunc  eft,quan 
do  ex  propria  pulmonis  fubftantia  fimul  quicquam  effertur:  immo  K  hoc  experientia 
uidetin-,eos  qui  morbo  laterali  laborant,  quandoqsfpumofum  expuere,  fed  id  eft  raro: 
Killi  qui  pulmonis  inflammatione  patiuntur,poramt  quidem  fpumofum  expuere,fed 
rarius  quam  laterali  morbo  laborantes .  Et  ratio  eft  cur  quando:^  expuant,  quia  calor 
intemperatus  at($  igneus  inpaaentibus  partibus  aggregatur. 

Vbi  legitur ,  ^od  iam  concocftum  quidem  eft  puri  fimile,  gracce  habetur « 
ideft,quod  cocftum  quidem  eft  puri  fimile. 

Quod  etiam  legitur.  Sed  necp  omnino  ex  pulmone  fpumofum  fanguinem  expimnt,' 
legidebet,fed neq; femper ex pulmone.grece enim eft,«JMi Stitx  ^ntu/vs 

Ik  .  Melius  eft  interpretari  hanc  particulam  c/f^a-w-rarfemper, 

quam  omnino. 

Quod  etiam  legitur, calore  fcilicet  trt  mihi  uidctur,hpc  particula  Scilicet  uacat. 

TERTIO  Galenus  profcquitur,fi  id  quod  a  capite  dtf  uit,ad  afperas  pulmonis  ar/ 
terias,8C  ut  nonnulli  uolunt,ad  inferiora  defluit, uideamus  per  quam  uiam  tendit,  naro 
oportebit  primum  ad  cordis  uentriculos  peruerare,  deinde  neceflarium  erit  duorum  al 
terum  fequi;uel  quod  primum  per  cauam  uenam  adgibbam  partem  hepatis,8Ca  gibba 
ad  concauam  perueniat,K  ita  per  portas  ad  inteftinorO  inuolucra,  uel  primum  quidem 
ad  magnam  arteriam,deinde  tranfeat  ad  illam  quae  eft  in  mefenterio.  Sed  qmequid  Ct, 
quomOdo  adhuc  Ipumola  remaneretpituita  languini  mixta, cum  eo  tot  uenas  pertran/ 
iiens.  Reperitur  quidam  contextus,iii  quo  ubi  legitur  primu  ad  uentriculos, habetur 
»,ideft,aut  ad  uentriculos.  inagis  probo  iit  legatur  primum,  quam  aiit.nam  8C  Aldinus 
codex,  8C  nofter  antiquus, 8C  alij  multi  habent  35>i57«(',ideft, primum. 

APHORISMVS  XXXI 

QVibufcunc^  febricitantibus, in  urinis  fiunt  fedimina,ueFuti  farina craflior,Ion 
gam  «gritudinem  fore  fignificat. 

BRASAVOLV  s  . 

D  E  urinis  in  praefentiaru  quaedam  ab  Hippoaate  edocentur,  quae  fcitu  egregia  funt^ 
quae  forte  in  quartulibtu  reponenda  inderentur,  immo  8C  Oribalius  haec  in  quarto 


APHORISavS  XXXI  toyt 

interpretatus  eft-(^i  ergo  febre  correpti  (imt,  fi  in  uriius  fiant  fedimina  ueluti  farina 
crafsior, aegritudinem  diuturnam  futuram  iudicato.  quoniafignificatur  materiam  efie 
craifam)  qujhanc  febrem  fadt,8>i ideo  breui  tempore  reiblui non  poterit, immo,  ut  du 
at  GaleniSs,  Si  uires  fint  imbecilles,  hi  cito  moriunturtfi  robuftar,  morbus  diu  perdu/ 
rabit.  Oribafius  uero  dicit  haec  fedimina  ob  multas  caufas  fieri,  uel  ex  humoris  crudiV 
tate,uel  ex  inflatione  quae  corrumpit,  uel  ex  defluxu  humorum  e  capite, quem  rheuma 
tifmum  dicunt.  T amen  fi  petas  de  quibus  hic  fermo  fit.Relpondet,de  his  quae  ex  craC- 
fo  fiunt  humore, unde  diufinam  fignificant  aegritudinem.Philotheus  etiam  dicit,  fc«>  «/ 

nvK  tvfiSSmii,  KiAiivai/lii,  »  jjg.  (ruutHftji  # 

»&!/  ^TiS  (miice'nx!^Sij>ii.xinm/7i^^piilisa-w  ctUT-liU.Ti^Tini  iw -rii  <m 
HUvoiSjin  0  fiiyos  iSj/  TO  iTrmKfira,  ideft,  Si  partes  quafdam  cralfas  inueneris,  circun/ 
feriptionemhabetes  ueluti  farinam,  uel  ob  corporis  colliquationem  fit,  uelob  craflam 
materiam  in  corpore  exifl:entem,SC  ob  ipfam  caliditatem  circuobllruentem.de  hoc  igi/ 
tur  figmficato  fermo  Hippocrati  eft. 

tijnun  jTvjtwsmi/.  ideft, Quibulcunque  febricitantibus.]  nam  in  his  qui  febre  Coiv 
repti  non  funt,8f  fi  mala  fit  haec  urina,  quiapraeter  naturam  eft,  tamen  non  confiderabi 
tur:  nec  qui  hanc  mingunt  fani  alioqui  mentem  habent,&  plerimque  renes  expurgaiv 
tur  fponte  fua.  ^ 

ajoioj  KgtiiviAti  ■imsana  yivcvna.  ideft, In  urinis  ledimina,.  uel  ftibietfta-,  uel 
himoftafcs  uelufi  farina  crafsior  fiunt.  ]  didum  eft  fuperius  in  quarto  libro, hypoftafim 
eileid  contentum  in  urina,quod  in  fundo  iacet.Qiiid  uero  hypofta 

fis  fiqconfiderare  oportet. Id^  facile  fiet  fi  quid  fit  cognpuerimus.  Philotheus 

hoclocodicit,*e4‘i'»i'>!<e^K<ni,(  -n  mn.kgrsrxMi 

■7W<fi&KiSs  TO  Sjw,  ideft, xet/irnp  ueteres  dixeruntrobuftiorem  partem  farinae  uel  tri¬ 
tici,  ab  hoc  per  fimilitudinem  in  urina  dicitur.  Forte  Celfus  de  hac  intellexit,  quando 
infecundo  libro  capite  quarto  dicit;pefsima  ex  his  fi  tanquam  ex  furfin-ibus  fadas  nu, 
beculas  reprffentat;ut  perfurfura  craflam  farinam  intelligat:  tamen  de  urina  furfurea 
fedimina  habente  in  qiiarto  egimus.Diofcorides  libro  fecundo  capite  ocluagefimopri 
rao  delcrimno  uerba  facit,  a  Latinis  puls  dicitur,fit  ex  crafla  tritici  farina,  uel  zee, prius 
fiebat  ex  hordeo,  unde  nomen  habet  hkns  mtlSs,  id  eft,  ab  hordeo,  unde  illi  decipiun 
tur,  qui  hic  interpretati  funt  xer;«vM<A«,ideft,fimilj,nifl  idem  intellexerint,  quod  aLeo 
niceno  interpretatum eft.Paulus  libro  feptimo,8C  omnes  antiqui  de  crimno  eode  mo,- 
do  agunt,quo  Diofeorides.  Adluarius  libro  primo  De  diflerenttjs  urinarum  uocat  has 
hypoftafes  crimnodes.  eius  interpres  abfurde  dixit  fimilas,  quoniam  fimila  eft  farinae 
flos, non  cralTum  quod  in  farina  refidet,iuxta  illud  Martialis, 

Nec  poteris  fimilae  dotes  numerare, nec  ufus. 

quaeexmalemolitotritico,ordc6ue  cribrata  uidentur  furfiires,  qu» nunquam  furfuri/ 
bus  funt  pleniora,hac  crimnodees  uocantur,nonut  furfures  tenues.Forte  Celfus  ut  fu- 
perius  diximus,  furfureas  uocauit,  a  quo  Plinius  libro  uigefimoodlauo,  capite  lexto 
prope  finem  accepit:  tamen  furfuream  a  crimnodi  diftinguunt.  AtSuarius  libro  lecun/ 
do  De  iudicqs  urinarum,  cum  locutus  eflet  de  hypoftafi  orobea,furfurea,  SC  laminea, 
inquit,harum  autem  trium  prauarum  hypoftafium  pefsima  eft  illas  excedens  crimno/ 
dis, tantum  ab  hifceprauitatedifferens,  quantum  iplauicina  eft  mortificationi,  nanque 
febris  praeuefiiens  etiam  ufquead  cociflonem  partium  amplarum,  crimnodem  ciuimo 
di  hypoftafim  reddidit,  ucruntamen  hic  eft  diftinguenda  crimnodes  hypoftafis  ab  alia/ 
to  fanmiine.  Nanquefi  contenta  fuerint  alba,tum  fignum  eft  crimnoidem  elTe :  fi  uero 
fintrubra,fi^um  eft  (anguinis  aflatildemAdluarius  primo  De  caufis  urinarum  libro 
capite  uigefimo  caulas  hypoftaleum  cralTarum  ueluti  ferina  cralsior  oftendit,  dicens, 
fadasefleex  calore  febris,  quando  calor  folidiora  corpora  attigerit,  unde  dicit,  quem/ 
admodum  a  mediocri  atque  genuino  calido  fingitur  atque  perficitur  unumquodq;  ho/ 
rum,ita  ab  extraneo  calore,  ac  immoderata  febre  diftrahitur  atep  colliquefit,  K  cofum/ 
ptionis  corporum  febris  eft  caufe  penetrans  ad  ufque  profunditatem.  Sed  ut  appareant 
fruftulorum  Ipecies  quwdam  diuerfae,a  liquefedla  materia  liiborta  eft  differentia.  Qua/ 


obrem  habes  etiam  rationem  hypoftafis  furfureat.K  lamineae,  atque  craflam  ueluti  f 
tina  crafsior,  creditam  ijs  qui  fufficienti  pollent  ingenio.  At  fimilis  fatinat  crafsibri  <V 
qua  nunc  agit  Hippocrates,propter  hanc  cauiam  non  fit,propterea  ftatim  ab  Afluario 
additur;  ueruntamen  non  ignorare  oportet  interdum  humorii  crudorum  iptlTatorum 
effigiem  quandam  apparere  uergentcm  ad  fpecies  fimiles  praedi<Sarum  hyp6ft^o„- 
8C  haec  proprie  eft  caufa  hypoftafis  farinae  craffac  fimilis.de  qua  in  praefenti  aphonfmo 
agit  Hippocrates,  8C  quae  febrem  futuram  longam  oftendit.Idem  Adluarius  in  fine  ca 
pitis  decimiquinti  primflibri  De  pracuidenttjs  urinarum,  hanc  praeuidentiam  tribuit. 
Nanque  fi  eiufmoffi  contenta  plinra  fluxerint,  atquein peiora  procefTerint,  fas  eft  pro/ 
nuntiare  mala  effe,  atque  naturam  laUatam  deficere,  quod  illa  corporis  habitum, &  co/' 
pagem  corrumpat .  Contra  uero  fi  pauca  apparuerint,  atque  ad  minus  mala  afsidue  ucr 
gant,pronuntiandumfalutem  aegri  aduentare,atcp  fperandum  elTe. 

NiieKi!w'rluit(ffusiliu  ideft,longam aegritudinem  fignificant]  Quia&fi> 

mul  materiam  craflam  efl"e  fignificant,  qux  longo  tempore  indiget,  ut  coquatur,  unde 
dC  a  Philotheo  dicitur  jgoi'»  yxf  ./Itt-m  *  tfvan  -Aut  vAliv,  ideft,Nani 

ra  enim  longo  tempore  indiget  ad  craflam  materiam  attenuandam. 

G  A  L  E  N  V  S 

Et  H I C  fermo adhibita diftindione fit  uerus,  ab  experientia comprobatusi  quia 
tales  urinae  exitiales  fimt,ficuti  etiam  in  prognofticodidfumeft,  &plurimimor/ 
te  praeripiuntur,  antequam  aegritudo  diutius  protrahatur:K  quicunque  exipfis  funtli/ 
berati,his  omnibus  in  longum  produda  eft  *gritudo,cum  difpofitio  multam  reqiure/ 
retcodionem,in  qua  talis  urina  mingitur.  Didum  autem  eft  a  nobis  in  libro  De  criffi 
bus,fiueiudicijs,plenius  deurinis  omnibus.In  Epidemijs  autem(fuffi'citenim  mihi  de 
duobus  aegris  tantummodo  feciffe  mentionem)  In  primo  quidem  libro  de  Sileno  fe/ 
eundo  conferipto  poft  tres  conftitutiones,de  quo  in  fua  enarratione,ficinquit.  Minxit 
totum  fimul  fubcfaflTum  euacuatum  fedimen  inftar  farinae  crafsioris  album,  extrema 
rurfus  frigida,  undecima  mortuus  eft.In  tertio  autem  de  aegro  ordine  tertio,  de  quo  ipfe 
ita  fffipfit  in  fuae  enarrationis  initio,  Qui  iacebat  in  horto  Dealcis,deinde  paulo  infra. 
Vrinae  tenues  uariae  habetes  fublitamenta  parua,inftar  farinae  crafsioris.Hunc  autem 
dicit  quadragefimo  diefuilleiudicatum, Liquet  igitur  ex  his  exemplis,quodquicun(} 
mingentes  urinam  fimile  farinae  craisiori,fi  ialuari  debeant  tarde  liberatur.  Qiiicunt} 
uero  exitialiter  fe  habent,  condngit  hos  quamcito  interire. 

brasavoevs 

PRIMO  Galenus  docet,hunc  aphorifmum  fieri  uerum,  fi  diftindio  quaedam  ad/ 
hibeatur,nam  &  experientia  ipla  uerum  elTe  comprobat, quoniam  urinae  habenteshy 
poftales  craflae ferinae  fimiles,fiintexitiales.immo  Hippocrates  in  libris  Prognolfico/ 
rumidem  dixit,  undeplurimi  has  urinas  habentes  prius  obeunt  quam  aegrimdo  diu/ 
tius  protrahatur,Kfl  qui  fintqui  liberentur,  aegritudinem  in  longum  produci necella/ 
rium  eft,8C  hocran'one,quia  difpofitio, in  qua  talis  urina  mingitur,multam  codionem 
requiret,  at  de  omnibus  urinis  inlibro  De  crifibus  plenius  a  nobis  pertradatum  eft.eft 
autem  capite  fexto  primi  libri,  in  quo  tamen  loco  de  urinis  imperfedifsime  atquenui/ 
tile  agit,immo  nullus  eft  particularis  locus,in  quo  urinarum  fcientiam  feciat  Galenus. 

Qiiod  legitur.  Quia  tales  urinae  exitiales  ftmt,Icgi  debet;  Quia  urinpin  modum  feri 
nae  crafsioris.  namGraece  eft  cAiSeix  ijSj/yAfXiiirm  KenivMn  to(/  xguii, 

s  E  c  VND  o  Galenus  cafusquofdam  refert  apud  Hippocratem  inlibro  Epidemio 
rum  pontos,de nonnullis  qui  hanc  urinam  habebant.Primo  refert  Sileni  cafum,qui  in 
primo  libro  eft,in  terna  conftitutione,8i  eft  fecundus  languens.namhic  minxit  totum 
fimul  euacuatum  fedimen,  inftar  farinae  crafsioris  album,  extrema  rurfus  frigida,  um 
decima  mortuus  eft.  Sedhiccafusnon  uideturmultum  ad propofitum,  quoniam 6th 
Silenus  in  decimo  die  talem hypoftafim  minxerit,8C  in  undecimo  mortuus  fit,  in  pr*/ 

cedentibus 


APHORISMVS  XXXI  1075; 

cedentibus  uero  diebus  non  habuit  illam  hypoftafim ,  nec  fimilem  urinam;  ied  primo 
die  urina  fuit  nim  habens  fedimentum  nigrum.  Secundo  die  habuit  etiam  lotia  nigra. 
Tertio  die  lotialuere  turbulenta  Si  n^a.  Quarto  die  eodem  modo .  Quinto  die  lotia 
jjnuiaKperlucida  habuit,  Sexto  die  non  minxit .  OiSauodiecum  dolore uellicantia 
niHixit, lotia  tenuia,perlucida.Nono  die  eodem  modo,dedmo  die,multum  fimul  fub/ 
aaflumtp  minxit  cum  fedimeto  candido  inftar  farin  j  craflioris.  Alij  interpretantur  fimi 
l^ineOjCjuod  Leonicenus  uertit  inftar  farine  cralfioriSjgracce  uero  eft  .  Vfi 

des  igitur  Hippocratem  non  pofuifte  illam  urinam,nifi  cum  fuit  moni  propinquus.  At 
opus  cfTetjfi  ad  aphorifmi  propofitum  hoc  Galeni  exemplum  conueniret.quod  in  prin 
cipio  etiam  talem  urinam  habuiflet,  fed  omnes  alite  urinae,  quas  minxerat  Silenus,  mor 
tem  futuram  praedicebant. 

Quod  legitur.  Minxit totu  fimul,  funt  Hippocratis  uerba  in  primo  Epidemiorum, 
cft  tertius  cafus  apud  Hippo  cratem  de  illo  qui  erat  in  horto  Dealcis ,  quem  cafum  etr- 
am  fi  confiderare  uolueris,  non  uidetur  fatis  ad  propofitu  Hippocratis  hic, quia  Hippo 
crdtes  in  primo  Epidemioru  deHypoftafi  non  loquitur,  fed  de  enteoremate.ucrba  eius 
funt:^«iaj’«A'*'r“i;ijv7K<rjuixfit,oM(;xeiVv«.idcft,  cnaeorcmatauelfiiblationes  habentes 
paruas,inftar  farinae  craflioris  partes,  libri  Epidemiorum  interpres  uertit 
ideft,fuperfluitas.  At  hae  urinae  fecunda  dieapparucre. 

TERTIO  Galenus  ut  feipftim  forte  de  primo  exemplo  excufet,  dicit  ex  hisexenv 
plis  manifeftum  efle,  quod  quicuncg  talem  urinam  mingunt, fi  laluari  debeant,  tarde  Ifi 
berantur;fi  uero  exitialiter  fe  habeat,  cito  moriunttu-,ut  in  primo  exemplo  patuit,  K  pro 
fecundo  exemplo  forte  dicendum  eft, hic  Hippocratem  pw  hypoftafim  intelligere  tam 
lieram  hypoftafim,  quam  en*orema,&:  nebulam. 

Quod  lcgitur,liquet  igitur  «  his  exemplis,  legi  debet,  liquet  igitur  8C  ex  his  exem/ 
plis,nam  grece  habetur  Sr  xicx  7V7s>y  •s^tn/layi^xTay. 


APHORISMVS  xxxn 


C^Vibus  autem  biliofa  fedimina  fupra  tenuia, acutum  morbum  fignificant. 


BRASAVOLVS 

VRIN JE  quf hypoftafim biliolam habent,  8C in  fuperiori  partetenues  fint, mor/ 
bum  acutum  fignificat,idcft  talem  qui  cito  terminabitur,  rjuoniam  materia  biliofa  cali 
da  eft,  SC  quae  morbos  accelerat.  Vnde  ab  Oribafio  dicitur, tales  urinas  ex  biliofa  mate/ 
riafieri,Si  ficuti  humor  biliofus  cftacutus,itaacutum  generat  morbum.Philotheus  his 
paucis  hunc  aphorilmum  exponit, inquiens,»  Atya  ■ms-nr  ihr,STj  SGit  j(oa»</!af  ck-cso 
semSir  aaiv,  nsnoim  xi^ua-iMcu.  -M  ^A«s.  waiSyv  vccmyiX'i&-,  m 

iJ^xiMas,  (TUvitiuiii  /jiAaei  vv'm>«iix,x^H  hiix,  H^fx-n  yin  eSot  <rv/i5rt4ie,  1(9«  »  v/ 

A»  »i[4j>(e'3i<Sai.ideft,Quod  dicit  tale  eftiquibus  biliofte  hy  poftafes  infunt ,  his  coloratae 
funt  a  bile .  fuperius  autem ,  ideft  ex  principio  aegritudinis  tenues,  8£  aquofie,  breuem 
morbum  fignificant.8C  caufa  eft,  quoniam  concortio  fieri  incipit,8C  materia  deobftrui, 
ideft  aperiri. 

oxammJi  ideft,  Quibufcunip  autem  biliofte  hypoftaies,] 

Sibilis  colorem  habentes ,  quiflauus  eft.  Atftuarius  libro  fecundo  De  urinarum  iu/ 
dicijs  capite  fexto  dicit  ;  bilea  contenta  etiam  mala  habentur ,  quippe  quae  exau/ 
<ftam  bilem  rubeam  incotftione  tertia  fignificant  •  At  capite  decimofexto  primi  De 
caufis  urinarum  libri  caufam  contenti  biliofi  edocet ,  quam  dicit  elTe  huius  humoris 
abimdantiam ,  uel  quia  fanguis  ipfe  in  bileam  qualitatem  corrumpitur ,  uel  quia  mul/ 
ta  fit  ciborum  inculcatio  bilem  gignentium, uel  quia  hi  humores  in  corpore  creuerint. 
AtSuarius  uero  has  femper  iudicat  malas .  Hippocrates  autem  hic  potius  illas  bonas 
iudicat ,  quia  morbum  acutum  fignificant ,  qui  cito  terminaturus  eft ,  fiC  quia  iam 
XX  4  accelerant 


107«  LIBRI  SEPTIMI 

accelerant  ad  co<fKonem,tamenmal3c  Tunt, quia  morbum  figmficant. 

idcft,  Superius  autem  tenues.]  Si  quis  intelligat  fuperius,hoc cft ' 
fuperiori  parte,  opus  eft  ita  intelligere  quod  hypoftafes  in  parte  inferiori  ad  aalTum  tm 
dant,in  parte  fuperiori  ad  tenue,  tunc  enim  fi^ificatur  codbone  iam  fieri  &  elle  in  pto- 
cinflu.intelligo  aut  tenues  no  fimpliciter,fed  refpedu  craffitiei  quse  eft  in  parte  inLio 

ri  uel  dicamus,  ut  Galenus  intelligit, poft ipfum  Philotheus.  Superius  aute tenues 

idcft,  quae  in  praecedenti  tempore  tenues  fuerint,poftca  biliofj  appareant.&  hsc  exn  ’ 
fitio  a  Galeno  Jaudatut.quia  Hippocrates  femperaquofas  urinas,tenues  uocat. 

ofetbu  -Aii  miuunait/.  ideft,acutam  aegritudinem  fignificant.]  non  quidem 

acutam, ideft,facuam,8i  quae  grauia  fymptomata  habeat,  fed  acutam,  ideftjbreuem 
quae  cito  terminatura  eft-  ’  ’ 

G  A  L  E  N  V  S. 

ILIOS  VM  quidem  femper acutos  morbos operanir,did}um enim  anobisell 
quod  amarj  bilis  humorem  ita  medici  prifei  cofueuere  appcllare,ftcuti  mclanclio’ 
licum  femper  cum  adiedfione  dicunt, non  nmpliciter  bilem  proferentes, ftcuti  flauain, 

fedatrambilemnominantcs.Qitodautedicitur,fupratcnues,hoceftaquofii,ficenim 

confueuit  uti  tenuis  appellatione  Hippocrates,non  bene  uricpie  didum  uidtoetur.Vri 
na  fiquidem  aquofa,  cruda  cft,8i  diuturna.Equidem  nunquam  uidi  urinam  cuius  fedu 
menbiliofum  effetjpars  uero  fuperfluitas  aquofa.Non  ab%  ratione  igiturnonnulliex/ 
politores  dixereaduerbium,fupra,nonlocum, fed  tempus  hocinlocol?gnificare,acfi 
ita  diceretur.  Vrinarum  fedimina  quando  ab  initio  tenuia  funtpoftea  uero  biliofaflunt 
acutum  morbum  fignificant. 

BRASAVOLVS 

P  B  I H  o  Galenus  docet,  quod  biliofinn  eft  femper  acutos  morbos  facere,  nam  bb 
Iis  eft  humor  qui  cito  8C  impetuofe  mouetur. 

S  E  c  V  N  D  o  docct,antiquos  medicos  confuetos  efte  per  hoc  uocabulum  id 

cft, bilis, amaram  bilem  intelligere,fed  humorem  melancholicumnon  fimpliciter  figni 

fleant,  immo  femper  addimt  particula  atra, ut  bilis  atra,  quod  in  flaua  non  faciunt,  quia 
ipfam  fimpliciter  bilem  uocant.  i 

TERTIO  confideratiIlamparticuIam,fupra  tenues, quam  fi  uelimus  exponere, ut 
Hippocrates  confueuit, dicere  oportet,  tenues,ideft,aquofe.  At  fi  hocmodo  expona/ 
mus,  abfiirdum  uidetur,  quia  utinaaquofa  eft  auda,  8C  morbum  diutinum  fignificat, 
non  autem  acutum.adde,quod  nimquam  uidit  Galenus  urinam, cuius  fedime  efTetbu 
h'oftim,K  pars  fuperfluitanselTct  aquofa.  . 

Qiiod  Iegitur,equidcmntmquam  uidi  urinam,  cuius  fedimen,  hacc  particula.  Sedi» 
men,  Grmce  cft  i/if isKpilri)(',idem  fignificat,quod  hypoftafis. 
Qiiodetiamlegitur,fuperfluitans,GraEceeft  miTniAa^of/. 

Q_v  ART  o  illos  Galenus laudat,qui exponunt hocaduerbiumweaJ^, idcft, fupra 
pro  tempore,  non  pro  locolac  fi  diceretur, quando  urinarum  hypoftafes  ab  initio  te» 
nues  funt,deindebiIiofacfiunt,acutummorbumfignificant,idcft,talem,  qui  cito  termi 
naturus  finimmo  8f  fi  diceremus  impetuofe  moueri,forte  non  eflet  ab  re  didum. 

APHORISMVS  xxxni 


BRASAVOLVS 

VOCAT  Hippocrates  urinas  diftantes  illas,  qumfuamfubftantia  ita  diuerfam  ha 

bent,  ut  in  una  parte  tenues, in  alia  craffac  tiideamur.  neceflarium  eft  cum  quihas  uri/ 
nas  minxerit ,  turbationem  fortem  in  corpore  habere,  quia  neceffeeft  aliquas  ma/ 
tcriae  partes  efte  codas ,  alias  elTe  renitentes  atque  tumultuantes ,  ex  quo  flt  peK“' 

batiOjSt 


Vibufcuncj  urinx  diftantes  (unt,his  turbatio  fortis  in  corpore  fit. 


APHORISMVS  XXXIir  1077 

bario,  8^ ideoPhilotheus  dicit >  J^isu^ss  yjaf/,  yjnAa  •n  cwutie^y  v>  t(Stvx  Z. 

^t^  vaisxv-  W-w  ^  -nictim  soiy.i^jrAsi'  jja»  ir»/i8> 

‘jvjjin»'  ,  ■iri';jmifx<iv<nnJjs:}'inus  ,  SS^iWoxfirw  exsTOf  l<p«  mmM-rX 

■jtctit]^  o*(i«ivai/.iddil ,  Diftantera  urinam  uocat  inaEqualem ,  quae  fecundum  quid  fit 
quid  cruda,  quibus  hae  uring  fiunt, malae  funt.oftendit  em'm  alicubi  na 
nirx  temperiem,  alicubi  uero  difpofltionis  praeternaturalitatem,  unde  Hippocrates  de/ 
centerdixitjtalestin-bationemflgmficare. 

Oribafiushasdiftantes  urinas  tribus  modis  fierr  dicit,  aut  ex  meatuuobftrudfione, 

■  jiutextraffamateria,aut  ex  uirtuteimbecilli, que  codlionenonoperatur.hf, de  quibus 
nuncmentioncm  facit  Hippocrates,  ex  crafla  materia  fiunt,  atcg  meatuum  dblfrudio/- 
ne,  quia  dicitur  turbatio,hoc  eft  cofuflo  humorum,  unde  uidefltes  indocti  medibi tales 
urinas,  exiftimStelle  quafifrigidas.dum  enim  tiident,  mox  relaxationem  cotpohs  mO 
liuntur,ideft,uen*.fe<ftionem.hKc  Oribafius.  •: 

oHaGiai-A  JltW-w  w  Sgee  j-irtTOiideft,  QiiibufcUncj  itrinf  diftahtes  fuht.  ]  ■  Vel  in/ 
flabiles-,uel  ut  Thcodorus,difie(SaE,quiahabeacdiuerfasparteS3aliquas  craflas,  aliquas' 
tenues,aliasmediocres.  ^  ■  ' 

iTO/tK^Lio^vfi  li^r.idell, Iis  turbatio  uehem'es  in  corpore  eft.]Na 
urina, qu*  partes  uarias  habet,  diuerfas  incorporemotiones  fighificat,qiijipfum  omni 
noturbant.fedtuambigerepoterisinquapartehiecdiuerlitas  confideradaflc,aninuri 
pgfubftatia,an  in  cotentis.RelpSdemus,  Adluariu  diuerfitate  in  iirinis  ponere, tum  exi 
parteipGus  fubftantiac  urinae, tu  exparte  cotentorS.  fed  nos  haric  diftantia  potifTimum 
in  contentis  intelligimus,quia  hoc  frequenter  liidetur, partem  cotentorS  efle  tenuem, 
partem  cralTam, partem  mediocre, Sf  hoc  in  eodem  tepore  intelligimus.idrp  a  nobis  di/ 
dum  eft,  quoniam  Aduarius  diuerfltatem  facit  in  urinis  etia  feclindum  dies  diueribs. 
nam  hodie  crafla,cras  tenuis,  altera  die  mediocris.immo  dC  diuerfitatem  facitpenes  co 
lores,  tamen  in  eodem  urinae  corpore  eodem  tempore  non  uidehtin'  hi  diuerfi  colores, 
fedbenein  contentis.  Si  etiam  intelligefemus  elTediftantes  fecundum  colores ,  eadem 
tatio  eflet,  quia  colorum  diuerfitas  codionis  diuerfitatem  oftendit. 

GALENVS 

SI  V E R B  V M  diftantes in  propria  fignificatione accipiatur ,  rem  impoffibilein o/ 
ftendet:  urina  fi  quidem  femper  eft  fibi  ipfi  continua ,  nullum  fpatium  uacuum  ha/ 
bens  interiedum  .  Si  uero  per  id  fubftantiac  inaequalitatem  dici  intellexerimus ,  rede 
dixit fortemfignificari  perturbationem ,  nam  fuperante natura ,  omnia  xqualiter  uni¬ 
ta  funt;  jgris  uero  caufis  tumultuantibus,  ac  renitentibus  ei, illud  quod  obtinetur ,  atep 
concoquitur  aliam  habet  formam.  Renitens  uero ,  ate^  tumultuans  aliam ,  &  quando 
plurahuiufcemodifuetint,  uariam  magis  oftendunt  urinarum  inaqualitatem ,  eius 
caufam  perturbationem, 

BRASAVOLV.  S. 

PRIMO  Galenus  docet ,  fi  hoc  uerbum  m  JltssioTit ,  ideft,  diftantes  in  propria  fi> 
gnificatione  accipiatur,  rem  impoflibilemoftendere.  nam  uocabulum diftantes  diC- 
continuationem  quandam  fignificare  uidetur,quj  in  urina  inueniri  non  poteft-nam  u/ 
tina  femper  dft  fibi  ipfi  continua,nullum  Ratium  habens  uacuum  interpofitum- 
S  E  c  V  N  D  o  docet,  fi  per  hoc  uerbum  diftantes  intelligatur  fubftantiac  inaequalitas, 
tuncrededidum  eftfignificari  perturbationem  fortcm,quia  in  codionequandohatu/ 
rauincit,omma  aequaliter  fimt  unita.  Sed  cum  caufac  aegritudinis  tumultuantur,  &r  ha/ 
tura  renituntur, illa  pars  qua  coquitur,  aliam  habet  formam  a  parte  renitente .  nam  ha 
remtentes  aliam  habet  formam,&  quanto  plures  fuerint  renitentes  materia, tanto  ma/ 
gis  eriturina  uaria  8f  inaqualis,quaitafitob  perturbationem. 

f^pftlegitur.  Si  ueroperidfubftantiainaqualitatem  dici  intellexerimus ,  grace 
eft,«  <A'  tjJJ  Tto  ciisccnif  ubi  uides  particula  <rvscciny  a  Leoni/ 

ceno  interpretatam  elTe  fubftantiam .  Nos  potius  interpretandum  putamus,  fi  uero  per 
id  comundionis  inaqualitatem. 

Aphori/ 


LIBRI  SEPTIMI 


C^Vibus  in  ucinis  bull*  fubfiftunt  morbum  renalem  SC  longum  fignificant. 


D  E  B  V  L  L I  s  ,qua  in  urinis  apparent, multa  ab  AifJuario  differuntur.nam  primoU 
bro  de  urinarum  differentijs  capite  decimoocSauo  bullas  diftinguit.in  magnas, paruas 
bC  medio  cres-SC  in  aliquas  que  per  totS  urinae  fuperficie  apparent, K  que  iolum  in  coro 
na.Kharuni  que  funtincorona,aliquacfunt  in  tota  corona,  aliqua  in  una  eius  parte  a/ 
liqua  in  pl  uribus  partibus:  uel  manent  in  corona  &  in  fuperficie  media  urina,  uel  ma/ 
nent  in  altara  fpla  medietate  fupcrficiei,uel  habent  alium  modum  inordinatum  &  com 
plicatum,  tam  per  fuperficie,  quam  pn  coronam.Earum  qua  funt  in  coro  Aa, alia  fmgu 
la.alia  binj,alia:  tern3c,aliaalionumero,uel  omnes  in  eadem  magnitudine, uel non^ 

tnnes  funt.code  modo  bulla  qujinipfa  fuperficie  funt,autfingulajautbina,autinalio 

funt  numero,  fed  ab  AtSuario  unii  notatur,intclligcndu  efie  no  de  bullis  que  fiunt  dum 
mingirnus,  poftea  abeunt, fed  de  illis  q  uf  perfeuerant  etiam  refrigerata  urina ,  nam  ifta 
a  fortiori  caufa  fadle  funt.In  fecundo  uero  de  urinarum  iudicijs  libro  ca.decimoquarto 
hac  bullarum  iudicia  ponit.Primo  fupponit,quod  cu  mmiu  albis  uriras  bullj  non  funt 
uifa.  .Secundo ,  quod  necp  funt  uifa  cum  rubris,autfemcl,  aut  bis,  quia  cum  excelfiuis 
qualitatibus  non  uidentur,undefolum  funt  in  urinis  albis,fpiceis, aureis, Sf  fubrubris. 
Bulla  igitur,qua  funt  in  corona  fola  integra  feriecircumfiftunt,  fi  contigerit  ut  colore 
humoris  urinp  tindfa  fint,fignificat  maiorem  capiti  afI'e(3ioncadcfre,at9  dolorem  non 
mediocrerque  uero  fparfim  incorona  manentjhaadebiliore  caufa  generatur,  atep fimi 
liter  fignificant  debiliore  dolorem.  Bulle  alba  in  corona  ambitu  fignificat  aut  paruum 
aut  nullij  dolore.  At  in  urina  tenuh&T  abfcp  hypoftafi  potius  indicat  renu  oppilatiohem. 
In  his  qui  habet  femiij is  fluxubulla  apparent  denfius  in  urinis  per  corona.In  feCSdo  ue 
ro  De  caulis  urinarii  li.ca^quarto  docet,  bullas  fieri  ipiritu  cotento  circarenes, inquies; 
quin  etia  eadem  motione  circa  renes  Sf  ueficam  fadla  ab  aliqua  contingente  locorum 
anguftia  fpiritusingeneratur,3f  bulleexcitatur.Non  minore  motione  quocp  circa uafa 
feminaria  farta  generantur  (piritus,atqjtranlmittunturaduafaurinaria.DebullaiTiuc/ 
ro  pracuidentqs  inprimoDepraciiidentrjs  urinarulib.egit  capite  decimofexto.  Sed  de 
hac  de  qua  hic  pertrartat  Hippoaates  nullarnmentionemfecit.Eftigitur  Hippocratis 
fenfus,^iibus  in  urinis  (fcilicet  quae  tenues  fint,  bC  abfcp  hypoftafi  fecundu  Artuariii) 
bullae  infidunt,hac  fignificat  morbu  renale,  ideft  obftrurtione  in  renibus,  quae  fit  ab  hu 
more  craflb  &  audo.propterea  hic  morbus  erit  diuturnus.  Oribafius  in  fuo  Hippoaa 
tis  codice  habuitphrenefim,8C  no  morbiirenalem  .  Eft  aut  facilis  tranfitus  ex  uocabu 
Io  vuffiTucii  in  uocabulum  <pg’jvihcu,itic^  huncaphoriimu  comentatur  Oribafius.lftud 
ex  pituita  acciditin  fpiritu  flatulenturefoluta, cuius  qualitas  ad  cerebrS  afeendens  phre 
nitidem  facit. Longa  uero  ggritudine  fignificat ,  quia  crafta  materia  tardius  attenuatur. 
Sed  meo  iudicio  longe  aberrat  Oribaf.  na  phrenitis  a  pituitafieri  nopoteft,ne<p  ab  ipfi 
usfumis.potius  diceredebui(Tet,luteas  bullas  bile  in  capite  fignificare,ex  qua  poflit  ia» 
duci  phrenefis.  At  fuppofito  hoc  elTe  uerii, quomodo  dici  poterit  egritudine  efte  longa, 
quia  phrenefis  acutus  eft  morbus.,pptcrea  legereoportet  rufef-nv  ideftrcnalis  morbus. 

ctaGiot  ^  -Tsinj/  Bfoiojj/  iiaiswTia  .  ideft ,  (Quibus  in  urinis  bullaeinfi/ 

dent.]  Leonicenusin  fuo  codice  habebat  t/iety<M"niu,nont®!s«i'7«,proptereainterpre 
tatus  eftfubfifttuit;8C  non  infiftunt.  immo  prima  lertio  noftri  antiqui  codicis  ita  ha/ 
buit.  Si  in  urinis  tenuibus  &  fine  hypoftafi  bulle  infideant.tame  &  fi  Artuarius  eo  mo 
do  intelligat,non  eft  neceflarium  quod  hypoftafe  careant. 

Ni<pexZKx  «i#tiMi/sm(;(altcr  codex  habet  rtif  yfixliu  <mnc«tv8.)ideft,morbu  renale  Cgmfi 
cat  ]  De  quo  fuperius  etiam  difreruimus,quid  uereeftetrtif  eiTO,  offendentes.  •- 
Kat  itanfiu/  tZu  'io-tcSi.i.Et  loga  e^itudine  futura;  ]  Quia  ex  humorib.craHis 

frigidis  glutinofistp  fit, K  flatu  comixto.Philoth .  hoc  modo  totu  aphorifexponitiw 


«  Kir^Ss.lsmr-Txa  A  Isrwfa  7i>  ifs,  Jjst  -n  cu/uSaSii  vsre  tS  arvifljV*'^'®' 

Jjjif  w Tniupi^vyStAiSli-i^cii  fui  hgKfc^tsiiiii/sj/^<nx^ai  ji-ax^lsu  tlw  ySGi/ .  i>  ydf 

■  liitui j^ivtv aaS^liclayay  m maiitceTa.  «Ti.« ythii Kjyit^fimy.tK^ nf^fnoyyl/ 

^  gyfyix 9  ■ni^uy  t()i^'<3»,Tv;^o(;  6* yctsfis »  W^oex©-, At m tar'H<m,T«xy  w ajrtxie 
^r«5 ;  idcft,  Bulla  eft  4>in'tus  inflatus  ab  htimiditate  coceptus ,  fed  ipfe  fit  a  Ipiritu  K  hii 
nuditate  uel  crafl[a,u?l  tenui.Infidet  aut  in  fiqierficie  urine ,  quonia  furiiim  impellunt  a 
fpiritu.Qiribus  igitur  adfuerit  urina  bullaru  plenajno  ftatim  defides.longii  morbu  indi 
accramtudo  enim  in  longu  tempus  morbu  extendere  confueuit;  fed  certe  &r  renalem 
piorbum  ex  propinquis  enim  partibus  fertur .  Si  eram  ex  meatibus  deferretur,  puta  ex 
uentre  uel  thorace, attenuatu  motu  deduceretur,  8f  cito  defideret.  Vnum  eft  bullas  perx 
feuerantesintelligi,&r  quae  infuperfidefint.  Plinius  etiam  libro  uigefimooiSauo  ca. 
fexto  prope  finem  de  urinis  agens  dicit:  mala  bullantis  &  crafl*. unde  bullas  pro  malo 
habet,fedmox  fequiturtin  qua  quod  fubfiditfi  album  eft  ,  flgnificat  circa  articulos  aut 
uifcera  dolorem  imminere. 

GALENVS 

Sv  L  L  JE  fiunt  circumnedlendo  humore  (piritui  flatuofb.  Solet  autem.hoc  magis  ac 
cidere,quando  humor  aliquid  tenacitatis  habet:  tunc  autem  8C  bullacipfa:  funtfta 
i.  Si  difficulter  folubiles .  Cum  i^tiir  fpiritus  flatuofiis  una  cum  urinis  excernitur, 
fignum  eft  frigidae  xgritudinis  renum .  Haec  enim  aggregat  fpiritum  flatuofum ,  at^ 
ideo  aiut  {gritudinem  fore  longam.  Frigidum  enim  Omne  eft  difficulter  iblubile,K  uix; 
codHonem  admittit, atcj  ideo  diu  durat.Nonnulli  autem  ab  acritudine  urinarum  aperi/ 
ri  ofa  arteriarum  quae  funt  ijn  renibus,  at$  ita  excerni ipirituni  aliquem,  qui  cum  urinis 
,  exit,  8^  bullas  facit. 

,  B  R  A  S  A  V  O  L  V,  S  ■ 

PRIMO  Galenus  docet,  bullas  fleri ,  quando  flatuofus  fpiritus  fub  htimiditate  ex/ 
tenditur,  At  hoc  magis  contingit,  quando  humiditas  tenax  eft,  tunc  enim  bullj  funtfta 
biles,- 8i  difficulter  folubiles.  ■' 

s  E  C  V  N  D  o  infert  cum  fpiritus  flatuofus  una  cum  urinis  excernitur,fignueire  frigi 
dse  renum  egritudinis,fpirituqugflaruofiim  aggregat:  K  propter  hoc  jgritudo  eritloiv 
ga,quia  uix  coffionem  admittunt,urtde  diu  perdurant. 

TERTIO  quorundam  fententiam  refert  qui  dicebant,  ab  urinarum  acritudine  ora 
arteriarum  quae  funt  in  rehibus  aperiri,8C  hoc  ftiodo  Ipiritum  aliquem  excerni, qui  exi/ 
ens  eum  urinisbullas  facit.  > 

APHORISMVS  XXSCV 

Vibus  tiifidens  pingue ,  ac  (ittiui  totum,  his  renum  uinum  acutu  fignificamr. 

,  BRASAVOLV  s 

Q_7 1  huius  generis  urinas  meiunt,  quibus  pingue  quoddam  fupematet,K  hocpau 
latim  non  profluat, fed  totum  una  uicejUltiumrenum  fignificatur.iWpius  fupra  urinam 
quatdam  innatantia  uidentur  uelamini  fubtili  fimilia  diuerforum  colorum ,  de  quibus 
diflerit  Adluar-ius  libro  primo  De  urinarum  differentijs  capite  decimoieptimo  dicens, 
quandoq;  fieri  infuperficieurinaEpunefla  olei nucpauca,nuncplura,nurictenuia,nunc 
craira,ut  fit  in  pingui  iure  refrigerato,  hate  pinguedo,  quae  eft  oleo  fimilis,  eft  uel  totius^ 
fubftatia  quod  ehquatur.uel  derenu  fubftantia.uidetunj  fimilis  oleo  ht^  pinguedo.uj^k 
de  SC  Adluarius  oleaceas  urinas  has  uocat,8f  in  primo  De  iudicijs  urinarS  capite  dec3®r 
monono  dicit,haru  urinarii  elle  tres  fpeciesnominib.diftin<ftas,oleappa*es,olef  colora,* 
oleacea:dicitq!  pingui  liquefa(fto,cu  ipla  incederit  adulterina  caliditas,n6  modo  in  prb 
cipiojK  augmento, ueru  eua  in  fummo  manete  aegritudine, urinae  eiufmodi  afpiciutufi 
fiquide  in  principio  oleicolora  praiientatur .  NondS  enim  exatfte  eo  colore  tindfee  funt 
urinae,  ubi  etia  paucu  pinguis  liquefaeSu  fit.  At  in  augmento  fpedlatur  oleapparens,  cii 
liquefacftio  iam  maius  fpatiii  habuerit:fed  ubi  exacfte  pingue  colliquatu  fit, tu  urinae  eo/' 
lorem  oleaceii  prx  le  ferunt.hoe  enim  indicatur  paflione  efle  in  fummo, ob  in  totucol/- 


io8a  L,  ISR.I  SEPTIMI 

ItquefaiSionem  faflam  elTepmguts.Notatcp  Acfluarius,  hanc  elTe  differentia  liquefjA- 
pinguedinis  totius  corporis ,  8C  ipforum  renum .  Qiiia  fi  hic  color  paulatim  procet^  ’ 

K  multo  tempore  hi  colores  confirmentur ,  fimum  eft  febris  per  totum  corpus d®* 
fed  fi  breui  at^  tumularim  idem  appareant, patuo  renum  folorum  dcmonftratur  adeu 
8C  ha:c  eft  differentia,  qua  aflignat  Galenus  in  cSmentatione.  Alia  tame  differenta iC 
(Suarius  etiam  aflignattquia  fi  a  renibus  proueniat,in  renibus  perfentitur  magna  calidi 
tas:fi  a  toto  corpore,  in  toto  corpore  ardor  perfenritur.In  lib.uero  iPeurinarfiprouiden 

rijs  capitedecimofeptimouocat  hanc  pinguedinem  colliquamentajiubet^ficolhW 

menta  continua  innatantia  apparuerint, malum  eflelatcp  proferendaeft,uelrene^lafos 
eire,uel  corpus  non  ali  colliquatipne  praefente .  Opus  df  ergp  fi  fupra  renes  pinguedo 
hec  quf  fupernatat,  fignificare  deb^t,  c^rehefim  K  una  uice  excerni, no  paulatim, 8i 
renes  uehementer  calidi  effe  debent.  Oribafius  inhoc  aphorifmo  piriguenon  legit, fcd 
Craffumjunde  dicit,  quibus  craffum&  copiofumfueritredime,nephriticaaffeAonefi, 
^ificat,K  acuta *gritudine.quia  qiiod  crafium  eft, infra  decurrit ;  uenies  aut  adrenes 
exhalari  no  poteft,  undeacutos  excitat  dolores,  quare  intelligit  acutum  morbum  non 
qui  cito  terminetur ,  fcd  eum  qui  habet  dolores  uehementes.rc  autem  uera  haecnonell 
Hippocratis  mens, fed  illa,  quam  fuperius  diximus. 

■  omanKnd  ai7§»  « e-!ns«ffie.ideft.  Quibus  infidens  pingue.]  Et  hic  eftuerus  Hippp; 
cratis  cotextus.alij  legunt  Ai5§)l*-\aiTOrit«i{.ideft,pinguishypoftafis,itahabuitanti^ 
Cranslatio,8C  Theodoruis,qui  uerrit  ff  dimenpmgue;ied  de  hypoftafi  intelligi  nbdebet, 
quoniam  pingue  non  fubfidct,  ut  Galenus  in  commentatione  edocebit, immq  iu^na 
fat,propterea  infidens  feribendu  eft,  non  fubfidenstficuti  etia  in  praccedpnti  aphorifmo 
dicebat  bullas  infidere,  qiiia  in  fiiperficie  erant :  ita  hic  intelligi  debet  pinguqinfrims, 
quod  fcilicet  in  urinae  fuperficie  natet. 

Kat i^j>o«,uel  ooi<,uel  «SfO!r.ideft,Et  fimul  totum.  ]  Secundum  Leam'cen5i'}lhfo/ 
dorus  liero  congeftum  exponit-nos  ima  uice inieiSum, exponendum  cenfemus,&  tom 
fn  ehenfim  quia  ex  hoc  quod  una  uice  fimul  eijcitur,  in  renibus  uitium  effe  denotatur.; 
nam  cum  pinguedo  ab  alijs  corporis  partibus  (lefluit,  fimul  non  defluit,  dC  comprehen 
fim  una  uice& uno  tempore, fed  ihmulto  temporepaulatim. 

Tisnttcn(i  ntfetliKcc  cfiee’imiiiuva.  ideft,  fis  renum  uitium  8C  acutum  fignificatur.] 
Quod  quidem  uiriueftjquia renum  pinguedo  ex  nimio  calore  colliquatur,S<:  quatbre/ 
ui  K  facile  exit,  nam  uijs  exitus  proxima  eft ,  At  fi  alia  corporis  membra  colliquentur, 
longa  indigent  uia,  antequam'per  lierias  ad  renes  perueniant,K  deinde  per  urinainqce 
ant.Philotheus  hunc  aphorifmum  ita  aggreffus  eft;Ai5§w  -cireraini/ Atj<«  ihu  TUfitMt 

j(SCi  «Tjf  «va  OT(iiurB,t«l'  «ificc  'iSAv.Tsn 

si  «5»^  « TfKsfiSIjiHS 

uitKHeiyi-rm,  ^  ^  JA»'W  vauxh , 

^  -ms  -n  (hwrkxsxA .  ideft,  piii^ein 

hypoftafim  dicit,pinguem,SC  oleaceamjquac  fuperius  infidet.talis  imtur  hypoftalis  re/ 
num  uiriumfignificat,fi  fimul  colletfta^  comprehenfimeft,hoceftfeftina,utiernelUel, 
(terum  excernatur .  pinguedine  enim  inrembus  eliquata  cito  excitatur .  In  toto  autem 
corpore,tarde,ipfa  &  acutam  aegritudinem  oftendit,  uehementem  caliditatemmieni/ 
bus  pinguedinem: colliquefacientem  praenuntians .  Philotheus  legit  hypoftafiiri ,  hoit 
infidensitamen  deinde  exponens  dicit,  effe  fuperius  infidentem  pinguedinem,proptey 

rea  non  poteft  elTe  uerahypoftafis.undeuel  opus  eft  improprieintellibereuocabulum 

loftafisjUel  legere  i'ris«<nj,idert,infidentia  uelluperfedimentum,  mifletf  librarium 
pi  nomen  unjpro,  alio  pofueritinota^  effe  acutam  pgritudinem,  quia  cito  terminatur, 

'  '  riquia  jpteft  dolores  effatu  dignos  inferre. 

G  A-  L  E  N  V  S 

E  alui  excrementUjfiue  urina  pinguis  fuerit,  ex  colliquarione  adipis  fit, 

G)gisinrenibus,quaintoto  corpore  exiftentis;  quare  necp  omnino  morbi  renalis  «t 

fignum,.  Sed  commune  omnis  adipis  ab  igneo  calore  colliquari.  Aut  igitur  ita  midicn/ 
dum  eft,ficuti;in  his  de  quorum  uitio  renali  non  ambigttur,non  paflionis  genus.fed  a/ 
cutiem  dignofcente.ac  praedicente  in  hoc  aphorifmo  Hippocrate .  Vel  pro  uerbo,  ne- 


APHOHISMVS  'XXXV  i.o|t 

phritica,quod  fignificatuitium  remunjfcribendum  eft  phrenitica, ficuti  quidaiii  (cripfe 
reexpofitorcs.  Atqui  necp  hoc  folius  phrenitidis  fignu  exiftit,necp  nmplicis,ne($  inccn 
dentis,  ied  cuiufcunq?  febris  colliquantis.  Quod  uero,  totum  fimul,fermoni  adiecSum 
eft, poteft  Kbretritatem  temporis  ngnificare,K  ftihilominus  poteft  &  loci.  Quod  enim 
adftriiSumeft,  Kmfeip(uiticontra(ftum,fimUl totum  nominamus  j  contrarium  extV 
ftens  diflra(So,at$  difperfo .  Hacc  igitur  ufcp  ad  hoc  etiam  a  noftris  praeceptoribus  fue/ 
reinterpretata.Quod  uero  mihi  uidetur,iam  dicam.  Simul  totUm  fermoni  adiedium  mi 
hi  uidetur  de  tempore  didhim ,  at^  ideo  adipis  renum  oftendere  colliquationem .  In  a/ 
lijs  enim  partibus  corporis  adipes  colliqtratipaulatim,  Sinon  urnuerfim  cuminina 
exeunt,primum  colliquatione  participata  a  uems  illi  uicinis ,  deinde  ab  his  quae  conti/ 
nuantur ,  Si f  Urfus  ab  alijs  Si  alijs ,  donec  ad  renes  pcrueniat .  Adipis  ucto  circa  renes 
colliquati  tranfumptio  ad  Urinas  celerrima  eft.  Si  non  paulatim ,  fed  fimul  tota  fit,atcg 
ideO  in  renibus  ipfis  dilpofitionem  effe  monftratur,cui  rei  Si  experienuam  inuenies,  fi 
diligenus  ammaduerteris,c6fentientem.  Cum  uero  duplex  fcriptura  fit ,  in  quibufdam 
quidem  exemplaribus  epiftaflsjideftinfidens, in  qUibufdamtierO  fubfidens ,  fcribitur. 
Primam  dieimUs  efte  uerioreffl.  Infidet  enim  femper  qUod  pingue  eft  Si  non  fubfidet, 
8i  quidem  prioris  aphorifmi  diiSioni  magis  confonat  ifta  fcriptura .  In  illa  enim  Hrpiio 
crates  dixit.Quibufcuqp  aut  in  urinisbullginfident,mdrbumrenaleffl,Silongamugni 
ficant.  Confentaneum  igitur  ei  qUod  dixit  infideht, quod  deinceps  didium  eft.  Quibus 
ihfidens  pingue,  Si  fimul  totumjhis  renum  uitium,Simorbum  efte  acutu  fignmcatur. 

B  R  A  S  A  V  O  X  V  s 

PRIMO  Galenus  docet,fiuefintalui  excrementa, fiue  urina, que  pinguia  nnt,fem/ 
per  adipis  colliquationem  fignificant,Si  hanc  quidem  colliquationem  non  mams  in  re 
nibus,quam  in  toto  corpore  elTe.  unde  hoc  non  eft  morbi  renalis  fignlim  neceUatium, 
fed  eft  cuiufcun^  adipis  in  quacum^  corporis  parte  a  calore  igneo  colloquati  commu> 
ne  lignum. 

SECVNDO  docet,  uel  audiendum  efte  Hippocratem,  qui exhoc  morbi acutiem 
notet,  morbus  uero  notus  fit:uel  pro  hoc  morbo  nephritica,  quod  renum  uitium  fignifl 
caqlegamus  phrenitica, ut  quidam  expofitores  faciunt. 

T  E  R  T I  o  docet  hanc  expofitionem  non  conuenire ,  quia  hoc  non  eft  lignum  foli/ 
us  phrenitidis ,  netp  fimplicis  phrenitidis  neqp  incendentis,  ideft,incendentem  febrem 
hal3entis,fed  eft  fignum  cuiulcump  febris  colloquantis. 

Q_v  ARTO  docet,hanc  particulam  «Sfiop  (  quam  Leonicenus  interpretatur  limul 
fotum,Theodorus  congeftum,nos  uero  una  uice)poire  Sd  temporis,  Sd  etiam  loci  bre 
uitatem  fignilicare.nam  quod  eft  adftridlum,  Sd  in  fe  ipfum  cotradlum,  «S f  ooi,,ideft  una 
uice  comprehenfum,nominamus:id9  eft  diftradio  at(^  dilperfo  contrarium .  prgeepto 
res  noftri  ufqp  adhaec  cognouere. 

Quod  1^'tur ,  Quod  enim  adftridlum  eft,  in  fe  ipfum  contradlum  limul  totum  nb/ 
minamus,  contrarium  exiftensdiftradioatmdiiperfotgreceeftwy)' 

w>  otuitjf  (keop  Aicai-cciriMa, 

Q_v  I N  T  O  Galenus  fententiam  fuam  aperit  dicens,'re  oiif/,ideft,  una  uice,  quod 
in  aphorifmoadditur,detemporedici,propterearenu  colliquationem  fignificat.  nam 
adipes  in  alijs  corporis  partibus  colliquatino  exeSt  iS^oui ,  ideft  uniuerfim  Sd  una  uice 
cum  urina,  fed  primo  uicine  uenac  colliquationem  participant,  deinde  ali  j  his  uicinae, 
quoad  renes  attingant.  Si  uero  in  renibus  colliquatiofiat,  pinguedinis  tranfumptio  ad 
urinas  celerrima  eft,8d  no  fit  paulatim,fed  «tffowj, ideft  una  uice,coprehenlim.itaq!  adi 
pis  colliquatio ,  quae  fit  inrenibus ,  ab  illa  quae  fit  in  omni  corporis  parte  diftinguitur: 
quod  fi  ejqjerientia  obferuare  uolucris,uerum  efte  deprehendes. 

SEXTO  notat,  cum  duplex  fcriptura  inueniatur,una  quae  dicit  t7ris-«rif,ideft,inll/ 
dens,alia'«57osit<nr,ideft  fubfidens,primamle(Sionem  magis  probat  Galenusiquia  pin 
guedinis  natura  eft  infidere,  non  fubfidere.  Sd  ho  c  ex  praecedenti  aphorifino  cofirmat, 
in  quo  Hippocrates  ufus  eft  uocabulo  infidens,inquiens:quibufcun(5  autem  in  urinis 
bullae  infident,morbu  renalem  Sd  longum  fignificant,imde  utilli  confentiat,hic  etiam 
dixit  qqibusinfidens  pingue.  - 


lost  LIBRI  SEPTIMI 

Quod  Iem’tur,iii  quibufdam  uefo  fubfidens  fcribitur, legitur  in  quibufda  uero'^/. 
MCT{,ideft,mbfidensfcribitur.  ' 

APHORISMVS  XXXVI 

QVibus  autem  morbo  renali  laborantibusjprxdidla  accidunt figna,doIoref« 
circa  fpinsE  mufculos  fiuntfi  quidem  circa  loca  exteriora  fiat,abfceffus  quot» 
exterius  futuros  expeda.Si  uero  dolore?  magis  circa  loca  interiora  fiant, 
fceffus  expeda  futuros  interius. 

BRASAVOLVS 

D  V  o  prg cedentes  aphorilmi  figna  qiijdam  profequuntur ,  quibus  renum  uitia  de/ 
prehendi  poffunt.Nunc  uero  hominefuppofitojqui  renali  morbo  laboret,  ut  ex  pnece 
detibus  fignis  dignofcit,fi  dolores  infuper  habeat  perfeuerates,  cofideradi  fcilicet  funt 
hi  dolores ,  an  fint  circa  fpinsc  mufculos .  quia  fpinaemufculi  intrinfeci  elTe  pollimt, 
at(5  extrinfeci,propterea  fi  in  extrinfeca  parte  fint,  circa  illam  fient  ablcelTusifi  uero  cir 
ca  loca  intrinfeca  doleat,in  cifdcm  intrinfecis  locis  futuros  abfceffiis  expeiSato.namu/ 
bi  dolor  eft,ibi  colleda  ^  materia,  8C  ob  perfeuerante  dolorem  noua  materia  illuc  cur 
rens  coadunatur,  quat  partes  illas  extendens  abfcelTus  facit ,  ibi<j  materia  perfeuerante 
neceffario  putrefcit,SC  abfceffus  ad  exituram  uenit. 

onimn  Jt  iiai ,  ideft ,  Qiiibufcuncf  autem  morbo  renali  laborantibus,] 

longo  fcilicet  K  cognito. 

T(i  (ru(if«t»a  (r«/ta«.ideft,Pr3cdi(!la  accidunt  figna.  Scilicet  in  praecedenti 

bus  aphorifmisfcripta.  Oribafiusintelligitdi<Sa  folu  in  praecedenti  aphorifmo,  fcilicet 
fi  fit  cra(rum,8i  muitu  fedimen.naipfe  ita  legebat,quod  dicitur  pingue  ab  Hippoaate. 

porotTt  ctf»  av  ^xjfieuss  j-iror-rai.ideftjDolorestp  circa  fpinae  mufculos  flut.] 

Qui  dolores  perleuerent. 

■Rv ijSi -niit.  Kalfiu-n7ris!yfvcin«i,t(gumeciislitcaT«T!^<r(/lt;^iiif(i!llroiAi>x.i<}e{i,  Siqui¬ 
dem  circa  loca  exteriora  fiant, abfceilus  quoque  exterius  futuros  expedla-]  Ideft, inmu 
fculis  cxtrinfecis,  de  quibus  in  libro  De  ufupartium  abunde  fcripfit  Galenus. 

Htf  (iKMojr  ot  mpoi  7r{&  ceis  erra  Tsjrsr  yivm-ira ,  KSU  -w  cCgsiiiXiK  ifixrJliyv  aeo  Siri, 
IxRea.ideft,  Si  uero  dolores  magis  circa  loca  interiora  fiant, etiam  abfceflus  interius  exr 
petfla.]  In  intrinfecis  inqu5mufcu!is,  uel  inipfis  renibus.  De  Oribafio  plurimu mirari 
oportet,  qui  dicit  fi  dolores  fint  in  exteriori  parte,  abfceftusexpedadus  fit  ininteriori 
parte. uerba  eius  haec  funttfi  figna  illa  fuerint, hoc  eft,  craftum  K  multu  fedime,  Sf  dolo 
res  fiant  circa  fpinf  mufcHlos,id(B  loco  exteriore,  expctftato  abfceffum  parteinteriore. 
quatuor  enim  funt  mufculi,  quorum  nomina  in  Aggreffibus  anatomicis  habentur,duQ 
uidelicet  qui  per  fpinam  defcendunt,&:  corpus  dicunt.  Duo  item  qui  intus  ad  ingui/ 
na  ueniunt ,  qui  mulieris  uuluam  continent ,  8f  olla  illa  quae  in  partu  dilatantur ,  unde 
graues  patiuntur  dolores.D  uo  illi  qui  per  ipinam  uemunt,  a  renibus  defcendunt,K  ob 
hoc  dicit  fi  fuerit  nephritica  affedlio ,  &  dolor,  horum  mufculoruabfceflum  faciunt  ex 
ipfo  humore  in  parte  interiore,  forte  Oribaf  ita  dicit ,  quia  in  fuo  Hippocratis  aphor^ 
mo  hoc  legebaturtquibus  nephriticis  prsedida  figna  eueniunt,  dolores  aurem  acuti  cir/ 
camulculos  ipinat  fiunt,  abfceiTus  magis  expedla  in  interiore  parte.  Nos  autem  in  nui/ 
lo  grateo  codice  ledlionem  illam  inuenimus ,  8d  Galenus  fidus  Hippocratis  interpres 
hoc  modo  non  legit,  nec  etiam  Philotheus .  unde  habuerit  codicem  tllum  Oribafius, 
nefeimus .  nam  oppofitam  habet  Hippocrati  lententiam .  Philotheus  uero  aphorifml 
expolitionem  ita  exorditur,  vicfeAKis  i«tA«  tw  tpMyimvtu/,  «  ipup^xfiif 

«ffW.tKe  Sh  m  Tr&sfsfiJlia  auiisx  <rvii.SSi(ni!,'nsnst,ii'eiiy 

-ra-nonni- »  vtws«<nf  TrejtiJio 

ts«  y/vitpfois vA«f «uwa  in-rxsains.a  /jX*  sjSS;  «b  Ifta  fxytaissitvs  yif 

ideft,  Renum  morbo  correptos  uocatinflani/ 
mationcra 


mationetn  uel  obftrudlionem  lii  renibus  babmtes :  fi  igitur  dflpofitio  ftephritica  adfit, 
K  pnedicSa  figna  fepe  contingant ,  hoc  efl:  uel  urina  tenuis  8C  aquofa ,  ijfdem  hypoftax 
fts  bullisplen*3  fiantautem  dolores  circa  ipinales  mufculos, mutatio  materis  inreni/ 
bus  adipfos  ficfiquidem  circa  ipinales  mufculos  CxtrinfecoSjdoIores  fiant,  &  abfceflus 

extra  accipi  oportet. 


Tn  p  R  i  O  R  i  b  V  S  'quidem  aphorifmis  figna  docuit  per  qu*  teniim  uitia  poflemuS 
J_dignofcere ,  in  hoc  ucro  de  his  docet  quos  longo  tempore  fcitur  morbo  renali  labo/ 
J3le,inquiens  in  ipfis  futurum  abfcclTum  dolore  cum  figms  prsdidhs  antea  Ueniente, 
hoc  eft  circa  mufculos,  quos  SC  ipins  mufculos,  &  finales  medici  nominant.  Duplex 
autem  eft  horum  mufculorum  genus ,  unum  quidem  retro  fub  cUte ,  totam  ipinam  U/ 
trincp  compledens,  alterum  uero  tn  partibus  anterioribus,non  per  totam  ipinS  exten/ 
tum,fed  folum  per  partes  ad  lumbos  attinentes.In  utris  autem  horum  fe  firmauerit  do/ 
lor,  illic  quoi^  abfcelTum  futurum  eXpecfta.  N unqUid  uero  renibus  ipfis  fuppuratis,  aut 
folis  mufculis,  aut  aliquando  utrii^,  nondum  praefiniuit.ExperientiaUero  hsc  omma 
fieri  oftendit,nam  8C  mufcuti  foli  nonnunquam  hOc  patiuntur,  interiores  fcilicet  8C  an/ 
.  teriores,uelpofteriores  SC  exteriores,8CfinemufcUlis  renes,  notmunquamintrorfum, 
nonnunquam  extrorfum  uergente  in  ipfis  abfcelTu. 

8RASAVOLVS 

.  PRIMO  Galenus  docet,m  prSCedentibus  aphorifmis  fima  illa  polita  e(re,per  quai 
renum  uitia  cognofcipolTunt, Nunc  uero  de  his  agit,  quos  icimus  iam  longo  tempore 
renalem  morbum  pati,  dicens;fi  dolor  cum  prsdiflis  figms  ante  uenerit  in  mufculis  fpi 
nSjin  illis  futurus  eft  abfceflus. 

.  ^od  legitur,Inquiens  in  ipfis  futurum  abfcelTum  labore,hoc  eft  dolore,  cum  fignis 
prawitftis  antea  ueniente .  Graece  habetur  miVx  rxiisii/  ihystieer®' .  ideft ,  labore ,  hoc 
eft  dolore.  Deinde  quod  legitur  hoceft  circa  muiculos ,  illa  particula,  hoc  eft,  uacat. 
quomam  in  graecis  codicibus  non  ponitur ,  putet  a  Chalcographo  fuifle  tranfpofitam. 
'  s  E  C  V  N  D  o  doCet,Mufculorum  Ipinaliu  dupleX  eflfe  genus,  Unu  eft  retrei  fub  cute, 
totam  fpinam  utrinq;  comple<ftens,8C  hic  mufculus  hort  eftmultum  Craflus,fed  benela 
tus.  Alterum  uero  genus  in  partibus  anterioribus,tame  non  eft  extentum  per  totam  fpi 
nam,fed  folum  extenditur  per  partes  ad  lumbos  attinentes.In  qubcuncp  hotum  mufeu 
lorum  fe  firmauerit  dolor,  in  eo  futurum  efle  ab  fceflum  iudicato . 

TERTIO  uidetur  fere  dubitare,  cum  ab  Hippocrate  praefinitum  hon  fit,  in  quo  lo/ 
eo  debeat  fieri  abfcelTus  ex  his  in  qUibus  adeft  dolOr:  propterea  dubitare  pollemus ,  an 
inrembus  folum  fuppuratis,an  in  folis  mufcUlis,aninutrifc^fiattf,Re^ondet(5  experi 
entiam  oftendere,hacc  omnia  fieri  pofletnam  quattdo^  mufculi  foli  hoc  patiuntur,  inte/ 
riores  fcilicet  Si  anteriores ,  uel  pofteriores  SC  exteriores ,  S(  qUandoque  id  patiun/ 
turrenes  flnemufcuUs ,  &hoc  quandoque  ino-orfum ,  quandoque  extrorfum  in  ipfis 
abfceflii  uergente. 


APHORISMVS  XXXvn 

QVicuncp  euomut  fanguinem,!!  fine  febre  quidem,(alucare:  fi  uero  cum  febre, 
malum.Curare  uero  acerbis, K  refrigerantibus. 

BRASAVOLVS.  , 

.  •  A  L I A  s  ab  Hippocrate  fimpliciter  ditftum  eft,fangirine  tmdequaC^  manantem  ma/ 
Ium  eire.hicuerodicit,fanguinemperuomitumeie<ftum, fi  fine  fcbrefeibonumefle.nl 
pero  ne  fimpliciter  intelligas  efle  bonum,  fedfimpliciter  malum  eft.Nam  ut  Gellus  do/ 
cet  libro  quarto  capite  quarto ,  ubi  de  tiiflt  agit ,  Authores  medici  funt ,  qui  nunquaifi 
.«ire  fanguinem  fatentur ,  nifi  uel  exefa  parte  aliqua ,  uel  rupta ,  uel  ore  alicuius  ueng 
patefacftoiprimam  fecundum  tertiam  ta/asiituciy  appellant .  At 

quando  quis  fanguine  euomit,neceffatiu  eft  ob  aliquidhoru  trium  fieri, id  uero  femper 
YY  I  fimplici 


1084  ■  tlBRI  SEPTIMI’ 

fimpIicitcrcftmalum.Scdob  hocbonum  etTepoteft,  quia  corpus  emundari  (ignigre.  ' 
K  a  fangiunis  multitudine  libcrari,Se  forte  ab  inflammatione,qu2e  fieret,  Vnde  Cdf 
eode  loco  profequitur,  VItima  minime  nocet, prima  grauiffimeifcilicet  primus  mod'** 
exitus  fanguinis  enumeratus  grauifiime  nocet, fecudus  &  tertius  minime .  Intellige  ^ 
ro  minime,  ideft  facile  poflTe  prouidcri.hic  ergo  ab  Hippocrate  dicit,  qui  fanguiijecy,^ 
munt,fi  fine  febre  quidem  fiqfalutare  eft,  ideft  facile  curari  poteft,  fi  proceueritifinon 
procefferit, nihil  agere  oportet.  At  fi  cum  febre  fit,  malum  eft  .  nam  abfcefllim  pr^fuiip, 
figm'ficatur,qiii  ante  maturationem  difruptus  fit.  propterca  curatione  indiget ,  quepa 
res  acerbas  fieri  debet  atip  refrigerantes, quales  fimt  omnes  acerbae  rcs.Celfus  prscita/ 
to  loco  quandocp  exirefanguinem  ex  humano  corpore  bene  indicat ,  modo  fine  febre 
fit.nam  dicit  neip  ignorare  oportet  cos  quibus  fluere  fanguis  foIet,aut  quibus  fpinado/ 
let,coxxue:aut  poft  curfum  uehem?nte,uel  ambuIarionem(dum  febris  abfit)non  elTc 
inutiIefanguinismediocreprofluuiu,idcpperurinam  redditu,ipramquo(5la(Iitudinem 
foluer&PauIo  poftdeuomitu  addit ,  de  quo  inaphorifino  agitur,  inquiensmeipuomi/ 
tum  huius  afferre  periculum  etia  cum  repetit,  fi  ita  confirmare  implere  corpus  licuit, 
K  ex  toto  nullo  nocere  qui  in  corpore  robufto,  neij  nimius  eft,  neq;  tuffim  aut  calorem 
naouetPhilotbeus  fic  dicit,i/uS  tlw  nimciy 

dfixiii  ^i>jiW(u/.ideft,  Nunc  Hippocrates  fupponit  fanguinis  euactiationem  a  partibus 
altricibus,feu  nutritiuis  fadlara. 

odsmiaiiiaifctrOTj/.ideftjQilicuncpeuomuntfanguinem.]  Intelligefinemagnanio* 
Ientia,fed  quia  fponte  profluat.  Aliqui  intelliguntfanguinem  etiam  euomi, qui  uenit  ab 
afpera  arteria, atep pulmone, quod  ex  ipfo  Hippocrate  in  quinto  Epidemioru  libro  con 
firmari  poteft, ubi  cafum  ponit  cuiufdam  uirginis  in  Larifla,qug  cum  fanguinis  nomul 
tum  uomuiiret,purulenta  tada  eft,  Apparet  autem  fanguinem  in  pecSoreeffe  debuilTe, 

15  purulenta  effeda  fuit.  Sed  Galenus  illos  reprehendit  qui  ita  hic  per  uomitum  intelli/ 
gunt,quia  haec  pallio  non  eft  falubris, ideft  curari  facile  poteft,quando  nonfebricitaue/ 
rint.immo  Galeno  uidetur  difficillima  curatio, ita  re  uera  eft. 

Hr  fiUf  w<Sl  7ru}f7rS>,  crarltmy.ided.  Si  fine  febre  quidem  ialutare.]  Hoc  eft  fadleadhi 
betur  remedium,  fi  opus  fit, uel  etiam  confert,  quia  corpus  mole  hac  fanguims  exonera 
tur,modo  ut  dicit  Philothcus,fit3Aiiu^lT3oii)i/,ideft,  fecundum  mediocritatem,  exhoc 
uero  ialutare  eft  ut  idem  Philotheus  dicit,  quoniam  ifAiyiiCvLj',SS^  curccifi^'iTm  t) 

<a(t«e,E»i(iAtoM[/(witso(4(»,inji.idcft,inflammationc  oftendit,  unde  fanguis  fubleuatur,fed 
folum  oris  alicuius  uenac  apertionem. 

Hr  <nw  arvftTb^.wrrtsr.idcft,  Sin  autem  cum  febre, malum.]  Philotheus  in  liro  con/ 
textu  legit  oAtSetoi/  wg-nc .  ideft ,  fi  autem  cum  febre ,  ualde  pernidofum ,  8C  exponit 
quid  intelligat  per  hoc  eft  ualde.  nam  cum  febris  adfuerit,  innam/ 

matio  neceifirio  adeft ,  qua:  difficillima  curatu  eft .  unde  Philotheus  tlnAsi  ifAi/ 
ytuvltu  m  &v-n  &ii<e  «eaif  iu/a€fa<ny .  ideft ,  oftendit  enim  inflammatio/ 

nem  efle  e  partibus  e  quibus  fanguis  per  exefionem  attollitur.  &:fada  eft  exefio  ante 
maturationem. 

eif^ieiriHiay  A  vici  svc^itisiiin,Hs^  -ntci  'ii/xiiciioT.ideft, Curare  autem  ftypticis,8f  frigi' 
dis.]  Aliquihoc  referut  ad  fanguinis  uomitum  cum  febre, quod  ftypticis  K  frigidis  nt 
rari  debeat.ftd  Calenus  intelligere  uidetur,quod  is  iiomitus,qui  cum  febre  eft,  in  qua 
fit  inflammatio,non  folum  non  curetur, immoflf  exaugeatur  inflammatio,ideo  h{c  cu 
ratio  ad  uomitu  fine  inflammatione  referenda  erit.  Idem  uidetur  fentirePhilotheus  in/ 
quiens,  ■^«Ji^/liyc^y .  Piiyei yl>  otjS^ejtb*  Avit  svipcciyn^ 

^v^ccty.Triilu/is  erncys  Miioggttyixs,  «AAit  ^  <Ai  tccxci/iaciy  yif  c«  cv^or/ 

r«,y^r«  •^v^vi«6^a7riS\lTscty,ai!  kkesi) Aii/' 7reiw7«.ideft, Deinde cwrationeminfine 
praebet. didt  enim  curatio  autem  obftringentibus,  S:  refrigerantibus.ueruntamcnnon 
omneprofluuium  fanguinis, fed  illud  quod  per  oris  uenac  apertionem  fadlum  eft, cura/ 
tur.  hoc  enim  frigida  Ec  ftyptica  curant,  tanquam  reprelfionem  facientia. 

Aliqui  codices  non  legunt  copulatiue  ftypticis  Sf  frigidis,fed  difiundiue.TheojW 
rus,8f  Leonicenus  interpretantur  hanc  particulam  !ru5^iKS(f,ideft  acerbis,  id<j  uerS  clt 
acerba  elfe  ftyptica,  tamen  multa  funt  ftyptica, que  nonfunt  acerba, nam  acerbus  fapor 


APItORlSHVS  XXXVli'  loSf 

isporiusdiquj' inrcimwiaturaeft,  utinfrucSibus .  immo  Galenus  tertio Dc Medica^ 
mentis  fecundum  loca  libro, differentiam  inter  repellentia  ponere  uolensjinquit,repel 
lunt  auftera  Sf  a  cerba,  quae  communi  uoce  ftyptica  dicuntur.difcutiunt  calida  &  ficca. 
nt  hinc  facile  colligi  poffit, auftera  etiam  elTe  lfyptica,propterea  non  efle  contieniens  in/ 
terpretari  acerba,  de  quibus  diffufe  Galenus  agit  libro  quarto  De  fimplicium  medica/ 
mentorum  fecultatibus, capitibus  fexto  8C  feptimo.  Nos  igitur  grgco  uocabulo  potius 
iiteremur,8fdiceremus,ftypncis,5f  frigidis, quamuis  ftypticaomnia  fr'ntfrigida,ut  Ga 
Icnus  in  eifdem  locis  docet.  Si uero  petas  in  quo  coreoris  loco  oris  uenac  apertio  efle 
poflit,  quando  fanguis  euomitur,  Relpondemus,  pofle  efle  in  iecore ,  in  uentriculo,in 
Liene,  unde  SC  Hippoc.  in  lib.  D  e  foeminarum  natura,  de  Uomitu  fanguinis  in  muliere 
poft  partum  agens  diciufi  foemina  poft  partum  fanguen  uomat ,  lacfa  iecinoris  fiftu/ 
|a,dolor«p  uexatinteftina,cor4  uellicat,8f  conuellithanc  multa  calida  lauato,  calidacp 
fomenta, quae  potiflimum  admittet,  apponito,  laci^  afininum  quinc^  dies  potato,  dein/ 
de  lac  uaccK  nigrae  ieiuna  quadraginta  dies  potato ,  uefperi  autem  fefamon  tritum  bi/ 
bitoAic  uao  morbus  periculofus  elt  tamen  non  dicit  Hippoaates  quod  Iit  cum  febre. 
Intellige  uero  per  iocineris  fiftulam  uiam  illam  quae  ad  uentriculum  tendit ,  nifi  per 
grandem  uenam  intellige  uolueris.Idem  Hippocrates  in  eodem  libro  deinceps  eifdem 
uerbis  utitur ,  inquiens :  fi  uero  fanguinem  poft  partum  uomat, fiftula  iocinoris  faucia 
eft,debilitant  intcftina,cor  uellicatur.hanc  multa  calida  lauato ,  qUaecp  calefecientia  fu/ 
fcipiet,  appofito .  Lac  afininum  quincg  uel  foptem  dies  potato.deinde  lac  nigrae  uaccae 
(fi  potis  eft  )  quadraginta  dies  ieiuna  potato ,  felamum  uero  tritum  ueiperi  propinato. 
Nam  hicmorbus  periculofus  eft. Vides  eadem  praedfe  efle  uerba,  qux  iuperius  citata 
funtjfed  quod  mirum  eft,  deinceps  etiam  tertio  eademrepetit,breuius  tamen, inquiens: 
fi  poft  partum  fanguinem  uomat, huius  ipdneris  fiftula  lefa  A. Quare  lac  afininum  ie/ 
iunapotato.pofteabubulum  quadraginta  dies  (fi  facile  poflit)  fefamumijtritiS,  donec 
bene  habeat.haec  uero  funt  in  puerperis. 

NosMagmficumbC  illuftrem  lulium  Boiardum  Scandiani  comitem  curauimusj 
qui  cum  uehementiflima  febre  bis  terij  in  die  fanguinem  copiofiffime  euomebat ,  ta/ 
men  egregie  euafit. 

e  A  L  E  N  V  S 


Vo  M I T  V  S  quidem  fit  e  gula ,  uentriculo ,  cum  tuffi  autem  expuitur  ex  afpera 

arteria,  atij  pulmone  relata .  Quidam  uero  huius  libri  expofitores  aiunt  fub  uer/ 
bo  euomunt  comprehenfos  efle,  dC  illos  qui  ex  alpera  arteria  atep  pulmone  fanguinem 
educunt.  Atqui  falubrem  efle  hanc  paflionem,hoc  eft  curari  polfe,  quando  aegrinon  fe 
bricitauerint,haud  qijaqua  uerum .  Si  enim  uel  quam  maxime  abfcp  febre  ex  pulmone 
cum  tufli  fanguinem  emilerit, periculum  imminet, ne  curatio  fiat,&  fi perdurauerit  ca/ 
fus,omnino  poftea  febres  fuceedentOb  hoc  igitur  melius  eft,ut  audiamus  uerbum,e/ 
ubmunt,in  proprio  accipi  fignifieato.Confiderare  autem,atqj  diftingucre,8C  quod  pe/ 
riculo  uacat  in  ipfo,8f  quod  eft  cum  periculo  ex  febris  praefentia,  uel  abfentia:  narti  qui 
febre  uacant,liquet  nullam  adefle  inflammatione  in  loco  unde  emittitur  fanguis.Qiia/ 
r.e  uel  alicuius  uafis  ore  adaperto  fit  fanguims  uomitus ,  uel  cum  ulcere  quidem, 
fed  fine  iiiflammatione .  Curantur  autem  quae  funt  abque  inflammatione  ulcera  fa/ 
cile  acerbis .  QiiaECunque  uero  cum  inflammatione  funt ,  ac  febribus  ne  dum  curari 
poflint,  neque  in  eadem  poflimt  magnitudine  permanere,  femper  enim  maiora  fiunt, 
acmaligmora. 


PRIMO  Galenus  docet, uomitum  fieri  >'«sy>o?  ideft,agula,8f  uentri/ 

culo, intellige  immediate:  nam  &  a  iecore  K  liene  in  uentriciilu  reguigitantiljus  fit  uo/ 
mitus,fed  illa  quae  ex  alpera  arteria  ati^  pulmone  referuntur,  cum  tufli  expuuntur .  hic 
etiam  immediate  intellige,quia  omnia  qug  a  pedore  ueniunt ,  cum  tufli  exeunt, 

Qiiod  legitur, expuitur.In  plurali  legi  debet  expuuntur,  ' 
s  E  c  V  N  D  o  expofitores  quofdam  refert,  qui  fub  ho  c  uerbo,uomunt,  illos  etiam  in/ 
telligimt,qui  ex  alpera  arteria  at^pulmonefanguinem  educunt. 

YY  }  Tertio 


ioSif  LIBRI  SEPTIMI 

T  E  R  T 1 0  fios  reprehendit  Galenus, qiaa  htec  paflio,quando  agrfnonfehridtant 
haud  facile  curatur,  nam  fi  ex  pulmone  fanguis  emittatur ,  etiam  fine  febre ,  periculum 
imminet  ne  curatio  fiat.immo  fi  hic  cafus  perdurabit,  febrem  nccelTario  inddet. 

QV  A  R  T  o  docet.  Verbum  euomunt  intelligcndum  efie  in  proprio  fignificato.nam 
febris  prsfentia,  atcp  abfentia  docet  qui  in  ipfo  periculo  fit.  nam  qui  febre  carent  j  cer/ 
tum  eft,  quod  habent  inflammationem  in  loco  undeemittitur  fanguistproptereaouus 
cfl:  uel  fieri  hunc  uomitum  alicuius  uafis  ore  adaperto ,  uel  cum  aliquo  quidem  ulcae 
fedablq;  inflammatione.  ’ 

Vbi  legitur, Nam  qui  febre  uacant,addi  debet  particula,his,  hoc  modotnam  his  qui 
febre  uacant.grgce  enim  legitur  “ 

CLV I N  T  o  docet, Vlcera  quae  flmtab(<5inflammatione,acerbis facile curaripolTe 

fed  qug  cum  inflammatione  funt  5C  febribus,non  folum  curari  non  poflunt ,  immo  nec 
in  eadem  magnitudine  permanent,  quoniam  femper  &C  maiora  K  maligniora  fiunt, Ex 
hoc  tamen  ne  putes  Galenum  horum  curationem  euitare,immo  SC  fufeipi  debet,8C  cu- 
rantuTjitt  in  magnifico  Iulio  Boiardo  uifum  eft. 

Quod  legitur, acerbis ,  gratee  eft  ■nif  ,  nos  potius  interpretandum  ducimus 

ftypticis.Leonicenus  in  libro  eius  manu  fcripto,qui  apud  nos  eft,deleuithancpartiai/ 
lam  acerbis ,  K  eius  loco  fcripfit  denfantibus .  nobis  uero  magis  placet  graeco  nomine 
uri,  fcilicet  fiypticis. 

Quod  etialegitur,nedum  curari poflint,  nc$  in  eadem  poflimtmaMtudineperma/ 
nere.gracce  eft, fui  St»  S^tCTraxs  »(/'’  Iti»  t  «iiTjii  Jkua-mt  Jls-tUvcu  /»iytSs{.ideft, 

nedum  ut  curari  poflint,  fed  neij  in  eadem  poflunt  magnitudine  permanere. 

APHORISMVS  XXXVIII 

T^Eftillationes  in  uentrem  fuperiorem  fuppurantur  intra  uigind  diesi 

BRASAVOLVS.' 

H  V  H  A  N  V  M  corpus  intres  uentres  diuifum  effe  conftat,m  luperiorem,  qui  eft  ca/ 
put,inquo  animaliamembracontinentiff ,  inmedium,  qui  eftpe(SHS,in  quomembra 
uit  alia  infunt ,  in  inferiorem  qui  naturalia  membra  capit .  In  hoc  loco  Hippoaates  de 
capite  nullam  mentionem  faciens ,  uocat  fuperiorem  uentrem  thoracem ,  in  quem  de^ 
ftillariones  a  capite  fluentes  colliguntur,  has  uero  deftillationes  intra  uiginti  diesfuppu 
rantur ,  ideft  cum  in  pedore  colledf  fimt ,  uigefimum  diem  non  tranfeunt,  quod  fup/ 
puratae  funt.nam  ob  lo  ci  caliditatem>8ifi  fint  frigidae  materias,  tamen  non  tranfeunt  ui/ 
gefimum  diem ,  poftquam  funt  colledae ,  Si  uero  quandoi^  tranfeant,id  rariflimecon/ 
tingit, Si  in  aliquo  cafu,  in  quo  materia  frigidiflf  ma  fit  cralfiflima,  8C  mirMurinofa  ati^ 
multa,  tamen  non  multum  pertranfit  uigefimum  diem.nempe  quadragefimumnona^ 
tingit .  At  fi  materia  calidior  fuci  it ,  id  citius  fit ,  propterea  bene  didt ,  intra  uiginti  du 
es;nam  in  hoc  ipatio  fit ,  hoc  eft  aliquo  die  a  uigefimo  contento ,  ut  decimoquarto  uel 
decimofcprimo. 

i(Si7«ffi!i.ideft,deftillariones.]  Deftillatioautemeftcommimeuocabulummate^ 
defluentis  ad  nares, quod  leueeftsad  fauces,  quod  peius  eftsad  pulmonem,  quodpefli' 
mum  eft ,  ut  notat  Celfus  capite  fecundo  libri  quarri.hic  de  illa  loquitur, quae  8C  inpul/ 
monc,&r  in  thoracis  cauitatibus  continetur, unde  dicit. 

Es  t/iu  «Vm  asihilm.  ideft ,  In  uentrem  fuperiorem.]  Per  quem  thorace  intelligc ,  8t 
ideo  hic  a  Philotheo  dicitur ,  itsfmHisy  a-v^fetav  S A»r,  »0»»  ^ 

«irseiXS.H  i«s  asi Aot!it«s  ■»»!>  SiOf**©',  »  mcp  tdjvv  vv  TtvOinava  .  KSiAkw  </t 

TrSs  riu  >oiAiw/,ideft,Dcftillarionem  dicit  materiae  conflictum, 
8C  quf  in  aipera  arteria, uel  in  thoracis  cauitate ,  uel  ad  ipfum  pulmonem  &dum.  uenr 
trem  autem  fuperiorem,thoracem  dicit,ad  aluum  comparans. 

EasrusuTia  ^«ttiiiSfiinpBiifinii.ideftjInuiginridiebusfuppuraur.]  Tetminu allicat® 


uidEtur.’  Atqm'  citius  quandoi^  fit,  ptopterea Theodorus  arLeoiiicehus  interptetari 
funtjlntrairi^nu  dies-uigefimus  autem  dies  medius  eft  quidam  terminus  inter  limphV 
oteracutos.K  inter  principium  diuturnorum  morborum.  Philotheus  dicit,inuiginti 
diebus  fiippurari  vitiuastm,  id^,quod  lon^ifsimumeft,  Khuius  caufaeft,  inquit,  ^ 
^ •giipsoiiM  ■nS'  i^vTs  yif  071, 7»  DySti «  7»  TiTafr»  tKmitrKiTti,  tiSIt» 

fiyitiTVl  Kfil  J^uLcciiiy  tO  vmKafiXix  Baiuc-nt,  Tifof  tAu  -iTsoiiiBtiStJtljjj  vA{ui.  ideft, 
Ob  innati  caloris  abimdantiam.  contingit  enim  quod  K  odauo  uel  decimoquarto  fup 
puratur-  hoc  autem  fit  fecundum  potentiam  fuppofiti  corporis,  8C  fecundum  fubie/ 
aam  materiam. 

G  A  L  E  N  V  S. 

VENTREM  fuperiorem  nunc  nominat,  qui  a  thorace  praEfim'tur,quepuImo  ob/ 
tinct,atcf  ideo  a  capite  diftillatio  ferturper  afperam  arteriam.Suppuratur  aut  ma 
gna  expartein  uiginti  diebus,K  non  utmulti  fcribuntin  uigintiduobus.Semper  emm 
Hippoaates  diem  uigefiminn  iudicatorium  facit  non  uigelunumfecundum,  quemad' 
modum  inlibris  de  diebus  iudicatorijs  oilendit. 

BRASiAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet  quid  per  fuperiorem  uetrem  Hippocrates  intelligat.  nem 
peeum  intelligit  quia  thorace  prffinitur,in  quo  eft  puImo;adhunc  uentrem  deftillatio 
a  capiteper  afperam  arteriam  defcendit. 

S  E  C  V  N  D  o  docet,huius  deftillantis  materig  fuppurationem  ut  plurimum  in  uigin 
ti  diebus  fieri, Sf  non  inutgintiunu,ut  plures  dicunt.nam  Hippocrates  diem  uigefimu 
fcmper  iudicatorium  fecit,  8C  non  uigefimumprimum,ut  in  libro  De  diebus  iudicato/ 
tijsoftendit. 

Quod  legitur.  Suppuratur  autem  magna  ex  parte  in  uiginti  diebus,  &C  non,  ut  multi 
,  fcribunt,in  uigintiduobus.femper  enim  Hippocrates  diemuigefimum  iudicatorium fa 
dt,8fnonuigefimumiecundu.Inprimanoftriantiquicodicisle<ftione,itapr3cci(efcrf/ 
ptum  eft  de  uigintiduobus  diebus  «HSn  ifv».  In  Aldino  autem  codice,  K  in  fecunda  no 
ftri  antiqui  ledione  fcriptii  eft  ixyrvia-Knta  Ji  tb  tfAss*!/  w  &coi  TihS/ 

s»i  .  kx  .  0  iTTTnKfXTti!  -nui  k  Kiiijs'cur  xeintuit , »  tAu  w. 

cic'ii',ideft,  fuppuratur  autem  magna  ex  parte  in  uiginri  diebus,  8i  non  ut  plurimi  feri/ 
bunt,in  uno  &  uiginti.  Semper  enim  Hippocrates  uigefimum  diem  iudicatorium  fecit 
&  non  uigefimum  primum.  Et  hoc  magis  conuenit,  quia  nullus  antiquus  uigefimum 
fecundum  diem  iudicatorium  facit,  fed  bene  uigefimum  primum,  ut  ergo  ad  illos  allu/ 
dat, potius  legendum  eft  uigefimum  primum, quam uigefimumfecundum. 

APHORISMVS  XXXIX 

SI  quis  fanguinem  minxerit,^  grumos,  &  ftilliddio  tuin®  laboret ,  &  dolor  in/ 
ciderit  in  kmur ,  8£  imum  uentrem,ped:inem^,qu*  circa  ueficam,  male  fe  ha 
berefignificatur. 

BRASAVOLVS 

H  V  N  c  aphorifmum  libro  quarto  aphorifmo  oduagefimo  ubertim  expoflnmus.In 
hoc  aut  8C  in  illo  quaeda  uidetur  differentia,  quia  ille  difiundim  legebat,  quae  hic  coiun 
dim  feripta  (unt.  Si  quis  fenguinem  minxerit,&  globos  uel  fenguineos,  uel  pituitofos 
etiam,8A  ftillicidio  ruinae  laboret,  H  dolorem  habeat  in  ea  parte  quae  eft  inter  anum  5C 
tefteSjK  in  imum  uentrem  atep  pedine,  ex  his  iudica  illa  quae  circa  uefica  flmt  male  fe 
habere.In  Aphorifmo  autem  quarti  libri  legitur  circa  uefica  labor  eft.PhiIotheus  hunc 
aphorifmum  nonhabint,  SC  de  eo  nullam  mentionem  facit- 
H(/  vflx  Miix,y^  ideft.  Si  quis  fanguinem  minxerit, Sf  grumos.]  uelintellige 

fanguinem  liquidpm  8C  compadumin  grumos,uel  grumos  etiam  pituitofos.hoc  fieri 
non  poteft,nin  uel  alicuius|uenae  ore  adaperto,  uel  exefa  uena,  uel  frada,8A  hoc  poteft 
tam  a  partibus  fuperioribus,hoc  eftiecore.Ktoto  corpore, quam  inferioribus  prodire, 
YY  4  fed  additi» 


J088  LIBRI  SEXTI 

fed  additis  altjs  conditionibus  quae  enumerantur,  partes  inferiores  efle  cognofcitnf 
Kia^xvrx»'lu/'ix9  ide{i,8C  ftillicidio  urinae  laboret.]  ofa  grumos impedimtes. 

Keit  0</!uust  se  ■n  7r^iviuai>,K^v>vmyispi<>ti.  ideft,  8C  dolor  incidat  in  partem 

quae  efi  inter  anum  K  teftes,  8t  in  imum  uentrem.]  unum  ex  his  eft  in  parte  antw]^ 
aliud  in  parte  pofteriori.  Leomcenus  interpretatur  TrteivMti,,  ideft,  femur,  quod  an  r^ 
«Sefaciat,tuipfeconfidera.nosfcimus  a-tetVfK»!/  partem  illam  efle  quae  inter  anum» 
teftes  mteriacet- 

Kmrny  Knva.  ideft,  K  pedinem  ■]  ut  fcilicet  hic  dolor  pedbnem  uexet. 

Tee  -rlui  kvsiv  Mo-isj/  m/eittys.ideft,  Qug  circa  uefica,malefehabereflgnigcatur  T 

Intellige  uero  SC  ipfam  ueficam,8i:  penem,8C  circum  uicinas  partes, ut  in  quarto  libm 
in  huius  propofiti  aphorifmo  edocuimus. 

G  ALE  N  V  S 

IN  o  M  N I B  V  s  fere  exemplaribus  hic  aphorifmus  feriptus  eft.Eximere  aute  opot/ 
tet  propter  alterum  qui  prius  eft  didus,  quem  nos  expofuimus  in  quarto  horum  coni 
mentariorumper  haecuerbafcriptum.Silanguinem  mingat,  ac  grumos  ,KurinelliLi 
licidio  laboret,8i  dolor  inciderit  in  imum  uetrem,8i  pecSinem,quac  funt  circa  uelicam 
male  fe  habent.In  propofito  autem  aphorifmo  eft  ultima  faiptura  duplex,  una  qua  an/ 
tea  feripta  fuit, altera  talis.  V eficam  male  fe  habere  figmficatur, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,  himc  aphorifmum  efle  ab  hoc  loco  eximendum,  quam/ 
uis  in  omnibus  exeplaribus  fete  feriptus  fit,6f  caufacur  eximi  debeat  eft,  qiuainquar 
to  libro  expofitus  eft. 

Vbi  le^tur,eximercautem  oportet,  addi  debet  particula  eum.  nam  Gracehabetur 
3iS^tA8(iiA'  «u5o(,  ideft,  eximere  autem  oportet  eum. 

S  E  c  V  N  D  o  dicit,  ultimam  huius  aphorifmipartemhabere  duplicem  faipturam, 
unam,  quam  dicebat  referens  oduagefimu  aphorilmum  quarti  libri ,  fcilicet  (^ua  funt 
circa  uelicam  male  fe  habentralia  uero  tahs  eft,  uelicam  male  fe  habere  fignificatur. 

APHORISMVS  XL 

Q I  fingua  repente  incontinens  fiar,aut  aliqua  pars  corporis  ftupore  elanguit,ta' 
O  le  eft  melancholicum. 

BRASAVOLVS 

s  I  quis  nimc  ufum  loquendi  habeat,  8C  promptam  linguam  ad  hoc  opus,  tamen  re/ 
penteuel  impediatur, uelhic  ufus  remoneatur,  uel  aliqua  noftri  corporis  pars  apople/ 
dicafiat,ideftjftupida,hunc  uiriim  melancholicum  efle  indicare  debemus, nam  nec  ab 
humore  melancholico  fierinihilimpedit. 

*(/  yfiSxsx  %(u^vn  htfxris  y^fsTKt.  ideft.  Si  lingua  repente  incotinens  fiat.]  K  adeq 
intemperata  ut  non  pofsit  uel  integre  uocem  dearticulare,uel  immobilis  Iit,  uel  omni/ 
no  refoluta:8f  hoc  repente  fiat,&  abfcp  temporis  interuallo,  quod  indies  fieri  uidemus 
in  potatoribus .  unde  Ariftoteles  in  tertio  Problematum  libro  problemate  uigefimo/ 
nono  dubitat  cur  uinolentorum  lingua  oberret,  Rclpondet,  utrum  quemadmodum 
corpus  totum  in  uinolentiatitubat,ita  etiam  lingua  labens  oberrat.nec  explanarepo/ 
teft.  An  quoniam  caro  linguae  mollis  8C  inftar  Ipongiae  eft,ampliatur  madeftens  atque 
extollitur,  itacp  ob  molem  retardior  fit,  exprimerer^  fincere  non  ualet.  An  quod  utin 
aquaob  aeris  abfentiam  loqui  nonpofTumus,  ita  neque  cum  nimium  in  os  humorem 
indidimus.Igitur  quod  uinolentorum  lingua  innimio  humore  fe  uolirit,  iccirco  expri/ 
mere  fincere  non  poteft.  An  ammus  quoque  uinolentorum  compatiens  errat.  At  fi  anf 
mus  ita  affedius  cft,linguametiam  pariter  affici  confentaneum  eft;inde  emm  omne  lo/ 
quendi  initium  ducitur.quo  fit  ut  etiam  fine  uinolentia  quenquam  hauflt  affecffum,  lin 
gua  etiam  fentiat,  atque  compatiatur,  ut  in  metuentib  us  patet,  fit  ergo  inconrinens  lin/ 
gua,  8C  ^rijs,  a:  ijs  qui  irafcaiur,8C  habent  affedlus  aliquos  in  anima,  propter  humo/ 


refflatrabilarfum  implentem  neruos  linguam  mouentes,  SC  proptCT  p/hiitofiim  idem 
agentemPhilotheus  uero  hic  dicit,  ■otMkxjj  liuffafn  yin-nu  ^  twj  4*if  uffsf  toj» 

risifVS  -ns  yPLUTl»!,  -mstiviriif 

'cUuSsws  HS“  H  yh&^ilcc  yin-nll,  liii  tcKgecn  y^ci»siw  i  'mmx.^aTK  fJiya.  m  A  'J^ 

yiyfrtoiysm  ^«Asj/jU  73SI  aa-«i/  ^Mfvtu.is  yc^  tf^ayiurh^isA |jf OTSf  i^ctifvts  i/ 
■rOty^iiTl«».^imy  oiSj,&s  «fuTOi,  iy.ipgaji!  Ix-ns  ■jKyVTXrm 
a  jt,  tdeft,  3*pe  obftrucSio  fit  circa  neruorum  complantationes  ad  m  ufculos  lingu*  de 
latas,  &  quum  non  amplius  uis  fuppeditctur  eius  mufculis,infenfibilis  fit,  &  immobi/ 
lis  lingua-Hippocrates  hancimpotetem  linguam  dicit, quod  uero  ex  obftruiSionefiat, 
manitfltum  ex  eo  quod  dicit,repcnte.non  cntm  inflammatio,  ne®  ficcitas  repente  im¬ 
mobilem  pofllmt  facere  linguam.  Relinquitur  ergo, ut  didum  eft,obftni<fiio  ex  ocyC- 
fima  materia,  erit  igitur  impotens  lingua,  ad  quam  materiae  fluentes  illam  implent. 

SimyrAxx-Tip^n  ¥  imyaiti.  idefl:,uel  aliqua  corporis  pars  apople<Sica  fit.]  uel(ut  Leo 
nicenus  dicit)ftupore  elaguit.nam  Hippocrates  membra  paralyfim SC  diflblutioncm 
patientia  apopletflica  dieere  confueuiq  ut  quandoque  apud  ipfum  crus  apopletSicum 
faiptum  inueniatur,  pro  eo  quod  cftrefolittumSt  paralyCm  patiens.  Tamen  Celfus 
capite  uigefimofeptimo  tertij  libri  dicit, quando  ftint  refoluta  tota  corpora,a  ueteribus 
apoplexiam  nuncuparirquando  uero  partes  aliquae ,  paralyfim .  At  nos  apud  Hippo/ 
aatem etiam  inuenimus  apoplexiam  inpartedici.Hippocratesinpraeientiarupcr  apo 
plexiam, alicuius  partis  corporis  diflblutioncm,  SC  fi  dicere  mauis  ftuporem  intclligit. 

ivitA«y;)(OMHsi/  vt-niitcy.  idefl:,Tale  eilmelancholicum.]  Galeno  uidetur  hocabfur/ 
dum  elTe ;  quomodo  aliqua  corporis  refolutio  repente  fada,  uel  lingua  incontinens, 

■  hunc  efle  melancholicum  fignincent-nam  re  uera  K  haec  a  pituita  fieri  poffunt.  Philo/ 
theus  exponit,  quid  intelligendum  fit  per  a-m-TrktiK-ny,  'rxii.siy  «xm-nyy^ 

Itaay^J^nay  w  ■misaoi',  «eTt  -nP  iii\«yyohixx  yyy-i  itKffi-Tfow!  yivi-m.,  ideft,  Apople/ 
(Sicum,hoc  eft  immobile  &  infenfibile,talemelanchGlicum,pro  eo  quod  a  rnelancho/ 
lico  humore oblfruentefit. Sed  quomodo  lingua  incontines  fignificarepofsitaliquein 
elIemclancholicum,non  uidetur  ratio  Galeno  neceflaria;8i re  uera  non  eflr,  nili  intcl/ 
ligamus  ut  de  ebrietate  ab  Ariftotele  dicitur,  quam  qui  habent,  lingua  oberrant,  ut  qui 
irati  funt,&l  qui  aliquam  habent  animi  afFec]ione,cum  repente  lingua  fiat  incontinens, 
ideft  ob  aliquam  animi  affeiftionem  quae  eft  melancholica.D  ubitat  idem  Ariftoteles  de 
cima  Problematum  particula,  problemate  fexagefimotertio,  Qtiideft  quod  linguam 
faciat  hscfitareCRefpondet  utrum  calor  efficiat  ut  procaciores  fint,  itaque  offendendo 
aberret,  quafi  inlalubris, quomodo  iratos  homines  noiiimus :  incenduntur  enim,  inci/ 
tantur,anhelitant,fpirituredundant.  Igitur  prae  nimio  caloris  feruoretanhelant  autem, 
quoniam  frequens  fpiritus  eft,  nec  anticipat,  quatenus  fe  tempore  refpirandi  premere 
pofsit.  An  potus  contra,ut  loci  quo  uocem  mittimus  refrigeratio  caufam  det,tanquam 
membrum  id  attonitum  obftupefcat,  itaque  afficiatur,  ut  uel  concalefacfti  a  uino,  aut 
perpetua  oratione  uerba  expeditius  pofsint  copulare.  Sed  quod  ex  Ariftotele  fumi  po 
teft,ideft,quodnonaProblematuparticula problemate trigefimoodfauo  querensqua 
objeaufam  qui  lingua  haefitat, melancholico  habitu  coftant-Refpondet,  Ah  quod  pro/ 
pere  fequi  imaginatione  non  nifi  efle  melancholicum  eft  hacfitates  autem  illi  tales  pro/ 
culdubio  funt.impetus  nanc^  dicendipratruit,antecedircp  facultate  corum,utporc  cum 
animus  uiia  fequatur.Balbis  etia  idem  accidit,  hos  etenim  oes  membra  uoci  accomo/ 
data  tardiora  habere  certum  eft.Indicium  uero  quod  tales  uinolenti redduntur, cufuas 
maxime  imaginationes, non  rationes  fequuntur.  Nos  hoc  modo  linguat  incontinen/ 
tiamintelligere  pollemus,  itai^fignificarcthunc  eifemelancholicu. Quod  uero  linguas 
hatfitantia  talis  fiat,Hippocrates  infine  libri  Depracceptis  docet,inquiens,  Linguf  ue 
ro  non  clara  diflertatio,  hafitatiaue  morbo  uel  propter  aures  fit,  quod  priufquam  pri/ 
ma  enuntiet,  fecunda,  &  alia  fuperinfjcir,  uel  antequam  quod  mente  uolufebat,  dicat, 
mete  alia  uoluit.Quod  cu  dicitur  periris  artis,c6fiderandum  eft  morbo  necnefiat  forte 
in  hoc  fenfu  intelligcre  poflemus,  linguam  efle  conrinentem,K  ita  melancholia  figni/ 
ficare.uel  dicamus,quod  id  quandoc^  fignificat,&'  non  femper.Idem  de  alicuius  mem 
bri  refolutione  qiiadocp  fignificat  Melancholiam,  quia  talis  refolutio  exmelancholico 


«oyo  tlBRI  SEPTIMI 

etiam  htimore  fieri  poteft,utin  commentatione  fequentis  aphorifini  docebit  Galemii 
G ALENVS 

INCONTINENTEM  quidem nominatlinguam quaeinfirma eft, itaut nonpof > 
integredearticulareuocem,autimmobiIem,  8C omnino refolutam.  Stupoream^ 
elangues  aliquid  corporis  quod  refolutum  eft-  Cur  uero  haec  repetcfa<Sa,dicat  elfei^ 
lancholicaigjroro.MelanchoIiaeemm  in  cuius  nomineomnes  Graeci  c6fentiunt,re<llf 
ab  ipfo  talia  indicia  funtdida.  ’ 

BRASAVOLVS 

P  R.  I M  o  Galenus  docet,Hippocratem  hic  nominare  linguam  {dell,inc5> 

tinentem  illam  quae  uel  non  pofsit  integre  uocem  dearticulare,uel  immobilem  8C  onv 
ninorefolutam. 

Commentationis  principium, quodhabet.Incontinetemquidemnominat linguam 

quae  infirma  efl:.Iegi  debet, quae  aut  infirma  eft,&  hgcparticula  Autpro  continuatione 
tieceflaria  eftjn  Graeco  praeterea  adeft  particula  «,  id^,  aut. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  «TisTiAuxTtjijideftjStuporeelanguens  aliquid  corporis  uocari 
quod  refolutum  eft.  ’ 

TERTIO  dicit  ie  Ignorare  cur  haec  repente  fadla  fignificentefle  melancholicum,' 
Namabipfo  alias  dicSaiuntMelancholiaeindicia,  quando  Aphorifmo  uigeiimotemo, 
fextilibri dixit,  Sitimor,auttriihtiamultum  tempus  habentia  perftiterint  melancholt» 
cum  tale  eft.Nota^  in  nofiro  antiquo  codicc,fequetem  aphorifinum,  8C  huncprq  uno 
haberi.  At  fi  diftinxerimtis,  opus  eift  lequentem  aphorifinum  in  calce  etiam  iequen/ 
tis  commentationis  fubfcribere.  Tamen  fi  redle  perpendas,  aphorifinus  qui  fequitur  po 
ni  non  debet  in  ordine  aphorifmorum,fed  folum  a  Galeno  in  fua  commenatione  in  te 
ftimonium  affertur,  eft  uero  aphorifinus  uigeftmustertius  fexti  libri,  poftea  Galenus 
fuam  commentationem  fequitur,  8C  docet  quo  Hippocrates  faluari  pofsit>  8C debeat  a 
dubitatione,  quam  fecerat.In  Aldino  etiam  codice  cotinuatus  eft,  8C  Philotheusinfua 
commentatione  lequentem  aphorifinum  rton  habet,  quod  indicium  eft  nonelle  hic  ab 
Hippocrate  p6fitum,8f  in  illis  codicibus,in  quibus  non  funt  Galeni  cornrnenmia,  ar 
phorifmus  ille  non  adeft.T amen  quia  ita  confuetum  eft  ipfum  legere,nos  tanquam  ii/ 
ftindlum  legamus,huic  tamen  coniungentes. 

APHORISMVS  xli 


le  eft  melancholicum. 


BRASAVOLVS 

HIC  aphorifinus  in  hoc  ordine  ab  Hippocrate  non  ponitur,  fed  a  Galeno  intner 
dio  fuae  commentationis  pro  expofitione  praecedentis  refertur.  At  nonnulli  commen¬ 
tationem  partietes  ex  uno  duo  fecere,8f  duos  aphorifinos.hunc  uero  aphorifinum  ex/ 
ponere  minime  opus  eft,quia  ipfum  fuperius  aphorifino  uigefimotertio  fexti  libri  uber 
tim  expoftiimusteius  enim  fenfus  eft,Cum  timoratquaemceftitiain  homine  longo  tOT 
pore  perfeuerauerint,  cumfint  fymptomata  melancholici  humoris,  hunc  iudica  effe 
melancholicum, 

Tnfiuh  ^cvcyt}(salc  •/!>  ■««■«(/.  Si  timorat/ 

quemoeftitia  longo  tempore  habentes  perleuerauerint,  tale  eft  melacholicum.]  de  quo 
aphorifino,in  Sexto  diffufifsime  egimus.  Celfus  capite  feprimo  fecundi  libri  hunc  a/ 
phorifmum  ita  refert.  At  fi  longa  triftiua  cum  longo  timore  8£  uigilia  eft,atrac  biUs  tnot 
busfubeft. 


G  AL  E  N  V  S. 

Aliter  autem  X  melancholicas  dicemus  eflepalsiones.  Cancros, Elephates, 
adhuc  autem  Scabies,8CLepras,SfVitiIigihes  nigras.  Sedne^ullaahquam^ 


A  P  M  O  R  I  S  M  V  S  XLf 
[[(jfflpafsionum.netJ  illam  quae  ab  omnibus  nominatur  melancholia, linguae  inconti' 
netia  uidetur  antecedere, ficuti  nccj  alicuius  paras  ftupor.Qiiarefupereft  ut  dicamus, 
quod  quemadmodu  quartani  circuitus  caula  cft  humor  melancholicus, fic didhrum 
pafsion2>K  linguginteperameti,  6C  partis  relblutionis-Et  fieri  poteft  quod  propter  hu 
moris  aafsitudinem  tales  pafsiones  confequantur,  quales  ex  crafla,  gi  lenta  eucniunt 
piniita.Non  igitur  dicemus  fimpliciter  uauncf  didorum  eflemelancholicumjflcuti  ne 
qyepituitoftim  fimpliciter,fedpituitoilimfimuI,S<;  melancholicum.  Additum  autem 
^fermoniaduerbium ,  repente,  propter  mala  qugpaulatim  fiunt, ficuti  ex  inflamma/ 
tione  diniticm  admittente,  Si  intemperatura  difficulter  foliibili. 

BRASAVOLVS 

jiJ£,C  comentationis  pars  ad  procedentem  partem  talem  habet  continuationemidi 
cebat  priiis,fe  non  uidere  quomodo  incontines  lingua,6i.  reibliita  pars,  humore  melaa 
cholicu  fignificaret.na  alias  Hippocrates  indicia  melancholia:  in  fexto  libro  edocuerat 
aphorifmo  uigefimotertio,ubi  dicebat.  Timor  at<$  moefliria  perfeuerantia  id  fignifica/ 
re.Tamen  prster  timorem  Si  motftitia  alio  funt  melancholio  pafsiones,  ut  cancer, ele/ 
phas,fcabies, lepra, nigra  uiuligo,de  quibus  egimus  in  tertio  libro,  tamennulla  harum 
pusionum, necp  illa  quo  proprie.  Si  peculiari  nomine  melancholia  dicitur,habent  prae 
reUngujincontinetiam,nccp  alicuius  partis  idefl:, fecundum  Leomeenum, 

ftuporem,nos  potius  refolutionem  diceremus. 

s  B  C  V  N  D  o  nititur  iniienire  caufam,fi  qua  fit,inquiens,  Sicuti  humormelancholl 
cus  eft  caufa  quartani  circuitus,  eodem  modo  eft  caufa  didarum  pafsionu,ficuti  intem 
perainentilinguo,8ietiarefolutiom's  alicuius  partis.unde ficuti  hp  pafsiones  ex  crafla 
8i  lenta  pituita  fiunt,  etiam  ex  humoru  crafsitudine  fieri  poflrunt.&  ideo  non  dicemus 
utranq!  pafsionem  effemelancholicam,ficuti  etiam  non  dicemus  utrancg  pituitolam, 
quia  fiat  a  pituita,  fed  dicemus  pituitofam  fimul  dC  melancholicS:  no  in  hoc  fcnfu  quod 
fimul  fint  eodem  tempore  pituitofa  Si  melancholica,  fed  quod  modo  pituitola,  modo 
melancholica  fit.immo  Si  apoplexiam  ex  atra  bile  fieri  fexto  libro  aphorifmis  quinqua 
geflmofexto  Si  quinquagefimofeptimo  edocuit. 

Quod  legitur, Si  linguae  intemperaturte,  Graece  eft  ij?7  ««paraae,  ideft, 

&  lingua:  intemperamenti. 

TERTIO  docet  Galenus,  additam  efle  illam  particulS  repente,  propter  mala,  quae 
paulatim  fiunt,  ficuti  inflammatio,  quae  duritiem  admittit.  Si  ficuti  eft  intemperatura 
difficulter  folubilis. 

Quod  legitur,  Sicuti  Si  inflammatione  duritiem  admittente,  Graece  eft  Iotti  ((Kiyyit 


gendam  efle,  ut  aphorifmi  expolitio  perficiatur. 


J  Ifenioribusfupramodura purgaris finguItusfuperuenerit,non bonum. 


B  RASA  V  O  L  VS 

CiyiNTo  Aphorifmorum  libro  aphorifmo  quarto  fimpliciter  in  omniactate,in 
Omni  temperatura,  in  omni  conditione  dicebat,  ex  fuperflua  purgatione  conuulfio,aut 
fingultus  fuperueniens, malum.  At  quanto  peius  erit,fi  hoc  in  ea  aetate  contingat, quae 
cateris  imbecillior  eft,atqj  magis  defeda.propterea  fi  fingultus  fenioribus  fuprauene/ 
tit,ex  purgatione,quac  fupramodufit,n6  eft  bonum,immo  peftimu eft, quia  fignifica/ 
tur  ex  ficcitate  fadu  efle.  Si  uiriu  imbecillitate.Eft  uero  fingultus  ad  conuulfione  perti/ 
nens,qua  femper  exficcitatefada,fufpedahabet  Hippocrates.eft  ergo  malufingultus 
Imiori  luprauenies  uchemeter  purgato,Philotheo  etia  dicete:>^  uS^  t&n  )<ga 

v  ■nii-nfi.  ytf  itt.iTfny  TO(/^for/ 

riu  TBj;  </!i»(t(4i&i{/,idcft,Etinuigor€«tatis,Kinalijs aetatibus 

conftitutis 


16S1  LIBRI  SEPTIMI- 

conftitutis  tale  malum  eft :  oftendit  enim  immodicam  ficdtatcm ;  in  fenioribus  aut 

ualde  malum  SC  propter  uirium  dcfedum, 

Hv  v5r<(?iBttef»t<««i/w?i(lrev'7i<liiBi/.ideft,Sifenioribusfupra  modum  purgatis.1  ht 

ligc  liero  per  feniores  tam  primos,  quam  fecundos,  tamen  in  fecundis  peius  efl:,™»’  ' 
becilliores  funt  At  fi  uoc^ulum,quo  utitur, confideremus, fcilicet 
mos  fencs  fignificare  uidebimus ,  ut  ex  Galeno  colligi  poteft ,  ultimo  aphorifmotetrii 
libri,  per  purgationem  uero  fupra  modum  fadam ,  fuperfluam  purgationem intelW 
uel  ratione  fymptomatis  fadarn,  uel  lu  m  edicamenti. 

Aiyl CSi^^ff-TtazKxyxSiy.ideU,  Singultus fuperuencrit,nonbonum.]  Nameftex 

inanitione  lingultus,  qui  apudHippoaatemfemperfulpecSus  eft. 

G  A  L  E  N  V  S 

Co  M  M  V  N I S  efthic  fermo  fecundum  utruncp :  Sf  quatenus  omnibus  fupra  mo, 
dum  purgatis  non  eft  bonus  fingultus  ;8f  quatenus  fenioribus  omnia  mala pc^ 
iorafiunt  propter  aetatis  imbecillitatem-  ^ 


BRASAVOLVS 

G  AtEN  V  s  docet,Kobfenium,8fobmmiamcuacuationemhuncfinguItumc(re 
-j  . ....  1.1.  didumeftjaphorifmo 


malumtob  nimiam  quidem  euacuationem,quia  ut  libro  qi _ _ 

. . to,fingultus  ob  euacuationem  malus  Aob  fenium  uero,  quia  oitmiamalaob ; 

'  allitatem  in  fenioribus  fimtpeiora. 


APHORISHVS  XLIir 


febris  non  ex  bile  habeat,  multa  aqua  calida  capiti  fuperinfufa  folutio  fit 
J  febris. 


BRASAVOLVS 

s  I  CJ.VIS  febre  correptus  fit,non  autem  ex  bile,multa  aqua  calida  capiti fuperinfii/ 
la  febrem  lbluit.nam  ab  hac  aqua  calida,febrilis  prjter  naturam  caliditas  remouetur,K 
fimul  caufa  quae  febrem  faciebat .  S  cito  autem  in  praefentiarum  per  febres  non  ex  bile 
fadas, omnes  illas  intellfeere,qu<enonfunthumoraIes. 

Hvirvf  4«  '^s.ideft.  Si  febris  no  ex  bile  habeat.]  Ideft,fi  non  fit  febris  hii 

moralis,fed  uel  eph'emera,uel  ethica.Hippoaatcs  per  bilem  omnes  humores  intellige 
re  iblet.nam  in  fine  libri  D  e  hominis  natura,  quatuor  febrium  genera  ponit ,  BC  omnia 
ex  bile.  Non  intermittes.  Quotidiana,  T ertiana,  Qiiartana:8ii  omnes  has  ex  bile  facit, 
quod  manifefte  oftenditbilem  omnes  humores  fignificare-K  Galenus  hicin  commen 
lationis  fine  bilem  ad  pituitam  deducit.Idem  Hippocrates  infecundo  Aphorifmorum 
libro  aphorifmo  decimoquinto  cum  dicit, ubi  fauces  fgrotant,aut  tubercula nafcunttir 
in  corpore ,  excretiones  infpicere  oportet :  nam  fi  biliofat  fuerint, corpus  una  aegrotat. 
Certum  eft  in  prafenti  loco  bilem  pro  omni  humore  accipi,  quia  tubercula  fiunt,8i  ex 
pituita,  8f  ex  atrabile  quando(^,Sf  tunc  exaementa  debent  eflepituitofa,  ue!  atrabiW 
ria,PhiIotheus  quo(^  Hic  dicit;;^A»j  iivnSias  Aiyu  ^aiAayiticr®'  &!  cfi  Asi/ 

•lAyyiti.iXli  SmmlSiitaaiii,  To-rt. tt  KStmyynisiSi 

aif  Aij-a  Ai^^iile,  iratxTWTjf, 

sTOf  oA9i/OT<rfflfi«  7§»,ideft,  debile  mentionem  faciens ,  ratione  exempli utpotebr^ 
uiloquus ,  reliquos  humores  fubaudiendos  lignificauit.  hoc  eft, pituitam, fangui/ 
nem,  nigram  bilem.ab  aliofolo  quodam  humore,  fedinlpiritibus,  uelin  folidismem/ 
bris ,  tunc  utilis  eft  aquae  calidae  infufio ,  BC  potens  5C  probe  calens .  etenim  non^ 
deft  materia  qug  fullonem  facere  debeat.  Si  uero  quis  petat,  quomodo  fiat,  dicit  qui¬ 
dem,  ut  ex  hac  ad  totum  corpus  adflt .  T amen  eft  adeo  oblcurus,  8f  corruptus  ^eus 
contextus,  ut  nullus  poflit  fenfus  perfedle  colligi,  nos  prsdidJu  collegimus  qualifciniij 
lit,le<Sor  ipfe  indicet, 81  meliorem  fententiam  eliciat.  Si  ergo  fit  febris  non  humora/ 
liSjfed  uel  ephemera  in  ipiritibus,uel  ethica  inlblidis  membris,  ,  •  ^ 


V  S  X 


A  P  H  O  R  I  S  M 


ioiij 


mMm  Ksft  Si^itcv  lutmjfui^v  i&'  tSi  ifi  wvfQ=v  yitvnu.  idcft, 

Iviultaaqua  &C  calida  capiti  fuperinfufa,folutio  fit  febris .  ]Tum  guia  calor  praeter  na^ 
niram  remouetur,  tum  quia  caufa  etiam  qua:  febrem  fadt,  uel  obftruifiio  fit,  uel  aliud 
fimile.Hoc  autem  quod  dicitur,infundendam  efle  aquam  calidam, non  folum  de  infu/ 
fione  intelligere  oportet,fed  etiam  de  ingrelTu  in  balneum.nam  Paulus  libro  fecundoj 
^pite  decimofexto,  de  his  qUi  laborant  febre  diaria  ex  femoribus  atque  aduftiombus 
dicit, quod  inclinante  febre  opus  eft  caput  his  perfundere  atep  lauare;id  autem  non  fit, 
nifi  aqua  calida .  Et  in  eodem  loco  multas  ponit  febrium  diariarum  ipecies ,  in  quibus 
balnea  fieri  docet;8i  in  febre  ethica  capite  trigefimotertio  eiufdem  libri, fepe  balnea  fie 
ri  oportere  monet.  AetiUsprgterea  capite  fexagefimoleptimo  qumti  libri, in  ephemeris 
febribus  lotionibus  utitur :  &:  capite  nonagefimotertio  eiufdem  libri, in  ethicis  balnea 
eX  aqua  calida  facit.  Sed  ha:c  notiflima  funt,8f  talia,  ut  in  illis  nemo  ambigat.  At  in  hiu 
morali  febre  dubium  eft,  nunquid  aquae  calidae  perfufione,  aut  balneo  uti  poflimus. 
Nunc  balneorum  diftindliones  a  Galeno, decimo  Medendi  methodo  politas,  quia  hic 
per  balneu  aqu-ae  calidae.lauacrum  intelligimus,  quod  in  tertio  De  fanitate  tuenda  Ga/ 
fenus  dicit,duras  denfasej  partes  emollire,excremeta  putria, fi  qiiae  intus  ad  cutem  has/ 
i‘ent,euocare.In  decimo  uei-o  Methodi  dicit.  Si  qiris  balneum  ingrefliis  non  inhorruit, 
fed  remifla  eft  illi  laxataqp  cutis,  huic  fane  neceffario  pracdicfta  fuCcedent,  excremento/ 
rum  uacuatio,  aequalis  per  omne  corpus.calor,exiguorum  meatuum  rarefadio,denfa/ 
torum fufio.Sed  quid  opus  eft  uerbistin  plethora  balneo  utitur  libro  decimotertio  De 
arte  cinandi ,  SC  in  otSauo  in  decimo  multa  de  balneis  agit,  modo  materia  fit  coda. 
Sed  ut  ad  rem  ueniamus,  Galenus  ad  Glauconem  balnea  ex  aqua  potabili  laudat, tum 
quia  aliquid  bilis  educunt, tum  quia  qualitate  fua  plurimum  iuuant .  Idem  Galenus  in 
undecimo  Methodi  cum  fiducia  balneo  lauat  febricitantes  ex  bile,  8C  mUlta  ibi  notan/ 
da  funt ,  quae  de  balneis  in  putridis  febribus  dici  pOflunt  .Tamen  Galenus  hoc  potius 
facere  uidetur  coda  materia,  quod  tamen  fieri  polTet  illa  no  penitus  cruda,fcd  aliquam 
codionem  habente.  Quin  Celliis  capite  decimoleptimo  fecudi  libri,dicit ,  balneum 
modo  difcuflis  febribus,  initium  cibi  plenioris,  uinicp  firmioris  ualetudini  facit,  modo 
febrem  ipfara  tollit,fere(5  adhibetur,  ubi  iumma  cUtem  relaxari,  euocaritj  corruptum 
humorem,8C  habitum  corporis  mutari  expedit.  Antiqui  timidius  eo  utebantur:  Afcle/ 
piades  audacius.Sf  multa  de  ufu  balnei  in  febribus  profequitUr  Celfus.  At  tu  forte  con 
tra  balnea  Galenum  in  tertio  De  ratione  uidus  in  morbis  acutis ,  adduces, qui  inquit. 
Si  balneum  adminiftretur  ante  euacuationem,attrahct  ad  loca  quae  funt  fub  prgcordijs 
materiam.Sed  hoc  non  negamus  in  ualde  pleno  homine,  quando  materia  cruda  fitipro 
pterea  euacuatione  fada,uel  faltem  concoda  materia,balneu  adhibeto.  At  quum  nOn 
fit  magna  plenitudo  in  inclinatione  uniuerfali  fieri  couenit.Et  fi  etiam  dicas  GalehUm 
in  tertio  De  fanitate  tueda,dixilTe;Sane  cogit,claudit<5  tum  frigida,tum  feruens  aqua. 
Igitur  intus  morbi  caufam  claudet, Refpondemus,nos  uti  balneo  non  ex  feruenti,ne(^ 
ex  frigida,fed  ex  calida.Dices  etiam  Galenu  in  decimo  Methodi  medendi  dicere, Qui 
laborant  ethica  febre,  atef  ex  his  pracipue,qui  iam  maraimode  febriunt,  modo  ijs  alia 
nulla  febris,nec  ex  putrefeente  humore,nec  ex  inflammatione  fit  adiimda,  eos  omnes 
audaderlauabis.Febris  igitur  putrida  caufa  eft  cur  lauari  non  debeat.  Igitur  tanto  mu 
nus  in  ipla  lauandum.  Adde  quod  in  primo  ad  Glauconem  de  his  loquens  qui  ex  mul/ 
titudine  laborant, dicit,  a  uino  uero  8C  cibis  abftinendum,  8C  balneis  eriam  fi  febricita/ 
jbefint.In  febre  igitur  balneo  uti  non  debemus .  Sed  ob  quam  caufam  uerbis  uerba  itu 
culcamusCCertum  eft  in  materiat  cruda:  copia,nos  balneo  uti  non  debere.In  his  autho 
res  SC  Galenus  balnea  fieri  uetant,  tamen  de  hac  materia  nos  peculiarem  tradatum  age 
mus, quum  inter  nos  Sf  alios  medicos  in  tertiana  febre  cotrouerfia  inciderit:nempe  dii 
uolebant  cruda  etiam  materia  exiftente,8f  ndnpura  bilioia,reuerendiffimum  Cardina 
lernRauennatem  inaqua  calida:  balneum  inAudere, quibus  nos  ob  atgri  utilitate  ob' 
ftitimus :  imo  ex  his  unus,  qui  in  feipfo  cum 'materia  cruditate  balnea  experiri  noluit, 
pene  confumptus  eft.  Sed  hac  in  prafentiarlnn  tumultuofe  didafint,qua  alias  diftin/ 
dius  comprobabimus.  ' 


ZZ 


»e?+ 


LIBRI  SEPTIH 


GALENVS 

EX  H  O  C  fermone  manifefte  declarat  non  omnes  febres  ex  bile  fieri.  OftcnAt  j 
tem  quod  relique  omnes  exceptis  his  qua  ex  bile  fecSa  funt,aqua  multa  capiti  f* 
perinfufa  foluuntur.  Secudum  hunc  fermonem  igitur  in  primo  libro  Epidemiarum  de 
Melitone  fcripfit, balneis  ufus  fupra  caputfebres  fi  quidem  qua  ab  exuftione.ac  bisi, 
ditate  fadla  funt,a  talibus  balneis  utilitatem  fentiunt,8C  nihilominus  qua  ex  lalTitu^ 
nibus  fiuntjmhilominus  8d  qua  propter  foraminum  anguftatione/iue  propter  obftru, 
<Sionem,fiue  ob  claufuram  fuerint  anguftata .  Refpicere  fi  quidefti  per  ipfa  oportet  K 
dilTolui  calorem  febrilem.  Non  tame  ubi  inflammatio  aliqua,aut  afaf^  inflammatione 
humoris  putredo  igrttum  calorem  accederit, balnea  utiles  funt  antequam  noxii  humo 
res  euacuentur,aut  concoquantur.  Verum  tales  morbos, aut  laterum  inflammationes, 
aut  pulmonis, aut  hepatis,aut  lienis  antiqui  nominabant, uoletes  febrem  non  elTe  mor 
bum  ipfum,fed  cafum  morbi .  In  quibus  autem  fine  partis  inflammatione,qui  in  ueni* 
■0-  putrent  humores  febrem  accendunt,  in  illis  folis  dicebant  hominem  a  febre  moleftari 
ipliim  a  febre  haberi.In  illis  autem  dC  febrium  fcriplere  differentias,hepialon,K  Imu 

riam,eloden,Ktyphoden,pefiiIentem,6C  ardorem  nominantes.  Hepaticam  autemde/ 

brcm,uel  lienofam,autpulmoniam,  aut  lateralem  nemo  dixit,  adeo  quod nunc  fetmo 
ah  Hippoaate  habetur  de  febribus  ipfis  quae  funt  abfcp  partium  inflammatione.hj  di/ 

uerfis  uero  exemplaribus, non  aqua, fed  fudor  feribitur, talem  habente  feriptura  intelle 

dium.Si  febris  non  ex  bile  habeat,  multus  fudor  a  capite  deflues  febrem  foluit,non  ex 
folo  capite  fudorem  fundi  dicente  Hippocrate,  fed  a  prima  parte  qutefubqcitur  oculis 
de  toto  monftrante  corpore.  Quantum  igitur  ad  hanc  feripturam  attinet,hi  qui  ex  bile 
febricitant,a  talibus  fudoribus  nihil  iuuabuntur.  Atqui  faepius  manifefte  foluuntnr,5f 
ahiE  plurimx  febres,8C  in  quibus  flaua  bilis  plurima  eft, tertianae, &  ardores.  Verior  igi 
tur  eft  prima  feriptura,  quae  ueram  docet  curationem  earum  febrium,  qua  ex  didlo  ge/ 
nere  funt, qua  uidelicet  uel  ob  laflitudines,uel  exuftiones,  uel  refrigerationes,uer om/ 
nino  cutis  fiunt  anguftationes.Quod  autem  a  bile  dicitur, 8i  de  rufa,  &  de  atra  bile  in/ 
telligi  poteft,non  tamen  in  his  folis  oftendebamus,fed  &C  ob  pituitam  putrefeentem  f'e 
ri  febrem:&:  in  hac  fola  uidebitur  aphorifinus  non  efle  uerus,  nifi  quis  exiftimaueritpi 
tuita  putrefadlionem  in  humorem  biliofum  conuerti, 

BRASAVOLVS 

PRIMO  Galenus  docet,hic  ab  Hippo^fate  fluo  edoccrf,nnu,quo<fomncs  fcBrei 
ex  bile  non  fiunt .  Aliud,  quod  omnes  alia  febres,  his  exceptis  qua  ex  bile  fiimt,aqua 
multa  calida  fuperinfufa  fanantur, unde  SC  fecundum  hunc  fermonem  in  primo  Epide/ 
miorum  libro  de  Melitone  feribens  dicit ,  balneis  ufus  fupra  caput ,  T u  cafum  quare, 
fi  inuenire  poteris. 

Quod  legitur,  Oftenditautem,quod  reliqua  omncs,lcgi  debet.  Offendit  auqquod 
reliqua  omnes.namGrace  habetur, 

s  E  c  V  N  D  o  docet,febres  ex  aduftione  fa<Sas,a:  ex  frigiditate  ab  his  balneis  unit/ 
tatem  fentire.Sunt  uero  ha  omnes  cphemera.  Adde  etiam  illas, qua  ex  laffitudinibus 
fiunt, &  qua  ex  meatuu  obftrudione,  qua  SC  ipfa  ephemera  funt ,  iuuari  ab  hac  aqua 
fuperinfufa  nam  per  has  occlufas  partes, relpirare  oportet,8i  calore  febrilem  diflblui. 
Quod  legitur, Siue  propter  obft.  u<Sionem,in  Aldino  codice  legitur ,  en  dj» 
ideft,Siue  propter  obftrudiionem  mufculorum. 

Qiiod  etiam  legitur,Reipicere  fi  quidem  per  ipfa  oportet,Iegi  debet  relpirare,nant 
Graceeft,  nieasrriiliViu. 

TERTIO  ipfe  regulam  dat,  de  qua  fuperius  mentionem  fecimus,  quando  fit  ufus 
balneorum  in  febribus  humoralibus  probus .  ubi  adeft  aliqua  inflamatio,.autputrcdo 
humoris  abftp  inflammatione,qua  febrem  fecerit,baIneo  uti  non  debemus, antequam 
noxij  humores  euacuentur,aut  concoquantur ;  fed  morbi  illi  ab  inflammationibus  f^ 
tSi  fecundum  inflammatam  partem  denominantur,&  febres  ipfie  non  habent  denomie 
nationem  a  partibus  •  nam  dicunt  lateris, inflammationem ,  aut  iecoris,  aUt  pulmonis, 
febris  neto  non  eft  morbus ,  fed  horum  morborum  fymptoma ,  unde  hi  non  dicuntur 
febre  uexati ,  fed  infiammafionibus,quamuis  febris  iunda  fit. imo  SC  in  noftro  uulgfi 


APHORISHVS  XLIIt  iosf 

iifu,nulla  fit  in  his  inflammationibus  febris  mentio ,  In  febribus  autem  fine  inflamma^ 
none  fuas  differentias  habebant ,  uthepialos,lipyria,elodes,^phodes  peftilens  ardor,, 
j^ullus  autem  antiquus  febrem  aliquam  uel  hepaticam, uel  lienofam  uel  lateralem  uo/ 
cauit.Vnde  Galenus  infert  Hippocratem  hic  de  his  febribus  fcrmoncm  fecilfcjin  qui/ 
bus  milia  eft  inflammatiotfed  etiam  non  de  omnibus, uerum  de  his  Iblum  quae  no  iunt 
a  bile,ideft  ab  humore  aliquo  ex  his  qui  corrupti  febrem  faciunt. 

Vbi  legitur, Volentes  febrem  non  elTe  morbum  ipfum. Graece  eft  TiStpJ/si 

^fTivfi-ny cuivy,ovx  «iuo s»k9©-.  ideft,iymptoma  ponentes  ipiam  febrem,non  morbum 
ipfum.In  aliquibus  contextibus  legitur,  Trvginii  Poftea  deeft  illa  particula  gsi-ni/, 

aW  illam  Ut  fenfus  flt,uolentes  febrem  ipforum  (  fcilicet  membrorum  inflam/ 

matorum)  non  efle  morbum,fed  morbi  fymptoma. 

Vbi  Galenus  febrium  differentias  enumerat, dicit  hepialoa  eft  uero  hepialus,genus 
febris  ex  pituita  fadumreodem  modo  lipyria  eft  genus  febris.  Recentes  corrupto  uoca 
bulo  hanc  uocant  lypariam,  illam  empialam. putant^  in  hac  interiora  frigefcere,8C  ex< 
teriora  calere;in  lipyria  uero, exteriora  frigcfcere,S(r  interiora  calere.  Sed  nos  qd  apud 
antiquos  fint  h*  febres, edocere  tentemusiprimo  ab  hepialo  exordientesi  Aetius  libro  i 
primo, capite  o(ftuagefimofexto,talia  de  hac  dicitIpraedieSi  generis,pituitofi  inquamife’ 
bris  eft  qua:  priuatim  hcpialos  nuncupatur, quando  aegri  febrientes  epdem  tempore  in 
fmgulis  corporis  partibus  calorem  fimul  5C  frigus  percipiunt,  gelidiffima  enim  pituita 
quam  uitream  uocant,fi  fine  putredine  fuerit,folum  rigore  inferet;fiii  putredo  medio/ 
eris  acce(rerit,hepiaIos  generabitur:exuberantc  uero  putredine,  rigor  quidem  pratee/ 
diqfed  piifa  fubinde  febris  fubfeqtiftur, frigore  a  caloris  multitudine  fuperato,iit  in  ex/ 
acerbationis  incremento  aut  uigore,ne  tantillum  quidem  fuperfit.  S*pe  etiam  contin/ 
git,ut  uitrea  pituita  aciditatis  fimul  particeps  fit.  Curatio  qualem  in  quotidiana  dixi/ 
mus,  adhibenda  eft,nifi  quod  haec  maiori  indiget  incifione.  Haec  Aetius  de  hepialo; 
Paulus  libro  fecundo, capite  uigefimofexto,dehepiali  nomiiie  hate  dilferit,  AtAsaTtu  Ji 
«7iJ«A®',»i  hg  (tiitcifsfxs-ns  «A©',Atyo</f  ns  9«A«M!if  nuitote; 

jjtAtTT»? <A'(u<7»c  ^  #w'Mto:As«lvsi/,owTi}>4S)  Sijiicfutisy.  ideftyHepialos  au 

tem  dida  eft,  uel  per  translationem  ab  hale ,  dico  autem  a  mari,  quod  a  principio  tran/ 
quillum,difficile  poftea  fit.uel  dicit  ab  «otot,  ideft  blande  SC  leniter,ai:  «Maray,  quod 
eft  calefacere.Ipfe  etiam  Paulus  inter  quotidianas  illam  numeraf,K  a  pituita  hyalodej 
ideftmtrea  fieri  dicitidicitcf  quum  non  eft  corrupta,facere  cum  tremore  algores:quum 
uero  pars  aliqua  corrupta  fit,  alia  tron  corrupta,  fit  hepialos,  in  qiia  fimul  algefeunt  &C 
febricitant.  De  lipyria  8C  typhode  K  crymode  Aetius  hrec  dicit  libro  quinto,capite 
oduagefimoodauo  leryfipelata  in  uifeeribus  quocp  nonnunquam  fiunt,  ardentem  fc/ 
brem  8C  ethicam  inferentia.  Si  ergo  eryfipelas  in  uentriculo  fit,febris  quas  inde  incendi 
tur,lipyria  nuncupatur;fi  in  hepate, typhodestfi  in  pulmone,  crymodes.  Galenus  in  Ly 
tum  ita  diflait  de  his  febribus, ut  oftendat  typhodem  non  fieri  ab  inflamatione  uel  ery 
fipelate  alicuius  partis .  Nam  dicit,febrium  quaedam  funt  exade  ficcae,ut  caufi  exadi: 
quxdam  extreme  humidae,ut  quactyphodes  authelodes  uocantur.Deindeinquit,hu/ 
niidac  febres ,  in  qiubus  laborantes  primo  die  fudant .  At  ex  ipfis  fudoribus,aut  modi/ 
ce,aut  nihil  iuuantur. 

Qiiod  legit.  Adeo  qcf  nunc  fermolle^’  debet,  C^iaSC  nunc  fermo.  Graece  eft,3f  it. 

oy  ARTO  Galenus  docet  in  multis  exeplariKus  non  legi  aqua,(ed  fudor :  ut  hic 
fit  fenfus.  Si  fit  febris  non  cx  bile,multus  fudor  a  capite  defluens  febrem  Ibluit.  Et  fi  ti/ 
biforte  uideatur  ex  folius  capitis  fudorc  febrem  non  abire,Intellige  per  caput,tot3  cof. 
pus.namper  illam  primam  partem  quae  oculis  obfjcitur,  totum  intellexit.Vnde  quan/ 
tum  ad  hanc  faipturam,illi  qui  erunt  febre  biliofa  correpti,ab  his  ludoribus  non  iuua/ 
buntur :  tamen  nos  experientia  uidemus ,  jjer  fudores  alias  plurimas  febres  folui,8C  iw, 
quibus  flaua  bilis  plurima  eft, ut  tertianae  K  ardores. 

Quod  legitur.  In  diueffis  uero  exemplaribus  non  aqua,fed  fudor  feribitur.  Graece' 
eft,  (dU/  TO  7«  ajAasa  •fR'"  ca>-ny^it<p(Sy  cyxv</txT&',  «»i’  yiyfcf^tu,  ideft.  In  pluri/ 

bus  «ero  exemplaribus  non  aquae,fed  fudoris  fcribitiu. 

ZZ  q^vinV 


lOjfi  LIBRI  SEPTIMI 

q_viNTO  doeet,priorem  fcripturam  ueriorem  efle, quae  docet febltt  ottarett 

prxdido  genere, fcilicetqus  uel  ob  laffitudines,uel  ob  exuftiones.uelrefrigaatioiies 

uel  cutis  siyvi<is^,  ideftanguftationes.  • 

SEXTO  docet.hoc  nomen  bilis  efle  commune  K  ad  flauam  Si  ad  atramtat  quia 

aliquis  dicere  polTet ,  febrem  quoq;  a  pituita  fieri.  Si  in  hac  aphorifmus  uerus  elTe  non 
uidebitur ,  nam  aqua  calida  fuperinfufa  non  iuuat :  propterea  dicit  Galenus,  forte  ali, 
quem  poile  exiftimare  pituitae  putrefadionem  in  humorem  biliofum  couerti,quod  ta/ 
tnen  non  alTerit  Galenus, fed  dicit  aliquis  forte  ita  exiftimare  poterit.  At  breuius  eft  du 
cere,quod  hic  utitur  uocabulo  bilis  pro  quocuncp  noftri  corporis  humore. 

APHORISMVS  XLITII 

JVJ^Vlier  ambidcxtta  non  fit. 

BRAS avolVS 

f)  V  6  R  V  M  aiteniin  'confequi  opus  eft, aut  Hijj^ocratem  fapienttffimiim  u/rum 
autPlatonem  liimmum  philofophum  aberrare.nam  Hippocrates  hic  docet,mulferem 
non  uti  utracp  manu  tanquam  deittra ,  ideft  »que  potente  Si  apta  ad  exercitationes:  fi/ 
cuti  homines  inuenti  funt.  Si  indies  inueniuntur ,  qui  utrafi^  manus  dexteras  habenq 
ideft  aeque  robuftas  Si  aptas.Plato  autem  in  feptimo  De  legibus  libro  in  uiros  attj 
lieres  inuehitur,quae  ambidextrac  non  fiunt, cum  tame  facile  fieri  poiTent.  Pisonis  uer 
ba  haec  funt,  Athenienfe  loquente.Qiiod  uidelicet  dextera  a  finiftris,qd’  ad  manus  per 
tinet,differre  iam  uideantur  in  fingulis  operationibus  naturac.pedes  enim,  inferiorcstp 
partes  ad  opera  nihilo  differre  indentur .  Manibusnutem ,  matrum,  nntrictmnf  fiinni . 
ignorantia  quafi  claudi  fadi  fttmus .  Nam  cum  natura  fere  ad  utrancp  partem  aeque  fe 
habeat,ipfi  per  confuetudinem  nonretfte  utentes,diffcrentiam  fecimus,8C  certe  in  qui/ 
bufdam  parum  id  refert.  Nihil  enim  intereft  ad  uita,fi  lyra  in  finiftra  fit,in  dextera  ple/ 
dirum ,  in  exterisqj  huiufinodi  fimiliter .  Qiiorum  exemplo  idem  in  reliquis  omnibus 
facere,dementia  eft.Hf  c  ita  effe  lex  Scytharu  oftendit-non  enim  finiftra  folum  arcum, 
dextera  fagittam  tenenf,lcd  utrifq;  fimiliter  ad  uttuncp  utuntur.  Multa  excmplahtiiup 
modi  in  aurigarum, aliorum<5  operibiis  reperiutiir ,  ex  quibus  intelligere  licet, eos  qlii 
dextris  finiftra  imbecilliora  reddunt,practcr  naturam  id  facere. Qua  res,ut  diximns,ift 
corneis  plec'iris,inftrumentiscp  talibus  impedimento  non  cft,fed  per  multum  intereft, 
quando  in  pugna,ferro,arcu,hafta,caeteris4  huiufinodi  uti  necefle  cft,plurifn0  autem 
quando  armis  arma  pelluntur ;  differt  aut  multum  qui  didicit  ab  eo  qui  non  didicit,Sd 
exercitatus, ab  eo  qui  minime  exercitatus  eft .  Nam  quemadmodu  qui  aut  in  pugilum 
ccrtamine,aut  ludia,  aut  titroc^  fimul  perfedfe  fe  exercuit ,  potis  eft  congredi  a  finiftris 
ZC  pracfto  ie  accommodat, quando  at^artem  alteram  transferre  fo  cogfturtid  ipfttm  ar/ 
bitror  in  armis  ac  caeteris  rebus  redii flimum  efte.quare  oportet  fi  duo  quaeda  quis  pofi 
fidet, quibus  fo  defendat, Sd  alios  caedat,  ut  nilril  horum  pro  uiribus  otiofum,inexerci» 
tatumep  relinquatiSd  fi  quis  aut  Geryonis,aut  Briarei  naturam  habeat  ,  cum  centima/ 
nus  fit,  totidem  oportet  ab  eo  iacula  mitti  pofle.horum  omnium  curam  habeant  princi 
pes, tam  mulieres,quam  uiri.  Sd  mulieres  quidem  ludos,  alimentatp  confiderentlUiri  au 
tem  difciplinas,ut  omnes  pedibus  manibusip  unintp  aeque  potentes  fadli  per  confiretu 
dinem  naturte  non  noceant.  Alibi  quoqi  idem  Plato  dicit :  fi  fint  in  aliqua  urbe  uiginti 
millia  animarum, quum  mulieres  ad  pugnam  non  eant ,  folum  erunt  decem  millia.  At 
quia  fenes  8d  pueri  ad  pugnam  inepti  funt,  propterea  folum  furit  duo  millia  quingeritiJ 
Verumtamen  quia  non  utuntur  nifi  dexteris ,  propterea  fiint  femihomines :  8d  ideo  irt 
hac  urbe  erunt  folum  mille  ducenti  quinquaginta  integri  homines.  Plato  igitur  putat 
tam  mulieres, quam  uiros  fienjofle  ambidexteros.  Quod  hic  negat  Hippocrates,for/ 
te  Plato  intelfigit,arte  fieri  poflc .  Hippocrates ,  quod  nnllat  mulieres  ambidextrac  na/ 
fcantur,nifi  arte  fiant :  quod  tamen  in  uiris  contingit  qttandocp,  etiam  fi  arte  non  fiant. 
Vel  Hippocrates  intelligiqnon  inueniri  mulierem,  quae  aeque  robuftas  habeat  utrafi^ 


S  M  V  S  X  L  I  I  I  I 


>097 

;s  autem  hoc  quaiv 


piaflus :  quamuis  ex  afllietudine  poflTent  utrifque  xque  uti .  In  u 
doque  inuenitur. 

iiw»  «v  yimat.imuUa  ambidextera  non  fit]  .i.non  habet  gque  manus  ro 

jjjjilas.Philotheus  hic  dicit, mni^cvni!  cia  miji&fces  JUixivi-nvi  tpicr 

(TUUi-SuriwSt&t  ^y<.m nuikSiso  1* ttcuJIui/ liui  xea^ta/ laiiB\!,xum  S  !w\ 


</E  ut/Tfflf  n  'tHlutiiUca/ivaiiiJ-n  yjuu  vrS^  -ny  jifiiy  Hi 

JXin-mi.  ideft,  Ambidextros  nominant  utraf^  manus  bene  mobiles  habentes, K  hu/ 
ius  caufa  alTuetudo.ut  fi  qiiis  nt-pueritia  coiuetiis  fit  finiftram  mouere,ipfa  quidem  ad 
motum  aptior  fi't:  At  fi  utrafcp,ambidexter  fit. etenim, ut  didum  eft,  moderatus  motus 
-roborat-otium  uero  corrumpit.  K  non  folum  hpc;fed  &  ob  natura:  robur,  unde  mares 
magis  ambidextri,quam  mulieres.  Alij  autem  fle  ambidexterum  accipiunt, quod  miv 
lier  in  dextero  finu  non  fiat  fcilicet  irteri. 

SALENyS. 

Ambidextervm  Euripides  nominat  ferrum  utrin<^  incidens.  Circumdex 
trum  auteni  Homerus  Afteropaeum  ambabus  manibus  fimiliter  utentem, jc  fi 
utrinc^  dextru  dixiflet.  Eodem  modo  ambiixuum  Ariftophanes  in  Tagenitis,utrinq( 
finiftrum.  Hipponax  ambidexn  um  dixit  in  hoc  uerfu, 

Ambidexter  enim  fum,8i;  non  aberrans. 

Homines  itacg  qui  ambabus.manibus  pro  dextris  utuntur,faEpius  uifi  funt.  Mulier  uO 
ro  nulla  ad  hunc  ufq?  diem  ob  natura  imbecillitatem  .Si  enim  ambabus  manibus,ob 
nemorum  robur,ac  murculorumquidam  uiri  utuntur,  ratiortabiitter  nulla  mulier  ute/ 
lur,qua  fatis  habeat, fi  fola  dextra  modice  utatur.  Amazpnidas  quide  ipfejnquit  mara 
mam  dextram  exurcrCiUt  plurimo  alimento  ad  manum  uicinam  peruenientc,ei  maior 
adfit  uigor,ut  qua  ipfa  fit  natura  debilis.  Qtudam  tame  aiunt  ambiclextram  didam 
efle  qug  parte  uteri  dextra  genita  fit.Et  his  adhuc  magis  a  ratione  alienum  aiimt  de  his 
qui  Hermaphroditi  nominantur  Hippocratem  fuifle  locutum,quod  mari  quidem  pu/ 
dendum  infit  muliebrc,mulieri  uero  uirile  mimme- 

BRASAVOLVS 

PRiJio  Galenus  docet,  K,n©Afio(/,  ideft  ambidexterum  ab  Euripide  nominari 
ferrum  utrinc^  incidens.nos  gladium  ancipitem,8C  ancipitem  enfem  uocamus. 

s  E  c  V  N  D  o  docet,  Homerum  dixifle  Afteropaum  ambabus  manibus  fimiliter 
utctem,ac  fi  dixiflet  utrincp  dextrum,  &C  Ariftophanes  in  T agenitis  dicit  ambilatuum 
uffinef!  finiftrum, 81  in  hoc  uerfu  Hipponax  ambidexnum  dicit, 

Ambidexter  enim  fum,8i  non  errans. 

'  Quod  legitur,In  T  agenitis,  legi  deb  ct,In  T  agenitis  hominib  us  .nam  Graece  eft ,  ‘  5» 
«j-liuiTuac  d/Sfimu, 

Qiiod  etiam  legitur,Dixit  in  hoc  uerfu;adde, iambo. nam  Graece  legitur,  ^  ■nyji 
‘nyialyScy.  ideft,In  hoc  uerfu  iambo.  Carmen  Graecum  eft, 

B/U,xsu<ii;(«yctfrtuney,  ideft, 

Ambidexter  enim  fum,&  non  aberrans. 

TERTIO  docet  Galenus, faepe  uilbs  efle  homines,  qui  unifep  manibus  pro  dexte 
ris  uterenturtfed  nulla  mulier  ad  |nanc  uflj  diem  ob  naturae  imbecillitatem  inuenta  eft. 
Si  enim  aliqui  uiri  ob  nemorum  robur  ac  mufculorum  ambabus  manibus  utantur,ra/ 
tionabile  eft  nullam  mulierem  uti, quae  latis  habet ,  fi  fola  dextera  modice  utatur;unde 
Galenus  totam  rationem  ex  uiribus  facit,non  ex  alfuetudine.  At  Plato  hoc  efle  aflues 
tudinis  munus  edocet.T amen  nullus  it  inficias,  afliietudinem  ad  hoc  multum  facerc;at 
tamen  8i  robur  in  parte  dextera  maius  eft,  quam  in  finiftra . 

oy  ARTO  ad  eorum  qiue  diefla  (iint  corroborationem  Galenus  addit  Hippocra/ 
tem  dixifle,  Amazonidas  mammam  dexteram  exurere,ut  multo  alimento  ad  uicinam 
■mammam  proueniente,ei  maior  adfit  uigor,nam  SC  ipla  eft  natura  imbecillis. 

Q_v  I N  T  O  quorundam  expofitione  refert,  qui  dicebant, uocari  ambidextera,  qu® 
parte  uteri  dextera  genita  fit.nam  mulieres  in  finiftris,mares  in  dextris  concipiuntur. 

ZZ  }  SEXTO- 


109*  LIBRI  SEPTIMI 

SEXTO  aliorum  rententiam  ponit,quac  praicedente  peior  eft.nam  aliqui  dicun» 
Hippoaatem  de  hermaphroditis  loqui,  quod  fcilicet  mas  muliebre  pudedum  hal^* 
mulier  uero  uirile  no  habeaKquod  mhil  aliud  eft  diccre,niii  hermaphroditos  inter  m 
res  inueniri.Plinius  tamen  faibit  equas, quibus  Nero  uehebat,fui(re  hermaphrodit^i 
Vbi  legitur.  Et  his  adhuc  magis  a  ratione  alienum ,  addi  debet  particula  alii,  nani 

Graece adeft  particula  taiiliiw,  «thocmodo  legi  oporteat,»!  his  adhucmagisatatione 

alienum  alij  aiunt.  “ 

APHORISMVS  XLV 

QVicunque  fuppurati  atumiir,uel  fecantur,li  pus  purum  fluxerit,8£  alburni 
euadunc.Si  uer6  fubcrnentum.d:  feculentum,ac  fetidum, pereunt.  ’ 

BRASAVOLVS 

LIBRO  fexto  aphorifmo  uigefimofeptimo  de  fuppuratis  abunde  egimus,ofteden 
tes, quomodo  antiquitus  inciderentur,»!  urerentur,ut  non  fit  opus  eadem  iteru  recan/ 
tare.Satis  nunc  flt  hic  ab  Hippocrate  edoceri, quado  aliqui  adeo  fuppurati  funt,ut  non 
fufficiant  pus  in  pedloris  cauiute  contentum  expellere ,  fed  uftione ,  uel  fetSione  indi/ 
geant;fi  cognofcere  uolueris,an  conualiturus  fit,annon  conualiturus,pus  quod  efflu/ 
xit,confiderato.naim  fi  purum,8C  album  fit, hi  euadunt:  Si  uero  fub cruentum, 8C  fecu/ 
lentum,»^  fetidum, pereuntllli  fanantur,  quia  uis  intrinfeca  robufta  efl;,quac  eius  adho/ 
ne  materiam  in  pus  bonum  conuerteratlin  alijs  uero,in  quibus  pus  fubcruentum,&:  fe 
tidum,8C  feculentum  eft,magnam  corruptionem  efle  fignificatur,  dC  materia  a  uiribus 
fuperari  non  poire,imd  potius  uires  iplas  iiiccumbere. 

Spei  'iipawi  tatuvroa,  ideft,Qiiicuncp  fuppurati  uruntur.]  Suppurati  illi  funt  qui  colle 
dium  pus  in  thorace  habent, ut  Galenus  inquit.8C  Philotheus  dicit,  litsn/M  iveiasMg, 
tS  iti7«§v  SihfccHs!  Ii  1(9«  -n  piipy.  ideft.  Suppurati  proprie  funt,  qui  inter 

thoracem  8d  pulmonem  pus  habent .  uftio  fit  inter  quartam  8C  quintam  codam  fecun/ 
dum  recentes .  At  fecundum  Celfum  libro  tertio  capite  uigefimofecundo ,  exulceran/ 
dus  efi  ferro  cadenti, imo  loco  fub  meto,altero  in  gutture, duobus  ad  mamam  utran*,' 
Item  fub  imis  offibus  icapularu,quac  mmi/lcc!  Graeci  uocant,fic  ne  ianefeere  ulcera  fi/ 
namus,nifi  tuffi  finita.Philotheus  uero  hic  dicitjkXcyjj.ht  tpnrtKfiviis  Insaj»  row  tiaivm 
inrmfv  iNi»  7jA<l)j«S(',t(9«  -nmivTay  ^  J\3.'i&.rcii,ux  U  nt 

t^prvhhuf  -n  Trviiy.  ided.  Sciendum  autem  quod  Hippocrates  in  medio  duarum 
codarum  fuppuratos  inurit, 8d  hoc  per  profundum, ut  8C  iplam  pelliculam  praedngen/ 
tem  perforet,  ut  ex  fuppuratione  educatur  pus.  ut  recetiorum  udionem  fequi  uideatur, 
non  antiquorum .  De  his  uero  nodralege  in  uigefimumfeptimum  libri  fexti  aphorif/ 
mum  Commentaria. 

H  TSfJTOTteijided  uel  fecantur.]  Sedho  fit  inter  quartam  8C  quintam  codam. 

ided.  Si  pus  puru  duxerit  K  albiinb 
euadunt .]  Nam  fignificatur,fortes  atep  robudas  uires  pus  ad  perfedlionem  deduxifle. 
Ed  uero  perfedum  pus  (  ut  Hippoaates  'in  fine  primi  libri  Prognodicorum  docet )  fi 
candidum  aEquale,leue(5,K  quam  minimefetidum  ed  i  maxime  uero  contrarium  huic 
deterrimum  m.Philotheus  hic  dicit,  •ni/me  iiw  yg:toiiSO!'W,a  iiSdr  Kfijiay  Kfi«  irvytS 
fvliuat  -n  Ttvsytkya^oiL  i-n  «  mmxfariSii « srafdtijvffii'  Ad 

Stflrif.  ided,his  igitur  udis  fiquidem  album  8f  aequale  fiuere  contingat  pus,  bonae  ipess 
odendit  enim  quod  natura  fortis  ed,K  diipofitionem  praeter  naturam  uincit. 

«y  Ji  vcfxiyiyTi  i(9«  i(9«  c/!viriJ(/?<Ir,«7n!»un;7i».ided,  Si  uero  iubetuentum  K 

feculentu  ac  fetidum,pcreunt.]  Qiioniam  figmficatur  putredinem  uires  fnperare:  Phi/ 
lotheo  etiam  dicente,  «sixficTew'  liSi  vomyaT©-,ii»mp^apty  Ji  -Hr  AuidyiKy,ide& 

odendit  enim  uidoriam  morbi,procidentiam  uero  potentiarum. 


;ale/ 


PBORISMVS  XLV 


1099 


SVPPVRATiONES  confuemt  nominare,non  eas  tantum  quat  fimt  in  diorace,' 
fed  in  quauis  alia  parte  ad  pus  alterata  tubacula.  Solos  uero  prgcipue  omnino  fup 
curatos  nominat ,  quibus  inter  thoracem  atcj  pulmonem  aceruatu  eft  pus,  quos  urere 
tofuetos  efle  ueteres,difcere  licet,  ex  his  quae  dixit  Plato  comicus  de  Cinefia.hifceuer 
bis:  Poft  haec  condonatus  filius  Euagorae  ex  morbo  laterali  Cinefias  aridus,puris  exe 
pers ,  calamacea  gerens  crura, tabis  procera, plurimas[inidlus  efcharas  ab  Eurqahonte 
cotpore .  Quod  quidem  pus  album  bonum  fit,feculentum  uero  dC  fetidum  malum, 
nemoignorat. 


PRIMO  Galenus  docet,  quid  fignificet  uocabulum  Suppuratio ;  nam  Hippocra/ 
tes  fuppurationes  nominare  folet  in  qua  cum  corporis  parte  fint  tubercula,  quat  ad  puS 
itff entur .  At  fti  praefentiarum  folos  illos  fuppuratOs  uocat,  qui  inter  thoracem  atque 
pulmonem  aceruatum  habent  pus,quos  antiqui  urere  confueuerunt. 

Quod  legitur,  Omm'no:l^e,Ma^a  ex  parte.  mw?oWp. 

SECVNDO  ex  Platonis  Comici  fententia  docet, antiquos  urere  fuppuratos :  nat» 
dicit  Cinefiam  inuftum  plurimas  efcharas  ab  Euriphonte  in  corpore  ex  morbo  htira/ 
h;ex  quo  loco  habetur,antiquos  fecifle  multas  efcharas:ut  Celfus  docet. 

Quod  legitur, Concionatus:in  prima  noftri  antiqui  codicis  ledlione habetur, 
n :  in  fecunda,  in  Aldino  codice  nihil  adeft,(blum  legit  tarte  rteSm, 

Quod  etiam  legitur,Puris  experstGraece  eft,  ita-vT©'. 

Quod  etiam  legitur,Calamacea  gerens  aura :  Grscce  eft,calamina:  alij  codices  ha/ 
bent  wtAKlstaa,  ideft  arundinacea  gerens  aura .  Leomcenus  a  calamo  calamaceiifecit. 
Quod  etiam  legitur,Tabis;Graece  eft 
Et  quod  legitur,Procaa:Gracce  eft  n^splem ,  ideft  propheta, 

TERTIO  Galenus  docet, neminem  ignorare  pus  album  efle  bonum,fecuIentum 
Utro  SC  fetidum, malum. 


aphorismVs  xtVl 

QVorum  hepar  foppuratu  aduritut,fi  pus  purum  fluxerit  6c  album, euadunts 
in  cunica  enim  his  pus  continetunfl  uero  qualis  amurca  fluat,pereunc. 

BRASAVOLVS 

P  AVL  V  s  libro tatio,capitequadragenmofexto,deiocinaisaffe<fyombus,inflam 
liiationibUs.fuppuratioibUs  copiofifljme  tra<ftat;fed  quonam  modo, Si  quo  loco  uftio 
fiat,nonedocuit:imd  nec  an  fiat,ex  ipfo  colligi  poteft.Idem  etiam  ex  Aetio  haberi  noni 
poteft,qui  tamen  libro  decimo  rem  agit  diffufius,quam  Paulus  de  iocinoris  affeiftioni/ 
DIIS.  Nec  apud  Trallianum  de  hac  uftione  quicquam  habeturifolus  Celfus  de  illa  mert 
tionem  facae  uidetur  libro  quarto,  capite  ocflauo.  Sed  unum  notare  debes,  Celfum  iu/ 
bere  uftionem  fiai,quandO  uomica  laborat:nam  quando  ita  laborat, quidam  contra  id 
fcalpello  apaiunt,ipfam  uomica  adurunt. Quod  igitur  hic  ab  Hippoaate  didtur,  Quf 
fdppurattim  iecur  habent, 8i  adurantur ;  qiiia  fecundum  Celfum  adfit  Uomica,  Si  pus 
purum  fluxerit  SC  album, euadunt;quoniam  uis  intrinfeca  materia  uincittnam  iftis  pus 
continaur  in  tunica  in  fuperiore  iecoris  parte,adeo  ut  eius  fubftantia  nihil  patiatur.  Ae 
fipus  exeat,qualis  eft  amurca,hi  paeutiquia  corruptio  uf($  ad  iecoris  carne  pauenit, 
ideft, Quibus  iecur  ob  pus  uritur.]  quando  fcilicet  uo/ 
micam  patiuntur.  Si  perpetuum  puris  defluxum :  nam  in  hoc  folum  cafu  fit  iiftio,  fltqf 
fupra  iecoris  regionem.pus  etenim  illuc  inta  inteftina  Si  peritonaeutn  colligituriunde 
Si  aliqui  incifionem  faciebant,  ut  praecitato  loco  dicit  Celfus.  fed  inciflo  in  eodem  aat 
loco,in  quo  eorum  incifio.qui  aquam  interente  habent. unde  PhilOfhei  contextus  nort 
folum  dicit  nscltvmt,  ideft  uruturifed  etiam  addit,  «  Tijtvwm,  ideft  incidimturrut  hand 
aliam  opaationem  etiam  notet, 

ZZ  + 


E(  ^  -ra  TTucv  KSc^eii'  f  V?  K9«  A<n/Ks>('  >  ir^ymtrmi.  ideft,  Si  pus  purum  fluxerit  8C  iL 
bumjeuadiint.]  Nam  uires  materiam  fuperare  fignificatur.  Hippocrates  uero  didt 
'  ^  -n  Trica  ■nvrUis  ’i(^a-  ideftjn  tunica  cmm  his  pus  continetur.]Qm(j 

rd  intellfgendum  fit  pet  tunicam,  ambiguum  uidetur.  Aliqui  peritonaeum  intdlioittu. 
K  re  uera  peritonaeum  pus  continet, quod  a  iecore  effluit:nam  inter  inteftina  &  peito’ 
nacum  colligitur, (Quippe  hoc  pus  nifi  per  meferaicas  uenas  ad  inteftina  uertatur,necet 
ferio  implet  iam  diCiam  partem.Galenus  per  timicam,fuperiorem  partem  intelhgitgf 
pelliculam  illam  iecotis  carnem  tegentem ,  quia  in  illa  tunica  pus  efle  poteft,  gC  anien 
non  efle  affecSa  iecoris  fubftantia.  Itatj  nos  putamus  intelligendum  elft  hic  Hippocra/ 
tem  per  tunicam, in  qua  pus  cotineatur.  quamuis  SC  id  poflit  efle  uerum  de  peritonaro- 
fedpropttt  hoc  inciduntur,  potius  .  nam  propter  uomicam»  K  continuum  puris  deflui 
xum  non  inciduntuTjfed  utuntur. 

.  cfj^ficy.  i/iiey»  ideft.  Si  uero  qualis  amurca  fIuat,peretmt.lHoc  dl 

fiichorKfenies  quaedamqu*  amurca  aflimiletur,exeat,hi  pereunt, nam  exhodignU 

ficatur  uires  imbecillas  efle  &  Impotentes  non  folum  ad  coquendam ,  fed  necf^a^Ite, 
ifandam  materiam  illam  quae  in  pus  conuerti  deberet.Eft  uero  amurca,olci  fex.  Philo/ 
theus  hunc  aphorifmum  ita  exponit,  ^7w59it  qan  (ynTtca  'imetvcfAMca  Trvcy^  yh  J 
•ftmmnyusvcy  iiiyluj  mSKKiOiuTwSsSwaitnKt, 
tt^rlunpMyitcvKyllec  TpiSi-nyviiSti»  ttSI  «srar©' hcm.sVVI  cicy  «la^yHyTtvxtst  steSynihoim 
fuS^xrnUKuwm.  ideft, Hic  dicit  quaergxdum  qualefit  exaetum  pus;fl  enim  album  exit 
SC  purum, cuadimt.  tale  em'm  pus  immutantis  potentiae  robur  fignificat ,  &  inflamma/ 
tionem  extta  drea  iecoris  pelliculam  efle :  fi  uero  qualis  amurca,hoc  eft  old  fedimea' 
tum, fluat,  pereunt. 

GALENVS 

IPSE  caufam  dixit,  ob  quam  nonnulli  pereunt,  qm  ita  fe  habent;nonnuIli  ueroeua/ 
dunt.  Quibus  enim  in  tunica  eft  pus,nihil  patiente  fubftanria  hepatis, feluantur  om/ 
nes ,  Qiiibus  uero  ufep  ad  carnem  hepatis  corruptio  pertingit,nott  abfque  rationemo/ 
riuiitur.  Qiiod  autem  «ycfyl»,  amurcam,Graeci  nominent  fecem  oleijKquodtalem 
par  eft  elTe  incodam  putredinemhepafis,liquet  unicuique. 

BRASAVOLVS 

p  R I  H  o  Galenus  docet,hic  ab  Hippocrate caufem  edocerf,quare  aliqui  pereunt, 
aliqui  cuadunt,in  aphorifmi  cafu;quipus  habent  in  iecoris  tunica,eius  fubftantia  nihil 
patiente ,  omnes  feluantur .  At  quibus  ufque  ad  iecoris  carnem  corruptio  pertingit,  hi 
Hoii  abfque  ratione  moriuntur. 

S  E  c  V  N  D  o  docet,liquere  per  iyifyltu  apud  Graecos  olei  fubfidentiam  fignifica/ 
ri:Si  etiam  hquet  ex  eo  oftendi, iecoris  puttedinem  efle  incodam. 

Qiiodlcgitur,  ccycsyluiT  amurcamdegi debet, ideftamurcam. 

,  Quod  etiam  legitur,Fecem  oleftGraece  eft,  -rj  \zasic<ny  iti  Uftlov. 

APHORISMVS  XLVII 

Dolores  oculorum  poft  meri  potionem, 8iaqq*  calid*  baIneum,uensB  6/ 
(ftione  curaro. 

BRASAVOLVS 

’H  V  N  c  aphorifmum  libro  fexto  exade  interpretati  ftimUh.*erat  autem  illius  libri  tri 
gefimusprimUs.Hic  uero  (blum  ab  illo  difFert,quia  illo  quin^  doloru  ocnloruprflidia 
difiundim  ponit.  Hic  uero  tria  fimul  coiungit,’inqm'ens, dolores  oculoriS  uenaeledio/ 
ne  ciirari  poft  meri  potione, aqug  calidae  balneum:ac  fi  uelit  merum  potandu  effe,K 
corpus  balneu  ingrediendu,  deinde  iienam  fecandam.Galenus  tamen  cafum  ahquein/ 
Uenire  nefcit,iri  quo  haec  uenae  fedione  praecedere  debeSt.  Scito  aut  cafus  quofdainue 
niri,in  quibus  haec  tria  couement,fed  a  uenae  fedione  iniriu  fumere  oportetmon  a  uini 


A^HORISMVS  Xtvii  'iiol 

flbw  S^a  incipiendiim,detnde  ad  uenx  fedlionem  progrediediim.  propter  hac 

Galenus  exiftimat,hunc  aphorifmu  adiedium  efle,8d  ab  Hippocrate  non  faduni.Phi> 
lorhcusij  dicit,  our&-ox<pma-iii^aftnlttuiu^(t>.is:ioi/  Jtm  imi  SmchMii  arafy/TiSiiilita 

•ili  mx.  iTnrtKid-nv! .  ideli,  Hic  aphorilmtis  fuperius  didius  eft.  fciendum  uerci^ 
quod  quicuncp  fimiles,ab  alrjsjSd  non  ab  Hippocrate  interferti  funt,K  addititij. 

^  «'ipSteAiJstiioc/lui*;.  ideft,  Oculorum  dolores.]  qui  ex  repletione  totius  fatfii  fint. 

ijiAifioTiiiH.  ideft, Poft  meri  potioiiem,8d  aquae 
'talid* balneum, uena  fedmne  curato.  ]  AphoriTmus  uerus  eft,fi  difiuncfJim  intefliga/ 
tur,8d  non  copulatim;uel  fit  copulatum  diuifiuum,  ut  recentes  dialecftici  dicunt. 
gAlenvs 

Hrc  APHORISHV^  mihi  uidetur  ex  bis  uniis  e(lc,qui  fiiere  interie£fti,no  con 
fentiens  uni  ex  illis  qui  antea  feripti  fuer3t,huic  fcilicetidolorem  oculorum  nteri 
potio, balneum,  uel  fomentum,uel  uena  fe(ftio,aut  niedicamcntum  Ibluit .  Hunc  itacp 
•aphorifmum  in  fexto  expofui  Commentario,oftenfis  difpofihohibus  in  quibus  opor/ 
tat  fingula  ad  ufum  afferre  remedia .  Propofitiis  lierd  aphorifmus  in  una  uult  di^iol^ 
none  tribus  uti  remedqs .  Si  qiiis  igitur  nos  fciat  docere  dirp6fitionem,in  qua  tria  hac 
fcmedia  cpnueniaht,ei  habebimus  gratias .  Qiiouique  uero  expoftierint  aphoriimum 
quafi  legitimumjnos  uerb  non  docuaint  quenani  fit  difpofitio,eQrum  expofitionibus 
Aullam  praftabimus  fidem,8i  fi  parum  fit  probabile. Quae  igitur  dicuqqiii  omnino  ilu 
quid  conantur  dicere,  funt  huiufcemodi ,  In  quibus  cralTum  eft  id  quod  fuperabimdat, 
atep  ideo  euacuatione  indiget,melius  putant  fundere  prius, deinde  fecare  uenam-Fufi/ 
le  autem  fiet  fi  agri  uinum  biberint, &  fc  balneaiierint  .Qiii  uero  hac  aiunt, quod  nuo» 
quam  experientia  nouerint,  illa  qua  dicunt,fciunt  in  artis  operibus  exercitati .  Neque 
enim  uinum  ne<^  balneum  tolerat  plethorica  diipofitio,abfij  maximo  detrimento. Ve 
rum  hac  aiixilia  funt  fanguinis  craffi  in  aliqua  parte  compaai ,  fine  totius  corporis  re/ 
pletione.  Sic  igitur  Afcicpiades  utitur  uino  poft  totius  corporis  euacuafioriem  pro  re/ 
medio  extentionum. Si  uero  adfit  in  toto  corpore  plcnitudo,prius  dilfumpetur  oculo/ 
nim  tunica  inter  bibendum  atqj  lauandum.^iare  fi  abf($  hiultitiidine  dolor  fiat, pro/ 
pter  obftrudiione  ac  compadlionem  craffi  fanguinis,  redie  quidem  lauabunt,  8d  uinuni 
dabunt, non  redlc  autem  fecabunt  uenam.  Si  uero  multitudo  fueriqredie  quidem  uena 
utentur  fcdyonc,n6n  redle  autem  lauabunt, 8C  uinum  dabunt. 

BRAS A VOLVS 

PRIMO  Galenus  docet, hunc  aphorifmfi  fibi  tiideri  imum  ex  illis  qui  prius  adferi/ 
pti  fuereiK  re  uera  ita  eftttamen  upi  ex  illis  non  confentit,  qui  antea  feripti  funt,fcilicet 
trigefimoprimo  fexti  libri, qui  dicitidolorem  oculoru  meri  potio, balneum, uel  fomen/ 
tum.ucl  uena  fedlio,  uel  medicametiim  foluittquem  ipfe  expofuit  in  fexto  libro  difpo/ 
firiones  oftendens ,  in  quibus  fingula  remedia  afferre  folet .  fed  prafens  aphorifmus  in 
uno  cafu  uult  tria  afferre  remedia. 

Qiiod  legitur,  Hic  aphorifmus  mihi  uidetur  ex  rjs  unus  effe  qui  fuere  interiedli .  nos 
potius  legeremus,adrcripti.nam  Grace  habetur,  zrKfijj/tj/jajtnWiBj/. 

.  S  E  e  V  N  D  o  Galenus  aperte  fatetur ,  fe  nefdre  hunc  aphorifmu  in  redlum  fenfum' 
ducere.Propterea  fi  quis  fit,  qui  uelit  edocere  Galenum  difpofitionem,in  qua  hac  tria: 
remedia  fimul  conuenianttSd  per  hunc  ordincm,ut  potus  uini  balneum  pracedant, 
ipfe  huic  gratias  habebittquia  ipfe  Galenus  excogitans  cafum  alique  inuenire  non  po/ 
tuit.  At  illis  expofitoribus  qui  hunc  aphorifmum  ac  fi  legitimus  fit,exponunt:non  prx' 
flabimus  fidem  eorum  expofitionibus,prius  quam  offenderint  difpofitione  in  qua  h  jc 
^rtueniant  prafidia,per  ordinem  enumeratum.  ,  ,, 

Illa  particula,Et  fi  parum  fit  probabiletpOni  non  debet  poft  illam,  Eoriim  expbfitiq 
nibus  nullam  praftabimus  fidemtfcd  poft  illam,  Qiia  igitur  dicut  qui  omnino  aliquid 
conantur  dicere .  Poftea  fequi  debet.  Et  fi  mediocrem  habeat  probabilitatem .  Poftea 
fequatur,  Sunt  huiufcemodi.  Nam  Gracus  contextus  ita  habet,  &  yeab  fk.yivm\/  n  oAas 
sOTaiiai  fc»  mreivi  ■jn^Rpccl  4>)  wiw/mr.  Et  fi  modice  fint  probabilia. 

Quodf 


IIOI  LIBK.ISEPTIMI 

Quod  ctiam  legitur,  Qiioufcf  uero  expofiierint  aphorifmum:Iege,expofuetmtqiii, 

demaphorifmum.  ^ 

TERTIO  docctjilla  qu3£  dicuntur  ab  his  qui  aliquid  dicere  conantur, quauis  nie/ 
diocrem  habeant  probabilitatem, hacc  funtlilli  quando  habent  fangiiinem  crairum,qiij 
cuacuari  debeat,primo  debet  fundi  5C  eliquati,poftea  uena  fecari  debet » Funditur 
tem  fiacgri  uinum  biberint,  &  febalneauerint. 

Quod  legitur,In  quibus  crafliim  eft  id  quod  fupcrabundat. Graece  eft,  IjJSj, 

-  XV  w  jiAtorafoi/  AS, (gfP  itsvaiinffif  .  ideftjln  quibus  craflus  eft  fanguis  is  qui  fupe 
rabundat,atc^  ideo  cuacuarione  indiget 

Vbi  ftatim  fequitur,  Melius  putant  fundere  prius :  hic  addi  debet  particula ,  ipfum. 
Graece  enim  legitur ,  *tf  07i!|i9i/  eti/Tt,  ideft,Melius  putant  funde/ 

re  prius  ipfum. 

Quod  etiam  legitur,FufiIe  autem  fiet  fi  aegri  uinum  biberint ;  legi  debet,  maum, 
non  uinum.nam  Graece  habetur,  ' 

CLV  ARTO  docet,  exercitatos  in  operibus  artis ,  ea  fcire  quae  illi  qui  harc  dicunt 
nunquam  experientia  nouere.nam  difpofitio  plethorica,n^  uinum,ne^  balneum  to 
Ierat ,  fine  magno  detrimento .  unde  haec  funt  praefidia  craiu  (anguinis  in  aliqua  parte 
CompacSi, fine  totius  corporis  plenitudineiproptereaAfclepiades  pro  remedio  tentio/ 
num  poft  totius  corporis  euacuatione,uino  utitur.  At  fi  in  toto  corpore  plenitudo  iit, 
prius  oculorum  tunicae  difrumpentur  inter  bibendum,atque  lauandum ,  quam  ad  ue/ 
nae  fedlionem  perueniatur. 

Vbi  legitur.  Quod  nunquam  experientia  nouerintilla  quae  dicunt,addi  debet  haec 
particula, exacSe.nam  8C  in  Graeco  codice  adeft  haec  particula,  ixeiMi. 

Denicp  Galenus  infert;fi  dolor  fit  abfqt  plenitudine,fed  folum  ob  obftruflionem  8C 
compadliOnem  fanguinis  crafli,in  hoc  cafu  lauare  conlieniet,  8C  uinum  bibere, uenan» 
autem  fecare  non  conuenit  At  fi  multitudo  adfuerit,re<!le  uenae  fediione  Utentur,noii 
rcdle  autem  lauabunt,nec  redie  uinum  dabunt. 


inter  cutem  laborans ,  (i  ^  tuiTi  habeatur ,  deiperatus  eft. 


BRAS AVOLVS 


IN  SEXTO  Aphorifmorum libro, aphorifmo trigefimoquinto feriptii e(l;aqua 
interente  laborantibus, tuffis  (iiperlteniens  malum;  in  quo  loco  Hippoaates  de  fuper 
ueniente  mlTe  loquebatur, Sd  non  de  illa  quae  prius  adfuerit ,  dicebatej  malum  elTe.  At 
in  hoc  loco  iftum  praeter  fpem  ponit,  in  quo  nulla  fit  falus :  Celfo  enam  libro  fecundo 
capite  odauo  dc  aqua  interente  dicente, *que  in  ea  quoc^  tuffis  (pem  tollit, &  hoc  po/ 
tifflmum ,  fi  tuffis  ab  aqua  intercute  proueniat ,  quae  adeo  impleuerit ,  ut  u(que  adfe/, 
ptum  tranfuerfum  comprimat. 

i/<^(U5n<Jr7«.  ideft.  Aqua  intercute  laborans.]  fcilicet  priusquam  tuffim  incidat. 

«if  ixii.  ideft.  Si  a  tuffi  habeatur.]  Quae  ratione  aquae  intercuns  fuperueniat 
tu/iAvnt&yinmi,  ideft,  Deiperatus  effii  ]  Tamen  nofter  antiquus  codex  in  ledKolie 
prima  habet,  k(((oV>  ideft  malum.Quicquid  autem  dicatur,nihil  refert, uel  malum,ud 
defperatus  eft. 

galenvS 


Et  HOC  prius  didium  eft  ab  ipfo  in  hoc  aphorifmo.  Aqua  intercutemlaborantl< 
bus  fi  tuffis  fuperueniat,malum. 


ERASAVOLVS 

G  A  L  E  N  V  s  hunc  aphorifmum  filenno  praeterijt,ledlorem  ad  trigefimumquintum 
fexti  libri  aphorifmu  remittes  jcuius  expofirio  etiam  eft  praefentis  aphorifmi  expofitio. 

APBOe 


A  P  H  O  RI S 


S  X 


VRin£  {lilIicic]ium,8C  mingendi  difficultatem,  uini  potio,  SC  aeax  (edid 
foluit:  incidere  autem  interiores. 


i)  E  V  R I N  difficultate  in  fexto  libro  aphorifimim  habuimUs,qui  eft  trigefimtw 
fottus  in  ordine, in  quo  illam  fanat  uenac  fetSione  &  uenac  interioris-  Hic  uero  non  fox 
luin  urinae  difficultate,  fed  2C  urin*  ftillicidium  per  uini  potionem,  dC  per  uenx  fedio> 
nem  foluitlin  hoctp  loco  interiores  uenas  fecat. 

ideft  urinat  ftillicidium.]  De  quo  in  tertio  libro  ubertim  egimus.Efii 

quum  urina  per  ftillas  emittitur.  . 

KM  ideft  SC  urinae  difficultatem.]  De  qua  in  eodem  tertio  difteruimus.Eft 

autem  haec  paffio,quoties  homo  cum  dolore  mingit. 

KS“  Ai/a.  ideft, Vini  potio  3C  uenae  fedJio  foluit.]  Sunt  duo  praeftdia 

quae  conueniunt  difficultati  urinat  8(  ftillicidio  per  diuerfis  cauias.Etenim  urinae  ftilli.' 
cidium  ex  urins  acritudine  fit,8f  ex  potentiae  contentiuae  imbecillitatejquae  potiffimu 
fit  ob  frigidam  intemperiem, SC  huic  uinum  fuccurrit .  Vrinac  difficultas  fi  ex  potentiae 
imbecillitate  fiat,uel  ob  tumorem  praeter  natura,  quum  haec  a  frigiditate  magna  ex  pae 
teproueniant,ideo  a  uini  potione  fanabuntur.imd  SC  fi  inflammatio  contingat  ob  erat 
fioris  ianguinis  obftru(3ionem,8f  quae  fit  citra  multitudinem,  haec  etiam  uino  ianatui".- 
At  fi  inflammatio  fit  exmultitudine,  uenae  feSlione  fanatur  .Vnde  SC  a  Philotheo  hic 
dicitur,  spajpsei'»»  ‘fMyttcvlui  ouarsw  ^  n  Luss, «  t/j»  7rt«S©-  vy^iu  YStmhvawiM  ito 
JUa/aii  «itSc  ,  li  <pMl3<ne/^lce  Ava,^  rliL  vcmmiiy  vaIu/.-jiaIw  t«s  atra 
R  Tifrvay  t/tvtrbvoicur  Ttih  t/lUiit^^a^iy  ^voWc/l£y  TTV^yKTaiJ  'fS'  yAitr^ay 

yyidy  «  ycy  0«'©'  0  «xf «t©*  &s  S^ftes  cwttAiia  xsu  JJyttptiQa  tuim .  ideft, Vrinae  ftilH 

ciium  inflammationem  in  uefica  exiftentem,  uel  ob  humidi  multitudinem  ipfius  uim 
diflbluentem,fediio  uenae  fo!uit,materiam  facientem  morbum  euacuans.  Sed  opiis  efi  ■ 
iitteriores  poplitum  uel  talorum  uenas  incidere .  Vrinac  uero  difficultatem  per  obUrif 
(Sionem  flatuoforu  fpirituum  ex  humoribus  gIutinofis,uini  potio.(fciIicet  foluit)  nent 
pe  uinum  merum, ut  calidum,diflbluit  &  difeutit  ipfas. 

riitmy  Ji  ms  smo.  ideft.  Incidere  autem  interiores.  ]  De  quibus  fexto  libro  egMus, 
iC  intelleximus  uenas  inferiores,quae  in  pedibus  fint  quaecuncp :  tamen  quae  interiores 
&nt,maiore  habent  ad  ueficam  rediitudineml^uis  ab  eodem  trunco  K  ali«  deriuetur, 

-  G ALENVS  ■  • 

Q  T  O  D  quidem  urinte  ftillicidium  fignificet  urinat  ftillatim  expreffionetttjnbmeH 
ipfum  oftendit.  Mingendi  autem  difficultas  poteft  SC  quae  cum  dolore  ftt,midia 
diciipoteft  autem  SC  qiis  cum  difficultate  aliqua,adeo  quod  uix  uefica  operetur. Vring 
autem  ftillicidium  iplius  urinae  acritudo  facit,  SC  potentiae  retenriu*  in  uefica  imbecillf 
taSjqu»  ob  intemperatura  fit,pracfertim  frigidam.  Vrinac  uero  diffi'cultatem,flquidenl 
cum  dolore  fuerit  inflammatio,  SC  abfceffiis,  8C  ulcetatio,  SC  inaequalis  intemperatura, 
SC  fpiritus  flatuofus.Si  uero  motus  difficilis  aliquis,uel  potetiat  imbecillitaSjUel  tumOf 
contra  naturam, ex  omnibus  hifoe  diipofitfonibus,Frigiditatem  quidem  uini  potio  folr 
uitihoc  eft  uel  fimpliciter  uini  potio, uel  meracioris,  SC  quidem  talem  inflammationem 
quae  propter  obftrutfiionem  fanguinis  craffloris  citra  multitudinem  faefia  firinlllam  ue.^ 
ro  quae  cum  multitudine  fie  inflammationem ,  adhuc  autem  8C  aliam  quae  fitte  defccflit 
eft,SC  cum  potentiae  rubore, uenae  fediio  fanat.  De  eo  autem  quod  dicitUr.Incidere  uea 
nas  interiores:di(ftum  eft  a  me  SC  in  libro  praeccdente,in  quo  hunc  aphorifmum  expO>< 
finVVrinac  ftillicidium  uenac  fetfiicf  folnit,incidere  autem  interiores. 

■  ;  -BRA'.S  AVO  t.VS 

PRIMO  Galeniis  crflendit  sp*)}-»®!»',  ideft  urin*  ftillicidium,fignificare  ijff 
spitl)}.*  Tfrcvgay  xmxexiny.  ideft, urinae  pa-ftillaseXcretionemonexpreffionem, Ut Led 
nicenus  uerfinhoc  uero  oftendit  ex  ipfo  nomine, quod  erat  ij??  sfec!)yx,  ideft  per  guttas. 


LIBRI  SEPTIM 


s  E  c  V  ND  o  docet,  i/lvnveilu/,  idcft  urmx difficiiItate,qiiandoC5  tni(!lfoncin  ilhm 
figmficarc,qux  cum  dolore  eft;quadoc^  illam,quac  eft  cum  difficuliate  aliqua,  adeo  ut 
uix  uefica  operetur. 

TERTIO  docet, urinae  ftillicidium  fieri  ab  urinae  acritudine,&  a  uis  retttiua  q,», 
in  uefica  eft  imbecillitate,  quae  fit  ob  intemperaturam,8i  potiflimum  frigidam.  ^ 
dV  ARTO  docet,  urinae  difficultatem  cum  dolore  fieri,aut  ab  inflammatione  aut 
ab  abfceffit,aut  ab  ulcerationejaut  ab  intequali  intemperie,aut  'a  fpiritu  flatuofo .  ’ 

Ci_v  I N  T  O  docet,  fi  fiat  urinat  difficultas  ob  motu  diffi'cilem,ita  ut  uix  uefica  ope/ 
retur,uel  ob  potenriae  imbecillitatem,uel  ob  tumorem  praeter  naturamtquum  ha:c  ^ 
nia  uideantur  a  frigiditate  fieri,uini  potione  foluentur,uel  irini  fimpliciter,uel  uini  me/ 
racioris :  imo  etiam  talis  inflammatio,  quae  ob  craflioris  fanguinis  obftruiSionem  citta 
multitudinem  fada  eft,  poni  uini  fanatur- 

Quod  l^tur,Et  quidem  talem  inflammatione :  legi  debet.  Et  quidem  talem  etiam 
inflammationem.  Graece  enim  eft,  ttsu  (iki  r>i  hsu  itu)  •niduibu 

SEXTO  docet ,  urinae  difficultatem  cum  inflammatione  &  multitudine,  8C  illam 
'  quaelinedefedueft,&cumpotentiaErobore,uenatfe<3ionefanari. 

SEPTIMO  docet,feexpofuifIehancparticulam,Secareuerointeriores,inprxce 

dente  libro, ubi  illum  aphorifmum  exponebat,  Vrinac  difficultatem  uenae  fet^o  ioluit, 
incidere  autem  interiores. 

C^uod  legitur,  Vrinae  ftillicidium :  in  noftro  antiquo  codice  legitur,  spie^j/roelJu/ .  in 
Aldino  uero  habetur  Jlvnvedut,iddl  urinae  difficultateiquod  magis  probomam  apho/ 
rifmus  trigefimuslextus  libri  fexti,quem  refert,  de  urinae  difficultate  pettradabat. 

APHORI.  SMVS  L 

Ab  angina  habito, tumor  SC  rubor  in  pedore  fuperueniens,bonnm;cx' 
tra  enim  uertitur  morbus. , 

BRASAVOLVS 

M I C  aphoriffflus  a  trigefimofeptimo  fexti  libri  parum  differt ;  efemm  hoc  locoad/ 
dit  extra  enim  uertitur  morbus, quod  no  erat  in  illo.In  illo  uero  dicitur  fi  tumor  in  coi/ 
lo  fiat.Hic  autem  dicit  in  pedore,  Si  Hippocrates  fenfum  facit,  fi  quis  anginam  paria/ 
tur ,  quae  eft  peracutus  morbus ,  Si  in  parte  extrinfeca  pedoris  tumor  Si  rubor  appa/ 
reant,bonum  eft.  nam  fignificatur ,  morbum  qui  erat  intus  in  periculolb  loco  extra  ad 
circuriferentiam  uerti  bonum  uero  eft  ob  uniuerfale  theorema,  quod  eft,omnem  ma/ 
teriam  quae  mouetur  a  parte  principali  ad  minus  principalem,  ab  intrinleca  ad  extrin/ 
fecam,fempcr  bonum  portendere.propterea  Philotheus  hic  dicit,  BjiTta  »«71«  is  iv/ 
ei'{t/  at  «avf  op  la&oy  i.Caufa  dicitur  a  principali  ad  ignobile  parte  transferri, 

ideft.  Ab  angina  habito.]  quae  cynanche  appellatur,  nam  t^ 
Iis  inter  anginae  fpecies  peflima  eft,  qua  qui  affedi  funt,cam’nam  uocem  emittunt.hic 
intelligi  non  poteft,quod  haec  particula,  habito,  de  longo  tepore  intelligatur,quia  eft 
morbus  peracutus,fed  intelligitur  de  morbi  intenfione. 

^  V s*®®  cej^iy,  ideft,Tumor,K  rubor  in  pedore 

rupraueniens,bonum.]  Vel  in  pedore  fit,uel  in  eolIo,nihil  refert .  Pedus  autc  eft  pars 
fiiperior  fub  iugulo,quamuis  pro  toto  quadocp  accipiatur,  tamen  quomodocun^  fit, 
Si  ad  quamcuncp  parte  exteriorem  materia  uertatur,bonu  eft,quia  ad  ignobiliores  par 
tes,8C  ad  illas  quae  offendere  non  pofrunt,mutatur.  propterea  Hippoaates  ipfe  addit, 

7»  vii««/«.ideft,Extra,enimuertiturmorbus-]H3cc particula  in  mul 

tis  codicibus  pofita  non  eft, quam  Galenus  addendam  iubet,ut  ab  illo  fexri  libri  differ 
rat.  quidam  em'm  hanc  particulam  in  hoc  addidere,exttaenim  uerritur  morbus. 

GALl/ 


A  P  H  O  R  I  S  H 


Et  H I C  aphorifmus  antea  dicSus  eft  per  hacc  uerba.  Ab  angina  habito  tumoreiri 
fieri  in  parte  colli  anteriore, bonum .  Expofui  uero  in  quarto  horum  Commenta/ 
(iorum.  Hic  igitur  uidetur  fuifle  interiedfus  Uolente  ahquO  adiungeretextra  enim  con/ 

uEtritur  morbus. 

BRASAVOLVS 

yn,  I  j«  o  Galenus  docet,  hunc  aphorifmum  fuifle  antea  dicflum  per  hatc  uerba.  Ab 
angina  habito  tumorem  fieri  in  parte  colli  anteriore,bonum.8i;  ipfum  expofuit  in  quar 
eo  Uommentariorum.Omnes  Grarci  codices  dicunt,  ^  V nrxfm ,  ideft  in  quarto: 
tamen  legi  debet,In  fexto;nam  eft  trigefimusfeptimus  aphorifmus  libri  fexti. 

S  E  c  V  N  D  o  fulpicatur  aliquem  interponere  uoluifle  hunc  aphorilmum,ut  adde/ 
ret  hanc  particulam, extrk  eniin  uertitur  morbus.  Ex  hoc  igitur  colligi  poteft,hanc  par' 
ticirlamjextra  enim  uertitur  morbus, in  aphoriimo  fexti  libri  non  efle  ponendam, Non 
defunt  tamen  antiqui  codices,  qui  hic  non  ponunt  hanc  particulam ,  nec  iftam  fecun/ 
im  Commentatioius  partem. 


Vibus  cerebrum  fpbacelatum  (ideft  corruptum ) eft,ia  tribus  diebus  pe/ 


QVibus  cerebrum  Ipbacelatum  (idelt  cor 
reunt.Si  uero  hos  euaferint , fani  fiunt. 


H  V I V  s  aphorifmi  fenfus  eft, qui  cerebrum  habent  cDrruptum,cum  fit  noftri  cor/ 
poris  principaliifima  pars,  cS  qua  non  poteft  ftare  corruptio, in  tribus  di